TÜRKLERDE TOPLUM YAPISI

TÜRKLERDE TOPLUM TÜRKLERDE TOPLUM YAPISIYAPISI

www.tariheglencesi.comwww.tariheglencesi.com

TOPLUM YAPISITOPLUM YAPISI► Türk toplumunun temeli Türk toplumunun temeli Oguş Oguş

denilen aileye dayanırdı. denilen aileye dayanırdı.

Ailelerin bir araya gelmesiyle Ailelerin bir araya gelmesiyle

urug urug (aileler birliği, sülale) (aileler birliği, sülale)

oluşurdu. Urugların oluşurdu. Urugların

birleşmesiyle birleşmesiyle boyboy, Boyların , Boyların

birleşmesiyle birleşmesiyle budunbudun (kavim, (kavim,

millet) oluşurdumillet) oluşurdu

Budunların bir araya gelmesi ile Budunların bir araya gelmesi ile

de Türklerin de Türklerin -il- -il- dedikleri devlet dedikleri devlet

meydana gelirdi.meydana gelirdi.www.tariheglencesi.com

► Türklerde aile, kalabalık Türklerde aile, kalabalık

olmayıp küçük aileler olmayıp küçük aileler

şeklinde ortaya çıkmıştır. şeklinde ortaya çıkmıştır.

Evlenen çocuk kendine ev Evlenen çocuk kendine ev

kurardı. Soyu sürdürmek kurardı. Soyu sürdürmek

en küçük çocuğa kalırdı. en küçük çocuğa kalırdı.

Göçebe yaşantı Göçebe yaşantı Türk

toplumunda büyük toplumunda büyük

ailelerin oluşmasını ailelerin oluşmasını

engellemiştir. engellemiştir. www.tariheglencesi.com

► Halkın sınıflara Halkın sınıflara

ayrılmadığı Türklerde ayrılmadığı Türklerde

soyluluk ve kölelik soyluluk ve kölelik

gibi kavramlar gibi kavramlar

ortaya çıkmamıştır. ortaya çıkmamıştır.

Din adamları da Din adamları da

ayrıcalıklı bir sınıf ayrıcalıklı bir sınıf

oluşturmamışlardır. oluşturmamışlardır. www.tariheglencesi.com

►Türk toplumunun mücadeleci Türk toplumunun mücadeleci

ve pratik zekalı olma sebebi; ve pratik zekalı olma sebebi;

Yarı göçebe ya da konar göçer Yarı göçebe ya da konar göçer

dediğimiz hayat tarzından dediğimiz hayat tarzından

kaynaklanmaktadır. Bu hayat kaynaklanmaktadır. Bu hayat

tarzında meselelere ani ve tarzında meselelere ani ve

pratik çözüm bulmak ve pratik çözüm bulmak ve

hayatta kalmak için mücadele hayatta kalmak için mücadele

etmek gerekirdi. etmek gerekirdi. www.tariheglencesi.com

►Geçim kaynağı Geçim kaynağı

genellikle genellikle

hayvancılıktırhayvancılıktır. . At ve At ve

koyunkoyun önemli yere önemli yere

sahiptir.sahiptir.

Türk’ün yaşantısında Türk’ün yaşantısında

at önemli bir yere at önemli bir yere

sahiptir;sahiptir;www.tariheglencesi.com

► Atı ilk evcilleştiren Türkler onu binek Atı ilk evcilleştiren Türkler onu binek

ve savaş aracı olarak kullandılar. ve savaş aracı olarak kullandılar.

Atın sütünden ve gerekirse etinden Atın sütünden ve gerekirse etinden

de yararlandılar. Günün büyük de yararlandılar. Günün büyük

kısmını at üzerinde geçirirlerdi.kısmını at üzerinde geçirirlerdi.

Yazın yaylakta, kışın da kışlakta Yazın yaylakta, kışın da kışlakta

yaşayan Türkler de av da önemli bir yaşayan Türkler de av da önemli bir

faaliyetti;faaliyetti;

Av hem bir geçim kaynağıydı, hem Av hem bir geçim kaynağıydı, hem

de her an savaşa hazırlanmak de her an savaşa hazırlanmak

demekti.demekti.

www.tariheglencesi.com

Türk- İslam Devletlerinde Toplumsal Türk- İslam Devletlerinde Toplumsal HayatHayat

Türk bozkır kültürüyle İslam

kültürünün kaynaşma süreci, Karahanlı

Devleti Döneminde başladı.

Karahanlılar Türk-İslam toplumunun

oluşturulmasında köprü görevi gördü.

Büyük Selçuklu Devleti'nin merkezî

ve güçlü bir devlet olarak kurulmasıyla

toplum yapısı büyük ölçüde değişti.

Selçuklular zamanında toplum,

yönetenler (hanedan ve idareciler) ve

yönetilenler (halk) olmak üzere iki

bölümden oluşmaktaydı.


► 1. Yönetenler

► · Hanedan üyeleri,

► · asker,

► · vali ve

► · din adamları yönetici sınıfı

oluşturmaktaydı.

► Toplum yapısının en üstünde yer

alan sultanın toplumsal konumu,

idarecilere ve halka karşı

sorumluluk ve görevlerini yerine

getirmesine bağlıydı. Görevi ihmal,

adaletten ayrılma ve toplum

refahını sağlayamama iktidarı

kaybetmek için önemli sebeplerdi.


► İlk Müslüman Türk devletlerinde idareciler

genelde Türk'tü. Halk ise farklı ırk ve

boylardan meydana gelmekteydi.

► · Karahanlı Devleti'nde toplum

tamamen Türk'tü. Gaznelilerde Gurlular,

Hindular gibi farklı unsurlar da yer

almaktaydı.

► · Büyük Selçuklu Devleti'nde devleti

kuran Türklerin yanı sıra İranlı ve Arap

unsurlar yer alırken

► · Tolunoğulları, İhşidiler ve

Memluklularda ise halkın büyük

çoğunluğunu Arap, Rum, Berberi, Mısırlı

vb. Türk olmayan unsurlar

oluşturmaktaydı.


► 2. Yönetilenler (Halk)

► Türk-İslam devletlerinde yönetilen halk;

► ilk Türk devletlerinde olduğu gibi aile,

ailelerin birleşmesiyle boy ve boyların

birleşmesiyle bodun şeklinde

teşkilatlanmaktaydı. Bu dönemde

devlet, toplumu Müslüman ve

gayrimüslim şeklinde kabul ederek

hukuki düzenlemeleri bu çerçevede

yapmaktaydı.

► Türk-İslam toplumlarında halk yaşayış

şekillerine göre; göçebeler, köylüler ve

şehirliler olmak üzere üç grupta

toplanmaktaydı.www.tariheglencesi.com

► Şehirliler

► Tacirler, zanaatkârlar, devlet memurları, askerler

şehir ve kasabalarda yaşarlardı. Türk şehirlerinin

etrafını çeviren surların içerisinde saray, hükûmet

konağı, kışla, cuma camisi, meydan, pazar yeri,

ribat veya çarşı, medrese, hamam ve hastane

bulunmaktaydı. Ayrıca sultanların yaptırdığı mimari

eserler ve su kemerleri de şehirleri köylerden

farklılaştırıyordu. Zaviye, imaret ve hanlar o

dönemdeki şehirlerin en belirgin özelliğiydi.www.tariheglencesi.com

► XI. yüzyılda Türk şehirlerinde ve köylerinde nüfus çok farklı dinî ve etnik unsurlardan oluşuyordu.

► Büyük Selçukluların hâkim olduğu coğrafyada nüfusun belli başlı etnik unsurlarını Türk, Fars, Yahudi ve Araplar oluşturuyordu.

► Bu etnik yapı Mısır hariç diğer Müslüman Türk devletlerinde aynıdır.

► Hazar toplum yapısını Müslüman, Hristiyan, Yahudi ve Gök Tanrı inancına sahip çeşitli topluluklar oluşturmaktaydı.

► Türkiye Selçuklu Devleti'nde ise Türklerin yanı sıra Rum ve Ermeniler, toplumu oluşturan diğer unsurlardı.


Hoşgörü Toplumu

► Türk şehirlerinde askerler ve din

adamları çoğunluktaydı.

► Şehirlerde Türkler tarafından çok

sayıda medresenin kurulması birçok

din âlimi ve sufinin yetişmesini

sağlamıştı. Türkler arasında yayılma

eğilimi gösteren sufilik aynı zamanda,

bir meslek kuruluşu gibiydi. Sufilerin

çok az bir kısmı tecrit hayatı

yaşarken önemli bir kısmı esnaflık

yapıyor ve teşkilatlı bir şekilde ticaret

ile meşgul oluyordu. www.tariheglencesi.com

► Bunların içinde ilk Türk

mutasavvıfı olan Ahmet

Yesevi'ye göre "Kemale

erebilmek için

inanmayanlar dâhil hiçbir

insanı incitmemek

gerekir." Yesevi'de kendini

aşmak ve hoşgörü temel

esastı. Mevlana ise

insanlara hoşgörü, neşe

ve umut telkin ediyordu. www.tariheglencesi.com

► Onun fikir ve düşünceleri etrafında

bilginler devlet adamları, halk ve

gayrimüslimler toplanıyorlardı.

Yunus Emre; bütün insanlar, hatta

bütün canlı ve cansızlar, Tanrı'nın

yaratığı ve mazharı oldukları için

"Yaratılanı yaratandan ötürü hoş

görme." felsefesi ile soy, din, millet,

renk, mevki ve refah farkı

gözetmeksizin insanları sevmek

gerektiğini söylemekteydi.


►Her üç mutasavvıfın ortak felsefesi;

insanlar arasında hiçbir farkın

gözetilmemesi, hoşgörü ve sevgidir. Bu

mutasavvıflar, toplumun daha hızlı bir

şekilde İslamlaşmasını sağlamışlardı.

Çeşitli ırk ve dinlerin bulunduğu Türk-

İslam devletlerinde toplumsal ilişkilerin

şekillenmesinde İslam hukuku

belirleyiciydi.www.tariheglencesi.com

► Fertlerin toplum içerisindeki tutum ve

davranışları ile giyim ve kuşamları da bu

çerçevede ele alınmaktaydı. Müslümanların

giyimleri ve dış görünüşleri Hristiyan ve

Musevilerden farklıydı. Türklerin, Arapların,

Hinduların ve diğer etnik grupların giyim

kuşamları da birbirlerinden kolaylıkla

ayrılabilmekteydi. Ancak temelde Müslüman ve

gayrimüslim kıyafetlerindeki farklılık en belirgin

olandı. www.tariheglencesi.com

►Türk toplumu eski inancının etkisiyle farklı

din ve mezheplere karşı olan hoşgörüsünü

devam ettirmişti. Türk-İslam şehirlerinde

gayrimüslimler kültürel ve dinî yönden her

türlü özgürlüğe sahipti. Türkler

hâkimiyetleri altında yaşayan çeşitli

mezhep ve fırkalara ayrılan Müslümanlara

da herhangi bir müdahalede

bulunmamışlardı.www.tariheglencesi.com

► Türklerin İslamlaşma sürecinin

başlangıç dönemlerinde âdet, anane

ve dinî inançlarda eski Türk

toplumunun izleri tamamen

silinmemişti. Sonraki dönemlerde

tarikatların kurulmasıyla hızla

İslamlaşma görüldü. Türklerin hâkim

olduğu coğrafyada doğup gelişen

Kadirilik, Kübrevilik, Ekberilik ve

Yesevilik en çok müridi olan

tarikatlardı. Bu tarikatlar sayesinde

Türkler adeta kendi sosyal yapılarına

ve anlayışlarına uygun birdin

düşüncesi geliştirmişlerdi.www.tariheglencesi.com

Sosyal Yardımlaşma

► Türk-İslam devletlerinde vakıflar aracılığı ile

birçok sosyal yardımlaşma kurumu

yapılmıştı.

► Yolcuların özellikle tüccar kafilelerinin

yolculukları emniyet içinde

gerçekleştirebilmeleri

için kervansaraylar kurulmuştu.

► Selçuklular sağlık hizmetlerine büyük önem

vermişler hemen her şehirde darüşşifa,

darülâfiye ve bimaristan gibi adlarla

hastaneler inşa etmişlerdi.www.tariheglencesi.com

► Vakıflarla idare edilen bu kuruluşlar Selçuklu yardım

kuruluşları arasında önemli bir yere sahipti.

► Selçuklular zamanında oluşturulan "Ahi" teşkilatları sosyal

yardımlaşmada önemli bir yer tutmaktaydı.

► Selçuklu hâkimiyetinde Türkler arasında yardımlaşma sosyal

hayatın ayrılmaz bir unsuruydu. Köylerde gündelik hayat,

genelde tarım faaliyetleri ile şekillenmişti. İmece sosyal

hayatta hemen her alanda uygulanmaktaydı. Nüfusun önemli

bir bölümünü oluşturan konargöçerlerin keçe dikme, çadır

kurma ve sökme gibi pek çok faaliyette yardımlaştıkları

görülmekteydi.


Toplumsal Yaşantı

► Türkler Müslüman olduktan sonra da kendilerine has "Türkmen"

kıyafetlerini kullanmaya devam etmişlerdi. Giysilerde kırmızı ve

yeşil renkler tercih edilirken kumaş olarak da pamuk, yün, ipek

ve kürk kullanılmaktaydı. Kadınlar geniş elbiseler giyerken takı

olarak inci, gümüş ve altın küpeler ile gerdanlık, bilezik ve yüzük

kullanıyordu. Erkekler ise vücuda yapışık dar kıyafetler giyiyorlar

başlarına da çene altından bağlanan kırmızı bir börk takıyorlardı.

Bu dönemde Türkler kemer, tokalı kemer, deri veya keçeden

imal edilen çizme kullanıyorlardı. Oğuz erkekleri uzun saç, kâkül

ve bıyık bırakmaktaydı.


► Türk toplumunun eğlence hayatında

müziğin de ayrı bir yeri vardı. "Kopuz" en

sevilen çalgılardan birisi olarak artık daha

geniş bir coğrafyada tanınıyordu. Halay,

grup olarak oynanan, sevilen bir oyundu.

Askerî orkestra (mızıka) da Türklerin önce

Horasan ve daha sonra Orta Doğu'ya

getirdikleri bir âdetti. Hun Türkleri, Kök

Türkler ve Uygurlarda birçok çeşidi

bulunan askerî mızıka, yeni kurulan Türk

devletlerinde de varlığını devam ettirdi.

Türk-İslam devletlerinde günde beş defa

saray kapısının önünde nevbet vurulurdu.www.tariheglencesi.com

► Avcılık, çöğen eğme, kuş

uçurma, top kapma en çok

tercih edilen sportif

etkinlikler arasındaydı.

Bunların dışında Türkler

arasında ok atma, yay

çekme gibi talim yerine

geçen yarışmalar da

yapılıyordu. Cirit ve güreş

ise bütün Türk dünyasının

ortak oyunu olarak o

zaman da biliniyordu.www.tariheglencesi.com

► Değişik bir çevreye göç etmelerine

rağmen Türkler Orta Asya yemek

kültürünü yaşatmışlardır. ..XI.

yüzyıl Türk toplumunun millî

yemeği olarak tabir edebileceğimiz

"tutmaç" bugün Anadolu'da

Ramazan aylarında özel olarak

yapılan yemekler arasında önemli

bir yer tutmaktadır. Meyve suyu ve

İtil Bulgarlarının baldan imal

ettikleri bir içecek olan "sücüv"

gibi içecekler de Türkler tarafından

tüketilmekteydi. www.tariheglencesi.com

Türkiye Selçuklularında Sosyal Türkiye Selçuklularında Sosyal HayatHayat

►Sosyal Hayat: Sosyal Hayat:

Türkiye Selçukluları kendilerine has bir sosyal Türkiye Selçukluları kendilerine has bir sosyal

ve iktisadi politika izlediler. Aralıklarla ve iktisadi politika izlediler. Aralıklarla

Anadolu ya Anadolu ya TürkistanTürkistan dan dan Maveraünnehir ve Maveraünnehir ve

Horasan Horasan dan gelen Türklerin büyük bir dan gelen Türklerin büyük bir

bölümünü yerli halk tarafından boşaltılan bölümünü yerli halk tarafından boşaltılan

yerlere yerleştirdiler. Bir kısmını ise yerlere yerleştirdiler. Bir kısmını ise ucuc

bölgelere yerleştirdiler. bölgelere yerleştirdiler. www.tariheglencesi.com

► Selçuklu hükümdarları Selçuklu hükümdarları

kendi yönetiminde yaşayan kendi yönetiminde yaşayan

Hristiyan halkı himaye Hristiyan halkı himaye

ettiler. Bizans yönetiminin ettiler. Bizans yönetiminin

baskısından ve ağır baskısından ve ağır

vergilerinden vergilerinden

bunalanlardan isteyenlerin bunalanlardan isteyenlerin

kendi topraklarına kendi topraklarına

yerleşmelerine izin verdiler.yerleşmelerine izin verdiler.


►Hristiyan-Müslüman ayrımı gözetmeden Hristiyan-Müslüman ayrımı gözetmeden

uyguladıkları adil yönetim uyguladıkları adil yönetim Rum, Ermeni ve Rum, Ermeni ve

SüryaniSüryani halkın Türk yönetimini tercih halkın Türk yönetimini tercih

etmelerine sebep oldu. Türkiye Selçukluları etmelerine sebep oldu. Türkiye Selçukluları

döneminde Anadolu da yaşayan halkın döneminde Anadolu da yaşayan halkın

büyük çoğunluğunu büyük çoğunluğunu TürklerTürkler oluştururdu. oluştururdu.


►Halk şehirliler ve köylüler olmak üzere Halk şehirliler ve köylüler olmak üzere

ikiye ayrılırdı. şehirliler: ikiye ayrılırdı. şehirliler: Devlet Devlet

memurları, âyân, bilim adamları ve memurları, âyân, bilim adamları ve

ahilerahiler olmak üzere dört gruba olmak üzere dört gruba

ayrılıyorlardı.ayrılıyorlardı.


► Devlet Memurları: Devlet Memurları:

Bir şehirde hükümeti temsil eden görevlilerdi.Bir şehirde hükümeti temsil eden görevlilerdi.

Âyân: Âyân:

Hükümet nezdinde halkı temsil eden kişilerde. Hükümet nezdinde halkı temsil eden kişilerde.

Tacirler (tüccarlar) da bu sınıfa girerlerdi.Tacirler (tüccarlar) da bu sınıfa girerlerdi.


►Bilim Adamları: Bilim Adamları:

Müderrisler, kadılar, zaviye, tekke Müderrisler, kadılar, zaviye, tekke

şeyhleri ve medrese öğrencileri bu şeyhleri ve medrese öğrencileri bu

gruba girmekteydi.gruba girmekteydi.


► Ahîler: Ahîler:

Ahîler (kardeşler) şehirde Ahîler (kardeşler) şehirde

oturan ve kendi aralarında dinî oturan ve kendi aralarında dinî

ve iktisadi özellikler taşıyan ve iktisadi özellikler taşıyan

esnaflardır. Aralarında esnaflardır. Aralarında

kurdukları teşkilata ahîlik kurdukları teşkilata ahîlik

denirdi. Ahî teşkilatı ticareti ve denirdi. Ahî teşkilatı ticareti ve

ticaret ahlakını düzenlemiş, ticaret ahlakını düzenlemiş,

üretim kalitesini yükseltmiş ve üretim kalitesini yükseltmiş ve

kaliteli eleman yetiştirilmesini kaliteli eleman yetiştirilmesini

sağlamıştır.sağlamıştır.


► Köylüler: Köylüler:

Türkmen kökenli olan Türk köylüsü Türkmen kökenli olan Türk köylüsü

göçebe ve yerleşik göçebe ve yerleşik olmak üzere iki kısma olmak üzere iki kısma

ayrılıyordu. Göçebeler hayvancılıkla ayrılıyordu. Göçebeler hayvancılıkla

geçinirlerdi. Yerleşik köylüler ise geçinirlerdi. Yerleşik köylüler ise devletindevletin

veya veya iktaikta sahibinin idaresi altındaydılar. sahibinin idaresi altındaydılar.


OSMANLI TOPLUM YAPISIOSMANLI TOPLUM YAPISI

►Osmanlı Devleti kurulduğunda halkının tamamı Osmanlı Devleti kurulduğunda halkının tamamı

Türktü. Sonraki dönemde toprak genişlemesi Türktü. Sonraki dönemde toprak genişlemesi

sonucu bir çok ulus (sonucu bir çok ulus (Yunan,Yunan, Bulgar,Sırp, Bulgar,Sırp,

Arnavut, Macar,Hırvat,Sloven, Romen,Arap Arnavut, Macar,Hırvat,Sloven, Romen,Arap

Macar...)Macar...) Osmanlı yönetimine girdi. Osmanlı Osmanlı yönetimine girdi. Osmanlı

Devleti çok uluslu bir imparatorluğa dönüştü.Devleti çok uluslu bir imparatorluğa dönüştü.www.tariheglencesi.com


► Osmanlı toplumunda ,bir yandan bazı yeni sosyal Osmanlı toplumunda ,bir yandan bazı yeni sosyal

grupların oluşması, diğer yandan devletin hakimiyet grupların oluşması, diğer yandan devletin hakimiyet

sınırlarının genişlemesi sonucunda topluma dahil olan sınırlarının genişlemesi sonucunda topluma dahil olan

insanlara belli stainsanlara belli sta--tüler kazandırılarak toplum içindeki tüler kazandırılarak toplum içindeki

yerlerinin belirlenmesi, Osmanlı insan-toplum anlayışı yerlerinin belirlenmesi, Osmanlı insan-toplum anlayışı

ve yönetim felsefesine göre gerçekleşmiştir. Konuyla ve yönetim felsefesine göre gerçekleşmiştir. Konuyla

ilgili Osmanlı literatürü incelendiği zaman ,şöyle bir ilgili Osmanlı literatürü incelendiği zaman ,şöyle bir

anlayışla karşılaşılır: anlayışla karşılaşılır: insan yaratıkların en şereflisidir. insan yaratıkların en şereflisidir.

O,yaratılışı gereği medenidir. O,yaratılışı gereği medenidir. www.tariheglencesi.com

► O halde geçimini temin edebilmek ve hayatını sürdürebilmek O halde geçimini temin edebilmek ve hayatını sürdürebilmek

için diğer insanlara muhtaçtır. İşte bu ihtiyaç toplumların veya için diğer insanlara muhtaçtır. İşte bu ihtiyaç toplumların veya

milletlerin oluşmasına yol açmıştır. Çünkü, toplum hayatını sürmilletlerin oluşmasına yol açmıştır. Çünkü, toplum hayatını sür--

dürebilmek dürebilmek ancak dayanışma ve yardımlaşmayla ancak dayanışma ve yardımlaşmayla mümkündür. mümkündür.

Toplum üyeleri arasındaki uyumun devamı, her ferdin toplum Toplum üyeleri arasındaki uyumun devamı, her ferdin toplum

içinde yaratılıştan sahip olduğu yeteneğinin gerektirdiği mevkide içinde yaratılıştan sahip olduğu yeteneğinin gerektirdiği mevkide

bulunmasına ve bu yerini korumasına bağlıdır. Böyle bir iş bulunmasına ve bu yerini korumasına bağlıdır. Böyle bir iş

bölümü, ister istemez toplumda bir farklılaşmayı ve bölümü, ister istemez toplumda bir farklılaşmayı ve

tabakalaşmayı zorunlu kılar. tabakalaşmayı zorunlu kılar.


► Osmanlı toplum düzeninin felsefi temelini oluşturan Osmanlı toplum düzeninin felsefi temelini oluşturan

bu bakış açısı, bu bakış açısı, sadece teorik kitaplarda değil çeşitli sadece teorik kitaplarda değil çeşitli

alanlardaki uygulamalarla ilgili arşiv belgelerinde de, alanlardaki uygulamalarla ilgili arşiv belgelerinde de,

Kur’an’ın bir ayetine dayandırılıyor. Kur’an’ın bir ayetine dayandırılıyor. Bu ayete göre; Bu ayete göre;

Toplum hayatının oluşması ve sağlıklı işleyebilmesi Toplum hayatının oluşması ve sağlıklı işleyebilmesi

için Allah insanları farklı kabiliyetlerde yaratmıştır. için Allah insanları farklı kabiliyetlerde yaratmıştır.

Her toplum üyesi, kabiliyeti ve bilgi birikimine göre iş Her toplum üyesi, kabiliyeti ve bilgi birikimine göre iş

yapmalı ve emeği karşılığında gelire sahip olmalıdır.yapmalı ve emeği karşılığında gelire sahip olmalıdır.


► Osmanlı toplum düzeninin ve yönetim Osmanlı toplum düzeninin ve yönetim

felsefesinin temelini oluşturan bu fikirler,felsefesinin temelini oluşturan bu fikirler,

”daire-i adliye” ”daire-i adliye” yani yani “adalet dairesi” “adalet dairesi” veya veya

“hakkaniyet çemberi” “hakkaniyet çemberi” adı verilen bir foradı verilen bir for--

mülle açıklanmıştır. mülle açıklanmıştır.

NOT:NOT: Bu çok uluslu yapının çatırdayarak, Osmanlı Bu çok uluslu yapının çatırdayarak, Osmanlı Devletinin parçalanmasına neden olan en önemli Devletinin parçalanmasına neden olan en önemli dış gelişme FRANSIZ İHTİLALİ'dir.dış gelişme FRANSIZ İHTİLALİ'dir.


Hakkaniyet ÇemberiHakkaniyet Çemberi




2010-LYS2010-LYS


1- DEVLETİN RESMİ TASNİFİNE GÖRE 1- DEVLETİN RESMİ TASNİFİNE GÖRE OSMANLI TOPLUMUOSMANLI TOPLUMU

►a-Yönetenler: Askeri sınıfa-Yönetenler: Askeri sınıf► Askeri sınıf, padişahın dini ya da Askeri sınıf, padişahın dini ya da

idari yetki tanıdığı devlet görevliler-idari yetki tanıdığı devlet görevliler-den oluşuyordu. den oluşuyordu. Bunları,Bunları,saray halkı,saray halkı,

seyfiye,ilmiye ve kalemiye seyfiye,ilmiye ve kalemiye diye diye gruplara ayırmak mümkündür.gruplara ayırmak mümkündür.


►b-Yönetilenler:Reayab-Yönetilenler:Reaya

► Osmanlı Devleti’nde, askeri sınıf dışında Osmanlı Devleti’nde, askeri sınıf dışında

kalan, dolayısıyla yönetime katılmayan,kalan, dolayısıyla yönetime katılmayan,

geçimini tarım ve sanayi alanında üretim geçimini tarım ve sanayi alanında üretim

yapmak ve ticaretle uğraşmak suretiyle temin yapmak ve ticaretle uğraşmak suretiyle temin

eden ve devlete vergi veren kesim,eden ve devlete vergi veren kesim, toplumun toplumun

ikinci sınıfını oluşturuyordu. Bu sınıfa ikinci sınıfını oluşturuyordu. Bu sınıfa raiyyet raiyyet

sınıfı veya reaya sınıfı veya reaya deniliyordu.deniliyordu.www.tariheglencesi.com

2-YERLEŞİM DURUMUNA GÖRE OSMANLI 2-YERLEŞİM DURUMUNA GÖRE OSMANLI TOPLUMUTOPLUMU

► a- Şehirliler:a- Şehirliler: 1-Askeriler1-Askeriler (Yönetenler (Yönetenler == Seyfiye,ilmiye,kalemiye) Seyfiye,ilmiye,kalemiye) 2-Tacirler2-Tacirler 3-Es3-Es--nafnaf 4- 4-Diğer gruplarDiğer gruplar (yabancılar,yabancı (yabancılar,yabancı temsilciler,yabancı tacirler veya temsilciler,yabancı tacirler veya gezginler,gezginler, işsizler,seyyar işsizler,seyyar satıcılar,seyyidler) satıcılar,seyyidler)

►b- Köylülerb- Köylüler►c- Göçebeler c- Göçebeler


B- OSMANLI TOPLUMUNDA SOSYAL B- OSMANLI TOPLUMUNDA SOSYAL HAREKETLİLİKHAREKETLİLİK

►a)-Kuruluş ve yükselme dönemlerinde yatay a)-Kuruluş ve yükselme dönemlerinde yatay hareketlilik:hareketlilik:

► Bu dönemlerde yatay hareketlilik Bu dönemlerde yatay hareketlilik FETHEDİFETHEDİ--

LENLEN yerlere doğru yerleşme şeklinde görülür. yerlere doğru yerleşme şeklinde görülür.

Osmanlı Devleti bu dönemde Balkanlar'daki Türk Osmanlı Devleti bu dönemde Balkanlar'daki Türk

nüfusunu artırmak için yatay hareketliliği teşvik nüfusunu artırmak için yatay hareketliliği teşvik

ediciedici uygulamalar yapmıştır.uygulamalar yapmıştır.


► Bu Bu TEŞVİK UYGULAMALARITEŞVİK UYGULAMALARI şunlardır: şunlardır:

► 1- Bataklık yada ıssız yerlere vakıflar kurmak 1- Bataklık yada ıssız yerlere vakıflar kurmak

yoluyla buraların ekonomik hayatını canlandırmış, yoluyla buraların ekonomik hayatını canlandırmış,

insanların buraya yerleşmesini özendirmiştir.insanların buraya yerleşmesini özendirmiştir.

► 2- Fethedilen yerlere yerleşeceklere bir takım 2- Fethedilen yerlere yerleşeceklere bir takım

vergi kolaylıkları sağlanmıştır.vergi kolaylıkları sağlanmıştır.


►b)-Osmanlı Devletinde Duraklama Devri b)-Osmanlı Devletinde Duraklama Devri sonrası Yatay Hareketlilik:sonrası Yatay Hareketlilik:

►1- Bu dönemlerde kaybedilen yerlerdeki Türk 1- Bu dönemlerde kaybedilen yerlerdeki Türk

ve ve MMüslüman halk iç kesimlere göç etmek üslüman halk iç kesimlere göç etmek

zorunda kalmıştır.zorunda kalmıştır.

►2- Nüfus artışı, ekonomik güçlükler ve 2- Nüfus artışı, ekonomik güçlükler ve

eşkiyalık hareketleri gibi nedenlerle kırsal eşkiyalık hareketleri gibi nedenlerle kırsal

kesimdeki halk büyük kentlere göç etmiştir.kesimdeki halk büyük kentlere göç etmiştir.


► B)-DİKEY HAREKETLİLİKB)-DİKEY HAREKETLİLİK

► Bir sınıftan başka bir sınıfa geçmek veya bulunduğu Bir sınıftan başka bir sınıfa geçmek veya bulunduğu

sınıf içinde daha yüksek mevkilere gelmeye sınıf içinde daha yüksek mevkilere gelmeye "Dikey "Dikey

hareketlilik"hareketlilik" denir. Ortaçağ Avrupa'sının sınıflı denir. Ortaçağ Avrupa'sının sınıflı

toplumlarında ve Hindistan'daki "Kast" teşkilatının katı toplumlarında ve Hindistan'daki "Kast" teşkilatının katı

sınıfsal yapısında sınıfsal yapısında dikey hareketlilik dikey hareketlilik yoktur. Çünkü yoktur. Çünkü

buralardaki sınıflar kan bağına dayanmaktadır. buralardaki sınıflar kan bağına dayanmaktadır.

Örneğin; baron, dük, kont, lord olabilmenin şartı bu Örneğin; baron, dük, kont, lord olabilmenin şartı bu

kimselerin soyundan gelmektir.kimselerin soyundan gelmektir.www.tariheglencesi.com

► Osmanlı Devletinde "kan bağına" dayanan sınıfsal bir Osmanlı Devletinde "kan bağına" dayanan sınıfsal bir

yapı olmadığından yapı olmadığından dikey hareketlilik dikey hareketlilik yoğun bir şekilde yoğun bir şekilde

görülür. REAYA dediğimiz yönetilenlerden bir kişinin, görülür. REAYA dediğimiz yönetilenlerden bir kişinin,

yönetenlerden saydığımız seyfiye, ilmiye ya da yönetenlerden saydığımız seyfiye, ilmiye ya da

kalemiyeye geçmesi mümkündür.kalemiyeye geçmesi mümkündür. (padişah olmak hariç) (padişah olmak hariç)

Bunun için başlıca iki şart vardı: Bunun için başlıca iki şart vardı:

► 1-Müslüman olmak, 2- Eğitim öğretim görmek.1-Müslüman olmak, 2- Eğitim öğretim görmek.


► Reaya içindeki müslüman olmayanların Reaya içindeki müslüman olmayanların

DEVŞİRME yoluyla müslümanlaştığını ve DEVŞİRME yoluyla müslümanlaştığını ve

kapıkulu sistemi içinde eğitimlerini kapıkulu sistemi içinde eğitimlerini

tamamlayarak devletin önemli kadrolarında tamamlayarak devletin önemli kadrolarında

görev aldıklarını görüyoruz. Mesela görev aldıklarını görüyoruz. Mesela 1453-15661453-1566

yılları arasında görev yapan yılları arasında görev yapan 24 24 veziri azamın veziri azamın

2020'si 'si devşirmedevşirmedir.dir.


C)-OSMANLI TOPLUMUNUN DİNİ YAPISI (MİLLET C)-OSMANLI TOPLUMUNUN DİNİ YAPISI (MİLLET SİSTEMİ)SİSTEMİ)

► Osmanlı Devletinde Osmanlı Devletinde Millet kavramı Millet kavramı

günümüzdeki anlamından farklıydı. Aynı günümüzdeki anlamından farklıydı. Aynı din ve din ve

mezhepten mezhepten gelen topluluklar bir "millet" gelen topluluklar bir "millet"

sayılıyordu. Buna göre Müslümanlardan başka 3 sayılıyordu. Buna göre Müslümanlardan başka 3

temel millet daha vardı: temel millet daha vardı: Ortodokslar, Ermeniler Ortodokslar, Ermeniler

ve Yahudilerve Yahudiler

► Osmanlı Devletinde yönetime katılmayan, geçiOsmanlı Devletinde yönetime katılmayan, geçi--

mini tarım ve sanayi alanında üretim yapmak ve mini tarım ve sanayi alanında üretim yapmak ve

ticaretle uğraşmak yoluyla sağlayan ve devlete ticaretle uğraşmak yoluyla sağlayan ve devlete

vergi veren halka vergi veren halka REAYA REAYA deniliyordu. Reaya deniliyordu. Reaya

çeşitli din, dil ve ırklara mensup topluluklardan çeşitli din, dil ve ırklara mensup topluluklardan

oluşuyordu.oluşuyordu.www.tariheglencesi.com

► 1- Müslümanlar: 1- Müslümanlar: Türkler, Araplar, Acemler, Türkler, Araplar, Acemler,

Boşnaklar ve Arnavutlar Boşnaklar ve Arnavutlar MMüslüman milletini üslüman milletini

oluşturuyorlardı.oluşturuyorlardı.

► 2- Ortodokslar: 2- Ortodokslar: Ortodoksların devletle Ortodoksların devletle

ilişkileri FENER PATRİKHANESİ ve ilişkileri FENER PATRİKHANESİ ve

PATRİK tarafından yürütülüyordu. Patrik PATRİK tarafından yürütülüyordu. Patrik

"vezir" seviyesindeydi. Seçimle ve padişahın "vezir" seviyesindeydi. Seçimle ve padişahın

onayı ile başa geçiyordu.onayı ile başa geçiyordu.www.tariheglencesi.com

► 3- Ermeniler:3- Ermeniler: "Monofizm" denilen bir öğretiyi benimsemişlerdi. "Monofizm" denilen bir öğretiyi benimsemişlerdi.

Ortodoks kilisesi tarafından dinsizlikle suçlanıyorlardı. Ayrı bir Ortodoks kilisesi tarafından dinsizlikle suçlanıyorlardı. Ayrı bir

patrikliği bulunmaktaydı.patrikliği bulunmaktaydı.

► 4- Yahudiler:4- Yahudiler: Osmanlı nüfusu içinde sayıları pek fazla olmayan Osmanlı nüfusu içinde sayıları pek fazla olmayan

Musevilere (% 1) bir millet olarak örgütlenme imkanı tanınmıştı. Musevilere (% 1) bir millet olarak örgütlenme imkanı tanınmıştı.

Bunlar ticaret, bankacılık gibi işlerle uğraştıkları için kısa zaBunlar ticaret, bankacılık gibi işlerle uğraştıkları için kısa za--

manda zenginleştiler. Musevilerin devletle ilgili işlerinden manda zenginleştiler. Musevilerin devletle ilgili işlerinden

İstanbul'daki "hahambaşı" sorumluydu.İstanbul'daki "hahambaşı" sorumluydu.


3-OSMANLI TOPLUMUNDA AİLE3-OSMANLI TOPLUMUNDA AİLE

► Osmanlı ailesinin yapısını İslam hukuku ve Türk töresi Osmanlı ailesinin yapısını İslam hukuku ve Türk töresi

şekillendiriyordu.şekillendiriyordu.

► Kınalızade Ali Efendi’nin ilk Türkçe ahlak kiKınalızade Ali Efendi’nin ilk Türkçe ahlak ki--tabı olduğu için tabı olduğu için

Osmanlı toplumunu geniş ölçüde etkileyen Osmanlı toplumunu geniş ölçüde etkileyen Ahlak-ı Alai Ahlak-ı Alai (İstanbul (İstanbul

1833) adlı ki1833) adlı ki--tabına göre ,insanın tabiat şartlarından korunatabına göre ,insanın tabiat şartlarından koruna--bilmesi bilmesi

için bir eve ve eşyaya, cinsini koruyabilmesi, neslini sürdürebilmesi için bir eve ve eşyaya, cinsini koruyabilmesi, neslini sürdürebilmesi

ve mutluluğa kavuşabilmesi için bir eşe, çocuklara ihtiyaçları olan ve mutluluğa kavuşabilmesi için bir eşe, çocuklara ihtiyaçları olan

uzun süreli bir eğitim verilebilmesi için de bir aileye sahip olması uzun süreli bir eğitim verilebilmesi için de bir aileye sahip olması

gerekiyordu.gerekiyordu.www.tariheglencesi.com

► II. Abdülhamid Han II. Abdülhamid Han

zamanında Osmanlı zamanında Osmanlı

ülkesinde bulunan ülkesinde bulunan

Edmondo da Amicis, Edmondo da Amicis,

Constantinopoli adlı Constantinopoli adlı

eserinde:eserinde:


►"Paşasından sokak satıcısına kadar "Paşasından sokak satıcısına kadar

istisnasız her Türk’te vakar, ağırbaşlılık istisnasız her Türk’te vakar, ağırbaşlılık

ve asillik ihtişamı vardır. Hepsi, derece ve asillik ihtişamı vardır. Hepsi, derece

farkları olmasına rağmen, aynı farkları olmasına rağmen, aynı

terbiyeyle yetişmişlerdir. Kıyafetleri terbiyeyle yetişmişlerdir. Kıyafetleri

farklı olmasa, İstanbul'da bir başka farklı olmasa, İstanbul'da bir başka

tabakanın olduğu belli değildir... tabakanın olduğu belli değildir...

İstanbul'un Türk halkı, Avrupa‘nın en İstanbul'un Türk halkı, Avrupa‘nın en

nazik ve kibar cemaatidir. nazik ve kibar cemaatidir. www.tariheglencesi.com

► En ıssız sokaklarda bile, bir yabancı için En ıssız sokaklarda bile, bir yabancı için

küçük bir hakarete uğrama tehlikesi küçük bir hakarete uğrama tehlikesi

yoktur. Namaz kılınırken bile bir yoktur. Namaz kılınırken bile bir

Hıristiyan camiye girip, Müslüman Hıristiyan camiye girip, Müslüman

ibadetini seyredebilir. Size bakmazlar ibadetini seyredebilir. Size bakmazlar

bile, küstahça bir bakış değil, sizinle bile, küstahça bir bakış değil, sizinle

ilgilenen mütecessis bir nazar dahî ilgilenen mütecessis bir nazar dahî

göremezsiniz. Kahkaha ve kadın sesi göremezsiniz. Kahkaha ve kadın sesi

duyamazsınız.duyamazsınız. www.tariheglencesi.com

►Fuhuşla ilgili en küçük bir olaya şahit Fuhuşla ilgili en küçük bir olaya şahit

olmak imkân dışıdır. Sokaklarda bir yerde olmak imkân dışıdır. Sokaklarda bir yerde

birikmek, yolu tıkamak, yüksek sesle birikmek, yolu tıkamak, yüksek sesle

konuşmak, çarşıda bir dükkânı konuşmak, çarşıda bir dükkânı

lüzumundan fazla işgal etmek, ayıp lüzumundan fazla işgal etmek, ayıp

sayılır..." sayılır..." demektedir.demektedir.


► Evlenme Evlenme kadıkadı huzurunda yapılır ve kayıtlara huzurunda yapılır ve kayıtlara

geçirilirdi. Bunlara geçirilirdi. Bunlara şer’iye sicilleri şer’iye sicilleri denirdi. Erkek denirdi. Erkek

evlenirken kadına evlenirken kadına mehirmehir denilen bir nikah bedeli denilen bir nikah bedeli

veriyordu. İslam,eski bir Arap adeti olan mehri kadın veriyordu. İslam,eski bir Arap adeti olan mehri kadın

lehine düzenlemiş, bununlehine düzenlemiş, bunun tamamen kıza ait tamamen kıza ait

olduğu ,bunda başkasının hiçbir hakkı olmadığı olduğu ,bunda başkasının hiçbir hakkı olmadığı

prensibini getirmişti.prensibini getirmişti.

► www.tariheglencesi.com

► Evlilikte karı-koca mal Evlilikte karı-koca mal

ayrılığı rejimi kabul edilmişti. ayrılığı rejimi kabul edilmişti.

Bu da İslam hukukundan Bu da İslam hukukundan

kaynaklanıkaynaklanı--yordu.yordu.

► Mahkeme Sicillerinden Mahkeme Sicillerinden

anlaşıldığı üzere,anlaşıldığı üzere, nazariye de nazariye de

teşvik edilmediği gibi, teşvik edilmediği gibi,

uygulamada da çok evliliğe uygulamada da çok evliliğe

enderender rastlanıyordu. rastlanıyordu. www.tariheglencesi.com

►C-VAKIF SİSTEMİC-VAKIF SİSTEMİ

► VakıfVakıf,İslam hukukuna göre,bir mü’min ,İslam hukukuna göre,bir mü’min

alınteri ile kazandığı malından bir bölümünü,alınteri ile kazandığı malından bir bölümünü,

insanların hayrına olacak bir iş için ebediyyen insanların hayrına olacak bir iş için ebediyyen

tahsis ve tevkif etmesidir. Vakfı kurana tahsis ve tevkif etmesidir. Vakfı kurana

vakıfvakıf ,vakfettiği taşınır ve taşınmaz,gelir getiren ,vakfettiği taşınır ve taşınmaz,gelir getiren

mala mala mevkufmevkuf denirdi.Vakıf tesis ettiği vakfın denirdi.Vakıf tesis ettiği vakfın

şartlarını belirleyen bir belgeyi beldesinin kadısı ve şartlarını belirleyen bir belgeyi beldesinin kadısı ve

şahitlerin huzurunda düzenlerdi. Bu belgeye şahitlerin huzurunda düzenlerdi. Bu belgeye

vakfiyevakfiye denir. denir. www.tariheglencesi.com

► Vakfiyede belirlenen şartlar ışığında Vakfiyede belirlenen şartlar ışığında

kurulan vakfın yönetimi için bir kurulan vakfın yönetimi için bir

yönetici tayin edilirdi. Bu yöneticiye yönetici tayin edilirdi. Bu yöneticiye

mütevellimütevelli adı verilirdi. Mütevellinin adı verilirdi. Mütevellinin

yanında,gerekirse vakfın yanında,gerekirse vakfın

muhasebesini tutmak için bir muhasebesini tutmak için bir cabicabi

tayin edilirdi. Ayrıca lüzum görülürse tayin edilirdi. Ayrıca lüzum görülürse

vakfın müesseselerinin her biri için vakfın müesseselerinin her biri için

yeterince görevli atanabilirdi. Bu yeterince görevli atanabilirdi. Bu

şekilde vakfa hizmet eden ve şekilde vakfa hizmet eden ve

karşılığında da vakfın gelirlerinden karşılığında da vakfın gelirlerinden

kendilerine pay ayrılanların tümüne kendilerine pay ayrılanların tümüne

vakfın vakfın mürtezikasımürtezikası denirdi.denirdi.www.tariheglencesi.com

► C- GÜNLÜK HAYAT (TOPLUMSAL YAŞANTI)C- GÜNLÜK HAYAT (TOPLUMSAL YAŞANTI)

►1-Sarayda1-Sarayda

► Saray,padişah ve ailesi ile Saray’ın iç ve dış hizmetinde Saray,padişah ve ailesi ile Saray’ın iç ve dış hizmetinde

bulunan on on beş bin görevlinin yaşadığı kendine özgü bulunan on on beş bin görevlinin yaşadığı kendine özgü

kapalı bir ortamdı. Saray’ın Harem kısmı ve buradaki kapalı bir ortamdı. Saray’ın Harem kısmı ve buradaki

gündelik hayat konusunda XX. yüzyıla kadar pek bir şey gündelik hayat konusunda XX. yüzyıla kadar pek bir şey

bilinmez.Avrupalı seyyahların verdiği bilgiler hayal bilinmez.Avrupalı seyyahların verdiği bilgiler hayal

mahsulüdür. Çünkü Harem ancak 1909’dan sonra kapılarını mahsulüdür. Çünkü Harem ancak 1909’dan sonra kapılarını

dünyaya açmıştır.dünyaya açmıştır.


►Harem halkı, günlerini, kendilerine ayrılan Harem halkı, günlerini, kendilerine ayrılan

dairelerde ve ya odalarda ,yiyip içmek,dairelerde ve ya odalarda ,yiyip içmek, ibadet ibadet

etmek, okumak, bazı eğlence, şenlik ve törenlere etmek, okumak, bazı eğlence, şenlik ve törenlere

katılmakla geçirirlerdi. Harem Enderun katılmakla geçirirlerdi. Harem Enderun

Mektebi’nin fonksiyonunu görüyordu.Mektebi’nin fonksiyonunu görüyordu.


►2-Şehirde2-Şehirde

► Osmanlı şehrinde ,özellikle şehrin müslüman kesiminde, Osmanlı şehrinde ,özellikle şehrin müslüman kesiminde,

gündelik hayat sabah namazıyla başlardı. Erkek işyerine gündelik hayat sabah namazıyla başlardı. Erkek işyerine

giderken giderken kadın da evde gündelik işlerle uğraşırdıkadın da evde gündelik işlerle uğraşırdı. XV. Ve XVII.. XV. Ve XVII.

yüzyıllarda Osmanlı ülkesini gezen seyyahlaryüzyıllarda Osmanlı ülkesini gezen seyyahlar Türklerin Türklerin

kanaatkarkanaatkar olduğunu, az masraflı ve çabuk hazırlanan yemekler olduğunu, az masraflı ve çabuk hazırlanan yemekler

yediklerini,yediklerini, tuz,tuz, ekmek, sarmısak veya soğan ile biraz yoğurtları ekmek, sarmısak veya soğan ile biraz yoğurtları

varsa başka bir şey istemediklerini, onlar için bir fıçı pirinçle bir varsa başka bir şey istemediklerini, onlar için bir fıçı pirinçle bir

kaç çanak yağ ve kuru meyvenin önemli bir erzak oluşturduğunu kaç çanak yağ ve kuru meyvenin önemli bir erzak oluşturduğunu

anlatırlar. anlatırlar. www.tariheglencesi.com

TÜRK EVLERİ TÜRK EVLERİ


TARİHİ KAPILARITARİHİ KAPILARI



YalılarYalılar


KonaklarKonaklar


Amcazade Amcazade Yalısı Yalısı


► XVI. yüzyıl ortalarında kahve kullanımı da başlamış XVI. yüzyıl ortalarında kahve kullanımı da başlamış

ve yaygınlaşmıştı. İlk defa İstanbul’da ve yaygınlaşmıştı. İlk defa İstanbul’da 1554’te açılan 1554’te açılan

kahvehanekahvehane kısa zamanda bir çok şehirde moda olmuş, kısa zamanda bir çok şehirde moda olmuş,

sohbet yerleri haline gelmiştir.sohbet yerleri haline gelmiştir.

► Çalışanlar öğle yemeklerini Çalışanlar öğle yemeklerini başhane ,işkembeci ya başhane ,işkembeci ya

da muhallebicide da muhallebicide yerlerdi. Yemek çeşitleri boldu. yerlerdi. Yemek çeşitleri boldu.

İçecek olarak İçecek olarak boza,boza, müselles, pekmez, balmüselles, pekmez, bal suyu, arpa suyu, arpa

suyusuyu gibi şerbetler içilirdi. Gayrimüslimler ve bazı gibi şerbetler içilirdi. Gayrimüslimler ve bazı

Türkler rakı ve şarapta içerlerdi.Türkler rakı ve şarapta içerlerdi.www.tariheglencesi.com




►3-Köylerde3-Köylerde

► Osmanlı ülkesinde köyler çok dağınıktı. Köylerin bir Osmanlı ülkesinde köyler çok dağınıktı. Köylerin bir

çoğu çoğu beş altı haneden beş altı haneden oluşuyordu. Dört beşyüz hanelik oluşuyordu. Dört beşyüz hanelik

yerler yerler kasaba skasaba sayılıyordu. Osmanlı köylülerinin büyük ayılıyordu. Osmanlı köylülerinin büyük

kesimi, özellikle ücra bölgelerde olanlar,kesimi, özellikle ücra bölgelerde olanlar, ekonomik ekonomik

açıdan kendi kendilerine yetmeye çalışıyorlardı.açıdan kendi kendilerine yetmeye çalışıyorlardı.

► Köylüler genellikle tarım ve hayvancılıkla Köylüler genellikle tarım ve hayvancılıkla

uğraşırlardı. Sade bir hayatları vardı. Senenin günleri uğraşırlardı. Sade bir hayatları vardı. Senenin günleri

tarım işlerinin temposuna göre geçerdi.tarım işlerinin temposuna göre geçerdi.www.tariheglencesi.com

►4-Göçebelerde4-Göçebelerde

► Konar-göçer halk mevsimden mevsime yaylak Konar-göçer halk mevsimden mevsime yaylak

ve kışlak arasında hareket halindeydi. Kışlaklar ve kışlak arasında hareket halindeydi. Kışlaklar

ve yaylaklar birbirine yakın olabildiği gibi çok ve yaylaklar birbirine yakın olabildiği gibi çok

uzak da olabiliyordu. Çadırlarına yurt veya ev uzak da olabiliyordu. Çadırlarına yurt veya ev

denirdi. Bunlar çok çabuk kurulup kaldırılabilir denirdi. Bunlar çok çabuk kurulup kaldırılabilir

nitelikteydi. nitelikteydi.


►Konargöçerlerin hayatlarında,Konargöçerlerin hayatlarında, çadırdan başka, çadırdan başka,

yine hareketli bir hayat sürmelerindenyine hareketli bir hayat sürmelerinden d dolayı at olayı at

ve deve gibi o günün ulaşım ve taşıma vasıtaları ve deve gibi o günün ulaşım ve taşıma vasıtaları

önemli bir rol oynuyordu. Mevsimlik uzun önemli bir rol oynuyordu. Mevsimlik uzun

yolculuklarıyolculukları sırasında kondukları yerlere yakın sırasında kondukları yerlere yakın

pazarlarda hayvancılığa dayalı yoğurt, yağ, pazarlarda hayvancılığa dayalı yoğurt, yağ,

peynir, yapağı gibi ürünlerini satıyorlar veya peynir, yapağı gibi ürünlerini satıyorlar veya

takas ediyorlardı.takas ediyorlardı. www.tariheglencesi.com

► C-OSMALI TOPLUM YAPISINDA C-OSMALI TOPLUM YAPISINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞMELERMEYDANA GELEN DEĞİŞMELER

► Çeşitli milletleri ve dinleri bir arada yaşatan Çeşitli milletleri ve dinleri bir arada yaşatan

Osmanlıların Osmanlıların Nizam-ı Alem’i Nizam-ı Alem’i Avrupalılar buna Avrupalılar buna Pax Pax

Ottamanica Ottamanica diyorlardı, diğer bir deyişle Osmanlı diyorlardı, diğer bir deyişle Osmanlı

toplum düzeni ve barışı, daha Kanuni’nin ölümünden toplum düzeni ve barışı, daha Kanuni’nin ölümünden

önce ,yıllar sonra belirginleşecek olan hastalık önce ,yıllar sonra belirginleşecek olan hastalık

alametleri göstermeye başlamıştı.alametleri göstermeye başlamıştı.


►Osmanlı toplum yapısının değişmesinde iç ve Osmanlı toplum yapısının değişmesinde iç ve

dış etkenler etkili olmuştur. Bunları şu dış etkenler etkili olmuştur. Bunları şu

şekilde belirtebiliriz:şekilde belirtebiliriz:

► 1-Nüfus artışı 2-Dirlik sisteminin 1-Nüfus artışı 2-Dirlik sisteminin

bozulması 3-İç isyanlar 4-Dış etkenler: a-bozulması 3-İç isyanlar 4-Dış etkenler: a-

Coğrafi keşifler b- SanayiCoğrafi keşifler b- Sanayi inkılabı c-Fransız inkılabı c-Fransız

ihtilaliihtilaliwww.tariheglencesi.com

1-XVIII.YÜZYIL1-XVIII.YÜZYIL

►a-Yönetim Kadrolarında Kimlik Değişimia-Yönetim Kadrolarında Kimlik Değişimi

► Yönetim kadrolarında en önemli değişiklik Seyfiye sınıfının Yönetim kadrolarında en önemli değişiklik Seyfiye sınıfının

yerini yavaş yavaş yerini yavaş yavaş KalemiyeKalemiye sınıfının almasıdır. sınıfının almasıdır.

► Bunun en önemli sebebi devletler arası ilişkilerde diplomasinin Bunun en önemli sebebi devletler arası ilişkilerde diplomasinin

önem kazanmasıdır. Yurt dışında geçici ve daha sonra daimi önem kazanmasıdır. Yurt dışında geçici ve daha sonra daimi

elçilikler kurulması da bu düşünceye dayanır.elçilikler kurulması da bu düşünceye dayanır.

► Yönetici kadrolarında meydana gelen bir deYönetici kadrolarında meydana gelen bir de--ğişmede ğişmede

Devşirme kökenlilerin yerini reayadan kişiler almaya Devşirme kökenlilerin yerini reayadan kişiler almaya

başlamıştır. başlamıştır.


2-Tanzimat ve sonrası2-Tanzimat ve sonrası

a-Yeni Bürokratlara-Yeni Bürokratlar

► Avrupa ülkelerinde ikamet elçiliklerinin kurulmasından ve Avrupa ülkelerinde ikamet elçiliklerinin kurulmasından ve

böylece Avrupa ile ilişkilerin artmasından sonra, eskilerden böylece Avrupa ile ilişkilerin artmasından sonra, eskilerden

daha farklı bir anlayışa sahip reformcu yeni bir nesil ortaya daha farklı bir anlayışa sahip reformcu yeni bir nesil ortaya

çıkmıştı.çıkmıştı. Bunlar Avrupa başkentleBunlar Avrupa başkentle--rinde görev yaparken,rinde görev yaparken,

milletlerarası durumu ve batılı devletlerin bünyelerini tanımaya milletlerarası durumu ve batılı devletlerin bünyelerini tanımaya

çalışmış olan belli başlı diplomalardıçalışmış olan belli başlı diplomalardı..


►Üst seviye Tanzimat bürokratlarından her biri Üst seviye Tanzimat bürokratlarından her biri

İstanbul’daki yabancı elçilik-lerden biri ile de İstanbul’daki yabancı elçilik-lerden biri ile de

ilişki içindeydi.ilişki içindeydi.

►Bu durum onları daha etkili kılıyor,ancak Bu durum onları daha etkili kılıyor,ancak

yabancıların Osmanlı Devleti’nin iç işlerine yabancıların Osmanlı Devleti’nin iç işlerine

karışmasını da kolaylaştırıyordu. karışmasını da kolaylaştırıyordu.


► Nüfus hareketleri ve Yeni YapılanmalarNüfus hareketleri ve Yeni Yapılanmalar►

► XIX. yüzyılda ise Osmanlı nüfusu açısından iki olgu birden XIX. yüzyılda ise Osmanlı nüfusu açısından iki olgu birden

yaşanıyor. Bir taraftan, Osmanlı genel nüfusu azalırken, diğer yaşanıyor. Bir taraftan, Osmanlı genel nüfusu azalırken, diğer

taraftan daralan Osmanlı sınırları içindeki nüfus gitgide taraftan daralan Osmanlı sınırları içindeki nüfus gitgide

artmaktaydı. Genel nüfusun artması toprak kayıplarına,artmaktaydı. Genel nüfusun artması toprak kayıplarına, mevcut mevcut

nüfusun artması ise kaybedilen topraklardan gelen göçlere nüfusun artması ise kaybedilen topraklardan gelen göçlere

bağlıydı. Gerileme ve Dağılma devrinde Rumeli’den Anadolu’ya bağlıydı. Gerileme ve Dağılma devrinde Rumeli’den Anadolu’ya

yoğun bir göç hareketi olmuştur.yoğun bir göç hareketi olmuştur.


► Ulaşım teknolojisinin gelişmesi ve dış pazarlarla ilişkiler Ulaşım teknolojisinin gelişmesi ve dış pazarlarla ilişkiler

kurulması, XIX.yüzyılda, şehirleşme oranını da yükseltmiştir. kurulması, XIX.yüzyılda, şehirleşme oranını da yükseltmiştir.

► XVI. yüzyılda da sınırlı olan ova köyleriXVI. yüzyılda da sınırlı olan ova köyleri (celali isyanları (celali isyanları

dolayısıyla yamaçlara ve dağlara çekilmişlerdi),XIX. dolayısıyla yamaçlara ve dağlara çekilmişlerdi),XIX.

► Yüzyılda dışardan gelen göçmenlerle artmıştır. Bunlar Konya, Yüzyılda dışardan gelen göçmenlerle artmıştır. Bunlar Konya,

Adana ve kıyı ovalarına yerleştirildiler.Adana ve kıyı ovalarına yerleştirildiler.

► Ulaşımda da kara yollarının yanında demiryoUlaşımda da kara yollarının yanında demiryollları ve ları ve

denizyoları da yapılmaya başlandı. Telgraf ve telefon hatları denizyoları da yapılmaya başlandı. Telgraf ve telefon hatları

kurulmaya başladı.kurulmaya başladı.


Yeni Hayat TarzıYeni Hayat Tarzı

► Klasik dönemde Osmanlıların saray, şehir, köy ve Klasik dönemde Osmanlıların saray, şehir, köy ve

göçebelerdeki gündelik hayat tarzları daha önce göçebelerdeki gündelik hayat tarzları daha önce

anlatılmıştı. XIX. Yüzyılda,anlatılmıştı. XIX. Yüzyılda, İstanbul ve diğer büyük İstanbul ve diğer büyük

şehirlerde hayat tarzı önemli ölçülerde değişmelere şehirlerde hayat tarzı önemli ölçülerde değişmelere

uğramıştır.uğramıştır.



UNKPANI KÖPRÜSÜUNKPANI KÖPRÜSÜ


► Kahvehanelerin işlevi değişmiş eğlence amaçlı kullanılmaya Kahvehanelerin işlevi değişmiş eğlence amaçlı kullanılmaya

başlamıştır. Yabancı kahvehaneler ise başlamıştır. Yabancı kahvehaneler ise pastaneye pastaneye dönüşmüştür. dönüşmüştür.

Kahramanlık destanlarının,Kahramanlık destanlarının, meddah,meddah, karagözün karagözün yerini yerini tiyatro tiyatro

almıştır. Eski mesire geleneklerini, Boğaziçi mehtap alemleri almıştır. Eski mesire geleneklerini, Boğaziçi mehtap alemleri

almıştır. Sefaretlerin düzenlediği balolar, üst seviyedeki almıştır. Sefaretlerin düzenlediği balolar, üst seviyedeki

Müslümanlar arasında da Müslümanlar arasında da kadın-erkek bir arada eğlenme modasını kadın-erkek bir arada eğlenme modasını

doğurmuştur.doğurmuştur. Üst tabaka nazarında Üst tabaka nazarında Avrupa malı kullanma Avrupa malı kullanma sosyal sosyal

statü sembolü haline gelmiştir.statü sembolü haline gelmiştir.


BeşiktaşBeşiktaş


► Halk sınıfları arasında yaşantı açısından Halk sınıfları arasında yaşantı açısından

farklılaşmalar başlamıştır. Zenginler Boğazfarklılaşmalar başlamıştır. Zenginler Boğaz

içinde ayrı mekanlara yerleşmişlerdir.içinde ayrı mekanlara yerleşmişlerdir.

► 1895’de İstanbul’da ilk defa Zatü’l Hareke 1895’de İstanbul’da ilk defa Zatü’l Hareke

denen otomobil kullanılmaya başlamıştır. denen otomobil kullanılmaya başlamıştır.

Ardından elektrikli tramvay hizmete girmiştir. Ardından elektrikli tramvay hizmete girmiştir.

II.Meşrutiyet sonrası telgraf ve telefon da II.Meşrutiyet sonrası telgraf ve telefon da

gündelik hagündelik ha--yatın unsurları haline gelmiştir.yatın unsurları haline gelmiştir.

► Taşra da ise bu değişimler pek görülmemiştir. Taşra da ise bu değişimler pek görülmemiştir.

Eski hayat tarzı uzun süre devam etmiştir. Eski hayat tarzı uzun süre devam etmiştir.



Documents

TÜRKLERDE TOPLUM YAPISI