Türklerin ve Avrasyanın Kültürel-Siyasi Tarihi

8/3/2019 Trklerin ve Avrasyann Kltrel-Siyasi Tarihi

1/82

Trklerin ve Byk Bozkrn Eski Tarihi

Murad Adji, Moskova, 1999

Atatrk Kltr Merkezi Bakanl Ankara, !!

"eviren # $r% &eyne' Balan (&E)

(zetleyen # *ven Beker )esi+ler # K% Kurtdereli
http://3.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TShIyZ2Z4yI/AAAAAAAAAeg/y3rWmIt_eg4/s1600/k%25C4%25B1p%25C3%25A7ak-1.jpg


2/82

Bilim Adam Murat Adji, Moskovada yaayan, Trk soylu bir halk olanKumuklara mensup bir Trk yazardr. Bu kitap, Trkler in ve Byk Bozkrn,bir baka deyile Det-i Kpakn tarihini anlatmaktadr. Vatanmz Bozkr,beiimiz ise, Altay diyor Murat Adji. Bu kitap Trk halkn, Trk halknn

Altaydaki hayatn ve sonra da Avrasya ktasnn nasl iskn edildiini, yani az

bilinen dnya tarihhadiselerini, kadim Trklerin hayatn ve geleneklerini,baarlarn, zaferlerini ve malubiyetlerini anlatmaktadr. Bilindii zere,Sovyetler Birlii dneminde, Trk Dnyas ile ilgili ilmaratrmalar yapmakasla mmkn deildi. Buna karlkskitler konusu, onlarn yerleim blgeleri vemezarlklar aratrmalara akt; ancakskitlerin hangi dilde konutuklar venereden geldikleri konusu gene de aratrmalara kapal idi. Bu kitaptaskitlerin

Altaydan geden Trkler olduu tartlmaz bir gerek olarak gsterilmektedir.

Murat Adji, Kpaklar adl bu kitab ocuklara; onlarn anne vebabalarna ithaf etmektedir. Bu ok nemli bir unsurdur; nkeitim ve retimaileden balamaktadr. Aile, bir toplumun temelini oluturmaktadr.

M. Adji dier yaynlar (imdilikngilizce/Almanca olarak vardr)

Asia's Europe (Europe, Turkic, the Great Steppe) vol.1

http://en.calameo.com/books/002333863eccb56020f6ehttp://adji.ru/book10.html

Asia's Europe (The Turki and the World: The Secret Story) vol.2

http://en.calameo.com/books/0023338631b5039a91e6e

http://adji.ru/book20.html

The Kptchaks and The Oguz

http://adji.ru/book12.html

ABD li Prof. Spencer Wells :

100 bin Yllk GTarihi 1.5 milyar Avrupa-Asyal Kazak Kkenlidirhttp://en.calameo.com/books/0023338636eb00b68a2f9

http://www.youtube.com/watch?v=D4c4UanvZdw
http://en.calameo.com/books/002333863eccb56020f6ehttp://adji.ru/book10.htmlhttp://en.calameo.com/books/0023338631b5039a91e6ehttp://adji.ru/book20.htmlhttp://adji.ru/book12.htmlhttp://en.calameo.com/books/0023338636eb00b68a2f9http://www.youtube.com/watch?v=D4c4UanvZdwhttp://adji.ru/book20.htmlhttp://adji.ru/book12.htmlhttp://www.youtube.com/watch?v=D4c4UanvZdwhttp://en.calameo.com/books/002333863eccb56020f6ehttp://en.calameo.com/books/0023338631b5039a91e6ehttp://en.calameo.com/books/0023338636eb00b68a2f9http://adji.ru/book10.html


3/82

indekiler

Giri....................................................................................................................................4Millet Nedir?....................................................................................................................5Neden Farkl Konuuyoruz?........................................................................................5

Asrlarn Karanlndan Grnenler........................................................................6alma Odasnn Sessizliinde Yaplan Keif.......................................................7Talarn Dili .....................................................................................................................8Altaydan lk G ............................................................................................................10Kadim Altay n Kefi....................................................................................................11am Bayram..................................................................................................................14Kadim Altay Resimleri................................................................................................15Byk Keif.....................................................................................................................17Tanr nn Hediyesi.......................................................................................................21

Gk Tanr........................................................................................................................23Trkler Hindistanda...................................................................................................25Trkler ran da .............................................................................................................27anl Erke Han..............................................................................................................30Bozkra Giden Yol.........................................................................................................32Kavimler G...............................................................................................................35Akta Han......................................................................................................................37dil.....................................................................................................................................39Kafkasya .........................................................................................................................41Trkler ve Hristiyanlk.............................................................................................43Avrupa Tapnaklar zerindeki Ha......................................................................45Trkler ve Bizans.........................................................................................................47Konstantin in Zulm.................................................................................................51Don Nehri in Mcadele ............................................................................................52Trkler Avrupa da .....................................................................................................54Roma nn kiyzll ................................................................................................57Avrupa Altay la Balar ............................................................................................59

Trk Babuu Atilla.....................................................................................................63Bizansl Priskosun Gz ile Trkler .....................................................................66Birleik Avrupa Ordusuyla Sava............................................................................68Atilla nn lm...........................................................................................................72Yeni Deti Kpak.........................................................................................................73Kaynaklar........................................................................................................................741 milyardan fazla Avrupa-Asyal Ortaasya Kkenlidir.....................................78Trk Tarihinde Kaya Resimleri ve Anadolu.........................................................81


4/82

Giri

Trk dillerinde konumu ve konuan insanlarn says milyarlarla ifade edilir. Buinsanlar, Karl Saha dan (Yakutistan) rta !vru"a ya, Si#iryadan s$ak %indistanakadar #yk #ir $o&rafyaya yaylmtr. !frika da #ile Trk'e konuan yerleim#leleri #ulunmaktadr.

*er'ekten, Trk +nyas 'ok #yktr. Bu #yk dnya #ilme$elerle doludur!-eriler, !ltayllar, Balkarlar, Bakurtlar, *aavu-lar, Ka-aklar, Karaimler,Kara'aylar, Kr-lar, Krm Tatarlar, Kumuklar, Tofalar, Tuvinler, yurlar, /-#ekler,%akaslar, 0uvalar, 1orlar, Sahallar %emen he"sini #ir 'r"da hatrlayama-sn-da.

Tofalar, ss- Si#iryann #ir kuytu yerinde #ulunan sade$e iki2' kydeyaamaktadr. !ma en eski ve en saf Trk dilini, #elki de Tofalar muhafa-a

etmilerdir. !srlar #oyu #aka halklarla 'ok fa-la #ir mnase#ete irmedensrdrlen #ir hayat3 dolaysyla dillerinin #o-ulmasna ve #aka dillerdenkelimelerin karmasna hi'#ir se#e" olumamt.

!kra#a olmakla #era#er, ene de -el ve nevi ahsna mahsus "ek 'ok -elli&esahi" olan onlar$a halk Trk +nyas i'inde #ir araya eliyor. Ba- -amanlar aynkelimenin farkl halklarda tamamyla farkl anlamlar i'erdi&ine ahit olursunu-. Buayet ta#iidir. !yr$a #u durum, Trk dillerinin snrs-l&n, hayret ettiren sadeli&inive kadimli&ini de stermektedir.

Bir -amanlar #tn Trkler, herkesin anlad& ayn dili konuuyordu. Bu dilinleh'elere ayrlma sre$i nm-den yaklak iki #in yl n$e #alamtr. 4de#5dilin #alan$n #u ortak dil oluturmutur. 0o&u devletler de o 'a&larda #u ortakTrk dilinde ya-yor ve konuuyorlard.

+nyada kendilerinin Trk soyundan eldi&ini #ilmeyen #a- halklar #ilemev$uttur. Bu insanlarn y-leri, el#ette eskiden oldu&u i#i, atalarna #en-iyor3tersi de olama-d. 6esel7, !vusturyallar ve Bavyerallar, Bularlar ve Bonaklar,

6a$arlar ve 8itvanyallar, 9olonyallar ve Saksonlar, Sr"lar ve kraynallar, 0eklerve %rvatlar, Burunlar ve Katalonlar :erede ise he"si de ; kadim Trkler i#i < ;mavi -l, kumral ve e'miten kalma hi'#ir eyi hatrlamayanlar. !$ayi" kelimesi =millet> ve =ka#ile> anlamna elmektedir ki, etnorafya dadnya milletlerini aratran #ilim daldr.

4tnorafyann olumas #ir tesadf de&ildir. Bir devlet i'indeki veya komudevletler arasndaki kavalarn ve savalarn, #ir anlama-lk -erine #alad&'oktan dikkat 'ekmekteydi. Bundan dolay etnorafya #ilileri 'ok nemlidir. Bu#ililer, dnyada #ar sa&lamak a'sndan nemli #ir yer tutmaktadr. Bu, #arnve dostlu&un temelidir< @nsanlara, di&er insanlar arasnda do&ru ve hu-urlu

yaamay &retir.

Neden Farkl Konuuyoruz?

+nya milletlerini, n$elikle dilleri farkl klmaktadr. +il ve ya-, insan hayatnda ennemli unsurlardr. %er milletin kendi dili, kendilerine has konuma ve dn$etar- mev$uttur. 4tnorafya #ilimi #unu vurulamaktadr. Bilimin olmad& eski

-amanlarda dillerin nasl olutu&unu efsaneler anlatr.

4fsaneye re, eski -amanlarda insanlar ayn dilde konuuyorlard. !ma #ir n#yk #ir tufana maru- kaldlar. 0ok a- kii kendini kurtara#ildi. Bu afetin yk$ veyok edi$i tesirlerine kar, insanlar Ba#ilde ky-ne u-anan #ir kale inaetmeye #aladlar. Bu hareket tanrlarn k-masna se#e" oldu. Tanrlar kaleyi

ykarak imha ettiler. @nsanlarn tekrar #ir araya eli" anlamalarna mani olmaki'in Tanr, dilleri kartr" insanlar yery-ne da&tt. nden #alayarak hermillet an$ak kendi - dilini anlaya#iliyordu. 4fsaneye re, ya milletler #uekilde olumutu.

4&er #u efsaneyi ka#ul edersek, yetimi ormanlarn #ulundu&u yksek da&lk#lede, dnyann ky-ne en yakn #u yksek ve temi- yerinde, #ir milletinortaya 'km olmasna ilimi-i teksif etmeliyi-. Bu -el ve efsanev5 yerin, #ue#ed5 yurdun ad !ltay. +nyann en -el yeri. Aanlara $an katan #ir yer.


6/82

=!ltay> kelimesinin anlam nedir? Ba-lar imdi #u ad =altn da&lar> olarakter$me ediyor. Bu yanltr. Kadim Trkler #u s-e farkl anlam veriyorlard. nlar

!ltay , daha do&rusu vatanlarn atayurt ve kutsal #ir yer olarak adlandryorlard.

4ski -amanlardan #eri #uralarda konuulan dil Trk'edir. Bu dili n$e 0inlilerduymutu. 0inliler ilk defa #u kavmi =Trk> veya =Tk> olarak kaydetmilerdir. Bu

kelime 0in$e =sert>, ='l> anlamna elmektedir. 0inlilerin ku-ey komusu olan,sarn ve mavi -l !ltayllar, asker5 #ilileri ve 'leriyle temay- etmilerdi.

Asrlarn Karanlndan Grnenler

4l#ette etnoraflar i'in 0invakanvislerinin #ilileri 'ok nemlidir.

!ma sade$e onlarn verdi&i #ilileriesas almak do&ru de&ildir.akayinameler de t"k insanlar i#i#a- eyleri a#arta#ilirler. 4n drstinsan #ile #a- olaylarn akn tam#ilmedi&inden, istemeden de olsaa#artarak hata ya"a#iliyor.

4ski 0inliler, uydurma hik7yelerikullanarak, sade$e duyduklarnadayanan ve temeli olmayan eyleri

ya-yorlard. Bilindi&i i#i, Trkler, odnemlerde 0in yurdunu tamamenistil7 etmiti. @n ve 0Cou @m"aratorlu&uhanedannn urur kayna& olan #yk0in ordusu, Trkler tarafndan ma&lu"edilmiti. 0in @m"aratorlu&u, Trklere#a e&mek ve hara' demek -orundakalmt. Belki de #undan sonra, 0in inkomusu olan #u millet i'in, =sert> ve='ok 'l> anlamna elen kelime,

yani =Trk> s- ortaya 'kmaya#alamtr. Baka #ir deyile=yenilme-> !$a#a 0inliler #yle$ekendi =yenililerinin> ma-eretini miaryorlard ? srrn &renmioldu. 9rofesr, Kadim !ltayda kayalar -erindeki esrareni- ya-lar mkemmel #irekilde deifre etmiti. Thomsen, #u ya-larn Trk dilinde ya-lm oldu&unu

is"atlad. Trklerin vatan ve Trk milletinin #ei&i Kadim !ltaydr.

+aha sonra 0in vakayinameleri de #ulundu. Bunlarda da !ltay da yaayan Trklerhakknda #ililer vard Trk tarihi -erindeki sis "erdesi sanki FGF. Y-yldaa'lm i#i -kyordu. !ma hayr. *ene olmad. 0nk 7limlerin 'almalarnnarasna siyaset irdi3 araya er'e&i i-lemek isteyenler irdi.

$alarn %ilisiyaset'iler i'in tarihi tahrif etmek 'ok kolay ve ayn -amanda nemli #ir i haline

elmitir. 9rofesr Thomsenin do&rulu&u tartlama- #eyannamesini #ile dikkatealmadan sanki hi' olmam i#i davrandlar.

!rkeoloCik #ululara re, !ltayda ilk ka#ileler #undan iki y- #in yl n$e ortaya'kmt. Bu ka#ileler neyden, %indi'in tarafndan elmiti. !syann en eski

yerleim #leleri de orada #ulunmutur. Bu yerlekelerin tarihi yaklak olarak #irmilyon yla dayanmaktadr.

!ltay da&lar kadim insanlar tarafndan neden #u kadar seviliyordu? Se#e",

ta#iatn -ellikleri mi? 0ok k'k ihtimal 4mniyetli oluunu ve #eslenme artlara'sndan uyunlu&unu ileri srsek #elki de daha do&ru olur.

%er ey, son dere$e #asit #ir olayla#alamt. 0ok sk rmeye alkolmad&m- 7limlerden #iri olan,arkeolo !leksey 9avlovi' kladnikov,#ir n *orno2!ltaysk ilinde #ir "arktadolayordu. K'k lalinka :ehri

#oyun$a, "atikada dn$eler i'indee-erken, nehir #oyun$a sa&da soldada&lm talardan #iri -ne 'ar"t.Ta kaldrd. @te #u #ir keif idi. Buan Bu andan sonra her ey de&iti.kladnikov, #tn dnya tarafndantannan #ir 7lim oldu.

Bu ta, ilkel insanlarn kulland& tatan#ir alet idi< Bu keif tesadf de&ildi.kladnikov, #tn hayat ile #u kefekendisini ha-rlamt.
http://3.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TShTrJdUvXI/AAAAAAAAAeo/PwMyu88gw8I/s1600/denisova-cave.1.bmp


9/82

@lk 'a& insan, tatan kesi$i alet ya"mak i'in, 'akln #ir tarafn sivriltmiti. :ehirsular #ir ta #u ekilde sivrilteme-di. Bunu an$ak insan ya"a#ilirdi. *er'ekarkeolo #inler$e tan arasnda tek olan o ta mutlaka rr.

kladnikov, lalinka :ehrinin yanndaki te"eye#ir aratrma ru#uyla eldi ve ka- ilerini

#alatt. %er akam #ando 'alnan ehirdeki #u#ah'ede, ilk insanlarn yaad& en eskiyerleim yerlerinden #iri #ulunmaktayd.%ayretler i'inde kalan insanlarn - nndema&aray a'tlar. Byle$e !ltaydaki ilk 'a&insannn en eski yerleim #lesi #ulunmutu.Bu yere, yaknnda akan lalinka :ehrininadndan dolay, lalinka ad verildi.

+aha sonra ilk 'a& insannn !ltay da yaad&di&er yerleim #leleri de #ulundu. Tatanya"lm #altalar, #'aklar, ok u'lar, #akaeyalar ve eserler !ltay artk mehurolmutu. Btn dnya !ltayn sesini duydu.Ba- arkeoloCik #uluntular o kadar nadirrastlanan $instendi ki, ren "ek 'ok 7limi #ileartyordu. +i&er yerleim #lelerinderastlanan #uluntulardan 'ok farkl idi. 6esel7,

tatan ya"lm #'aklar ve han'erler #ir tra#'a& kadar keskindi. nlarla rahatlkla traoluna#ilirdi. 0a&da insan #ile #u kalitedetatan aletler ya"ama-d. 0nk #unlarn

ya"lmas i'in de aletler ve te-7hlar l7-md.

!ltayllar ise, hi'#ir alet ve te-7h kullanmadan ya"a#ilmilerdi. :asl ya"yorlard?Bunun a'klamas 'ok #asittir. *er'i, #u #asit dehay anlamak i'in arkeololar

fi-ik'ilerden yardm istemi ve #irlikte deneme ya"mlard. Bu sorunun $eva#na#irlikte ulamay #aardlar.

6e&er !ltayl ustalar, ilk 'a& insanlarnn ya"t& i#i ta di&er #ir talailemiyorlarm. !ltayllar ta ate ve suyla iliyorlard. +olaysyla onlarn

ya"tklar aletler dnyada tek rnektir.

4l#ette, #yle $idd5 #ir ileme her ta dayanma-d. !n$ak #u ilem i'in 'ok nadir

#uluna#ilen nefrit ta (yeim) kullanla#ilirdi. Siyah damarlaryla #u yeilimsimineral, yksek dayanm -elli&ine sahi"tir. !ltay da nefrit kaynaklar mev$uttu.!ltay sakinleri de #unu kefetmi ve kullanmt.
http://4.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TShT9BXRr8I/AAAAAAAAAes/sb9Kw0__Pjk/s1600/DenisovaMagaraBuluntu.gif


10/82

Altaydan &lk G'

kadim altaydaki ma&ara hayat #inler$e yldr devam ediyordu. @nsanlar e'iminieskiden oldu&u i#i av$lk ve #alk'lkla sa&lyordu. !ma ene de sakin rnen#u hayatta #a- de&iiklikler oluyorduO 6esel7 arkeololar metalden ya"lmeyalara rastlamaya #aladlar. Bu eyalar #ron-dandr, yani #akr ve kalaynkarmndan. +emek ki, Kadim !ltay da ta devri yerini #ron- devrine #rakmtr.

!rtk #ron-dan ya"tklar #altalarla a&a' kese#iliyorlard diyenaralar atyorlard. Bu #ayramn adKora'un idi. Bu kelime, eski Trkdilinde =a-alsn> anlamnaelmektedir. *e$e a-alsn, n u-asndiye #a&ryorlard.

0am a&a$ =Dlenin a&a$> olarak

adlandrlyordu. 0am a&a$ #ir m-raki#i Dlene yukary, yani do&ru yolusteriyordu.

Eus'adaki =ylka> kelimesi =yol> yani Trk'e deki =yol> kelimesinden do&mutur3Ylka Eus'a da 'am a&a$ demektir.

!radan asrlar e'mesine ra&men #u eski #ayram unutulmad. *er'i Dlenin ad

de&iti3 +ed 6oro-, Santa Klaus veya :oel Ba#a oldu. !ma onun #ayramdaki rolve kyafeti hi' de&imemitir. Kaftan, a"ka, kuak ve ke'eden ya"lm 'i-meler,

yani +ed 6oro- un #tn kyafeti Kadim Trklere ait.

Dlen O @lk #akta =len, len> kelimelerini anmsata#ilir. Dlen in Yer altTanrs olmas da =lm> kelimesini 'a&rtrr. !ma =Dlen> kelimesi =lken, len>

yani =#yk> anlamna elmektedir. Ba- 'a&da Trk leh'elerinde #u kelime h7l7=#yk> anlamnda kullanlmaktadr.

+ed 6oro- O Eus'a =!ya- !ta> anlamna elmektedir.

mutlulu&un simeleridir. Kadim ressamlar eserlerinde insanlarn nasl yaadklarn,neyi konutuklarn ve neye i#adet ettiklerini, #aka deyile, hayat yanstmlardr.Kaya -erindeki resimlerin asl sanat de&eri #udur. 0nk sanat #ir dildir. Birmilleti millet ya"an da dildir.

Kadim Altay 2esimleri

kadim trkler yaadklar 'evreyi in$elemekte ve tanmakta 'ok dikkatliydiler.Kadim Trkler ta#iat anlamaya 'alyorlard.

!rkeololarn Trk tarihine ili stermesinde, kadim ustalarn resimlerinin #ykyardm olmutur. Bun elde #inler$e resim mev$uttur. !ltay da&larndaki #u kayaresimleri 'ok eski 'a&lardan kalmtr. Bunlardaki her 'i-i ve her iaret 'ok enive derin anlamlarla doludur. 6esel7, kadim Trk kltrnde koyun, -eninli&in ve
http://4.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TSmzLAlrZ1I/AAAAAAAAAfQ/7GxsIXcrjgM/s1600/aksakall%25C4%25B1-%25C3%25BClgen.jpg


16/82

#ollu&un simesidir. !slan, h7kimiyetin3 ka"lum#a&a, e#ed5 hu-urun3 at, savan3fare, tahl rnlerinin3 eCderha da nein ve

Eessamlar 'almalarnda enelde sar ve kahve renkleri se'milerdir. Bu renklerineden ter$ih etmilerdir? Belli de&ildir< Iakat #ilim adamlar en eski resimleri ite#u renkli kayalarda #ulmutur. Bu resimler #ir di-i halinde idiO #yk #ir kayann

farkl #lelerinde ve di&er kayalarda #ir sra halinde rlmektedir. Bunda da #elli#ir anlam ve #ir sr saklanyor ola#ilir.

4ski ressam #u resimler -erinde el#ette fr'as- ve #oyas- 'almt. Eessam ta-erinde oyma kalemiyle #ir noktadan #alayarak ilemeye 'alyor ve arkasndanda di&er ksmlarda devam ediyordu.

!rkeololar, #yk #ir hayret i'inde #ir ey fark etmilerdirO ta -erinde ya"lmresimlerdeki hayvan firleri sk, kark #ir ekilde, fakat #e veya on taneden

olumaktadr. !rkeololar, #u =#ir elin "armak saysdr diye armakta. Kadim'a&larda Trkler saymay da #iliyorlarm demek ?< %erhalde saymay mkemmel#ir ekilde #iliyorlard.

Kadim !ltayda =hayvan di-isinden> oluan #ir takvim de mev$utmu. Bu takvimlerher JQ ylda #ir yeniden #alyordu. 4fsane #unu yle anlatmaktadrO Bir

-amanlar #ir han, e'miteki #ir sava hakknda #ili almak ister3 fakat kimse #usavan tarihini hatrlayama-. 0nk o dnemde insanlar hen- saymay#ilmiyordu. %an, #ildikleri #tn hayvanlar nehir kysna etirmelerini ve onlar

suya itmelerini emreder. :ehri sade$e JQ hayvan e'e#ilir. :ehri e'e#ilenhayvanlarn adlar takvimde yllara ad olarak konulmutur. @nek yl, Tavan yl,9orsuk yl ve di&erleri. %an ayr$a Trk halk i'in #ir ylda JQ ay tes"it etmi vehayvan adlaryla astroloCinin esas olan JQ #ur$u da isimlendirmitir.

0ok ilin'tir, #u JQ yllk takvim !yn ve *nein hareketlerine #a&l idi. Bilimadamlarnn tes"itine re, #u takvimin olumas #ir tesadf de&ildi, aksineteferruatl #ir matematik ve astronomi hesa# neti$esinde tes"it ve terti" edilmiti.Bir ylda JQ ayn #ulunmas ve nn #iri nd-, di&eri e$e olmak -ere iki defa

JQ saatten meydana elmi olmas a$a#a ilk defa !ltayllar tarafndan kefedilmiolama- m ?

%erhalde yledir. Bilim adamlarn kadim Trk ya-tlarnda =9ars ylnn #ein$iaynn inek nnn at saatinde> i#i tarihlere rastlamalarn #aka nasla'klaya#iliri- ?

%er yln kendisine has -ellikleri vard. Bu da hemen herkes tarafndan #iliniyordu.6esel7 insanlar, Tavan ve Ko' yllarnda fel7ket ve ktlk #ekliyorlard. !slan,

K"ek ve @nek yllarnda ise, #ol rn ve hayr #ekliyorlard.

6erakl #ir aratrma$, Kadim !ltay resimlerine #akarak 'ok ey &rene#ilir.6esel7, !ltayllarn ava nasl 'ktklarn #u resimler sayesinde &rendik. !ltayllarava k"ekle 'kyorlard. Bu nemli ayrnt ressamn -nden ka'mamtr.


17/82

Eesimlerin #irinde, arkasnda yay ve #ir tarafnda asl duran deriden ya"lmsadakta #ulunan oklaryla ava itmek -ere yola 'kan #ir adam ve "einde koan#ir k"ek tasvir edilmektedir. Eesimler hayat oldu&u ve rnd& i#iaktarmaktadr.

Eessamlarn nlnde, sonradan #a- de&iiklikler olmaya #alamtr. Bu de&iim

yaklak en a- ' #in yl evveline aittir.%ayvanlar sanki ikin$i "lana itilmi i#idir. !rtk n "landa insanlar rlmektedir.Bunlar #i-im atalarm-n "ortreleridir. Bi-i atalarm-dan y-, #elki de iki y- kuakayryor. @te #u yllarda !ltayda ilk insan heykelleri ortaya 'kmaya #alamt.Kadim ustalar sanatlarn enelde kadnlara ithaf etmiti. Kadim heykeltralar #elliki, 'ok te$r#eli de&illerdi. 0nk heykelleri ksa #oylu ve ka#a yontulmutu. !ma

y-ler :e kadar da etkileyi$i y-ler. stalar #u y-leri 'ok #aarl #ir ekilderesmediyorlard. 4lma$k kemikleri ve -lerin esi- ekli *-ler yeni ve "arlak#ir aya #en-iyordu. Trkler ite #u -lerle #un de farkl rnmektedir.

Eesimleri in$elerken, kadim !ltayllarn ark sylemeyi ve koro ya"maysevdiklerini rmekteyi-. nlar #alolar d-enler, el ele tutuarak ateli danslarederlerdi. Kayalar #u ayrntlar asrlar #oyun$a muhafa-a etmitir.

%alkn sanat onun ruhudur< 6illet kay#olsa #ile, #u ruh yaamaya devam eder.

,yk Kei#

Trkleri di&er uluslardan farkl klan ey #elki de sade$e sanat de&il, onlarndnyay rme ve tanma ar-usuydu. nlar seyahati severdi, ta#iat tanmay vekavramay severdi ve onun i-emli taraflarn aralard. Bu -ellikleri onlarnda&larda yaamasn kolaylatrmt. Kn sert aya- ve ya-n s$ak havas -ayflari'in uyun de&ildi.

Sade$e akll ve #ilili insanlar i'in sert iklimli !ltay vatan ola#ilirdi. @te, iki #in #ey- yl n$e #urada, !ltay da #ir mu$i-e er'eklemiti. Iakat do&rusu, #u #irmu$i-e de&ildi. Sade$e er veya e', ka#iliyetli #ir halkn ulamas ereken #ir

de&iim olmutu. Bir kii, ky-n aydnlatan "arlak #ir 'i-i ve kten den#ir yld- rmt.
http://1.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTBFR9OregI/AAAAAAAAAfk/eCZIZEkXYCo/s1600/demir-d%25C3%25B6vme.jpghttp://1.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTA_97dIpzI/AAAAAAAAAfg/wo0ffrJkLcA/s1600/perseid02_pacholka_big.jpg


18/82

Bu #ir meteorit idi3 #yk siyah #ir tat, *kten elen misafir hemen fark edildi.Kadim Trkler #yle$e veya #elki de #aka #ir ekilde, ilk ke- =k demirini>tanm oldular. 0nk yere den =k metal>, yani meteorit tamamen demirihtiva ediyordu.

+nyada hi' kimsenin ya"amad& ve kimsenin de aklna elmeyen #ir eyi !ltay

da Timur adl #ir Trk er'ekletirmitir. Timur, metalden ya"lm #ir so#adnmt. Timur, #u so#a -erinde demiri eritmek istiyordu.

Bu insanl&n en #yk kefi olmutur. Bu keif, an$ak ara#a tekerle&inin kefi ilekyaslana#ilir. Trkler o -amandan iti#aren, yani #u keiften sonra =so"alarlasil7hlanm dmana kar demirden kl'lar> kullanyorlard. +emir o$aklar, Trkhalknn en nemli i$ad, srr ve kalkan olmutur.

Trkler, demir o$aklarnn srlarn a&-dan a&-a, #a#adan o&ula aktaryorlard. Bu

srdan an$ak en venilir aileler ha#erdard. +emir$iler ve metal ileri ile u&raan#u ustalar Trk halknn her -aman en de&erli varl& ve ha-inesi olmutur ve=u-ay> dilinde konuan esrareni- #ir millet snfna irmi oluyordu.

@skitler, #unk Ka-akistan, /-#ekistan, Eusya, krayna, Bularistan ve6a$aristan #o-krlarnda esrareni- #ir ekilde ortaya 'km ve sonra daesrareni- #ir ekilde, hi'#ir i- #rakmadan kay#olmulard. Byle #ir ey naslola#ilir ?


20/82

@skitler hakknda #ili veren ilk !vru"al#ilin, eski Yunan tarih'i %erodotos idi.%erodotos, =Tarih> adl kita#nda #o-krhalknn hayatn, #ayramlarn, inan'larn,eleneklerini ve savataki ustalklarnanlatmaktadr3 onlarn d rnleri veel#iseleri hakknda da ayrntl #ililersunmaktadr.

%erodotos un #elirtti&ine re, @skitler,!vru"a #o-krlarna do&udan elmiti3 'oku-aklardan elmiti !ma tam olarakhani yerden elmilerdi? Bu sorunun$eva#n %erodotos da vermiyor. 0nk%erodotosun #u soruya $eva" vermek i'in

$o&rafya #ilisi yeterli de&ildir. @skitler,Yunanlarn duymadklar ve #ilmedikleri

!ltaylardan de&ilse, #aka nereden elmiola#ilir?

Tarih'i akademisyenler, !ltay ve Trkleri tandktan ve haklarnda etrafl #ilisahi#i olduktan sonra, @skitlerin !ltay dan ' eden Trkler oldu&una dairdn$eler ortaya koymulardr. Buna re, #elli se#e"lerden dolay vatann terk

eden #ir ksm halk s- konusudur. Bu tahminlerin esasl ve 'l #ir se#e#i vardrO@skitler ve Trklere ait medeniyet motifleri ve de&erler man-umesi #ir#irinetamamen #en-emektedir.

@skitler ile Trklerin ayn millet oldu&u dn$esini, ' y- yl evvel Eusyada ilkdefa, tarih'i !ndrey 8i-lov ifade etmitir. !ma #u dn$e reddedilmi3 !. 8i-lov da#u fikirlerinden dolay $e-alandrlmt. !-ak Savandan sonra Byk Bo-kr istil7eden, -r Trk halkn Eusyann #ir smre halk haline etiren ve tarihte Trkhalkna kar dmanl& ile tannan G.9etro, 8i-lovun ifade etti&i #u dn$eyi hi'

#e&enmedi.

G. 9etro, Eusya da 'ok u-un -amanlardan #eri var olan Eusya ve krayna halknn,Trk soylu halklardan oldu&unu daima i-lemeye 'alt. Trk milletine ait #irvatann ve #ir kltr dokusunun mev$ut olmad&n iddia ediyordu. Eusya tarihindeTrk yerine =ya#an5 'men> ve ='irkin Tatar> ifadeleri yer alyordu.

0ok e'meden yurt dndan Eusyaya akademisyenler etirildi. +avet edilen #ualimlere(, Trklerin =ya#ani 'menler> oldu&unu s-le ve ya-l

ifade etmeleri i'in hkmet tarafndan #yk miktarda "aralar denmiti.

!kl alma- yasaklar ve $e-alandrmalarla Trk milleti ve @skitler hakkndahakikatlerin sylenmesinin nne e'ilmitir. +evamla #tn 'leriyle ve #yk#ir ayretle er'ekleri 'ar"tyor ve yalanlar resmiletiriyorlard. Bu son dere$e
http://2.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTBJXUcyTzI/AAAAAAAAAfs/zaLuNxmEUds/s1600/PazyrikHorseman.jpg


21/82

inanlma- ve mantks- yalanlar man-umesine kimse inanmyordu. SlavlarnTrklerle ne al7kas ola#ilirdi? Slavlar hi'#ir -aman #o-krda yaamamt3 onlarenelde ormanlklarda yaayan #ir halkt.

Eusya yeni yalanlar uydurma konusunda daha da ileri itmiti. *ya @skitler @randan elmi ve Iars'a konuuyorlarm @skit kuranlarnda elde edilen #ulular ve

kefedilen a#idelerdeki metinlerin Trk'e ya-lm olmas #ile $ahil insanlar iknaetmeye maalesef yetmemektedir. +elillerin mev$udiyeti onlar i'in manas-dr.S-n - O =%erkes istedi&ini rr> atas- demek ki do&rudur.

@skit hakikati, drst #ilim adamlarn $e-#ediyordu. 1krler olsun, 9rof.Serey@vanovi' Eudenko #yle alimlerden #iri idi. Eudenko hi'#ir -aman yasa&a karelmedi. 0nk #u #yk fel7ketlere yol a'a#ilirdi. !ma drst alim, kita"larndaTrkler ve onlarn medeniyeti hakknda eni #ililer veriyordu. *er'e&in an$aksatr aralarnda okuna#ile$e&i eserin hakik5 de&eri de #u idi.

Eudenko @skitlerin !ltay da yaadklarn ve !vru"aya da !ltaydan ' ettikleriniis"atlamtr. nlar Trk idi. Trk dilinde ya-yor ve konuuyorlard. *er'i%erodotos a re onlar kendilerinikoltolarak adlandrmlardr. @ranllar ve%intliler onlar *ak+olarak #iliyorlard. @skitlerin #u de&iik adlar eski Trk'edeki*sakla+kelimesinden tremiti. =Sakla> kelimesi, =muhafa-a etmek, saklamak>anlamna elmektedir. 4vet, @skitler !ltaydan ' ekmiti3 ama atalarnninan'larn -lerinde muhafa-a ederek, anavatanlarndan erefleriyle ayrlmlardr.

Belki o -amanlar, yani iki #in #e y- yl n$eleri !ltayda 'ok kan akmt. Ba-ka#ileler Yer2su, Dlen, 4rlik i#i eski Tanrlarnn stnl&n sil7hla korumayakalkmt. +i&erleri ise, daha 'l olan yeni *k Tanry savunmutu. Bu sava,#ir inan'lar sava idi.

=4ski @nan$n> taraftarlar eri adm atmak -orunda kaldlar. nlara @skit, @skoltveya Sak denmektedir. nlar yeni #ir millet de&ildi ve -aten olama-d.

$anr( nn 6ediyesi

!ltayda #u manevi tartmalar neden ortaya 'kmt? Kadim Trkler halkn her-aman koruyu$u ruhlarn himayesinde oldu&una inanyorlard. Birileri ku&uruhunun himayesine inanyor, kimileri de kurt, ay, #alk ve eyik ruhlarndanmedet umuyordu.

Ylan veya 4Cderhaya #tn Trkler hrmet ediyorlard. 4ski Trk dilinde =maa> Oylan, =lu> O eCderha, draon, =ot> O kertenkele anlamlarna elmekteydi.!vru"ada =Trk> anlamnda kullanlan *Got+kelimesi #elki de #uradan

kaynaklanmaktadr.

Trkler, ka#ile hamisinin resmini #ayraklarna ilemilerdi. Koruyu$u ruhun#ayraklarda yaad&na inandklar i'in de #ayraklara -el #ir ili ve itinasteriyorlard. :itekim kadim !ltayllarda *-ayrak+ve *ru.+kelimeleri


22/82

tamamen ayn ekilde tel7ffu- ediliyordu ve ayn anlama eliyordu. Kadim Trkler,#ayraklarn n$eleri hayvan derilerinden ya"yorlard. +aha sonra, kumatan veyai"ekten ya"maya #aladlar. Bayra& indirmek #yk #ir #el7nn ha#er$isisaylyordu. Bayra& drmek ise, #yk #ir utan' se#e#i idi.

Ylann herkesten hrmet rmesi de #ir tesadf de&ildi. Ylan insanlarn atas

saylyordu. Trklerin, #aka halklara ait efsanelerde sk sk *Na)alar+veya*!lan insanlar+olarak adlandrlmalar da 'ok ilin'tir. Ylan yer alt dnyasnnsahi#idir. nun #uyru&undaki Yersu, 4rlik ve di&er tanrlar da, dolaysyla yeraltnda yayorlard.Yeni Tanr ise, *ky-ndendi. =+nyann sahi#i olan *k Tanr> dedi Trkler. Ta#iiherkes de&il. +urumu #e&enmeyenler eri durdular ve yer alt dnyasnnsahi"lerine olan eski inan'larn muhafa-a ettikleri i'in !ltay dan ' ettiler

@skitlerin, yani Saklarn veya Skoltlarn tarihi 6./. . Y-ylda #yle #alamtr.

nlar !ltaydan u-aklara itmilerdi. !ltayda ise, demirden ya"lan 'eitli aletlerinortaya 'kmasyla #yk de&iimler #alamtr.

9rof. Eudenko #u de&iimleri aratrmt. 9a-rk kuranlarnda ya"lan ka-larneti$esinde, demiri ileme $ne sahi" Trklerin hayat hakknda "ek 'ok yenieyler &renildi. Eudenko, #ilim dnyasna 0arn talimatyla kiralanm 7limlerin(


23/82

Bu&day "imi kilden ya"lm k"lerde saklyorlard. 6ahsuller i'in am#arlar inaediyorlard. 4kme&i -el frnlarda frn$lar "iiriyordu3 nee #en-esin diyeekme&e yuvarlak ekil veriyorlard.

Kadim Trklerin konutlar da de&imeye #alad. Kurenlerin yerini a&a'tan ya"lani-#eler almt. *&z-e+kelimesi, Trk dilinde *ss -ina+, yani s$ak yer anlamna

elmektedir. Bun, #u i-#elere nedense =Eus i-#esi> diyorlar @-#enin i'indetu&ladan, yani "imi ker"i'ten *"e'+ya"yorlard. Ker"i' kelimesinin de Trkkkenli oldu&u #unlerde unutulmutur3 ker"i' Trk dilinde *"e'te7 yani #rnda

"imi to"rak+anlamna elmektedir. dnemde dnyann #aka hi'#ir yerindeinaat ilerinde ker"i', yani tu&la ve tomruk kullanlmyordu3 'nk #ilmiyorlard.

Kadim Trkler ya"tklar her eyde kendilerine has y-lerini koruyorlard3 asrlare'mesine ra&men kartrama-sn-. 6esel7 kadim Trkler, mill5 el#iselerisayesinde di&er halklardan farkl #ir d rne sahi"ti. Trklerin mutfa& da

farkl idiO 4t ve st rnlerinden ya"lm dalar, 'ok iyi ka#arm siyah somunekmekleri ile, yeme&e tekrarlanma- #ir ha- veriyordu. +i&er halklar ekme&i farklekillerde ya"yorlard.

Trklerin el#iseleri ve mill5 mutfaklar etnorafya #iliminde 'ok nemli #ir yertutmaktadr. Bu ayet ta#iidir. Svari #ir milletin kyafeti, yeme&i ve hemen hemenher eyi, mesel7 #alk' #ir milletten el#ette 'ok farkl ola$aktr.

!ltay da ise k'&nden #y&ne kadar herkes #ini$idir. Yaya yrmek utan'

se#e#i saylyordu. 0o$u&a n$e at #inmeyi, sonra yrmeyi &retiyorlard. Trk,atnn yannda eliiyordu. !t, #tn hayat #oyun$a onun yannda idi. 6e-ara #ile#era#er iriyorlard.

+olaysyla dnyadaki ilk alvar ve yksek to"uklu 'i-meler Trklerde, svarimilletle #era#er ortaya 'kmtr. D-eniyle eyer, demir kl', han'er, m-rak ve 'ok'l yaylar da svari millette, yani Trklerde ortaya 'kmtr +i&er halklarn ise#u eyalara ihtiya$ yoktu. nlar -aten #u eyalar kullanama-d.

Gk $anr

Trk kltrnn kal#i olan, ulu tanr kimdir? Tanr, *kte yaayan ve rnmeyen#ir ruh. *k Tanr y$edir. 4ski Trkler Tanry =Sonsu- *ky-> veya =Tanr %an>diye hrmetle -ikrediyorlard. =%an> nvan nun dnyadaki hakimiyetinistermektedir.

Trk milleti i'in manev5 kltrn, yani maneviyatn -irve noktas dindi. @nsanlar

"ut"erestlikten u-aklamt. Tanrya farkl adlarla hita" ediyorlardO Bo,Bodoveya BoCe3 %uda, Kuda veya Kuday3 !lla, !llah veya llo, *os"odi. !ltay da&lar, #ukelimeleri QRR yl evvel duymulard< 4l#ette Tanrnn #aka adlar da vard. Bokelimesi daha sk syleniyordu. 0nk #u kelime ayn -amanda >hu-ur ve kemal#ulmak> anlamna eliyordu.


24/82

=6utlu ol> anlamna elen =%uday>hita# tamamen farkl idi. Tanrnn #udnyadaki en 'l varlk oldu&unuvurulamaktayd3 #u kelime =al> yani=el> denilen Trk kelimesindenolumutu. Baka #ir deyile =veren vealan>. =!lla> kelimesinin anlam #u idi.Bu kelime sylenirken, ellerin sonsu-olan *ky- ne a'larak, dua edilmesierekiyordu. *Gos"odi+kelimesi ise,seyrek kullanlyordu. !n$ak dinadamlar #u kelimeyi tel7ffu-ede#iliyorlard. =*os"odi> kelimesi tamanlamyla, *)zlerin a'lmas+veya*)zleri a'an+ anlamlarna

elmektedir. Bu, Tanr ya ynelik ena-i- ve en ulu hita"tr.

+ua etme, #ayramlama elenekleri veoru' tutma kaideleri yllar i'erisindetashih ediliyordu. Bu kaidelerintamamna ayin denilmektedir.

+in adamlar, kaftan diye adlandrlm u-un #ir el#ise ve u$u sivri #ir a"kaiyiyorlard. 4n yksek makamda #ulunan din adamlar #eya- renkli #ir el#ise,di&erleri ise, siyah el#ise kullanyorlard. 4ski ressamlar ta#ii olarak !ltaydakikayalar -erinde din adamlarn da tasvir ediyorlard.

Trkler, Tanr %ann iareti olarak eit kenarl ha' se'miler ve #u ha' *ad8i+diyeadlandrmlardr. %a' iaretinin daha evvel de Trk kltrnn #ir unsuruoldu&una dikkat edelim. Bunun dnda, #ir de =e&ri ha'> vard.*3ri 6a'+ yal

yer alt tanrlarnn ve $ehennemin simesi saylmtr./n$eleri adCi ilemeleri 'ok #asitti. Sonradan #u ilemeler er'ek #irer sanat eseriolmutur. Bu ilemeleri kuyum$ular ya"yorduO ha' altnla ka"lyorlard, "arlamasve insanlar sevindirmesi i'in de&erli talarla iliyorlard. =4&ri ha'lar> !ltayda

yaklak N2 #in yl evvel ortaya 'kmt.

%a', iki 'i-inin kesimesidir. Tanr iaretinde ise kesime yoktu. %a' ile ortadayuvarlak ne ve nlar tasvir edilmitir. Tanr inan$nn iareti ite #udurO

*nein nlar +aha do&rusu, #ir #tnlk merke-inden do&an, Tanrnn iyiliknlardr.

Ba-en Tanr iareti ka#ul edilen ha'a, hil7l de eklenmekteydi. !ma #u iaret farkl#ir anlam ka-anyorduO -aman ve e#ediyetin hatrlanmas. Bu dn$enin
http://4.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTBTWkSXynI/AAAAAAAAAfw/TpNynXlWnWk/s1600/g%25C3%25B6k-tanr%25C4%25B1.jpg


25/82

devamnda on iki yllk takvim sistemi akla elmektedir.

Tanrnn iareti sava #ayraklarna da ileniyordu. Bu kutsal iareti ayr$a-in$irlerle #oyunlarna da asyorlard. +vme olarak alnlarna da ya"tryorlard.

$rkler 6indistan(da

Y$e k tanr ve onun -enin lkesi hakkndaki ha#erler ku misali altaylardanhavalanarak her tarafa yaylyordu. *,eyaz eyya.lar+farkl lkelere idiyor ve*k Tanr dininin yery-ne yaylmasn sa&lyorlard.

Trk seyyahlar 0in tarafndan ka#ul edilmedi. Bunun #edelini de a&r #ir ekildedediler. Trkler 0ini istil7 etti. 0inlilerin mehur 0in Seddi #ile koruyamad. !maher eye ra&men Tanr hakkndaki ha#erler ve #ililer #u lkeye de ulat.

!ma %indistanda her ey 'ok farkl #ir ekildeelimitir. %intliler #u Tanr inan$na hemen ilistermeye #alamlardr. Byle$e QRR yl evvelveya #ira- daha n$eleri Trk tarihinde #ir %intsayfas a'lmtr. !ltay ile %indistan, artk manev5ortak de&erleri "aylayordu. %intliler, ylansoyundan elen #eya- tenli yar insan Tanrya*Na)a+derlerdi.

nlarn lkelerini meydana etiren, demirdenya"lm ha'larn ve says- ha-inelerin mloldu&u to"raklar, 'ok u-aklarda, %indistannku-eyinde #ulunmaktayd. %intliler, #u u-ak lkeyi=himaye edilen> anlamnda =1am#hu> ad iletanyorlard. Ba-en 1am#hka da diyorlard ki, #ukelime Trk dilinde ="arlayan kale> anlamnaelmektedir.

%indistanda eski *Ma.a-.arata+kita# #une kadar muhafa-a edilmitir. Bukita"ta dinin %indistan a nasl eldi&i ve manev5 kltrn nasl olutu&uanlatlmaktadr. Bu kita", kadim %indistann #ir vakayinamesidir. Bu kita"ta:aalar hakknda ve onlarn ku-eydeki esrareni- vatanlar hakknda #a- #ililermev$uttur.

%indistanda Tanr ad, el#ette unutulmad. Buday mavi *$rk+-leri ile tasviretmeleri #ir tesadf ola#ilir mi? Bu unutulmu #ir tarihin nm-e yansmasolama- m?
http://1.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTBvn8wP8dI/AAAAAAAAAf0/-H6N7zMfgng/s1600/naga.jpg


26/82

6esel7, QRR yl n$e %indistanaku-eyden elen ve unutulan #ir*s5ariler .adisesi+olama- m?%indistan a yerleen #u halkO 1ak, yani%indistann yeni halk diyeadlandrlmtr.

Byle$e Trk Sakalar tarih sahnesine'km #ulunuyordu. +ahas da varOBuda #iliminin tam ortaya 'kt& o

yllarda, %intliler Buday *9akyamuni+veya *$rk $anrs+olarakadlandryorlard. +emek ki, Buda#iliminin Trkler tarafndan yaylmolmas da ihtimal dahilindedir. %atta

Buda, %int efsanelerinde ifade edildi&ii#i, :aaya dne#iliyordu.

%indistanda #un de *k Tanrinan$n "aylaan en a- R milyon insan

yaamaktadr. nlar ne Budist ne demslmandr. Bu insanlara enellikle%ristiyan denilmekte. nlar din5ayinleri ve simeleriyle di&er #tn%ristiyanlardan farkldr.

nlar Tanr inan$nn ha' iaretini ka#ul ediyor ve &slerinde tayorlar3 dualarediyorlar Kim #ilir, #elki de Trk inan' d-eninin ilk ekliyle muhafa-a edildi&i,dnyadaki tek yer #urasdr. Bilindi&i i#i, hi' #ir ey i- #rakmadan yok olma-.

S-n sras elmiken, mehur %int Svarisi de !ltayllarn elii ile ortaya

'kmtr. !rkeololarn #u konudaki #ulular ikna edi$i ve e'erli delilleri'ermektedir. 1"hesi- sade$e #u de&il. 0nk !ltaydan elenler %indistan dasade$e #ir misafir de&illerdi3 onlar #u lkenin vatandalar olmutu. Bun her on%intlinin veya 9akistanlnn #irisinin e$eresi Trk soyuna u-anmaktadr. Bunfusun nemli #ir ksmdr.

%indistan da hakimiyet, u-un mddet mehur *ne %anedanl&nn elindeydi. Buhanedanl&, *nein torunu @kvaku kurmutur. @kvaku, 6./. .y-ylda,

!ltaydaki !ksu :ehri vadisinden %indistan a ' etmiti. @kvaku, han tahtna

oturduktan sonra, Koala veya Kokala devletinin #akenti !ydohya ehrinintemelini atmt. Bu ehir #une kadar muhafa-a edilmitir. Bu ehirde, *ne%anedanl& ve !ltaydan elen Trkler hakknda ya-l #eleler #ulunan #ir m-emev$uttur.
http://2.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTBwQVrz20I/AAAAAAAAAf4/Nb5TtvWuYsQ/s1600/mahabharata.jpg


27/82

!ydohya ehrinin yannda akan nehrinad Saraya. Bu ene Trk'e #ir $o&raf5ad olsa erek. Saraylaryla,ta"naklaryla ve -el evleriyle #uehir tam #ir #akent idi. @te %ann #uSaray da, nehire adn vermitir.

*ne %anedanl&nn hakimiyetisrasnda !ltay dan %indistan a insan' asrlar #oyun$a devam etmitir.Trkler, yksek snf i'inde idare$i, air,7lim ve din adam olarak nemli yeralmaktadrlar. nlar Trk'ekonuuyorlard

day"ur, +Codh"ur +Cay"ur adl nlmaharadCa hanedanlklar Kadim !ltayTrklerinden neet etmitir. Buradaala$ak #ir ey yoktur. %indistan ve

!ltay #ir #tn i#iydi. Bune ulaanBiy ve :er'in yollar e'mite #u ikilkeyi #ir#irine #a&lamaktayd.%indistandaki ilk yol, Trklerin kurdu&uefsanev5 !sma *e'it idi. Sade$eefsanelerde rastlad&m- asmak"rler, nm-de Ti#et ve 9amirdemev$ut.

!kn$ svariler, asma k"rler vastasyla da&lardan, nehirlerden ve di"si-u'urumlarn -erinden e'erlerdi. -un -amanlar #oyun$a mukaddes yerleri

-iyarete idenler #u yollarn -erinden e'iyordu. nlar #u yolla %indistandaki

akra#alarn, kutsal saylan Kalas +a&n ve Kemir ehrini -iyarete idiyorlard.Bir Trk i'in Kaylas +a&n rmek ayn %indistan rmek i#i #yk kvan'kayna& idi. Eivayete re, Kaylas +a& Tanr %ann dinlenme mek7nyd. Bununi'in kutsal #ir yer olarak ka#ul ediliyordu.

$rkler &ran( da

*k Tanr inan$yla tanan sade$e %indistan de&ildi. =Beya- Seyyahlar> @ran da-iyaret etmitir. @ran tarihinin o u-un ve karanlk dehli-lerinde kalm hadiselerek tutan, !Ci2+ahak rivayetleri iyi muhafa-a edilmitir. !Ci2+ahak, @ran hakimiyetialtna alan ya#an$ #ir %an idi. !Ci2+ahak, ylan suretinde yayor ve *k Tanrsinan$ i'in m$adele ediyordu. Iakat sradan @ranllar onunla ayn inan$

"aylamadlar.
http://3.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTByD4L11RI/AAAAAAAAAf8/OAh-V6U82SE/s1600/vishnu1.jpg


28/82

%er millet #unu anlayama-d. @ranllar u-un sreden #eri atee ta"yordu. dnemde sade$e asil-adeler *k Tanrs inan$n #enimsemeye #aladlar. nlaratalarnn Trk olduklarn da ifade ediyorlard. Burada s- konusu edilen mehur

!rakid %anedanl& idi. !ltaydan elen sarn !rsak %an (veya !rak) 6./. GGG.Y-ylda #u hanedanl&n temelini atmt. @ran tarihinde #yle ya-lmaktadr.

1art$ #ir er'ekO @randa #une kadar Trk dili unutulmad. @ran da Trk dilindekonuan ehirler, kyler ve #yk #leler h7l7 mev$uttur. %indistan a do&ru yola'kan Saklarn (1aklarn) elii ile Trk tarihinde @ran sayfalar a'lm olmaktadr.

Trkler daha sonra Takente ulamlard. Takent kuruluunun iki #inin$i ylnkutlayan 'ok eski #ir ehirdir. =Takent> kelimesi =ta ehri> olarak ter$meedilmektedir. Bu tam do&ru de&ildir3 'nk =kent> kelimesi -aten =ta ehri>anlamna elmektedir. Sonradan =tat> veya =dat> kelimesinin Trklerde=ur#ette> anlamna eldi&i ve #u kelimenin %indistandan din adamlarnnkulland& dilden, yani Sanskrit'e den eldi&i &renildi. 4&er #u kelimenin anlam=ur#et> ise, Takent kelimesi, Eus varyantndaki i#i =ur#etteki ta ehir>anlamna ele#ilir. Bu ad, ehirdeki ya"larn aha"tan olmad&n, aksine

!ltaydaki ehirlere #en-er ya"larla dolu oldu&unu vurulamaktadr.

!ma neden *)ur-ette+ ? Bunun da kendine has #ir $eva# ve a'klamasmev$uttur. Bir -amanlar !syann merke-inde, @ran %anedanl& dahilinde #yk veelimi Baktriya (Baktra) devleti kurulmutur. Bu devletin hreti, 6akedonyal@skender in de ilisini #u #leye 'ekiyordu. Baktriyann hreti aniden
http://4.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTB3LvAgcsI/AAAAAAAAAgE/vX9CgUaUWeo/s1600/Aji-Dahak.jpg


29/82

snmt. -un savalar sonunda da tamamen yklmt. Bu savalar, ku-eydenelen ve tarih'ilerin #un kullanmay moda haline etirdikleri #ir ifadeyle =ya#an5ka#ileler> , yani Trkler 'karmtr. Yani =Sak> adyla tannan o Trkler. nlarBaktriyay ial etmiler ve daha sonra da #ir ksm, asma k"r e'itlerinikullanarak alma- ve e'it verme- 9amir da&larn aarak %indistan a ulamtr.

Bu tahri" edi$i savalardan ' y-yl sonra, G. !srda !ltaylardan elen yeniinsanlar tarih sahnesine 'kmaya #alad. nlarn #ayraklarnda ha' iareti#ulunuyordu ve onlar yeni #ir inan' d-eni etiriyordu. @te onlarn #u elii, Trktarihindeki yeni #ir @ran sayfasn tekil etmektedir.

0nk !Ci2+ahakn, daha do&rusu ona inananlarn #aars-l& Trkleri yldrmad O!ltay #u defa @rana kendi atl askerlerini nderdi ve #u sava Trklerin -aferiyle#itti. Bunun sonu$unda #u to"raklarda *Kuan 6anl+kuruldu. Belirsi-li&inkesif sisleri arasnda kay#olmu #ir devlet. Takent ise Kuan %anl& i'erisindeki

ilk Trk ehri idi. Takent ehri, 6arakand ve di&er kadim Baktriya ehirlerininyannda eliiyordu. 6arakandn yaknlarnda demir o$aklar vard. !ltayllarndikkatini n$elikle #u o$aklar 'ekmiti. Baktriyann #u ehrine Trkler yeni #ir advermiti O Semarkand. Bu ad Smerkand kelimesinden mi elmektedir ? Belki4trafndaki #leyi de +emir Ka" olarak adlandrmlardr.

Kuan %anl&, imdiki rta !sya, !fanistan, 9akistan, %indistann #ir ksm ve 0into"raklarn #ile hakimiyeti altna almt. %anlarnn isimleri #ilinmiyor. @lkkuru$usu *uvika ad ile #ilinmekteydi. +emir sikkelerinin -erinde #u isim

=*overka> diye ilenmitir. Bu adn Trk'ede er'ek tel7ffu-u nasld ? Bellide&il

!rkeololar, o devrin 'ok sayda a#idelerini #ulmutu. Ba- a#idelerin -erindeya-lar vard. :et Trk ya-lar. +emek ki, er'ekte Trkler, 6il7ttan /n$e ur#etteyerlemeye #alamtr. Byle$e, Takentin, yani ur#etteki ta ehrin ve o#lede #ulunan a#idelerin srr a'kl&a kavumaktadr

Irans- arkeololar, +at2:avur (ene +at) #lesinde, yani #unk !fanistan

to"raklarnda, o dnemin di&er #ir Trk ehrinin i-lerini ve hemen yan #anda daayn ya-tlar ihtiva eden kayay #ulmutur.

Takent in yaknlarnda #ulunan Kara2Te"ede de #ir Trk ehri vard. Burada#ulunan kadim ta"na&n ykntlar arasnda #ir k" #ulunmutu. Bu k" -erinde

yine ayn ya-lar mev$uttu @te #u atalarm-n #une mektu#udur. Iakat7limler siyaset'ilerin talimatlarna uyarak, #unlar*)rmemeye+ayretediyorlar.

Buralarda yaayan Trkler, imdiki /-#ekler, !ltaydan ' edenlerin soyundandr.

Bakenti Takent olan /-#ekistan devleti Trk +nyasnn ururudur. /-#eklerinkardeleri, =Kuan dnemlerinden> #eri eskiden oldu&u i#i !fanistanda ve9akistanda yaamaktalar. nlar 9etun olarak #iliniyorlar. +illeri di&er leh'elerin


30/82

etkisi altnda kalarak, kar" itmitir3 ama 9etunlar atalarnn d rnlerinive eleneklerini muhafa-a etmilerdir

Trkmenlerde her ey daha farkl olmutu. +uruma #aklrsa onlar er'ekTuranllar. !ma kendilerini Trk olarak adlandryorlar.

nlar i'in @ran kltrnn #i'imleri daha yakndr. Belki de, onlar Trk +nyasndakendileri i'in ya#an$ olan dili #enimseyen misafirlerdir. Trklerin davran#i'imleri a'k'a onlara ya#an$dr.

1"hesi- Trk olan ve 9amir da&larnda yaayan Kr-lar, "ek 'ok eyi 0inkltrnden almlar. !ma #una ra&men Trk davran #i'imlerini tamamenmuhafa-a etmilerdir.

!ltay kltr, Kuan %anl& dneminde yerli ve Turanl halklarda mev$ut olan en

iyi eyleri ald ve en iyi eyleri onlara verdi. Bilim adamlar, han to"raklarna*kazan+diyorlard. Bu =ka-anda> do&u halklarnn kltrleri kaynayordu. Trkler,@ranllar ve %intliler asrlar$a yan yana yaam ve hayatlarnda "ek 'ok ey#ir#irine karmt.

4l#ette #urada, yani rta !syada Trk milletinin y-nn kendine has #ir ekilalmamas mmkn de&ildi. Buradaki Trkler, 'oktan !ltaylardaki akra#alarndanfarkl #ir ya"ya sahi" olmutur. Bu, aslnda yeni #ir Trk kltrdr < nun i'inonlar &u- Trkleri olarak adlandrmlardr. (&u- O =akl selim sahi#i> , ='ok

te$r#eli> demektir.)

9anl 3rke 6an

Btn dnya, Kuan %anl&nn a-ametini G.Y-ylda &renmiti.

Trklerin adn #tn dnyaya nl Kaniha %anduyurdu. 0ok kr, onun er'ek ad 4rke olarak

muhafa-a edilmitir. @smi "aralarda Kanerkaolarak #aslyordu.

4rke %an L ylnda, Kuan %anl&nn tahtnaoturdu. %anl& QN yl idare etti.

!kl selim sahi#i %ann esas sil7h kl', -rh veyam-rak de&il s- idi. 4rke %an dnyadaki en'l s-n =Tanr> oldu&una inanyordu. %ann

konumalar ve akll$a ya"t& siyaset sayesindedo&ulu insanlar, Trklerin -el ilere, do&rudavranlara ve asalete #yk de&er verdiklerinirdler. %kmdar milletin y- idi.
http://4.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTMoCxgWMlI/AAAAAAAAAgI/cty3tTMMB-g/s1600/erke.jpg


31/82

4rke %an, her insann kendi davranlaryla, daha dnyada iken kendisi ve yaknlari'in $ennet ve $ehennem kurdu&unu akl selimle #elirtiyordu. Kendi fel7ketlerindeve yanllklarnda kimseyi knamamak erekti&ini &retti. Sade$e kendinisu'laya#ilirsin diyordu 4rke %an3 'nk Tanr sana an$ak hak etti&ini veriyor. Yeni

dinin iddialar 'ok #asittiO iyilik ya"arsan, dnya da sana daha hayrl olur.Trkler ruhun e#ed5 oluuna ve lmden sonra tekrarekil de&itirerek, hayata dne#ile$e&ine inanyorlard.4rke %an =kurtulu davranlarda> diyor ve yorulmadan,usanmadan #unu anlatyordu. Trklerin Tanr i'in

ya"tklar ayinler de ya#an$lar artyordu. nekadar, #yle munta-am ve mkemmel #ir treni

"ut"erest dnyas rmemiti, tanmamt.

9ut"erestler i'in, Trkler sanki #aka e-eenden elmii#i rnyorlard. Trklerin her eyi daha -el ve dahaiyi idi.

+olaysyla +o&u da !ltay =!den>, yani =dnya $enneti>3 millet ise =!ri> olarakadlandrlmtr. %indistanda 1am#hkala ad i#i #u ad da Trklerin vatanlar i'inen a- #in yl ifade ve tel7ffu- edilmitir3 svariler i'in yeni efsaneler ya-lyordu.

4rke %an hakimiyeti -amannda, Kuan ehirleri 'anlarn -el sesleriyleuyanyorduO din adamlar milleti sa#ah duasna 'a&ryordu. 0anlar nasld? 1imdikimse #unlara $eva" veremiyor. !ma 'an vard. !rkeoloCik ka-larn neti$esinde #uis"atlanmtr. =Kolokol> kelimesi de o eski devirlerde ortaya 'km ola#ilir. Bukelime, kadim Trk dilinde =*ky-ne hita"> anlamna elmektedir. Tamanlamyla =ky-ne yalvar> demektir. e insanlar dua ediyorlard.

@nsanlar, !ltayn kutsal da&larnda e'mite dua ettikleri i#i, #u defa ayintrenlerini ta"naklarda ve Tanrnn Sonsu- *ky- altnda ya"yorlard.

Kalntlarn in$elenmesinden ta"naklarn #yk ina edilmedikleri anlalmaktadr.Sradan mminlerin ta"na&n i'ine irmeleri yasakt. Sade$e din adamlar #ir ikidakika i'in i'eriye ire#ilirdi. !ma onlarn da ta"nak i'inde nefes almaya #ilehaklar yoktu. 0nk ta"nak 'ok kutsal #ir yerdi vard Trkler"ostay =yama> olarak adlandryorlard. 9osta$lar nde iki y-, hatta ' y-kilometre yol katederek emaneti hemen yerine ulatryorlard.

Semire'ye ; Yedi Su. Trk leh'elerinde #u ad h7l7 Yedisu olarak#ilinmektedir. SSAB dneminde 'o&u $o&raf5 adlar de&itirilmitir. +evaml ya"lan#u de&itirmeler de tarih -in$irinin ko"masna ve karmasna se#e" olmaktadr.

(0eviren)

Yama ; =9osta hi-metleri i'in kullanlan atlar ve onlarn #akld& yer>anlamnda kullanlmtr. Bu, eski #ir Trk kelimesidir. ('eviren)
http://3.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTM9fui3vPI/AAAAAAAAAgc/kRvgl1DL3pA/s1600/TarantasPyatoyorka-5horses.jpghttp://1.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTM7Yf8T7JI/AAAAAAAAAgY/kAYSnWXgKNo/s1600/telega.jpg


35/82

Ka5imler G'

trk kavimlerinin #o-krlara do&ru harekete e'meleri insanlk tarihinde 'okmuhteem ve ola&anst #ir olaydr. Bu =*'> #yk olarak adlandrlmtr.0nk, #u ' GG. asrda !ltaydan !vru"a ynne do&ru yol almaya #alam ve '

y- yldan fa-la srmtr. Trk aileleri n$eden de kitle halinde %indistana, @ranave rta !syaya ' etmilerdi3 ama #u hareketler ksm5 #ir olayd. @skitlerinBo-kra a'lmasna da Byk *' denmiyordu. 0nk Trklerin nfusu o -amanhem 'ok a-d ve hem de o kadar 'l de&illerdi.

D' y- yl 0ok u-un #ir sre. !n$ak, yeni yerlere yerlemek daha h-l daolama-d. K"'aklar o dnemde muhteem #ulular ve keifler ya"mlardr. Bui$atlar Trk halknn -or #o-kr artlarnda yaamasna #yk l'de yardm$olmutu.

6esel7, #ri'ka -erine 'adr kurmay i$at etmilerdi. Byle$e tekerlekler -erindekiev ti"i do&mutu. Bu tekerlekli evlere ki#itka deniliyordu. Ki#itka ke'e ileka"lann$a #u defa #una =i-#e> deniliyordu. @-#enin i'i kn s$ak, ya-n da serinolurdu.

@-#eler, e$e i'in daire eklinde di-iliyordu. Byle$e tekerlekler -erinde #ir ehirortaya 'kyordu. Bu ehir sayl saniyeler i'inde kurula#iliyordu. Bu, savunmamaksatl #ir kale ve ayn -amanda da insanlarn yaama mek7n idi.


36/82

Trkler, ke'ilerden elde edilen tifti&i, inaat mal-emesi olarak da kullanmaya#aladlar. 0nk #u nemli keif, kn i'erideki s$a&3 ya-n ise serinli&imuhafa-a etmek i'in kullanlan 'ok nemli #ir te$rit ve koruma mal-emesioluturmutu. Tiftikten ya"lan mal-emeler ya&murda slanmyor, su damlalar, hav-erinden aa& akyordu. Trkler ke'i tifti&inden -el kilimler ve 'i-meler de

ya"yorlard. Ke'i kl ve yn, Trk milletinin kartvi-itidir, ka#iliyetin ve -ek7nn

steresidir.

Tekerlekli i-#elerin -emini kilim deli3 yol$uluk srasnda su kaynatmalar veyayemek ha-rlklarnda kullanlmas i'in, onun -erinde semaver vard. *er'i #usemavere imdi =Eus semaveri> diyorlar3 ama #u da Kavimlerin Byk *'srasnda i$at edilmi tekerlekli ara#alar i#i, Trk kefidir.

+a&lar eskiden oldu&u i#i yine insanlarn yreklerinde yayor ve onlarnryalarna iriyordu. +a&lar rmemi yeni nesiller, da&lar hakknda

#yklerinden duyduklaryla, onlara hrmet ediyorlard. Bunun neti$esinde, insaneliyle ya"lan, da&larn #en-eri olan =Kuranlar> ortaya 'kt. Kuranlar, -e hita"eden !ltay eleneklerinin #ir devamdr.

Kuranlar, %ann veya tannm #ir nderin me-arnn #ulundu&u yerlerdekuruluyordu. Bu yerler kutsal saylyordu. Kuranlarn yannda Bo-krl K"'aklarTanrya dua ediyorlard. Uyinler daha n$e kutsal da&larda dua etmi atalarnvasiyetlerine tam #ir uyum i'inde d-enleniyordu. !rkeololar, kuranlar

aratrrken, #unlarn #irer mhendislik eseri oldu&unu rdler.


37/82

Kadim !ltayda ller enel olarak to"ra&a mlmyor, =ky-ne> veriliyordu.!ltayda yal'n kayalklarla ka"l da&larda veya daima #u-la ka"l olan yerlerdeme-ar ka-a#ilmek mmkn de&ildi. !ltayllar, #eya- kefene sarl $esedi da&lardakutsal saylan yere 'karyor, #yk #ir tan -erine yatryorlard. Yanna di-dikleri

ya&lanm kuru dallardan #ir ate yakyorlard. +umanlar sanki yan da&lardanya#an5 ve vah5 kular $ena-e merasimine davet ediyormu i#i iaret veriyordu

6erasim sonunda veda tanda sade$e ri lekeler ve kemikler kalyordu.

Trkler, lmn yeni #ir hayatn do&uu oldu&una inanyorlard. /lmden sonra daruh asla lme-3 yeni #ir insan veya hayvana dnrd. Kadim !ltayllar nadir deolsa #a- durumlarda $esedi to"ra&a da veriyorlard3 an$ak enel olarak sade$eda&n -irvesinde Bu durumda to"rakta tomruktan ya"lm duvarlarla 'evrili #irme-ar, yani #ir =l evi> ha-rlanyordu. !rkeololar, #yle me-arlar =kesme>me-ar olarak adlandrmaktadr. =Kesme> me-arlar ta#utlarn atasdr. 1imdi

!vru"a halklarnn #yk 'o&unlu&u son yol$ulu&a #yle ta#utlarda u&urlanyorlar.

!ltayda #yle idi. !ma #o-krn ta#iat artlar farkldr. Bu se#e"le $esetlerido&rudan to"ra&a vermeye #alamlardr. lu kiiler i'in =kesme> me-arlar inaediyorlar, ve kuranlar ha-rlayarak onun te"esine #ir ant dikiyorlard. Bu antlar,

ya#an5 kularn kondu&u eski veda talarna #en-iyordu.

Kurann i'indeki kesme odaya, $esedin yanna yemek, lnn sil7hlar, de&iikeyalar, ldrlm at, ve kleler #raklyordu. Sade$e #a- a-i-lerintr#elerinde, defin odasna ulaan #ir yer alt e'idi vard. Kuranlar, 'ok u-aktan

rndkleri ve yol -erinde ina edildikleri i'in mevki #elirlemeye de yaryordu.Bunlerde de #o-krlarn me-arlklar yol -erinde #ulunmaktadr.

GGG. asrdan iti#aren, kuranlarn iri tarafna #yk'e #ir meydan ya"lmaya#aland. Bu meydan #lesine =hram> ismi verilmekteydi. Bu #lede konumak

yasakt, sade$e dua edile#ilirdi. Kurann te"esinde ise, ilk #alardaki i#i #ir antdikmek yerine 'adra #en-eyen tu&ladan #ir #lm ina ediyorlard.Bu ne idi? !$a#a #o-krl insanlar #u ya"yla kutsal Kaylas +a&nn 'i-ilerini mi

yanstmak istediler? 4&er tahminimi- do&ruysa, G. asra do&ru =haram> veya

=hram> denilen ilk ta"naklarn ortaya 'kma se#e"leri anlalmaktadr. !-i-lerin$ hramda muhafa-a ediliyordu ve insanlar da hramda dua ediyorlard.K"'aklar, #u ta"naklar =Kaylas> kelimesinden tretilmi olan =kilisa> kelimesiyleadlandryordu. Yani =kilise>

0adr kutsal Kaylas +a&nn 'i-ilerini tar ve #u 'i-iler, ta"nak mimarisindeva-e'ilme- -ellik olarak, daha o -amanlardan #eri kal"lamaya #alamtr.

K"'aklarn, Kafkasya ve Eoma @m"aratorlu&u hudutlarna ulaa#ilmesinden n$e

tam #e nesil e'mitir. Bu #yk hadiseyi !kta %an er'ekletirdi. Baty ilk ord.

Akta 6an


38/82

Svari, #irden nehir kysna ulamt ve#ylenmi i#i oldu&u yere 'akl kalmt.Bo-krllar, de#isi #u kadar 'ok #ir nehriu-un -amandr rmemilerdi. Bu nehre@dil (ola) adn vermilerdi. Buralardaanlalmayan #ir dilde konuan insanlaroldu&unu rdler. Bu ekilde veya #elkide farkl #ir ekilde do&u ve #at, yaniTrkler ve !vru"allar karlatlar. @dil:ehri, o dnemde #un deni-e dkld&

yerden tam ' y- kilometre dahaneyde %a-ar +eni-ine dklyordu.Trklerin ulat& #u nehir hav-asndakimin yaad& #elli de&ildi. Kadim ehirlerhakknda da #un 'ok #ili edinemeyi-3

'nk #u ehirler enel olarak saman veto"rak karmndan ya"lan ker"i'ten inaedilmiti. Ker"i', ya&mur ve aya-ntesiriyle eriyordu. !n$ak tu&ladan inaedilmi ya"larn temeli korunmutur.

%ram ; Trk'e =haram> kelimesinden elmektedir. =%ram> kelimesi imdi Eus'ada =ta"nak> anlamnda kullanlmaktadr. Bu durumda = a> harfi Eus fonetik

kaidelerinin -elli&i olarak dm. (0eviren)!rkeololar, #u ya"lar sayesinde usta inaat' Trkleri tanmlard. Bir alel7detu&lann veya o$akta "iirilmi to"ra&n te$r#eli ve merakl arkeoloa ne kadar'ok #ili verdi&i aknlk yaratyor. 6esel7, Trklerde mev$ut olan u-unluk l'#irimleri tu&ladan 'karlmtr. nlar !ltay da arn ve saCen kullanyorlard.Tu&lann u-unlu&u QV2Q santim, kalnl& ise 2V santimdi. 4ni u-unlu&un yarsoluyordu ve #u #ir erke&in avu$una rahat'a s&yordu.

Baykal kysndan Bat !vru"a ya kadar #inler$e konut #u 'eit tu&ladan inaedilmiti. Ba- tu&lalarda ya"an ustann -el #ir damas da #ulunuyordu.

K" eklinde de tu&lalar vard3 ama onlar da her yerde aynydO QV2Q santim. Yedi#u'uk tu&lann #oyu, har' "ay dikkate alnrsa #ir saCen ediyordu., yani J saCen Narn ediyordu. Trk mimarisi #yle #ir l' (


39/82

Bunun i'in arkeololar, #u talara*)eyik talar+demilerdir. *eyik ta Tanrnn#ir iaretidir. Trkler ha' tanmadan u-un -aman n$e #u onunu #iliyorlard.

*eyik talar, yol$ular i'in #ir danma hi-metiveriyordu, do&ru yol #ulmaya yardm$ oluyordu.=Sa&a itsen saraya 'karsn3 sola itsen #ir ey

#ulama-sn>Bu #ir #eledir3 ama #u #eleyiherkes okuyama-d. !n$ak =run> ya-tlarn#ilenler okuya#ilirdi. Trklerin trelerinde yol$uya

yardm$ olmak niyeti de ortadadr.

Sa&a, sola, do&ru, eri ; #u i-li #irynlendirmedirO Sa&a, neye demektir. Sola,ku-eye demektir. +o&ru, do&uya demektir Yol$u#u iaretleri okuyarak, kendisini nelerin #ekledi&ini

#ili" ha-rlkl olurdu.Bo-krlarda rastlanan kayalar -erinde mektu"lar

ya-lyd. 1iir satrlar da vard. 4l#ette, #u da eski#ir !ltay elene&iydi. Bu elenek asrlar$a#o-krlarda da tutuldu.

Trkler, Byk *'leri hakknda iirler ve rivayetlerya-yorlard. 6esel7, eski =!kta> efsanesini imdifark #ir ekilde aktaryorlar. Bakurtlar !ktanBakurt oldu&unu, Tatarlar ise Tatar oldu&unusylyor. Kumuklar da onun Kumuk oldu&undan#ahsediyorlar

+a&standa #ir !kta :ehri vardr. nun yksek kylarnda kadim #ir ehrinykntlar mev$uttur. Eivayete re, #u ehrin temelini mehur #ir han atmtKendi #akentini !kta %an @dil de #ir lke kurdu. dnemde #u lke =+et2iK"'ak> diye adlandrlmtr. 1imdiki Kumuklar, Bakurtlar ve TatarlarO K"'aklar

idi, yani #tnl& olan #ir halkt. %i'#ir ey onlar #unk i#i ayrmyordu.!kta %an -amanlarnda, yani GGG. Y-ylda #yk Trk %anedanl& aya&a kalkmt.Bu Kavimler *' nn neti$esi idi.

+et2i K"'ak #un, =K"'aklarn vas> yani Bo-krlara ' eden Trklerin yurduolarak ter$me ediliyor3 fakat #u ter$me 'ok eyi a'klamaktadr. =+et> veya=dat> kelimesi, Trklerin kadim -amanlarnda =#o-kr> de&il =ur#et> anlamnaelmekte idi.

&dil

!kta %an, @dilde kyler, kasa#alar ve ehirler kurmutu. %er eyden evvel !kta%an #ir Trk kahramandr ve ralda, Kafkasyada "ek 'ok kahramanlk i-leri
http://1.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTQ_EWq0k_I/AAAAAAAAAgw/1SjlziCT0xo/s1600/geyik-ta%25C5%259F%25C4%25B1.jpg


40/82

#rakmtr. Trkler #eya- atlarn, @dil #oylarnda ku-eye veya neye, istedikleriyne ynlendiriyordu. Bu #yk nehir hav-asndaki ilk ehirlerin temelleri daha GGG.!srda atlmtr. Bu ehirler #un de unutulmad, onlar h7l7 yaamaktalar. 6esel7Sumeru (Samara). Bu ehir, kutsal !ltay D' Smer +a&nn hatrasdr. Tam#ilinmemekle #irlikte #u ehirde da&, da&lardaki #itkileri veya #aka #ir eylerhatrlatan #a- eyler mutlaka olmaldr. 0nk Trkler hi'#ir -aman hi'#ir ad

rastele koymuyordu.

Bir a-i- kiinin me-arnn yan#anda Sim#ir (=yaln- me-ar> anlamnaelmektedir) adl #ir ehir kurulmutu3 Kum +a&nda da Sartau (Sar da&), imdikiadyla Saratov @dil :ehrinin Kama, ka, !diel kollar #oyun$a da ehirler inaediliyorduO ralda 0elya#a (0elya#insk), Tail, Kuran ve di&erleri Btn #uadlar Trk kkenlidir ve her adn da mutlaka #ir anlam vardr.

Bun #u insanlar 0uva olarak

adlandrlmaktadr. 0uvalar #un deTrk halknn kadim inan$n muhafa-aetmektedirler. !n$ak ayn -amandaonlar Tanrya da inanyorlar ve TanryTura olarak adlandryorlar. 0uvalar,Trk +nyasnn 'ok esrarl #irha-inesidir3 tamamen #ir m-e halktr.

@dil #oylarnda kanl 'atmalar da

oluyordu. 0ok -orlu ve a-imli sava'larolan !lanlar karsnda EomaleCyonerleri #ile eri adm atyorlard.

!lanlar Trklerin +on kysnayaklamasna, hatta atlarnsulamalarna #ile i-in vermediler. Budurumda !kta %an, sonu' alamadaneri dnd. @dil :ehrinin a&-nda, %a-ar%anl&nn ele$ekteki #akenti

Semender ehrinin temelini att.Byle$e @dil :ehrinin e#ediyen #ir Trknehri kalmas sa&lanm oldu.

Sumeru (Samara) ; Eusya da #ulunan #ir ehirdir. SSAB dneminde #uehrin ad Kuy#iev olarak de&itirilmi3 #irlik da&ldktan sonra tekrar =Samara>ad kullanlmaktadr.

!kta %ann atllar @dil #oylarnda @skitlerin, yani #ir -amanlar !ltaylardan '

etmi di&er #ir Trk #oyunun yerleti&i #leye rastlamt.

dnemde #o-krlarn kefi ve isk7n sanki e'i$i olarak durdurulmutur. 0nk'l #ir asker5 destek olmadan #urada kalmak tehlikeliydi. !vru"a dmanl&n

-aten i-lemiyordu. Bunun -erine !kta %an, askeri ile #irlikte Kafkas +a&larnda
http://2.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTRBsQJHkMI/AAAAAAAAAg0/6eQgCVbjQNs/s1600/cuvask.jpg


41/82

kk salmak -ere yola 'kt.

!kta %an, #ir da&n yan#anda, #ir nehir kenarna yerleti ve #uraya ehrin ilktemelini att. !slnda #u, ku-ey Kafkasyada ve #tn !vru"ada kurulan ilk Trkehri idi. 1imdi #u ehrin yerinde sade$e ykntlar kald. Ba- tu&la duvarlar veto"rak ykntlarn i-leri var3 yan #anda ise, !kta :ehri Bu nehrin arkasnda

4ndirey adl #ir Kumuk Ky #ulunmaktadr. Kumuklar, kadimli&inden dolay #uyere kar derin #ir hrmet ve heye$an duymaktalar , =ta-e> anlamna eliyordu. Kutsal arnma treninden e'en insan =ard>diye adlandrlyordu. @lk %ristiyanlarda #yle #ir din5 merasimin olmas hi'

mmkn de&ildi. !vru"a, #u merasimi an$ak K"'aklarn !vru"aya eliindensonra &renmiti. %ristiyanlarn vafti- i'in kullandklar havu-lar, !vru"allaran$ak G. asrda ina etmeye #alamlardr ndeki satrlarda *esere ithaf edilen 'ok ksa #ir dua vardr O =*eser i

si-e hediye ettik. Tanr ya dua et>. Bun de #u dua, Kurann JRL. sHresi +o&uda #u s-ler ve #u dua #une keder unutulmad. %al#uki, =*eser> (Kavsar veyaKevser) kelimesinin anlamn oralarda da 'o&u kimse artk hatrlamyor.

*rioris, ayin srlarn u-un sre dnyor ve idrak etmeye 'alyordu.+er#entte ilk %ristiyan Kilisesini kurmas i'in *riorise yardm ettiler. Byle$e

!vru"a da ilk kiliseyi, NRJ ylnda 4rmenistan kurmu oldu. 4rmenistan Tanry venun ha'n ka#ul etmiti. 4rmeniler, ayin trenlerini de Trklerden&renmilerdir3 'nk %ristiyanlarda hen- kendilerine has #ir ayin treni yoktu3

onlar Yahudi dininin kaidelerine re Sinaolarda dua ediyorlard.

Eoma @m"aratoru +io$letianus, yeni %ristiyanlara kar, o #ilinen taki"ler, srnendermeler, ve idam $e-alarndan #ir sonu' alamyordu. Trk 6anev5 Kltrnntohumlar "ut"erest Eomann ta ta"naklarnda #ile fili- veriyordu.

Eoma @m"aratorlu&undaki halklar artk korkmadan W"iterden y- 'eviriyor,6erkr heykellerini ve "utlar ykyorlard. Eoma da nihayet #unu anlamt.+io$letianus, 'aresi-lik i'inde tahtn #rak", saraydan ka'mt. !kl selim sahi#i

#ir siyaset'i olan im"arator, trklere yenildi&ini hissetmiti

!5ru"a $a"naklar 1zerindeki 6a'

4rmenistan, arnavutluk, sonra da iveriya (#unk r$istan), suriye ve msr#ir#irleriyle yar eder$esine k"'aklar davet ediyorlard. Tanrnn ha' her yerdeka#ul ediliyordu3 #u arada Trk manev5 kltr de #enimseniyordu. Trk usul yeni%ristiyanlk onlar Eoma hakimiyetinden tamamen kurtararak, hrriyetekavuturuyordu.

K"'aklar, #u devletler i'in +er#entte 9atrik tahtn kurmulard. Bu Batdnyasna - manev5 #ir okuldu. Burada ilk din adamlar yetitirildi. Kafkasya,u-un mddet !vru"ann aydnlanma merke-i olmaya devam etti. Burada,+er#entte dnyann ilk %ristiyan Kilisesi ina edilmiti. Ta"naklara irme yasa&


46/82

Kilise i'in de uyulanyordu.

!rkeololar, kale ka-lar srasnda #u kiliseyi tesadfen #ulmulardr. Trkler kendita"naklarn, #inann st ksm ekenarl #ir ha' anmsatr ekilde ina ediyorlard.

+er#entteki ta"nak da #yle idi. /l'leri 'ok #yk de&ildi3 duvarlar, tu&ladan

ya"lmt3 yani her ey #o-krlarda oldu&u i#i idi. !yn kiliseler 4rmenistanda,@veriyada ve K"'aklarn odaktalar olan di&er memleketlerde de meydana'kmtr. Bu kiliselerin Trkler tarafndan ya"lm oldu&u, ustalarnn kiliseduvarlarna iledi&i -el iaretlerle de rlmektedir.

Bilim adamlar, #u anlalmayaniaretlerin ne oldu&unu u-un u-undnyorlard. %al#uki her ey 'ok#asitti. Bu #ir dama idi. Trk soylarnn

hemen he"sinde var olan #ir -el armaidi. Bu !vru"ada =eraldik> elene&ini#alatan simeler ve e$ereler #ilimidir.

Kadim kiliselerin duvarlarnda asrlar#oyu susan #u ya-lar, sahi#ini#ulduktan sonra susmaktan va-e'tiler idi. Eus'a da #u kelime =Tanr>anlamna elmektedir.

!srlar #oyun$a efsane de&iikliklere

u&ruyordu. 6esel7, askere yeni adveriliyorduO %-r veya %-r @lyas, Kederveya Kederles ve Aor$is3 fakat farklisimlendirmelere ra&men, o her -amanhayat "narnn en' #ek'isi olarake#ed5 kalmaya devam ediyor.

!vru"ada da #u efsane u-un -amanlardan #eri #iliniyordu. Bu en' askeri, !-i-

*eoriy (veya *eor, Aor$, 4oriy, Yuriy, @rCi i#i onlar$a ad) olarakadlandrmlard. Ba- din5 ve siyas5 se#e"lerle onu #lmlerdi3 #aka #ir deyile,farkl kiiler olarak sterdiler

Siyaset'iler, sk sk 'ekinmeden kltre karyorlard ve mdahale ediyorlard.

Eoma, Trk +Caran efsanesini ka#ul etmedi. Ka#ul edeme-lerdi < Eoma"isko"oslar korktular3 'nk #u efsanenin metni Bat Kilisesinin i-li srrna'klyordu. nlar, M ylnda %ristiyanlara *rioris (+Caran) adnn tel7ffu-

edilmesini #ile yasaklamlard. Trk a-i-ini n$e 'ilek7r, sonra da katil olarakde&itirdilerO ata #indirdiler, Trklerin mukaddeslerinden saylan 4Cderhay=ldrmeye nderdiler>.
http://4.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTg0ymH05WI/AAAAAAAAAhI/jwwtUxzqrAE/s1600/bizansroma.jpg


49/82

Bunlarn he"si *rioris in er'ekkahramanl&nn srr kimse tarafndan&renilmesin diye ya"lmtr. *k Tanrtasavvurunun !vru"aya Trklerdeneldi&inin &renilmemesi i'in ya"tlar. Eoma@m"aratorlu&unun yklndan sonra

!vru"aya yerleen %ristiyan kltrnndo&uunun temelinde Trklerin oldu&unun&renilmemesi i'in ya"tlar.

+emek ki, efsaneyi de&il, Trk milletinintarihini kt #ir niyetle kastende&itiriyorlard. Buna K"'aklara kar asrlar#oyu sren Bat Kilisesinin oluturdu&usiyaset se#e" olmutur !ma hakikat her

-aman hakikat olarak kalmaktadr. *er'eklerhi'#ir -aman de&ime-3 'nk er'eklermant&a dayanmaktadr. @te mantk (delillerhakknda en $idd5 #ilim dal) #a- hadiseleriner'ekte nasl oldu&unu tekrar$anlandrmaya imk7n sa&lad. laylarner'e&i yle idi O Yunan %ristiyanlar+er#entte NJJ ylnda ortaya 'kmtr.nlaroraya hayrl #ir i i'in elmemilerdir.

Yunanlar, i-leri #une kadar dahi ustalklai-lenmi ve inanlmas -or #ir oyunu

"l7nlamlard.

tarihte eski Eoma @m"aratorlu&u to"raklarnda #yk #ir karaa yaanyordu.Taht i'in yedi aday savayordu. @nsanlar da artk eski Eoma Tanrlarnn's-l&n a'k'a dile etiriyorlard. %er yerde kaos hakimdi. !vru"allararasnda siyasetin en eski ve en nemli #ir kaidesini ilk olarak Yunanlar

hatrlamlardO Tanr kimde ise veya #aka #ir deyile Tanr kimin ise, hakimiyetonundur.

Yunanlar #u uurla ve kurna-lkla *k Tanry 'almak ve #yle$e !vru"a -erindehakimiyetlerini kurmak maksadyla Trklere ittiler. Yedi im"arator adayndan #iriYunan Konstantin idi. Konstantin de, di&erleri i#i #ir ='"lak> im"arator idi. !skeri

yoktu, an$ak #ir unvana sahi"ti. rta +eni-e, yani !kdeni-e, 6a$sentsius hakimdurumda idi, yani er'ek im"arator. 6a$sentsiusun Eoma da askeri vard. @lk#akta sknty ve #el7y akla etire$ek hi'#ir ey rnmyordu.

!ma aniden, nereden eldikleri #ilinmeyen akn$ svariler ortaya 'kmt.4llerinde !vru"allarn n$eden rmedikleri ha'l #ayraklar dalalanyordu.Saldrlar ani ve sertti.
http://2.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTg12RGA9kI/AAAAAAAAAhM/YNvE9nPxT38/s1600/georgiy-pobedonosets.jpg


50/82

NJQ ylnda 6ulvi K"rsnn yannda ; yenilme- Eomann duvarlar altnda < ;6a$sentsius un askeri tamamen da&lm ve ordusu "aram"ar'a olmu3 kendiside $anndan olmutu. Konstantin ise, -aferini ve #aarsn ilan etmek i'in a$eleediyordu. Sava Trk svarileri ka-anm, ama -afer, askeri #ile olmayanYunanlara mal olmutu. %a'l #ayraklar tayan K"'ak askerleri Eoma ordusunu'ok kolay yenmiti. Bunu da *ky-nn, yani Tanrnn #ir iareti olarak ka#ul

etmilerdir. Konstantin 'ok kurna- #ir siyaset'iydi. , hemen yeni Tanr inan$n dakendi -erine almasnn, nu ve Trkleri de kendisine ait olarak stermesinin 'oknemli oldu&unu anlamtr.

Konstantin, 8itsinius dan hemen sonra, Kafkasyada yeni do&mu olan%ristiyanl& ka#ul etmek istedi&ini #ildirdi. K"'aklarla ittifak kurmak Konstantininiine eliyordu.

Ba- 7limler, tarihi ya-dklar -aman siyaset'ilerin emri ile #a- eyleri reddediyor,

#a- #ilileri i-liyor veya hi' sylemiyorlar. Yunanlar, Tanr inan$n ilk defaKonstantin -amannda ka#ul ettiler. Bunu da kimse reddetmiyor3 ama #u inan$Trk din adamlarnn telkinleriyle ka#ul etmilerdir < !n$ak tarih'iler ite #ununedense i-liyorlar. Yunanlarn, Tanr inan$n K"'aklardan aldklar tartmas-dr.

Trklerin dini -erinde +o&uda Budi-m3 Batda ise, yeni %ristiyanlk olumutur.!vru"allar Tanry ka#ul ettiler. Tanr inan$ ile #irlikte Trklerin din5 kltrn deka#ul etmi oldular. Bunu i-lemek mmkn de&ildir < Konstantinin Tanry ka#uletmedi&ini i-leyemedi&i i#i Konstantin #tn hayat #oyun$a, daima "ut"erest

olarak kalmt. 0nk Konstantini inan' de&il, hakimiyet ililendiriyordu.Konstantin, Eomallar -erinde ka-anlan -afer i'in #edeli $mert'e dedi3hediyeler ndermek hususunda, Trk askerlerini daha fa-la yannda tuta#ilmeki'in hi'#ir eyden ka'nmyordu. e svariler Konstantinin yannda kalmt.Sonradan #unlar =Iederat> olarak adlandrmlardr. =Iederat> kelimesi 8atin$e=antlama> anlamna elmektedir.

Konstantin, K"'aklara elinden eldi&in$e ihtimam steriyordu3 mesel7, yenitakvim ihdas ettiO Trklerde oldu&u i#i tatil nn 9a-ar n olarak tayin etti.

@nsanlarn kiliseye itmesini ve yeni *k Tanrya dua etmelerini me$#ur5 klmt.

+ikkat edelim, NQ ylna kadar Yunanlar an$ak Tanrya dua ediyorlard veTrklerin il7hi metinlerini ve dualarn okuyorlard. la&anst, ama maalesefunutulmu #ir olu. Bu olay, !vru"a tarihinin karanlkta kalm #a- kara lekeleriniiyi$e aydnl&a kavuturdu

Bi-ans, demir sikkelerinin -erine *ne am#lemi #asyordu, daha do&rusu=ne> am#lemli eit kenarl ha'lar =*ne iaretleri>. Konstantin hakknda ise,

sade$e =ne $ne ta"an> #iri oldu&u syleniyordu. !$a#a neden ? +ahasvar O Trk dili u-un -amanlar #oyun$a Bi-ans ordusunun kulland& dil idi O #u dili=asker> dili olarak adlandryorlard. Binler$e Bo-kr ailesi Yunan elinetanmlardr. nlara en iyi yerler veriliyordu. nlarn tanmas i'in +eti K"'akhanlarna #yk miktarda altn veriliyordu.


51/82

!vru"ann do&usundaki en 'l devlet olan Bi-ans -aten K"'aklarkurmulardr. D' nesilden sonra #urada, iki halkn #irli&inin meyvesi saylan Bi-anskltr olumutur. -manlarn ifadesine re, ene de +o&unun stnl&ortadadr. 1ara$ak #ir ey yoktur. Kuan %anl&nn hik7yesi tekrarlanmtr.

!n$ak #ir fark vard O Bi-ans hkmdarlar Trkler de&il, Yunanlard. !ma ikikltrn kaynamas meydandadr.

Konstantinin artk dmanlar yoktu. Konstantin, kolay inanan ve ikna edile#ilenK"'aklar kullanmaya devam ediyordu3 #unun i'in hi'#ir fedak7rlktan'ekinmiyordu. @m"arator, NQ ylnda yeni #akentin, yani Konstantino"olisintemelini atmt. Bu ii de Trk ustalarna havale etmiti. Yeni #akenti Eomannaksine do&u usulnde ina etmelerini istedi Kurna- Konstantin, ola#ile$ek hereyi tahmin ede#ilmiti. Byle$e Bi-ans do&du.

Konstantin( in :ulm

Konstantin, NQ ylnda nikea (i-nik) ehrinde #tn hristiyan din adamlarnto"lamtr. Bu G. Euh#an To"lants idi. Bu to"lant @-nik Konsl olarak#ilinmektedir. Konsln tek #ir ayesi ard, #u hedef i-lenmiyordu. @m"aratorKonstantin, %ristiyan Kilisesinin Trk usulyle de&il, Yunan inan' usulne retan-im edilmesini istiyordu. Konstantinin hedef ve "lanna re, Yunan tar-Kilisede, Tanr ve %ristos ayn sfatla, daha do&rusu tek Tanr olarak#irletirile$ekti

Yunanlar kendi kiliselerini kuru" Tanr inan$n #enimserken, Trklerin dualarn,trelerini, ta"naklarn ve Trklere ait #tn manev5 de&erleri de sahi"leniyorlard.Trklerin asrlar #oyun$a #iriktirdikleri miras #u yeni tee##sle Bi-ansa ve Bi-ansKilisesine e'iyordu Bu Trk milletine kar ilenmi #ir su' saylma- m? Yoksa#u su' -enle i-leniyor mu? @-nik Konsl srasnda Konstantinin neleremretti&ini ilk #ata kimse do&ru drst anlayamad #ile. !ma anladktan sonra daisyan ettiler.

Tanry ve insan kartrmak, #ir araya koymak ve eit rmek 'ok #yk #ir

nahtr3 #u mukaddesat tahkir etmek demektir.

Tanr adnn korunmas i'in ilk 'k ya"an kii 6sr 9isko"osu !riy idi. Tanr ileinsan eit ka#ul edemeyi- dedi. 0nk, Tanr ruh, insan ise Tanrnn yaratt& #irkul O an$ak Tanrnn ya-s ile dnyaya elir ve dnyadan ider. !riy, aydn ve#ilili #ir insand. , kendisine veniyor ve insanlar ikna ediyordu. 4rmeni,

!rnavut, Suriye ve di&er kiliselerin "isko"oslar da !riyi destekliyordu. 9isko"oslar,%ristosu, yani %-.@say reddetmiyordu3 ama ayn -amanda kimse %ristosu Tanrile eit mevkiye de koymuyordu. 0nk ky-nden ele$ek #yk $e-adan

korkuyorlard.

0ok ilin', ama Trk hanlar @-nik Konsln sanki fark etmemilerdir. Yunanlarnya"tklar #u sefer de ka#ul rmt. Yunanlar, kendilerini aklamak i'in =Yeniasiyeti>, yani %ristos un &ren$ilerinden #irinin notlarn #ulduklarn ifade


52/82

ederek, %ristosun faaliyetini, hayatn ve soyunu ya-mlardr. Yunanlarn yalanlarsnr tanma-d. Yunan editrleri, Tanrnn o&lu *eserin kahramanlklarnn #irksmn %ristosa mal ettiler, #a- eyleri de a'k'a Budann hik7yesinden aldlar.Byle$e %ristiyanl&n ilk kita#, dinden 'ok u-ak olan siyaset'iler tarafndan

ya-lmt.

Konstantin, kendi kilisesini kurmak i'in uyun #ir -aman se'miti. K"'aklarn o-aman !lanlarla ilikileri 'ok erindi. Yunanlarn er'ekletirdikleri #u yenilikleridne$ek durumda de&illerdi. =4&er ikisi #ir #irine dman ise, #irisi lr>diyorlar +o&u da.

%on Ne.ri &'in M;adele

+o&unun her -aman kendine has kavray ve kendine has de&erleri olmutu.+o&u affediyor, ama unutmuyor. !lanlar ve Trkler arasnda +onX :ehri i'in

m$adele u-un srmt. !kta %andan sonra da #u m$adele #itmedi.+on :ehri, o yllarda !vru"ann do&u hududunu 'i-iyordu.

K"'aklar, !vru"a ya irme hakknka-anmak i'in savayorlard.K"'aklara enel olan !lanlar de&ildi3

!lanlara i-li yardm eden ve a'k'aTrkleri sade$e i $ olarak rmekisteyen Yunanlar ve Eomallar idi.K"'aklar i'in +on hav-asna ve !vru"a#o-krlarna 'k nemli idi3 'nkK"'ak nfusunu artmas se#e#iyleonlarn yeni to"raklara ihtiya'lar vard.

=+rt 'o$uk aile saylma-> diyorduK"'aklar. -amanlarda ekillenmieleneklere re, k'k erkek evl7t,#a#a evinde kalyor, anne ve #a#asnahi-met ediyordu. Byk o&ullar iseaskerlik ya"yor ve yeni diyarlaraidiyordu. +evlet evl7tlar i'in vardO4&er ailede sade$e #ir erkek 'o$uk varise, o en$in kula&na #ir k"etakyorlard. !skerde komutan, kula&k"eli eri tehlikeli ilerendermiyordu. Soyunun son erkekevl7d ise, #u defa kula&na iki k"etaklyordu. Bunlar -elliklekorunuyordu.
http://4.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TThjbgMkDSI/AAAAAAAAAhU/NIA1CMh9ctc/s1600/donrivermap.png


53/82

%erkes askerlik ya"yordu. !skerlik #ir erkek i'in artt ve 'ok erefli #ir iti. 4&eren' askerli&ini ya"mamsa, evlenmesi de yasaklanyordu. rdu mensu"larna'ok hrmet ediliyordu. Bir en', askere itmeden n$e #ir tay #esliyordu. !skereiderken kendi yetitirdi&i at ve kendi sil7hyla idiyordu. Bu y-den +eti K"'akta her -aman i'in esas vuru$u $n svari olmas insan artmyor.

!ma !lanlarla savamak i'in #u yetenekler a-d. !lanlar sava 'ok iyihesa"layarak ya"yorlard. !lan askeri n$e #ir drten oluturuyordu3 sonra#akrdan ya"lm kalkanlaryla $idd5 #ir ekilde korunarak u-un m-raklarylah$um ediyorlard. :eti$ede K"'aklar #ir yol #uldular. K"'aklar a&r yaykefettiler. Bu sil7h tarihe de =Trk ti"i a&r yay> olarak e'ti. Bu yay her delikanlereme-di. 0nk #u yayn #oyu #ir #u'uk metre idi < !&r demirden u'lu oku #u

yay ile herkes atama-d Bu a&r yay, mthi #ir ldrme $ne sahi"ti. Trkustalar daha n$e '&lk sesi 'kartan oklar kefetmiti. Bu da 'ok #aarl #ir asker5i$at idi. k, u'arken korkutu$u #ir ses 'kartyordu.

:ihayet NR. yl elmiti Balamir %an,+on a 'kmt. !lanlar, Trk sil7hustalarnn yeniliklerini #ilmedikleri i'in,eskisi i#i sava drtenini kurmular,sessi-$e saldry #ekliyorlard. Tuhaf #irey, Trkler #u sefer a$ele etmiyorlard.Balamir %an n$e #ayra& "t, yeminettikten sonra, eski Trk eleneklerineuyarak, askerlerini Tanr iaretiylekutsad. e asker dmana karhareket etti.

+man saflarnn nnde de svarilerdurmaktayd. Bir ark duyuldu. k'ularne 'ktlar. 0&lk sesi 'kartan oklarnrlts dmann yre&ine korkusalmt.

Sanki !lanlarn #andaki kt ruhlar #el7y ve fel7keti 'a&ryormu i#iydi. Buh$um #aaryla sonu'lanmt. Kahraman ok'ular savaa devam etti. !&r oklardman a$mas-$a ldryordu. Bakrdan ya"lm -rhlar, !lanlar an$ak

yumurta ka#u&u kadar koruyordu. Trk oklar -rhlar tamamen deliyordu.!lanlarda "anik #alad. Savan ak tam K"'aklarn istedikleri ynde eliti.Kl'lar havaya kalkyor ve her inite kesiyor, kesiyordu. Kandan dolay nehirk"k-l akyordu.

Trkler #u savatan mu-affer 'ktlar. nlar iki sene #oyun$a k-l akan +on adnmediler. To"ra&n, kendisine elmesi i'in -amana ihtiya$ vard. !n$ak NQ

ylnda n$ler, #u sefer ehir ve kasa#alara uyun yer se'mek i'in elmilerdi!rkeololar, +on hav-asnda #ulunan #tn eski ehirlerin o yllara ait oldu&unukesin olarak tes"it etmilerdir. Bu ehirler K"'aklar tarafndan kurulmutu.
http://4.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TThoxiTAmrI/AAAAAAAAAhY/IUZanS18HXE/s1600/27_08_2008hukum.jpg


54/82

Tanais :ehrinin #u tarihten sonra ad +on olarak de&imiti. =+on> kelimesi Trkkkenli #ir s-dr ki, eski -amanlarda =te"eli #le> anlamna elmiti.

!ratrld&nda, Kadim !ltayda +on2Terek, +on2%otan i#i #aka #en-er isimlerinde oldu&u rlr +emek ki, Trkler #u kelimeyi #iliyorlar ve kullanyorlard. Buad, nehrin d- #o-krlardan de&il, ene#eli #o-krlardan e'ti&ini vurulamaktadr.

$rkler A5ru"a( da#o-krdaki yerleim #leleri iderek altaylardan u-aklara eni #ir alana

yaylyordu. Eoma @m"aratorlu&u, en -el ve en hametli dnemlerinde dahi +etiK"'ak #lesinin drtte #ir #ykl&ne #ile ulaamamt. rta !vru"adan#alay" @li :ehrine kadar u-anan +eti K"'akn do&u ve #at hudutlar arasndakimesafe an$ak atl olarak seki- ayda katedile#iliyordu.

K"'aklar, o ne kadar isk7n edilmemi, daha do&rusu =kimseye ait olmayan>

yerlere yerleiyorlard. Bu yeni to"raklar sayesinde lke #yyordu. Bu ara-ileriisk7na a'mak 'ok -or #ir iti. %er seferinde ie yeniden #alyorlard. Yollar,e'itler, kasa#alar, tarlalar, ehirler Kl' ve yer ka-lar, at ve sr, asker ve'o#an Bunlar Byk Kavimler *' armasnn temel motifleri Sonradan #uiaretlere inaat', demir$i, sil7h', frn$ ve hatta ara"' simeleri de eklendi.

!n$ak iinin ustas olan insanlar hal5 ara-ileri isk7na a'a#ilirdi. Bo-krllar,!vru"allarn 'o&u -aman ='irkin Tatar> ve =asker5 'e#e> olarak adlandrdklarinsanlar de&il3 onlar #o ve hal5 ara-ileri isk7na a'an ustalar ve 'alkan insanlard.

K"'aklar, .asrda +esna :ehri #oylarndaki yksek kyda Birin$i (sonralarBryane'sk) ehrinin temelini atmlard. Bu ehrin ad Trk dilinde =#irin$i>, yani=esas> anlamna elmektedir. Sonralar #u ehir !vru"ann en etkili ehirlerinden#iri ve +eti K"'akn #akenti olmutur.

Burada #o-kr ormanla #irleiyordu. Bun #u ehrin ad Bryansk olarak#ilinmektedir. 4n a- #in #e y- yl n$elerine ait #uluntulara rastlayan yerliarkeololar sade$e armaktadr.
http://2.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTh5eCCLaPI/AAAAAAAAAhc/OHlHoBKVGX8/s1600/bryansk-oblast.3.bmp


55/82

1armak i'in el#ette #ir se#e" vard. Bu to"raklarda #in yl evvel onlarn atalarnnsesleri duyuluyordu. !ma onlar #u sesi hatrlamyorlar 0ar G.9etronun talimatylaunutturdular. +aha do&rusu, tarihten sildiler.

Birin$i ehri Trk +nyasnda, 'ok #yk #ir nem tayordu. Burada #a dinadam ve onun =#eya- seyyahlar> yayordu. K"'aklar onlara =vai-lerimi->diyordu. Bu ehir, Byk Bo-krn manev5 #akenti idi, yani kutsal #ir mek7nd. Buehirde -enin demir o$aklarnn #ulunmas da onu ayr$a nemli klyordu. Bununi'in =#akent> idi < Yannda "hesi- #aka ehirler de vard. 1ehirlerin vekasa#alarn says 'oktu.

6esel7, Kavimler *' dneminde, imdi ad Tula olan Tola 1ehrinin temelini deK"'aklar atmt. Bu ehir, i'ilerin, demir$ilerin, sil7h'larn ve ka#iliyetli ustalarn

kurdu&u ve yaad& #ir ehirdi. =Tola> kelimesi Trk dilindeki =tolum>kelimesinden kaynaklanmakta ve =sil7h> anlamna elmektedir. Byk Bo-krn veTrk halknn kadim tarihini kesi" attklar i#i, #u ehrin e'miini de kesi"tarihten attlar.

1imdi ad Kursk olan kadim Kursk ehrinin kaderi de 'ok ha-indir. Bu nasl #irehirdi? Bu ehrin sakinleri ne ya"arlard? To"onimi #ilimi #unu net #ir ekildea'klyorO Bu ehrin ad =savaa ha-r> anlamna elmektedir. Trk dilinde #yleter$me edilmektedir. Baka #ir deyile, =#ek'i ehir> anlamna elmektedir.

Kara'ev ehri de asker5 seslerle uyanan ehirlerden #iriydi. Bu asker5 ehirler,Birin$i ehrine iden u-ak ve yakn yollar koruyorlard. Sade$e kendi ileri ileu&raan halkn yaad& #aka ehirler de vardO Ki"en-ay (imdi Eusyadaki 9en-aehri), BurunineC (oroneC), 1a"akar (0e#oksar), 0elya#a (0elya#insk), Bular
http://1.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTh6SUwewLI/AAAAAAAAAhk/RhqpeMwmFFc/s1600/bryansk-oblast.bmp


56/82

ve daha onlar$a ehir

+eti K"'ak ehirleri arasnda ulam sa&layan yollar mev$uttu ve "ostahi-metleri de nn artlarna re d-n yrtlyordu. eski dnemlerde,imdi ad 9altava olan kraynadaki Boltavar ehri de elimiti. Bu ehir ti$aretfaaliyetleriyle 'ok mehurdu. +nemin en -enin "a-arlar #urada kuruluyordu.

Bunu ehrin ad da ifade etmektedir. Trk dilinde #u ehrin ad =#ol> anlamnaelmektedir. 4l#ette, #u ehir ti$aretle u&raan +eti K"'akn tek ti$aret ehride&ildi.

Ko#ak %an, +onun aa&sndaki yksek te"elik #lede #ir ehrin temelini atmt.Bun #u ehrin ad Ko#yakova diye anlmaktadr. Yannda ise, !ksay ehri var.rada, +on hav-asnn iriini koruyanlar olarak #ilinen asker5 #ek'iler

yayorlard K"'aklar, hemen her #yk nehrin aa& #lesinde mutlaka #irkale ehir ina ediyorlard.

K"'aklar, kurduklar ehirleri #yk #ir ustalkla ina ediyorlard. @lk #aktasterisi-, sade olarak rne#ilir, ama 'ok kullanl ve rahat idi. 6ahalle ya"sve eni sokaklar ile insanlarn yaamasna 'ok uyundu. K"'aklar, #u ehirleriTrk mimar5 kaidelerine uyun ina ediyorlard. Binalarn temelleri tu&ladan inaediliyor, #tn ehir halknn #ir araya ele#ile$e&i #yklkte #ir meydan mutlaka

ya"lyordu.

!rkeololar, eski #inalarn ya"sn ve d rnlerini temellerinin durumuna rede&erlendiriyorlar3 #u #inalarn 'l #ir mhendislik ya"s oldu&u rnmektedir.

!$a#a, ='e#eler> arasnda mhendisler, matematik'iler ve mimarlar m vard ?..eya #u #ilileri sade$e #ir kii mi tayordu ? %ayret kelimesiyle #alyordu. :iye? 6esel7 +one"r,+onestr, +onay. !'k'as ifrelenmi #ir ya- i#i. Bu ne demektir?

Bilim adamlar #u soruya tam #ir $eva" veremediler. Sade$e #asit #ir rastlantoldu&unu dndler. %al#uki tesadf de&il #u. !'klamas ene te"elerden ve

yksekliklerden akan nehirlerde ve Trk eleneklerindedir. 6aalesef, yeni yerlerkefetmek #i-im i'in #ilinmeyen #ir i3 do&ru $o&rafi adlar vermek ise tamamen


57/82

unutulmu #ur itir.

Trklerin aratrma ru"lar vard. Bu aratrma ru#u, #o-krda yeni otlaklar,tarlalar ve yerleim #lelerini aratryor, tes"it ediyor ve onlar adlandryordu.:asl? Bi- #ilmiyoru-. !ratrma$ ru#u, hen- isk7n edilmemi, #akir u'su-#u$aks-, hal5 #o-krlarda ilerliyordu. +i&er insanlar da onlar a&r a&r taki"

ediyorlard. Tam iki y- yl #oyun$a Trk halknn n$leri !ltaydan !vru"a yayrdler.

!l"ler i, daha do&rusu #tn !vru"ay #ir #atan #ir #aa tamamen rmekerefi, Byk Bo-krn kahraman ve ulu Trk #a#u&u !tilla ya nasi" olmutu.

2oma( nn &kiyzll

K"'aklar, kendinden emin, hu-urlu ve #arsever davranlaryla, Eoma

hkmdarlarn korkutuyor ve tedirin ediyordu. Eomallar, kendilerine 'okvenen #u svarilerden korkuyorlar ve ilk frsatta dersini vere#ilmek i'in onlarn#tn hareketlerini sinsi$e taki" ediyorlard.

Yunanlar NJQ ylndan #eri +eti K"'aka kendi istekleriyle hara' demeyi ka#uletmi ve K"'aklar hakknda 'ok iyi eyler sylemekteydiler. 4l#ette, e&er ordundaK"'aklar hi-met ediyorsa, ehirleri K"'aklar ina ediyorsa, tarlalar K"'aklariliyorsa, onlar hakknda tatl konuulurdu. Eoma da K"'aklara hara' dyordu.Ta#ii ki, #unu kendi iste&iyle ya"myordu

NLR yllarnda, Bat Eomann ku-ey hudutlar #oyun$a, Bo-krllarn ilk ki#itkalarortaya 'kmtr. @lk Trk yerleim yerleri de #elelere re o dnemde inaedilmeye #alamtr. K"'aklarla olan komuluklar #alan'ta Eomallar 'oktedirin ediyordu. !ma -amanla 'ok ey de&iti. Eomallar artk eskisi i#ikorkmuyordu. Bi-ansn ya"t& i#i onlar da do&udan elenler i'in kendi

yntemlerini aramaya #alamlard. e sonunda #unu da #ulmulardr.

dnemde K"'aklar iki yl #oyun$a 'ok'etin #ir kurakl&a u&ramlardr. @nsanlar

a'lktan lyordu. Eoma t$$arlar adeta #irtilkinin kmese irmesi i#i Trk ehirlerini-iyaret etmeye #aladlar. Btn #ayat damaddeleri K"'aklara altn karl&satlyordu. !ilenin altnlar tkendi&inde,anne #a#alar kendi 'o$uklarn kle olarakveriyorlard3 'nk 'o$uklarn a'lktanlmemesi i'in #unu tek ans olarakryorlard.

e Eoma tam da o yllarda Yunan%ristiyanl&n ka#ul etmi, kendisini=katlk> yani Trklerin odakta olarak ilanetmiti.
http://1.bp.blogspot.com/_uyi5yDiLDZo/TTla692l_kI/AAAAAAAAAho/x9kHpmZnKVU/s1600/Romanarmy1.gif

8/3/2019 Trklerin ve Avrasyann Kltrel-Siyasi Tarih

Documents

Türklerin ve Avrasyanın Kültürel-Siyasi Tarihi