Tanrinin adila

Turkca- azarbaycanca luğat چنگيز قاجار، سكينه كاظم بيگلي، نعيمه قارامانلي

حاضراليانبيچيمينده پي دي اف :

پرويز زارع شاهمرسي

Shahmarasi.blogfa.com

A

ABANMAK – söykənmək, dirsəklənmək ABARTMAK – mübaliğə etmək, şişirtmək ABLA – 1) böyük bacı; 2) bacı (xitab) ABLUKA – mühasirə, blokada; abluka ikticadi – iqtisadi blokada ABONE – 1) abunə; 2) abunəçi; abonman – abunəçi; abone bedeli (fiatı) – abunə qiyməti; ABONE olmak – abunə yazılmaq ABSTRE – abstrakt, mücərrəd ACELE – təcili, tələsik ACEMİ – təcrübəsiz, naşı, xam, təzə işçi; ben bu sanatın acemisiyim – mən bu işdə təzəyəm. ACENTA, ACENTE – agentlik, agent, büro; seyahet acentesi – səyahət bürosu ACI – acı, ağrı, əzab, əziyyət, dərd, kədər; diş acısı – diş ağrısı; acısını paylaşmak – halına yanmaq, kədərinə şərik olmaq ACIKLI – qəmli, qüssəli, kədərli, hüznlü, yaslı; acıklı haber – qəmli xəbər ACIKMAK – acmaq, acımaq ACIMA – mərhəmət, insaf ACİL – tez, tələsik, təcili, təxirə salınmaz; acil tedbirler almak – təcili tədbirlər görmək ACİR – icarəyə verən, kirayə verən, borc verən AÇI – bucaq; on derece açı ile – on dərəcə bucaq altında AÇIKÇI – birja, dəllalı AÇIKLAMA – izah, şərh AÇIKLAMAK – izah etmək, aydınlaşdırmaq AÇMALIK(-ğı) – yuyucu maddə, açmalıq ADAK(-ğı) – vəd, əhd ADAMAK – həsr etmək ADALE – əzələ ADAMAKİLLİ – əsl, möhkəm, layiqli, necə lazımdır; adamakilli bir yağmur – möhkəm yağış ADAY – namizəd; aday göstermek – namizəd göstərmək ADDETMEK – 1) hesab etmək, qəbul etmək, qiymətləndirmək; 2) saymaq, hesablamaq ADESE – 1) linza, ədəsə 2) göz bülluru ADET(-di) – ədəd

١

ADET(-ti) – adət ADLI – hüquq, hüquqi; adlı tababet – tibbi ekspertiza AF(affı, afvı) – 1) üzr, əfv; affınızı rica ederim! – üzr istəyirəm!; 2) amnistiya; genel af – ümumi amnistiya AFET(-ti) – fəlakət; tabii afet – təbbi fəlakət AFFEDERSİNİZ – bağışlayın, əfv edin AFFETMEK – əfv etmək, bağışlamaq, günahından keçmək AFİYET(-ti) – sağlamlıq; afiyet olsun – 1) nuş olsun 2) sağlıqla; afiyetteyim – mən sağlamam AFYON – tiryək AĞ(ağı) – tor, şəbəkə AĞABEY(-i, -si) – 1) böyük qardaş; 2) qardaş (xitab) AĞAÇÇİLEĞİ(-ni) – qoruq AĞIL(-lı) – 1) ağıl, arxac; 2) halə, şəfəq, parıltı AĞIM – ayağın üst tərəfi AĞIRBAŞLI – təmkinli, ciddi, ağır AĞIRLAMAK – səmimi qarşılamaq, yaxşı qarşılamaq AĞRANDİSMAN –böyütmə, böyütmək AĞRANDİSÖR – böyüdücü AĞUSTOS – avqust AHBAP(-bı) – dost-tanış; ahbaplik – dostluq AHDI – müqaviləli; ahdı tarife – konvension tarif; ahdı vecibeler – müqavilə öhdəlikləri AHENGER – dəmirçi AHİTNAME – müqavilə, konvensiya, pakt AHŞA – daxili orqanlar, içalat AHŞAP(-bı) – 1) taxta, taxtadan hazırlanmış; ahşap körpü – taxta körpü; 2) ağac (material) AHTAPOT(-tu) – səkkizayaqlı ilbiz AHUDUDU(-nu) – moruq AİDAT(-tı) 1) – üzvülük haqqı; aidat almak – üzvülük haqqı yığmaq; 2) gəlir, mədaxil AJAN – 1) agent, nümayəndə, müvəkkil; 2) casus, agent AJANS – agentlik, nümayəndəlik; anadolu ajansı – anadolu xəbər agentliyi; ticaret ajansı – ticarət agentliyi AKAMET(-ti) – 1) sonsuzluq, qısırlıq; 2) müvəffəqiyyətsizlik, uğursuzluq; akamete uğramak – müvəffəqiyyətsizliyə uğramaq AKARYAKIT(-tı) – duru yanacaq; akaryakıt borusu – yanacaq borusu AKÇAAĞAÇ(-cı) – ağcaqayın AKÇE – sikkə, pul AKDETMEK – bağlamaq, imzalamaq (müqavilə, saziş və s.) AKIM kalmak – puça çıxmaq AKIT taraflar – saziş bağlayan tərəflər, müqavilə bağlayan tərəflər AKİDE(şekeri) – nabat (şirni) AKLISELİM – sağlam düşüncə, aydın fikir, ağıl, kamal AKORTÇU – kökləyici AKRAN – yaşıdlar, hamaşlar AKTARMAK – 1) bir şeyin yerini dəyişdirmək; 2) bir şeyin yolunu, yönünü dəyişdirmək; 3) iqtibas etmək; 4) tərcümə etmək AKTÜALİTE – 1) aktuallıq; 2) kinoxronika ALA – əl-əlvan, rəngbərəng; 2) xallı, zolaqlı; ala sığın – xallı maral; 3) açıq-qəhvəyi ALABALIK(-ğı) – qızıl, balıq ALABİLDİĞİNE – çox, hədsiz; fırtına alabildiğine kudurmuştu – fırtına çox güclənmişdi ALABÜMİN – zülal ALACA – al-əlvan ALACAKLI – kreditor, borc verən

٢

ALAFRANGA – avropasayağı; alafranga müzik – qərb musiqisi; alafranga yemekler – avropa mətbəxi ALAKA – 1) əlaqə, maraq, mənafe; alaka çekmek – maraq oyatmaq; 2) münasibət, aidiyyət, iştirak ALAN – 1) sahə, ərazi, meydan; savaş alanı – hərb meydanı; 2) sahə, bölmə; ilim alanında – elm sahəsində ALARM – həyəcan siqnalı ALAŞIM – xəlitə, ərinti ALAY I – 1) izdiham, yığnaq, dəstə, güruh; mitingciler alayı – mitinq iştirakçılarının izdihamı; 2) nümayiş, mərasim; cenaze alayı – matəm mərasimi; 3) alay ALAY II – zarafat, istehza ALAYCI – istehza edən, rişxənd edən, masqaraçı ALBAY – polkovnik ALÇAKGÖNÜLLÜ – təvazökar, sadə adam, iddiasız ALÇI – gips ALÇILAMAK – gips qoymaq ALDATI – hiylə, saxta ALDIRMAMAK(-gı) – əhəmiyyət verməmək, fərqinə varmamaq, qulaq ardına vurmaq, fikir verməmək; aldırma! – fikir vermə, özünü üzmə! ALDIRMAZ – laqeyd, etinasız ALDIRMAZLIK(-ğı) – laqeydlik, etinasızlıq ALENİ – açıq, aşkar; aleni mahkeme – açıq məhkəmə ALFABE – əlifba ALFABESİZ – savadsız ALIKO(Y)MAK – 1) saxlamaq; yemeğe alıkoymak – nahara saxlamaq; 2) tutub saxlamaq, qoymamaq, mane olmaq; işinden alıkoymak – işindən ayırmaq ALINGAN, ALINGAÇ – küsəyən ALIŞIK – adət etmiş ALIŞTIRMA – məşq, təlim ALIŞTIRMAK – öyrətmək, alışdırmaq ALLAHAISMARLADIK – xudafiz ALLAK BULLAK: kafam allak bullak oldu – başım hərlənir ALTYAPI – bazis AMAÇ(-cı) – 1) məqsəd, niyyət, məram; benil amaçlar – qərəzli məqsədlər; bu amaçla – bu niyyətlə; 2) hədəf, nişan; askerı amaç – hərbi obyekt AMATÖR – həvəskar; amatör ressam – həvəskar rəssam; amatör fotoğraf – həvəskar fotoqraf AMBALAJ – qab, tara AMBALAJ YAPMAK – qablaşdırmaq AMBERBALIĞI(-nı) – kaşalot AMBULANS – 1) poliklinika, ambulatoriya; 2) təcili yarım maşını AMCA – əmi; amca kızı – əmi qızı; amca oğlu – əmi oğlu AMELE – fəhlə AMELİ – təcrübi; ameli usul – təcrübi üsul AMPUL(-lü) – 1) elektrik lampası; 2) ampula ANAHTAR – açar; şifre anahtarı – şifrəli açar; ingiliz anahtarı – qayka açarı; anahtarını bulmak – çarə qılmaq ANARŞİ – anarxiya ANASON – cirə ANAYASA – konstitusiya, əsas qanun; anayasa türesi – konstitusiya hüquqları; Birleşmiş Milletler Anayasası – Birləşmiş Millətlər təşkilatının əsas qanunu ANDAÇ(-cı) – yadigar, xatirə ANGARYA – məcburi iş ANI – xatirə; anılar – memuar

٣

ANIT(-tı) – abidə, monument ANITSAL – monumental, möhtəşəm, əzəmətli ANLAM – məna ANLAMDAŞ – sinonim, eyni mənalı ANLAMSIZ – mənasız ANSIZIN – gözlənilmədən, birdən-birə, qəflətən ANTLAŞMA – müqavilə, saziş, pakt, konvensiya; barış antlaşması – sülh müqaviləsi ANTRENMAN – məşq, təlim; antrenman uçağı – təlim təyyarəsi ANTRENÖR – məşqçi, təlimçi; baş antrenör – baş məşqçi APARTMAN – ev APTAL(-lı) – abdal, səfeh, axmaq APTES – dəstəmaz; aptes almak – dəstəmaz almaq ARABULUCU(-ğu) – vasitəçi, münsif; arabuluculuk – vasitəçilik, münsiflik ARAÇ(-cı) – vasitə, alət ARALIK(-ğı) – dekabr ARAMAK – axtarmaq ARAPSAÇI – qıvrım saçlar ARAPSAÇINA dönmek – dolaşmaq, dolaşıb qalmaq (işlər və s.) ARAŞİT(-ti) – araxis, yer fındığı ARAŞTIRMA – tədqiqat; bilimsel araştırma enstitüsü – elmi tədqiqat institutu ARIZA – xarab yer, nöqsan, nasazlıq, zədə, qəza; arıza lanıp durmak – dayanmaq, işləməmək; arızaya uğramak – qəzaya uğramaq ARKADAŞ – yoldaş, dost ARMA – gerb; devlet arması – dövlət gerbi ARNAVUT(-du) – alban; arnavut dili – alban dili ARSA – tikinti üçün ayrılmış torpaq sahəsi ART(-dı) – 1) kürək; 2) arxa, arxa tərəf, arxa hissə; aralık kapı – arxa qapı; biribiri artından – bir-birinin ardınca ARTI – üstəgəl; iki artı üç – iki üstəgəl üç ARTIKYIL – uzun il (365 gün) ARTIRMA – 1) çoxaltma, artırma; 2) auksion, müzaidə, hərrac; artırma ile satmak – auksiondan satmaq; açık artırma – açıq satış ARZ ETMEK – 1) bildirmək, ərz etmək, nəzərinə çatdırmaq; 2) doğurmaq, yaratmaq; tehlike arz etmek – təhlükə yaratmaq ASALAK(-gı) – 1) parazit; asalak bilimi – parazitologiya; 2) tüfeyli, müftəxor ASALET(-ti) – alicənablıq ASANSÖR – lift ASGARI – 1) minimum, ən kiçik; asgarı ücret – minimum əmək haqqı; 2) minimum ASILSIZ – əsassız, əsaslanmamış ASİ – qiyamçı, üsyançı ASİT(-di) – turşu ASSUBAY – unter zabit ASTEĞMEN – kiçik leytenant ASTRAGAN – qaragül dərisi; astragan kalpağı – qaragül papaq ASTROPİKAL – subtropik; astropikal iklim – subtropik iqlim AŞAMA – dövr, mərhələ AŞÇI – aşpaz AŞI – 1) peyvənd, aşı; 2) aşı, aşı masası, vaksin AŞIRI – 1) hədsiz, çox, olduqca çox; aşırı yoksulluk – hədsiz yoxsulluq; 2) ifrat, qatı; aşırı sağcı – ifrat sağçı; 3) aşırı, sonra; gün aşırı – gün aşırı; bizden bir ev aşırı oturuyor – bizdən bir ev sonra yaşayır AŞIRMA – plagiat, ədəbi oğurluq

٤

AŞIRMACI – plagiator, ədəbi oğru AŞIRMAK – oğurlamaq, çırpışdırmaq AŞIRTI – israf ATAMAK – vəzifəyə təyin etmək ATEŞÇİ – ocaqçı, ocaq qalayan; ateşçi yeri – ocaqxana ATKI – 1) arxac; 2) örpək, şal, şərf, kaşne; 3) balaca qayış, toqqacıq ATLIKARINCA – karusel ATMACA – qırğı AVANTAJ – xeyir, mənfəət, səmərə, fayda, qazan; maddi ve manevi avantajlar – maddi və mənəvi xeyir AVİZE – çilçıraq, lüstr AVLI, AVLU – həyət AVUKAT(-tı) – vəkil AYAKLANMA – qiyam üsyan AYAKLANMAK – üsyan etmək, qiyam etmək AYAR – 1) vaxt; 2) əyar 3) yoxlayın düzəltmə, nizama salma, tənzim etmə AYARLAMAK – 1) tənzimləmək; 2) standartlaşdırmaq, kalibrləmək AYÇA – aypara, hilal AYÇİÇEĞİ(-ni) – günəbaxan AYGIT(-tı) – aparat; telefon aygıtı – telefon aparatı; sindirim aygıtı – həzm orqanı; solunum aygıtı – tənəffüs orqanı AYIKLAMAK – bir-bir seçmək, bir-bir seçib ayırmaq, çeşidləmək AYIRICILIK(-ğı) – separatizm AYIRIM – ayrı-seçkilik AYIRTMAN – ekspert, yaxşı bilən, mütəxəssis AYIRTMANLIK(-ğı) – ekspertiza AYKIRI – zidd AYLAK(-ğı) – tənbəl, avara AYRAÇ(-cı) – mötərizə AYRICALIK(-ğı) – müstəsna hüquq, imtiyaz AYRIM – fərq AYRINTI – təfsilat, təfərrüat AZAMI – 1) ən böyük, ən hündür, ən yüksək; 2) maksimum AZARLAMAK – danlamaq, məzəmmət etmək AZGELİŞMİŞ – zəif inkişaf etmiş AZIK(-ğı) – ərzaq ehtiyatı, azuqə AZIMSAMAK – az hesab etmək, kafi hesab etməmək AZMAYİŞ – təcrübə sınaq

B

BABA – ata BACAK(-ğı) – ayaq BADANA – əhəng BAĞDAŞMAK – razılığa gəlmək, uyğun gəlmək; bu teklif tüzük ile bağdaşmiyor – bu təklif nizamnaməyə uyğun gəlmir BAĞIL – nisbi; bağılık – nisbilik BAĞIMLI – asılı, tabe BAĞIMLILIK(-ğı) – asılılıq, tabeçilik BAĞIMSIZ – müstəqil, sərbəst, azad BAĞIMSIZLIK(-ğı) – müstəqillik, sərbəstlik, istiqlaliyyət; bağımsızlıkına kavuşmak – müstəqilliyə nail olmaq; ekonomik bağımsızlık – iqtisadi müstəqillik

٥

BAĞIŞ – ianə; bağış toplama – ianə toplama BAĞIŞIK – azad edilmiş (vergidən və s.) BAĞIŞIKLAMA – immunizasiya BAĞIŞIKLIK(-ğı) – immunitet BAHARAT(-tı) – ədviyyat BAHÇIVAN, BAHÇESİ – bağban BAHİS – 1) danışıq, söhbət; 2) mövzu, tema; 3) mərc, bəhs BAKAN – nazir; bakanlar kurulu – Nazirlər Soveti; devlet bakanı – dövlət naziri; baş bakan – baş nazir; diş işleri bakanı – xarici işlər naziri BAKANLIK(-gı) – nazirlik; adalet bakanlığı – ədliyyə nazirliyi; milli savunma bakanlığı – milli müdafiə nazirliyi; ulaştırma bakanlığı – nəqliyyat və rabitə nazirliyi BAKIR – mis BAKLA – paxla BALTALAMA – təxribat, sabotaj BAMTELİne basmak – yaralı yerinə toxunmaq BAND – lent (maqnitofon üçün) BANDO – orkestr (nəfəsli) BANMAK – batırmaq, salmaq BANYO – 1) vanna; 2) vanna otağı; banyo almak – vanna qəbul etmək BARAJ – 1) sədd; 2) su hövzəsi BARDAK(-gı) – stəkan BARINAK(-ğı) – sığınacaq, sığınaq BARINMAK – 1) daldalanmaq, sığınacaq tapmaq; 2) yola getmək, dil tapmaq BARIŞ – sülh BASAMAK(-gı) – pillə BASIM – çap, çap etmə BASIMEVİ(-ni) – mətbəə BASIN – mətbuat, dövri mətbuat BASINÇ(-cı) – təzyiq BASİRET(-ti) – bəsirət, fərasət, ağıl BASKI – 1) təzyiq, sıxıntı; 2) ekonomik baskı – iqtisadi təzyiq; 2) tiraj; 3) nəşr, çap, cap etmə BASMAKALIP – şablon, standart, basmaqəlib, çeynənmiş; basmakalıp sözler – şablon ifadələr BASTON – əl ağacı, əsa BAŞARI – uğur, müvəffəqiyyət BAŞARILI – uğurlu, müvəffəqiyyətli; başarılılı bir deneme – uğurlu təcrübə BAŞBAKAN – baş nazir BAŞDELEGE – daimi nümayəndə (BMT-də) BAŞKAN – sədr, rəhbər, prezident; başkanlık – sədrlik, rəyasət heyəti BAŞKENT(-ti) – paytaxt BAŞKOMUTAN – baş komandan BAŞVURU – müraciət BATI – qərb; batı memleketleri – Qərb ölkələri BATTANİYE – ədyal (yun) BAVUL(-lu) – çamadan BAYAĞI – 1) sadə, adi, hər günkü; bayağı gün – adi gün; 2) vulqar, bayağı BAYAN – xanım BAYINDIR – abad BAYLAÇ(-cı) – gömrük rüsumu BEBE, BEBEK(-ği) – 1) südəmər, körpə; 2) kukla BEDAVA – pulsuz, havayı BEDDUA – lənət BEDEL – dəyər, qiymət; malın bedeli – malın qiyməti

٦

BEKAR – subay BEKÇİ – gözətçi, keşikçi, qarovulçu BEKLEME – gözləmə; bekleme odası – gözləmə zalı BEKLEMEK – 1) gözləmək; biraz bekle işin sonu iyi olacak – bir az gözlə işin axırı yaxşı olacaq; 2) qorumaq, keşiyini çəkmək BEKTAŞİÜZÜMÜ(-nü) – qarağat BELGE – sənəd; belge filmi – sənədli film BELİRLEMEK – təyin etmək, müəyyən etmək BELİRLİ – müəyyən, aşkar, bəlli; belirli belirsiz – güclə seçilən, nəzərə çarpmayan BELİRMEK – 1) görünmək, görsənmək; 2) müəyyən olmaq, aydın olmaq BELİRSİZ – qeyri-müəyyən, naməlum BELİRTİ – əlamət, nişanə, təzahür BELİRTMEK – bildirmək, müəyyən etmək BELİT(-ti) – aksioma BELKEMİĞİ(-ni) – 1) onurğa sütunu, onurğa; 2) əsas, dayaq BELLEK(-ği) – yaddaş, hafizə BEN I – mən BEN II – xal BEN III – tələ yemi BENCİL – xudbin, eqoist BENCİLİK(-ği) – xudbinlik, eqoistlik BERE – beret BERELEMEK – 1) zədələmək, əzmək 2) cırmaqlamaq, sıyırmaq BERRAK – şəffaf, təmiz BERZAH – boyun, bərzək BESBELLİ – 1) tam bəlli, tamamilə aydın; 2) aydındır, bəllidir, məlumdur; besbelli artık gelmiyecek – təmamilə aydındır ki, o daha gəlməyəcək BESİN – qida, ərzaq BESTE – musiqi BETİM – təsvir BETONARME – dəmir-beton BEYEFENDİ – cənab, ağa (xitab) BEYGİR – at, axta at BEZ – vəzi; kalkan bezi – qalxanvari vəzi BEZELYE – noxud, göy noxud BIKMAK – təngə gəlmək, bezikmək, usanmaq; biktim! – cana gəldim! BİBLO – bəzək-düzək BİÇERDÖĞER – kombayn BİLAKİS – əksinə, tərsinə BİLANÇO – balans; bilanço yapmak – balans tutmaq BİLDİRİ – məlumat, xəbər, bəyanat, kommunike, birgə rəsmi məlumat, məruzə; bildiri özetleri – məruzənin tezisləri BİLDİRİK(-ği) – bəyanat, deklarasiya, elan; insan hakları bildiriği – insan hüquqları haqqında deklarasiya BİLEMEK – itiləmək BİLEŞİK – mürəkkəb, qarışıq BİLGE – müdrik BİLGELİK(-ği) – müdriklik BİLGİ – bilik, məlumat; bilgiler elde etmek – məlumat əldə etmək BİLGİLİ – bilikli, məlumatlı, təhsilli BİLGİN – alim, mütəxəssis; tiyatro bilgini – teatrşünas BİLGİSİZ – savadsız, cahil

٧

BİLİM – elm BİLİMSEL – elmi BİLİNÇ(-ci) – şüur, düşüncə, ağıl, dərrakə BİLİNÇLİ – şüurlu, düşüncəli, ağıllı, dərrakəli; bilinçli şekilde – bilə-bilə BİLİRKİŞİ – ekspert, ixtisasçı, mütəxəssis BİLİRKİŞİLİK(-ği) – ekspertiza BİLİT(-ti) – afişa, reklam, elan BİNBAŞI(-yı ) – mayor; deniz binbaşısı – 3-cü dərəcəli kapitan BİNİCİ – atlı, atsürən BİNİCİLİK – at çapmaq, minicilik BİRA – pivə BİREY – fərd, şəxs, nəfər BİRİKMEK – toplanmaq, yığılmaq; borç birikti – borc yığıldı BİRİKTİRMEK – yığmaq, toplamaq; para biriktirmek – pul yığmaq BİRKAÇ(-cı) – bir neçə, bir qədər, qismən; birkaç kelime ile – bir neçə sözlə BİRTAKIM – bir qədər, bir az, bir sıra, bir qrup, bəzi BİSİKLET(-ti) – velosiped BİSKÜVİ, BİSKÜVİT(-ti) – biskvit, peçenye BİTEK – münbit BİTEVİ(ye) – aramsız, ara vermədən, durmadan BİTEY – flora BİTPAZARI(-nı) – şeytanbazar, alver meydanı, köhnə şey satılan meydan BİZZAT – özü, şəxsən, şəxsən özü BODRUM – zirzəmi BODUR – alçaqboy BONBON – konfet BONCUK(-ğu) – muncuq BONO – bon, qəbz, talon, adi veksel BONSERVİS – zəmanət, rəy BORAZAN – 1) şeypur, truba ;2) şeypurçu, trubaçı BORDRO – 1) bordero, cədvəl; maaş bordrosu – maaş cədvəli; 2) reyestr, siyahı; senelik bordro – illik hesabat BORNOZ, BORNUZ – hamam xalatı BORSA – birja; iş borsası – əmək birjası BOT(-tu) – kater, qayıq; hücum botu – hücum kateri BOYLAM – uzunluq BOYUNBAĞI(-nı) – qalstuk BOYUT(-tu) – ölçü BOZDURMAK – 1) pozdurmaq, dağıtdırmaq; 2) pulu xırdalamaq BOZGUN – məğlubiyyət, darmadağın edilmə, darmadağın etmə BOZKIR – 1) çöl, düz; 2) açıq boz (at haqda); bozkır antilopu – sayqak BOZMAK – 1) pozmaq, riayət etməmək; elhapı bozmak – oyunun qaydasını pozmaq, sükutu pozmaq; 2) xırdalamaq (pulu) BOZUK(-ğu) – 1) xarab, nasaz, yarasız, pis; 2) xırda (pul) BÖBREK(-ği) – böyrək BÖĞÜRTLEN – böyürtkən BÖLGE – 1) rayon, zona, bölgə 2) nahiyə; bel bölgesi – bel nahiyəsi BÖN – axmaq, ağılsız, sarsaq BÖREK(-ği) – piroq, pirojok BRANŞ – sahə, bölmə; spor branşları – idman növləri BRONŞ – bronx (tibb) BUÇUK(-ğu) – yarım; dört buçuk – dörd yarım; saat iki buçuk – saat üçün yarısı

٨

BUDALA – axmaq, səfeh, gic; budala yerine koymak – axmaq yerinə qoymaq BUDUNBİLİM – etnologiya BUFA – ilanbalıq BUJİ – şam BUKLE – zülf, tel BULAŞIK(-ğı) – 1) yolxucu; bulaşık hastalik –yolxucu xəstəlik; 2) çirkli, bulaşıq; bulaşık makinesi – qabyuyan maşın BULGU – kəşf, ixtira BULMACA – krossvord, bilməcə BULUNMAK – 1) tapılmaq; 2) olmaq, yerləşmək; siz akşamları nerede bulunursunuz? Siz axşamlar harada olunursunuz? BULUNTU – tapıntı BULUŞ – kəşf, ixtira BULUŞMA – görüş BULUŞMAK – görüşmək BUNALIM – böhran; riyasada bunalım baş gösterdi – bazarda böhran başladı; para bunalımı – valyuta böhranı BUNALMAK – təngnəfəs olmaq, tövşümək BURS – təqaüd BUZDOLABI(-nı) – soyuducu BÜNYE – 1) struktura, quruluş; sosyal bünye – ictimai-sosial quruluş; 2) qamət BÜYÜ – cadu, sehr, tilsim, əfsun; büyücü – cadugər, sehrkar BÜYÜLEMEK – ovsunlamaq, sehrləmək, məftun etmək BÜYÜLEYİCİ – məftunedici, ovsunlayıcı BÜYÜTEÇ(-ci) – böyüdücü

C

CADDE – prospekt CAM – şüşə CAMBAZ – akrobat, canbaz, kəndirbaz CAMEKAN – vitrin; dükkan camekanı – mağaza vitrini CAMİ(-ii, -si) – məscid, cümə məscidi CAMLI – şüşəli;camlı dolap – servant; camlı kapı – şüşəli qapı CANKURTARAN ARABASI – təcili yarım maşını CAYMAK – boyun qaçırmaq, imtina etmək; sözündən caydı – sözündən imtina etdi CEKET(-ti) – jaket, pencək, gödəkcə CELPNAME – çağırış vərəqəsi CELSE – iclas; açık celse – açıq iclas CENGEL – cəngəllik CERAHAT(-tı) – yara, irin CETVEL – 1) xətkeş; 2) cədvəl CEVHER – 1) mədən; bakır cevheri – mis mədəni; 2) cavahirat, daş-qaş CEZVE – qəhvədan CIMBIZ – maqqaş, pinset CIVIK(-ğı) – sulu, sıyıq; cıvık kar – sulu qar CİLA – lak; tırnak cilası – dırnaq lakı CİLDİYECİ – dermatoloq CİMRİ – xəsis; cimrilik – xəsislik CİRİT(-di) – mızraq, cıda

٩

CİVAR – ətraf, şəhər kənarı, civar CİVCİV – ətcəbala, quş balası CİVCİVLİ – səsli-küylü, hay küylü COP(-pu) – dəyənək, kötək CUDA – dzyudo (idman növü) CUMARTESİ(-yi) – şənbə CUMHURBAŞKANI(-nı) – prezident; cumhurbaşkanı yardımcısı – vitse prezident; CUMHURİYET(-ti) – respublika CURNAL – çuğul, danos CÜCE – cırtdan, liliput (çox kiçik adam); cüce çam – cırtdan şam CÜPPE – mantiya (hakimin və s. üst geyimi) CÜRÜM(-rmü) – cinayət; cürüm delili – maddi sübut; cürüm işlemek – cinayət törətmək CÜZDAN – 1) pulqabı, portmanet; 2) qovluq, papka; 3) vəsiqə, şəhadətnamə, kitabça; askerlik cüzdanı – hərbi vəsiqə; hesap cüzdanı – əmanət kitabçası

Ç

ÇABA – səy, cəhd; çaba harcamak – cəhd göstərmək ÇABALAMAK – cəhd etmək, çalşmaq, səy etmək; nafile çabalama! – boş yerə səy etmə! ÇABUK – tez, yeyin, cəld, iti, çevik ÇAĞANOZ – krab ÇAĞDAŞ – müasir ÇAĞIRMAK – 1) çağırmaq, dəvət etmək; düğüne çağırmak – toya çağırmaq; hastaya doktor çağırmak – xəstəyə həkim çağırmaq; 2) oxumaq; türkü çağırmak – mahnı oxumaq ÇAĞLAR, ÇAĞLAYAN – şəlalə ÇAĞRI – 1) dəvət; çağrılı – dəvət olunmuş; 2) çağırış, müraciət; çağrıda bulunmak – müraciət etmək ÇAĞRILIK(-ğı) – dəvətnamə ÇAKAR – balıq toru ÇAKI – cib bıçağı, qatlama bıçaq ÇAKIL – çınqıl, xırda çay daşı ÇAKIM, ÇAKIN – ildırım ÇAKMAK – 1) çaxmaq, vurmaq; 2) anlamaq, başa düşmək, sezmək, duymaq; işi çakmak – işi anlamaq; 3) sırımaq, ötürmək; kalp parayı çakmak – saxta pul sırımaq ÇALAR – zəngli; çalar saat – zəngli saat ÇALCENE – boşboğaz, çərənçi ÇALDIRMAK: saatını caldırdı – saatını oğurlatdı ÇALI – kol, kolluq ÇALIKUŞU – torağay ÇALIM: çalım satmak – özünü çəkmək, lovğalanmaq ÇALIMLAMAK – fənd işlətmək ÇALIŞMA EMNİYETİ – əmək təhlükəsizliyi texnikası ÇALIŞMA RANDIMANI – əmək məhsuldarlığı ÇALIŞMA SÜRESİ – əmək stajı ÇAM – şam ağacı ÇAMUR – 1) çirkab; çamura basmak – çirkaba düşmək; 2) palçıq; çamur banyosu – palçıq vannası ÇAMURLU – çirkli, kirli, çamurlu, palçıqlı; yollar cok çamurlu – yollar çox çirklidir ÇAMURLUK – krılo (avto) ÇAN – zəng ÇANÇİÇEĞİ(-ni) – zəngçiçəyi

١٠

ÇAP(-pı) – 1) diametr; 2) kalibr; 3) ölçü, miqyas; dünya çapında – dünya miqyasında ÇAPA – 1) toxa, kərki, çapacaq, qiyməkeş; 2) lövbər ÇAPKIN – 1) qadın düşkünü, arvadbaz; 2) dəcəl, nadinc, şuluq ÇAPUL – çapovul, talan, qarət; çapulcu – talançı, çapavolçu ÇARPI: üç çarpı iki – üç vurulsun iki ÇARPIK – əyri; çarpık bacaklı – əyri ayaqlı ÇARPMAK – 1) toqquşmaq, çarpmaq, çırpmaq, vurmaq, çalmaq; kapıyı çarpmak – qapını çırpmaq; kanat çarpmak – qanad çalmaq; onu guneş çarptı – onu gün vurdu; 2) oğurlamaq, çırpışdırmaq; 3) vurmaq (riyazi anlamda) ÇARŞAF – mələfə ÇARŞI – bazar, ticarət cərgələri, pasaj ÇATAL – 1) çəngəl; 2) haça, ikili ÇATALLANMAK – ikiləşmək, haçalanmaq; orada yol çatallanıyor – yol orada haçalanır ÇATI – dam, dam örtüyü, taxtapuş; çatı altı – çardaq ÇATIŞMA – 1) toqquşma; 2) ziddiyyət, ixtilaf, münaqişə; devletler arasında çatışmalar – dövlətlər arasında ziddiyyət ÇATIŞMAK – 1) toqquşmaq; 2) zidd olmaq, əksinə getmək ÇATMAK – 1) üstünə düşmək, ilişmək, hirsini tökmək; 2) kök atmaq, sırımaq ÇAVUŞ – serjant ÇAVUŞKUŞU(-nu) – şanapipik, çovuşquşu ÇAYLAK(-ğı) – çalağan ÇEKECEK(-ği) – çəkəcək, dabançəkən, dabangeyindirən ÇEKİCİ – cəlbedici, aldadıcı ÇEKİDÜZEN – qayda, səliqə, sahman; işlere çekidüzen vermek – işləri qaydaya salmaq ÇEKİLİR – dözülə bilən, yol verilə bilən; çekilir gibi değil – bu dözülməzdir ÇEKİLİŞ – tiraj, oyun ÇEKİLME – 1) istefa; 2) geri çekilme – çəkilmə, geri çəkilmə ÇEKİLMEZ – dözülməz ÇEKİM – 1) cazibə; 2) kino çəkiliş ÇEKİMSER – bitərəf qalan ÇEKİNGEN – 1) utanaq, çəkingən; 2) sirr verməyən, qapalı, ehtiyatlı ÇEKMECE – 1) siyirtmə, siyirmə; 2) buxta ÇELENÇ(-ci) – keçici kubok ÇELİK(-ği) – polad; çelik kesilmek – polad kimi bərkimək ÇELİŞKİ – ziddiyyət, təzad ÇELME – badalaq; çelme atmak – badalaq vurmaq ÇENĞEL – 1) qarmaqcıq, qarmaq; kapı çenğeli – qapı cəftəsi; 2) paraqraf işarəsi (§) ÇEŞNİ – dad; çeşnisine bakmak – dadına baxmaq ÇETE – 1) partizan dəstəsi, silahlı dəstə, çətə; 2) quldur dəstəsi, banda ÇETECİ – partizan, qiyamçı, çətəçi ÇETREFİL – dolaşıq, qarışıq, çətin ÇEVİRİ – tərcümə; çevirici – tərcüməçi ÇEVİRİM – çəkiliş; çevirim takımı – çəkiliş qrupu ÇEVİRME – şişdə qızartma; 2) tərcümə; türkçeden çevirme bir eser – türk dilindən tərcümə olunmuş əsər ÇEYREK(-ği) – çərək, dörddə bir ÇIĞ – çığ, uçqun; taş çığı – daş uçqunu ÇIĞABALIĞI – çokə (balıq) ÇIĞLIK(-gı) – çığırtı, qışqırıq, fəryad ÇIKAGELMEK – görünmək, zahir olmaq, çıxmaq, peyda olmaq ÇIKAR – maraq, mənafe; devlet çıkarları – dövlət mənafeləri ÇIKMAZ – 1) dalan; 2) çıxılmaz vəziyyət

١١

ÇILDIRMAK – ağlını itirmək, dəli olmaq ÇIRAK(ğı) – kargər, usta şagirdi; marangoz çırakı – xarrat şagirdi ÇITA – ensiz taxta, tamasa, planka ÇİFT(-ti) – qoşa, cüt; çift kürek çekme – qoşa avar çəkmə; çift adet – cüt ədəd ÇİFTÇİ – əkinçi, cütcü ÇİFTLİK(-ği) – əkin yeri, mülk ÇİKLET(-ti) – saqqız ÇİKOLATA – şokolad ÇİL – qarabağır ÇİLE I – qəm, əzab; çile çekmek – qəm çəkmək ÇİLE II – kələf, yumaq ÇİLEK(ği) – çiyələk ÇİNGENE – qaraçı ÇİT(-ti) – çəpər, hasar ÇİTKUŞU – gicitkən kəpənəyi ÇİVİ – mismar ÇİVİLEMEK – 1) mismarlamaq; 2) sancmaq, batırmaq, soxmaq (silahı) ÇİY – şey, şəbnəm, jalə ÇİZME – çəkmə; çizme kalıbı – çəkmə qəlibi ÇOCUK(-ğu) – uşaq, bala, övlad; çocuka ad koymak – körpəyə ad qoymaq; üç çocuku var – onun üç uşağı var ÇOĞULCULUK – plüralizm ÇOLUK(-ğu): çoluk çocuk – ailə, arvad-uşaq, oğul-uşaq; çoluk çocuk sahibi – ailə sahibi ÇÖZME – 1) həll; meseleyi konuşmalar yoluyle çözme – məsələnin danışıqlar yolu ilə həlli; 2) evdə toxunan kətan ÇÖZMEK – açmaq, çözmək; atları arabadan çözmek – atları arabadan açmaq; 2) aydınlaşdırmaq; 3) həll etmək ÇÖZÜMLEME – təhlil ÇUHA – mahud ÇUHAÇİÇEĞİ(-ni) – primula

D

DADI – dayə DAĞ BOĞAZI – dərə DAĞCI – alpinist DAĞILIM – paylanma, bölüşdürmə; milli gelir dağılımı – milli gəlirin bölünməsi DAHİLİYECİ – daxili xəstəliklər üzrə mütəxəssis, terapevt DAHILİYE KOĞUŞU – daxili xəstəliklər şöbəsi DAKTİLO – 1) makinaçı; 2) maşında yazma; 3) yazı makinası DAL – 1) budaq, şax; 2) sahə, bölmə; sanayi dalı – sənaye sahəsi DALYA – georgin DALKAVUK(-ğu) – yaltaq AMAT(-dı) – kürəkən DAMITIK: damıtık su – distillə olunmuş su DAMLALIK(-ğı) – pipet, damcıtökən DAMPERLİ: damperli kamyon – yükünü özüboşaldan maşın DANİŞMAK – məsləhət almaq, məsləhətləşmək, müzakirə etmək, müşavirə etmək DANİŞMAN – məsləhətçi, müşavir; cumhurbaşkanının ulusal güvenlik danişmanı – prezidentin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri

١٢

DANIŞTAY – dövlət şurası DANTEL, DANTELA – krujeva, şəbəkə, tor DARBE – 1) zərbə (müxtəlif mənalarda); 2) çevriliş DARGIN – incimiş, küsmüş; kendisine dargınım – incimişəm DAVACI – iddiaçı, tələbkar, şikayətçi DAVALI – 1) məhkəmədə olan iş, iddialı; 2) işi məhkəmədə olan; cavabdeh DAVUL – təbil, böyük baraban DAYANIŞIK – həmrəy, həmfikir DAYANIŞMA – yekdillik, həmrəylik DAZLAK – daz, dazbaş DEBRAYAJ – qoşqu (avtomobil) DEFANS – müdafiə; defans hattı – müdafiə xətti DEFİLE – modaların nümayişi DEFOL – rədd ol!, çəkil get!, çıx get! DEĞİNMEK – toxunmaq, dəymək DEKOVİL – dar raylı dəmiryolu, dar dəmiryolu DELEGE – nümayəndə DEMEÇ(-ci) – məlumat, bəyanat, müsahibə; demeçte bulunmak – bəyanat vermək DEMET(-ti) – dəstə, buket, dərz, naçka; ot demeti – ot dərzi; çiçek demeti – gül dəstəsi; bir demet onluk – bir parça onluq DEMİN – bu dəqiqə, bu dəm, indicə DEMİRBAŞ – dövlət əmlakı, inventar fond, inventar; dairenin demirbaşı – idarənin inventarı DEMODE – dəbdən düşmüş, moddan düşmüş DENEME – sınaq, yoxlama; deneme pilotu – sınaqçı-təyyarəçi DENETİM, DENETLEME – nəzarət etmək DENETLEMEK – nəzarət etmək DENEY – tərübə; deneysel – təcrübi DENGE – tarazlıq, müvazinət; dengesini kaybetmek – müvazinətini itirmək DENİZANASI(-nı) – meduza DENİZBİLİM – okeanoqrafiya DEPAR – start DEPAR YAPMAK – yarışa başlamaq DEPARTMAN – idarə, müəssisə DEPO – anbar, çən; silah deposu – silah anbarı; benzin deposu – benzin çəni DEPREM – zəlzələ, yeraltı təkan; deprem bilimi – seysmologiya DEREOTU(-nu) – şüyüd (tərəvəz) DERGİ – jurnal, məcmuə DERLEMEK – yığmaq, toplamaq DERLİ TOPLU – səliqəli; derli toplu oda – səliqəli otaq DERPİŞ(-ı): derpiş etmek – nəzərdə tutmaq, nəzərə almaq DERSHANE – sinif otağı, auditoriya DESEN – naxış, ornament (parçada) DESTEKLEMEK – arxa olmaq, dayaq durmaq DESTROYER – esmines (eskadra mina gəmisi) DEVELOPE: develope etmek – aydınlaşdırmaq (foto) DEVİNİM – hərəkət; devinmek – hərəkət etmək DEVRİK – çevrilmiş, döndərilmiş DEVRİMCİ – 1) inqilabçı; 2) inqilabi DEVRİYE – patrul DEVŞİRMEK – 1) yığmaq, toplamaq (meyvə və s.); 2) qatlamaq (xalça və s.) DEYİM – ifadə; başka bir deyimle – başqa sözlə DEYİRGİ – 1) biçin, yığım; 2) biçin mövsümü, yığım mövsümü

١٣

DİŞ – 1) zahiri, xarici görünüşü; 2) xarici; diş pazar – xarici bazar; diş siyaset – xarici siyasət DİKEY – şaquli DİLBİLGİSİ – qrammatika DİLBİLİMCİ – dilçi, dilşünas DİLEKÇE – ərizə DİNÇ – sağlam, möhkəm, gümrah, canıbərk, qıvraq DİNDİRMEK – dayandırmaq, saxlamaq, kəsmək, sakitləşdirmək (hirsi, ağrını və s.) ; ilaç diş ağrısını dindirdi – dərman diş ağrısını kəsdi DİNGİL – ox DİNLENME – istirahət DİPNOT(-tu) – haşiyə, səhifənin aşağısında, xətt altında yazılan mətn, qeyd, izahat DİRENİŞ – tərslik etmək, inadkarlıq etmək, qarşı durmaq, müqavimət göstərmək DİNMEK – dayanmaq, dinmək, sakitləşmək, kəsilmək; yağmur dindi – yağış kəsildi; ağrı diniyor – ağrı sakitləşir DİREKSİYON – sükan; direksiyon başında – sükan arxasında DİREY – heyvanlar aləmi, fauna DİYANET(-ti) – dindarlıq, möminlik; diyanet sahibi bir adamdır – mömin bir adamdır DİZİ: dizi film – çoxseriyalı film DİZGE – sistem; güneş dizgesi – günəş sistemi DİZGİN – cilov, yedək DİZİCİ – yığıcı DOĞA – təbiət; doğa bilimleri – təbiət elmləri DOĞAÇ(-cı) – improvizasiya, ekspromt, hazırlıqsız, bədahətən; – doğaçtan şiir söylemek – bədahətən şer söyləmək DOĞAL – təbii; doğal ayıklanma – təbii seçmə; doğal gaz – təbii qaz DOĞAN – şahin DOĞAY – fauna DÖGAÜSTÜ – fövqəltəbii, qeyri təbii, xariqüladə DOĞRAMACI – dülgər DOĞU – şərq, şərqi; orta doğu – orta şərq; doğu anadolu – şərqi anadolu DOKU – toxuma (biologiya) DOKUMA – 1) parça, qumaş; 2) toxuma, toxunma; dokuma sanayii – toxuculuq sənayesi DOKUMACI – toxucu DOKUBİLİM(-i) – histologiya DOKUNAKLI – 1) təsirli, həyəcanlandırıcı; dokunaklı sesle – təsirli səslə; 2) güclü, tünd, çox təsirli; dokunaklı rüzgar – güclü külək; dokunaklı şarap – tünd şərab DOKUNUM – lamisə, toxunma hissi DOLANDIRICI – fırıldaqçı DOLAY – ətraf, ətraf yerlər; Ankara dolaylarında – Ankara ətrafında DOLAYI – buna görə, bu səbəbdən, bununla əlaqədar DOLGU – plomb DOLMAKALEM – avtoqələm DOLMUŞ – marşrut, taksi DOMATES – tomat, pomidor DONANMAK – bəzənmək, bəzədilmək; gelin pek güzel donanmış – gəlin çox gözəl bəzənmişdir DONATIM – təchizat, ləvazimat, avadanlıq; teknik donatım – texniki avadanlıq DONATMAK – 1) bəzəmək; 2) təchiz etmək; hazırlamaq DONUK – tutqun, donuq; donukbir işıltı – tutqun işıq DORUK(-ğu) – zirvə DOSA – pilləkən, nərdivan, trap DÖKME DEMİR – çuqun DÖMİFİNAL – yarımfinal

١٤

DÖMİŞEK – kəmşirin (şərab) DÖNEM – dövr, müddət, mərhələ; hazırlık dönemi – hazırlıq dövrü DÖNEMEÇ(-ci) – döngə DÖRTGEN – dördbucaqlı DÖVİZ – 1) valyuta; serbest döviz – sərbəst valyuta; döviz rayici – valyuta kursu; 2) deviza, veksel; 3) şüar, çağırış DURAÇ(-cı) – turac DURAK(-ğı) – dayanacaq; son durak – son dayanacaq DURAKLAMA – aravermə, ayaq saxlama; 2) durğunluq; duraklama devri – durğunluq dövrü; 3) sakitlik, atışmanın dayanması; cephede duraklama – cəbhədə sakitlikdir DURUM – vəziyyət, şərait, hal; buhranlı durum – böhran vəziyyəti; coğrafi durum – coğrafi şərait; hava durumu – hava şəraiti DURUŞMA – işə baxma, məhkəmə, məhkəmə təhqiqatı DUYARKAT – emulsiya DÜĞÜN – toy, toy-düyün DÜMEN – sükan DÜRÜŞT(-tü) – sərt, qaba, kobud; dürüşt söz – kobud söz; dürüşt muamele – qaba rəftar DÜŞ – 1) yuxu, röya, yuxu görmə; düş yormak – yuxu yozmaq; 2) xəyal, təsəvvür DÜŞEY – şaquli; düşey izdüşüm – şaquli kəsik DÜŞÜK(-ğü) – 1) kiçik, aşağı (qiymət, temperatur və s.); düşük faiz – kiçik faiz; düşük fiyat – aşağı qiymət; 2) devrilmiş; 3) düşkün DÜŞÜNÜR – mütəfəkkir DÜZEN –1) qayda, qanun, nizam, intizam; 2) rejim, quruluş; sosyal düzen – ictimai quruluş; 3) akkord DÜZEY – səviyyə (müxtəlif mənalarda) DÜZME – saxta, qəlp DÜZYAZI – nəsr

E

ECZACI – aptekçi, əczaçı ECZANE – aptek, əczaxana EDİNMEK – əldə etmək, sahib olmaq; dost edinmek – dost qazanmaq; meslek edinmek – sənət sahibi olmaq EFENDİ – 1) ağa, sahib; 2) alicənab, namuslu; efendiden bir adam – alicənab adam; 3) cənab (xitab) EFKAR – fikir, rəy EGEMEN – 1) suveren; 2) hökmran, hegemon EGEMENLİK(-ği) – 1) suverenlik, müstəqillik; milli egemenliği savunmak – milli suverenliyi qorumaq; 2) hökmranlıq, hegemonluq, ağalıq; egemenliği altına almak – öz hökmranlığı altına almaq EĞE – qabırğa (anatomiya) EĞİLİM – 1) eniş, maillik; 2) təmayül, meyl EĞİTİM – tərbiyə, təlim, təhsil; eğitim gormek – təhsil almaq; eğitim sistemi – təhsil sistemi; milli eğitim bakanlığı – milli təhsil nazirliyi EĞİTMEK – tərbiyə etmək, təhsil vermək EĞRETİ – 1) düzəltmə, süni qoyma; eğreti diş – qoyma diş; 2) saxta, qəlp, süni (daş-qaş haqda); eğreti taş – süni daş; 3) müvəqqəti; eğreti körpü – müvəqqəti körpü EHLİYET(-ti) – 1) bacarıq, səriştə; 2) səlahiyyət; şoför ehliyeti – sürücülük hüququ EK(EKİ) – əlavə, üstəlik; eki sıgorta – əlavə sığorta; ekili – əlavə edilmiş, artırılmış

١٥

EKİM – oktyabr EKİP(-bi, -pi) – 1) komanda, briqada; imdat ekipi – xilas etmə briqadası; 2) truppa; 3) dəstə EKLEM – oynaq, bənd, buğum EKMEK(-ği) – çörək EKMEK FIRINI – çörəkxana EKSELANS – zati ailələri (xitab) EKSEN – ox (müxtəlif mənalarda) EKSİ – minus, mənfi; eksi işareti – çıxma; beş eksi üç – beş çıx üç EKŞİ – 1) turş; ekşi elma – turş alma; 2) qaşqabaqlı, narazı; ekşi suratlı – narazı sifətlə EKŞİMEK – 1) turşumaq, qıcqırmaq; hamur ekşidi – xəmir qıcqırdı; 2) qaşqabaqlı olmaq, narazı olmaq ELBİSE – libas, geyim, paltar; bayram elbisesi – bayram libası; iş elbisesi – iş paltarı ELÇİLİK(-ği) – səfirlik ELDİVEN – əlcək; yün eldiven – yun əlcək ELEBAŞI(-nı, -yı) – başçı, dəstəbaşı; çetenin elebaşısı – quldur dəstəsinin başçısı ELEĞİMSAĞMA – göy qurşağı ELEMAN – 1) element, ünsür (müxtəlif mənalarda); 2) kadr, personal; eleman yetiştirmek – kadr yetişdirmək ELEME – seçmə; eleme komisyon – seçki komissiyası ELEŞTİRİ – 1) resenziya; 2) tənqid ELEŞTİRME – tənqid ELEŞTİRMECİ – tənqidçi ELYAF – lif; suni elyaf – süni lif EMARE – 1) nişanə, əlamət; 2) sübut, dəlil; emare ispatı – maddi sübut EMEKLİ – təqaüdçü, istefaya çıxmış; emekliye çıkmak – təqaüdə çıxmaq, istefaya çıxmaq; emekli aylığı – pensiya EMEL – arzu, dilək, məqsəd; emeline ermek – məqsədə çatmaq EMİN – 1) etibarlı; emin kaynaklardan alınan haberler – etibarlı mənbələrdən alınan xəbərlər; 2) arxayın, əmin; ben arkadaşımdan eminim – mən dostumdan arxayınam EMNİYET – 1) təhlükəsizlik; devlet emniyet organları – dövlət təhlükəsizlik orqanları; 2) inam, etibar; emniyet vermek – inandırmaq, arxayın salmaq EMPOZE: empoze etmek – zorla boynuna qoymaq EMPRİME – naxışlı ipək parça ENAYİ – axmaq, gic ENDİŞE – narahatlıq, həyəcan, əndişə; endişe duymak – həyəcan keçirmək ENFİYE – burunotu ENGİN BİLGİ – erudisiya, hərtərəfli bilik ENİŞTE – yeznə ENJEKTÖR – şpris (tibb) ENKAZ – söküntü, uçuqlar, sınıqlar ENLEM – en dairəsi; kuzey enlemi – şimal en dairəsi ENTERESAN – maraqlı, maraq doğuran EPE – qılınc EPEY, EPEYCE – olduqca, həddən ziyadə, həddən çox; epey bir adam – vacib adam ER – 1) kişi; 2) sıravi əsgər EREK(-ği) – məqsəd ERDEM – ləyaqət, məziyyət ERGEÇ – gec-tez, əvvəl-axır, haçansa ERGİN – 1) yaşa dolmuş, buluğa çatmış; aklı ergin – kamil insan; 2) yetişmiş, dəymiş; ergin yemiş – yetişmiş meyvələr ERİŞİLMEZ – əlçatmaz, ünyetməz ERİŞMEK – 1) nail olmaq, müvəffəq olmaq; yüksek bir mevkiye erişmek – yüksək mənsəbə nail

١٦

olmaq; 2) yetişmək (meyvə və s.); yemişler çabuk erişti – meyvələr tez yetişdi; 3) çatmaq, yetişmək; bahar erişti – bahar gəldi ERİYİK(-ği) – məhlul ERMEK – 1) çatmaq, yetişmək, müvəffəq olmaq, nail olmaq, əldə etmək; muradına ermek – muradına çatmaq; 2) yetişmək, dəymək; ekinler ermeden bicilmez – taxıl yetişməsə biçilməz ESEN – sağlam; esen kalın – sağlıqla qalın ESENLİK(-ği) – sağlamlıq, səhhət ESINLENMEK, ESINMEK – ruhlanmaq, ilhamlanmaq ESNEK(-ği) – elastik, əyilgən; esnek cisimler – elastik cisimlər ESPRİ – hazır cavab, ağıllı söz, sərrast cavab, incə zarafat EŞ – 1) tay, oxşar; eşiyok – tayı olmayan; 2) həyat yoldaşı EŞARP(-bı) – şərf EŞDEĞER – ekvivalent, bərabər; eşdeğer ağırlık – eyni çəki EŞİT – eyni, bərabər; eşit haklı – bərabər hüquqlu EŞİTLİK(-ği) – eynilik, bərabərlik EŞİTSİZ – qeyri-bərabər EŞİTSİZLİK(-ği) – bərabərsizlik EŞKIYA – quldur, soyğunçu EŞLİK(-ğı) – 1) oxşarlıq, bənzərlik, eynilik; 2) müşayiət; gitara eşliğinde – gitaranın müşayiəti ilə EŞSİZ – 1) tayı olmayan, çüt olmayan, tək, tənha; 2) misilsiz, tayı bərabəri olmayan, qeyri-adi; eşsiz bir başarı – qeyri-adi müvəffəqiyyət ETEK, ETEKLİK(-ği) – fəallıq, aktivlik ETKİ – təsir; etki derecesi – təsir dərəcəsi; etki yapmak – təsir etmək ETKİLİ – təsirli, effektli ETKİN – aktiv, fəal ETKİNLİK(-ği) – fəaliyyət EVET – bəli EVETLEMEK – təsdiq etmək, dəm tutmaq EVRE – mərhələ, faza EVREN – kainat, kosmos aləmi EVRENSEL – 1) dünyəvi, beynəlxalq, beynəlmiləl; evrensel savaş – dünya müharibəsi; 2) ümumi, universal; 3) sonsuz, hədsiz, ölçüsüz; evrensel mutluluk – sonsuz xoşbəxtlik EVRİM – təkamül EYER – yəhər EYLEM – hərəkət, fəaliyyət, iş, əməliyyat EYLÜL – sentyabr EZELİ – əbədi, həmişəlik EZGİ I – 1) melodiya, hava; 2) üsul, qayda, tərz EZGİ II – zülm, təzyiq, əsarət; sömürge ezgisi – müstəmləkə əsarəti EZME – paştet, püre

F

FALSO – 1) səhv; 2) yanlış FANİLA – 1) flanel (yun); 2) fufayka, alt köynək; yün fanila – yun fufayka FARE – siçan, siçovul; fare zeheri – siçan zəhəri FASLI – mərakeşli FASULYE – lobya; kuru fasulye – quru lobya FATURA – faktura, haqq-hesab; fatura bedeli – faktura dəyəri FAUL(-lü) – kobud oyun, qaydanın pozulması; faul yapmak – oyunun qaydasını pozmaq; faul atışı

١٧

– cərimə zərbəsi FAVORİ – 1) bakenbard; 2) favorit FAZLA – 1) həddən çox, artıqlaması ilə; fazla konuşuyor – o çox danışır; 2) artıq; burada fazladır – o burada artıqdır FECİ(-ii, -si) – faciəli, fəlakətli, müsibətli, dəhşətli; feci akibet – faciəli aqibət FELÇ(-ci) – iflic; ekonomik felç – iqtisadi iflic FENALAŞMAK – pisləşmək, xarabalaşmaq, fənalaşmaq, ağırlaşmaq FENALIK(-ğı) – pislik, fənalıq FENNİ – 1) elmi; 2) texniki FERAGAT(-ti) – imtina etmə; haklarından feragat etmek – hüquqlarından imtina etmək FERAH – geniş; ferah oda – geniş otaq FERİBOT(-tu) – sal, bərə; tren feribotu – dəmiryol bərəsi FERMUAR – zəncirbənd FESHETMEK – 1) ləğv etmək, pozmaq (müqaviləni və s.); 2) buraxmaq (parlamenti), fəaliyyətini dayandırmaq (cəmiyyətin və s.) FESİH(-shi) – 1) ləğv, ləğv etmə, pozma, pozulma; nikah fesihi – nigahın pozulması; 2) buraxılma, bağlanma; parlamentonun fesihi – parlamentin buraxılması FIÇI – boçka, çəllək FIKRA – 1) felyeton, lətifə; 2) paraqraf, parça (mətndən), bənd, maddə (qanun) FIRIN – 1) peç, soba; elektrik fırını – elektrik peçi; atom fırını – atom (nüvə) reaktoru; 2) çörəkxana FIRINCI – çörəkbişirən, şatır, çörəkçi FIRLATMAK – 1) atmaq, tullamaq, tolazlamaq; bir kenara fırlatmak – kənara tullamaq; 2) buraxmaq; 1) bir roket fırlatmak – raket buraxmaq FISILDAMAK – pıçıldamaq, pıçıltı ilə danışmaq; kulağına fısıldamak – qulağına pıçıldamaq FISILAŞMAK – pıçıldaşmaq FISILTI – pıçıltı; fısıltıyle – pıçıltı ilə FISKIYE – fəvvarə FİDE – şitil; fidelik – şitillik FİİL – 1) hərəkət, iş, əməl; 2) fel FİİLEN – həqiqətən, əslində, faktiki FİKSTÜR – təqvim (oyunların təqvimi) FİLE – 1) saç üçün tor; 2) tor zənbil; 3) tor (futbol qapısının) FİLİKA – avarlı, qayıq FİLO – donanma, flot, eskadra, flotiliya, eskadrilya; ticaret filosu – ticarət donanması FİRAR – fərarilik, dezertirlik FİRAVUNFARESİ(-ni) – manqusta FİRKATEYN – freqat (keşikçi hərbi gəmi) FİRKETE – sancaq (saç üçün) FİSKE – 1) çırtma, şıqqıltı; fiske ile – şıqqıltı ilə; 2) çimdik; bir fiske tuz – bir çimdik duz FİŞ – 1) payacıq; 2) yarlık, nişan; 3) jeton, talon; 4) kontakt, ştepsel; dişi fiş – rozetka, ştepsel yuvası; erkek fiş – ştepsel çəngəli FİYAT(-tı) – qiymət, dəyər, məzənnə; fiyat biçmek – qiymət qoymaq FİYAT LİSTESİ – preyskurant FLÖRE – rapira (məşq qılıncı) FLÜT(-tü) – fleyta; flüt çalmak – fleyta çalmaq FOK(-ku) – suiti FON – 1) fon; 2) fond; para fonu – pul fondu FONT(-tu) – çuqun FOR – hücumçu; forlar – hücumçular FORMALİTE: gümrük formaliteleri – gömrük müamilələri FORVET(-ti) – 1) hücum; forvet hattı – hücum xətti; 2) hücumçu FREN – əyləc, tormoz

١٨

FRENGİ – sifilis FRENKÜZÜMÜ(-nü) – qırmızı qarağat; siyah frenküzümü – qara qarağat FRENLEMEK – tormozlamaq, əyləmək, ləngitmək; işi frenlemek – işi ləngitmək FRİGORİFİK(-ği): frigorifik gemi – refrijerator FRİJİDER – soyuducu qurğu, refrijerator FRİKİK(-ki) – sərbəst (zərbə) FUAR – yarmarka; İzmir fuar – İzmir yarmarkası FÜME – hisə verilmiş, hisdə qurudulmuş, füme balık – hisə verilmiş balıq FÜZE – raket, reaktiv mərmi

G

GAGA – dimdik; gagasına yem vermek – dimdiyindən yem vermək GAİLE – qayğı, əziyyət, çətinlik; ev gailesi – ev qayğıları GALAKSİ – qalaktika GALİBA – ehtimal ki, güman ki, yəqin ki; galiba yağmur yağacak – yəqin ki yağış yağacaq GAR – vağzal GARDENPARTİ – qəbul (bağda, təmiz havada) GAYBUBET(-ti) – iştirak etmək GAYET(-ti) – çox, olduqca çox; gayet elverişli şartlar – olduqca əlverişli şərtlər GAYRET(-ti) – cəhd, səy; gayreti batıla – mənasız cəhdlər GAYRİREŞİT(-di) – həddi buluğa çatmamış GAYRİSAFI – 1) ümumi; gayrisafı gelir – ümumi gəlir; 2) brutto (malın tara ilə birlikdə çəkisi) GAYRİSIHHİ – səhiyyə tələblərinə uyğun olmayan, natəmiz, çirkli GAZOZ – qazlı su (butulkalarda) GAZYAĞI(-nı) – neft, ağ neft; gazyağı ocağı – pilətə, maşınka GEBE – hamilə GECELİK(-ği) – gecə köynəyi GEÇİCİ – 1) müvəqqəti; geçici hükümet – müvəqqəti hökumət; 2) yoluxucu, keçici GEÇİM – 1) yaşayış üçün vəsait, güzəran, dolanışıq; 2) həyat, varlıq GEÇİT PARMAKLIĞI – şlaqbaum GELENEK(-ği) – ənənə; geleneke göre – ənənəyə görə GELENEKSEL – ənənəvi; geleneksel düzen – ənənəvi qayda GELİNCİK(-ği) – 1) lalə; 2) gəlincik GELİŞME – artım, inkişaf; gelişme seviyesi – inkişaf səviyyəsi GELİŞMİŞ – inkişaf etmiş GELİŞTİRMEK – inkişaf etdirmək, mükəmməlləşdirmək, təkmilləşdirmək; etraflıca geliştirmek – hərtərəfli inkişaf etdirmək GENEL – 1) ümumi; genel eğitim – ümumi təhsil; 2) əsas, baş; genel kurmay – baş qərargah GENELLİKLE – ümumiyyətlə GENSORU – sorğu (parlamentdə) GERDANLIK(-ğı) – boyunbağı, həmail GEREÇ(-ci) – 1) material; ateşe dayanıklı gereç – odadavamlı material; yapı gereçleri – inşaat materialları; 2) ləvazimat, vəsait; okul gereçleri – məktəb ləvazimatı GEREKÇE – əsas, dəlil, sübut GEREKMEK – lazım olmaq, gərək olmaq GEREKSİNMEK – ehtiyac duymaq GERİCİ – irticaçı, mürtəce GERİCİLİK(-ği) – irtica, mürtəcelik GERİLLA – partizan hərəkatı, partizan müharibəsi

١٩

GERİLLACI – partizan GERİNMEK – gərnəşmək GEVEZE – çərənçi, boşboğaz, naqqal, gəvəzə GEVŞEK(-ği) – 1) zəif, boş, lax; gevşek dügüm – zəif bənd; 2) iradəsiz, mütərəddid, zəif; gevşek adam – iradəsiz adam; 3) üzgün, süst, halsız GEVŞEME – zəifləmə, boşalma; distiplinin gevşemesi – intizamın zəiflədilməsi GEYİK(-ği) – maral, xallı maral GEZEGEN – planet GEZEGENLERARASI – planetlərarası GİBİ – kimi; aslan gibi – aslan kimi GİDER – xərc, məxaric, məsrəf; bütçenin gider kısmı – büdcənin məxarici GİDERMEK – 1) aradan qaldırmaq, yox etmək, kənar etmək; 2) təmizləmək GİŞE – siyirtmə pəncərə, kassa GİYSİ – libas, paltar GÖÇEBE – köçəri GÖÇMEN – köçkün, qaçqın, mühacir, emiqrant; göçmen kuşlar – köçəri quşlar GÖGÜS(-ğsü) – 1) döş, döş qəfəsi, sinə; 2) üst deka (musiqi) GÖKBİLİMİ(-ni) – astronomiya GÖMLEK(-ği) – 1) köynək; iç gömlek – alt köynəyi; 2) örtük, üzlük GÖRENEK(-ği) – adət, vərdiş; görenekle – vərdişlə GÖREV – 1) vəzifə, xidməti borc, iş; 2) rol, funksiya; ne ile görevlidir – onun rolu nədir? GÖEVDEN ALMAK – vəzifədən çıxartmaq, işdən qovmaq GÖREVLİ OLMAK – vəzifə sahibi olmaq GÖRGÜ – təcrübə, həyat təcrübəsi, səriştə GÖRGÜLÜ – təcrübəli, səriştəli GÖRGÜSÜZ – təcrübəsiz, səriştəsiz GÖSTERGE – əqrəb, göstərici GÖSTERİ – 1) baxış, nümayiş; 2) proyeksiya (ekrana şəkillər salma) GÖSTERİMCI – kinomexanik GÖZDE – istəkli, əziz, sevimli; gözde plaklar – sevimli vallar; mevsimin gözde rengi – mövsümün dəbdə olan rəngi GÖZETLEMEK – izləmək, güdmək GÖZLEM – müşahidə; bilimsel gözlemler – elmi müşahidələr; yabancı gözlemler – xarici müşahidələr GÖZLEMCİ – müşahidəçi GÖZLEMEVİ(-ni) – rəsədxana GÖZÜKMEK – görsənmək, görünmək GÖZÜPEK – cəsur, qorxmaz GREKOROMEN – klassik güləş GREV – tətil; greve girmek – tətilə başlamaq GREVCİ – tətilçi, tətil edən GRİ – boz; koyu gri – tünd boz GUGUK(-ğu) – ququ quşu GÜCENDİRMEK – incitmək, xətrə dəymək, küsdürmək, acıqlandırmaq, hirsləndirmək, əsəbiləşdirmək GÜCENMEK – incimək, küsmək, acıqlanmaq, hirslənmək GÜÇ(-cü) – çətin, ağır; güç bir duruma düşmek – çətin vəziyyətə düşmək GÜÇLEŞMEK – çətinləşmək, mürəkkəbləşmək, ağırlaşmaq, dolaşığa düşmək GÜÇLÜK(-ğü) – çətinlik, əzab, əziyyət; güçlük cekmek – çətinlik çəkmək; binbir güçlükle – min bir əziyyətlə GÜDERİ – zamşa, sığın dərisi, maral dərisi; güderi eldiven – zamşa əlcək GÜDÜMLÜ – idarə oluna bilən, istiqamətlənə bilən; güdümlü ekonomi – planlı iqtisadiyyat;

٢٠

güdümlü füze – idarə olunan raket GÜL – qızılgül GÜNCEL – aktual GÜNDEM – gündəlik; gündeme almak – gündəliyə daxil etmək GÜREŞ – güləş; güreş meydanı – güləş meydanı GÜTMEK – 1) sürmək, sürüb aparmaq, otarmaq; bu çoban hayvanları iyi guduyor – bu çoban heyvanları yaxşı otarır; 2) güdmək; başka bir gaye gütmek – başqa məqsəd güdmək GÜVEN – 1) etimad; güvene layık olmak – etimada layiq olmaq; 2) əmin, arxayın; güvenle bakmak – arxayınlıqla baxmaq GÜVENCE – zəmanət GÜVENİLİR – etibarlı, mötəbər; bir güvenilir müttefik – etibarlı müttəfiq GÜVENLİK(-ği) – 1) təhlükəsizlik; güvenlik garantisi – təhlükəsizlik zəmanəti GÜVENSİZ – mütərəddid, etibarsız, qətiyyətsiz, inamsız GÜVENSİZLİK(-ği) – inamsızlıq, etimadsızlıq; güvensizlik oyu – etimadsızlıq rəyi GÜVERTE – göyərtə GÜVEY, GÜVEYİ – 1) adaxlı, nişanlı; 2) kürəkən GÜZ – payı; güz guneşi – payız günəşi GÜZERGAH – yol, trassa GÜZLÜK – payızlıq; güzlük ekim – payız əkini GÜZÜN – payızda

H

HABBE: habbe yi kubbe yapmak – milçəkdən fil düzəltmək HABİS: habis tümör – bədxassəli şiş HAD – kəskin, çətin; had apandisti – kəskin apendisit HAF – yarımmüdafiəçi HAFİF – 1) yüngül; hafif bir bavul – yüngül çamadan; hafif bir baş ağrısı – yüngül baş ağrısı; 2) yüngülxasiyyət, ciddi olmayan, dəmdəməki HAFİF HARAKET – düşünülməmiş hərəkət HAFİF SİKLET – yüngül çəki HAFTAYM – taym (idman) HAİZ – malik olan, sahib olan; böyle büyük bir kudreti haizdir – belə böyük bir qüdrət sahibidir HAKETMEK – layiq olmaq, qazanmaq; cezayi haketti – o cəzaya layiqdir HAKEM – arbitr, münsif HALA – bibi HALAT – kanat, buraz, tros HALEN I – hal hazırda, indi, bu an, hələ ki HALEN II: halen ve kalen – sözdə və əməldə HALKOYU(-nu) – referendum, ictimai rəy HAMMADDE – xammal HAMUR – 1) xəmir; 2) kütlə (taxta, kağız və s.) HANEDAN – sülalə HANTAL – 1) biçimsiz, kobud, yöndəmsiz; 2) ağır, ləng HARCAMA – xərc, çıxar, məxaric, məsarif HARCIALEM – 1) ucuz, əlverişli; 2) adi, bayağı, çeynənmiş, şablon HAREKAT(-tı) – əməliyyat (hərbi) HARİCİYECİ – xarici işlər nazirliyinin əməkdaşı HARP(-pı), HARPA – arfa HASAR – zərər, ziyan, itki; hasara uğramak – ziyana düşmək

٢١

HASAT(-dı) – biçin, yığım HASIM(-smı) – rəqib, düşmən HAŞLAMA – sudabişmiş, qaynadılmış, pörtülmüş, buğda bişirilmiş HAŞLAMAK – qaynatmaq, pörtmək; yumurta haşlamak – yumurta qaynatmaq HAVADİS – yenilik, təzə xəbərlər, sensasiya; havadis konusu – sensasiya mövzusu HAVALANMAK – 1) havasını dəyişmək; 2) uçmaq, havaya qalxmaq; 3) yellənmək, dalğalanmaq HAVALE – 1) tapşırma, həvalə etmə; 2) göndərmə, yollama (pul); posta havalesi – poçtla göndərmə HAVAN – 1) həvəngdəstə; 2) minomyot HAVLU – dəsmal, məhrəba, xovlu HAVRA – sinaqoq (yəhudi məbədi) HAVUÇ(-cu) – kök (botanika) HAVYAR – kürü, ikra; siyah havyar – qara kürü HAYAL KIRIKLIĞI – ümidi kəsilmə, ümidi boşa çıxma, xəyalı puç olma HAYDUT(-du) – quldur, soyğunçu; deniz haydutu – dəniz qulduru, pirat HAYDUTLUK(-ğu) – quldurluq, soyğunçuluq HAZIRLOP(-pu) – 1) qaynadılmış yumurta; 2) yüngülcə, asanca, zəhmətsiz, əziyyətsiz HAZİRAN – iyun HELA – tualet, ayaqyolu HELEZON – 1) spiral; 2) ilbiz, balıqqulağı, mərcan qulu; 3) qulaq seyvanı HELİKOPTER – vertolyot HEP – 1) hamı, bütün, hər şey; hepiniz – siz hamınız; hepsini biliyor o – hər şeyi bilir; 2) həmişə; sen hep geç kalırsın! – sən həmişə gecikirsən HEZİMET – məğlubiyyət HIRÇIN – 1) tez özündən çıxan, tündməcaz, tündxasiyyət, əsəbi, davakar, cəncəl; 2) coşan (dəniz) HIRS – 1) tamahkarlıq, acgözlük, hərislik; fazla kar hırsı – varlanmaq hərisliyi; 2) hirs, acıq HIRSIZ – oğru HISIM(-smı) – qohum, qohum-əqrəba HISIMLIK(-ğı) – qohumluq; hısımlık bağı – qohumluq əlaqəsi HIZ – sürət; gelişme hızı – inkişaf sürəti; fırtına hızını aldı – fırtına yavaşıdı; 2) güc; hız vermek – gücləndirmək HIZGÖSTERGESİ – spidometr HIZLANMAK – sürət götürmək, sürətlənmək, sürət artırmaq; rüzgar hızlanmaklandı – külək gücləndi HIZLI – 1) sürətli, cəld; 2) güclü, möhkəm, bərk; hızlı konuşmak – bərkdən danışmaq HİPERMETROP(-pu) – uzaqgörən HISSE SENEDİ – aksiya; hısse senedi sermayesi – aksiyaya qoyulmuş kapital HİSSEDAR – payçı, ortaq, şərik, kompanyon, auksioner, səhmdar HİSSEDARAN MECLİSİ – səhmdarlar məclisi, auksionerlər məclisi HİZA – səviyyə; hizaya getirmek – tarazlaşdırmaq HİZMET(-ti) – xidmət, qulluq; yurda hizmet – vətənə xidmət HİZMETÇİ – xidmətçi, xadimə HOCA – 1) müəllim, mürəbbi, tərbiyəçi; 2) xoca HOKKA: mürekkep hokkası – mürəkkəb qabı; şeker hokkası – qənd qabı HORAPLÖR – səsucaldan, reproduktor HOSTES – stüardessa, bort baxıcısı HOŞNUT – razı, məmnun, xeşnud HOŞNUTLULUK(-ğu) – razılıq, məmnunluq, xoşnudluq HOŞNUTSUZLUK(-ğu) – narazılıq; hoşnutsuzluk yaratmak – narazılıq yaratmaq HUBABAT(-tı) – dənli bitkilər, taxıl bitkiləri HUMMA – qızdırma, titrəmə-qızdırma HUNHARCA – vəhşicəsinə, vəhşiliklə

٢٢

HUSUS – iş, məsələ, hadisə, vəziyyət; bu hususta ne düşünüyorsunuz? – siz bu məsələ barədə nə düşünürsünüz? HUY – xasiyyət, xarakter HUZUR – 1) sakitlik, rahatlıq; 2) iştirak; huzur unuzda – sizin iştirakınızla HUZURSUZLUK(-ğu) – narahatlıq, həyəcan HÜMAYUN – sultan; sarayı hümayun – sultan sarayı HÜR(-rrü) – azad, müstəqil HÜSNÜKABUL(-lü) – mehriban qəbul, səmimi görüş HÜRRİYET(-ti) – azadlıq; gerçek hürriyet – əsl azadlıq; basın hürriyeti – mətbuat azadlığı HÜVİYET(-ti) – 1) şəxsiyyət; 2) şəxsi vərəqə, pasport

I

IHLAMUR – çökə, çökə ağacı ILICA – mineral bulaq IRMAK(-ğı) – çay IRZ – namus; ırına geçmek – namusuna toxunmaq ISIRIK(-ği) – dişlək yeri ISIRGAN – 1) gicitkən; 2) dişləyən, qapağan heyvan ISIRMAK – dişləmək ISKARTA – brak edilmiş ISKAT(-tı) – devirmə, yıxma, ləğv etmə, məhrum etmə ISKONTO – 1) güzəşt; 2) diskont (veksellərin uçotu) ISLIK(-ğı) – fit ISMARLAMA – 1) sifariş, tapşırıq; 2) sifarişli, buyurtma; ısmarlama ayakkabı – ayaqqabı sifarişi ISMARLAMAK – 1) sifariş etmək; akşam yemeği ısmarlamak istiyorum – şam yeməyi sifariş etmək istəyirəm; 2) tapşırmaq, həvalə etmək, ismarlamaq ISSIZ – kimsə yaşamayan, məskun olmayan, adamsız, ölgün ISTAKOZ – omar (zoologiya) ISTOK(-ku) – 1) ehtiyat mal; 2) qalıb xarab olmuş, brak eilmiş IŞILDAK(-ğı) – projektor IŞIN – şüa; ışın hastalığı – şüa xəstəliyi IŞINIM – şüalanma, radiasiya IZGARA – 1) raşper; 2) raşperdə qızardılmış (ət, balıq)

İ

İADE – qaytarma; iade etmek – qaytarmaq İBRAZ – təqdim etmə, göstərmə İBRE – əqrəb (cihazlarda, saatda və s.) İCAP(-bı) – lüzum, hacət, zərurət, tələbat İÇGÜDÜ – 1) instinkt; 2) intuisiya, duyğu, duyma qabiliyyəti İÇERLEMEK – hirslənmək, acıqlanmaq (büruzə vermədən) İÇİŞLERİ(-ni) – daxili işlər; içişlerine karışma – daxili işlərinə qarışma İÇLİ – 1) həssas, ürəyi yuxa; 2) qüssəli, kədərli, qəmgin İÇTEN – səmimi, ürəkdən, qəlbdən İÇTENLİK(-ği) – səmimiyyət, istiqanlılıq, mehribanlıq İÇYÜZ – mahiyyət, məğz; meselenin içyüzünü meydana çıkarmak – məsələnin mahiyyətini açmaq

٢٣

İDARELİ – qənaətcil, ehtiyatlı, sərhesab İFRİT: ifrit kesilmek – azğınlaşmaq, özündən çıxmaq İGFAL: igfal etmek – aldatmaq, yoldan çıxartmaq, tovlamaq İHANET(-ti) – xəyanət İHBAR – 1) xəbərdarlıq, bildiriş, avizo; 2) xəbər İHBARNAME – 1) bildiriş vərəqəsi, avizo, çağırış vərəqəsi; 2) raport, yazılı məlumat İHLAL(-li) – pozma, pozulma; ihlal etmek – qanunu pozmaq İHMAL – ehtiyatsızlıq, diqqətsizlik, səhlənkarlıq, başı soyuqluq İHTAR – xəbərdarlıq, xatırlatma İHTİMAM – qayğı; ihtimamla bakmak – qayğı ilə əhatə etmək İHTİMAMKAR – qayğıkeş, diqqətli İHTİVA: ihtiva etmek – əhatə etmək, bürümək İHYA: ihya etmek – canlandırmaq, diriltmək İKAMET: ikamet etmek – yaşamaq İKAZ – xəbərdarlıq; ikaz işareti – xəbərdarlıq siqnalı İKMAL(-li) – 1) tamamlama, başa çatdırma; 2) təchiz etmə, təmin etmə İKNA(-ai) – inam, əminlik, arxayınlıq; ikna etmek – əmin etmək İKRAM – 1) qonaqlıq; 2) güzəşt İKRAMİYE – 1) pul mükafatı; 2) uduş; ikramiyeli istikraz – uduşlu istiqraz İL – il (Türkiyə inzibati ərazi vahidi); vilayət İLAÇ(-cı) – 1) dava, dərman, çarə, əlac; 2) kimyəvi preparat, insektisid İLAÇLAMAK – kimyəvi emal etmək, dezinfeksiya etmək, dərmanlamaq, mumiyalamaq İLÇE – ilçə (Türkiyədə inzibati ərazi vahidi); qəza İLERİCİ – mütərəqqi, qabaqcıl, tərəqqipərvər İLGİ – 1) əlaqə, münasibət; bununla hiç ilgisi yok – bununla heç bir əlaqəsi yoxdur; 2) maraq, hər şeyi bilmək həvəsi İLGİLENDİRMEK – 1) aid olmaq, dəxli olmaq; 2) maraq oyatmaq, həvəs oyatmaq İLGİLENMEK – maraqlanmaq İLGİLİ – 1) bağlı, aid olan, əlaqədar; 2) marağı olan, maraqlanan İLGİNÇ – maraqlı; ilginç bir kitap – maraqlı kitab İLHAK(-kı) – 1) birləşdirmə; 2) ilhaq, qəsb etmə, zəbt etmə İLİKLEMEK – düymələmək İLİŞKİ – münasibət, əlaqə; uluslararası ilişkiler – beynəlxalq əlaqələr İLKE – əsas, prinsip; temel ilkeler – əsas müddəalar İLKÖNCE – ən əvvəl, öncə İLTİCA – sığınacaq İMA – işarə, eyham; ince ima – incə eyham; üstü kapalı ima – üstü örtülü işarə; ima etmek – eyham vurmaq, işarə etmək İMALAT(-tı) – 1) istehsal; imalat fiyatı – maya dəyəri; 2) məmulat İMAR – abadlıq, abadanlıq İMDAT FRENİ – 1) ehtiyac, əyləc; 2) həyəcan siqnalı İMHA – məhv etmə İMRENDİRMEK – qibtə oyatmaq İMRENMEK – qibtə etmək İN – yuva; ayı ini – ayı yuvası İNANCA – zəmanət İNANÇ(-cı) – inam, etibar İNCELEMEK – öyrənmək, tədqiq etmək, araşdırmaq İNÇ – düym İNDİFA(-aı) – püskürmə (vulkan) İNDİRİM – ucuzlaşdırma, güzəşt; indirim tarife – güzəştli tarif İNFİLAK(-kı) – partlayış

٢٤

İNİŞ TAKIMI – şassi İNME – 1) enmə, azalma; 2) iflic, apopleksiya; kendisine inme indi – onu iflic vurdu; işi indi – işi azaldı İNSANÜSTÜ – fövqəlbəşəri, insan qüvvəsi xaricində olan İNTİKAL(-li) – keçid; intikal devresi – keçid mərhələsi İPTAL(-li) – ləğv, ləğv etmə İRİYARI – iri, yekə, böyük ölçülü İRKİLMEK – diksinmək, qorxmaq, səksənmək İRTİBAT(-tı) – əlaqə, ünsiyyət rabitə; irtibatla irtibata geçmek – əlaqə yaratmaq İSABET(-ti) –1) hədəfə dəymə, nişanı vurma; 2) dəqiq, düzgün (söz, hərəkət); sözündə isabet var – siz düz deyirsiniz İSABETLİ – dəqiq, düzgün, uğurlu, münasib; isabetli karar – düzgün qərar İSFENDAN – ağcaqayın İSKAMBİL – oyun kartı, qumar kağızı İSKARPİN – tufli; ökçeli iskarpinler – dabanlı tufli; rugan iskarpin – laklı tufli İSKELE – 1) körpü (gəmilərin yan alması üçün); 2) trap, pilləkən, nərdivan İSKEMLE – kətil, taburet, stul İSKONTO – 1) güzəşt; iskonto yapmak – güzəşt etmək; 2) diskont; ikinci iskonto – yenidən uçota almaq İSTAVRİT(-di, -ti) – stavrida İSTEKA – kiy, bilyard ağacı İSTEP(-pı) – çöl, düz, bozqır İSTİKRAR – möhkəm, davamlı İSTİKRARSIZ – mütərəddid, qərarsız, dayanıqsız İSTİNDAM – məşğulluq İSTİRİDYE – istridyə; inci istiridye – mirvari molyusku İSTİŞARE – müşavirə İSTİVA HATTI – ekvator xətti İŞBİRLİĞİ(-ni) – əməkdaşlıq; iktisadi işbirliği – iqtisadi əməkdaşlıq İŞKEMBE – içalat, bağırsaq İŞLEK – izdihamlı, gur; işlek cadde – izdihamlı prospekt İŞLEM – əməliyyat, proses; banka işlemleri – bank əməliyyatları İŞTE – bax gör, budur; işte bu kadar – bax elə bu qədər İTFAİYE – yanğınsöndürən dəstə İTFAİYECİ – yanğınsöndürən İTİBARİ – şərti, nominal; itibari kiymet – nominal dəyər İTİDAL(-li) – 1) sakitlik; 2) mötədillik, təmkin, toxtaqlıq İTİMATNAME – vəkalətnamə, zəmanət məktubu, etimadnamə İTMEK – itələmək; arabayı arkadan itmek – maşını arxadan itələmək İYİ – 1) yaxşı, əla; 2) sağlam, gümrah İYİLEŞMEK – 1) yaxşılaşmaq; 2) sağalmaq; hasta biraz iyileşti – xəstə bir az yaxşılaşdı İYİLİK(-ği) – 1) rifah, yaxşı vəziyyət, yaxşı xüsusiyyət; 2) yaxşılıq, xeyirxahlıq İYİMSER – nikbin, optimist İYİMSERLİK(-ği) – nikbinlik, optimizm İZCİ – ləpirçi, iztanıyan, kəşfiyyatçı İZLENİM – təəssürat İZLENİMCİLİK(-ği) – impressionizm İZMARİT(-ti, -di) – papiros qırıntısı, papiros kötüyü

J

٢٥

JAMBON – bud, qaxac edilmiş bud, vetçina JARTİYER – sarıma JET(-ti): jet uçağı – reaktiv təyyarə JİLET(-ti) – zərərsiz ülgüc, xətərsiz ülgüc

K

KABA – kobud, qaba KABLO – kabel KAÇ(-ğı) – neçə, nə qədər; kaça – neçəyə; saat kaçata – saat neçədə; kaç kişi – neçə nəfər; ona kaç defa söyledim – ona neçə dəfə dedim KAÇAMAK(-ğı) – bəhanə KAÇAMAKLI – 1) qeyri-müəyyən, ikimənalı, qeyri-səmimi; 2) gizli, gizlicə; bir kaçamaklı işi yapmak – işi gizlicə görmək KAÇAR – neçə-neçə, nə qədər; – kaçar ruble aldılar? – hərəsi nə qədər aldı? KAÇIK(-ğı) – anormal, ağıldan kəm KAÇINCI – neçənci, hansı; kaçıncı katta – neçənci mərtəbədə KAÇINILMAZ – labüd, qaçılmaz KAÇINMAK – qaçınmaq, yayınmaq, çəkinmək KADİFE – məxmər KADRAN – 1) siferblat, şkala (ölçü cihazlarında); 2) telefon diski KADRO – kadr, şəxsi heyət, ştat KAFA – 1) baş, kəllə; 2) ağıl, dərrakə KAFALI – ağıllı, dərrakəli KAFATASI(-nı) – kəllə, kəllə sümüyü KAFİLE – 1) qrun, dəstə (turistlərin, ziyarətçilərin və s.); 2) partiya; kitapların ilk kafilesi – kitabların ilk partiyası KAĞIT(-dı) – 1) kağız; kağıt para – kağız pul; 2) oyun kartı, qumar kağızı KAHROLMAK – qəhr olmaq, devrilmək KAHVALTI(-yı) – səhər yeməyi KAİDE – 1) qayda; ahlak kaideleri – əxlaq qaydaları; 2) özül, əsas, pyedestal KAKINÇ(-cı) – məzəmmət KAKMA – zərb olunmuş, naxışla işlənmiş, oyulmuş, həkk edilmiş; kakma gümüş tepsi – naxışla işlənmiş gümüş podnos KALABALIK(-ğı) – 1) izdiham, güruh; 2) qələbəlik, tünlük, basabas KALÇA – omba, bud KALDIRIM – 1) döşəmə, döşənmiş yol; 2) səki KALECİ – qapıçı (idman) KALFA – usta köməkçisi, şagird KALIT(-tı) – irs KALITÇI – vərəsə, varis KALITIM – 1) varislik; 2) irsiyyət KALITSAL – irs KALİFYE – ixtisaslaşdırılmış, ixtisaslı, təcrübəli KALİTE – keyfiyyət, növ KALİTESİZ – keyfiyyətsiz KALKINDIRMAK – inkişaf etdirmək, qaldırmaq KALKINMA – qalxma, yüksəlmə, inkişaf KALKINMAK – qalxmaq, yüksəlmək, inkişaf etmək KALORİFER – mərkəzi isitmə sistemi

٢٦

KAMARA – 1) kayut; 2) palata (parlamentdə); Lordlar kamarası – Lordlar palatası KAMAROT(-tu) – 1) stüard; 2) nömrəyə xidmət edən işçi (mehmanxanada) KAMBİYO – mübadilə, dəyişmə (valyuta); kambiyo muameleleri – valyuta əməliyyatları KAMBUR – donqar, qozbel KAMERİYE – köşk, çardaq KAMP – düşərgə (müxtəlif mənalarda); askeri kamp – hərbi düşərgə; turizm kampı – turist düşərgəsi, çən KAMPANA – zəng KAMU – 1) bütün, tamam, hamı; 2) cəmiyyət; dünya kamuoyu – dünya ictimai rəyi KAMUOYU(-nu) – ictimai rəy KAMYON – yük maşını KAMYONET(-ti) – pikap, kiçik yük maşını KANAPE – divan, kanape, taxt KANCA – qarmaq, çəngəl KANDAŞ – qanbir, atabir ana ayrı (övlad) KANDIRMAK – 1) tovlamaq, aldatmaq, şirnikdirmək; 2) inandırmaq, qane etmək, yola gətirmək KANGAL – kələf, yumaq KANI – fikir, əqidə; kanımca – mənim fikrimcə; buna kanıyım – mən buna əminəm KANIKSAMAK – 1) vərdiş etmək, alışmaq; 2) təngə gətirmək, usandırmaq, çiyrəndirmək; ete kanıksamak – ətdən çiyrənmək KANIT(-tı) – dəlil, sübut, arqument KANMAK – inanmaq KANSER – xərçəng (tibb) KANTAR: kantara çekmek – götür qoy etmək, ölçüb-biçmək KANTİN – bufet, yeməkxana (zavodda və s.) KAPAMA – buğda bişirilmiş ət KAPAN – tələ; kapana düşmek – tələyə düşmək KAPARO – beh; kaparo vermek – beh vermək KAPASİTE – tutum, güc, qabiliyyət; imalat kapasitesi – istehsal gücü KAPATMAK – 1) örtmək, bağlamaq 2) bağlamaq (hesabı) KAPLAMA – üz, örtük KAPLAMAK – 1) örtmək, bürümək; 2) üzləmək, üz çəkmək; 3) dövrəyə almaq, mühasirəyə almaq KAPLAN – pələng KAPLICA – örtülü qaynar mədən bulağı, kurort KAPLUMBAĞA – tısbağa KAPSAMAK – əhatə etmək, bürümək; plan bütün endüstri branslarını kapısyor – plan sənayenin bütün sahələrini əhatə edir KAPURTA – kapot (avtomobildə) KAPUSKA – pörtülmüş kələmlə ətdən hazırlanmış yemək KAPUT(-tu) – şinel KAR – gəlir, qazanc, mənfəət, xeyir, fayda; kar gətirmek – gəlir gətirmək; kar hırsı – varlanmaq hərisliyi KARA – quru, torpaq; kara kuvvetleri – quru qoşunları; karaya ayak basmak – sahilə (quruya) çıxmaq KARABET(-ti) – qohumluq; karabet derecesi – qohumluq dərəcəsi KARABUĞDAY – qarabaşaq KARAKOL – 1) polis məntəqəsi; 2) gözətçi, patrul KARAYOLU(-nu) – şose yolu, şose KARBON KAĞIDI – kopirka (surət çıxaran kağız) KARDELEN – xəccəgülü, novruzgülü, qargülü KARE – kvadrat KARELİ – damalı, dama-dama

٢٧

KARI – 1) arvad, həyat yoldaşı; 2) qadın KARINCA – qarışqa KARİDES – krevet KARMA – 1) qarışıq (komissiya və s.); 2) yığma; karma futbol takımı – yığma futbol komandası KARMAŞIK – çətin, mürəkkəb; karmaşık bir sorun – çətin məsələ KARNABAHAR, KARNABIT(-ti) – gül kələm KARNE – 1) gündəlik (məktəbli); 2) kitabça (talonların və s.); ekmek karnesi – çörək kartoçkası KAROSERİ(i) – kuzov (avtomobil və s.) KART(tı) – köhnə, çox yetişmiş, qart; (tərəvəz və s.) KARYOLA – çarpayı KAS – əzələ, müskul; kas ağrısı – əzələ ağrısı KASIM – noyabr KASKET(-ti) – kepka, furajka KASTETMEK – 1) nəzərdə tutmaq, fikrində olmaq, düşünmək; 2) qəsd etmək KAŞKOL – kaşne, şərf KAT(-tı) – 1) mərtəbə; alt kat – aşağı mərtəbə; 2) qat; 3) dəst; 4) dəfə KATEDRAL(-li) – kafedral kilsə, yepiskop kilsəsi KATLİAM – soyqırımı KAVAK(-ği) – qovaq ağacı KAVANOZ – banka (şüşə) KAVGA – mübahisə, dava-dalaş KAVRAM – anlayış, təsəvvür KAYAK(-ğı) – xizək; kayak sporu – xizək yarışı KAYAKÇI – xizəkçi, xizək sürən KAYBETMEK – 1) itirmək (müxtəlif mənalarda); gözden kaybetmek – gözdən itirmək; 2) uduzmaq KAYINVALİDE – qaynana KAYINTAVUĞU – tetra quşu KAYIN – fıstıq KAYIP(-ybı) – 1) itki; acı bir kayıp – ağır itki; can kayıpı – insan tələfatı; 2) itmiş, itkin düşmüş KAYIRMAK – himayə etmək, havadarlıq etmək KAYIT(-ydı) – 1) qeyd, yazı; 2) şərt KAYMAK – 1) sürüşmək; ayağım kaydı – ayağım sürüşdü; 2) sürünmək; 3) meyl etmək, keçmək; düşmanların tarafına kaymak – düşmənlərin tərəfinə keçmək KAZICI – həkkak, oyucu, oymaçı KAZIK(-gı) – paya KEÇİYEMİŞİ – qaragilə mərcanı KEDİ – pişik KEL – keçəl, daz KELEBEK(-ği) – 1) kəpənək; 2) batterfley (üzmə növü) KELEPÇE – əl qandalı KEMİK(-ği) – sümük; kemike işlemek – sümüyünədək işləmək KENDİ – özü; kendim – özüm; kendi kitabı – onun öz kitabı KENDİLİĞİNDEN – öz-özünə, özbaşına, öz arzusuyla; kendiliğinden anlaşılır – öz-özünə aydındır KENETLENME – birləşmə (kosmik gəmilərin) KEPÇE – 1) parç, tayqulp, çömçə; 2) əl toru (uçan cücüləri və balıq tutmaq üçün) KEPTAL(-li) – kintal, sentner KERESTE – 1) taxta-şalban; 2) pinəçi ləvazimatı; 3) heyvərə, öküz, qanmaz, yonulmamış (söyüş) KEREVİDES, KEREVİT – xərçəng KERMEN – qala KESAFET(-ti) – sıxlıq; nüfus kesafeti – əhalinin sıxlığı KESİF – qatı; kesif sis – qatı duman KESİM – rayon, zona, qurşaq

٢٨

KESİN – 1) qəti, kəskin; kesin tedbirler – qatı tədbirlər; 2) dəqiq, müəyyən; kesin bilgiler – dəqiq məlumatlar KESİNLİK(-ği) – 1) qətiyyətlilik; 2) dəqiqlik, müəyyənlik KESTANE – şabalıd; kestane saç – şabalıdı saç KEZ – dəfə; bir kez daha sor – bir də soruş KEZA, KEZALIK – həm, həmçinin, həm də KİÇ(-çi) – gəminin dal tərəfi KİL – tük, yun; ölmesine kil kalıyordu – onun həyatı tükdən asılı idi KILAVUZ – 1) bələdçi, gid; 2) losman; 3) turistlər üçün soraq kitabçası KILIÇBALIĞI(-nı) – qılınc balığı KILIF – çexol KILIK(-ğı) – 1) xarici görünüş, görkəm; 2) libas, geyim; kılıkını değiştirmek – libasını dəyişdirmək KIR I – çal, boz KIR II – çöl, düz KIR BEKÇİSİ – tarla gözətçisi KIR ÇİCEĞİ – tarla çiçəyi KIR LOKANTASI – şəhərkənarı restoran KIR NÜFUSU – kənd əhli KİRGİNLİK(-ğı) – inciklik, küsü, dilxorluq KIRITMAK – əzilib-büzülmək, qır vermək, naz etmək KIRLANGİÇ(-ci) – qaranquş KIRMALI – büzməli, qırçınlı; kırmalı etek – büzməli ətək KIRTASİYE – yazı ləvazimatı, dəftərxana ləvazimatı KISIK – xırıltılı, batıq KISITLAMAK – məhdudlaşdırmaq KIŞKIRTI – təhrikçilik, qızışdırıcılıq KIŞLA – kazarma; kışlaya yerleştirmek – kazarmalara yerləşdirmək KIVAM – konsistensiya, qatılıq KIVANÇ(-cı) – iftixar, fəxr KIVANMAK – fəxr etmək KIVIRMA – qıvrımsaç, buruqsaç KIVRANMAK – 1) qovrulmaq, qıvrılmaq, qıc olmaq; 2) əzab çəkmək, əziyyət çəkmək KIYAS – müqayisə, tutuşdurmaq; kıyasla – nisbətən KIYASİYA – amansızcasına, rəhmsizcəsinə, insafsızcasına KIYASLAMAK(ile) – tutuşdurmaq, müqayisə etmək KIYI – sahil KIZAMIK(-ğı) – qızılca (tibbi) KIZAMIÇIK – məxmərək (tibbi) KIZGIN – 1) hirsli, qeyzli, acıqlı; 2) qızmış, bərk qızdırılmış; kızgın yağ – ərinmiş yağ KIZGINLIK – acıq, hirs, qəzəb KIZILAY: kızılay kurumu – Qırmızı Aypara Cəmiyyəti KIZILCIK(-ğı) – zoğal KIZKARDEŞ – bacı KIZMAK – 1) qızmaq, közərmək; 2) qəzəblənmək, hirslənmək, acıqlanmaq KİBİR(-bri) – qürur, təşəxxüs, təkəbbür, kibr KİBİRSİZ – təvazökar, sadə KİLO VERMEK – arıqlamaq KİMLİK(-ği) – şəxsiyyət; kimlik belgesi – şəxsi vəsiqə KİRAZ – gilas KİRLOZ – pinti, natəmiz KİŞİ – adam, nəfər, şəxs; üç kişi icin – üç nəfər üçün KİŞİLİK(-gı) – nəfərlik; iki kişilik kamara – iki nəfərlik kayuta

٢٩

KLİMA CİHAZI – kondisioner KOCA I – ər, həyat yoldaşı KOCA II – 1) nəhəng, böyük, iri; koca memleket – böyük ölkə; 2) qoca KOCASIZ – ərsiz qadın, ərə getməmiş KOF – boş; kof ceviz – içi boş qoz; kof kafalı – başıboş KOFLUK – boşluq KOĞUŞ – palata (xəstəxana); kamera (həbsxana) KOKARCA – skuns (zoologiya) KOKLAMA(A) – iybilmə; koklama siniri – iybilmə siniri KOKMUŞ – iyimiş (ət, balıq və s.) KOKU – 1) iy, qoxu; 2) ətir KOKULU – ətirli, rayihəli KOLA – 1) kraxmal, nişasta;) çiriş, yapışqan KOLALAMAK – nişastalamaq, kraxmallamaq KOLALI – nişastalı, nişastalanmış, kraxmallanmış; kolalı yaka – kraxmallı yaxa KOLAY – asan, yüngül; kolay bir iş – asan iş KOLAYLIK(-ğı) – asanlıq; kolaylıkla – asanlıqla KOLİ – bağlama (poçt), banderol; değerli koli – qiymətli bağlama KOLLAMAK – 1) gözləmək; fırsat kollamak – fürsət gözləmək; 2) qayğısına qalmaq, qeydinə qalmaq KOLONYA – odekolon KOLORDU(-nu) – korpus (hərbi) KOLTUK(-ğu) – 1) qoltuq, qoltuqaltı çuxur; 2) kreslo, qoltuqlu kürsü KOMODİN – tumba, dolabça KOMPARTIMAN – kupe; radyo kompartımanı – radio-rubka KOMPLO – suiq-qəsd; bir komplo kurmak – sui-qəsd təşkil etmək KOMPLOCU – sui-qəsdçi KOMPOSTO – 1) kompot; 2) kompost (üzvi gübrə) KOMPRİME – həb KOMUT(-tu) – komanda, əmr KOMUTAN – komandir KONAK(-ğı) – 1) imarət, ev; 2) qonaq evi; konaklamak – gecələmək; 3) ordugah KONFEKSİYON – don, tikili paltar KONFOR – komfort, rahatlıq KONFORLU – komfortlu, rahat; konforlu bir hayat sürmek – firavan həyat sürmək KONKURHİPİK(-ği) – cıdır yarışı KONSEY – şura; Dünya Barış Konseyi – Dünya Sülh Şurası KONTRPLAK(-kı) – faner KONU – mövzu, süjet; bir tablonun konusu – rəsmin mövzusu KONUK(-ğu) – qonaq KONUŞMA – 1) danışıq, söhbət; konuşma dili – danışıq dili; 2) məruzə KONUŞMACI – natiq, çıxış edən, mühazirəçi KONUŞMAK – 1) danışmaq, söhbət etmək; 2) müzakirə etmək KONUT(-tu) – məskən, mənzil, ev KOPÇA – qarmaqcıq; dişi kopça – ilgək; erkek kopça – qarmaqcıq KORDELE – lent (ipək) KORDİPLOMATİK(-ği) – diplomatik korpus KORDON – 1) qaytan, bağ, şnur; 2) saat zənciri; 3) haşiyə, köbə; 4) kordon, mühasirəyə alma KORKULUK(-ğu) – 1) hasar, məhəccər, sürahi; 2) müqəvva, qorxuluq; bostan korkuluku – bostan müqəvvası KORNER – korner, küncdən zərbə KORO – xor

٣٠

KORO ŞEFİ – xormeyster KORSAN – pirat, dəniz qulduru KOŞMAK – 1) yüyürmək, qaçmaq; 2) qoşmaq; atları arabaya koşmak – atları arabaya qoşmaq KOŞU – qaçma üzrə yarış, qaçış; koşu yolu – qaçış yolu; at koşusu – cıdır KOŞUL – şərt; ekonomik koşullar – iqtisadi şərtlər KOŞUT – paralel KOTA – norma, hədd, hissə, faiz, ölçü KOVA – vedrə; bir kova su – bir vedrə su KOVALAMA – təqib, izləmə KOVALAMAK – təqib etmək, izləmək KOVAN – 1) arı pətəyi; 2) giliz KOVUK(-ğu) – oyuq, koğuş KOY – buxta, kiçik körfəz KOYU – 1) qatı; koyu bal – qatı bal; 2) tünd; koyu yeşil – tünd yaşıl; koyu çay – tünd çay; 3) əsil, həqiqi, qatı; koyu devrimci – əsil inqilabçı KOYULMAK – başlamaq, girişmək; işe koyulmak – işə başlamaq KOZALAK(-ğı) – qoza; çam kozalakı – şam qozası KÖLELEŞTİRMEK – kölələşdirmək, qul etmək, əsarət, əsarət altına almaq KÖRELMEK – 1) sönmək; 2) qurumaq (bulaq); 3) həyat qabiliyyətini itirmək KÖRLEŞMEK – kütləşmək, korşalmaq; bıçak körleşti – bıçaq kütləşdi KÖSELE – gön, dəri; kösele çanta – dəri çanta KÖSTEK(-ği) – 1) buxov, cidar; köstek olmak – buxov olmaq; 2) zəncir; saat köstepi – saat zənciri KÖŞE – künc, tin; köşe başında – küçənin tinində KÖŞK(-kü) – villa, yay sarayı KÖTÜ – axmaq, pis; kötü niyet – pis niyyət; kötü kadın – yüngül əxlaqlı qadın KÖTÜLEŞMEK – pisləşmək, ağırlaşmaq, xarablaşmaq; hasta kötüleşmiş – xəstənin vəziyyəti ağırlaşmışdır KÖTÜLÜK(-ğü) – pislik KÖTÜMSER – bədbin, pessimist KÖTÜMSERLİK(-ği) – bədbinlik, pessimizm KÖY – kənd; köy okulu – kənd məktəbi KÖYDEŞ – həmkəndli KÖYLÜ – kəndli KRAMP(-pı) – qıc, cəng KRAVAT(-tı) – qalstuk KREDİ – 1) kredit; 2) nüfuz, avtoritet KREŞ – körpələr evi, yasli KRİZ – böhran, krizis KRUVAZER – ikibortlu (pencək və s.) KRUVAZÖR – kreyser KULAÇ(-cı) – sajın KULLANILMIŞ – nimdaş, geyilmiş, işlənmiş, köhnə; kullanılmış elbise – nişdaş geyim KULLANIŞLI – rahat, münasib, əlverişli; kullanışlı bir ev – rahat ev KULLANIŞSIZ – narahat, əlverişsiz, münasib olmayan KULLANMAK – 1) istifadə etmək, işlətmək; güç kullanmak – güc işlətmək; 2) idarə etmək (maşını); arabanı kullanmak kullanırmısın? – maşını sürərsənmi? KULUKÇKA – qırt toyuq, kült toyuq KULÜBE – daxma, koma, dəyə, budka; bahçıvan kulübesi – bağbanın daxması; bekçi kulübesi – gözətçi butkası KULVAR – cığır (stadionda, hovuzda) KUMAŞ – parça, qumaş, arşınmalı KUNDAKÇI – təhrikçi, qızışdırıcı

٣١

KUNDURA – ayaqqabı, başmaq KUPA – kubok (idman) KUR I – məzənnə; borsa kuru – birja məzənnəsi KUR II – eşqbazlıq, mazaqlaşma KURA – püşk; kura çekmek – püşk çəkmək KURAL(lı) – qayda-qanun, nizam, norma KURAM – nəzəriyyə; bilimsel kuramlar – elmi nəzəriyyələr KURAMSAL – nəzəri KURDELA – lent; kurdela kesmek – lenti kəsmək (təntənəli açılış zamanı) KURİYE – diplomatik kuryer KURMAY – ştab, qərargah; harp kurmayı – sahə qərargahı KURNAZ – hiyləgər KURNAZLIK(-ğı) – hiyləgərlik KURON – 1) koronka; 2) krona (pul vahidi) KURŞUN – 1) qurğuşun; kurşun eritme ocağı – qurğuşun əritmə peçi; 2) güllə KURŞUNKALEM – karandaş KURŞUNLAMAK – plomblamaq, gülləyə basmaq, atəşə tutmaq KURTARICI – xilasedici, xilaskar KURTMASALI(-nı): kurtmasalı okumak – uydurmaq, nağıl söyləmək KURUL – 1) şura, sovet; bakanlar kurulu – nazirlər soveti; 2) komissiya; seçim kurulu – seçki komissiyası KURUM – liqa, təşkilat, cəmiyyət; hayır kurumu – xeyriyyə cəmiyyəti; öğretim kurumu – tədris müəssisəsi KUŞAK(-ğı) – 1) qurşaq (müxtəlif mənalarda); 2) nəsil; genç kuşak – gənc nəsil KUŞKİRAZI(-nı) – meşə gilası KUŞKU – həyəcan, təlaş, təşviş, qorxu; kuşkuyla – narahatlıqla; kuşkuya düşmek – qorxuya düşmək KUTLAMAK – 1) təbrik etmək; bayramınızı kutlarım – bayramınızı təbrik edirəm; 2) bayram etmək, qeyd etmək KUTLU – xoşbəxt, sevincli, şən; kutlu gün – xoşbəxt gün KUTSAL – müqəddəs KUTUR(-tru) – diametr KUVAFÜR – darama, daranma, saç darama forması KUYRUKLU PİYANO – royal KUYTU – xəlvət, gizli, tənha KUYUMCU – zərgər KUZGUNKILICI – qarğasoğanı KÜFÜR(-frü) – söyüş KÜLAH – 1) papaq; 2) torba KÜLFETLİ – çətin, ağır KÜLOT(-tu) – 1) qalife, brici; 2) triko (qadın üçün) KÜLTÜRFİZİK(-ği) – bədən tərbiyəsi KÜMES – toyuq hini, quş damı, quşxana KÜPE – sırğa KÜR – müalicə; kür şehri – kurort şəhəri KÜRDAN – diş qurdalayan KÜREKÇİ – avarçı KÜSTAH – kobud, qaba, ədəbsiz KÜSTAHÇA – ədəbsizcəsinə, kobudcasına, qaba tərzdə KÜSUR – 1) artıq, əlavə; buna yüz küsur lira harcadım – buna yüz lirədən artıq xərclədim; 2) pay, hissə; by paranın küsurundan vaz geçtim – pulların mənə düşən payından imtina etdim

٣٢

L

LACİVERT – tünd göy, lacivərd LAF – 1) söz, söhbət, danışıq; 2) laf, boş danışıq, boşboğazlıq, cəfəngiyat LAHANA – bostan kələmi LAHİT(-hti) – sərdabə, məqbərə LAHZA, LAHZE – an, ləhzə LAİK – dünyəviləşdirilmiş, dünyəvi LAPA – 1) sıyıq; 2) təpitmə, məlhəm LASTİK(-ği) – 1) rezin, kauçuk; 2) lastik, rezin pozan; 3) şin LAUBALİ – ədəbsiz, nəzakətsiz, hörmət gözləməyən, təklifsiz LAVABO – əl-üz yuyan LENF(A) – limfa LEVREK(-ği) – xanı balığı LEYLAK(-ğı) – yasəmən LİKEN – 1) dəmrov; 2) şibyə LİNYİT(-ti) – liqnit (boz daş kömür) LİSAN – dil; lisan bilen – xarici dilləri bilən LİSANS – 1) ali təhsil haqqında diplom; 2) lisenziya; ihracat lisansı – ixracat lisenziyası LİSE – lisey, orta ixtisas məktəbi LİSTE – siyahı, cədvəl; fiyat listesi – preyskurant; yemek listesi – menyu LOBUT(-tu) – gürz (idman) LODOS – cənub küləyi LOKANTA – restoran, yeməkxana LOMBOZ – illüminator LOP: lop yumurta – qaynanmamış yumurta LOTA – nalim LUTR – 1) susamuru; 2) susamuru xəzi; 3) susamuru dərisindən hazırlanmış

M

MABET(-di) – məbəd, ibadətxana, səcdəgah MACERA – 1) macəra; 2) avantüra, fırıldaq; maceracı – fırıldaqçı MACUN – 1) pasta; diş macunu – diş pastası; 2) zamazka, sürtgü; kayak macunu – xizək sürtgüsü MADALYA – medal MADEN – 1) metal; maden alaşımı – metal ərintisi; maden kap – metal qab; 2) filiz, mineral, külçə MAHCUP(-bu) – utancaq, abırlı, həyalı; mahcup etmek – utandırmaq MAHFİL – 1) iclas yeri, klub; 2) cəmiyyət, dairə; hükümet mahfilleri – rəsmi dairələr MAHREK(-ki) – orbit (astronomiya) MAHSUS – 1) xas, məxsus; 2) xüsusi olaraq, məxsusən; 3) qəsdən, bilə-bilə, bilərəkdən MAKARNA – makaron MAKAS – 1) qayçı; bahçıvan makası – bağ qayçısı; 2) kəlbətin, qısqac, maşa MAKASTAR – biçici MAKBUZ – 1) alınmış, götürülmüş, qəbul edilmiş; yüz lira makbuzum olmuştur – mən yüz lirə aldım; 2) qəbz MAKTU – müəyyən, qəti, son; maktu fiyat – son qiymət MAKUL – 1) aydın, başa düşülən, ağıla batan, məntiqə uyğun; 2) fərasətli, bacarıqlı, işgüzar MALUL(-lü) – əlil, şikəst MALZEME – material, ləvazimat; fotoğraf malzemesi – fotoləvazimat; inşaat malzemesi – inşaat materialı

٣٣

MAMUL(-lü) – məmulat, mal, məhsul MAMUR – abad MANAV – meyvə-tərəvəz satan, göyərti satan, səbzəvatçı; manav dükkanı – meyvə-tərəvəz dükanı MANDA I – kəl MANDA II – mandat MANŞET(-di) böyük sərlövhə, başlıq MANŞON – mufta (qadınlar üçün) MANTAR – 1) göbələk; 2) probka, mantar; mantar agacı – mantar ağacı MARANGOZ – xarrat MARATON – marafon qaçışı MARİFET(-ti) – ustalıq, çeviklik, bacarıq, məharət MARŞANDİZ – yük qatarı MARTI – qağayı MARUL – kahı MASAL – nağıl, əfsanə MAŞRAPA – krujka, parç, tayqulp MATİNE – səhər tamaşası, səhər seansı MAVUNA – barja MAYDANOZ – cəfəri (botanika) MAYIN – mina (hərbi) MAYIS – may MAYO – 1) çimərlik kostyumu, ülgücü tumanı; 2) triko, mayka MAZERET(-ti) – üzr, üzrlü səbəb; mazeret beyan etmek – üzr ismətəm; sağlık mazereti – xəstəlik haqqında arayış, bülleten MAZHAR: mazhar olmak – nail olmaq MAZİ – keçmiş, ötmüş; mazide – keçmişdə MAZUR – 1) bağışlanılmış, günahından keçilmiş; 2) üzrlü, məzur, bağışlana bilən; mazur görmek – üzrlü hesab etmək MEBUS – deputat, vəkil MELEZ I – 1) metis, mələz, mulat; 2) hibrid MELEZ II – şam ağacı MEMURİYET(-ti) – xidməti tapşırıq, ezamiyyət MENDİL – cib dəsmalı MENEKŞE – 1) bənövşə; 2) bənövşəyi MENSUP: basın mensupları – mətbuat nümayəndələri MERCEK(-ği) – linza (fizika) MERAK ETMEK – 1) maraqlanmaq; 2) narahat olmaq, həyəcan keçirmək MERCİ(-ii) – instansiya, pillə, mərhələ MERHABA – salam, salaməleyküm, xoş gördük MERSİNBALIĞI(-nı) – nərə, nərə balığı MESAİ – zəhmət, əmək, iş; mesai birliği – əməkdaşlıq; mesai arkadaşı – iş yoldaşı MESAJ(-ji) – müraciətnamə, məktub; tebrik mesajı – təbrik məktubu MESLEK(-ki) – sənət, peşə; meslek hastalıkları – peşə xəstəlikləri MEŞALE – məşəl, işıq, nur; hayat meşalesi – həyat məşəli MEŞE – 1) palıd ağacı; meşe ormanı – palıd meşəsi; 2) palıddan hazırlanmış MEŞRU – haqlı, düz, qanuni; meşru haklar – qanuni hüquqlar METABOLİZMA – maddələr mübadiləsi MEVDUAT(-tı) – kapital qoyuluşu, əmanət, təminat pulları, depozit; mevduat sahibi – əmanət sahibi MEVKİ(-ii) – 1) dərəcə, sinif; birinci mevki kamara – birinci dərəcəli kayut; 2) mövqe, yer MEVKUF – həbs olunmuş, tutulmuş MEVZİ(-ii) – döyüş meydanı

٣٤

MEZE – çərəz, məzə MIKNATIS – 1) maqnit; 2) maqneto MINTAKA – 1) rayon, zona; 2) zona, qurşaq MISIR – qarğıdalı MİĞFER – dəbilqə, şlem, taskulah, dəmir papaq MİLİS – 1) yığma qoşun; 2) milis MİNDER – 1) idman döşəyi; 2) nimdar, döşəkçə MİNİBÜS – mikroavtobus MİNİK – kiçicik, bambalaca MİNK – su samuru MİSAFİR – qonaq, müsafir; misafir salonu – qonaq otağı MİSAFİRPERVER – qonaqpərvər, qonaqsevər MİSAK(-kı) – xartiya, pakt MİTOLOJİ – mifologiya MİYOP – yaxından görən, uzağı görməyən MİZAH – yumor, məzhəkə MİZAHÇI – yumorist, məzhəkəçi MOBİLYA – mebel; mobilya fabrikası – mebel fabriki MOLA – tənəffüs, fasilə, dinclik, əylənmə, dayanma, nəfəsini dərmə MOR – bənövşəyi MORARMAK – göyərmək; soguktan morarmak – soyuqdan göyərmək MORINA – treska (zoologiya) MOTORBOT(-tu) – motorlu qayıq MUAMELE – 1) rəftar, münasibət; 2) əməliyyat; 3) qanuniləşdirmə, rəsmiləşdirmə MUAZZAM – qüvvətli, güclü, əhəmiyyətli, mühüm; muazzam silahlı kuvvetler – güclü silahlı qüvvələr MUHABİR – müxbir, reportyor; foto muhabiri – fotomüxbir MUHAFIZ – keşikçi MUHAKKAK – 1) etibarlı, mötəbər, səhih, dəqiq; 2) hökmən, şübhəsiz, mütləq, yəqin MUHTEMEL – mümkün olan, ola bilən, ehtimal edilən; kuvvetle muhtemel – çox ehtimal edilən MUHTEVİYAT(-ti) – məzmun, mahiyyət MUHTIRA – 1) qeyd, yaddaş; 2) yaddaş dəftərcəsi; 3) memorandum MUKABELE – 1) cavab; 2) əvəzini vermə, əvəzini çıxartma, ödəmə; 3) qarşıqoyma, müqayisə etmə, tutuşdurma MUKAVVA – karton MUM – şam MURABAHA – sələmçilik, müamiləçilik MUSLUK(-ğu) – kran; su musluku – su kranı MUTABAKAT(-ti) –1) razılıq, uyğunluq, müvafiqlik, mütabiqlik; maksada mutabakat – məqsədə uyğunluq; 2) eynilik, bərabərlik (riyaziyyat) MUTABIK – razı; mutabık kalmak – razı qalmaq MUTLU – məsud, xoşbəxt, bəxtəvər MUVAFAKAT(-ti) – icazə, razılıq; muvafakat etmek – razı olmaq, icazə vermək MUVAZENE, MUVAZENET(-ti) – 1) müvazinət, tarazlıq, dayanıqlılıq; 2) balans; ödeme muvazenesi – ödəmə balansı MUZ – banan MÜCADELE – 1) mübarizə; mücadelede bulunmak – mübarizə aparmaq; 2) qovğa, dava MÜCEVHER – daş-qaş, cəvahirat MÜDAHALE – müdaxilə; müdahaleden masun – toxunulmaz MÜFREZE – dəstə (hərbi); ihraç müfrezesi – desant dəstəsi MÜFRİT – qatı, sərt, ekstremist MÜHİMSEMEK – mühüm hesab etmək, əhəmiyyət vermək, vacib saymaq

٣٥

MÜKELLEF – 1) təmtəraqlı, dəbdəbəli; 2) mükəlləfiyyətli, borclu MÜNEVVER – 1) işıqlı, aydın; 2) ziyalı, oxunmuş, mədəni, aydın fikirli, elmli, bilikli; münevver bir adam – ziyalı adam MÜNFERİT(-di) – ayrı, xüsusi. tək; münferit emir – xüsusi əmr MÜPHEM – aydın olmayan, dumanlı, qeyri-müəyyən MÜSABIK – yarış iştirakçısı MÜSAİT – 1) əlverişli, münasib, yararlı; 2) mümkün olan, yol verilən MÜSAVAT(-tı) – bərabərlik MÜSAVİ – 1) bərabər, eyni; müsavi olmak – bərabər olmaq; 2) bərabərlik işarəsi (riyaziyyat) MÜSHİL – işlətmə dərmanı MÜSTACEL – təxirəsalınmaz, təcili MÜSTAHZAR – hazır dərman MÜSTAKBEL – gələcək, qarşıda gözlənilən MÜSTEŞAR – müşavir, məsləhətçi, məşvərətçi; elçilik müsteşarı – səfirliyin müşaviri MÜŞTEŞRİK(-ki) – şərqşünas MÜSVEDDE – 1) qaralama; 2) parodiya MÜTAREKE – barışıq, sülh; mütareke etmek – sülh bağlamaq; mütareke teklifi – barışıq təklifi MÜTECAVİZ – 1) təcavüzkar; 2) həddini aşan MÜTEHARRİK MERDİVEN – eskalator MÜTEVAZİ – təvazökar, sadə MÜZMİN – xronik, uzunsürən, çox davam edən, kök salmış; müzmin hastalık – xronik xəstəlik

N

NAFİLE – nahaq, boş, əbəs, mənasız NAKIL(-kli) – 1) nağıl etmə, nəql etmə; 2) danışma, aparma, ötürmə, vermə; 3) köçürmə (tibb); 4) tərcümə NALIN – taxta səndəl (hamam üçün) NAMLU – 1) lülə (silahda); 2) tiyə (qılıncın və s.) NASIL – necə; bu nasıl bir adam? – bu necə adamdır? nasıl geldiniz? – necə gəldiniz? NASIR – qabar, döyənək NAVLUN – 1) fraxt; mesafe navlunu – uzaq məsafə fraxtı; 2) gəmidə getmə haqqı NAZİ – nasist NEBAT(-tı) – bitki, nəbatat; nebat bahçesi – nəbatat bağı; nebat mahşeri – sıx meşəlik, cəngəllik NEHIR(-hri) – çay; nehır kolu – çayın qolu NERE – hara; nereniz ağrıyor? – haranız ağrıyır?; nere bulundunuz? – harada oldunuz? NEREDE – harada NERELİ – haralı; siz nerelisiniz – siz haralısınız NET – aydın, təmiz, dürüst, dəqiq; ayda net beş yüz lira – ayda beş yüz lirə qalır NEZLE – zökəm, tumov NİCELİK(-ği) – kəmiyyət, miqdar; nicelik zarfı – kəmiyyət zərfi NİHAİ – son, qəti NİSAN – aprel NİTEKİM – həmçinin, həm də NİTEL – keyfiyyət; nitel analiz – keyfiyyət analizi NİTELEMEK – xarakterizə etmək, səciyyələndirmək NİTELİK(-ği) – keyfiyyət, səciyyə, xassə, xüsusiyyət NOEL – milad (bayramı) NOT(-tu) – 1) qeyd, işarə; 2) qiymət, bal, dərəcə; iyi not – yaxşı qiymət; tam not – ən yüksək bal NOTER – notarius

٣٦

NÖBET(-ti) – 1) növbə; 2) keşik, qarovul (hərbi), növbətçilik; 3) tutma (xəstəliyin) NUTUK(-tku) – nitq, çıxış NÜFUS – 1) əhali, xalq; nüfusun artması – əhali artımı; 2) adam, sakin; burada beş nüfus var – burada beş adam var NÜKLEER – nüvə; nükleer denemeler – nüvə sınaqları

O

OCAK – yanvar ODA – 1) otaq; 2) nömrə (mehmanxanada); 3) palata ODAK(-ğı) – fokus (fizika); odak uzaklığı – fokus məsafəsi OFİS – ofis, idarə, müəssisə, şöbə, departament; ticaret ofisi – ticarət idarəsi OJE – lak (dırnaq üçün) OKUL – məktəb, təhsil ocağı; özel okul – xüsusi məktəb OKULÖNCESİ – məktəbəqədər; okulöncesi eğitim – məktəbəqədər tərbiyə OKUNAKLI – aydın, səlist (xətt) OKUR – oxucu OKURYAZAR – savadlı OKYANUS – okean; okyanus bilgisi – okeanoqrafiya OLACAK(-gı) – əlverişli, yararlı, münasib; olacak bir fiyat söyle – münasib bir qiymət de OLAĞAN – adi, adət edilmiş OLAĞANÜSTÜ – qeydi-adi, fövqəladə OLANAK(-ği) – imkan OLANAKLI – mümkün OLANAKSIZ – mümkün olmayan OLANCA – bütün; olanca gücüyle – var gücüylə OLASILIK(-ğı) – ehtimal OLAY – hadisə, əhvalat OLGUN – 1) yetişmiş, dəymiş (meyvə və s.); 2) yetkin, kamil (insan); 3) təkmilləşmiş, təcrübəli OLMUŞ – yetişmiş, dəymiş; bu karpuz fazla olmuş – bu qarpız çox yetişib OLTA – tilov OLUK(-ğu) – növ, novalça OLUMLU – müsbət; olumlu karşılamak – müsbət qarşılamaq OLUMSUZ – inkar, mənfi; olumsuz cevap – mənfi cavabı; olumsuz cümle – inkar cümləsi OLUŞMAK – yaranmaq, əmələ gəlmək, törəmək, düzəlmək OLUŞTURMAK – təşkil etmək, yaratmaq, düzəltmək, tərtib etmək OMUR – onurğa; omur kemiği – onurğa sümüyü OMUZ – çiyin OMUZLUK(-ğu) – paqon, epolet ONAMAK – bəyənmək təqdir etmək, təsdiq etmək ONARIM – təmir ONARMAK – təmir etmək, düzəltmək ONAYLAMAK – təsdiq etmək ONUR – 1) mənlik, qürur; onuruna yedirememek – mənliyinə sığışdıra bilməmək; 2) ləyaqət, heysiyyət; 3) şərəf; onur üyesi – fəxri üzv OPERATÖR – 1) cərrah; 2) operator; telsiz operatörü – radiooperator, radist ORAN – nisbət, faiz; doğum oranı – doğum faizi; oranla – nisbətən ORG(-gu) – orqan (musiqi) ORTAM – mühit, şərait; bu ortamda calışılmaz – bu şəraitdə işləmək olmaz ORTODOKS – pravoslav; ortodoks kilisesi – pravoslav kilsəsi

٣٧

OTOPSI – yarma (tibbi), yarılma (meyiti) OTORİTE – avtoritet OTURUM – 1) iclas; 2) daimi yaşayış yeri OVA – düzənlik, düzəngah OY – 1) rəy, fikir, mülahizə; 2) səs, səs vermə hüququ; oy birliği ile – bir səslə OYALAMAK – 1) fikrini dağıtmaq, başını qarışdırmaq; 2) başını tovlamaq, aldatmaq, kələk gəlmək OYLAMA – səs vermə; açık oylama – açıq səsvermə; gizli oylama – gizli səsvermə

Ö

ÖBEK(-ği) – qrup, dəstə, yığın ÖÇ(ÖCÜ) – intiqam, qisas; öç alma – intiqam alma ÖDEM – şiş (tibbi) ÖDENEK(-ği) – ayrılmış məbləğ, təxsisat ÖDEV – borc, vəzifə; ödevini yapmak – borcunu yerinə yetirmək ÖDLEK(-ği) – qorxaq ÖDÜL – mükafat, priz ÖDÜNÇ(-cü) – borc (pul); ödünç almak – borc almaq ÖFKE – acıq, hirs, qəzəb; ofkeden – acığından; öfke ile – hirslə ÖFKECİ – hirsli, acıqlı, qəzəbli ÖFKELENMEK – acıqlanmaq, hirslənmək, qəzəblənmək ÖĞLE – günorta; öğle paydosu – nahar fasiləsi ÖĞRENCİ – şagird, tələbə ÖĞRENİM – təhsil, öyrənmə, təlim ÖĞRETİCİ – 1) tədris; öğretici filmi – tədris filmi; 2) ibrətamiz, faydalı ÖĞRETİM – dərs, tədris, təhsil ÖĞRETMEN – müəllim ÖKALİPTÜS – evkalipt ÖKÇE – daban ÖKSÜZ – yetim ÖNAYAK: önayak olmak – təşəbbüs göstərmək, başçılıq etmək ÖNCE – əvvəl, qabaq, hər şeydən, əvvəl ÖNCEDEN – əvvəlki, qabaqkı ÖNCEL – sələf ÖNCELİK – 1) birincilik, qabaqcıllıq; 2) beh, təminat ÖNCÜ – avanqard ÖNDER – lider, rəhbər, başçı ÖNEM – məna, əhəmiyyət ÖNEMLİ – əhəmiyyətli, mühüm, vacib, qiymətli; önemli bir rol oynamak – mühüm rol oynamaq ÖNERGE – təklif ÖNERMEK – təklif etmək ÖNGÖREN – uzaqgörən, tədbirli ÖNGÖRMEK – nəzərə almaq, qabaqcadan fikirdə tutmaq ÖNGÖRÜ – ehtiyatlılıq, tədbirlilik, uzaqgörənlilik ÖNGÖRÜLÜ – ehtiyatlı, tədbirli, uzaqgörən ÖNLEMEK – qarşısını almaq, mane olmaq; dünya harbini önlemek – dünya müharibəsinin qarşısı almaq ÖNSEZİ – ürəyə damma, qabaqcadan hiss etmə, duyma ÖRGÜT(-tü) – təşkilat

٣٨

ÖRGÜTÇÜ – təşkilatçı ÖRGÜTLEMEK – təşkil etmək ÖRNEĞİN – məsələn, misal üçün ÖTE – 1) o biri tərəf, o tərəf; dağın ötesi – dağın o tərəfi; 2) yerdə qalan, qalan hissə ÖTEBERİ – xırda-para, cürbəcür; öteberi almağa çıktım – xırda-para almağa çıxdım ÖTEKİ(-ni) – o, o biri; öteki dünya – o dünya ÖTÜCÜ – cəh-cəh vuran, oxuyan quşlar ÖVGÜ – 1) tərif, mədh; 2) mədhiyyə, mədhnamə ÖVMEK – mədh etmək, tərifləmək ÖVÜCÜ – mədhedici, tərifləyici ÖYKÜ – hekayə, novella; hayat öyküsü – tərcümeyi-hal ÖZDEKÇİLİK(-ği) – materializm ÖZEL – şəxsi, xüsusi, özünün; özel araba – şəxsi maşın; derginin özel sayısı – jurnalın xüsusi nömrəsi ÖZELLİK(-ği) – xüsusiyyət, özünə məxsusluq ÖZEN – 1) səy, cəhd, çalışqanlılıq; 2) səliqə, diqqət ÖZENSİZ – səthi, ötəri, başdansovma, səliqəsiz ÖZERKLİK, ÖZERKLİLİK(-ği) – muxtariyyət ÖZET(-ti) qısa, məzmun, rezyume, xülasə, nəticə; haberlerden özet – xəbərlərdən xülasə; özetini çıxarmak – nəticə çıxarmaq ÖZETLEMEK – xülasə çıxarmaq, nəticə çıxarmaq, yekunlaşdırmaq ÖZGÜ – 1) xas olan, xarakterik, səciyyəvi; 2) ayrılmış, nəzərdə tutulmuş, məxsus; bu bahçe çocuklara özgüdü – bu bağça uşaqlara məxsusdur ÖZGÜN – orijinal, xüsusi ÖZGÜR – sərbəst, azad, müstəqil ÖZGÜRLÜK(-ğü) – azadlıq, müstəqillik, istiqlaliyyət; özgürlüke kavuşmak – azadlığa çıxmaq ÖZLEM – həsrət, qüssə, xiffət ÖZVERİ – fədakarlıq, candan keçmə

P

PAÇA – balaq (şalvarda) PAKETLEMEK – qablaşdırmaq, yığıb bağlamaq PALAMUT(-du) – palıd qozası PALET – 1) tırtıl; paletli traktör – tırtıllı traktor; 2) palitra PALYAÇO – kloun, məzhəkəçi, təlxək PANAYIR – yarmarka PANCAR – çuğundur, pazı; şeker pancarı – şəkər çuğunduru PANCUR – jalyuzi (nazik taxtadan, metaldan düzəldilən pəncərə, pərdə və s.) PANKART(-tı) – plakat, transparant PANSIMAN – sarğı (tibbi) PAPAĞAN – tutuquşu PAPATYA – çobanyastığı PAPAZ – 1) keşiş; 2) korol (kart kağızlarında tuzdan sonra ən böyük kart) PARA – 1) pul; para bozmak – pul xırdalamaq; 2) parça, tikə, hissə, bir tikə, bir parça, dilim PARADİ – qalereya (teatr) PARANTEZ – mötərizə PARASIZ – pulsuz, havayı PARDÖSÜ – nazik palto PARFÜM – ətir PARS – bəbir PASKALYA – pasxa

٣٩

PASTA – pirojna, peçenye PASTA(H)ANE – qənnadı mağazası, şirniyyat mağazası PATATES – kartof PATEN – 1) konki; 2) rolik, ayaq diyircəyi PATIRTI – səs-küy, hay-küy PATİKA – cığır PATİNAJ – konkidə gəzmə PATİNAJCI – konki sürən PATLICAN – badımcan PATRON – sahib, ağa PAYDOS – 1) tənəffüs, fasilə; yemek paydosu – nahar fasiləsi; 2) bəsdir!, yetər!, bitdi!, kifayətdir! PAYLAMAK – danlamaq, məzəmmət etmək PAYTAK(-ği) – 1) piyada (şahmatda); 2) əyriayaq PEÇETE – salfet, əlsilən PEK – olduqca, çox PEKALA – 1) gözəl, yaraşıqlı, qəşəng; 2) çox gözəl, əcəb, yaxşı PEKİ – çox yaxşı, çox gözəl, yaxşı, olsun PEKİŞMEK – bərkimək, möhkəmlənmək PEKİŞTİRMEK – bərkitmək, möhkəmləndirmək PEKSİMET(-ti) – suxarı, qalet PELTE – jele, marmelad PEMBE – çəhrayı PERKİ – xanı balığı PERŞEMBE – cümə axşamı PERTAVSIZ – böyüdücü şüşə, lupa, zərrəbin PERUKA – parik, qoyma saç, süni saç PERVANE – 1) pərvanə; 2) propeller, pər; 3) nazimçarx, yay; saat pervanesi – saat yayı PEŞİN – 1) əvvəldən, qabaqcadan, əvvəlcə; peşin cevap – hazır cavab; 2) nağd; peşin para ile satış – nağd pulla satış PEŞKİR – salfet, əl dəsmalı PEŞTAMAL – önlük, döşlük, qənşərlik PETROL(-lü) – benzin, neft PEYKE – taxta skamya PİRASA – kəvər PIRLANTA – brilyant; pırlanta küpe – brilyant sırğa PİDE – kökə PİL – batareya, qalvanik element; elektrik pili – elektrik batareyası PİLAV – plov PİLİÇ(-ci) – cücə PİNEKLEMEK – mürgüləmək, mürgü döymək PİPO – tənbəki çubuğu, müştük; pipo içmek – tənbəki çubuğu çəkmək PİRİNÇ(-ci) – düyü, çəltik PİRZOLA – döyülmüş ət, kotlet PİSKOPES – yepiskop PİST(-ti) – qaçış zolağı (idman); iniş pisti – enmə zolağı (aviasiya); 2) meydança; dans pisti – rəqs meydançası PİŞKİN – 1) bişmiş; 2) yetişmiş, yetkin; 3) ədəbsiz, nəzakətsiz; 4) təcrübəli, dünyagörmüş; pişkin bir tavırla – dünyagörmüş adam kimi PİTORESK(-ki) – mənzərəli, səfalı; pitoresk bir köy – mənzərəli kənd PİYANGO – lotereya; piyango bileti – lotereya bileti PİYASA – 1) bazar; piyasa ekonomisi – bazar iqtisadiyyatı; 2) bazar qiyməti PLAK(-ğı) – 1) val, qramafon valı; 2) fotoplastinka

٤٠

PLAKA – nömrə nişanı (maşının) POLİÇE – 1) veksel; poliçe farkı – veksel məzənnəsi; 2) polis (sığorta vəsiqəsi) POMPA – nasos POMPALAMAK – nasosla doldurmaq PORSELEN – farfor, çini; porselen fincan – çini fincan PORTMANTO – paltarasan POST(-tu) – dəri, gön; ayı postu – ayı dərisi POSTA – 1) poçta; 2) qrup, komanda; 3) reys; otobus oraya günde üç posta yapar – avtobus ora gündə üç reys edir; 4) növbə; gece postası – gecə növbəsi PRİM – 1) sığorta haqqı; 2) mükafat, priz; prim vermek – mükafat vermək PRİZ – ştepsel, rozetka (elektrik) PROJE – layihə PROPAGANDA – təbliğat PUL – 1) marka; posta pulu – poçt markası; 2) axça, pul (balıqda) PULCU – 1) marka satan; 2) marka kolleksioneri; filatelist PULLUK(-ğu) – kotan PUNTO – şrift PURO – siqar PUSULA I – kompas, bussol PUSULAII – 1) sərəncam kağızı, əmrnamə, order, çağırış vərəqəsi; 2) bülleten (seçki) PUTREL – tir (dəmir) PUVAN – xal (idman); puvan hesabı yle yenmek – xal hesabı ilə udmaq PÜNEZ – knopka, pünez (dəftərxana) PÜRÜZ – 1) əyri-üyrü, kələ-kötür; 2) çatışmamazlıq, qüsur; 3) maneə, çətinlik PÜRÜZSÜZ – 1) hamar, düz; 2) qüsursuz, nöqsansız; 3) sadə, asan PÜSKÜRTEÇ(-ci), PÜSKÜREN – pulverizator, püskürdücü, tozlandırıcı PÜSKÜRTMEK – geriyə oturtmaq (hərbi), dəf etmək; düşmanı geriye püskürtmek – düşməni geriyə oturtmaq; 2) çiləmək, püskürtmək, tozlandırmaq

R

RAFADAN: rafadan yumurta – ilıq bişmiş yumurta RAFİNERİ – neftayırma zavodu RAĞMEN – baxmayaraq, əksinə olaraq; bütün ricalamarıma rağmen – bütün xahişlərimə baxmayaraq RAKI – rakı, araq RAKIM – dəniz səviyyəsindən hündürlük RAMPA – eniş RANDEVU – görüş; randevu vermek – görüş təyin etmək RANDIMAN – 1) məhsuldarlıq, səmərəlik; çalışma randımanı – əməyin səmərəliyi; 2) faydalı iş əmsalı RANDIMANLI – məhsuldar, səmərəli RAPOR – 1) məruzə, hesabat, raport; 2) məlumat ; hava raporu – hava haqqında məlumat; 3) arayış, xəstəlik vərəqəsi RAPTİYE – sancaq, qısqac; raptiye ignesi – dəftərxana sancağı RASGELE – 1) təsadüfi; 2) necə gəldi, təsadüfən, bəxtəbəxt RAY – rels; raydan çıkmak – relsdən çıxmaq; rayına girmek – yoluna düşmək (işlər) REÇEL – mürəbbə REÇETE – resept; reçete yazmamak – fikir verməmək REFAKAT(-tı) – 1) müşayiət (hərbi) 2) akkompanement; müşayiət; piano refakat ile – pianonun

٤١

müşayiəti ilə; 3) mühafizə dəstəsi, svita, məiyyət (böyük bir şəxsin müşayiətçiləri); refakat etmek – müşayiət etmək REHBER – 1) bələdçi, gid; 2) soraq kitabçası REHİN(-hni) – girov; rehin bırakmak – girov qoymaq REİS(RESİ) – rəhbər, başçı, rəis, sədr; aile reisi – ailə başçısı; mahkeme reisi – məhkəmənin sədri REKOLTA, REKOLTE – məhsul, kənd təsərrüfatı məhsulları REKUN – yenot (zoologiya) REN, RENGEYİĞİ – şimal maralı RESEPSİON – 1) qəbul; 2) qeyd şöbəsi; resepsion şefi – növbətçi adminstrator RESEPTÖR – 1) radioqəbuledici, qəbuledici aparat; 2) telefon dəstəyi RESİTAL(-li) – konsert, solo konserti RESTORE, RESTORASYON – bərpa REVELATOR – aydınlaşdırıcı preparat (foto); revelator banyosu yapmak – şəkli aydınlaşdırmaq REVİR – tibb məntəqəsi, lazaret RIHTIM – sahil, dənizkənarı, çay qırağı RİCAL(-li): devlet ricali – dövlət xadimləri; ricali siyasi – siyasi xadimlər RİCAT(-tı) – geri çəkilmə (hərbi) RİMEL – kirpik üçün tuş RİNGA – siyənək (zoologiya) ROTA – yol, səmt, istiqamət; rotasından çıkmak – yolundan çıxmaq ROZET(-ti) – döş nişanı RÖMORK(-ku) – qoşqu (nəqliyyat vasitəsi) RUGAN – 1) lak, parıltı; 2) lak çəkilmiş, laklı; rugan iskarpin – laklı tufli RUHSAT TEZKERESİ – vəqisə RUJ – pomada (dodaq üçün kosmetik yağ) RULMAN – podşipnik; bilyalı rulman – diyircəkli podşipnik RÜZGAR – külək; rüzgar çıktı – külək qalxdı RÜZGARLI – küləkli

S

SABAHLIK(-ğı) – qadın xalatı SABAN – kotan; kara saban – xış, cüt SAÇMA – 1) axmaq, səfeh; 2) boş söz, mənasız fikir, cəfəngiyat SAÇMALAMAK – boş-boş danışmaq, mənasız danışmaq SAFHA – faza, mərhələ, dövr, etap; hazırlık safhası – hazırlıq mərhələsi SAFİ – təmiz, saf, xalis; safi kar – təmiz gəlir SAĞANAK(-ğı) – şiddətli yağış, sel, tufan SAĞDUYU(-nu) – sağlam fikir, sağlam düşüncə SAĞIR – kar; sağır edici – qulaq batırıcı SAĞLAMAK – 1) təmin etmək, təchiz etmək; 2) nail olmaq, müvəffəq olmaq; başarı sağlamak – müvəffəqiyyətə nail olmaq SAĞLIK MEMURU – feldşer SAHANDA YUMURTA – qayğanaq SAKAT(-tı) – 1) zədəli, qüsurlu, xarab; 2) şikəst, əlil SAKATLAMAK – 1) şikəst etmək, eybəcər hala salmaq; 2) zədələmək, xarab etmək, korlamaq SAKATLIK(-ğı) – 1) şikəstlik, əlillik; sakatlık emekli aylığı – əlilliyə görə pensiya; 2) nöqsan, zədə, qüsur SAKIN – ehtiyatlı ol, gözlə, bax SAKINMAK – qorunmaq, yayınmaq, özünü gözləmək; soğuktan sakınmak – soyuqdan özünü

٤٢

gözləmək SAKLANMAK – 1) gizlənmək, daldalanmaq; 2) qorunmaq, saxlanmaq SAKLI – 1) saxlanılmış, qorunmuş; 2) gizlədilmiş, gizli, gizlin; saklı mevzi – gizli mövqe SALAM – səlyami (bərk kolbasa növü) SALAMURA – 1) duzlu su, şoraba suyu; 2) şoraba; duza qoyulmuş; balık salamurası – duzlu balıq SALÇA – 1) sous, xörək şirəsi; 2) tomat pastası SALDIRGAN – təcavüzkar SALDIRI – hücum, basqın, təcavüz; saldırıya uğramak – hücuma məruz qalmaq SALDIRMAK – cummaq, hücum etmək, təcavüz etmək SALGIN – 1) epidemiya; 2) hücum, axın, basqın; çekirge salğını – çəyirtkə basqını SALI – çərşənbə axşamı SALIK: salık vermek – məsləhət görmək, tövsiyə etmək SALIVERMEK – azadlığa buraxmaq, azad etmək SALINCAK(-ğı) – yelləncək SALLAMAK – bulamaq, yelləmək; başını sallamak – başını bulamaq SALLANTI – 1) yellənmə, yırğalanma, silkələnmə, titrəyiş; 2) etinasızlıq, laqeydlik, saymazlıq, diqqətsizlik SALT(-tı) – təkcə, yalnız; bu iş salt kendisini ilgilendirmez – bu iş təkcə ona aid deyil SALTÇILIK(-ğı) – mütləqiyyət SALVO – yaylım atəşi, salyut SANATORYUM – vərəm sanatoriyası SANCAK(-ğı) – bayraq SANDAL – qayıq SANDALYE – 1) stul, kürsü, oturacaq; koltuklu sandalye – qoltuqlu kürsü; 2) vəzifə, stol; sandalye kavgası – vəzifə davası SANIK(-ğı) – müttəhim, müqəssir; öldürmekten sanık – adam öldürməkdə müqəssir sayılan SANSAR – daş dələsi SANTRFOR – mərkəz hücumçusu SANTRHAF – mərkəz yarımmüdafiəçisi SANTRAL(-lı) – 1) mərkəzi stansiya; elektrik santralı – elektrik stansiyası; 2) kommutator SAPMAK – 1) çevirmək, döndərmək; sokağa sapmak – küçəyə döndərmək; 2) əl çəkmək, uzaqlaşmaq; amacından sapmak – məqsədindən uzaqlaşmaq, yoludan çıxmaq SAPTAMAK – 1) bərkitmək, möhkəmlətmək, bənd etmək; 2) müəyyən etmək, təyin etmək; bu olayın sorumlularının saptanmasını istedi – bu hadisənin günahkarlarının müəyyən olunmasını tələb etdi SARFİYAT(-ti) – xərc, məsrəf, məsarif; sarfiyat ve varidat – məxaric və mədaxil SARKMAK – sallanmaq SARNIÇ(-cı) – 1) nohur, hovuz; 2) sistern SARP(-pı) – 1) sıldırım, yalçın, dik; sarp bir dağ – sıldırım dağ; 2) çətin, ağır SATICI TEZĞAHI – piştaxta SATRANÇ(-cı) – şahmat; satranç tahtası – şahmat taxtası SATRANÇCI – şahmatçı SATRANÇLI – dama-dama, xana-xana, göz-göz SAVCI – prokuror; baş savcı – baş prokuror SAVMAK – qovmaq, qovub çıxartmaq SAVRUK – nizamsız, qeyri-mütəşəkkil, intizamsız SAVUNMA – müdafiə; savunma hattı – müdafiə xətti; milli savunma – mili müdafiə SAVUNMAK –müdafiə etmək, qorumaq SAYDAM – şəffaf; cam saydamdır – şüşə şəffafdır SAYGI – hörmət, ehtiram SAYGISIZ – hörmətsiz, ehtiramsız, sayğısız SAYILI – 1) sayılmış, sayılı; 2) nadir, qeyri-adi

٤٣

SAYIN – hörmətli, möhtərəm; sayın beyim – möhtərəm cənab SEBATSIZ – qətiyyətsiz, hərdəmxəyal, mütərəddid SEÇİM – 1) ayırma, seçmə, seleksiya; 2) seçki; seçim çevresi – seçki dairəsi SEÇMEN – seçici SEDİR – sədr ağacı (botanika) SEDYE – xərək (sanitar) SEFAHAT, SEFAHET(-ti) – əxlaqsızlıq, pozğunluq SEHPA – 1) ştativ (foto); 2) molbert; 3) dar ağacı SEK – tünd (spirtli içkilər) SEMİZ – kökəldilmiş (heyvan, quş) SENDİKA – həmkarlar ittifaqı SENE – il; senelerce – illərlə; sene başı – yeni il SENELİK(-ği) – illik, birillik; senelik gelir – illik gəlir SERİ(-i) I – cəld, çevik, tez, sürətlə; makinede seri yazmak – makinada sürətlə yazmaq SERİ II – seriya, seriyalı; seri imalat – seriyalı istehsal SERÜVEN – macəra, sərgüzəşt SERVİS – xidmət, qulluq, servis; casus arama servisi – əks kəşfiyyat xidməti SESBİLİM – fonetika SEVKETMEK – 1) göndərmək, yola salmaq, yollamaq; tekaüde sevketmek – təqaüdə yola salmaq; 2) istiqamətləndirmək (hərbi), yönəltmək; 3) toplanmaq, cəmləmək, yığmaq (qoşunu); 4) vadar etmək, sövq etmək, təhrik etmək SEYİR(-yri) – gediş, inkişaf; hadiselerin seyiri – hadisələrin gedişi SEYİRCİ – tamaşaçı; beyaz perde seyircisi – kinotamaşaçısı SEYYARE – planet, səyyarə SEZGİ – duyma, hiss etmə, intuisiya SICAK(ğı) – 1) isti; qaynar; sıcak yemek – isti yemək; 2) istilik; 3) hərarətli, coşqun, qızğın; sıcak istek – coşqun həvəs SICAKLIK(-ğı) – istilik, hərarət, temperatur SIĞ(-ğı) – dayaz; sığ nehir – dayaz çay SİĞİRTMAÇ(-cı) – çoban (iri buynuzlu heyvanları otaran) SİHHİ – 1) sanitar, gigiyenik; 2) cana faydalı, cana xeyirli SIKI – 1) sıx, dar, ensiz; yaka sıkıdır – yaxası ensizdir; 2) qəti, kəsin, ciddi; sıkı tedbirler – ciddi tədbirlər SIKILGAN – utancaq, həyalı, abırlı; sıkılgan bir eda ile – utancaq bir tərzdə SİKİYÖNETİM – hərbi vəziyyət; şehirde sikiyönetim ilan edildi – şəhərdə hərbi vəziyyət elan olundu SIKLET(-ti) – çəki, ağırlıq; sıklet merkezi – ağırlıq mərkəzi; atom sıkleti –atom çəkisi SINAV – imtahan, sınaq; bitirme sınavı – buraxılış imtahanı; giriş sınavları – qəbul imtahanları SINIR – sərhəd, hüdud, hədd; sınır direği – sərhəd dirəyi; sınır eri – sərhədçi; tahammülün sınırına gelmişlerdi – onların hövsələsi son həddə çatıb SINIRLAMAK – 1) məhdudlaşdırmaq, sərhəd qoymaq, hədd qoymaq; 2) çərçivəyə salmaq, haşiyə çəkmək SINIRLI – məhdud, sərhəddi olan, məhdud edilmiş SIRIK(-ğı) – şüvül, uzun ağac SIRT(-tı) – arxa, kürək SITMA – malyariya (tibbi), qızdırma, isitmə SİLECEK(-ği) – qətfə SİLO – anbar; buğday silosu – buğda anbarı, elevator SİMGE – simvol, nişan SİMİT(-di) – 1) bublik; 2) avtomobilin sükan çarxı SİNDİRİM – həzm, həzm prosesi; sindirim aygıtı – həzm orqanı SİNEK(-ği) – 1) milçək; 2) tref, xaç (xallı qumar kağızları)

٤٤

SİNİRBİLİM – nevrologiya SİNİRLİ – əsəbi SİNLİK(-ği) – qəbristan SİNMEK – 1) gizlənmək, sinmək; 2) canına hopmaq, canına çəkmək SİNSİ – xain, xəyanətkar, namərd SİNYAL – işarə, siqnal; sinyal vermek – siqnal vermək, işarə etmək SİTE – şəhərcik; basın sitesi – mətbuat mərkəzi; öğrenci sitesi – tələbə şəhərciyi SİVA – mala, suvaq SİVİL – mülki, sivil; sivil elbise – mülki geyim SİVİLCE – sızanaq SİVRİSİNEK(-ği) – hünü, mığmığa SİYAH – qara; siyah ekmek –qara çörək SKOR – hesab (idman); skor 3:2 lehimizedir – hesab 3:2 bizim xeyrimizədir SLOGAN – şüar; Ya özgürlük ya ölüm – Ya azadlıq ya ölüm şüarı SOKAK(-ğı) – küçə; sokak başı – küçənin başı SOLUK(-ğu) – nəfəs; rahat bir soluk almak – rahat nəfəs almaq SOLUNMAK – nəfəs almaq, tənəffüs etmək SOMURTKAN – qaşqabaq, qaraqabaq, tutqun SOMUT(-tu) – konkret, müəyyən, dəqiq; somut sayı – müəyyən ədəd SONBAHAR – payız SONDAJ – 1) qazıma; sondajcı – qazmaçı; 2) zondaj (tibbi) SONUÇ(-cu) – nəticə; sonuç çıkarmak – nəticə çıxarmaq SONUÇLAMAK – tamamlamaq, qurtarmaq, bitirmək; bu işi iki güne kadar sonuçlıyabiliriz – bu işi iki günə qurtara bilərik SORGU HAKİMİ – müstəntiq SORU – 1) sual; soru cümlesi – sual cümləsi; 2) sorğu; sözlü soru – şifahi sorğu SORUM – məsuliyyət, cavabdehlik; bu işin sorumunu üzerime alırım – bu işin məsuliyyətini üzərimə götürürəm SORUMLU – məsul, cavabdeh; sorumlular – məsul şəxslər; sorumlu tutulmak – cavabdeh olmaq SORUN – məsələ, problem SORUŞTURMA – istintaq SOYUT(-tu) – mücərrəd, abstrakt; soyut isim – mücərrəd isim SÖĞÜŞ – soyutma (buğda bişirilib soyudulmuş ət) SÖMÜRGE – müstəmləkə SÖMÜRGECİ – müstəmləkəçi; sömürgeci devletler – müstəmləkəçi dövlətlər SÖMÜRGECİLİK(-ği) – müstəmləkələşdirmə, müstəmləkəçilik SÖMÜRÜ – istismar SÖMÜRÜCÜ – istismarçı SÖYLEV – nitq; söylev vermek – nitq söyləmək SÖZLEŞME – saziş, müqavilə, kontrakt, bağlaşma, razılaşma SÖZLU – şifahi; sözlu sınav – şifahi imtahan SPİKER – diktor, spiker; spor spikeri – idman şərhçisi SPOR – idman; spor haberleri – idman xəbərləri; sporcu – idmançı STAJİYER – təcrübə keçən, praktikant; stajiyer öğretmen – təcrübəçi müəllim STİLO – avtoqələm SUBAY – zabit; subay okulu – zabit məktəbi SUÇ(-çu) – 1) günah, suç; suçtan geçmek – günahından keçmək; 2) cinayət SUÇLU – 1) təqsirkar, günahkar; 2) cani, cinayətkar; harp suçluları – hərbi canilər SUÇSUZ – günahsız, təqsirsiz SUDAN – mənasız, əhəmiyyətsiz, dəyərsiz, boş; sudan bir bahane – mənasız bəhanə SUİİSTİMAL(-li) – suiistifadə; emniyeti suiistimal – inamdan sui istifadə SUNMAK – vermək, təqdim etmək; bildirmək; derin saygılarımı sunarım – sizə dərin ehtiramımı

٤٥

bildirirəm SUR – qala dirvarları; Topkapı surları – Tonqapı divarları SUSKUN – dinməz, azdanışan, sakit SUSTALI – qatlama bıçaq SUTYEN – büsthalter SUVARE – axşam seansı, axşam tamaşası SÜLÜK(-ğü) – zəli (zoologiya) SÜMKÜRMEK – burnunu silmək SÜRAHİ – qrafin SÜRDÜRMEK – davam etmək, davam etdirmək; savaşı sürdürmek – mübarizəni davam etdirmək SÜRE – müddət, vaxt, dövr; askerlik süresi – hərbi xidmət müddəti; bir hafta süresince – bir həftə ərzində SÜREÇ(-ci) – proses; üretim süreçi – istehsal prosesi SÜREĞEN – xroniki SÜRELİ: süreli yayınlar – dövri nəşriyyat SÜRMENAJ – hədsiz gərginlik, hədsiz yorğunluq SÜRÜM – satış; sürüm pazarı – satış bazarı SÜS – bəzək; süs eşyası – bəzək-düzək, bijuteriya SÜSLEMEK – bəzəmək, yaraşıq vermək

Ş

ŞAKA – zarafat; şaka bir yana – zarafat bir yana ŞAKACI – zarafatçı, məzəli ŞAKAK(-ğı) – gicgah; şakak kemiği – gicgah sümüyü ŞAKAYIK(-kı, -ğı) – pion (bəzək bitkisi) ŞAMAR – sillə, şapalaq, qapaz; şamar oğlanı – qapazaltı ŞAMPU(V)AN – şampun ŞANSSIZLIK(-ğı) – uğursuzluq, bəxtsizlik; şanssızlıka uğradım – bəxtim gətirmədi ŞARKI – mahnı ŞARKICI – müğənni ŞARKİYATCI – şərqşünas ŞAŞI – çəp, çaş; şaşı gözlü – çəp gözlü ŞAYAN: şayan dikkate – diqqətəlayiq ŞEMA – sxemi; muhabere hattı şeması – rabitə xətlərinin sxemi ŞEMSİYE – çətir, zontik ŞERİT(-di) – 1) lent; filim şeriti – kinolent; 2) zolaq ŞIK(-kkı) I – çıxış yolu, alternativ ŞIK II – qəşəng, zərif, incə; şık bir elbise – gözəl geyim ŞIMARIK – ərköyün, sözə baxmayan ŞIMARTMAK – əzizləmək, ərköyün böyütmək ŞİLEP(-bi) – yük gəmisi ŞİLİN – şillinq ŞİLTE – kiçik (pambıq), döşək, döşəkçə, içiltə; eyer şiltesi – yəhər döşəkcəsi; ot şilte – küləş döşək ŞİMDİ – indi ŞİMDİLİK – hələlik ŞİMENDİFER – dəmiryolu; dag şimendiferi – funikulyor ŞİŞMAN – kök, gonbul ŞÖLEN – ziyafət ŞÖMİNE – buxarı, kamin

٤٦

ŞÖYLE – beləliklə, bax belə, bu qayda ilə; şöyleki – beləki ŞU(-nu) – o ŞURA – ora ŞUBAT(-tı) fevral ŞURUP(-bu) – 1) sirop, meyvə şirəsi; 2) mikstura; kuvvet şurupu – qüvvət eleksiri ŞÜKRAN – minnətdarlıq, təşəkkür; şükranını ifade etmek – minnətdarlığını bildirmək ŞÜT(-tü) – zərbə; kafa şütü – kəllə ilə zərbə (idman)

T

TAAHHÜT(-dü) – təəhhüd, öhdəçilik; taahhüt senedi – öhdəçilik sənədi TAAHHÜTLÜ: taahhütlü mektup – sifarişli məktub TAARRUZ – hücum, basqın; taarruza duçar olmak – hücuma məruz qalmaq TABAK(-ğı) – boşqab, nimçə, nəlbəki; çay tabakı – çay nəlbəkisi TABAN – 1) daban, pəncə; 2) əsas, özül, bünövrə; 3) oturacaq (riyaziyyat) TABİİYET(-ti) – 1) tabelik, asılılıq; 2) təbəəlik, vətəndaşlıq TABİR – ifadə; tabiri caizse – əgər belə ifadə etmək mümkünsə TABLA – 1) taxta tabaq, xırdavatçı qutusu; 2) külqabı TABUR – batalyon TABURE – kətil, taburet TAÇ(-cı) – 1) tac; 2) aut (idman) TAHAMMÜL – səbr, dözüm, hövsələ; tahammüla kabil değil – dözülməzdir; tahammül edemedin – dözə bilmədim TAHDİT(-di) – məhdudiyyət TAHLİYE – 1) azad etmə (həbsdən və s.); 2) təxliyə, köçürülmə (müharibə zamanı əhalinin sənaye müəssisələrinin və s.); 3) boşaltma (yükü, sərnişini); tahliye limanı – yükboşaltma limanı TAHMİL – yükləmə; tahmil ambarı – yükləmə anbarı; tahmil kabiliyeti – yükgötürmə qabiliyyəti TAHMİN – fərziyyə, güman, təxmin, ehtimal TAHRİP(-bi): tahrip etmek – məhz etmək, dağıtmaq TAHVİL – istiqraz vərəqəsi TAKAS(-ssı) – qarşılıqlı hesablaşma TAKAT(-tı) – güc (motorun və s.) TAKIM – 1) qrup, komanda, dəstə; çalğı takımı – çalğıçılar dəstəsi; 2) dəst, serviz, qarnitur; 3) taqım, vzvod (hərbi) TAKIMADA(lar) – arxipelaq TAKIM YILDIZ – bürc TAKINMAK – əyninə keçirmək, əyninə taxmaq TAKSALI – markasız məktub TAKSİM – 1) bölmə, ayırma; 2) bölmə (riyaziyyat), təqsim TAKSİT(-ti): taksitle satış – kreditlə satış TAKVİYE – güclənmə, qüvvətlənmə, gücləndirmə, qüvvətləndirmə TAMTAKIR – boşboş TANIK(-ğı) – 1) şahid; tanık getirmek – şahid tutmaq; 2) nişanə, əlamət, dəlil TANIDIK(-ğı) – tanış TANIMLAMAK – təyin etmək, müəyyən etmək, təsvir etmək, tanımaq TANSİYON – 1) gərginlik; siyasi tansiyon – siyasi gərginlik; 2) qan təzyiqi; düşük tansiyon – alçaq qan təzyiqi TAPINAK(-ğı) – pir, mədəd, ibadətgah TARAFSIZ – bitərəf TARIM – kənd təsərrüfatı; tarım makineleri – kənd təsərrüfatı maşınları

٤٧

TARLA KUŞU – torağay TARTI – 1) çəki, ağırlıq; tartıya göre – çəkiyə görə; 2) tərəzi; 3) Tərəzi bürcü TARTIŞMA – müzakirə, disput, mübahisə TARTIŞMAK – mübahisə etmək, müzakirə etmək TARTMAK – 1) çəkmək, ölçmək; 2) ölçüb-biçmək, ətraflı düşünmək; sözlerini tartmak – sözlərini ölçüb-biçmək TASA – dərd, kədər, qayğı TASAR – layihə, plan TASARI – layihə (sənədin); kanun tasarısı – qanun layihəsi; tasarı geometri – tərsimi həndəsə TASARLAMAK – layihələşdirmək, planlaşdırmaq TASARRUF – qənaətkarlıq, qənaətcillik TASFİYE – təmizləmə TASFİYEHANE – neftayırma zavodu TASLAK(-ğı) – eskiz, cizgi, maket TASVİP(-bi) – bəyənmə, təqdir etmə TAŞIT(-tı) – nəqliyyat, nəqliyyat vasitələri; taşıt uçağı – sərnişin təyyarəsi; uzay taşıtları – kosmik gəmilər TAŞRA – əyalət TATARSI, TATARIMSI – tam bişməmiş, alaçiy TATMİN: tatmin etmek – təmin etmək, qane etmək TATMİNKAR – qənaətbəxş TATSIZ – 1) dadsız; 2) pis, xoşagəlməz; tatsız bir haber – pis xəbər TAVIR(-vrı) – hal, vəziyyət, tövr, tərz; tavırını bozmamak – halını pozmamaq TAVİZ – güzəşt; taviz vermek – güzəşt etmək TAVLA – nərd TAYYÖR – qadın kostyumu TAZMİN – zərərin ödənilməsi, kompensasiya TEATİ – mübadilə; fikir teatsi – fikir mübadiləsi TEDAVI – müalicə; tedavı görmek – tibbi yardım almaq; tedavı ve dinlenme evi – sanatoriya TEDİRGİN: tedirgin etmek – narahat etmək TEFECİ – sələmçi, müamiləçi TEFSİR – izah, şərh TEĞMEN – leytenant TEHDİT(-di) – təhdid, qorxu, hədə; tehdit etmek – hədə qorxu gəlmək, qorxutmaq TEKEL – inhisar, monopoliya TELAFİ: telafi etmek – yerini doldurmaq, əvəzini vermək; telafisi imkansız – əvəz edilməz TELAKKİ: telakki etmek – hesab etmək, qəbul etmək, qiymətləndirmək TELEFERİK(-ği) – kanat yolu TELİF HAKKI – 1) müəlliflik hüququ; 2) qonorar TELSİZ – 1) radio; telsiz telgraf – radioteleqraf; 2) radioqrama TELSİZCİ – radist TEMDİT: temdit etmek – vaxtını uzatmaq, müddətini artırmaq, prolonqasiya etmək (müqavilənin, vekselin və s. vaxtını uzatmaq) TEMMUZ – iyul TEMRİN – təmrin, məşq TENCERE – qazan TENTÜRDİYOT(-tu) – yod, yod tinkturası TENZİLAT(-tı) – güzəşt; tenzilatlı satış – ucuzlaşdırılmış satış TEPKİ – reaksiya; tepkili – reaktiv; tepkili uçak – reaktiv təyyarə TEPMEK – 1) rədd etmək, imtina etmək; 2) şıllaq atmaq, təpik atmaq TEPSİ – məcməyi; tepsi kurmak – süfrə açmaq TERCİH – üstünlük; tercih etmek – üstün tutmaq

٤٨

TEREOTU(-nu) – şüyüd TERİM – termin TERMİNAL(-lı) – sonuncu stansiya TERTİBAT(-tı) – 1) ölçü; tertibat almak – ölçü götürmək; 2) qurğu, alət, mexanizm TESBİT(-ti) – möhkəmlətmə, qurma, bərkitmə TESTERE – mişar TESTERELEMEK – mişarlamaq TESVİYE – 1) hamarlama, düzəltmə; 2) nizama salma, qaydaya salma, həll etmə, yoluna qoyma TESVİYECİ – çilingər, cilalayıcı fəhlə TEŞHIR – 1) sərgiyə qoyma, nümayiş etdirmə, göstərmə; 2) rüsvay etmə, biabır etmə TEŞHIS – 1) tanıma, ayırdetmə, müəyyən etmə; 2) diaqnoz (tibbi) TEŞVİK(-ki) – 1) həvəsləndirmə, şirnikləndirmə, təşviq etmə; 2) təhrik etmə, sövq etmə TEVDİ: tevdi etmek – təqdim etmək, vermək TEVKİF – həbs, tutma; tevkif müzekkeresi – həbs haqqında order TEYİT(-di) – təsdiq TEYP(-bi) – maqnitofon TEYZE – xala; teyze kızı – xalaqızı TEZ I – 1) dissertasiya; tezi müdafaa etmek – dissertasiya müdafiə etmək; 2) fikir, müddəa, tezis; tezlere dayanmak – müddəalara əsaslanmaq TEZ II – tez, cəld TEZKERE – sənəd, arayış, vəsiqə; av tezkeresi – ovçuluq vəsiqəsi; hasta tezkeresi – xəstəlik kağızı, bülleten TIKNAZ – dolğun və alçaq boylu TIMARHANE – dəlixana TIPKI – tamamilə oxşar, eyni TIRPAN – dəryaz, kərənti TIRAŞ TAKİMİ – üz qırxan alət TİKSİNÇ(-ci) – iyrənc, çirkin TİPİ – boran, tufan, çovğun TİRBUŞON – probkaaçan, ştopor TİTREKKAVAK(-ğı) – ağcaqovaq TİTİZ – 1) vasvası, xırdaçı, öcəşkən; 2) tələbkar, prinsipial, ciddi TOKAT(-dı) – sillə, şapalaq TOMRUK(-ğu) – tir, şalban TOPLAM – cəm, nəticə, yekun TOPLULUK(-ğu) – 1) birlik, cəmiyyət, assosiasiya; 2) kollektiv, qrup TOPLUM – cəmiyyət; toplumsal – ictimai TORUN – nəvə TOY – dovdaq (zoologiya) TÖREN – təntənə, şadlıq, şənlik, mərasim; açılış töreni – açılış mərasimi; düğün töreni – toy şənliyi; tören yapmak – şadlıq etmək TÖRENLİ – təntənəli, təmtəraqlı, dəbdəbəli TRAFİK(-ği) – yol hərəkəti TRAMPET(-ti) – baraban, təbil; trampet çalmak – təbil çalmaq TREN – qatar TRENÇKOT(-tu) – plaş, yağmurluq TROMPET(-ti) – truba (musiqi aləti), kərənay TUGAY – briqada TUĞLA – kərpic; tuğla harmanı – kərpic zavodu TUHAF – 1) qəribə, təəccüblü; tuhaf hikayeler – məzəli əhvalatlar; 2) gülməli, məzəli TUHAFİYE – 1) qalantereya; 2) xırdavat dükanı TULUM – 1) kombinizon; 2) tuluq; 3) tübik

٤٩

TULUMBA – nasos; yangın tulumbası – yanğın nasosu TURBA – torf TURFANDA – novbar (meyvə, tərəvəz) TURİSTİK ÜS – turist bazası TURNUVA – turnir; satranç turnuvası – şahmat turniri TURTA – tort TURUNCU – narıncı TURUNÇGİLLER – sitrus bitkiləri TUŞ –1) klaviş; 2) tuşe (idman) TUTAM – 1) dəstə, çəngə, tutam; 2) bir çimdik; bir tutam tuz – bir çimdik duz TUTANAK(-ği) – 1) protokol; 2) akt TUTAR – 1) cəm, yekun, nəticə; 2) epilepsiya (tibb) TUTKAL – yapışqan TUTUCU – 1) konservator; 2) konservativ TUTUM – 1) qənaət, qənaətcillik; 2) rəftar, davranış; bu adamın tutumunu beğenmiyorum – bu adamın davranışını bəyənmirəm TUTUŞMAK – 1) alışmaq, yanmaq, alovlanmaq; 2) qoşulmaq, qarışmaq, girişmək; tartışmaya tutuşmak – münaqişəyə qoşulmaq TUVAL – yağlı boyalarla çəkilmiş şəkil TUZAK(-ğı) – tələ TÜKETİCİ – 1) istehlakçı; 2) alıcı, müştəri TÜKETİM – işlətmə, istifadə, istehlak; özel tüketim – şəxsi istifadə TÜKÜRÜK(-ğü) – tüpürcək TÜMEN – diviziya; tümen komutanı – diviziya komandiri TÜMÖR – şiş (tibb) TÜP(-bü) – 1) kolba, şüşə; 2) tübik, ampula TÜR – növ, çeşid TÜRKÜ – xalq mahnısı; türkü cağırmak – mahnı oxumaq TÜRLÜ – 1) növ, çeşid; 2) müxtəlif, cürbəcür, növbənöv; türlü düşünceler – müxtəlif fikirlər; türlü yemekler – cürbəcür yeməklər TÜY – tük, lələk, pərqu; tüy atmak – tük tökmək TÜZEL: tüzel kişi – hüquqi şəxs TÜZÜK(-ğü) – nizamnamə, əsasnamə

U

UÇAK(-ğı) – təyyarə; yolcu uçakı – sərnişin təyyarəsi UFAK – balaca, xırda, kiçik; ufak ev – balaca ev; ufak kardeşim – kiçik qardaşım; ufak para – xırda pul UĞRAŞMAK – 1) məşğul olmaq, çox işləmək; 2) əleyhinə olmaq; bu adam benimle ne diye uğraşıp durur? – bu adam nəyə görə mənim əleyhimə olur? UĞURLAMAK – ötürmək, yola salmaq ULAŞIM – rabitə, əlaqə, kommunikasiya, kontakt; iki şehir arasında ulaşım kesildi – iki şəhər arasında əlaqə kəsildi ULAŞMAK – 1) çatmaq, yetişmək, gəlmək; mektup yerine ulaştı – məktub yerinə çatdı; 2) nail olmaq, müvəffəq olmaq; 3) kifayət etmək, çatmaq; bu ip karşı tarafa ulaşmıyor – bu ip o biri tərəfə çatmır ULAŞTIRMA – çatdırma, daşıma ULAŞTIRMAK – çatdırmaq, vermək, yetirmək; zafere ulaştırmak – qələbəyə çatdırmaq ULUS – millət, ulus

٥٠

ULUSAL – milli; ulusal bayram – milli bayram; ulusal giysiler – milli geyimlər ULUSLARARASI – beynəlxalq, beynəlmiləl; uluslararası ilişkiler – beynəlxalq əlaqələr UNVAN – 1) titul, rütbə, ad; dünya şampiyonu unvanı – dünya çempionu adı; 2) ünvan US – şüur, dərrakə, ağıl USLU – 1) ağıllı, kamallı; 2) dinc, sakit, üzüyola USTURA – ülgüc UŞAK(-ğı) – qulluqçu, xidmətçi, nökər; uşak tutmak – nökər tutmaq UTANÇ(-cı) – xəcalət, həya; utanç duydu – xəcalət çəkdi UYARI – xəbərdar etmək, yada salma UYARINCA – uyğun olaraq, müvafiq olaraq UYARMAK – xəbərdar etmək, diqqətini cəlb etmək UYDU – peyk; yapma uydu – süni peyk UYGAR – mədəni, sivilizasiyalı UYGARLIK(-ğı) – mədəniyyət, sivilizasiya; batı uygarlığı – qərb mədəniyyəti UYGULAMAK – 1) tətbiq etmək, həyata keçirmək; 2) uzaqlaşdırmaq, uyğunlaşdırmaq UYRUK(-ğu) – vətəndaş UYRUKLUK(-ğu) – vətəndaşlıq UYSAL – itaətkar, üzüyola UYUKLAMAK – mürgüləmək UYUM – uyğunluq, harmoniya UYUŞKAN – yumşaqxasiyyət, sözəbaxan UYUŞTURUCU – narkotik UYUTMAK – 1) yuxuya vermək, yatızdırmaq; 2) azaltmaq, sakitləşdirmək (ağrını dərdi və s.) UZAKDOĞU – Uzaq şərq UZAY – kosmos; uzay araştırmaları – kosmik tədqiqatlar UZGÖRÜR – uzaqgörən UZMAN – mütəxəssis; tarım uzmanı – aqronom

Ü

ÜCRET(-ti) – əmək haqqı, məvacib; asgarı ücret – ən aşağı məvacib ÜCRETLİ – maaşlı, məvacibli; yüksek ücretli – yüksək maaşlı ÜÇBOYUTLU – üç ölçülü ÜÇGEN – 1) üçbucaq; 2) üçbucaqlı ÜLKÜ – ideal ÜLSER – yara, xora; mide ülseri – mədə xorası ÜN – şan, şöhrət; ün almak – şöhrət qazanmaq ÜNLÜ – məşhur, tanınmış, görkəmli; ünlü bir sinir doktoru – görkəmli nevropatoloq ÜREM – 1) artım, çoxalma; 2) faiz; düz ürem – adi faiz ÜRETİCİ – istehsalçı, istehsal edən ÜRETİM – 1) məhsul, hasilat, hazır məmulat; tarım üretimi – kənd təsərrüfatı məhsulu; 2) istehsal, istehsal etmə, hasil etmə; üretim araçları – istehsal vasitələri ÜRETMEK – istehsal etmək, hazırlamaq, hasil etmək ÜRÜN – məhsul, hasilat; ürün fazlası – məhsul bolluğu ÜS(üssü) – baza; hava üssü – aviabaza ÜSLENMEK – yerləşmək, bazaları yerləşdirmək ÜSTEĞMEN – baş leytenant ÜŞENMEK – tənbəllik etmək ÜŞÜŞMEK – yürüşüb toplaşmaq, axışıb gəlmək ÜVEZ – üvəz, quş armudu

٥١

ÜYE – 1) üzv (cəmiyyətin, partiyanın, dərnəyin və s.); aile üyeleri – ailə üzvləri; 2) üzv (anatomiya), əza ÜYELİK(-ği) – üzvlük; ortak pazar üyeliği – ümumi bazar üzvülüyü

V

VAKA – vaqiə, hadisə; sıtma vakaları – qızılca ilə xəstələnmə halları VALİZ – sakvoyaj, kiçik çamadan, yol çantası VANTUZ: vantuz çekmek – banka qoymaq VAPUR – paroxod VARDİYA – növbə, iş növbəsi; vardiya subayı – növbətçi zabit VARIŞ – 1) gəlmə, gəlib çıxma, çatma, finiş; varış hattı – finiş xətti; 2) fəhm, fərasət VARIŞLI – fərasətli, fəhmli VARMAK – 1) gəlib çıxmaq, varid olmaq, çatmaq, yetişmək; iş buna kadar varmadı – iş o yerə çatmadı VARSAYIM – fərziyyə, güman VARSAYMAK – güman etmək, zənn etmək, fərz etmək VARYOS – gürz, ağır çəkic VATMAN – vaqonsürən VAZİSTAS – nəfəslik VECİBE – 1) öhdəçilik; 2) vəzifə, borc VEKALET(-ti) – ixtiyar, səlahiyyət, vəkalət, hüquq VEKİL – 1) nümayəndə, vəkil, müvəkkil; millet vekili – deputat; 2) müavin; komutan vekili – komandirin müavini VERECEK(-ği) – borc; verecekli – borclu VERESİYE – kreditlə, nisyə VEREV(ine) – çəp, çəpinə VERİM – məhsuldarlıq VERİMLİ – məhsuldar, bərəkətli, münbit; verimli bir tarla – məhsuldar tarla VERNİ, VERNİK(-ği) – lak çəkmə, laklama VERNİKLEME – lak çəkmə, laklama VESAYET(-ti) – 1) qəyyumluq, himayə; idari vesayet – dövlət himayəsi; 2) vəsiyyət VESİLE – 1) bəhanə; 2) fürsət VESTİYER – qarderob, soyunma yeri VEZNE – 1) kassa, xəzinə; 2) tərəzi, qapan VİNÇ(-ci) – qaldırıcı kran, bucurqad; elektrik vinçi – elektrik kranı VİRAJ – viraj, döngə; keskin viraj – sərt döngə VİTES – sürət, tezlik; ağır vites – kiçik sürət; vitesi değiştirmek – sürəti dəyişmək VİYOLON – skripka VİYOLONİST(-ti) – skripkaçı, skripka çalan VİZON – 1) su samuru; 2) su samuru xəzi VURDUMDUYMAZ – laqeyd, hissiz, etinasız VURKUNCU – möhtəkir, alverçi

Y

YABAN – 1) yad, özgə; 2) yabanı, cır (bitkilər) YABANGÜLÜ(-nü) – itburnu çiçəyi

٥٢

YADSİMAK – inkar etmək, danmaq YAFTA – etiket, yarlık YAĞMURLUK(-ğu) – plaş, yağmurluq, bürüncək YAHNİ – yəhni (qızardılmış soğanla hazırlanmış ət yeməyi) YAKACAK(-ğı) – yanacaq YAKINMAK – şikayətlənmək, gileylənmək YAKIT(-tı) – yanacaq; akar yakıt – duru yanacaq YAKLAŞIK – təxmini; yaklaşık olarak – təxmini olaraq YAKLAŞMAK – yaxınlaşmaq YAKMAK – yandırmaq, alışdırmaq; ocağı yakmak – ocağı yandırmaq YALDIZ – 1) qızıl suyu, zər; 2) zahiri bəzək YALI – 1) çimərlik, sahil; 2) yay evi, villa (dənizin, çayın sahilində) YALPA – yırğalanma, valaylama; gemi yalpa vuruyordu – gəmi yırğalanırdı YAMUK(-ğu) – trapesiya; dik yamuk – düzbucaqlı trapesiya YAN SOKAK – döngə YANARDAĞ(-ğı) – yanardağ, vulkan YANGI – iltihab; boğaz yangısı – boğaz iltihabı YANKESİCİ – oğru, cibgir YANKI – əks-səda, reaksiya YAPI – 1) bina, tikili, qurğu; istihsal yapıları – istehsal binaları; 2) tikinti, inşaat, qurma; yapı işleri – tikinti işləri; 3) quruluş, struktur; dilin yapısı – dilin quruluşu YAPICI – 1) quran, yaradan, inşaatçı; 2) əməli, konstruktiv; yapıcı teklif – əməli təklif YAPILIŞ – quruluş, konstruksiya YAPIM – qurma, yaratma, istehsal; yapma boyaların yapımı – süni boyaların istehsalı YAPIT(-tı) – iş, əsər YAPMA – 1) yaratma, tikmə, qurma; 2) təmir etmə, düzəltmə; 3) hazırlama; 4) süni, saxta, qəlp YAPMACIKSIZ – təbii YAPMAK – 1) etmək, yaratmaq, tikmək, qurmaq, düzəltmək, hazırlamaq; bir seyahat yapmak – səyahət etmək; 2) səbəb olmaq, doğurmaq YARBAY – podpolkovnik YARGI – mülahizə, mühakimə, fikir, rəy YARGIÇ(-cı) – hakim; askeri adliye yargıçı – hərbi hakim YARGILAMAK – mühakimə etmək YARIİLETKENLER – yarımkeçiricilər YARIÇAP(-pı) – radius YARIMCA – parabaş, miqren YARIN – sabahkı gün, sabah; yarından tezi yok – sabahdan tez olmayacaq YASA – qanun; yasalı – qanuni YASAK(-ğı) – 1) qadağa, yasaq; yasak koymak – qadağa qoymaq; 2) qadağan edilmiş, yasaq olunmuş YASALAŞMAK – qanuniləşmək, qüvvəyə minmək YAŞANTI – həyat; kişisel yaşantı – şəxsi həyat YAŞARLIK(-ğı) – həyat qabiliyyəti YAT(-tı) – yaxta YATAK: yatak çarşafı – mələfə YATAY – üfüqi YATILI: yatılı okul – internat məktəb, pansion YATIRIM – kapital qoyuluşu, investisiya YAVRU – uşaq, uşaqcığaz, bala; kedi yavrusu – pişik balası; yavru çıkarmak – cücə çıxartmaq YAYA – 1) piyada (adam); yaya geçidi – piyadalar üçün keçid; 2) piyada, ayaqla; yaya gitmek – piyada getmək YAYGARA – qışqırıq

٥٣

YAYIM – 1) nəşr; 2) ötürmə, yayma, translyasiya YAYIN – 1) veriliş; 2) nəşr, nəşr etmə YAYINLAMAK – 1) nəşr etmək; 2) translyasiya etmək, vermək YAZ – yay YAZAR – yazıçı, müəllif; dram yazarı – dramaturq YEDEK(-ği) – ehtiyat; yedek anahtar – ehtiyat açar YEĞEN – qardaş oğlu, bacı oğlu, qardaş qızı, bacı qızı YELEK(-ği) – jilet; cancurtaran yeleki – xilasedici jilet YELKOVAN – dəqiqə əqrəbi (saatda) YELPAZE – yelpik YELTENİŞ – təşəbbüs YELTENMEK – cəhd etmək, səy etmək, çalışmaq YEMİN – and; yemini basmak – and içmək YEMİŞ – meyvə, bar-bəhər, mer-meyvə; yemiş tabağı – meyvə qabı YENGEÇ(-ci) – 1) yengəc (zoologiya); 2) xərçəng bürcü (astronomiya) YENİLGİ – məğlubiyyət; yenilgiye uğramak – məğlubiyyətə uğramaq YENİLMEK – məğlub olmaq, uduzmaq YENİR, YENİLİR – yeməli YENMEK – 1) məğlub etmək, qalib gəlmək, udmaq; 2) aradan qaldırmaq, qabağını almaq, öhdəsindən gəlmək; güçlükleri ve mahrumiyetleri yenmek – çətinlikləri və məhrumiyyətləri aradan qaldırmaq YERMEK – töhmət etmək, məzəmmət etmək, danlamaq YERMELİ – alçaldıcı, hörmətdən salan; yermeli fıkra – felyeton YERUCU – qütb YERYUVARLAĞI(-nı) – Yer kürəsi YETENEK(-ği) – qabiliyyət YETERLİK(-ği) – 1) bacarıq, səriştə, qabiliyyət; 2) səlahiyyət YETİNMEK – kifayətlənmək, qane olmaq; bununla yetinmiyerek – bununla kifayətlənməyərək YETİŞMEN – stajer YETKİ – ixtiyar, səlahiyyət, hüquq; yetkisini kullanmak – öz səlahiyyətindən istifadə etmək YETKİLİ – səlahiyyətli, hüquqlu; yetkili bir şahıs – səlahiyyətli şəxs YIKAMAK – yumaq YILDIRMAK – qorxutmaq, hədələmək YILMAK – qorxmaq, çəkinmək YIPRANMAK – 1) köhnəlmək, dağılmaq; 2) taqətdən düşmək, əldən düşmək YOĞUN – sıx, qatı YOĞUNLUK(-ğu) – sıxlıq; nüfus yoğunluku – əhalinin sıxlığı YORUM – icmal, şərh, izah; yorumdan kaçınmak – şərh eləməkdən boyun qaçırmaq YORUMCU – şərhçi, icmalçı; radyo yorumcusu – radio şərhçisi YORUMLAMAK – kommentari vermək, izah etmək, şərh etmək YÖNETEM – üsul, metod YÖNETİM – idarə, rəhbərlik, başçılıq; planlı yönetim – planlı idarə YÖNETMEK – idarə etmək, rəhbərlik etmək YÖNETMELİK(-ği) – təlimat, göstəriş YÖNETMEN – 1) rəhbər, başçı, direktor; 2) quruluşçu, tərtibatçı YÖRE – eniş, yamac, ətraf, şəhər kənarı, civar YÖRESEL – yerli; yöresel saatle – yeri vaxtla YÖRÜNGE – orbit YUFKA – 1) yuxa; yufka acmak – yuxa yaymaq; 2) nazik, zərif, yuxa; yufka yürekli – ürəyiyuxa YUNUSBALIĞI(-nı) – delfin YÜKÜM – vəzifə, borc YÜRÜRLÜK(-gü) – qüvvədə olmaq (qanun və s.); kanun yürürlükte – qanun qüvvədədir

٥٤

YÜZBAŞI(-yı) – kapitan, rotmistr YÜZDE – faiz; yüzde kırk – qırx faiz YÜZEY – səth; yüzey gerilimi – səthi gərilmə YÜZEYSEL – səthi; yüzeysel muamele – səthi münasibət YÜZÖLÇÜMÜ(-nü), YÜZÖLÇE – sahə; ülkenin yüzölçümü nedir? – ölkənin sahəsi nə qədərdir?

Z

ZAM(mmı) – artım, əlavə; kıdem zamı – uzun müddətə işlədiyinə görə maaşa edilən əlavə; fiyatlara zam kondu – qiymətləş bahalaşdı ZAMİR – əvəzlik (qrammatika) ZAMK(-kı) – yapışqan ZATÜRREE – sətəlcəm (tibb) ZAYİAT(-tı) – itkilər, tələfat; zayiat vermek – itkilər vermək ZEKİ – ağıllı, şüurlu, zəkalı ZERDEVA – dələ ZIMPARA sumbata; zımpara bezi – sumbata bəzi ZIPLAMAK – hoppanmaq, tullanmaq ZIVANA: zıvanadan çıkmak – hövsələdən çıxmaq, özündən çıxarmaq ZİFİRİ: zifiri karanlık – zülmət ZİFOS – palçıq, çirkab; zifos atmak – biabır etmək, şər atmaq ZİL – 1) zəng; zile basmak – zəng çalmaq; 2) sinc; zili çalmak – sinc çalmaq ZİRAAT(-ti) – əkinçilik, kənd təsərrüfatı ZORBA – zülm edən, əziyyət verən ZORBALIK(-ğı) – zülm, əziyyət ZORLUK(-ğu) – çətinlik; bu işin zorluğu var – bu işin çətinliyi var ZORUNLU – məcburi, zəruri; zorunlu kılmak – məcbur etmək ZORUNLUK(-ğu) – məcburiyyət, zərurət ZÜPPE – şıq geyinən, modabaz

٥٥