Tuz ve Salk

Tuz ve SalkDyt.Mustafa YILDIZMula Halk Sal MdrlMULA HALK SALII MDRL

MULA HALK SALII MDRLMULA HALK SALII MDRL

Tuzun TarihiM. 6000 lerde in de, M. 5000 lerde Polonya da, M. 3500 lerde spanya da ve ayn dnemlerde Avusturya da tuz yataklarnn ya da tuz madenlerinin varlna iaret eden verilerden sz edilmektedir.lk olarak lezzet daha sonra saklama ve dayankllkAnadolu da ilk kullanan hititlerPara yerine tuz (ngilizcede salary = maa cret)Romal askerlerin maalar tuz olarak deniyorduBaz afrika lkelerinde hala tuz deiim arac olarak kullanlmaktadr.MULA HALK SALII MDRLKltrmzde TuzAk yaraya tuz ekilmez zerine tuz biber ekmekorbada tuzu bulunmakYaraya tuz basmakAznn tad tuzu kamakTad tuzu kalmamakTuzu kuru

MULA HALK SALII MDRLlkemizde Tuz Tketimi200818 g201215 g

Dnya Salk rgt Gnlk 5 G neriyor MULA HALK SALII MDRLTrkiye Ar Tuz Tketiminin Azaltlmas Program 2011-2015Hastalk Yk almas Verilerine Gre Trkiye de Gerekleen Her Drt lmden Biri Hipertansiyon le lgilidir.

Hipertansiyon lkemizde En Fazla lme Neden Olan Kalp Hastalklar Oluum Riskini Arttrr.

lkemizde Kronik Bbrek Hastal Grlme Oran Giderek Artmaktadr.

10-16 MART TUZA DKKAT HAFTASI

MULA HALK SALII MDRLSodyum Nedir?Sodyum besinlerde doal olarak bulunan bir mineraldir. Vcuttaki sodyumun yaklak %60 hcre d svda bulunur. Vcuttaki sodyumun %30-40 kemiklerde bulunurGeri kalan kan ieriinde, sinir ve kas dokusunda bulunur.

MULA HALK SALII MDRLSodyum Vcudumuzda Ne e YararSodyum, klor ve potasyum gibi dier minerallerle birlikte elektrolit olarak adlandrlr. Bu ismi almalarnn nedeni, vcutta elektrik akmn iletmeleridir.Sv dengesinin salanmasnda fonksiyonu vardr.Asit -baz dengesinin salanmasnda grev alr.Sinir- kas almasnda; elektro-kimyasal uyarlar sinir hcresi boyunca tayarak uyarnn kasa iletilmesini salar.

MULA HALK SALII MDRL9Ar Tuz Kullanm Bir ok Salk Sorununa Neden OlabilirYksek tansiyonKalp HastalklarnmeBbrek HastalklarKemik ErimesiBaz kanser trleri grlme riski artar

MULA HALK SALII MDRL10Tuz Sodyum likisiSofra Tuzu (sodyum klorr)% 40 sodyum % 60 klordan oluur

Etiketlerdeki Sodyum Miktarn 2.5 le arparak Tuz Miktarn Kolayca Hesaplamak Mmkndr(400 mg sodyum ieren rn 1 g tuz ierir)

MULA HALK SALII MDRLSodyum ve HipertansiyonErkeklerde%19.5Kadnlarda%22.6

Ar Tuz tketimi = HipertansiyonHipertansiyon = nmeHipertansiyon = Kalp Hastalklar

Yaplan eitli almalarla diyette tuz almnn 1g/gn azaltlmas fellerde %5, kalp krizlerinde %3 azalma, diyette tuz almnn 9g/gn azaltlmasnn ise fellerde %34, kalp krizlerinde ise%24 lk bir azalma salad tespit edilmitir.

MULA HALK SALII MDRLSodyumdan Zengin BesinlerSofra TuzuKarbonatKabartma TozuEt suyu tabletleriHazr orbalarKonservelerSalamura besinlerSoya sosu

Hardal KetapSoslarSalam,sucuk, sosisKurutulmu SebzelerPeynirKrakerlerFast-food besinlerTuzlu kuruyemilerMULA HALK SALII MDRLBaz Yiyeceklerin Sodyum erikleri (100 g/mg)Tuz40 000 mgEt Suyu Tableti24 000 mgKabartma Tozu11000 mgTuru1300 mgKetap1000 mgCibs (patates)1000 mgHazr orba5300 mgKaar Peyniri700 mgLor Peyniri400 mgSt49 mgYumurta138 mgDana Eti80 mgTavuk Eti70 mgBalk68 mg

Tuzlu Kraker1100 mgYufka1000 mgEkmek585 mgKereviz100 mgEnginar86 mgIspanak70 mgHavu47 mgKuru Soan10 mgMarul9 mgSalatalk5 mgTaze Fasulye7 mgDomates3 mgPatates3 mg

MULA HALK SALII MDRLEkmek ve TuzTrk Gda Kodeksi Ekmek Tebliinde Yaplan Deiiklikle Ekmekteki Tuz Oran Azaltlmtr.

% 1.75 % 1.5MULA HALK SALII MDRLETKET OKUMA KARBONAT (SODYUM BKARBONAT)KABARTMA TOZUSALAMURADSODYUM FOSFATMONO SODYUM GLUTAMAT (MSG)NaCl(Sodyum klorr)TUZ (SODYUM KLORR)

MULA HALK SALII MDRLETKET OKUMA SODYUM KAZENAT (KEK,HAZIR BESNLER)SODYUM STRAT (ASTL DZENLEYC)SODYUM NTRAT (SUCUK,SALAM,SOSS KIRMIZI-PEMBE RENK VE KORUYUCU)SODYUM PROPONAT (UNLU MAMLLER KORUYUCU)SODYUM SLFT (KORUYUCU ,LENM ET RNLER)SOYA SOSUMULA HALK SALII MDRLMONO SODYUM GLUTAMATHAZIR ORBALARTUZOTLARTAVUK VE ET SUYU TABLETLERHAZIR SOSLARCBSLERHAZIR KFTELER VE ISITILIP YENLEN ET RNLERSUCUK,SALAM,SOSS VB.TUZ TKETMN AZALTMAK Nlk nce Tadna BakMasa Da Tuzluk YokSala Varsa Tuz EklemeEt Ve Tavuk Suyunu Kendin YapTUZ TKETMN AZALTMAK N1 Hafta Sonra Daha Kolay Biraz SabretLimon Ya Da Ya Da Tuz Eklenmemi Baharat Eklekelek Ve Daha Az Tuzlu Peynirleri Tercih Et Tuz eriini Azaltmak in Peynir Ve Zeytini Suda BekletMULA HALK SALII MDRLTUZ TKETMN AZALTMAK NEtikette Sodyum Miktarna Dikkat Et.Daha Az Sodyumlu rnleri Tercih EtTuz Eklenmemi Kuruyemileri Tercih EtSalam, Sosis Ve Sucuk Gibi lenmi Et rnlerini Daha Az TketinFast Food Besinlerden Uzak DurunHazr Soslar,ketap Ve Hardal Gibi rnlerini Daha Az Tketin MULA HALK SALII MDRLTuz Tketimini Azaltmak inDaha fazla taze sebze ve meyve tketinSatn aldnz hazr besinlerin etiketlerini mutlaka okuyun ve daha az tuzlu olanlar tercih edinYemeinizin lezzetini arttrmak iin tuz yerine maydanoz, nane, kekik, dereotu, rezene, fesleen, limon gibi besinler ile baharatlar kullannMULA HALK SALII MDRLTuz Tketimini Azaltmak inTuz Yerine Maydanoz, Nane, Kekik, Dereotu, Rezene, Fesleen, Limon Gibi Besinler le Baharatlar KullannYemeklerle birlikte yourt tketilmesi tuz tketiminin azaltlmasna yardmc olurMaden sular kaynana gre farkl miktarda sodyum ierir, sodyum ieriini etiketinden kontrol edin

MULA HALK SALII MDRLYOT VE TUZTrkiye de 1994 ylndan beri yot Yetersizlii Hastalklarnn nlenmesi ve Tuzun yotlanmas Program yrtlmektedir. Program kapsamnda 1998 ylnda tuzun iyotlanmas konusunda yasal dzenleme yaplarak tuzlarn iyotlanmas zorunlu hale getirilmitir. Trk Gda Kodeksi Tuz Teblii Tebli No: 2007/53 23 Ocak 2008 tarih ve 26765 sayl resmi gazetede yaymlanarak yeniden dzenlenmitir.Bu erevede lkemizde sofralk tuzlar iyotla zenginletirilmekte, sadece 250 gramlk iyotsuz sofra tuzlar hastal olan kiiler iin retilmektedir.

MULA HALK SALII MDRLYOT VE TUZSalnz iin az ama iyotlu tuz tketinyotlu tuz; zeka geriliini ve beyin hasarn nler, okul baarsn arttrryot Kaybn nlemek in Tuzu;* Yemeklerinizi piirdikten sonra ekleyin* Serin, kuru ve ksz ortamda ve koyu renkli cam kaplarda saklaynMULA HALK SALII MDRL

OBEZTE VE FZKSEL AKTVTEDyt. Mustafa YILDIZMula Halk Sal MdrlBulac Olmayan Hastalklar Programlar ve Kanser ubesi OBEZTE VCUMUZDA AIRI MKTARDA YA DEPOLANMASI SONUCU ORTAYA IKAN VE LMLE SONULANAN BR OK SALIK SORUNUNA NEDEN OLAN OK NEML BR HASTALIKTIR.OBEZTEHER YIL DNYA DA 2.8 MLYON K OBEZTENN NEDEN OLDUU HASTALIKLAR NEDENYLE HAYATINI KAYBETMEKTEDR.HER YIL BU RAKAM GDEREK ARTMAKTADIR.OBEZTEYetikin erkeklerde vcut arlnn %15-18'i, kadnlarda ise %20-25'ini ya dokusu oluturmaktadr. Bu orann erkeklerde %25, kadnlarda ise %30'un stne kmas obeziteyi oluturmaktadr.OBEZTENN NEDEN OLDUU KRONK HASTALIKLARnslin direnci HiperinslinemiTip 2 Diabetes MellitusHipertansiyonKoroner arter hastalHiperlipidemi HipertrigliseridemiMetabolik sendrom

OBEZTENN NEDEN OLDUU KRONK HASTALIKLARSafra kesesi hastalklarBaz kanser trleri (kadnlarda safra kesesi, endometriyum, yumurtalk ve meme kanserleri, erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri )OsteoartritFelUyku apnesi

OBEZTENN NEDEN OLDUU KRONK HASTALIKLARKaracier yalanmasAstmSolunum zorluuGebelik komplikasyonlarMenstruasyon dzensizlikleriAr kllanmaAmeliyat risklerinin artmas

OBEZTENN NEDEN OLDUU KRONK HASTALIKLARRuhsal sorunlar (Anoreksiya nevroza (yemek yememe) veya Blumia nevroza (kusarak yedii besinlerden yararlanmama)Toplumsal uyumsuzluklarDeri enfeksiyonlar, kasklarda ve ayaklarda mantar enfeksiyonlarKas-iskelet sistemi problemleri

ATEROSKLEROZYal Bandlar

ATEROSKLEROZlerlemi Faz

ATEROSKLEROZGe lseratif Faz

SKEMLKEMZDE OBEZTE1990ERKEKLERDE%9KADINLARDA%24

2010ERKEKLERDE%20KADINLARDA%40LMZDE OBEZTE2005 YILINDA YAPILAN ARATIRMADA MULA LNDE YAAYAN 6-15 YALARI ARASINDAK 4260 OCUK VE GENLERDE YAPILAN ARATIRMADA

ERKEKLERN% 9.1iKIZLARIN%7.6i

OBEZDR.

OBEZTE LM YNTEMLERBEDEN KTLE NDEKSBEL EVRESBEL KALA ORANIBEDEN KTLE NDEKSBKI = AIRLIK (KG) / BOY (KARE) (M)

18.5 24.9 ARASI NORMAL25 29.9 ARASI FAZLA KLOLU30 34.9 ARASI 1. DERECE OBEZ35 39.9 ARASI 2. DERECE OBEZ40 VE ZER MORBD (LMCL) OBEZBEL EVRESKADINLARDA 88 CM VE ZERERKEKLERDE 102 CM VE ZER

OBEZTE TEDAV YNTEMLERTIBB BESLENME TEDAVSFZKSEL AKTVTELA TEDAVSCERRAH TEDAVTIBB BESLENME TEDAVSENERJ ALIMININ AZALTILMASIYETERL VE DENGEL BESLENMEHERKES N FARKLIDAHA YAVA VE SIK ARALIKLARLA BESLENMEDAHA FAZLA DOYGUNLUKDAVRANI DEKL

Alnan EnerjiTketilen EnerjiKontrol Edici FaktrlerDengeli Kilonun FizyolojisiOBEZTE VE YA1 G YA9 KALOR1 G UN4 KALOR1 G ET4 KALOR

ENERJ VERROBEZTE VE YAYALI BESNLER;

DAHA LEZZETLDAHA AZ NEME GEREKTRR.

ZEYTNYAIKEPEYLE , BARDAKLA YA DA DORUDAN EDEN BOLCA DKMEYN

Avc/ToplaycTarmc KylModern nsanNiastaekerProteinYaTarihsel Srete nsan Besin erikleriDAHA AZ YYEREK DOYMAK NHER LOKMAYI EN AZ 10 DEFA NEHER LOKMADAN SONRA ATALI- KAII BIRAKEKME KAIK YAPMALK NCE SALATADAN BALAEKMEN MUTLAKA DLMLETTR.

ARA NLERDAHA TOK HSSETMEK N SAAT 11 00 VE 16 00 MUTLAKAABARTMADANKEK,PASTA YERNE;

TAZE YA DA KURU MEYVEBR AVU FINDIK, CEVZ YA DA BADEMAYRAN,ST VEYA CACIKKISIR PEYNRL SANDVKELEK YEL SOANHALANMI YUMURTA DOMATES

54

56TAM BUDAY EKMEKEPEK EKME DELDAHA DOYURUCUTOHUM (RUEYM) KISMI AYRILMAMIPOSA KAYNAIB1 VE BROK BESN ES VARDAHA LEZZETLTAM BUDAY EKMEMDE VE BARSAK KANSERLERNE KARI KORUYUCUKABIZLIA KARI KORUYUCUKAN KOLESTEROLN DRC ETKS VARZAYIFLAMAYA YARDIMCISNDRM DAHA KOLAY

Kanszlk ve BeslenmeKrmz et , karacier ve yumurta daha sk tketilmelinlerde mutlaka C vitamini kayna besinler tketilmeliPekmez,kuru meyve tketimi nemliKafein ieren iecek (ay,kahve,kola) tketimi azaltlmal ve demir kayna besin tketildikten en az 45 dk sonra tketilmeli.

ERGENLK VE BESLENME TOSTSMTHAMBURGERCBSLERHAZIR KEKLER BSKVLERKOLALI VE GAZLI ECEKLERHAZIR MEYVE SULARIKOLATA VE EKERLEMELER

KANTNLEREN OK SATILAN YYECEK MADDELERTOSTSMTHAMBURGERDNERGAZLI ECEKLERKOLATA VE EKERLERSMTUNSIVIYATUZSUSUSAM PEKMEZ ???

TOSTSUCUK ??KAAR ??YA ??KETAP ??MAYONEZ ??BOYA FIRASI ??ETKET OKUMANE ZAMAN RETLMSON KULLANMA TARHRETM ZN VAR MI?KA GRAMKA KALORNE KADAR TUZ VARNDE NELER VAR?

ETKET OKUMAEVDE YAPILMI KEK UN , YUMURTA ,EKER ,YA ,ST

HAZIR KEK

GLSEROL ( NEM TUTUCU) ,SODYUM HDROJEN KARBONAT,KORUYUCU (POTASYUM SORBAT) GLKOZ URUBU,FRUKTOZ URUBU,ASTL DZENLEYC STRK AST, KIVAM ARTTIRICI (KSANTAN GAM)

FZKSEL AKTVTEYRYKOMABSKLETE BNMEBAHE LERYZMEVOLEYBOL, BASKETBOL VB.SPORLAR

LKEMZDE FZKSEL AKTVTEDZENL % 3.5 BELL ARALIKLARLA %29H YAPMAYAN % 67.5 FZKSEL AKTVTEHEDEF KALP HIZI

220- (YA) = MAKSMUM KALP ATI SAYISI

AKTVTE YAPARKEN DEAL KALP ATI SAYISI

MAKSMUM KALP ATIININ YARISI KADAR

FZKSEL AKTVTERNEK

YA : 50

MAKSMUM KALP ATIM SAYISI : 220 50 = 170

DEAL KALP ATIM SAYISI : 170 / 2 = 85

(BU SAYI EN FAZLA % 20 DAHA ARTTIRILABLR)FZKSEL AKTVTEUYGUN KIYAFETAYAKKABIZEMNSICAKLIKSIVI TKETMAKAM YA DA SABAH

FZKSEL AKTVTEBALARKEN YAVA GDEREK DAHA HIZLINEFES KONTROLMMKNSE KONUMADANSPOR ALETLER EN SON

GN NDE FZKSEL AKTVTEARALA GTMEK YERNE YRYEREK YA DA BSKLETLEOCUKLARINIZA MOTORSKLET YERNE BSKLET HEDYE ALINBAHENZE BSKLETLE YRYEREK YA DA BSKLETLE GDN

KALOR HARCAMASI ( 70 KG)UYUMA82 KALOROKUMA YAZMA123 KALORGEZEREK YRME140 KALORTEMPOLU YRME273 KALORKOMA YAVA545 KALORKOMA HIZLI1091 KALORBSKLET HIZLI520 KALORFUTBOL477 KALORYZME 545 KALORFAST FOODHAMBURGER500 KALORPATATES KIZARTMA390 KALORKOLALI ECEK(400 ML)180 KALORDONDURMA350 KALORSON OLARAKDAHA AZ YADAHA AZ EKERDAHA AZ TUZDAHA AZ FAST FOODDAHA FAZLA FZKSEL AKTVTETEEKKRLERDyt. Mustafa YILDIZMula Halk Sal MdrlBulac Olmayan Hastalklar Programlar ve Kanser ubesiObezite , Diyabet ve Metabolik Hastalklar Birimi