14
Haymana-Tuzgölü-Ulukusla Basenler; Uygulamali Çalisma (WORKSHOP) (09-77 Ekim 2000) TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) TEMEL KAYAÇLARININ JEOLOJisi GEOLOGY OF THE BASEMENT ROCKS IN THE SOUTHWEST OF THE TUZGÖLÜ BASiN (ALTlNEKIN-KONYA) Yasar EREN S.Ü. Müh. Mim. Fak. Jeoloji Müh. Bölümü Kampüs-KONYA ÖZ Geç Permiyen-Eosen yasli temel kayaçlari, Altinekin (Konya) çevresinde Akçasar ve Altinekin faylarinin sinirladigi üçgen geometrili ve kuzey-güney gidisli bir horst yapisi içinde yüzeylemektedir. Temel kayaçlari en altta kö- kende sig denizel mermer dolomit mermer ve metakirintililardan, üstte ise pelajik ve olistostro- mal özellikli mermer, kalksist metaçört ve metakirintililardan olusmaktadir. Söz konusu birimler tektonik olarak, baskalasima ugramis ofiyolitik melanj ve ofiyolitler tarafindan üzerlen- mektedir. Kita kenari ve okyanusal özellikli bu kayaçlari açili bir uyumsuzlukla Paleosen- Eosen yasli sig-denizel kirintili kayaçlar örtmek- tedir. Yörenin en genç birimlerini ise, Miyosen- Kuvaterner yasli karasal kayaçlar olusturur. Menderes-Toros blokununkuzey kesimine ait pasif kita kenarini olusturan temel kayaçlari, bu pasif kita kenarinin kuzeye dogru Kirsehir bloku altina daima-batmasi ve sonuçtaki kenetlenme ile önce YB/DS sonra düsük dere- celi yesilsist fasiyesinde baskalasima ugramis, napli ve ekayli yapilar kazanmistir. Bu kayaçlar, ayni süreçte dördü es eksenli olmak üzere en az alti evreli bir deformasyona ve kivrimlan- maya ugramislardir. F1-, F2-, ve F3- evreleri YB/DS metamorfizmasi, F4-, Fs- evreleri ise, düsük dereceli yesilsist fasiyesi kosullarinda gerçeklesmistir. F6- deformasyonu post meta- morfiktir. Yapisal analizler, yöredeki tektonik tasinmalarin sirasiyla, kuzeydogudan güney- batiya, kuzeybatidan güneydoguya ve güney- den kuzeye olmak üzere en az üç ayri yönde gelistigini ortaya koymustur. Miyosen ve son- . rasindaki blok faylanmalar, Akçasar ve Altinekin faylarini olusturmustur. Batiya egimli bir normal fay niteliginde olan Altinekin fayi aktif bir fay olup, 1921 yilinda Ms:5.7 büyüklügünde bir Türkiye Petrol Jeologla" Dernegi Özel Sayi 5 deprem türetmistir. Altinekin fayi, Altinekin ve çevresi ile "Konya il merkezine de deprem açisindan bir risk olusturmaktadir. ABSTRACT In the vicinity of the Altinekin (Konya) town, the Late Permian-Eocene aged basement rocks crop out in a triangular north-south trending horst structure which is bordered by Altinekin and Akçasar faults. The basement is made up of L. Permian- E. Cretaceous aged metacar- bonates and metaclastics representing shallow marine rocks in origin, and Late Cretaceous aged metamorphosed pelagic and olisthostro- mal rocks. These rocks are overthrusted by metamorphosed Late Cretaceous ophiolitic melange and Mesozoic ophiolite, respectively. All these rocks are covered unconformably by the ?Paleocene-Eocene aged unmetamor- phosed shallow-marine clastics. Miocene- Quaternary continental rocks are the youngest unit of the region. The subduction of the Late Permian- Cretaceous rocks, which are the part of the passive continental margin of the Menderes- Tauride block, under the Kirsehir block devel- oped obduction of ophiolite and HP/LT meta- morphism. The final suturing in the region, pro- duced low-degree greenschist metamorphism and imbricated structures. During these events, the rocks of the study area were influenced at least six phases of deformation and folding. The F1-, F2-, and F3- phases developed during the HP/LT metamorphism while F4- and Fs- phases were accompanied by the later green- schist metamorphism. The F6- phase is post- metamorphic. The tectonic transport directions in the study area, during the deformation of the basement rocks, are from northeast to the 113

TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

  • Upload
    others

  • View
    10

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Haymana-Tuzgölü-Ulukusla Basenler; Uygulamali Çalisma(WORKSHOP) (09-77 Ekim 2000)

TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA)TEMEL KAYAÇLARININ JEOLOJisi

GEOLOGY OF THE BASEMENT ROCKS IN THE SOUTHWEST OF THETUZGÖLÜ BASiN (ALTlNEKIN-KONYA)

Yasar EREN

S.Ü. Müh. Mim. Fak. Jeoloji Müh. Bölümü Kampüs-KONYA

ÖZGeç Permiyen-Eosen yasli temel kayaçlari,

Altinekin (Konya) çevresinde Akçasar veAltinekin faylarinin sinirladigi üçgen geometrilive kuzey-güney gidisli bir horst yapisi içindeyüzeylemektedir. Temel kayaçlari en altta kö­kende sig denizel mermer dolomit mermer vemetakirintililardan, üstte ise pelajik ve olistostro­mal özellikli mermer, kalksist metaçört vemetakirintililardan olusmaktadir. Söz konusubirimler tektonik olarak, baskalasima ugramisofiyolitik melanj ve ofiyolitler tarafindan üzerlen­mektedir. Kita kenari ve okyanusal özellikli bukayaçlari açili bir uyumsuzlukla Paleosen­Eosen yasli sig-denizel kirintili kayaçlar örtmek­tedir. Yörenin en genç birimlerini ise, Miyosen­Kuvaterneryasli karasal kayaçlar olusturur.

Menderes-Toros blokununkuzey kesimineait pasif kita kenarini olusturan temel kayaçlari,bu pasif kita kenarinin kuzeye dogru Kirsehirbloku altina daima-batmasi ve sonuçtakikenetlenme ile önce YB/DS sonra düsük dere­celi yesilsist fasiyesinde baskalasima ugramis,napli ve ekayli yapilar kazanmistir. Bu kayaçlar,ayni süreçte dördü es eksenli olmak üzere enaz alti evreli bir deformasyona ve kivrimlan­maya ugramislardir. F1-, F2-, ve F3- evreleriYB/DS metamorfizmasi, F4-, Fs- evreleri ise,düsük dereceli yesilsist fasiyesi kosullarindagerçeklesmistir. F6- deformasyonu post meta­morfiktir. Yapisal analizler, yöredeki tektoniktasinmalarin sirasiyla, kuzeydogudan güney­batiya, kuzeybatidan güneydoguya ve güney­den kuzeye olmak üzere en az üç ayri yöndegelistigini ortaya koymustur. Miyosen ve son-

. rasindaki blok faylanmalar, Akçasar ve Altinekinfaylarini olusturmustur. Batiya egimli bir normalfay niteliginde olan Altinekin fayi aktif bir fayolup, 1921 yilinda Ms:5.7 büyüklügünde bir

Türkiye Petrol Jeologla" DernegiÖzel Sayi 5

deprem türetmistir. Altinekin fayi, Altinekin veçevresi ile "Konya il merkezine de depremaçisindan bir risk olusturmaktadir.

ABSTRACT

In the vicinity of the Altinekin (Konya) town,the Late Permian-Eoceneaged basement rockscrop out in a triangular north-south trendinghorst structure which is bordered by Altinekinand Akçasar faults. The basement is made upof L. Permian- E. Cretaceous aged metacar­bonates and metaclastics representing shallowmarine rocks in origin, and Late Cretaceousaged metamorphosed pelagic and olisthostro­mal rocks. These rocks are overthrusted bymetamorphosed Late Cretaceous ophioliticmelange and Mesozoic ophiolite, respectively.All these rocks are covered unconformably bythe ?Paleocene-Eocene aged unmetamor­phosed shallow-marine clastics. Miocene­Quaternary continental rocks are the youngestunit of the region.

The subduction of the Late Permian­Cretaceous rocks, which are the part of thepassive continental margin of the Menderes­Tauride block, under the Kirsehir block devel­oped obduction of ophiolite and HP/LT meta­morphism. The final suturing in the region, pro­duced low-degree greenschist metamorphismand imbricated structures. During these events,the rocks of the study area were influenced atleast six phases of deformation and folding.The F1-, F2-, and F3- phases developed duringthe HP/LT metamorphism while F4- and Fs­phases were accompanied by the later green­schist metamorphism. The F6- phase is post­metamorphic. The tectonic transport directionsin the study area, during the deformation of thebasement rocks, are from northeast to the

113

Page 2: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Tuzgölü Havzasi Güneybatismdaki

southwest, from northwest to the southeast andfrom south to the north, respectively. The blockfaultings which were activated from Mioceneand onwards formed Akçasar and Altinekin nor­mal faults. The 1921 earthquake (Ms: 5.7) in thestudy area, has shown that the Altinekin fault isan active fault.

GiRisKonya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin

ilçesi ve çevresini kapsayan inceleme alani(Sekil 1), Bozdaglar masifinin en dogu kesiminiolusturmakta ve iç Toros Kenedinin batisindayer almaktadir. Egemen olarak kenet kusaginailiskin VB/DS metamorfizmasina ugramiskayaçlari bünyesinde barindiran inceleme alani,Ketin (1966) tarafindan Anatolitler bünyesindekiAlpin metamorfikler olarak tanimlanmis, Özgül(1976) tarafindan ise, Bolkardagi birligi içinedahil edilmistir. Karaman (1984 ve 1986), yöre­deki birimleri ilk kez litostratigrafi ve litodembirim ayirtlama kurallarina uygun olarakadlamis ve inceleme alanindaki kayaçlarinstratigrafik ve yapisal özelliklerini irdelemistir.Özcan ve dig. (1988 ve 1990) bölgesel ölçekliçalismalarinda yöre için Karaman'dan (1986)farkli bir stratigrafi ortaya koymuslardir. Ulu vedig. (1994) ise, yöredeki kayaçlarin stratigrafisi­ni ve genel yapisal özelliklerini vermislerdir. Sonolarak Özgül ve Göncüoglu (1999), Altinekinçevresindeki kayaçlarin metamorfizma özellik­lerini açiklamis ve yöredeki kayaçlarin çok evre­li bir baskalasima ugradigini belirtmislerdir. Buçalismalarda, çok evreli ve siddetli kivrimlan­maya ugrayan yöredeki kayaçlarin yapisal özel­likleri genelolarak ele alinmis ve farkli tektonikyorumlara gidilmistir. Örnegin, Karaman (1986),yörede kuzeyden güneye dogru bir tektoniktasinmanin varligini belirtirken, Özgül veGöncüoglu (1999) ise, kuzeyden güneye dogrubir tektonik tasinma öne sürmüslerdir. Mevcutçalismada ise, yörenin tektonostratigrafisi yeter­li ayrintida verilecek, çok evreli deformasyonaugramis bölgedeki kayaçlarin yapisal özellikleriözetlenecek ve özellikle ilk evredeki tektonik

gelisimi ayrintili mesoskopik analizlere dayaliolarak açiklanmaya çalisilacaktir.

STRATiGRAFi

inceleme alaninin batisinda gerçeklestirdigiçalismalarda Eren (1993 ve 1996a), Bozdaglarmasifi içinde otokton ve allokton metamorfik

114

birliklerin varligi ortaya koymustur. Arazigözlemleri, Altinekin ve çevresinde yer alankayaçlarin Bozdaglar Masifi'nin allokton konum­lu metamorfik kayaçlarin devami oldugunugöstermistir. Buna göre, inceleme alanindaGeç Permiyen-Kretase yasli kita kenarikayaçlari ile bunlari tektonik olarak üstleyenMesozoyik yasli okyanusal kayaçlar ve Neo­otokton Miyosen-Kuvaterner yasli karasalkayaçlar yüzeyi em ektedir (Sekil 2 ve 3). Bubölümde, yöredeki birimler yaslidan gence vetektono-stratigrafik konumlarina göre tanitil­maya çalisilacaktir.

Ertugrul Formasyonu:inceleme alaninda varligi ilk kez bu çalisma­

da ortaya konan Ertugrul formasyonu, incelemealaninin güneybatisinda Erdogan T.'nin 1 kmkuzeyinde tektonik dokanakli, Bayir T.'ningüneydogusunda ise, bir senklinalin çekird­eginde yüzeylemektedir (Sekil 3). Birimgenelde sari-kahve ancak yer yer mor, yesil ren­kli fillit, mermer, dolomit mermer, kalksist vemetakumtasi ardalanmasindan olusmustur.inceleme alaninda tabani gözlenemeyenErtugrul formasyonu yanal ve düseyolarakBademli formasyonuna geçis göstermektedir.Fosil içermeyen birime, stratigrafik konumu veinceleme alaninin batisindaki yüzeylemelerineizafeten (Özcan ve dig. 1988; Eren 1996a) GeçPermiyen-Erken Triyas yasi öngörülmüstür

Bademli Formasyonu:Bademli formasyon u (Karaman, 1986),

inceleme alaninda dogu-bati ve kuzeybati­güneydogu gidisli antiklinallerin çekirdegindeyüzeylemektedir. Birim, gri, koyu gri ve siyahrenkli dolomit mermer ve dolomitlerden olus­mustur. Genelde masif görünümlüdür ve bresikyapilidir. Ancak birim içinde laminalanmalara vestromatolitlere de sik rastlanilir. Metamorfiz­

manin yüksek oldugu kesimlerde birim tümüylegranoblastik dokulu ve poligonal sinir iliskilidolomit minerallerini kapsamaktadir. Ancak ilk­sel dokunun korundugu kesimlerde birimiçinde kismen korunmus foraminifer ve alglerede rastlanilir. Ertugrul formasyonu üstündeuyumlu olarak yer alan birim, yanal ve düseyolarak Nuras formasyonuna geçis göstermekte­dir. Karaman (1986), bu birime fosil buluntulari­na göre Geç Permiyen yasi vermistir. Ancak,Konya batisindaki otokton konumlu Geç

Türkiye Petrol Jeologla" DernegiÖzel Sayi 5

Page 3: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Eren

,,,,,,,,,,,,

.,

. -'" '.'

,\

6\ ,,

400D

.- ~

Karasivri Formasyonuinceleme alaninda genellikle dogu-bati

gidisli küvet ve kapali senklinaller içindeyüzeyleyen Karasivri formasyonu (Karaman,1986), kökende pelajik özellikli metaçört,metakarbonat ve metakirintili ardalanmasindanolusmustur. Metaçörtler genellikle beyaz ve

tedir. Birim genelde iri ve esboyutlu kristallerden olusanbir yapidadir. Ancak, yer yerNuras formasyonu ignemsive çubuksu kristallerdenolusmus mermerler debulunmaktadir. Mermerleriçinde sik sik deformasyonve metamorfizma sonucugelismis bantli ve klivajli biryapiya rastlanmaktadir.Birim içinde Karasivri for­masyonu ile olan geçis­lerinde rekristalize oJmusmercan topluluklari göz­lenir. Mikroskop altindagenelde granoblastik doku­lu ve poligonal sinir iliskilikalsit kristalleri gözlenmek­tedir. Kalsit kristallerindeTip 3 türü deformasyon i­kizleri gözlenir. Baska­lasimin daha düsük oldugukesimlerde birim içinde içyapisi tümüyle yok olmusoolitler, krinoid diskleri vehayal halinde biyoklastlarbulunur.

Nuras formasyonu altin-daki Bademli ve üstündekiKarasivri formasyonu ileyanal ve düsey geçislersunmaktadir. Bu çalismadabirim içinde yas verebilecekfosiie rastlanilmamistir.Ancak Karakaya (1991), bubirimin içinde Aulotortus sp.ve Auloconus sp. fosillerinibulmus ve bu buluntulara

göre birime Geç Triyas yasi verilmistir.Bozdaglar masifi içindeki otokton konumlu GeçTriyas-Kretase yasli Lorasdagi formasyonuneslenigi olan Nuras formasyonu için yine ayniyas benimsenmistir.

o

,#> .".".. - -. '"

\ .

to 15i...-'

Km

Permiyen-Erken Jura yasli Kizilören formas­yonunun benzeri olan birimin yasi, bu çalisma­da da Geç Permiyen-Erken Jura olarak benim­senmistir.

Nuras FormasyonuNuras formasyonu (Karaman 1986),

genelde beyaz, krem, sari ve gri renkli mermer­lerden olusmaktadir. Bademli formasyonu veKarasivri formasyonu ile olan geçislerinde iyitabakalanmali olup, orta kesimleri masifyapilidir. Yer yer özellikle üst seviyelerindemetaçört ve kuvarsit aratabakalari da içermek-

Sekill: inceleme alaninin yer bulduru haritasiFigure 1:Location map of the study area.

Türkiye Petrol Jeo/ogla" DernegiÖzel Sayi 5

115

Page 4: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Tuzgölü Havzasi Güneybatismdaki

LITOLOJI AÇIKLAMALARYAS-----.•.Bataklik çökelleri:

'-".•....'-"'-"'-" çamur, kil HOLOSEN

-----Toprakli formasyonu: ÜST PLIYOSEN-._... - - - Gri-kahve kirmizi renkli çakiliasi,KUVATERNER

· " kum, kil ve çamur ... . .. .. , ... ... .--- --- --- -- - --Açih uyumsuzluk·.. ·..·..·..·..--- --- --- --- --- Yürükler formasyonu:ALT PLIYOSEN

... .............. . .. .. , ... ... .Gri-kahve kirmizi renkli çakiltasi,--- --- --- - - --- ·.. ·..·..·..·..

" kumtasi, çamurtasiDlumuhsine formasyonu:

ÜST MIYOSEN-Beyaz-krem, san renkli kireçtasi, ALT PLIYOSENmarn, çamurtasi Açih uyumsuzlukMaydos formasyonu: PALEOSEN-Kirmizi-kahve çakiltasi, kumtasi ve EOSENçamurtasi ardalanmasi • •

••s s•sss Açih uyumsuzluk• •

, .• •••••s s

s ss sssS5 Aktepe ofiyoliti: MESOZOYIKE s E S

•••••• Gabro, peridatit, kromitH serpantinit• s s •

• ssS5S

• S •

•s s•s•s- Tektonik dokanak5 5 5 • '"'"'"ti!'"- ',I.r:.

Koçyaka ofiyolitli karisigi:.;o~.r.r./' ."...;1> Serpantinit, yastik lavlar, metabazit,"''''''''''''''''~'''''''

ÜSTKRETASE~~ """'El """"

metatüf, metakirintili matriksli, mermer,sist, metaçört, kalksist, metadolerit bloklari

"' .... "' .... "" '" ~

içeren ofiyolitli karisik

~"""""""~""- Tektonik dokanak..,...r .; ,;. "'" "" ,.,.~"" '"

Milis formasyonu:""~vvvv'\:Vvv------- \ ---- -----Yesil-gri yer yer pembe-sari metaçaktltasi,..... .. ~..." "~~ metakumtasi, sist, kalksist, metaçört,N-.::.o~\W'\:v~'IotV ÜSTKRETASE---- ---- ----------

mermer, metatüf ardalanmasi ve meta-~~ .........

h_:'___ :'_:".:'_ ~~ S S

bazit arakatkilari. Serpantinit-meta-................

·..dolerit bloklari

~i"" "" Karasivri formasyonu:

-----i... Egemen olarak beyaz-gri-pembe metaçört,

- 'l0::l •

Beyaz-gri mermer,sari-gri kalksist ardalan-KRETASE

isimasi. Yer yer yesil-gri fillit, sist, metakum-

tasi, metaçakiliasi ara tabakali.

VJNuras formasyonu:ÜSTTRIYAS-Beyaz-gri-pembe renkli mermer, yer yer ALTKRETASEbeyaz-gri-siyah renkli metaçört aratabakali.

Bademli formasyonu:

ÜST PERMIYEN...IL

OL Gri-koyu gri-siyah renkli bitümlü, yer yerstromatolitik dolarnit mermer, dolomit ve

ALTJURA

dolomitik kireçtasi .. .1 i iErtugrul formas~'onu:-

---Sari-gri-krem renklimermer, dolomitik ÜST PERM~YEN-L...-<i i i i i ~ ............. kireçtasi,yesil-gri sari renkli fiUit veALTTRlYASi i i i i i metakumtasi ardalanmasi.-

-------

Sekil 2: inceleme alaninin genellestirilmis stratigrafik dikme kesiti (ölçeksiz).Figure 2: Generalized eotumnar stratigraphie section of the study area (unseated)

116 Türkiye Petrol Jeologlafl DernegiÖzel Sayi 5

Page 5: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

açik gri, yer yer kirmizi-pembe renkli ve iyitabakalanmalidir. Mermerler ve kalksistlerleardalanma sunan metaçörtler genellikle klivaj­Ianmistir. Makroskopik olarak incelemedekayaç, klivaj düzlemleri opak ve mika mineral­lerince zenginlestigi için koyu ve açik renk ton­lariyla karakterize olan bantli bir yapida oldugugörülmektedir. Metaçörtler, genellikle gra­noblastik dokulu ve poligonal sinir iliskili birdoku sunmaktadir. Ancak mikaca zenginseviyelerde lepidoblastik doku da sunmaktadir.

Kayaç içinde 'muskovit-kuvars-albit-kalsit­epidot-Na-amfibol' metakristleri izlenmektedir.Yer yer de birim içinde Na-amfibol porfiroblast­larinin boyu 3 cm'ye kadar varabilmektedir.Birim içindeki mermerler genelde beyaz ve sarirenklidir ve muskovit (fengit) minerallerinin art­masiyla kalksistlere geçis gösterirler.Metakirintililara ise, genellikle birimin üstseviyelerinde rastlanilir. Metakirintililar türbiditiközellikli, yesil-gri renkli ve genelde ince tanelimetakonglomera, metakumtasi ve fillit-sist sek­lindedir. inceleme alani güneyinde metapelitlersleyt-fiIlit özelligi sunarken kuzeye dogrutümüyle sistlere geçis göstermektedir.

Karasivri formasyonu, gerek alt üst sinir ilis­kisi, gerekse litolojik özellikleri açisindan otok­ton konumlu ve Geç Kretase yasli Midostepeformasyonunun benzeridir. Bu nedenle biriminyasi Geç Kretase olarak benimsenmistir.

Milis Formasyonu:Milis formasyonu, egemen olarak yesil ve

mavi renkli metatürbiditik ve metaolistostromalkayaçlardan olusmaktadir. Birimin Iitolojilerinisist, kalksist, metakumtasi, metakonglomera,metatüf, metaçört ve ekzotik konumlu mermerve ofiyolit bloklari olusturur. Birim içindekisistler, klorit-muskovit sist, kuvars-sist, glokofansist, epidot-klorit sist ve stilpnomelan sist özel­Iigindedir. Metakonglomeralarin çakillarini mer­mer, metaçört, metagabro ve diger metaofiyolitçakillari olusturur. Çakillar genelde, kökendekilli-kumlu bir matriks içinde yüzer durumdaizlenir.

Karasivri formasyonu ile yanal ve düseygeçisler sunan Milis formasyonu, tavandaKoçyaka ofiyolitli karisigi ve Aktepe ofiyolititarafindan tektonik olarak üzerlenmektedir·(Sekil 2 ve 3). Fosil içermeyen birime göreliolarak Geç Kretase yasi verilebilir.

Türkiye Petrol Jeologla" DernegiÖzel Say, 5

Eren

Koçyaka Ofiyolitli Karisigi:Koçyaka ofiyolitli karisigi (Karaman, 1986),

melanjlar için özgür renk olan alacali ve yesil­imsi rengi ile dikkati çeker. Birim hamurniteligindeki ofiyolitik malzeme ile metakirin­tililardan ve bunlar arsindaki degisik bilesimlibloklardan olusmustur. Karisigin hamurunuyastiksi yapili metabazalt, serpantinit, metatüf,sist ve metakonglomeralar olusturur. Bukayaçlarin tümü siddetli bir sekilde yapraklan­mis ve makaslanmistir. Matriks içindeki yüzer vegömülü vaziyette izlenen bloklari mermer,metaçört-kalksist, metadolerit, metabazit, amfi­bolit ve sist bloklari olusturur. Karisigin iç yapisive farkli birimleri örtmesi, birimin incelemealanina tektonik olarak yerlestigini göstermek­tedir (Sekil 3).

Karisigin içinde yas verebilecek fosil bulun­mamistir. Ancak içerdigi bloklarin birbölümünün, alttaki birimlerden türemis olmasive Konya batisindaki Hatip ofiyolitli karisigininmetamorfik eslenigi olmasi (Özcan ve dig.1990, Ulu ve dig. 1994) nedeniyle birimin yer­lesim Geç Kretase olarak benimsenmistir.

Aktepe OfiyolitiAktepe ofiyoliti, önceki çalismalarda (Özcan

ve dig. 1990, Özgül ve Göncüoglu, 1999)Koçyaka ofiyolitli karisigi içinde serpantinitblogu olarak gösterilmistir. Ancak mevcut çalis­mada birimin diger birimleri tektonik olaraküstledigi sörülmüs ve Aktepe ofiyoliti adi altindaincelenmistir.

Aktepe ofiyoliti, egemen olarak serpantinit,peridotit, gabro ve dolerit dayklarindan olus­mustur. Ofiyolit içinde Iistfenit, demir sapkaolusumlari ile kromit bantlarina ve bakir cevher­lesmelerine rastlanilmaktadir. Aktepe ofiyoliti,Koçyaka ofiyolitli karisigi içindeki benzer Iitoloji­lerine göre makroskopik olarak daha azbaskalasima ugramis, daha az deforme olmusve genelde yaprakianma sunmamaktadir.Ofiyolitin alt dokanagindaki birimlerin oldukçadeformasyona ugramis olmasi, birimin bölgeyeüzerlemis bir ofiyolitik kütlenin parçasioldugunu göstermektedir.

Aktepe ofiyoliti, büyük bir olasilikla Konyabatisindaki Çayirbagi ofiyolitinin eslenigidir.

Maydos FormasyonuKahve-kirmizi ve sari renkli kirintililardan

olusan Maydos formasyonu (Karaman, 1986),

117

Page 6: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Tuzgölü Havzasi Güneybatismdaki

-

3km•

Koças

~

K

~'. '.-- ',i

'iL'Ii

Li}iirii,..

i,.ii

,"",.

Akköy

L~ Depremepisantin (Ms:5.7)/Fay (aynlinamif)

_--Örtlllllfay

~ Tabaka dogrultu ve egimi

-t,"Devrik lMiaka

~ Sistozite (yapraklaiima),

....<Egim atimli normalor tay~ Bindirme fayi

Konya'ya

ACIKLAMALAR

Aktepe afiyolili ]---MESOzaYIK MIYOSEN-KIJV:'!llERN. ,

r-.:-JKoçyaka kansigi i i . -~Minner-sist bldd ••., ' •..•• Bataklik çllkelJcri, •••. ÜST ,.---iC]MiliS fumiasyonu KRETASE LnnmjToprakIi fomi .

KarasMi funn. ~0JYftrOkler fomi.-- n_ TRIYASm --

~ Nuras fonn. ] -KRETASE E:I:lUJiimiiIisine fmm.

Bademli fumi. ] Ü. PERMIYEN ~OCENE-EOCENEE~~_ -JURA ~_~~f~- 'ya

Sekil 3: inceleme alaninin jeoloji haritasiFigure 3: Ge%gica/ map of the study area.

118 Türkiye Petrol Jeologlafl DernegiÖzel Sayi 5

Page 7: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

, inceleme alaninda Altinekin'in 5 km kuzey­dogusunda oldukça az yayilimli olarak yüzeyi e­mektedir (Sekil 3). inceleme alanindabaskalasima ugramamis en yasli birim olanMaydos formasyonu, sig denizel özellikliçamurtasi, kumtasi ve çakiltaslarindan olus­maktadir. Çakiltasi ve kumtaslarindan yapilanince kesitler, bu birimlerin tane olarak kuvars,bilesik kuvars, plajioklas, mika sist, klorit sist,kuvars sist, mermer ve volkanik kayaçparçalarinin yanisira radyolarit, pelajikforaminiferli mikritik kireçtasi, alg ve mercankirintilari kapsadigini göstermistir. Maydos for­masyonu, inceleme alaninda yüzeyleyenKarasivri formasyonuna ait kirintilar ile aynizamanda bu birimin baskalasima ugramamiseslenigi olan Midostepe. formasyonuna ait kirin­tilar içermektedir. Bu da Maydos formasy­onunun, yöredeki kayaçlarin baskalasma venaplasmalarindan sonra çökeldigini göster­mektedir.

Karaman (1986), Maydos formasyonunafosil buluntularina göre Geç Kretase (GeçKampaniyen-Erken Maestrihtiyen) yasi ver­mistir. Özgül ve Göncüoglu (1999) ise,Paleosen-Eosen olabilecegini belirtmistir.Mikroskop incelemeleri, birim içinde GeçKretase yasi veren fosillerin tasinmis oldugunugösterdiginden, bu çalismada da biriminyasinin Paleosen veya Eosen olabilecegi kabuledilmistir.

Neo-otokton Kayaçlarinceleme alaninin Neo-otokton konumlu

kayaçlarini, Üst Miyosen-Pliyosen yasli gölselkireçtasi, marn, çamurtasi ve kumtaslarindanolusan Akincilar formasyon u (Karaman, 1986),Pliyosen yasli alüviyal yelpaze çökellerindenolusmus Toprakli formasyonu ve Kuvaterneryasli alüviyal kompleks niteligindeki kayaçlar ilebataklik çökelleri olusturmaktadir. Söz konusubirimler, yukarida deginilen tüm birimleri açiliuyumsuz olarak örtmektedir.

YAPiSAL JEOLOJi

inceleme alanindaki kayaçlarin tektonos­tratigrafisi ve yapisal özellikleri, incelemealanindaki kayaçlarin Paleosen-Eosenöncesinde "iç Toros Kenet Zonunun" olusumu­na bagli olarak baskalasima ugradiklarini,deforme olduklarini, kivrimli, yapraklanmali,kirikli ve bindirmeli bir iç yapi kazandiklarini ve

Türkiye Petrol Jeologla" DernegiÖzel Say, 5

Eren

Neo-tektonik dönemde de blok-faylanmalardanetkilendiklerini göstermektedir. Bu bölümde,özellikle Alpin hareketlere bagli olarak gelisençok evreli deformasyon özetlenerek, ilk evredeformasyon ve buna bagli olarak gelisenmesoskopik yapilar, bu evredeki tektonik tasin­ma yönünün ortaya konmasi amaciyla ayrintiliolarak irdelenecek ve diger yapisal unsurlar anahatlariyla verilecektir.

Alpin Sünek Yapilarinceleme alanindaki kayaçlarin harita

ölçegindeki gidisieri, arazi gözlemleri,mesoskopik ve mikroskopik analizler, sözkonusu kayaçlarin en az alti evreli (F1-, F2-, F3­

F4- Fs- ve F6-) bir deformasyona ugrayarakkivrimlandiklarini, yapraklanmali (sistozite) veklivajli bir yapi kazandiklarini belirtmektedir(Eren, 2000a). Harita ölçegindeki kivrimlargenellikle kuzeyde güneye devrik, güneyde isekuzeye devrik kivrimlar seklindedir (Sekil 3 ve4). Altinekin ile Erdogan' T arasindaki haritaölçegindeki kivrimlarin eksen izleri kuzeybati­güneydogu, Erdogan T'nin güneyinde ise, yak­lasik dogu-bati gidislidir. Harita ölçegindegözlenen tek kivrim girisim yapisini ise, BayirT'nin yaklasik 2.5 km güneydogusundaki Tip 3türü (Ramsay, 1967) kivrim girisim yapisi olus­turur (Sekil 4).

F1- evre deformasyon YB/DS metamorfiz­masi kosullarinda gerçeklesmis ve incelemealanindaki Üst Permiyen-Kretase yasli tümkayaçlar bölgesel ölçekte yaprakianma kazan­mistir. Bu evredeki kivrimlar, gözlendikleri yer­lerde genellikle yatik-izoklinal kivrimlar sek­lindedir. Siddetli deformasyon nedeniyle kivrimkanatlardan biri oldukça incelmis ve eksen böl­geleri kalinlasmistir. Genellikle yalinmis vefoliasyon içi köksüz kivrimlar seklinde izlenirler.Sistozite düzlemleri eksen bölgelerindetabakalanmayi yüksek bir açiyla kesmekte veiliskin olduklari kivrimlarin eksen düzlemlerineparalelolarak gelismistir. F2- evre deformasyon,genellikle F1- evre tektonik ekseni ile yüksek açi(60°-90°) yapacak sekilde gelismis ve eksendüzlemleri kuzey ve kuzeybatiya egimliasimetrik kivrimlar olusturmustur. F3- evredeformasyon ise, yörede DKD-BGB ve D-Byönelimli, eksen yüzeyleri kuzeye egimli kivrim- .lar olusturmustur. F1- ve F3- evre kivrimlarberaberce gözlendikleri yerlerde genellikle eseksenli olarak gözlenirler. F4- evre deformas-·

119

Page 8: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Tuzgölü Havzasi Güneybatisindaki

yonu da yine F3- evre ile es eksenli, eksenyüzeyleri güneye egimli asimetrik kivrimlar vemostra ölçeginde güneye egimli sünümlükayma zonlari gelistirmistir. Fs- evre deformas­yon ise, yine F4- evre ile es eksenli, eksendüzlemleri dikçe güneye egimli ve dik asimetrikkivrimlar olusturmustur. F6- evre deformasyonise dayanimli (kompetent) kayaçlarda genellik­le genis ve açik geometrili dik eksen yüzeyli KB­GD yönelimli kivrimlar, yapraklanmis kayaçIar­da ise genelde monoklinal yer yer de kesiseneksenli kink kivrimlari gelistirmistir. Çalismaalaninda ölçülen tabaka (So) ölçümleri çalismaalanindaki egemen tektonik eksen gidisinin K81B, 8 GD yönelimli oldugunu ortaya koymustur(Sekil 5A). Siztozite (S1) ölçümlerine iliskindoku diyagrami ise (Sekil 5B), bu düzlemlerinK81 D, 8 GB gidisli bir eksen etrafinda kivrim­landiklarini ve egemen olarak güneye dogruegimli olduklarini göstermistir. Arazi gözlemleri,harita ölçegindeki ana kivrimlarin F4- ve F5­evre kivrimlar olduklarini ortaya koymustur.Mikroskopik gözlemler (Eren, 2000a), ilk üçevre deformasyonun YB/DS metamorfizmasikosullarinda, F4- ve F5- evre deformasyonlarindüsük dereceli yesil sist fasiyesinde ve F6- evredeformasyonun ise post metamorfik olarakgelistigini göstermektedir.

inceleme alaninda ana deformasyon evresi­ni temsil eden F1- ve daha seyrek olarak F2­

evresinde, boyu yer yer 3 cm'ye varabilen Na­amfibol porfiroblastlari (glokofan, krossit) olus­mustur. F1- evresinde olusan S1- sistozitedüzlemleri üzerinde bulunan porfiroblastlar,genellikle gözlendikleri yerlerde mükemmelyönlenme sunmakta ve olusumlarindan sonrakiekstensiyona paralelolarak budinajlanma sun­maktadirlar. Bu da söz konusu mineral yönelimlineasyonunun, kayaçlarin deformasyonuesnasinda. en büyük uzama yönüne (defor­masyon elipsoidinin X- ekseni) paralelolarakgelistiklerini, diger bir deyisle uzama lineas­yonu (stretching Iineation) olduklarini 'göster­mektedir.

Gözle görünür Na-amfibol porfiroblastlariinceleme alaninda Bayir T.'nin 2 km kuzey­dogusundan itibaren kuzeye dogru yayginolarak izlenmekte, ancak bu kesimin dahagüneyinde gözlenmemektedir (Sekil 4).Yönlenmis Na-amfibol portiroblastlarina,Karasivri formasyonu içindeki metaçörtlerde,Milis formasyonu içindeki kalksistlerde,

120

metaçörtlerde; Koçyaka ofiyolitli karisigi içinde­ki metaçört bloklarinda, metabazitlerde vesistlerde rastlanilmaktadir. Na-amfibol porfirob­lastlari içeren kayaçlarda yapilan ince kesitlerdehem S1- sistozite düzlemlerine paralelolaraksin-tektonik olarak yönlenmis hem de S1- sis­tozite düzlemlerini kesen porfiroblastlara rast­lanilmaktadir. Diger bazi örneklerde kayma zon­larina özgü S-C yapilari izlenmekte ve porfirob­lastlarin hem S hem de C düzlemlerine paralelolarak büyüdükleri gözlenmektedir. Yine baziörneklerde S1- sistozite düzlemlerinin izoklinalbir sekilde kivrimlandiklari, ayni sekilde F1­evresinde büyümüs Na- amfibol porfiroblast­larinin da buna paralelolarak kivrimlandigini,porfiroblastlarin bir kisminin da S1-kivrimlarinineksen düzlemine paralelolarak yönlendiginigöstermektedir. Olusumlarindan sonra uzamasonucu budinajlanmis, Na-amfibol porfiroblast­larinin parçalari arasinda (budinlerin boyun kes­iminde): Klorit + aktinolit + kalsit + kuvarsmetakristleri izlenmektedir.

Na-amfibol minerallerinin yönelimini veinceleme alanindaki dagilim ve degisiminiincelemek amaciyla, farkli mostralarda konum­lari ölçülmüs, ve iliskin olduklari yapilarlaberaber esit alan diyagramlarinda deger­lendirilmistir (Sekil 4,5 ve 6).

Bayir T.'nin2 km güneydogusunda (Sekil 4,lokasyon 1), izoklinal bir senklinal içinde gözle­nen uzama lineasyonlari S1-düzlemleri boyun­ca dagilim sunmakta, ancak egemen olarakK33 D,32 GB yönünde yogunlasmaktadir (Sekil5C). Bu kesimde ölçülen F4- ve Fs- kivrimeksenleri ile ortalama lineasyon gidisi arasindayaklasik 80-90o'lik bir açi bulunmaktadir.Koçyaka'nin yaklasik 2 km kuzeydogusunda(lokasyon 2), ofiyolitik melanj içindeki kayaçIar­da, Na-Amfibol porfiroblastlarinin uzun eksen­leri K52 D, 16 GB yönünde yogunlasmistir(Sekil 5D). Akçasar'in hemen batisinda, ofiyoli­tik melanj ile Milis formasyonu arasindaki tek­tonik dokanakta (lokasyon 3) ölçülen minerallerise, egemen olarak K52 D, 19 GB yönelimindeyogunlasmistir (Sekil 5E). Bu kesimde ölçülenF1- tabaka kivrim ekseni ve F2- burusma Ii­neasyonlari minerallerin uzun eksenlerine para­lel olarak gözlenmektedir. Kurukale T.'nin500 mkuzeyinde (lokasyon 4), Karasivri formasyonuiçindeki ölçümler K51D, 10 GB yönelimlidir(Sekil 5F). Kurukale T'nin güneyinde (lokasyon5) Milis formasyonu içindeki kayaçlarda ölçülen

Türkiye Petrol Jeologlan DernegiÖzel Sayi 5

Page 9: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

AÇIKLAMALAR---~-----_.._._--~--_._--_._'--_._------

1- mjBataklikçökelleri ]

~.JToprakli form. MIYOSEN-KUVATERNER.1:1:1:1:1 Yüiülder forni.

ES::JUlumuhsine form.

1'---1 Temel kayaçlan - PERMO-MESOZOYIK

Sekil 4: inceleme alaninin yapisal haritasiFigure 4: Structura/ map of the study area.

Türkiye Petrol Jeologlari DernegiÖzel Sayi 5

.. ~·km...

____ Devrik senklinal

..-.nalimh devrikantildinal

•.• valim li devrik

: : KQçils' : : .

/)J$;,. .. ~~ .-,25

Eren

121

Page 10: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Tuzgölü Havzasi Güneybatisindaki

A

c

N

N

B

D

N

N

KmlurI&r:%I-9-17-27

NE

Sekil 5: A: inceleme alanindaki tabaka (SO) ölçümlerine iliskin nokta-kontur diyagrami, B: 'Sistozite (S1)ölçümlerine iliskin nokta-kontur diyagrami. C, D, E, F,G: inceleme alaninda ölçülmüs Na-amfibolporfiroblastlarinin uzun eksenlerine iliskin nokta-kontur diyagrami (3: kivrim ekseni, '" :burusma Iin­easyonu). Diger açiklamalar metin içindedir.

Figure 5: A:Point and contour diagram of the bedding planes (So) of the studyarea, B: Point and contourdiagram of the schistosity planes (S1), C, D, E, F and G, Point and contour diagrams of long axes ofthe Na-Amphibo/e porphyroblasts (3: fold hinge line, '" :crenulation axis). Other explanation in text

mineraller ise 51- düzlemi boyunca dagilim sun­maRta, ancak egemen olarak K61 D, 3 GB veK2 D, 40 GB yönlerinde yogunlasmaktadir(Sekil 5G). Altinekin ilçesinin 4 km güney­dogusunda (lokasyon 6) Aktepe ofiyoliti ile Milisformasyon u dokanagindaki kalksistlerdeölçülen Na-Amfibol porfireblastlan K45 D, 9 GBegemen yönelimi sunmaktadir (Sekil 6A). Bukesimde ölçülen tabaka ve sistozite arakesit Ii­neasyonu egemen mineral yönelim lineasyonuile paralellik sunar (Sekil 6A). Altinekin ilçesininyaklasik 3 km kuzeyinde (lokasyon 7) Mili:') for­masyonu içindeki kalksist ve kuvars-muskovit

122

sistlerde ölçülen mineral yönelim lineasyonuise, K65 D, 7 KD yönünde yogunlasmaktadir(Sekil 6B). Altinekin'in 3 km kuzeydogusunda(lokasyon 8), Milis formasyon u içindekisistlerde ölçülen mineraller ise K74 D, 7 KDegemen gidisi gösterir (Sekil 6C). Ortalamamineral yönelim lineasyonlan bu kesimde deölçülen f1:- kivnm eksenlerine paralellik sun­maktadir. Altinekin'in 5 km kuzeydogusunda(lokasyon 9), ofiyolitik melanj ile Milis formas­yonu dokanagindaki sist ve mermerlerden ali­nan ölçümler ortalama olarak K60 D, 32 GByönelimi sunmaktadir (Sekil 6D). Bu mostrada

Türkiye Petrol Jeologlari DernegiÖzel Sayi 5

Page 11: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

A

c N

B

N

Eren

Sekil 6: A, B, C, D, E: inceleme alaninda ölçülmüs Na-amfibol porfiroblastlarinin uzun eksenlerine iliskinnokta-kontur diyagrami (3: kivrim ekseni, ": burusma lineasyonu), F: Tüm mineral yönelimlerineiliskin nokta-kontur diyagrami, G: Üzerinde minerallerin uzun eksenlerinin ölçüldügü sistozitedüzlemlerine ait nokta-kontur diyagrami. Diger açiklamalar metin içindedir.

Figure 6: A B, C, D, E: , Point and contour diagrams of long axes of the Na-Amphibole porphyroblasts ofthe studyarea. (3: fold hinge line, '" :crenulation axis). F: Point and contour diagram showing all thelong axes of the Na-Amphibole porphyroblasts measured in the study area, G: Point and contourdiagram of the schistosity planes which the long axes of the Na-Amphibo/e porphyroblasts weremeasured above. Other explanation in text

belirlenen ortalama mineral yönelim lineasyonumermerlerden alinan F1- evre tabaka kivrimeksenleri, ve sistlerde ölçülen F2- evre burusmalineasyonlarina paraleldir. Altinekin 6 km kuzey­dogusundaki (lokasyon 10), sistler içindeölçülen minerallerin uzun eksenleri ise, K57 D,16 KD yöneliminde yogunlasmistir (Sekil 6E).Tüm alanda ölçülen minerallerin berabercedegerlendirilmesi. ise ortalama olarak K52 D, 13GB ve K10 B, 25 GD yönelimlerinde egemenyogunlasma sunmaktadir (Sekil 6F). Ayni se­kilde, üzerinde mineral yönelim lineasyonlarininölçüldügü 81- düzlemlerinin esit alan diya­graminda degerlendirilmesi ile, bu kesimde,

Türkiye Petrol Jeologlari DernegiÖzel Say, 5

sistozite düzlemlerinin F2- evresinde, ortalamamineral yönelim lineasyonlarina paralelolacaksekilde K55 D, 12 KD tektonik ekseni etrafindakivrimlandigini belgelemektedir (Sekil 6G).

Arazide F2- evre asimetrik ve güneye QQgruyönelme (vergence) sunan mesoskopik .im­lar incelendiginde, Na-Amfibol porliroblast­larinin kivrim üzerinde farkli iki yönelimdegelistigi' izlenmistir. Bu asimetrik ve eksendüzlemleri kuzeye egimli sistozite kivrimlarinindaha az deforme ve az egimli kanatlarinda,mineraller, F2- evre kivrimlarineksenlerine para­lel gözlenirken; ayni kivrimin daha fazladeforme olmus, incelmis ve daha egimli kanat-

123

Page 12: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Tuzgölü Havzasi Güneybatisindaki

larinda ise kivrim eksenine (F2) dik oldugugözlenmektedir. Bu durum F1- evresinde olusanporfiroblastlarin, F2-evresinde yeniden yönlen­mesi ve/veya F2-evresinde yeni porfiroblastlarinbu evredeki tektonik tasinma yönüne paralelolarak büyüdügünü göstermektedir. Arazigözlemleri ve doku diyagramlari (Sekil 5C-G,6A-E) inceleme alanindaki kayaçlarin L-S tek­tonitlerioldugunu ortaya koymaktadir.

Buraya kadar gerçeklestirilen yapisal analiz­ler sonucunda,·inceleme alanindaki Na-amfibolporfiroblastlarindan ölçülen ortalama uzama(stretching) lineasyonlarinin F1- evresinde K52D, 13 GB yönelimli oldugunu ve bu yönelimlerinayni evre kivrimlarin eksenlerine paralelolarakgelistigini ortaya koymustur. Kayaçlarin L-Stek­tonitleri olmasi, mesoskopik ve mikroskopikolarak S-C yapilari içermesi ve uzama Iineas­yonlarinin kivrim eksenlerine paralelolmasi, F1­

deformasyon evresinde yöredeki kayaçlarinkuzeydogu-güneybati yönelimli tektonik tasin­malar esnasinda kayma zonlari için özgü kilifkivrimi (sheath fold) seklinde kivrimlandiklariniortaya koymaktadir. F2- evre kivrim eksen­lerinin, F1- evre mineral yönelim Iineasyonlarinaparalelolmasi ise, büyük bir olasilikla F1­

evresindeki mekanik anizotropiden kaynakIan­mistir.

inceleme alani batisinda gerçeklestirilenyapisal analizler (Eren 1996b ve 1998),Bozdaglar masifi içinde deformasyonun gereksiddet gerekse evre sayisi açisindan batidandoguya dogru arttigini göstermektedir. Aynisekilde bölgedeki metamorfizma da güneybati­dan kuzeydoguya dogru artmaktadir (Niehoff1961, Ulu ve dig. 1994, Eren 1996). BudaBozdaglar masifinin en dogu kesiminin, tek­tonik hareketlerin en siddetli oldugu zona, digerbir deyisle iç Toros Kenedine yakin oldugunugöstermektedir.

Faylar ve Bindirmelerinceleme alaninin özellikle orta ve kuzey

kesimlerinde okyanusal kökenli kayaçlar ile kitayamaci ve kita etegi kökenli metasedimanteristifler arasinda gözlenen ekayli-bindirmeliyapilar sahanin en önemli yapilarindandir. Sözkonusu bindirmeler Karaman (1986) tarafindanda gösterilmis, ancak daha sonraki çalismalar­da (Özcan ve dig. 1990, Ulu ve dig. 1994)inceleme alaninin kuzeyindeki durum sediman­ter bir olusum la izah edilmistir. Ancak

124

okyanusal kökenli dilimler ile alttaki metasedi­menter istif arasindaki makaslama zonlari,breslesmeler, dokanaklarda kalinligi yer yer 10mi ye varabilen kuvars damarlarinin varligi vegözle görülür irilikteki yönlenme sunan Na-amfi­bol porfiroblastlarinin bulunmasi söz konusubirimler arasindaki dokanagin tektonikoldugunu göstermektedir. inceleme alaniningüneyinde ise, metasedimanter istifin kendiiçindeki dilimlenmeleri izlenir. Erdogan T. 'ninkuzeyinde görünürde yaklasik 4 km uzunlugun­daki bindirme ile, inceleme alaninin en yasli bir­imi olan Ertugrul formasyonu Nuras formas­yonu üzerine itilmistir (Sekil 3). Daha güneydeise Erdogan T.'nin yaklasik 3 km güneybatisin­dan baslayip Koças güneyinde Kartalkayacivarina kadar yaklasik 20 km uzunlugundadevam eden Karakaya bindirmesi bulunur. Buyaklasik dogu-bati yönelimli ve güneye dogruegimli bindirme ile Bademli ve Nuras formas­yonlari Karasivri ve Milis formasyonlari üstünegüneyden kuzeye dogru itilmistir. Bindirmelerinyanisira, özellikle KB-GD ve KD-GB yönelimlidogrultu atimli ve yanal atimli faylarla, incelemealanindaki kayaçlar düsey yönde dilimlenmistir.Bu faylarin boyu mostra ölçegi ile 2 km arasin­da degisim sunmaktadir (Sekil 3).

Yeni (Neo)-Teldonik Döneme iliskinYapilarBölgede oldugu gibi (Koçyigit, 1984),

inceleme alaninda Miyosen ve sonrasindaetkinlesen tektonik hareketlerle, yöredekikayaçlar blok faylanmalar etkisinde kalmis vebu hareketlere bagli olarak yörede karasal­gölsel çöküntü havzalari ile bunlar arasindayükseltileri olusturan yapilar (graben-horst)gelismistir. Bu döneme ait faylanmalarin enönemlisi inceleme alanini boydan boya katedenAltinekin fayidir (Zivarik fayi, Ulu ve dig. 1994).Altinekin fayi, inceleme alani güneyinde KKD­GGB, kuzeyinde ise yaklasik olarak K-Gdogrul­tuludur. Daha güneye dogru kademeli faylarseklinde I:<onyaovasina dogru uzanmaktadir(Eren, 2000b). inceleme alani dogusundakiAkçasar fayi ise, yaklasik olarak K-G dogrultu­ludur. Söz konusu faylarla temel kayaçlari, K-Ggidisli ve üçgen geometrili bir horst seklindeyükselerek günümüzdeki morfolojisini kazan­mistir. Morfolojik özelliklerin yanisira, Altinekinilçesinin yaklasik 10 km batisinda Akköy

Türkiye Petrol Jeologla" DernegiÖzel Sayi 5

Page 13: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

civarinda 1921 yilinda kaydedilen Ms: 5.7büyüklügünde deprem, Altinekin fayinin büyükbir olasilikla aktif oldugunu göstermektedir.

SONUÇLARBu çalismada önceki çalismalar da göz

önüne alinarak asagidaki sonuçlara varilmistir.Çalisma alani içinde en alt birimi Geç

Permiyen yasli Ertugrul formasyonu olustur­makta ve bu birimi alttan üste dogru uyumlu birsekilde Geç Permiyen-Erken Jura yasliBademli, Erken Triyas-Erken Kretase yasliNuras, Geç Kretase yasli Karasivri ve GeçKretase yasli Milis formasyonlari takip etmekte­dir. Söz konusu birimler Koçyaka ofiyolitlikarisigi ve Aktepe ofiyoliti tarafindan tektonikolarak üzerlenmekte ve tüm bu birimlerPaleosen-Eosen yasli baskalasima ugramamisMaydos formasyonu tarafindan açili uyumsuzolarak örtülmektedir. Çalisma alaninin en gençbirimlerini ise, Miyosen-Kuvaterner yaslikarasal-gölsel kayaçlar olusturmaktadir.Yöredeki Permo-Mesozoyik yasli kayaçlar Alpindagolusumu hareketleriyle en az alti evreli birdeformasyona ugrayarak kivrimlanmis, yaprak­Ianma kazanmis ve baskalasima ugramistir.Ayrintili mesoskopik analizler, ilk evredeki anadeformasyon sirasinda tektonik tasinmanindaha önce öne sürüldügü gibi, kuzeyden güne­ye, veya güneyden kuzeye dogru degil kuzey­dogu-güneybati dogrultulu olarak ve büyük birolasilikla da kuzeydogudan günebatiya dogrugerçeklesmistir. ikinci evre deformasyonesnasindaki, tektonik tasinma ise, kuzeybatidangüneydoguya gelismis olmalidir. BozdaglarMasifi'nin en dogu kesimini olusturan kesimde­ki kayaçlar, devami olduklari bati kesimindekikayaçlara göre daha fazla deforme olmus vebaskalasima ugramislardir. Arazi gözlemleriinceleme alaninda kuzeyden güneye dogrumetamorfizmada bir degisimin oldugunu ve budegisimin düsey yönde degil daha çok yatayyönde gelistigi görülmüstür. inceleme alanindakuzeyden güneye dogru itilmelerin varligiortaya konmus ve bu son evrelerdeki tektoniktasinmalarin ise güneyden kuzeye dogrugelistigi belirlenmistir.

DEGiNiLEN BELGELER

Eren,Y.,1993, Konya kuzeybatisinda Bozdaglarmasifinin otokton ve örtü birimlerinin strati­grafisi: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, c.

Türkiye Petrol JeologlaTl DernegiÖzel Sayi 5

Eren

36, s. 7-23.Eren, Y., 1996a, Ilgin-Sarayönü (Konya)

güneyinde Bozdaglar masifinin stratigrafisive jeoloji evrimi: K.T.Ü.Jeoloji Müh. BöL.,30.Yil Sempozyumu Bildirileri, Trabzon, c.1, s.694-707.

Eren, Y., 1996b, Ilgin-Sarayönü (Konya)güneyinde Bozdaglar masifinin yapisal özel­likleri: Türkiye Jeoloji Bülteni, c. 39, s. 2, s.49-64.

Eren, Y., 1998, Polyphase Alpine Deformationsouthwest of Inner Tauride Suture, north ofKonya: METU, Third International TurkishGeology Symposium, Abstracts, Ankara, s.35.

Eren, Y., 2000a, Altinekin (Konya) çevresininstratigrafisi ve yapisal özellikleri: SÜAF,Projeno: 96/151, Konya (yayinlanmamis).

Eren, Y.,2000b, Konya bölgesinin depremselliközellikleri: Deprem ve zemin açisindanKonya, Selçuk Üniversitesi Müh.-Mim.Fakültesi, Konya, s. 54-65.

Karakaya, N., 1991, Altinekin (Konya) civarininjeolojisi ve mineralojik petrografik inceleme­si: , Yüksek Lisans Tezi, Selçuk ÜniversitesiFen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 51 s.

Karaman, E., 1984, Konya Altinekin çevresininjeolojisi ve tektonik gelisimi: Doktora Tezi,Selçuk Üniversitesi Müh.-Mim. FakültesL,Konya, 125 s.

Karaman, M.E., 1986, Altinekin (Konya)çevresinin jeolojisi ve tektonik evrimi:Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, c. 29, sayi 1,s. 157-171.

Ketin, L, 1966, Anadolunun tektonik birlikleri(Tectonic units of Anatolian Asia Minor):M.TA Enstitüsü Dergisi, c. 66, s. 20-34.

Koçyigit, A., 1984, Güneybati Türkiye ve yakindolayinda levha içi yeni tektonik gelisim:Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, c. 27, sayi 1,s.1-16.

Niehoff, w., 1961, 1/100 000 ölçekli Aksehir90/2 pattasi, Ilgin 91/1, 91/3 ve 91/4 pattalariüzerine yapilan revizyon çalismalari: M.T.A.Derleme Rap. No:3387 (yayinlanmamis).

Özcan, A., Göncüoglu, M.C., Turan, N., Uysal,S., Sentürk, K. ve ISik, A., 1988, LatePaleozoic evolution of the Kütahya­Bolkardagi beit: METU Journal of Pure andAppl. SeL, c. 21, sayi 1/3, s. 211-220.

Özcan, A., Göncüoglu, M.C., Turhan, N.,Sentürk, K., Uysal, S. ve ISik, A., 1990,

125

Page 14: TUZGÖLÜ HAVZASI GÜNEYSATISINDAKi (ALTINEKiN-KONYA) …yasareren.com/yasareren/pdfdosy/tuzgolu_altinekin.pdf · Konya'nin 60 km kuzeydogusunda Altinekin ilçesi ve çevresini kapsayan

Tuzgölü Havzasi Güneybatismdaki

Konya~Kadinhanl-lIgln dolayinin temel jeolo­jisi: M.T.A. Rapor No:9535 (yayimlanmamis).

ÖzgÜl, L. ve Göncüoglu, M.C., 1999, Koçyakametamorfik kompleksi'nin metamortik evri­mi: Bati Orta Anadolu'da YB/DS metamorfiz­mali Tektonik bir birim: 52. Türkiye JeolojiKurultayi Bildirileri, Ankara, s. 279-286.

Özgül, N., 1976, Toroslar'in bazi temel jeolojiközellikleri: Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, c.19, s. 65-78.

126

Ramsay, J.G., 1967. Folding and Fracturing ofRocks: New York, McGraw-HiII, 568 s.

Ulu, Ü., Öcal, H., Bulduk, AK, Karakas, M.,Arbas, A., Saçli, L., Taskiran, MA, Ekmekçi,E., Adir, M., Sözeri, S., ve Karabiyikoglu, M.,1994, Güneybatiiç Anadolu'nun stratigrafisive yapisal evrimi: Türkiye Jeoloji KurultayiBülteni, 9, s. 171-182.

Türkiye Petrol Jeologlarl DernegiÖzel Sayi 5