U mjesecu ramazanu Muaji i Ramadanit - AngelfireU mjesecu ramazanu Muaji i Ramadanit që në te filloi të shpallet Kur’ani, që është udhërë-fyes për njerëz dhe sqaruesi i

“Ti idi pravim putem, kao što ti je naređeno, i nek tako postupe i vjernici koji su uz tebe,

i obijesni ne budite, jer On dobro vidi ono što radite”

Kur’an

• Podgorica • godina V • broj 21 • septembar 2005. •viti V • numri 21 • shtator 2005. 1

počelo jeobjavljivanjeKur’ana, koji jeputokaz ljudimai jasan dokazPravoga puta irazlikovanjadobra od zla

(Bekare, 185)

U mjesecu ramazanu Muaji i Ramadanitqë në te filloi tëshpalletKur’ani, qëështë udhërë-fyes për njerëzdhe sqaruesi irrugës së drejtëdhe dallues i tëvërtetës ngagënjeshtra

(Bekare, 185)

3Fond Medrese u izgradnji u Podgorici jepravo mjesto za Vaš zekat i sadekai-fitr!

Fondi i Medresesë në ndertim nëPodgoricë është vendi i zekatit dhe

sadekai-fitrit t’uaj!

Od 320 sveučilišnihprofesora uZagrebu, 112 sumuslimani

Isnam Taljić, autor knjige «Roman o Srebrenici»

Muslimanima ječitanje farz

U Zagrebačkoj džamiji, u prosjeku, po hiljadu ljudi klanja džumu namaz

Na svim nivoima moramo zagovarati obavezu čitan-ja, ali i izgrađivati čitalačke kriterije. Objavljuje se pre-više toga što nije vrijedno pažnje. Čitanje slabih knjigaje gore od nečitanja

Predsjednik Mešihata IZ u Hrvatskoj i muftija zagrebački, Ševko ef. Omerbašić

IINNTTEERRVVJJUU

IINNTTEERRVVIISSTTËË

Dr Mustafa Cerićponovo reisu-l-ulema

Sarajevo, 25. septembra (MINA) – Za reisu-l-ulemu IZu BiH ponovo je izabran dr Mustafa Cerić, a za zam-jenika reisu-l-uleme hafiz Ismet ef. Spahić.

Shejh Shuajb Arnauti

Muslimanët duhet të lexojnë dhe studiojnë tëgjitha hadithet dhe jo vetëm40 hadithet e Neveviut

Ramadan kerim mubarek!

EELLIIFF septembar 2005.islamske novinegazetë islame 2AKTIVNOSTI

Redakcijski kolegijum – urednici: Jusuf Đoković, Bajro Agović, Omer Kajošević, Džemo Redžematović Stručni konsultant: Idris Demirović Lektori: Zuvdija Hodžić, Brunilda Brasha "ELIF" izlazi na bosanskom i albanskom jezikuAdresa: "Elif", Gojka Radonjića 42, P.Fah 54, 81000 Podgorica · Tel/fax: 381 81 623 813, fax: 381 81 623 812 · E-mail: [email protected]: Žiro račun za Crnu Goru 55100-672-8-383 Mešihat Islamske zajednice,za inostranstvo: Field 56A: COBADEFF Commerzbank AG Frankfurt, Field 57A: /400876894701 EUR PDBPYU2P Podgorička banka ad Podgorica, Field 59: /22498080-02039257 MESIHAT ISLAMSKE ZAJEDNICE CRNE GORE PODGORICA SERBIA AND MONTENEGRO; sa naznakom "Za Elif"Uvjerenjem Ministarstva Kulture br. 05-2079/2, «Elif» je oslobođen plaćanja poreza na dodatnu vrijednost Štampa: NJP "Pobjeda" · Rukopisi i fotografije se ne vraćaju (35714035)

Izdavač: Mešihat Islamske zajednice uRepublici Crnoj GoriGlavni i odgovorni urednik: Muharem Demirović

U ime Boga Milostivog Sa-milosnog

Neka je Božji mir i spas nasve Vas

Božji poslanik, Muhamm-ed, je rekao : Arap nema pred-nost nad nearapom, niti near-ap nad Arapom, niti crnac nadbijelcem, niti bijelac nad cr-ncem, osim po bogobojaznosti.

Islam nije religija partiku-larne nacije nego je jedna odsvjetskih religija čiji član možeda bude svaki slobodoumančovjek po slobodnoj volji.

U priči o odnosu EvropskeUnije prema religijama nemog-uće je zanemariti priču o Evr-opi i Islamu. Islam u Evropinije tranzitna pojava. Istorijaim se mnogo puta podudara.Danas procenat muslimana odukupne populacije država Ev-ropske Unije kreće se između3.5 i 5.5% ali procenat musli-

manske omladine od ukupneomladinske populacije državaEvropske Unije kreće se oko15%. Drugim riječima, u bli-skoj budućnosti, muslimaniEvrope biće značajan političkii ekonomski faktor Unije.

Jeste da danas u Evropi isvijetu postoje vjersko-musli-masnki ekstremisti ali takođeprisutna je i opšta vjerska di-skriminacija protiv musliman-skih zajednica. A toga će bitizasigurno dok bude ratova sli-čnih onima po Bliskom Istoku,i dok bude opšte antiislamskemedijske kampanje. Uzrok iposljedica su blizanci! Ali up-rkos tome uvjeren sam da kadaje Evropa u pitanju preovlada-će pravedni zakoni koji će ga-rantovati bolji život za sve nas ibuduće generacije.

Borba za ljudska prava jenajplemenitija borba u istoriji

čovječanstva. Ona dostiže vr-hunac kada borac za ljudskaprava uspije prihvatiti pravodrugih da budu drugačiji odnjega. Evropa je zasigurno bas-tion boraca ljudskih prava.

Ujedinjenjem i demokrati-jom Evropa obećava puno. Sasvojim zakonima sve više ideka tome da Evropljani budu to-liko slični ali istovremeno to-liko različiti. Ujedinjeni u razli-čitostima.

Ako se Unija zasniva na vri-jednostima i poštovanju ljud-skog digniteta, slobode, demo-kratije, ravnopravnosti, vlada-vini zakona i poštovanju ljud-skih prava, prava na sloboduvjerovanja, obuhvatajući pravona slobodu promjene religijeili vjerovanja, i slobodu da samili u zajednici sa drugima, jav-no ili privatno, manifestuje re-ligiju ili vjerovanje, vjeroispov-

jedanje, učenje kao i praktiko-vanje religije ili vjere, onda ne-ma muslimana u Evropi kojiima pravo da traži više.

Pregledavajući opšte zako-ne država članica EvropskeUnije, postojeće zakone Evrop-ske Unije kao i nacrt projektaUstava Evropske Unije, i deta-ljno analizirajući odredbe, aktei stavke koje se odnose na reli-giju i vjerske zajednice, slobod-no mogu reći da što se tiče mu-slimana u Evropi, bez rezervetreba da pozdrave ujedinjenjeEvrope, to jest Evropsku Un-iju.

Muslimani u Evropi su ev-ropski muslimani ali treba im-ati na umu da prilikom dono-šenja i objašnjenja odredbi,akata i stavki zakona koji setiču vjera uopšte i Islama par-tikularno, u tim pravnim ko-misijama moraju biti prisutni i

muslimanski učenjaci-pravni-ci, da ne bi došlo do apsurdnogčina objašnjenja vjere od stra-ne laika.

Kao najbolji dokaz ovoga jeprimjer Francuske i zakona onošenju, konkretno zabranjiva-nju nošenja vjerskih simbola uškolama. Studenti ne moguulaziti u učionice noseći vjer-ske simbole, to jeste, Jevrejikape, hrišćani krstove i musli-manke marame. Za laike mus-limanska marama je simbolvjere ali za muslimane vjerni-ke nošenje marame je deo oba-vezne nošnje propisane vjersk-im kodeksom.

Obavezno garantovati i poš-tovati ljudska prava, pravo navjerovanje i ispoljavanje vjere,jednim aktom a drugim cen-zurisati, jeste ili rezultat pogr-ešnog tumačenja vjere ili mož-da nešto sasvim drugo.

Obraćanje reisa Rifat ef. Fejzića na Evropskom forumu u Alpbahu u Austriji

Ujedinjeni u različitostima

Dana 28. i 29. septembra2005. godine u Bijelom Poljui Baru, prema ustaljenoj prak-si, održana su savjetovanja saglavnim imamima, imamimai predsjednicima odbora sapodručja ovog Mešihata.

Na ovim savjetovanjimadiskusije su se uglavnom od-vijale kako se što bolje pripre-miti, organizovati i popunitiupražnjena mjesta u džemati-ma u kojima nema stalnihimama.

Razgovaralo se i o učešćuhafiza za učenje mukabela,razmjenama posjeta imamapo džematima i drugim orga-nizacionim pitanjima.

Posebno je naglašena pot-reba za većim zalaganjem iangažmanom imama oko pri-kupljanja zekata, sadekatul-

fitra i drugih priloga za po-trebe medrese u izgradnji.Jedinstven je stav svih učes-nika da je medresa najprior-itetniji zadatak i obavezavjernika, organa i institucijaIslamske zajednice Crne Go-re. Na savjetovanjima je an-alizirana akcija koja je u tokuljeta sprovedena po odbori-ma pod nazivom ''Deset euraza medresu''. U diskusijamasu iznijeti rezultati ove akci-je, kao i određene slabosti ipasivnost u pojedinim odb-orima. Pored ovih primjedbiukazano je i na određivanjenastupa ramazana, odnosnorazlike koja nekoliko godinaprati islamske zajednice uokruženju, a što se različitokomentariše u džematima.Zatraženo je da reis u dogov-

oru sa čelnicima ostalih isla-mskih zajednica ovo pitanjeriješi i da se termini u raz-likama nastupa ramazanajedinstveno usklade.

Savjetovanju u BijelomPolju je rukovodio reis Rifatef. Fejzić koji je ukazao na po-trebu većeg zalaganja za po-moć medresi. Potrebno je daimami budu odgovorniji upripremi ramazanskih vazo-va, hutbi, nastupima na loka-lnim TV i radiju tamo gdjepostoje uslovi. Mi ćemo i ovegodine zijaretiti odbore, aimaćemo i sejjar vaize, kao ihafize za učenje mukabela upojedinim odborima. Održa-vanje vjerske pouke u svimdžamijama i džematima jeprimarna obaveza na čemutreba posebno posvetiti paž-

nju - istakao je reis Rifat ef.Fejzić.

Zbog službene odsutnostireisa Fejzića, u Baru je savje-tovanjem rukovodio sekretarMešihata Bajro Agović, koji jeistakao važnost i potrebu ve-će saradnje imama, što će do-prinjeti i jačanju ugleda vjer-skog službenika u džemati-ma. Akcenat u svim našim za-

laganjima u džematu trebadati na izgradnji medrese,jednom od najvažnijih zadata-ka imama i svih subjekataIslamske zajednice, istakao jeAgović.

Savjetovanja su završenauz međusobne čestitke povo-dom nastupajućih mubarekdana ramazani-šerifa.

B.A.

Održana predramazanska savjetovanja

Medresa najprioritetniji zadatak

SSaa ssjjeeddnniiccee uuBBiijjeelloomm PPoolljjuu

EELLIIFFseptembar 2005. islamske novinegazetë islame3 RAMAZAN

Muslimani vjeruju uAllaha dž.š. krozčist izraz svojeiskrene pokornosti, zahval-nosti i odanosti Njemu.Čovjek koji po-stojanonastoji da bude Alla-hov pokoran rob,svoju vjeru prak-tikuje kroz uva-žavanje Njego-vih naredbi iobaveza. Jed-na od tih oba-veza je post,kao što je nav-edeno u K-u-r'anu:

“OO vvjjeerrnniiccii!!PPrrooppiissuujjee vvaammssee ppoosstt,, kkaaoo ššttoojjee pprrooppiissaann oonn--iimmaa pprriijjee vvaass,, ddaabbiissttee ssee ggrriijjeehhaakklloonniillii” (El-Bakare,183).

O značaju ove obavezegovori se takođe i u mno-gim hadisima.

Ramazan je veoma bitanmjesec za vjernike; to je poč-ast data čovjeku da čini dob-ra djela i stekne mjesto međuzaslužnima koji će na Sudnj-em danu biti nagrađeni. Sva-ki musliman koji nastoji dazasluži vječni spas u buduć-em svijetu, raduje se ovommubarek mjesecu. Činjenicada svi muslimani, i u islam-skim i u neislamskim zemlja-ma, traže oprost od Allaha ičine mu tewbu tokom ovogmjeseca, predstavlja jasnusolidarnost u islamskomummetu.

Postom se prvenstvenopokazuje zahvalnost Stvorite-lju, jednom i jedinom Gospo-daru svega. U mjesecu postamuslimani traže oprost odAllaha dž.š.. U mnogim had-isima naš Poslanik Muhamed

a.s. navodi, kao jedan odznačajnijih aspekata ramaza-na, to što ovaj mjesec donosiblagoslov ljudima. U ovommjesecu vjernici se trude daučine što više dobrih djela,pokazujući posebnu pažnjuprema siromašnima dajućizekat. Svaki vjernik nastojida dostigne gotovo savršenomoralno stanje odvajajući odonoga što mu je Allah dž.š.dao, i pokazujući veliko zado-voljstvo u djeljenju toga sasvojom braćom. To je vrijemepuno zadovoljstva i radosti,vrijeme kad je dobro djelonagrađeno sa više blagoslovai duhovnog blagostanja.

Nesumnjivo, najveća nag-rada će doći od Allaha dž.š.na Sudnjem danu, onim vjer-nicima koji ne traže ništa vi-še sem da usliše volju Allah-ovu i da budu nagrađeni vje-

čnim spasom (džennetom).Osim toga, u mnogim hadisi-ma, Poslanik objašnjava i bro-jne druge aspekte posta kojidonosi sreću, radost i drugeovozemaljske koristi vjernici-ma. Strpljivost, odlučnost idobročinstvo su među ovoze-maljskim prednostima kojepost donosi vjernicima. Zat-im, tu su bratstvo i solidarn-ost među njima. Kroz post,koji je znak čovjekove poko-rnosti Allahu, vjernici dopri-nose boljem razumjevanju idruštvenom integrisanju, ka-ko u svojim zajednicama takoi u ummetu uopšte.

Ramazan ima posebnomjesto u odnosu na ostalemjesece. To je mjesec kadavjernici moraju biti spremnina fizičku i duhovnu prov-jeru. Dobar odnos s drugimljudima, rješavanje nesuglasi-ca, uklanjanje bijesa, mržnje

i neprijateljstva iz srca ljudi,donosi vjernicima spokoj iblagostanje. U ramazanu seljudi uzdržavaju od ogovaran-ja drugih ljudi, klone se sum-

njivih radnji i nastoje da sa-gledavaju samo dobre

strane stvari. Bez sumn-je ovo je put kojim oči,uši i sve druge pre-dnosti date čovjeku,ukazuju pojedinač-nu zahvalnost Alla-hu dž.š..

Drugi aspektna koji ukazujeramazan je smrt iživot nakon smrti.Muslimani kroz

ovaj mjesec inten-ziviraju misli i os-

jećanja prema pitanji-ma života nakon smrti.

Sve više razmišljaju oSudnjem danu i o zasluga-

ma za Ahiret. Stoga, osnov-na briga postaje da se učiništo više dobrih djela i timeudovolji Allahu dž.š.. Naprimjer, oni koji su bogativiše se obaziru na siromašnei uzdržavaju se od rasipanjaonoga što im je Allah dž.š.dao. Oni se suzdržavaju odsklonosti ovosvjetskim dob-rima, dajući i dijeljeći što jemoguće više, svjesni da će zasvoja djela biti pravednonagrađeni.

Međutim, postoji jednabitna stvar koju svaki vjernikmora imati u vidu. Ovako vi-soko moralno ponašanje nijesamo neophodno za vrijemeramazana. Pravi vjernik tre-ba da se povodi na isti načinsvakog dana i svakog sata sv-og života. Ovo je jedini načinda se postane vjernik, opisanu Kur'anu Časnom. Vjernik,čija je krajnja namjera ispun-jenje Allahove volje, ni u komslučaju se neće ograničiti namjesec dana; on će slijeditiAllahovu Uputu kroz svaki

trenutak svog života i na tajnačin biti bliži Njemu. Jerzaista Allah vidi i čuje ljude usvakom trenutku; On je sačovjekom sve vrijeme.

Oni koji se boje Allahatreba svaki čas svog života daispune dobrim i korisnimdjelima. Prema tome, rama-zan je mjesec kada vjernicipraktikuju post uz svakodn-evno propisane vaktove na-maza.

Još jedna karakteristikaramazana je jasno iskazana uČasnom Kur'anu:

“UU mmjjeesseeccuu rraammaazzaannuuppooččeelloo jjee oobbjjaavvlljjiivvaannjjee KKuu--rr’’aannaa,, kkoojjii jjee ppuuttookkaazz lljjuuddii--mmaa ii jjaassaann ddookkaazz PPrraavvooggaappuuttaa ii rraazzlliikkoovvaannjjaa ddoobbrraa ooddzzllaa.. KKoo oodd vvaass uu ttoomm mmjjeessee--ccuu bbuuddee kkoodd kkuuććee,, nneekkaa ggaa uuppoossttuu pprroovveeddee,, aa kkoo ssee rraazz--bboollii iillii ssee nnaa ppuuttuu zzaaddeessii,, nnee--kkaa iissttii bbrroojj ddaannaa nnaappoossttii --AAllllaahh žžeellii ddaa vvaamm oollaakkššaa,, aannee ddaa ppootteešškkooććee iimmaattee -- ddaaooddrreeđđeennii bbrroojj ddaannaa iissppuunniittee,,ii ddaa AAllllaahhaa vveelliiččaattee zzaattoo ššttoovvaamm jjee uukkaazzaaoo nnaa PPrraavvii ppuutt,,ii ddaa zzaahhvvaallnnii bbuuddeettee” (El-Ba-kare, 185).

Ovaj blagi mjesec je prili-ka za sve koji žele da su bližiAllahu i da budu Njegovi naj-bolji robovi. Srećni smo štonas je Allah počastvovao ovimblagoslovljenim mjesecom.

Nadamo se da će Allahdž.š. sve vjernike podariti Sv-ojom milošću i dozvoliti Svo-jim robovima da dožive uži-tak ovog mjeseca slaveći Ga.

Neka Allahova Milost iSamilost budu nad svim mus-limanima.

SSeerraapp AAkkiinncciioogglluu«The Holy Ramadan»Preveo: M. Demirović

Blagoslovljeni mjesec ramazan

EELLIIFF septembar 2005.islamske novinegazetë islame 4INTERVJU

UUvvaažžeennii mmuuffttiijjaa,, nnaa nneeddaa--vvnnoo ooddrržžaanniimm iizzbboorriimmaa IIssllaa--mmsskkaa zzaajjeeddnniiccaa HHrrvvaattsskkee VVaammjjee ppoovvjjeerriillaa mmaannddaatt pprreeddssjjeeddnnii--kkaa MMeeššiihhaattaa.. SS oobbzziirroomm ddaa sstteennaa ččeelluu oovvee ZZaajjeeddnniiccee vveećć ppeett--nnaaeesstt ggooddiinnaa,, mmoožžeettee llii ddaattii kkrraa--ttaakk oossvvrrtt nnaa ttaajj tteežžaakk ppeerriioodd iiVVaaššuu vviizziijjuu IIssllaammsskkee zzaajjeeddnniicceeHHrrvvaattsskkee uu bbuudduuććnnoossttii??

Kao mlad imam, teksvršenik Fakulteta islamskihnauka u Libiji, došao sam ovdjepo preporuci i odluci rahmetli drAhmeda Smajlovića i ostao svedo današnjih dana. Došao sam uZajednicu koja je bila mala,anonimna, koja je imala maleprostorije u jednoj uličici gdje jeoko 60-80 ljudi dolazilo da obavidžumu namaz i gdje se nijesuklanjali drugi namazi. Ja samsebi postavio zadatak da kolikogod mogu među muslimanimaZagreba i Hrvatske učinim neštoza islam, i sa tim nijetom samkrenuo te 1975. godine i natome sam ustrajao. Na tom putusu bili veliki zadaci, prije svegaizgradnja Zagrebačke džamije,koja je postala za svojih 18 godi-na nekom vrstom primjera urazvoju islama i muslimana.Takođe sam sebi postavio brojnedruge zadatke, jer Zajednica nijepružala mogućnost muslima-nima da se razviju, da dožive sv-oju vjeru kao vjeru svjetskihrazmjera, i upravo gledajući nadruge vjerske zajednice, poseb-

no na katoličku crkvu, odlučiosam da učinim sve da kroz znača-jne aktivnosti i proširenje razvo-ja Islamske zajednice učinim daona iz anonimnosti dođe na svi-jetlo dana, odnosno u javnost, ida kroz nju hrvatska i zagrebač-ka javnost gleda zapravo islam imuslimane. Naravno, daleko odtoga da je to samo moj uspjeh, toje uspjeh svih zagrebačkih musli-mana koji su se nosili sa timpitanjima i problemima. Danaskada u Zagrebačkoj džamiji, uprosjeku, po hiljadu ljudi klanjadžumu namaz to je veliki uspjeh,međutim, ni tim uspjehom nemožemo biti zadovoljni sobzirom da je zvaničan broj mus-limana samo u gradu Zagrebunešto preko 16 000.

PPoorreedd zzaaggrreebbaaččkkee mmeeddrreessee iinnjjeennoogg uussppjjeeššnnoogg rraaddaa,, nnaajjaavviilliissttee oottvvaarraannjjee ffaakkuulltteettaa iissllaammsskkiihhnnaauukkaa uu ZZaaggrreebbuu..

Zagrebačka sredina, musli-manska sredina, poznata je kaovrlo intelektualna sredina. Od320 sveučilišnih profesora na za-grebačkom Sveučilištu 112 sumuslimani! To je ogroman broj, sobzirom da nas nije jedna treći-na, nego je nas dva posto. Tonajviše govori kolika je ta intelek-tualna sredina. Mi smo prvo kre-nuli sa medresom jer smatramoda medresa, ovdje u Zagrebu, tre-ba da da neki novi istinski imidž,istinski pečat muslimana Hrva-tske. Ja sam odavno taj problemakcentirao kao veoma ozbiljan.Do prije 15 godina, ni jedno dije-te iz Hrvatske nije pohađalo me-

dresu. Od kako se osnovala ovamedresa, samo iz Zagreba je pre-ko 90 učenika pohađalo i završi-lo medresu. Od njih mi danasimamo imame, vjeroučitelje…Razmišljali smo kako okupiti tajintelektualni svijet, odnosnosveučilišne profesore? Smatralismo da to jedino možemo s nek-akvom visokoznanstvenom i viso-koškolskom ustanovom. Moždafakultet i nije bio toliko potrebanu smislu educiranja kadrova,koliko je on nama potreban dapredstavlja muslimane, da pred-stavlja snagu i nauku islama.Zato smo odlučili da pokušamookupiti te znanstvenike, profe-sore na tom zadatku da pomo-gnu, odnosno da podignu razinupoštovanja te velike uzvišene

vjere islama. Mogu vam reći dasmo naišli na veliki odziv. Dva-deset i sedam nastavnika musli-mana se odazvalo našem pozivuda pomognu, odnosno da preda-ju na tom fakultetu. Naravno uznastavnike iz Sarajeva, profesorevjerskih predmeta koje mi naža-lost ovdje nemamo, ali koje ćemoimati za pet-šest godina. Ako Bogda, krajem ramazana startujemosa prvim predavanjima na ovomfakultetu. Taj fakultet će se zvatiFakultet islamskih i sociološkihznanosti. Njegov dekan će bitičovjek koji je izuzetno zaslužan uovom gradu i u ovoj zemlji. On jebio prvi ministar znanosti uHrvatskoj, profesor dr OsmanMuftić. On je bio i prvi vele-poslanik Hrvatske u Teheranu.On je već trideset godina profe-sor i na sarajevskom i na zagreb-ačkom fakultetu. Ima širokoobrazovanje - od islamske i opšteznanosti - do umjetnosti. Mislimda će on izuzetno dobro iskor-dinirati, organizirati i uspješnovoditi rad na fakultetu. Smatra-mo da taj fakultet ne samo da ćeproducirati studente i kadrove,već da će biti središte znanstve-nih islamskih istraživanja. Vidi-mo da je jedan od najvećih prob-lema kod muslimana u Hrvatskojta sociografija. Mi se ne upušta-mo u tzv. sociološko proučavanjemuslimana da vidimo brojneprednosti koje imaju, a isto tako injihove nedostatke i na jedanznanstveni način ih zapravo usa-vršavati. Mi sa ovim fakultetomželimo stvoriti središte islamskihistraživanja uopšte, i kad je upitanju islamski svijet, i kada suu pitanju arapske i brojne drugezemlje, ali isto tako želimo veliki

udio dati u istraživanju balkan-skog islamskog mentaliteta. Miočekujemo da će fakultet pro-ducirati upravo te kadrove koji ćesamostalno moći rješavati brojnapitanja i probleme u Islamskojzajednici. Do sada su ovo rješa-vali manje-više imami ili nekedruge osobe. Mi želimo također,iz ovog muslimanskog miljeastanovništva u Hrvatskoj izvućisve ono što je najbolje i ovdje ihškolovati. Na neki način predo-drediti ih da oni zapravo sa svoj-im znanjem i sposobnostima slu-že svome narodu, a ne nekomdrugom. To je ustvari i cilj ovogfakulteta. Naravno, mi i na dru-štvenom planu dajemo veliki do-prinos gradu Zagrebu i Hrvatsk-oj. Već 50 godina Hrvatska je po-kušavala otvoriti studije orijental-istike, odnosno arabistike. To ni-kada nije uspjela. Mi smo uočilitaj problem i prihvatili da gariješimo kroz naš fakultet. Minis-tarstvo znanosti i sporta u Hrva-tskoj je jako zainteresirano zaovaj fakultet s tog aspekta, odnos-no arapskog jezika. Mi ćemopružiti tu mogućnost društvu isvima koji su zainteresirani dastudiraju arapski jezik.

MMoožžeettee llii nnaamm rreeććii nneeššttoo vviiššeeoo mmuusslliimmaanniimmaa HHrrvvaattsskkee ii uussttrroo--jjssttvvuu IIssllaammsskkee zzaajjeeddnniiccee??

Kada je porazom osmanlijskevojske kod Beča izgubila Turska ,izgubili su i muslimani. Nastaloje masovno iseljavanje. Tu je bilood prilike 250 000 muslimana udvije pokrajine, Slavoniji i Lici i117 džamija. Sve je to srušeno iuništeno, ukupno negdje oko480 objekata osmanske arhitek-ture. Danas nekoliko manjih dža-mija koje su pretvorene u crkve idalje postoje. Sve do 1850. go-dine, ovdje muslimana nije bilo.Od tada, nakon što je anektiranaBosna i Hercegovina, okupiranaod strane Austro-Ugarske, musli-mani su prvo pomalo stidljivo azatim sve više i više dolazili u ra-zne gradove Austro-Ugarske, aposebno u Zagreb i ove dvije po-krajine - Slavoniju i Liku. Dolazilisu manje-više muslimani iz svihkrajeva bivše Jugoslavije. Najvišemuslimana je iz Bosne i Herce-govine, oko 60 000. Ovdje su us-pjeli muslimani koji su bili visokoobrazovani i koji su se željeli vis-oko obrazovati. Zapravo zajednič-

ki jezik između katolika i musli-mana je bio uvijek taj koji je po-vezivao. Muslimani su bili višeskloni hrvatskom nego srpskomjeziku i tu su se školovali, lijeposu dočekivani. Oni koji su htjeliraditi, radili su. Otprilike, nekih10 posto je bilo visoko obrazo-vanih, 70 posto je bilo onih kojisu došli ovdje da rade kao zanatli-je, odnosno socijalni radnici. Mi-slim da je ta struktura musliman-skih intelektualaca jako uznapre-dovala za vrijeme socijalizma.Nije bilo fakulteta na kojem nijebilo desetine studenata iz BiHkoji su postizali velike rezultate ipostali visoki intelektualci.

Organizacija Islamske zajed-nice u Hrvatskoj počinje službeno1916. godine, kada je priznatislam u hrvatskom državnomSaboru. To je poslije Austrije biladruga zemlja koja je priznala is-lam. Zajednica je bila organizi-rana kao muftiluk, zatim kao me-džlis Islamske zajednice, tada uHrvatskoj banovini, kasnije u skl-opu Islamske zajednice BiH svedo 1990. g., s prekidom u ratu ka-da je IZ ovdje pod vođstvom mu-ftije Ismet ef. Muftića bila bliskaNDH strukturi, kada je muftijaosuđen i strijeljan. Sve to jeuništeno i IZ Hrvatske je ponovopotpala pod IZ BiH i to je trajalodo 1990. kada je došlo do raspadabivše države. Prije toga raspadaovdje je osnovano peto Starješi-nstvo islamske zajednice, Mešihatza Hrvatsku i Sloveniju i kada jedošlo do rata, odnosno do raspa-da, IZ Hrvatske se morala snalaz-iti. Ja sam od 1990. pa sve dodanas na čelu IZ Hrvatske, među-tim uvijek sam smatrao da mimoramo imati čvrste veze saSarajevom i da one ne smiju bitisamo formalne, labave veze, alimi moramo biti samostalni kakobi mogli ispunjavati sve naše za-daće ne oslanjajući se na Saraje-vo. U tome sam nailazio na nespo-razume, ne ovdje u Hrvatskojkoliko u BiH jer su mnogi mislilizapravo da mi je težnja da odvo-jim i da napravim nekakav paša-luk u kome ću ja biti paša, štomeni apsolutno nije bio cilj negomi je bio cilj osamostaliti u sva-kom smislu Islamsku zajednicu uHrvatskoj da ne ovisi ni od čijepomoći ali da uvijek bude zajed-no sa muslimanima u BiH kakobi na taj način činili veliku cjelinu

Predsjednik Mešihata IZ u Hrvatskoj i muftija zagrebački, Ševko ef. Omerbašić

Od 320 sveučilišnih profesora uZagrebu, 112 su muslimani

UU ZZaaggrreebbaaččkkoojj ddžžaammiijjii,, uu pprroossjjeekkuu,, ppoo hhiilljjaadduu lljjuuddii kkllaannjjaa ddžžuummuu nnaammaazz

MMuuffttiijjaa ŠŠeevvkkoo eeff.. OOmmeerrbbaaššiićć uu rraazzggoovvoorruu zzaa EElliiff

EELLIIFFseptembar 2005. islamske novinegazetë islame5 INTERVJUi bili jaki da se odupremo svimnavalama asimilacije, koja nije odjuče već stalno prijeti da pozobljemuslimane. U tom smislu mi smomorali puno raditi, jer ako neće-mo biti bolji i jači u vjerskom,teološkom, ideološkom smislu odonih koji su ovdje većina, a to sukatolici, onda nam prijeti opas-nost od asimilacije i nestanka saovih prostora. Mislim da smo natome postigli rezultate. Ja ću vam

samo reći da od 1990. pa dodanas u Hrvatskoj je sklopljeno17 mješovitih brakova izmeđumuslimana i drugih. To je za vri-jeme socijalizma bila masovna po-java. Možemo reći danas da međustarijim muslimanima, od 50 god-ina pa naviše, preko 70 posto su umješovitim brakovima i sva njiho-va djeca su sa katolicima. Mi smouvidjeli da se naša djeca ne moguu takvim brakovima oduprjetinego da moramo ići na akciju daosvijestimo muslimane da uzd-ržavanje od mješovitog braka neznači da mi druge mrzimo negoda jednostavno želimo sačuvatinašu vjeru, jer u prilikama u koji-ma živimo, u mješovitom brakumi to ne možemo uraditi.

II ppoorreedd jjaakkoo ddoobbrree zzaakkoonnsskkeerreegguullaattiivvee ii ddeemmookkrraattsskkiihh ssttaannddaa--rrddaa,, uu HHrrvvaattsskkoojj iippaakk iimmaa ssaammooddvvaa mmiinnaarreettaa.. VVaašš kkoommeennttaarr..

Kada razgovaramo sa crkvomona kaže da se ne protivi minare-tima, međutim kada razgovara-mo sa lokalnim općinskim struk-turama oni se žestoko protive mi-naretima jer minareti su po nji-ma simbol islama koji prijeti daponovo, nakon Turaka, zavladaovim krajevima, što je apsolutnoiluzorno. Međutim, kada živite savećinom, vi ne možete tu većinu,koja je protiv takvih naših raz-mišljanja, ubijediti. Jednostavno,tu ne možete gotovo ništa učinitijer u takvim prilikama zakon nepomaže. Tu su u pitanju dubokeideološke razlike i mi imamo već11 godina teških nesporazuma salokalnom strukturom u Rijeci.Mi samo iz tog razloga, dakle zb-og minare, ne možemo dobiti ko-načno riješenje za početak grad-nje islamskog centra. Nudili sunam da možemo graditi ali bezminare, što ja nisam prihvatio pocijenu da ne gradimo uopšte isla-mski centar.

DDaa llii ssttee ssee oobbrraaććaallii mmeeđđuunnaarr--ooddnniimm iinnssttiittuucciijjaammaa zzaa ppoommooćć uurrjjeeššeennjjuu ttoogg pprroobblleemmaa??

Američko ministarstvo van-jskih poslova je u svojim godišn-jim izvještajima nekoliko puta o

tome pisalo, međutim situacijaostaje i dalje takva kakva jeste.Pošto mi rješavamo pitanja i po-trebe muslimana a ne politike,dosjetili smo se pa u mnogimmjestima – Poreču, Varaždinu,Maljevcu, Bogovolji i Vinkovcimakupujemo ili gradimo kuće kojeadaptiramo za namaz i nekeopšte potrebe muslimana. Mismo od 1991. pa do danas za oko5 000 m2 proširili namaski pros-

tor. Dok ova tzv. «antiminarska»ideologija ne padne, mi ćemoljudima omogućavati da klanjaju,jer klanjati u mesdžidu sa muna-rom ili bez nje kod Allaha jemanje važno od samog klanjanja.

JJeeddiinnaa ssttee IIssllaammsskkaa zzaajjeeddnniiccaannaa BBaallkkaannuu kkoojjaa jjee uuvveellaa mmeeđđuu--nnaarrooddnnee IISSOO ssttaannddaarrddee uupprraavvll--jjaannjjaa ii oorrggaanniizzaacciijjee.. JJee llii oovvaajj ssiiss--tteemm iissppuunniioo ooččeekkiivvaannjjaa??

On tek treba da ispuni našaočekivanja jer je još u faziuspostavljanja. Interesantno je dakažu da smo prva vjerska zajed-nica u svijetu koja je uvela ISOstandarde. Oni su jako zahtjevni itraže precizno i svakominutnosnalaženje u poslu. Mnogi imaminegoduju radi njihovog uvođenja,

međutim mi nemamo drugogizbora. Ako hoćemo biti dobri iravnopravni sa ostalim vjerskimzajednicama u Hrvatskoj, ovi sta-

ndardi će nam pomoći da u tomebudemo i bolji. Dugo je trebaloda nas uvrste u organizacije kojeće uvesti ove standarde i mislimda će naši partneri iz «Unisa» izSarajeva, koji dodjeljuje te serti-fikate, 11. novembra konačnonam ih dodijeliti. Naravno da zate standarde treba školovan i spr-eman kadar u svako doba dana inoći. Taj sistem je tako postavljenda ne ostavlja prostor za nerad ineažurnost. Umreženi smo uinternu kompjutersku i telefon-sku mrežu, tako da muftija možeznati u svakom trenutku sve štose dešava u Islamskoj zajedniciHrvatske, ali isto tako i svaki im-am može znati i provjeriti sve akt-ivnosti i posjete muftije, odnosnopredsjednika Mešihata.

DDaa llii ppoommooćć ddrržžaavvee mmoožžee uugg--rroozziittii aauuttoonnoommnnoosstt IIssllaammsskkee zzaajj--eeddnniiccee??

U toku pregovora sa državom

oko pomoći Mešihatu, upozora-vani smo da možemo izgubiti dioautonomnosti. Međutim u spo-razumu koji smo potpisali sa Vla-

dom, oni su nam priznali povjes-nu i sadašnju ulogu i samostalno-st. Jedino što je od nas zatraženou tom smislu je da ih na jedandžentlmenski diskretan načinizvjestimo kada su u pitanju kan-didati za predsjednika Mešihata,jer se oni oslanjaju na tu osobu ispram nje grade svoju politiku.Mi smo uvidjeli da to neće ugroz-iti nikakvu samostalnost jer kodnas nikad nije kandidat samo jed-na osoba. Ove godine smo imali

četiri kandidata i mi smo ih obav-ijestili, bez medijske buke. Tekkada smo izabrali predsjednikaMešihata mi smo to javili njima ioglasili se u medijima. Mi pravi-mo razliku između izbora u dru-štvu i ovih u Zajednici ali je odg-ovornost neophodna i prilikomnaših izbora, jer izborno tijelo ko-

je bira predsjednika Mešihata,broji 91 člana i to se smatra res-pektabilnim tijelom. Hoću da ka-žem da nam se država do sadanije nikada uplitala i ovo je većtreća godina kako nam plaća go-dišnje oko 500 000 eura. Nikadaod nas nije zatražila gdje se trošitaj novac i ako zna da mi taj nov-ac trošimo isključivo za plaćeimama i njihovo penzijsko i zdra-vstveno osiguranje. Pored tih sre-dstava, država nam daje otprilikejoš toliko kroz Medresu i vjer-oučitelje. 14 profesora opštih pre-dmeta, arapskog jezika i vjeron-auke plaća država, tako da Meši-hat plaća svega 4-5 profesora. Uk-upna pomoć države prema Islam-skoj zajednici iznosi oko milioneura godišnje. Dodaću i to da upotpisanom sporazumu države iIslamske zajednice Hrvatske stojii da policija ne smije ući ni u je-

dan objekat Islamske zajednicebez njene saglasnosti. Mislim daje i to jedan pokazatelj autonom-nosti ove Zajednice.

PPoorriijjeekklloomm ssttee iizz CCrrnnee GGoorree..NNaajjaavviillii ssttee ppoossjjeettuu ZZaajjeeddnniiccii iimmuusslliimmaanniimmaa uu CCrrnnoojj GGoorrii.. SSkkoojjoomm ććeettee ppoorruukkoomm ddooććii??

Bio sam pozvan da zajednosa reisu-l-ulemom posjetim CrnuGoru, međutim u tom periodusam bio zauzet. Sada sam odlučioda prvih dana ramazana posjetimCrnu Goru. Mene ona zanimakao postojbina mojih predaka ko-ji potiču otuda. U Baru imamodžamiju koja se zove džamija Om-erbašića. Mene je još rahmetli ot-ac za života zadužio da odem i vi-dim tu džamiju jer moj djed pa-mti da je došao iz Crne Gore. Mismo imali svoje posjede i tamo ina Svetom Stefanu. Crna Gorame zanima i u sklopu onoga štosam ja kroz povjesna istraživanjadolazio do raznih podataka. U pr-imorskom dijelu Crne Gore biloje islama i prije Turaka i mene ja-ko zanima taj predosmanlijski pe-riod koji i istražujem.

Inače, ja sam u Crnoj Goribio samo jedan put i to u rodnomselu kod Pljevalja, a tamo imam iveliki broj prijatelja i porodicamuslimana koji sada žive u Hrv-atskoj. Takođe želim obnoviti st-ara prijateljstva i posjetiti Isla-msku zajednicu, gdje ćemo u sus-retu sa reisom Fejzićem razmotri-ti mogućnosti za eventualnu po-moć, pogotovo po pitanju Podgo-ričke medrese u izgradnji. Rad-ujem se toj posjeti i očekujem daću tokom nje steći potpuno novaiskustva. Razgovarao:

MMuuhhaarreemm DDeemmiirroovviićć

Ševko Omerbašić je rođen u Ustikolini09.06.1945. Završio je Gazi Husrev-begovumedresu u Sarajevu 1964.godine i Fakultet zaarapski jezik i islamske znanosti u Libiji 1974.

Po završetku studija radi kao prevodilac-korespodent u "Hidrogradnji"-Beograd, na gr-adilištu u Libiji.

Starješinstvo Islamske zajednice za Bosnui Hercegovinu, Hrvatsku i Sloveniju postavljaga 8. maja 1975. godine na dužnost Glavnogimama u Zagrebu, za područje regije Zagreb.Vrhovno starješinstvo Islamske zajedniceSFRJ ga postavlja, 1988. godine, na mjestoGlavnog imama za Islamsku zajednicu u Hr-vatskoj i Sloveniji.

Ustavom Islamske zajednice u SFRJ iz1990. godine formira se Islamska zajednica zaHrvatsku i Sloveniju, u sastavu Islamske zajed-nice SFRJ. Na njeno čelo je izabran Ševko ef.Omerbašić, za prvog predsjednika Mešihata Is-lamske zajednice Hrvatske i Slovenije. Krajem1994. godine se Islamska zajednica u Slovenijiosamostaljuje. Za predsjednika Mešihata Isla-mske zajednice u Hrvatskoj je izabran 1995.,te ponovo 1998. godine sa mandatom od 7 go-dina. Krajem 1999. godine, imenovan je za Za-grebačkog muftiju, odnosno muftiju u Islam-skoj zajednici u Hrvatskoj.

Nosilac je aktivnosti u više projekata Isla-mske zajednice. Posebno je zaslužan za izgrad-nju džamije u Zagrebu. Gradeći to veliko dje-lo, on i njegovi suradnici su gradili u isto vrije-

me zagrebačku i Islamsku zajednicu u Hrvats-koj.

Muftija Ševko ef. Omerbašić se bavi i nau-čnim radom. Objavio je knjige "Islamska čitan-ka", "Arapska početnica", "Povijest islama","Vrijeme pravednih halifa", "Islam i muslimaniu Hrvatskoj" i druge. Više od dvije decenije, aposljednju intenzivno, posvetio je radu na istr-aživanju i pisanju o islamu i muslimanima uHrvatskoj i šire.

Zaslužan je za osnivanje Zagrebačke me-drese "Dr. Ahmed Smajlović." (1992).

U posljednjoj deceniji XX. stoljeća, prihva-tio se mnogih poslova koji su u tom sudbon-osnom vremenu najčešće značili bespošted-nu bitku za goli opstanak Bošnjaka, narodaiz kojeg je potekao. Svjestan značaja iodgovornosti u kritičnim trenucima, bezrez-ervno se žrtvujući, bitno je uticao na mnogedogađaje.

BIOGRAFIJA

KKllaannjjaattii uu mmeessddžžiidduu ssaa mmuunnaarroomm iillii bbeezz nnjjee kkoodd AAllllaahhaa jjeemmaannjjee vvaažžnnoo oodd ssaammoogg kkllaannjjaannjjaa

UUkkuuppnnaa ppoommooćć ddrržžaavvee pprreemmaa IIssllaammsskkoojj zzaajjeeddnniiccii iizznnoossiiookkoo mmiilliioonn eeuurraa ggooddiiššnnjjee

UUmmrreežžeennii ssmmoo uu iinntteerrnnuu kkoommppjjuutteerrsskkuu ii tteelleeffoonnsskkuummrreežžuu,, ttaakkoo ddaa mmuuffttiijjaa mmoožžee zznnaattii uu ssvvaakkoomm ttrreennuuttkkuussvvee ššttoo ssee ddeeššaavvaa uu IIssllaammsskkoojj zzaajjeeddnniiccii HHrrvvaattsskkee,, aallii iissttoottaakkoo ii ssvvaakkii iimmaamm mmoožžee zznnaattii ii pprroovvjjeerriittii ssvvee aakkttiivvnnoossttii iippoossjjeettee mmuuffttiijjee,, ooddnnoossnnoo pprreeddssjjeeddnniikkaa MMeeššiihhaattaa

EELLIIFF septembar 2005.islamske novinegazetë islame 6PORODICA

Imati samopoštovanje značiimati dobro mišljenje ovlastitom karakteru i sposob-nostima. Zaista je ono velikoblago, jer biti zadovoljan sobomdonosi srcu mir i sreću. Samop-oštovanje se razlikuje od oholo-sti. Kada osoba ima neke dobreosobine ili sposobnosti, svjesnaje toga i zahvalna je Allahu – tose naziva samopoštovanje. Pravi-ti se važan zbog toga i smatratise boljim od drugih – naziva seoholost. U osnovi, treba znati dasve dobro u nama dolazi od Alla-ha. Ta spoznaja eliminiše osjeća-nje oholosti i ostavlja samo osj-ećanje zahvalnosti i želju da seto dobro iskoristi na najbolji na-čin.

Od veoma ranog doba djecapokazuju želju da im se ukažepažnja i oda priznanje. Nastojeda se u nečemu pokažu da bi za-radili priznanje i pohvalu. Pone-kad, kada roditelji ne obrate pa-žnju, djeca počnu sa agresivnimponašanjem da bi skrenuli paž-nju na sebe. Postoje različita mi-šljenja o porijeklu ove ljudske že-lje za priznanjem. Neki psiholo-zi vjeruju da ono potiče iz priro-dnog poriva da se bude bolji oddrugih. Drugi kažu da ono pot-iče iz samoljublja koje se nalaziu svakom ljudskom biću. Međut-im, islamski učenjaci imaju dru-gu teoriju. U čovjeku se nalazinešto Božje. Uzvišeni Allah kažeu Kur'anu: “Ja ću stvoriti čovje-ka od ilovače, … pa kada ga za-vršim i udahnem u njega neštood duha Moga, vi pred njim nasedždu padnite.” (Kur'an: 15:26-27) . To nešto od Allahovogduha, svojom veličinom i pleme-nitošću, tjera čovjeka na traže-nje plemenitosti i ugleda. On os-jeća potrebu da bude cijenjen ipotpuno je prirodno što se neželi staviti u položaj poniznosti iniskosti. Sam Allah, dž.š., kažeda je čovjeku ukazao čast: «Zai-s-ta smo ukazali čast djeci Ademo-voj» (Kur'an:17:70).

Samopoštovanje igra važnuulogu u napretku i uspjehu u ži-votu svakog ljudskog bića. Tem-elj ove veoma važne čovjekoveosobine često bude izgrađen iliuništen u djetinjstvu. Koristi sa-mopoštovanja kod djeteta su slje-deći:

- Dijete koje je svjesno da po-sjeduje određene kvalitete, koje idrugi poštuju, zadovoljno je usebi. Ovo će proizvesti razumnoi mirno ponašanje. Nema potre-be za nastupima gnjeva i agresiv-nosti da bi se zadobila pažnja.Srećno dijete je ono koje sebe

poštuje. - Takvo dijete vrednuje sebe i

drži do sebe, pa su male šanseda uradi nešto što će ga poniziti.Ono neće biti lahko navedenona ružno djelo od strane vršnja-ka, jer će to smatrati nedostojn-im njegovog položaja.

- Dijete koje ima samopošto-vanje, ima povjerenja u svojesposobnosti, pa će uložiti višetruda u postizanju viših ciljeva.U stanju je dati inicijativu za no-ve stvari i uključiti se u razne ak-tivnosti.

Nedostatak samopoštovanjauzrokuje sljedeće:

- Kada dijete nema povjeren-ja u sebe teško će se pridržavativlastitih principa pa će lakše po-dleći negativnim utjecajima. Po-gledi i mišljenja drugih imaće zanjega veliko značenje. Takva dje-ca su u većem riziku da podleg-nu nagovaranju vršnjaka i buduuvučena u loše društvo.

- Dijete bez samopoštovanjaprihvata neuspjeh kao nešto štoje zaslužilo. Neće biti u stanju dase motiviše niti će očekivati odsebe da postigne dobre rezulta-te. Ovakvo prepuštanje porazupriprema ga za buduće neuspje-he i lišava ga želje da uspije uživotu.

- Takvo dijete više pati od ne-gativnih emocija kao što su bij-es, zavist, razočarenje i sl. Dijetekoje ima povjerenje u sebe prih-vata uspjeh drugog djeteta, jerzna da je i on takođe uspješan.Ali kada je ta spoznaja odsutna,ljubomora je prirodna reakcija.Često je bijesno na sebe ili čakna one osobe koje drži odgovor-nim za njegov neuspjeh. Tadapostoji malo mjesta za srećno,zdravo osjećanje koje pomažedjetetu da postane emocionalnostabilna osoba.

KKaakkoo nnjjeeggoovvaattii ssaammooppooššttoo--vvaannjjee kkoodd ddjjeetteettaa??

Prvi način je ukazivanjempoštovanja. Mnogi roditelji oček-uju da ih djeca poštuju, ali vjeru-ju da bi ih pokvarili ako bi oninjima ukazali poštovanje. U sva-kom slučaju iskazivanje pošto-vanja na sljedeće načine pomažedjetetu da stekne dobro mišljen-je o sebi i da bolje poštuje rodit-elje.

- Razgovaraj sa djetetom nor-malnim tonom. Ne ismijavaj gaobraćajući mu se dječjim glas-om. Razgovaraj sa djetetom uvi-jek, ne samo onda kada ga ružišili mu naređuješ da nešto uradi.Razgovaraj s njim o svakodnevn-im stvarima: školi, poslu, politi-ci, svojim dogodovštinama iz pr-

ošlosti i sl... Neki roditelju vjeru-ju da nema puno stvari o kojimamogu razgovarati s djecom. Aličinjenica je da ona djeca s kojomse razgovara razumiju više i shv-ataju bolje od djece s kojom rod-itelji ne razgovaraju. Takva djecaimaju bolju vezu sa roditeljimajer znaju da ih oni smatraju vri-jednim razgovora. To je zaistavelika pomoć u stvaranju samop-ouzdanja.

- Kada kritikuješ dijete pazida ne uništiš njegovo samopouz-danje. Ne govori mu “ništa neslušaš!” ili “uvijek si neured-an!”, jer, ma kako nestašno dije-te, nije tačno da ono “ništa” nesluša ili da je “uvijek” neured-no. Ponovljeni više puta, ovi izr-azi će se urezati u dječje pamće-nje, pa će ono na kraju i povjer-ovati u njih.

- Saslušaj dijete kada iznosisvoje mišljenje ili ideje. Podstak-ni ga i pomozi mu da se izrazi.Ne ismijavaj ga i ne ušutkuj! Mo-žda i neće reći nešto mudro, alibar zaslužuje da bude saslušano.Zanemarivanjem dječjeg mišl-jenja ili prikazivanjem ga bezvri-jednim, uništava se njegova spo-sobnost razmišljanja i kreativn-ost.

- Ponekad ga pohvali preddrugima. Kada dijete čuje da seo njemu pozitivno govori, osjećada su njegove vrijednosti prizn-ate. To ne moraju biti duge hva-le, nego se može spomenuti neš-to što je ono dobro uradilo, pos-lušalo i sl. Roditelji koji kritiku-ju dijete i žale se na njega drugi-ma u njihovom prisustvu, čestoruše djetetovo samopouzdanje.Ponekad se roditelji i rođaci po-našaju tako kao da ih dijete nečuje. Razgovaraju o njemu u nje-govoj prisutnosti, porede ga sadrugima i spominju njegove lošeosobine. Ovo ima veoma negati-van efekt na djecu.

Još jedan način da se pomo-gne djetetu da razvije samopuz-danje je njegovo podsticanje da

sebi postavi ciljeve i da od sebepuno očekuje. U školi, mektebui u bilo kojoj aktivnosti u kojoj jeuključeno, pomozi mu da posti-gne najbolje rezultate prema nje-govim mogućnostima. Podstrekod roditelja i pokazano zaniman-je s njihove strane učinit će dadijete da sve od sebe u onomečime se bavi. Uči ga da su nekipostupci ispod njegovog dosto-janstva, kao što su previše žaljen-ja, traženja od drugih, stvaranjeproblema učiteljima i sl. Dijeteće postati naviknuto na određe-no ponašanje, pa sve što je nižeod toga smatraće da nije dosto-jno njega.

Upoznaj ga se događajima izživota velikih ljudi. Djeca volepriče i one mogu biti dobar po-moćnik u učenju važnih život-nih lekcija. Treba koristiti vrije-me kada su djeca još mala i kadažele slušati, te im čitati priče oplemenitim ljudima. Mogu se či-tati i slikovnice nereligijskog sa-držaja, ali samo one koje će ins-pirisati dijete lijepim vrlinama.Junaci i njihova djela često ost-ave snažniji utisak i ona su u st-anju djelovati bolje od roditel-jskih lekcija.

Obrati pažnju šta dijete želi.Ponekad su njegove želje potpu-no suprotne od roditeljskih. Tomože biti vezano za vrijeme odl-aska na spavanje, vrstu odjeće iliza zajedničku aktivnost u slobo-dnom vremenu. U svemu tomedijete može imati drugačije mišl-jenje od roditelja. Ovim se nemisli reći da roditelj treba popu-stiti djetetu ili pustiti ga da radipo svome nahođenju. Ne, samose hoće reći da roditelj treba po-kazati da poštuje dječje mišljen-je. Na kraju će ono i uraditi ona-ko kako roditelj želi ali će se bo-lje osjećati ako bude saslušano ividjelo da ima uticaja na odlukuroditelja.

PPrraakkttiiččnnii ssaavvjjeettii kkoodd nnjjeeggoovv--aannjjaa ssaammooppoouuzzddaannjjaa kkoodd ddjjeetteettaa.

Zaduži dijete nečim kod ku-

će. Neka obavlja lakše posloveprimjerene njegovom dobu iuzrastu. Tako će osjećati da jedio porodice i da je uključen uvođenje domaćinstva.

Razgovaraj s njim o svimvažnijim životnim odlukama kaošto je selidba, promjena zaposle-nja i sl. Često roditelji ostavljajudjecu neobaviještenu o važnimodlukama koje se i njih tiču.

Uči ga da ne prihvata hvalukada je nije zaslužilo. Dijete volikada se hvali, ali to treba prih-vatiti samo onda kada zna da juje i zaslužilo.

Ne miješaj se u sve ono štodijete radi. Daj mu prostora darazvija nezavisnost i original-nost.

Ako ono želi da složi svoje st-vari na određen način ili želi danešto uradi po svom nahođenju,dopusti mu sve dok to što želinije štetno ili opasno. Neki rodi-telju očekuju od djeteta da sveradi po njihovoj želji i stvarajumu probleme oko svake sitnice.Kada odraste, takvo dijete nećebiti u stanju da samo za sebe ištaodluči.

Nemoj ga previše maziti ka-da je bolesno ili povrijeđeno. Di-jete treba učiti da bude jako i dapodnosi manji bol. Ako mu sedopusti da jadikuje i da se žalina svaku sitnicu, kada odrasteneće biti u stanju da podneseživotne teškoće.

Ne zanemaruj dijete kada siu društvu. Islamski ahlak zaht-i-jeva da se gostu ukaže veliko po-štovanje. Ovo ne znači da se dje-ca trebaju zanemariti ili ukloni-ti. Umjesto toga, roditelji trebada upoznaju dijete sa gostima ipodstaknu ga da se pridruži dru-štvu.

«Jednog dana Poslaniks.a.v.s., je sjedio sa drugovima,kada im priđe jedan dječak.Poslanik s.a.v.s., ga pozva isjede ga u krilo. Svi usmjerišepažnju ka dječaku, koji odsilnog uzbuđenja poče da semokri. Strah i zbunjenostpokazaše se na djetetovom licu.Kada je ugledao šta se desilo,otac djeteta skoči i poče ružitidijete uzimajući ga odPoslanika s.a.v.s. Ali on mu gane dade, nego ga još više privisebi na grudi, i reče ocu: “Nebrini, nema veze. Odjeća semože oprati. Moraš biti pažljivkako se ophodiš prema djetetu.Šta mu može povratiti samopoš-tovanje kada se ovako ponašašprema njemu pred drugima?»

pripremio,Džemo Redžematović

Djeca i samopoštovanje

EELLIIFFseptembar 2005. islamske novinegazetë islame7 RAMAZAN

Hvala Allahu, Gospod-aru svih svjetova.Neka je selam i sala-vat na Muhammeda Allaho-vog Poslanika, na njegovuporodicu, na njegove drugo-ve (ashabe) i na sve sljedben-ike muslimane.

Nastupio nam je časnimjesec i veličanstven doživl-jaj. To je mjesec Ramazan ukojem je objavljen Kur'an,kao uputa ljudima, jasan vo-dič pravom putu. Njegovaprva trećina je milost, drugaje oprost, a treća je oslobođ-enje Allahovih robova od va-tre.

Uzvišeni je odlikovao mj-esec Ramazan u odnosu nadruge mjesece mnogim pre-dnostima.

Poslanik, s.a.v.s., kaže:

«Mom ummetu (mojimsljedbenicima) dato je petodlika u Ramazanu, a takonešto nije dato ni jednomnarodu prije mog ummeta: -Zadah iz usta postača dražije ugodniji Uzvišenom Alla-hu od mirisa miska; -Melekiza postače mog ummeta mo-le oprost sve dok se ne om-rse; -Allah Uzvišeni, svakidan ukrašava za njih Dženn-et i govori: «Još malo, i odmojih robova će biti otklon-jena svaka briga i uznemira-vanje i oni će ući u tebe.» -Onemogućuju se sve šej-tanske spletke, pa ne mogučiniti ono što inače uobičaje-no rade; -Biće im oproštenou zadnjoj noći... Neko upita«Je li to noć Lejletu-l-kadr, oAllahov Poslaniče?", a on od-govori: «Ne, nego kada nekiradnik svoj posao do krajauradi, onda mu se za taj po-sao isplati naknada i plaća.»

VVRRIIJJEEDDNNOOSSTT PPOOSSTTAA1. U mjesecu Ramazanu

otvaraju se džennetska vra-ta, a zatvaraju džehennems-ka, šejtani se vezuju u lance.

«Kada dođe Ramazan,otvaraju se džennetska vra-ta, a zatvaraju džehennems-ka, a šejtani se vezuju». (Bu-

harija i Muslim).2. Post štiti vjernika i vje-

rnicu od vatre. Reusulullah, a.s., je re-

kao: «Post je štit od vatre,kao što je štit nekoga od vasčuvao u borbi».

3. Jedan dan posta udal-java lice postača od džehen-nemske vatre za rastojanjeod sedamdeset godina ho-da.

4. Nagrada posta imaneprocjenjivu vrijednost.Kaže Poslanik, a.s.: «Allahkaže: »Sve aktivnosti čovje-ka su njegove, osim posta,post je Moj i Ja za njega da-jem nagradu.» (Prenosi Mu-slim, Ahmed i Nesai).

5. «U Džennetu ima jed-na kapija koja se zove Re-jjan. Na sudnjem danu kroznju će ulaziti samo postači iniko više. Kada oni na njuuđu, kapija će se zatvoriti iviše niko na nju neće moćiući.» (Buharija i Muslim).

6. Dova postača se neodbija, a pogotovo pred iftar.Rekao je Poslanik, a.s.: «Po-staču neće biti odbijena nijedna dova koju uputi Alla-hu prilikom iftara.» (prenosiEbn Madže)

7. U njemu je noć vrjed-nija od 1000 mjeseci, to jeLejletu-l-kadr. Poslanik, a.s.,je rekao: «Ljudi dolazi namveličanstven mjesec, mjesecpun bereketa, u kojem imajedna noć vrjednija od 1000drugih mjeseci».

SSMMIISSAAOO PPOOSSTTAASmisao posta se ogleda u

višestrukim duhovnim, soci-jalnim i zdravstvenim koris-tima.

1. U duhovnom smislupost jača volju i izdržljivost,uči obuzdavanju i suzbijanjuprohtijeva, ulijeva i razvijaosjećaj bogobojaznosti. KažeUzvišeni Allah: »0 vjernici!Propisuje vam se post, kaosto je propisan onima prijevas, da biste se grijeha klo-nili». (El-Beqare, 183.)

2. U socijalnom smislupost među svim pripadnici-

ma Islama ulijeva osjećajpravednosti i jednakosti. Sjedne strane, razvija osjećajsamilosti i težnje za etičkimvrijednostima, a s druge str-ane, društvo čuva u cjeliniod svakojakih zala i poroka.

3. U zdravstvenom smis-lu post pročišćava crijeva, ja-ča želudac, uklanja štetnenaslage iz organizma, sman-juje gojaznost i preoptereće-nost stomaka satom. Posla-nik s.a.v.s. je rekao: »Postite,bićete zdravi».

PPRROOPPIISS RRAAMMAAZZAANNSSKKOOGG PPOOSSTTAA

Post je propisan drugegodine po Hidžri. Ramazan-ski post je stroga obavezapropisana Kur'anom i sun-netom i idžmaom (jednoglas-nim mišljenjem) islamskogummeta.

RRUUKKNNOOVVII PPOOSSTTAA1. Nijjet donijeti, tj. Src-

em odlučiti da se posti, uko-liko se radi o obaveznom po-stu. Nijjet je potrebno doni-jeti noću. prije zore, jer jeAllahov Poslanik, a.s. rekao:«Onaj ko ne zanijjeti post no-ću, prije zore, taj i nema po-sta.« (Tirmizi)

2. Imsak tj. ustezanje odjela, pića, spolnog odnosa isvega drugog što kvari post.

ŠŠTTAA KKVVAARRII PPOOSSTT??1. Jelo i pićeOnaj ko pokvari post jel-

om i pićem dužan je naposti-ti te done. Pod ovim se podr-

azumijeva namjerno jedenjei pijenje. Međutim ako bi ne-ko jeo ili pio u zaboravu iligreškom, ne mora napostiti.Poslanik, a.s., je rekao: «Kozaboravi da posti, pa pojedenešto ili se napije vode, nekanastavi sa postom, jer Allahga je nahranio i napojio».

2. Poslanik, a.s., je rek-ao: «Koga nadvlada nagon zapovraćanjem, nije dužan na-postiti, ali ako neko namjer-no prouzrokuje povraćanje,neka naposti taj dan».

3. Hajz i NifasAko žena dobije menstr-

uaciju ili se porodi, pa mak-ar se to desilo na trenutakprije zalaska sunca, post jepokvaren i nužno ga je nap-ostiti.

4. Namjerno izazivanjeizlaska sjemena (ejakulaci-ja).

ŠŠTTAA JJEE PPOOSSTTAAČČUUDDOOZZVVOOLLJJEENNOO ??

1. Postaču je dozvoljenokupanje i rashlađivanje vod-om.

2. Podvlačenje surme iupotreba kapi za oči i sličnodozvoljeni su pa makar osje-tio ukus u grlu, ali je bolje toodgađati do uvečer.

3. Poljubac postača. Uhanefijskom mezhebu polju-bac je mekruh samo ako iza-zove strast, ali u svakom slu-čaju za postača je bolje os-taviti se toga.

4. Injekcije bez obzira da-vala se u venu ili negdje dru-go, ali da nije hranjive priro-de.

5. Puštanje krvi. Postačuje dozvoljeno puštanje krvi,osim ako to utiče na fizičkoslabljenje postača. Davanjekrvi za laboratorijske anal-ize i slično je dozvoljeno.

6.Ispiranje usta i nosa.Dozvoljeno je ispiranje ustai nosa ali je mekruh u tomepretjerivati.

7. Stvari od kojih se nemože čuvati, a dozvoljene sukao na primjer: gutanje plju-vačke, prašina koja je na pu-tu, slina itd.

8. Postaču je dozvoljenoda osvane džunup, kao što jedozvoljeno ženi koja je bila uhajzu ili nifasu, pa joj je pre-stalo krvarenje, da zapostiprije kupanja, a kupanjemože odgoditi do iza zore, stim mora zanijetiti post, akupanje mora obaviti prijeisteka namaskog vremena.

TTRRAAŽž EENNJJEE NNOOĆĆIIKKAADDRRAA ((NNAAJJVVRRIIJJEEDDNNIIJJEE NNOOĆĆII))

Lejletu-l-kadr bolja je od1000 mjeseci. Ona se nalaziu zadnjih deset neparnih no-ći Ramazana. Od Aiše, r.a.,se prenosi da je rekla: «Rek-la sam - 0 Allahov Poslaniče,kada bih znala u kojoj je no-ći Lejietu-l-kadr, šta bih unjoj činila? - a on je odgovo-rio - Reci, Allahu moj, Ti siOnaj koji opraštaš, voliš daopraštaš, pa mi oprosti».(Buhari i Muslim).

Ebu Hurejre, r.a., pre-nosi da je Vjerovjesnik, a.s.,rekao: «Ko posti Ramazan,vjerujući nadajući se nagra-di, oprošteni su mu (mali)grijesi koje je do tada poči-nio». (Muttefequn alejhi).

O braćo muslimani i ses-tre muslimanke, iskoristitemjesec Ramazan, iskreno či-neći tevbu Allahu Uzvišen-om. Možda am se ova prili-ka neće drugi put ponoviti.Zaista onaj ko se iskreno nepokaje u Ramazanu, umjesecu kada su šejtani oko-vani u lance kada će toučiniiti…

www.monteislam.com

Ramazan - mjesec oprosta

EELLIIFF septembar 2005.islamske novinegazetë islame 8INTERVJU

OOvvee ggooddiinnee uu ssvviijjeettuu jjeeoobbiilljjeežžeennaa ggooddiiššnnjjiiccaa mmaassaa--kkrraa uu SSrreebbrreenniiccii.. IIzz ppoozziicciijjeekknnjjiižžeevvnniikkaa kkoojjii jjee nnaappiissaaoo rroo--mmaann oo ttoommee ggrraadduu,, mmoožžeettee lliirreeććii ššttaa ddaannaass zzaa BBooššnnjjaakkee zznn--aaččii SSrreebbrreenniiccaa?? KKaakkaavv jjee nnjjii--hhoovv ooddnnooss pprreemmaa ddooggaađđaajjiimmaaiizz jjuullaa 11995555.. ggooddiinnee,, ddeecceenniijjuunnaakkoonn ttooggaa??

TTaalljjiićć:: Takvi kakvi smo,«izgurali» smo da se desetogo-dišnjica genocida nad Bošnj-acima veličanstveno obilježi.U tome nam je pomogao i svi-jet, koji je, isto tako, doprinionašoj tragediji. Ali, ogromanbroj Bošnjaka i u Bosni i iz-van Bosne, tako i onih stoti-nu hiljada koji su nastojali do-ći u Potočare, bili su mnogob-rojni «kamenčići» iv l a s t i t i m

doprinosom upotpunjavali tajukupni «mozaik» dostojanstv-enosti 11. jula 2005. godine.E, sad bi najgore bilo ukolikobismo se i u tome predali sa-mozadovoljstvu, pa se opet«probudili» tek pred 11. juli2006. ili 11. juli 2010. godi-ne. Time bi se Srebrenica sv-ela na formu, na puko obil-ježavanje godišnjica. To kakoje bilo sa 11. julom ove godi-ne, to mora biti podstrek Bo-šnjacima da im Srebrenicaneprestano bude u mislima,da je ne smetnu s uma, da senjome suočavaju iz dana udan i organiziranjem raznihmanifestacija. Srebrenica tre-ba biti simbol ukupne bošn-jačke borbe i stradanja, trebabiti naša metafora koja ne is-

ključuje nego, naprotiv, po-drazumijeva i druge

krajeve i gradove ukojima su se bor-

ili i stradali Bo-šnjaci. Tim ko-ntinuitetom bi-smo se moglioduprijeti na-

šoj teškoj bolesti nestajanja usamozaboravu. Ovogodišnji11. juli je pokazao da to mo-žemo. U tome se trebamo uč-iti od drugih. Znamo dobrošta su i koliko su Jevreji usp-jeli ne dozvovoljavajući ni se-bi ni svijetu da se nadvije zab-orav nad njihovim stradan-jem. To su postigli na raznenačine, tako i umjetničkim dj-elima, knjigama, filmovima.Od te strategije oni ne odusta-ju i to treba da imamo naumu. Ako govorimo o čuvan-ju povijesnog sjećanja krozumjetnost, sjetimo se Guern-ike u Španiji i toga šta je naosudi zločina postignuto Pica-sovom slikom s tim naslovom.

GGoottoovvoo ddaa jjee pprrooššllaa ii ddeeccee--nniijjaa oodd ppoottppiissiivvaannjjaa DDeejjttoonnsskk--oogg ssppoorraazzuummaa.. KKoolliikkoo ssuu BBoošš--nnjjaaccii ddaannaass,, nnaakkoonn ddeesseett ggoodd--iinnaa mmiirraa,, ssvvjjeessnnii ii sspprreemmnnii ddaassee ooppoommeennuu iizz ggooddiinnaa aaggrreessii--jjee??

TTaalljjiićć:: Bošnjaci su dugoodvikavani od sebe i ne trebaim skroz zamjeriti na «nesna-

laženju» u ovim postdejetons-kim godinama. Isto tako, Bo-šnjaci trebaju shvatati da jebilo previše godina u kojimasu «mršave krave jele debelekrave» i da ne smiju sebi doz-voliti razbacivanje s vremen-om. Ne moraju previše ni tra-gati za «izgubljenim vremen-om», jer su nam opomeneprošlosti prečeste i preteške,ali bismo se napokon moralidozvati pameti. Treba se nad-ati da se taj proces ipak odvi-ja.

BBoossnnaa ii iissllaamm ssee,, nneekkaakkoo,,ssmmaattrraajjuu ddvvjjeemmaa ssttrraannaammaa iiss--ttooggaa nnoovvččiiććaa.. NNaakkoonn vvjjeerrsskkooggbbuuđđeennjjaa ttookkoomm rraattaa,, ooppeett sseeččuujjuu ggllaassoovvii kkoojjii vvjjeerrsskkoo iizzjjeedd--nnaaččaavvaajjuu ssaa nnaazzaaddnniimm,, aa žžrrttvveeuummaannjjuujjuu.. MMoožžee llii ssee ddooggooddiittiiddaa,, kkaaoo nneekkaadd ddeeddee ssaa ffrraannccuu--zziiccaammaa,, mmaajjkkee ššeehhiiddaa ssaa ssvvoo--jjiimm bbiijjeelliimm mmaahhrraammaammaa oossttaa--nnuu jjeeddnnii ssiimmbboollii iissllaammaa nnaa oovv--iimm pprroossttoorriimmaa ii jjeeddiinnaa ooppoomm--eennaa ddaa ssee oodd ssvvoojjiihh kkoorriijjeennaannee mmoožžee ppoobbjjeeććii??

TTaalljjiićć:: Hajde da samo ne

kritiziramo druge, da se isamokritiziramo. Hajde dakao književnik, u moru togašto ne bi trebalo biti kakojest, kao posebnu «priču» izd-vojim knjige koje se kod nasštampaju o vjerskim temamai prodaju na prostorima gdježive Bošnjaci. To je bruka isramota šta se sve objavljuje, iko sve objavljuje, i ko to ikako prevodi. Demokratija sena našim prostorima i inačeprovodi na način anarhije,kao totalno bezakonje. Nika-va nedemokratičnost ne bibila da se takvome izdavaštvustane ukraj. Istjerat će nas izvjere te silne «vjerske» knji-ge! I u samoj književnosti mn-ogi pisci pregone u načinutretiranja islama. Mnogi knji-ževnici bi sada «podučavali»islamu hodže, čak i muftije.Islam se, naravno, treba treti-rati i u književnosti, ali ne navulgaran način, jer je to nesu-vislo. Islam se treba podrazu-mijevati kao što podrazumije-vamo udisanje zraka da bi-smo živjeli.

Isnam Taljić, autor knjige «Roman o Srebrenici»

Muslimanima je čitanje farz* NNeejjeeddiinnssttvvoo jjee vvjjeeččnnoo pprrookklleettssttvvoo mmuusslliimmaannaa* PPrreevviiššee jjee ggooddiinnaa uu kkoojjiimmaa ssuu ««mmrrššaavvee kkrraavvee jjeellee ddeebbeellee»»

Nakon 15 objavljenih knjiga prevedenih na više svjetskih jezika, Isnama Taljića mnogi smatraju najboljim savremenimbošnjačkim proznim piscem. Već godinama, ovaj rođeni Vlaseničanin, “Romanom o Srebrenici”, kao i knjigama“Vjetrometina”, “Kuća na Drini” ili “Put iz Mekke” iskreno pripovijeda priče o usudu balkanskih muslimana, prijesvih Bošnjaka. Napisana u majstorskom pripovjedačkom maniru i protkana islamskim nitima, njegova djela uvrstilasu Taljića u više savremenih domaćih i stranih izbora i antologija bosansko-hercegovačke književnosti. Jedini bosanskipisac koji je ušao u antologiju savremene svjetske pripovijetke Međunarodnog literarnog festivala u Maleziji (2004.godine) govori za naš časopis.

ZZaa eenngglleesskkoo iizzddaannjjee VVaaššeegg ““RRoommaannaa oo SSrreebbrreenniiccii”” pprreeddggoovvoorr jjee nnaappiissaaoo bbiivvššii mmaalleezziijjsskkii pprreemmiijjeerr ddrr.. MMaahhaattiirrMMuuhhaammmmeedd.. IImmaallii ssttee ččaasstt kkaakkvvaa ssee rriijjeettkkoo uukkaazzuujjee ppiissccuu iizz mmaallee zzeemmlljjee kkaakkvvaa jjee BBoossnnaa.. JJee llii IIssnnaamm

TTaalljjiićć pprriizznnaattiijjii uu BBoossnnii iillii uu ssvviijjeettuu??

TTaalljjiićć:: Priznatiji sam u svijetu. To nije neskromnost, to je tako. Bošnjačke institucije,osim Islamske zajednice, ne postoje u Bosni, a Bošnjaci u multikulturalnim forumima sedodvoravaju Srbima i Hrvatima mnogo više nego što se to od njih očekuje, pa, između osta-log, nastoje eliminirati one koji se ne libe da budu Bošnjaci. Osim što je objavljen naengleskom i što je predgovor napisao dr. Mahathir, «Roman o Srebrenici» je preveden naturski i upravo se prevodi na više jezika, a u Maleziji sam prošle godine uvršten u izbor savre-menih svjetskih pripovjedača. Međutim, i sami Bošnjaci su sada – svijet. Raseljeni su širomsvijeta, čak u 184 zemlje. Znam da oni čitaju moje knjige i znam da drže do njih. Nejmamneki marketing, ali ljeti, kad Bošnjaci iz dijaspore nahrupe u Sarajevo, moje knjige su naj-traženije u jedinoj knjižari u kojoj se prodaju; to je glavna knjižara «Svjetlosti». Znam to i ponarudžbama iz svijeta.

Svijet me više priznaje

EELLIIFFseptembar 2005. islamske novinegazetë islame9 INTERVJUOOdd ooppttuužžbbii ddaa jjee IIvvoo

AAnnddrriićć ggaajjiioo pprriikkrriivveennii aannii--mmoozziitteett pprreemmaa mmuusslliimmaanniimmaa,,ddoo nnaazziivvaannjjaa MMeeššee SSeelliimmoovviiććaassrrppsskkiimm ppiisscceemm,, bboossaannsskkaakknnjjiižžeevvnnoosstt jjee uuvviijjeekk bbiillaažžrrttvvaa ttuuđđiihh aassppiirraacciijjaa.. ČČaakk ssuummnnooggii ppiissccii kkoojjii ssuu ssmmaattrraanniiBBoossaanncciimmaa bbiillii sskklloonnii ddaa ppiiššuuoo BBoossnnii kkaaoo ““ttaammnnoomm vviillaajjee--ttuu ii kkaazzaannuu kkoojjii ssttaallnnoo vvrrii»»..IImmaa llii ddaannaass ssppiissaatteelljjaa kkoojjii ssuusspprreemmnnii ddaa iisspprriiččaajjuu pprraavvuupprriiččuu oo BBoossnnii ii kkoolliikkoo jjee iinntteerr--eessoovvaannjjee ppuubblliikkee ddaa ttuu pprriiččuuččuujjee??

TTaalljjiićć:: Ivo Andrić nijegajio prikriveni animozitetprema muslimanima. On jeto radio najtransparentnije.Akademik Muhamed Filipov-ić je, negdje pred ovaj posljed-nji rat, izjavio da je Andrić sv-ojim pisanjem nanio više šte-te Bošnjacima i Bosni negosve vojske koje su protutnjalekroz njihovu dugu historiju. Iposljednji rat je osvjedočiopogubnost Andrićevoga pisa-nja, odnosno tumačenja njeg-ovoga pisanja i njegovoga vel-ičanja. Kad su u pitanju Boš-njaci koji su pisali tako kakoste naveli, ja ih ne branim, alije i vakat u kome su pisali biotakav, težak, ne može se rećida im je bilo lahko. Da bi na-pisali jednu poštenu rečenicumorali su oko nje naredati de-setine nakaradnih... A ima lisada pisaca koji su sprem-ni...? Koliko se god mi iz-među sebe kritizirali, ipak jamislim da smo mi bolji negošto mislimo o sebi. Zato sma-tram da ima takvih pisaca ida će ih, ako Bog da, biti jošviše. Bošnjaci su narod Knji-ge, dio ummeta koji je prihva-tio posljednju Božiju Objavu,i nama je, dakle, čitanje farz.Na svim nivoima moramozagovarati obavezu čitanja, alii izgrađivati čitalačke kriteri-je. Objavljuje se previše togašto nije vrijedno pažnje. Či-tanje slabih knjiga je gore odnečitanja.

NNoovviinnaarrii ii ppiissccii ssee nnaajjmmaa--nnjjee vveezzuujjuu zzaa vvjjeerruu.. IIppaakk,, VVaa--ššaa ddjjeellaa,, oossiimm hhiissttoorriijjee,, ooddiiššuuii iissllaammoomm.. KKoolliikkoo nnaaddlleežžnneeddrržžaavvnnee iinnssttiittuucciijjee uuvvaažžaavvaajjuuttaakkvvooggaa ppiissccaa kkoojjii nnee kkrriijjee ssvv--oojjuu pprriivvrržžeennoosstt iissllaammuu ii kkoojjiinnee bbjjeežžii oodd ppiissaannjjaa oo ssttrraaddaann--jjuu ssvvoogg nnaarrooddaa??

TTaalljjiićć:: Nedavno je, napri-mjer, prvi put dodijeljena

nagrada «Hasan Kaimija». Jasam napisao roman o HasanuKajimiji koji je, pod naslovom«Put iz Mekke», objavila izda-vačka kuća «El-Kalem» Rijas-eta Islamske zajednice. Našznačajni pisac Nijaz Alispahić– koji je, inače, iz Zvornika,gdje je Kajimija bio u surgu-nu, a Kaimijina nagrada sedodjeljuje ispred BošnjakaZvornika – napisao je, povod-om moje priče «Bijela kame-na jaja», da sam nadvisio svekoji su se bavili pisanjem oKaimiji. Ta priča je, inače,dio toga moga romana, roma-na o Kaimiji. To je moja najb-olja knjiga. Ali, taj roman uo-pće nije bio uvršten u konku-renciju za Kaimijinu nagra-du. Dakle, kad je tako s Ka-imijinom nagradom, koja jebošnjačka književna nagradai samo su se Bošnjaci pitali otoj nagradi, postaje jasnijekako se ponašaju Bošnjaci umultikulturalnim forumimakakav je taj Federalni fond zaizdavaštvo. Tim fondom dr-ma Ivan Lovrenović, ali je onkriv utoliko što napokon nesmijeni te svoje bošnjačke do-dvorice, kojima je stalo da sefinansiraju njihova sabrananedjela i nekvalitetne knjigedrugih Bošnjaka. Tako onisebi omogućuju «nedodirlji-vo» mjesto u sadašnjosti bosa-nske i bošnjačke književnosti.Čim takvi odu u penziju, nikoih se više neće ni sjećati, jersu i njihove knjige takve. To-ga zaista ima, ali i mi samičinimo da je to znatno prisut-nije nego što odista treba biti.Uistinu, opet ima tih «mangu-pa u našim redovima», atei-sta, neokomunista i sličnihprišipetlji, ali im i sami prida-jemo prevelik značaj i kaotakve ih uzdižemo. Možda izato da bi nam bili alibi zanečinjenje. Na kraju, niko ni-kome ne brani da piše i o str-adanju bošnjačkoga naroda ilida mu je pisanje prožeto vje-rom. Ponavljam, istina je dase to nastoji sputavati, ali jenepobitno i to da Bošnjaci uBosni, time i književnici, ni-kad nisu imali veću slobodu.Možda su se mnogi toga upla-šili...

JJee llii ddaannaass uu BBoossnnii iissppllaa--ttiivviijjee ssttvvaarraattii ddjjeellaa kkoojjaa ggoovv--oorree oo ooggrroommnniimm žžrrttvvaammaa rraattaaiillii oo mmeeđđuunnaacciioonnaallnnoojj--hhoommooss--eekkssuuaallnnoojj lljjuubbaavvii??

TTaalljjiićć:: Dobro je da imadjela i s takvom tematikom.Time se to razotkriva. Trebapisati i o nacionalnoj nastra-nosti, jer bi bilo pogubnožmiriti nad nečim što postojiu ime lažnog, licemjernogmeđusobnog poštovanja. Kadsu u pitanju knjige o ogromn-im ratnim žrtvama, pisci tutrebaju naći pristup koji nećeodbijati čitaoca, koji će pri-vući čitaoca da čita takve knj-ige, pogotovo što je moćnapropagandna mašinerija usm-jerena protiv pisanja takvihknjiga.

AAggrreessiijjaa nnaa BBoossnnuu ii HHeerr--cceeggoovviinnuu jjee ččeessttaa tteemmaa bboossaann--sskkiihh ppiissaaccaa.. DDookk,, ss jjeeddnnee ssttrraa--nnee,, ssvvii ppiiššuu oo ttoommee,, mmaalloo kkoooobbrraađđuujjee hhiissttoorriijjuu BBooššnnjjaakkaazzaa vvrriijjeemmee AAuussttrroo--UUggaarrsskkee iilliiTTuurrsskkee.. JJee llii aaggrreessiijjaa jjeeddiinnaanneepprreessuuššnnaa tteemmaa bboossaannsskkiihhppiissaaccaa ii mmiisslliittee llii ddaa jjee nnoovvaabboossaannsskkaa kknnjjiižžeevvnnoosstt oossiirroo--mmaaššeennaa kkaadd ssuu uu ppiittaannjjuupprriiččee ii oo ““ssttaarroomm zzeemmaannuu””??

TTaalljjiićć:: Bar pola moga «Ro-mana o Srebrenici» odnosi sena vrijeme pod Austro-Ugars-kom, a u mojim knjigama ite-kako ima i o vaktu pod tu-

rskom upravom. Naši knjiže-vnici trebaju pisati o svim ze-manima, jer je naša ukupnaknjiževnost, objektivno gleda-jući, više nego krhka, izuzi-majući, naravno, pojedince itzv. narodno stvaralaštvo, po-gotovo naše epske i lirske nar-odne pjesme.

ČČiittaajjuuććii VVaaššaa ddiijjeellaa mmoožžeessee sstteeććii uuttiissaakk ddaa ssvvoojj nnaarrooddooppiissuujjeettee kkaaoo nniiččiijjii ii ssvvaaččiijjii,, aannaajjmmaannjjee ssvvoojj.. MMoožžee ssee rreeććiiddaa jjee ttoo ssuuddbbiinnaa ssvviihh mmuusslliimm--aannaa BBaallkkaannaa.. GGddjjee ssuu ddaannaassbbaallkkaannsskkii mmuusslliimmaannii ii kkoolliikkoossuu oonnii iizzmmeeđđuu sseebbee ((nnee))ppoovvee--zzaannii??

TTaalljjiićć:: Objavio sam 14knjiga proze i niujednoj Boš-njaci nisu svačiji i ničiji, negosu isključivo svoji. Drugo jepitanje naše suočenje s istin-om da je naš narod kroz his-toriju naviknut da su drugi iz-nad nas (Turci, Ugri, Mađari,Srbi/Crnogorci, «bratstvo-jed-instvo»), da smo mi «ogrezli»u navici da drugi nama vlada-ju, pa se to pretvorilo u stra-hobolnu spoznaju da smo mi,zapravo, veliki podrepaši! I tosebi trebamo priznati. Zapr-avo, moramo to ukoliko želi-mo opstati kao narod i potpu-

no se oformiti kao nacija.Evo, sad smo napokon u pozi-ciji i da zaista vladamo uBosni, makar to bilo i ravno-pravno s drugim tzv. konsitu-tivnim narodima. Ali, mi tone umijemo. Satrasmo se zat-irući se između sebe. Ja samživio u Krajini odmah poslijeprekidanja posljednje oruž-ane agresije na Bosnu. Tihgodina su tamo bili samoBošnjaci, koji su i inače tamobili bar s dvotrećinskom veći-nom. Tada je tamo postajalasamo SDA, ali su Bošnjaci unjoj jedni drugima «vadilioči». Sada i tamo ima višebošnjačkih partija, ali je SDAovih dana sama oborila svojuVladu u Unsko-sanskom kan-tonu. Ili, u Sandžaku ima jošviše bošnjačkih partija. Pa,nek i ima. Ali, zašto jedni dr-ugima «vade oči» i jedni pro-tiv drugih se ujedinjuju sasvojim stvarnim neprijatelji-ma? Isto su činili muslimaniu Endelusu (muslimanskojŠpaniji) sve dok ih tamo nijepotpuno nestalo.

MMoožžee ssee rreeććii ddaa nneemmaa ggeenn--eerraacciijjee bbaallkkaannsskkiihh mmuusslliimmaa--nnaa ooddrraassllee uu 2200.. ssttoolljjeeććuu aa ddaanniijjee oossjjeettiillaa ssttrraaddaannjjaa nnaa ssvvoo--jjoojj kkoožžii.. KKaakkvvaa,, pprreemmaa VVaaššeemmmmiiššlljjeennjjuu,, bbuudduuććnnoosstt ooččeekkuujjeeggeenneerraacciijjee kkoojjee ddoollaazzee ii ppoossttoo--jjii llii rreecceepptt ppoo kkoommee ććee iizzbbjjeeććiiggrreešškkee ssvvoojjiihh pprreeddaakkaa ii ppooddpprriittiisscciimmaa aappeettiittaa ddrruuggiihh iippaakkoossttaattii ssvvoojjii??

TTaalljjiićć:: Dugo godina pišemroman o Endelusu, a sve mis-leći da bi to morala biti velikaopomena Bošnjacima. Kadveć kao totalna objektivnostpostoji «prokletstvo muslima-na», jer znamo da Allah, dž.š.,nije primio dovu PoslanikuMuhammedu, s.a.v.s., da muummet bude jedinstven, i kadznamo da se to nejedinstvoiznova i iznova iskazuje, zaštoi dalje mi Bošnjaci «izginus-mo» insistirajući na nekakv-om građenju toga našeg ne-mogućeg jedinstva? Zašto neodredimo bar minimum on-oga što nam je nesumnjivozajedničko i na osnovu togagradimo povjerenje izmeđusebe? Ovako, kad smo samisebi neprijatelji, našim stvar-nim neprijateljima je mnogolakše s nama.

Razgovarao: SSaammiirr KKaajjoosshhaajj

shtator 2005. 10

Në një nga netët e fundittë muajit të madhër-ueshëm Shaban, ndje-va flladet e Ramazanit, që mësollën pranë zemrës, mendjese shpirtit tim, vetë shpirtin eRamazanit të Begatë. Dritat easaj nate më bashkuan meshpirtin e Ramazanit dhe njësërë pyetjesh m'u mblodhën nëzemër, që doemos kërkoninnjë përgjigje.

Dialogu me shpirtin e Ra-mazanit është përherë ngazël-lues, ngjall prehje, jep mbar-ësi, tërheq vëmendjen nga hu-timi, fal dhunti, dritëson…

O Muaj i begatë,- fillova tapyes mikun hyjnor- kam dë-shirë të dij se si parapërgatitenbesimtarët, punëtorët, njerëzite zellshëm, ata të dijes, urtë-sisë e udhëzimit për të të prit-ur?

Ah, sa të vëmendshëm janëata, për të shfrytëzuar mbi tëgjitha kohën time, në mënyrëqë ta angazhojnë atë me adhu-rime, bamirësi, falje e agjë-rim… Ah, sa ëmbël e këndojnëKur'anin, sa bukur tingëllonzëri i tesbihëve të tyre, sa ngro-htë u rrjedh loti i pendesës e sapërgjërueshëm shfaqet lutja etyre… Ata, orë pas ore e ditëpas dite mundohen të përfito-jnë nga stina ime, për të përfi-tuar edhe dëshminë e Resulull-llahut, që thotë: "Agjërimi dheKur'ani i ndërmjetësojnë robittek All- llahu ditën e gjykimit.Agjërimi thotë: O Zot, unë iandalova ushqimin dhe epshetgjatë gjithë ditës, prandaj mëprano mua për të! Ndërsa Ku-r'ani thotë: O Zot unë ia ndalo-va gjumin gjatë natës, prandajmë prano mua për të dhe indërmjetësojnë". (Transmetuar

nga Ahmedi, Tabaraniu, Haki-mi dhe Bejhakiu nga Ibni Amr(r.a).)

O Muaj i mëshirës, faljes eamnestisë hyjnore nga ndëshk-imi i merituar, më trego të lu-tem, se si të presin Myftilerëtme çallma të bardha?

Ata, ngrysin netët dukemenduar e planifikuar për 30ditët e prezencës time në me-sin e besimtarëve. Sëbashkume teologët e thirrësit, atamblidhen sikur anëtarëte një familjeje të madhee të lidhur ngushtë. Ku-vendojnë, dialogojnë,ndajnë detyra, marrinpërsipër angazhime,hedhin vështrimet etyre nga horizontet e sënesërmes dhe konkludo-jnë të rrethuar nga dritate mbarësisë: "Dora eAll-llahut është mbiduart e tyre" (Ku-r'âni: 48:10)… Tek ivështron sëbashku,të shqetësuar dhe tëangazhuar për të zgjid-hur "mundimet" e njëri-tjetrit,të duket se po prek shpirtin ecilësimit të sahabëve: "Janë tëmëshirshëm ndërmjet vete"(Kur'âni: 48:29 )…

Po Imamët e Hatibët?

Edhe ata të karakterizuarnga kjo frymë, luten që All- lla-hu t'u ndriçojë mendjet e tyre,që gjatë ditëve të mia të sjellinrisi në lëvizjet e xhematit e ak-tivitetet e xhamive. Mendojnëpër shtimin e derseve dhe mb-ledhjeve të ndryshme për tëpërmendur All- llahun në xhe-mat, sikurse sahabët bënin dit-ëve të epokës së nurit… Mbli-dhen për të kënduar hatme tëshumta, ulen për të komentu-

ar Fjalën e All- llahut, thërra-sin për bamirësi e vrapojnë përtë evidentuar familjet në nevo-jë…

Po për besimtarët e zakon-shëm, çfarë më thua, o Muaji imirësisë?

Besimtarët, të përkushtuarndaj Fjalës së Krijuesit të tyre,vrapojnë të shtojnë dhikrin eemrave dhe cilësive të Zotit tëtyre dhe i luten Atij, që t'i ves-hë me cilësitë e atyre, për të ci-lët thotë: "E robërit e Zotit janëata që ecin nëpër tokë të qetë,e kur atyre me fjalë u drejto-hen injorantët, ata thonë: "Pa-që!". Dhe që për hir të Zotit tëtyre natën e kalojnë duke i bë-rë sexhde dhe duke qëndruarnë këmbë (falen). Edhe ata qëthonë: "Zoti ynë, largoje prejnesh vuajtjen e Xhehennemit,e s'ka dyshim se vuajtja në të

është gjëja më e rëndë". Ai,vërtet është vendqëndrim dhevendbanim i keq. Edhe ata qëkur shpenzojnë nuk e teprojnëe as nuk janë dorështrënguar,por mbajnë mesataren e janëtë matur. Edhe ata që pos All-llahut, nuk lusin zot tjetër dhenuk mbysin njeriun që ka nda-luar All-llahu, por vetëm kur emeriton në bazë të drejtësisë,dhe që nuk bëjnë kurvëri, ndë-rsa kush i punon këto, ai gjenndëshkimin. Atij i dyfishohetdënimi ditën e kijametit dheaty mbetet i përbuzur përgjith-monë. Përveç atij që është pen-duar dhe ka bërë vepra të

mira, të tillëve All-llahu të kë-qijat ua shëndrron në të mira.All-llahu është mëshirues, ndajAi fal shumë. Ai që është pen-duar dhe ka bërë mirë, në tëvërtetë, ai është kthyer te All-llahu dhe është i pranishëm.(Robërit e Zotit janë) Edhe ataqë nuk dëshmojnë rrejshëmdhe kur (rastësisht) kalojnë pr-anë së keqes, kalojnë duke eruajtur karakterin e vet. Edheata që kur këshillohen me aje-tet e Kur'ânit të Zotit të tyre,nuk u kthejnë shpinën si tëshurdhët e të verbër. Edhe ataqë thonë: "Zoti ynë, na bën qëtë jemi të gëzuar me (punën) egrave tona dhe pasardhësvetanë, e neve na bën shembullpër të devotshmit". Për shkakse duruan, të tillët shpërble-hen me një shkallë të lartë(Xhennet) dhe aty priten mepërshëndetje të selamit. Atyjanë përgjithmonë, e sa vendq-

ëndrim dhe vendbanim i mirëështë ai"... (Kur'âni: 25:63-76)Ata fillojnë të pakësojnë fjalëte tyre të pavlera, të distanco-hen nga thashethemet, ngapërgojimi dhe të lidhin miqësime heshtjen e të urtëve, atë qëshoqërohet me meditim...

Po studentët e dijes, ata qëkërkojnë dritën e dijes së dobi-shme, për të punuar me të epër t'u bërë udhëzues të sinqe-rtë me baza të shëndosha di-turie?

Ata, Zoti i ruajtë dhe u sht-oftë mbarësinë, janë shembul-

lorë dhe plot mbarësi... Zgjo-hen herët në syfyr dhe pasihanë dhe pinë, përgatiten përtë shkuar në xhami. Pas faljessë sabahut, ata qëndrojnë nëxhami duke u lutur e duke për-mendur Zotin e tyre deri nëlindje të diellit. Falin namazine duhasë dhe pastaj shkojnënëpër shtëpi. Marrin librat dhenisin punën e një dite të gja-të... Në drekë pushojnë pakdhe pasi zgjohen, falin iqind-inë, këndojnë pjesën e progra-muar nga Kur'ani dhe përsërimarrin studimet e hulumtimete tyre. Akshami vjen shpejt.Pas iftarit marrin nga një pijetë ngrohtë me të afërmit amiqtë dhe vrapojnë për në ter-avi... Kthimi i tyre në shtëpiështë sinjal i përfundimit tënjë dite të mbushur me akti-vitet, punë, studim e adhurim.Ata flenë herët dhe bëhen gatipër një ditë të re...

O Muaj i dashur. Kamedhe shumë pyetje të

tjera...

Mos, u nxito.Edhe pak ditë hë-na e re do t'jushënojë ardhjentime dhe më be-so se, realiteti iditëve do të jetëpërgjigjja imepër çdo pyetjetënde. Por mosharro: Unë vij ve-tëm një herë nëvit dhe e kam zak-

on të shkojë shu-më shpejt. I lumi ai,

që do të dijë të përfi-tojë gjatë ditëve të mia, ngamëshira, falja, pranimi, drita,pendesa, loti, sexhdja e zgjature duart e ngritura lart ...

Ishte jaci. Freskia e asaj na-te shtatori, kishte hedhur pele-rinën e saj mbi Shkodrën e la-shtë. Po shkoja drejt xhamisë,kur flladet e dritave hyjnore tëmuajit Shaban, më sollën shp-irtin e Ramazanit të bardhë…Ishte natë drite, që me dritat edialogut të nurshëm, ndriçoiedhe qytetin tim… Dëshirovaqë ajo natë të mos kishte fund…

MMuuhhaammeedd SSyyttaarrii,Shkodër

Shehrun Mubarek!(Dialog me shpirtin e Ramazanit)

"Ju erdhi Ramazani, muaji i begatisë. Ju mëshiron All- llahu në të, duke iu fshirë me mëshirën e Tij gabimet tuaja dhe duke iu përgjigjur lutjeve tuaja. All- llahu shikon në adhurimin tuaj dhe mburret me ju para melekëve. Tregoni pra, All- llahut nga vetja juaj vetëm të mira. i shkretë është vetëm ai, që s'e meriton mëshirën e All- llahut në këtë muaj".(Transmetuar nga Tabaraniu)

1111 shtator 2005. EELLIIFFislamske novinegazetë islame

“Papritur u ngrit nga ku qeulur dhe filloi të bërtas. Dukej itërbuar ngase nuk mund ta vri-ste njeriun që shtinte në të. U ulpër të provuar përsëri. Çmend-urisht shpresonte se kësaj heredo të çlirohej nga njeriu përballtij. I shkaktoi humbje të mëdharivalit. Më në fund, kur kundër-shtari qe shtrirë në një pellg megjak, filloi të qesh pa-mëshirs-hëm. Vazhdimisht i përsëristekëto aksione. Dhunshëm po luf-tonte dhe përpiqej që sa më shu-më t’i dëmtonte armiqtë e tij.Ndonëse e ëma ka disa herë qëpo e thërret për të ngrënë dre-kë, as që do të lëviz nga tavoli-na. Aq fort qe zhytur në lojë saqë nuk ishte në gjendje të men-donte për diçka tjetër.”

Pamje të tilla tashmë janëbërë mjaft të zakonshme nëshumë shtëpi dhe internet kafe.Si fëmijët ashtu dhe të rinjtëkalojnë kohën më të madheduke luajtur lojëra të tilla kom-pjuterike. Përderisa për prind-ërit kompjuteri konsiderohet sidomosdoshmëri e kohës mod-erne dhe si asistent për fëmijëtnë detyrat e tyre të shtëpisë, fë-mijët kryesisht e marrin atë sinjë kuti lodrash. Ata fillimishtnisin me një synim të çiltër, porme kohë humbin qëllimin e ty-re të parë. “Përdorimi i pa kon-trolluar i kompjuterëve”, prob-lem ky i përbashkët për shumëprindër, është gjithashtu një çë-shtje shume e vështirë për tuzgjidhur edhe për shumë eksp-ertë.

Si ndikojnë lojërat kompju-terike në ndërgjegjen dhe ardh-mërinë e fëmijëve? A kanë lojë-rat me efekte pozitive një prez-antim tërheqës?

Lojërat kompjuterike mundtë klasifikohen në dy kategori.Të parat janë lojërat që ndihmo-jnë në zhvillimin e talentit, ku-ptimin e eksperimenteve jetëso-re dhe vlerave etike, përmesnjë metode argëtuese; të dytatjanë ato lloj lojërash që nuk ko-ntribuojnë ndonjë gjë në imagji-natën e fëmijëve dhe aftësivepër të menduar por, përkundra-zi nxisin dhunë dhe sjellje imo-rale tek ata. Që të ndikojë njëlojë në zhvillimin mendor, fizik

dhe shpirtëror të fëmijës, varetnga përmbajtja dhe kohëzgjatjae saj. Koha e lojës nuk duhet tëjetë as shumë e shkurtër e asshumë e gjatë. Në mënyrë që tëarrijmë një balancë të duhur nëkëtë çështje, së pari duhet t’ipajisim fëmijët me një edukatëmbi shpenzimin e mençur tëkohës. Fëmijët që kalojnë ko-hën më të madhe në aktivitetetë padobishme, mund të mos je-në të vetëdijshëm në shpenz-imin e kohës në mënyrë efek-tive edhe kur të rriten. Shkurt,fëmijët duhet të mësojnë vetëdi-jen e të vlerësuarit të kohës. Ka-limi i kohës karshi kompjuteritshkakton pasivitet tek fëmijëtdhe tek të rinjtë. Për më tepër,kjo rrit edhe stresin të cilin epërjetojnë ata më vonë. Në ve-çanti tek fëmijët aktiv, ky llojpasiviteti shkakton një aku-mulim të energjisë e cila nega-tivisht ndikon në sjelljet e tyre.Shfrytëzimi i energjisë në spo-rte të ndryshme është mjaft ivlefshëm për zhvillimin fizikdhe mental të fëmijës si dhengritjen e një vetëdije shoqër-ore të tij . Kurse në anën tjetër,harxhimi i kohës përballë kom-pjuterit, privon fëmijët dhe tërinjtë nga aktivitetet e ndry-shme kulturore si lojërat gru-pore, studimi bashkarisht dhemarrja me aktivitete sportive.

Shumë nga ne ankohemi sefëmijët tanë nuk janë të aftë tëshprehen ashtu si duhet, dhenuk janë të qartë në komuni-kim me mjedisin e tyre. Po t’iubësh një pyetje, do të marrëshnjë përgjigje ose të shkurtër osetë zakonshme. Koha e kaluarpërballë kompjuterit luan njërol shprehës në këtë drejtim.

Ne po vërejmë se në çdo lo-jë te re kompjuterike niveli idhunës sa vjen e shtohet. Pro-dhuesit e lojës e konsiderojnë tëlejueshme çdo lloj metode ve-tëm që t’i tërheq fëmijët drejtekranit. Ka skena të cilat nukjanë te përshtatshme për mo-shën e fëmijës për shkak të vet-ëdijes së tij të ulët. Fëmijët që ijanë ekspozuar skenave të ndry-shme të dhunës, shpesh janë tëprirur drejt agresionit, frikësdhe panikut dhe në përgjithësijanë të egër dhe me tempera-

ment të shpejtë duke e konside-ruar dhunën si një gjë të zakon-shme. Reaksionet e fëmijëve tëcilët shikojnë filma të dhun-shëm dhe luajnë lojëra të egradhe të errëta kompjuterike,ndryshojnë me kohën duke fil-luar të aplikojnë sa më tepër fo-rcë kundrejt njerëzve dhe fëmi-jëve përreth. Ata tentojnë t’i go-dasin dhe shkelmojnë të tjerëtqoftë edhe pas një mosmarrë-veshje të lehtë. Të prekur ngaskena të dhunshme shkatërru-ese, tek ta shfaqen probleme tëshumta, si shqetësimi i tepru-ar, trazime gjatë gjumit dheçrregullime të sjelljeve. Përder-isa shkaqet dhe efektet e sjell-jeve të influencuara nga pesëshqisat nuk vihen shumë nëpyetje tek fëmijët parashkollor,abnormalitetet e përmendurapak më lart mund të vërehendukshëm në ta. Ja disa raste qëna shërbejnë si shembull:

“Një fëmijë tre vjeçar i cilishikonte filma të dhunshëm,zbatoi atë që kishte parë në TVduke shpuar dhe therur vëllanëe tij me thikë. Një fëmijë tjetëri cili mendoi të bëhej pokemon(një karakter i filmave vizati-mor), u hedh nga kati i shtatëduke dashur të fluturojë. Njëfëmijë tjetër në Francë dukemos fituar asnjë lojë kompjute-rike u bë epileptik për shkak tëmomenteve të shpeshta të ze-mërimit si pasojë e lojërave tëpasuksesshme.” Fatkeqësishtshpesh dëgjojmë lajme të tilla.Në mënyrë që ta ndriçojmëvetëdijen e fëmijëve tonë megjëra të bukura dhe të pëlqyera,dashuri dhe altruizëm, duhett’u ofrojmë alternativa me lojë-ra të dobishme dhe edukative.

Lojërat dëmtuese gjithashtui pengojnë fëmijët të mësojnëkulturën e tyre, duke shkaktuarkështu një korrozion kulturor.Lojëra të tilla i qojnë fëmijët ta-në drejt një bote me veshje dhefrizura të çuditshme, ku armëtshërbejnë si dekor. Në këtë bo-të virtuoze nuk ekziston vlerëtjetër përveç “ forca ka tëdrejtë”. Veç kësaj, në shumicëne këtyre lojërave Islami paraqi-tet si bogimen (lugat) dhe Mu-slimanët si terroristë që merito-jnë të vriten. Fëmijët e pushtu-

ar nga lojërat kompjuterike bë-hen mjaft armiqësor ndaj rre-thit të tyre. Ngase kanë vësht-irësi të krijojnë shokë rreth ve-tes, ata bëhen të robëruar ngakompjuteri, duke e izoluar vetv-eten nga shoqëria. I vetmi shoki fëmijës mbetet kompjuteri,por edhe përkundër kalimit tëkohës me të, fëmija ndjen njëvetmi të madhe përbrenda. Kë-shtu që mbetet detyrë e prin-dërve që jo vetëm t’u ofrojnëaktivitete të përshtatshme fëmi-jëve të tyre por dhe arsyeshëmt’ua rregullojnë kohën për tëluajtur lojëra të dobishme kom-pjuterike.

Shumë karakter të këqinjqë paraqiten nëpër lojëra kom-pjuterike lënë përshtypje tëmbrapshta në zhvillimin perso-nal të fëmijës. Është shumë esaktë se mesazhet që japin këtolojëra, si të qenurit i fortë dhe ipa sfiduar, jo konsiderata ndajjetës së të tjerëve, të vrarit përhir të së jetuarit, përbuzja e vle-rave etike, përçmimi i ndjenjavetë njerëzve të tjerë, jorespekti-mi i personit që i adresohemi,kategorizimi, etj, negativishtdëmtojnë zhvillimin e personal-itetit të fëmijës. Lojërat e këtillagjithashtu kanë një rol negativmbi aftësitë e të mësuarit si dhevetëdijes së fëmijës. Skenat tëcilat shpejt ndërrohen në ekra-nin e kompjuterit e hutojnë fë-mijën me të madhe, ia çrregul-lojnë mendjen dhe e bëjnë mja-ft konfuz. Kjo sjell vështirësi nëkoncentrim gjatë të mësuarit.Veç kësaj, ndërrimi i shpeshtë idritave mund të shkaktojë krizaepileptike tek disa fëmijë.

Përfundimisht, lojërat kom-pjuterike inspirojnë fëmijët ng-ase edhe vetë jeta është vetëmnjë lojë dhe i shpie ata që të me-ndojnë shumë rreth person-azheve të lojërave duke qenëfizikisht dhe mentalisht me tagjatë gjithë kohës. Lojërat eshpeshta kompjuterike, bëjnëqë fëmijët t’i bartin konceptet elojës në relacionet e tyre të për-ditshme me familjen dhe sho-kët, shkaktojnë konfuzion tekta në mes realitetit dhe imagji-natës, kalojnë shumë pak kohësë bashku dhe gradualisht sjell-je jo shoqërore integrohen nën

personalitetin e tyre.

Asesi, nuk duhet nënvlerë-suar anët përfituese të kompju-terit i cili është një domosdosh-mëri për kohën moderne. An-daj është ideale që të përfitojmënga shërbimet pozitive të kom-pjuterit dhe të sigurohemi ngapërdorimi i tij i dëmshëm. Ko-ha e lojës, e cila është e domos-doshme për një rritje të shën-detshme të fëmijës, duhet tëndahet mençurisht në mes lojë-rave virtuale dhe lojërave te vë-rteta grupore. Mu për këtë neduhet t’i preferojmë lojërat:

Ku fëmijët mund të luajnënjë rol aktiv

Të cilat sygjerohen nga spe-cialistët dhe ekspertët

Të cilat i pajisin fëmijët menjë vetëdije kombëtare dheidentitet kulturor

Të cilat mbështesin të kup-tuarit dhe inteligjencën e fëmi-jës

Të cilat kontribuojnë në vir-tyte pozitive, si të ndarit me tëtjerët, shpirti ekipor, kujdesipër të tjerët, çiltërsia dhe dilig-jenca (zelli dhe kujdesi).

Të cilat nxisin kureshtjendhe bëjnë të mësuarin argëtim

Të cilat përfshijnë edheprindërit në lojë

Të cilat ngjallin vetëdijen nëkryerjen e detyrave dhe përgje-gjësive

Të cilat ndihmojnë në zhvil-limin e imagjinatës, aftësivemendore, aftësive zbuluese dheshpikëse.

Po qe se sytë, veshët dhe or-ganet e tjera që na janë dhuru-ar nga ana e Krijuesit të Gjit-hëmëshirshëm përdoren vetëmpër lojëra kompjuterike argëtu-ese, atëherë ato po shfrytëzo-hen jashtë qëllimit të tyre esen-cial. Prandaj, mbetet përgjegjësivitale e prindërve që t’i udhëzo-jnë fëmijët e tyre në përdorimtë drejtë të shikimit, dëgjimit,ndijimit dhe aftësive gjykuese,me qëllim që t’u përgatitet njëmjedis i cili siguron një të ard-hme të pasur dhe të ndritur.

Marrë nga “The FountainMagazine” – nr. 48, 2004, NYUSA

Përktheu: Jeton Mehmeti

Fëmijët dhe lojërat e dhunshme kompjuterike

AKTUALE

EELLIIFF islamske novinegazetë islame 12INTERVISTË shtator 2005.

Për mendimin e shumënjerëzve, modestia, për-kushtimi ndaj punësdhe zelli për të punuar, janëvirtytet që karakterizojnë njëprej recezentëve më të mirë tëkryeve

Documents

U mjesecu ramazanu Muaji i Ramadanit - AngelfireU mjesecu ramazanu Muaji i Ramadanit që në te filloi të shpallet Kur’ani, që është udhërë-fyes për njerëz dhe sqaruesi i