ÜRİNER SİSTEMİ

Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP

Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN

ÜRİNER SİSTEMVücutta, hücresel düzeyde gerçekleşen

kimyasal olaylar sonucunda ortaya çıkan başta üre olmak üzere diğer atık maddeler kan dolaşımı aracılığı ile boşaltım organlarından birisi kabul edilen böbreklere ulaştırılır. Böbrekler kandaki atık maddeleri süzer ve idrarı meydana getirir. İdrar, idrar yolları aracılığı ile dış ortama ulaştırılır.

Üriner sistem, fonksiyonel organ olan böbrekler ve idrar yollarından meydana gelir.

BÖBREK Böbrekler, metabolik aktivite sonucu ortaya çıkan atık maddelerin dışarı atılmasında rol oynayan organlardır. Ayrıca vücudun elektrolit ve su dengesinin sağlanmasında da rol oynarlar.

Böbrekler, karın arka duvarının üst kısmında Columna vertebralis’in her iki yanında yerleşmiş bir çift organdır. Retroperitonal bir organ olup, 11. torakal ile 3. lumbal vertebralar seviyesinde bulunur. Sağ böbrek, sol böbreğe göre üst kısmında karaciğerin bulunması nedeniyle daha aşağıdadır.

Sağ böbrek, ön tarafta sağ böbrek üstü bezi, karaciğerin sağ lobu, flexura coli dextra, duodenum’un ikinci parçası ve ince barsak kıvrımlarıyla komşuluk yapar.

Sol böbrek, ön tarafta, sol böbrek üstü bezi, mide, dalak, pankreas, flexura coli sinistra ve ince barsak kıvrımlarıyla komsşuluk yapar.

Böbreğin medial kenarlarının orta kısmında ‘’Hilum renale’’ denilen bir yarık bulunur. Bu yarıktan damarlar, sinirler ve pelvis renalis geçer.

Hilum renale’de bulunan yapılar;

1) V. renalis,

2) A. renalis,

3) Pelvis renalis’tir.

HİLUM RENALE

Böbrek içten dışa doğru

1) Capsula fibrosa,

2) Capsula adiposa, ve

3) Fascia renalis olmak üzere üç tabaka ile sarılıdır.

Böbrek, dışta corteks renalis ve içte medullarenalis olmak üzere iki bölümden oluşur. Corteks renalis idrarı üreten oluşumları ihtiva eder. Medulla renalis toplayıcı kanallardan oluşur.

Medulla Renalis: Pyramid renalis adında ve sayıları 8-10 arasında değişen koni şeklinde yapılardan oluşur.

Corteks Renalis: Pyramid renalis’lerin etrafını saran böbrek dokusudur.

Cortex renalis’te malpighi cisimcikleri (corpusculum renale) ve idrar kanalcıklarının bir kısmı bulunur.

Malpighi cisimcikleri idrarı süzen Glomerulus denilen damar yumağını ihtiva eder.

Böbreğin fonksiyonel birimine Nefron denir.

Bowman kapsülünden başlayan idrar süzme yolları sırasıyla,

1) Tubulus proximalis,

2) Tubulus distalis,

3) Tubulus connectivus

Bu deliklerden idrar damla damla Calix minor’lar içerisine akar. Oradan Calix majorlar ile pelvis renalis ve üreterlere gönderilirler.

İDRAR YOLLARIBöbrekten çıkan idrarı mesaneye taşıyan kanal sistemidir. Bu kanallar sırasıyla 1) Calix renales,

2) Pelvis renalis ve

3) Üreter’den oluşur.

Böbrekte süzülen idrar Papilla renalis’ler üzerindeki Foramina papillare denilen deliklerle Calix renalis minör’e gelir, calix renalis minör’lerin birkaçının tepesi birleşerek Calix renalis major’e açılırlar. Bunlar da pelvis renalis’e açılırlar. Pelvis renalis’te üreterle devam eder.

ÜRETERLERİdrarı pelvis renalis’ten mesane’ye taşıyan yaklaşık 25-30 cm uzunluğunda, 1cm genişliğinde iki kanaldır.

Pars abdominalis ve pars pelvica olmak üzere iki kısmı vardır. Pars pelvicanın mesanenin içinde kalan kısmına pars intramuralis denir.

Üreter başlangıç yerinde, pelvise girdiği yerde ve mesane duvarında olmak üzere üç yerde darlık gösterir. Bu darlıklar, böbrek taşları üreterden geçerken taşın büyüklüğüne göre kolik tarzında şiddetli ağrılara sebep olur.

Pars Abdominalis

Pars Pelvica

(Pars İntramuralis)

MESANE (VESİCA URINARIA)

Böbreklerden gelen idrarı depo eden ve dışarı atılmasını sağlayan, kas ve zardan ibaret bir organdır. Yaklaşık 200 ml hacmi vardır, ancak 500 ml’ye kadar idrarı depolayabilir. Mesane boşken pelvis boşluğunda bulunur. Dolduğu zaman üst kısmı karın boşluğuna girer.

PERİTONÜRETER

SUBMUCOSA

MUCOSAÜRETRAL DELİKLER

Mesane önde symphysis pubis ile, arkada ise erkekte rectum, kadında uterus ile komşudur. Tepesi yukarıda, tabanı aşağıda bir üçgen piramide benzeyen mesane’nin apex vesica denilen bir tepesi, fundus vesicae denilen arka-alt yuzu ile ust ve yan alt yuzleri bulunur. Mesanenin fundus vesicae ile apex vesicae arasında kalan bolumune corpus vesicae denilir.

APEX VESİCA

FUNDUS VESİCA

CORPUS VESİCA

Mesane, erkekte lig. puboprostaticum,kadınlarda lig. pubovesicale adlı bağlarla symphysis pubica’ya tutunur.

VESİCA URİNARİA

URETHRA İdrarın mesaneden dışarı atıldığı yoldur. Erkek ve kadınlarda seviyesi ve uzunluğu farklıdır.

ERKEKLERDE URETHRA Mesane boynundaki orificium urethra internumdan başlar ve yaklaşık 20 cm uzunluğundadır. Penis ucundaki orificium urethra externum’da sonlanır.

4 kısımda incelenir. (Şekilde Numaralı)

1) Pars Cavernosa

2) Pars Bullosa

3) Pars Membranea

4) Pars Prostatica

ORİFİCİUM URETHRA İNTERNA

ORİFİCİUM URETHRA EXTERNA

KADINLARDA URETHRA

Yaklaşık 4 cm uzunluğundadır. Ostium urethra internum’dan başlar, vestibulum vagina’daki ostium urethra externum’da sonlanır.

Urethra’da her iki cinste de iki sfinkter mekanizması bulunur. Mesane boynunda bulunan iç sfinkter, m. sphincter vesicae tarafından oluşturulur. Otonom sistem tarafından kontrol edilen iç sfinkter isteğimiz dışında çalışır. Diaphragma urogenitale’de bulunan dış sfinkter, m. sphincter urethra tarafından oluşturulur ve çizgili kas yapısında olduğu için isteğimizle çalışır.