Ürün Kitap Dizisi-3

8/14/2019 rn Kitap Dizisi-3

1/24

rn Kitap Dizisi:3 - 10 Eyll 1997

indekiler:MSAD HKMETNDEN..

TKP TARHNE BAKIDP ZERNETutuklanma ve yarglanmalarm 1

MSAD HKMETNDEN..

Geen saymzda yaptmz siyasal deerlendirmede unlar yer almt: "Silahl Kuvvetlerarafndan karya alnan; en byk holdinglerin rgt TSAD'la kavgaya tutuan; Trkiye Odalar

ve Borsalar Birlii; Trkiye veren Sendikalar Konfederasyonu, Trkiye Esnaf ve SanatkrlarKonfederasyonu, Trk- ve DSK tarafndan istifaya davet edilen; iki byk medya grubuyla kanlbakl olan ve byk ortann 'laik cumhuriyete aykr faaliyetlerin oda haline geldii ve lkeyibir i sava ortamna srkledii' gerekesiyle kapatlmas sreci balatlan Refahyol hkmetininayakta kalmas artk imknsz grnyor. Amerikan emperyalizminin, Trkiye'ye bitii role ilikinolarak bir sre 'lml slam' ve 'laik Kemalizm' politikalar arasnda ikircim gstermesinden sonrayeniden Kemalizme meyletmeye balamas Refahyol iin denizin bittii anlamna geliyor." (rn,Haziran 1997, say 2, s. 4)

Gerekten de Refahyol hkmeti ok ksa bir sre sonra, 18 Haziran 1997'de istifa etmek zorundakald. Cumhurbakannn destei ile zellikle DYP'den ayrlma furyasna CHP'nin dtan desteieklenince Mesut Ylmaz'n babakanlnda kurulan ANAP-DSP-DTP hkmeti gvenoyu ald.Oltan Sungurlu, Eyp Ak, Necdet Menzir, Mustafa Taar, Murat Baesgiolu, Gne Taner, smetSezgin, Blent Ecevit gibi nl isimlerin iinde bulunduu sac hkmet bir yandan "irticaya kar


2/24

8 yl eitim seferberlii"nin bayraktarln yaparken bir yandan da ar zamlar birbiri ardnaralamaya balad.

Hkmet 8 yl eitim yasasn uzun bir maratondan sonra kard. Ancak hkmetin zorunlu dinderslerini kaldrmak yle dursun, din eitimi ve retimini yaygnlatrmak niyetinde olduu dahahkmet programnda belli olmutu. Durmadan laiklik yeminleri edilmesine ramen laikliingerektirdii yaln nlemlerin alnmas -yani din ile devlet, din ile eitimin birbirinden kesin olarakayrlmas, vicdan zgrlne aka aykr olan zorunlu din derslerinin eitim programndankarlmas, diyanet ileri bakanlnn lavedilmesi, din ilerinin devletin kesin olarak dndacemaatlerin kendilerine braklmasna ynelik bir politikann benimsenmesi ve uygulanmas-dnlmedi bile. Mfredatn bilimsel, laik ve emee saygl bir ierie kavuturulmas, eitim veretimin btnyle parasz olmas, irtica kurumlarna yneliin temel kaynaklarndan birinikurutmak zere rencilerin yiyecek ve giyeceklerinin, barnmalarnn, ders kitap ve gerelerininbedava salanmas iin kaynak salamak amacyla bankalarn ve holdinglerin ar oranlardavergilendirilmesi ve kamulatrlmas yerine btn yk insafsz zam ve vergilerle emekilerin srtnabindirildi. stelik alan ba kampanyasyla kamu kaynaklarn talan ederek bizi bugnkkmazlara getiren smr sulularnn "hamiyetli i adam" pozuna brnmeleri saland.

Sac iktidar azmza bir parmak bal alarken bir f zehri grtlamza boca ediyor. 8 yl iin

eitim seferberlii ap irticay nleme grnts altnda, ii ve emekilerin direnii sonucundakresellemeci kapitalist zelletirme ve vurgun programnda ta zal zamanndan beri yarm kalanbtn admlar atyor. Bir antaj politikas gdyor, 8 yln diyeti olarak btn bu admlara razolmamz istiyor.

TSAD oligarisinin gzdesi, zal'n mehur prensi ve imdiki hkmetin ekonomiden sorumludevlet bakan Gne Taner aslnda hereyi ak ak sylyor: "Dnyada sermaye krmaksimizasyonu, hammadde ve iilik ucuzluu ile tam serbesti aryor. Amacmz bunlaralamaktr. ncelikle 6224 sayl Yabanc Sermaye Kanunu ortadan kaldrlacak. Tevik sistemi

deiecek. Yerli ve yabanc yatrmclarn tmne ister kira, ister sat yoluyla arazi tahsis edilecek,

5-10 yl vergi istisnas getirilecek, teknoloji yksek rn ithalatlarnda yzde 100 gmrk vergisistisnas verilecek. Bir destek sistemi getirilecek". (Milliyet, 19 Austos 1997, s. 7) stelik Gne

Taner bu "sermayeye cennet" programn ok beenen MF'nin hkmete destek mektubugnderdiini vnerek aklyor.

Yani ekonomiden sorumlu bakann aklamasna gre Trkiye yerli ve yabanc sermaye iindikensiz gl bahesi haline getirilecek, iilerin cretleri ve kk reticilerin rn fiyatlar asgarieviyeye indirilirken, yerli ve yabanc kapitalistlerin krlar azamiletirilecek. Ksacas, Umur

Talu'nun szckleriyle sermayenin krlar maksi, iilerin cretleri mini olacak! (Milliyet, 20Austos 1997, s. 4)

Bu programn gerei olarak sac iktidar stratejik kamu iletmelerini zelletirme, SSK'y ve dierosyal gvenlik kurulularn kua evirme, emeklilik yan daha da ykseltme, salk hizmetlerinizelletirme, iilerden ve memurlardan kesilen zorunlu tasarruflar ve bunlarn nemalarn gaspetmedorultusunda byk bir hcuma hazrlanyor. Hatta iktidar Boaziine nc kpr yapmak gibiarsa speklatrlerinin, otomotiv, petrol, lastik ve inaat tekellerinin krlarna krlar katarkenstanbul'un trafiini, ehir dokusunu ve doay daha da mahveden bir projeyi insanda tiksinti

uyandracak bir pikinlikle yeniden stp programa alyor. Bu iktidar irticaya kar ulusal birmutabakatn deil, MF'nin ve TSAD oligarisinin iktidardr.

ktidarn ii ve emekilerin kazanmlarna ynelik byk bir saldrya hazrland bylesi birdnemde DSK'in, Trk-'in ve Trkiye Esnaf ve Sanatkrlar Konfederasyonunun sermaye rgtlerive yksek brokrasi ile birlikte "Ekonomik ve Sosyal Konsey"de yer almas emei ile yaayannsanlar savunmasz brakan inanlmaz bir gaflet olmutur.

te yandan Lale Saribrahimolu'nun haberine gre Trkiye "silahlanmaya 3 katrilyon" ayryor.Bu muazzam kaynak ABD'den Standard fzeleri, Gney Kore'den MK-82 tipi uak bombas,Rusya'dan 30 karma botu almnda ve ngiltere'yle ortaklaa ksa menzilli Rapier fzeleri retimi


3/24

in kullanlacak (Cumhuriyet, 22 Austos 1997). Tabii iktidarn bar treni giriimi gibi sembolik bireylem karsnda bylesine celallenmesi ve bu giriimi durdurmak iin uluslararas bir diplomasikampanyas balatmas silahlanmayla bu kadar megul oluu dikkate alndnda yerli yerineoturuyor.

Militarizmin Trkiye'ye kazandraca hibir ey yoktur. Amerikan stratejik planlarnn bir esiolmay kabul etmek, petrol oltasna kaplarak Ortadou ve Kafkasya'da srail'le ittifak kurmak veSuriye, Filistin, ran ve Rusya'ya kar bir pakt arayna girmek batakta sonulanacak bir maceradr.

Mecliste 8 yl grmeleri srerken yaplan komisyon toplantsnda zellikle ANAP'l ve DSP'liktidar milletvekillerinin olumsuz davran sonucunda Mehmet Aar ve Sedat Bucak gibi Susurluk

dosyasndaki iki kilit ismin dokunulmazlklarnn kaldrlmas reddedildi. Oluan tepkiler karsndahkmet konuyu yeniden ele alacan sylediyse de meclis konuyu ele almadan tatile girdi. Byleceetelerin, yolsuzluklarn ve hukuk d her hareketin zerine gideceini iddia eden iktidarn sznutmad grld. stelik bu olaylar srerken Ecevit'in mutemet adam devlet bakan Hsamettin

zkan'n Mehmet Aar'n yakn dostu olduu ortaya kt. ete balantlarnn, karanlk ilikilerinbrokrasi ve sermaye rgtlerinin yansra yerleik btn partileri saran sistemsel bir olgu olduu birkez daha kantland.

Refah Partisiyle dorudan balantl kadrolarn yerine bata ileri Bakanl olmak zere birok

bakanlkta bu kez MHP'yle dorudan balantl kadrolarn getirilmesi, Metin Gktepe durumas veBar Treni olaylarnda faist lkclerin bask nlemlerini kkrtan provokatr olarak kullanlmasnemli gstergelerdir.

Btn bunlardan anlald kadaryla iktidarn ve ardndaki sermaye evreleri ile yksekbrokrasinin irticayla esasl bir sorunu yoktur. Bu evrelerin sorunu Refah'n ve MSAD'n tekelleroligarisinin karlarna ters dt lde snrlanmas ve krplmasndan ibarettir. nceliin vearln kendilerinde olmas artyla irticaya gnein altnda bir yer vermeye razdrlar. rticaya karalt kademelerden kaynaklanabilecek daha radikal olas eilimleri budamak kaygsylaCumhurbakanna ve ANAP ynetimine yakn szclerin ve sermaye medyasnn "bat alma

grubunun almalarna son verilsin" talebini dillendirmeleri bunun iaretidir. Tabii kinci DnyaSava sonundan beri egemenlerimizin dinci gericilii kullanma ve gelitirme politikasnn irticannba tehlike olarak ilan edilmesiyle sonuland dnlrse bu politikann ne ie yarayaca merakadeer. Bu konuda bir i ekimenin srd anlalyor.

Hkmetten dtkten sonra stratejisini tamamyla anti-sol, anti-komnist ve anti-ateist birplatforma oturtan, Metin Gktepe'nin katillerine bile aka sahip kacak kadar her trl faist vegerici evreyle kol kola giren ve provokasyonlar tezgahlayan Refah Partisini "demokratik" bir gayarak destekleyen, kapatlmasna kar klmasn savunan liberallerin bu gelimelerden ne lde

ders aldklarn bilmiyoruz. Ancak, Erbakan'n Fransa'nn rk-faist Ulusal Cephe partisinin lideri

Le Pen'le gizlice saatler boyunca grmesi, bu grmenin yapld aa knca da Refahzclerinin "Le Pen milliyeti karakterde byk bir politikacdr", "dnya apnda nemli liderleringr alveriinde bulunmas tabiidir" demeleri liberal aydnlarmzn ayaklarn artk suyaerdirmelidir. Refah'n dostlar her yerde faistler, rklar ve gericilerdir.

i snfnn kar cephedeki farkllklar dikkate alan, nanslar gzden karmayan ama kendiyolunda yrmeyi esas alan esnek ve ilkeli bir yol planna ihtiyac var. MSAD'n veya TSAD'npeine taklmak bizim iimiz deil.

TKP TARHNE BAKI

TKP 77 yl nce 10 Eyll 1920'de Bak'de kuruldu. Byk Ekim Sosyalist Devriminin a acetkisi altnda ve lkenin emperyalist istilaclar tarafndan igal edildii ortamda Trkiye'de veyurtdnda eitli komnist rgtler ortaya kmt. Anadolu'nun Ankara, Eskiehir, zmir, Erzurum,Rize, Kars, Samsun, Zonguldak, Ereli, nebolu, Trabzon, Konya, Adana gibi ehirlerinde,


4/24

stanbul'da ve Sovyet lkesinde kendi balarna almalar yapan bu rgtleri bir at altnda toplamahtiyac artk kendini iyice duyuruyordu. Mustafa Suphi'nin bakanlndaki yurtd rgt ilestanbul ve Ankara'daki rgtler birleme kongresini lke iinde, Ankara'da yapmak istediler. Ankara

hkmeti, kongrenin yaplmasna izin vermedi. Bunun zerine kongrenin yurtdnda yaplmaskararlatrld. Azerbaycan Sovyet Cumhuriyeti hkmeti kongrenin Bak'da yaplmasn kabul etti.

TKP'nin birinci kongresi 10 Eyll gn Kzl Ordu kulbnde topland. Anadolu'da, stanbul'da veSovyet topraklarnda faaliyet yrten 15 komnist grup ve rgt temsil eden 75 delegeyi bir arayagetiren ve merkezi bir ynetim altnda birletiren bu kurulu kongresiyle Trkiye ii snf marksisteninist ncsne kavutu. Program ve Tzk kabul edildi. Mustafa Suphi'nin liderliinde bir Merkez

Komitesi seildi. ("Trkiye Komnist Partisi 58 Yanda", rn Sosyalist Dergi, say 51, Eyll 1978,. 29)

Mustafa Suphi kongrenin kapannda unlar belirtti: "Tekilat devirlerini geiren ve imdiyekadar birer grup halinde yaayan Trkiye Komnistleri bu kongreden rgtl ve birleik bir partiolarak kmakla yeni bir hayat devresine ayak basyorlar. Partinin nnde duran birinci grev:Bundan sonra memleketimiz amele ve fukara renberleri arasnda fikirlerimizi kuvvet ve sratle

yayarak, halkn mukadderatn kendi eline verecek sebep ve kabiliyetleri hazrlamaktr". (TrkiyeKomnist Frkas'nn Birinci Kongresi, Trkiye Komnist Frkas Neriyat, Bak, 1920'den aktaranMete Tunay,Trkiye'de Sol Akmlar-I (1908-1925) Belgeler 2, BDS Yaynlar, stanbul, 1991, s.313)

Ama: Amele ve Renber uralar CumhuriyetiKongrenin kabul ettii programa gre TKP'nin amac "halkln en yksek bir ekli olan amele

ve renber ralar cumhuriyetinin kurulmas"yd. (Trkiye Komnist Frkas Program, karanTrkiye Komnist Frkas, Bak, 1920'den aktaran Mete Tunay, yukardaki eser s. 315)

Kongrede alnan "Anadolu'nun imdiki Durumu" balkl kararda dile getirildii gibi, komnistler,Anadolu'da devam eden milli devrim hareketinin emperyalizme kar mcadelesiyle btn dnyaproletarya hareketine yardm ettiine, bu milli hareketin lke iinde gelimesi ve derinlemesiyle,nf bilincinin meydana gelmesine hizmet ettiine ve bylece yarnki sosyal devrime elverili bir

ortam hazrladna inanyorlard. Trkiye Komnist Partisi bir taraftan Trkiye'de emperyalizmekar olan bu hareketin derinlemesine yardm etmekle beraber dier taraftan renber, ii halkn aslmaksad ve son emeli olan alanlar hakimiyetini elde etmek iin alacakt. (ayn eser, s. 280)

Bylece Trkiye'yi emperyalist igalden kurtarmay ve Byk Ekim Devriminin sosyalistdeallerini gerekletirmeyi grev olarak belirleyen TKP, proletaryann enternasyonalist bayran

ykselterek Trkiye'de toplumsal ve ulusal kurtulu mcadelesine atld. TKP'nin yeni seilenyneticileri Anadolu'ya gemek zere hazrlklara baladlar.

Burjuvazinin SaldrsO dnemlerde emperyalist igal altnda bulunan btn topraklarda bolevizmin emekilere ve

halklara kurtulu yolunu gsteren grleri sempatiyle karlanmaktayd. Kitleler nezdinde byk birprestije sahip olan bolevizm, ulusal kurtulu savann iinde yeralan burjuva nderlerinin bileosyalist ideolojiye dorudan cephe almasn nlyordu.

Bylesi bir hava ierisinde lkede bulunan ye ve sempatizanlar araclyla hzla rgtlenenTKP, burjuva kadrolar gznde, bertaraf edilmesi gereken en byk tehlike haline geldi. Komnistkadrolarn kendi kapitalist dzeni iin ne kadar byk bir tehdit olduunu bilen Trk burjuvazisi,TKP'nin iiler, silahl kyl kuvvetleri ve gen aydnlar zerinde nemli bir etki saladn grrgrmez kanl ve sinsi bir plan uygulamaya koydu. Kemalist burjuvazi bir yandan gelien toplumsaldevrim hareketini kontrolne almak iin geici olarak resm bir "komnist partisi" olutururken teyandan da alt aylk ksa bir zaman diliminde erkez Ethem liderliindeki kyl partizan birliklerini


5/24

datt, Ankara'da Halk tirakiyun Partisi nderlerini istiklal mahkemesine vererek ar cezalaraarptrd ve mcadeleye katlmak zere Anadolu'ya dnmekte olan TKP lideri Mustafa Suphi ve 14yoldan tuzaa drerek Karadeniz'de katletti. Bu ar saldrlarla kurtulu savann burjuvazinindenetiminde kalmas salanm, emperyalizme ve kapitalizme kar kkl bir devrim hareketinednmesi nlenmi oldu. Burjuva cumhuriyetinin yolu ite byle ald. (agy., rn Sosyalist Dergi,ay 51, Eyll 1978, s. 29)

Uzun yllar CA'nn Trkiye istasyon efi ve ABD Dileri Bakanl Trkiye masas sorumlusuolarak alan CA ajan George Harris, 10 Eyll 1920'de yaplan TKP birinci kongresinin hemenardndan, 18 Ekim 1920 tarihinde, yani gerek TKP kongresinden yalnz 38 gn sonra kurulmu olanve komnist nderlerin yok edilmesi ve komnistlere dost glerin datlmasyla birlikte greviniamamlad dnlerek faaliyeti durdurulan bu sahte partinin kurulu nedenini Trkiye'deki

komnist akmlar inceledii kitabnda yle deerlendiriyor: "Komnizm muhakkak ki bir kitlehareketi olamam, bunu baaramamtr. Yine de, istiklal mcadelesinin ilk safhalar esnasnda, biryerde, komnistlerin iktidar elde etmelerine hemen hemen ramak kalmt. Bu tarihte komnistiderleri, Anadolu ihtilal hareketinin balca askeri gcn tekil eden nemli partizan birlikleriyle

zel bir iliki kurmay becermilerdir. Komnistlerin etkisine kaplm bu glere, bu, Ankaraejimine kar ylesi bir kafa tutma, meydan okuma tavr takndrmt ki, Atatrk, filizlenmekte olan

bu komnist hareketini kontrol altna alp hizaya getirmek abasyla kendi resmi Trk KomnistPartisini kurmak zorunda kalmt." (George Harris, Trkiye'de Komnizmin Kaynaklar, BoaziiYaynlar, stanbul, 1979, s. 10-11)

nder kadrolar fiziksel olarak ortadan kaldrlan TKP'nin yaralarn sarmasn salayan ikincikongresi 15 Austos 1922'de Ankara'da topland. Henz igalci Yunan ordularna kar belirleyicizaferin kazanlmad, ulusal mcadele asndan bu kadar kritik bir dnemde bile Ankara hkmetikongreyi yasaklad ve geni tutuklamalara giriti. Fabrikalardan gelecek ii komnist delegelereengeller karld. Kongreyi izlemeye gelen Fransz Komnist Partisi delegesi kurunland. Tmbunlara ramen kongre Kkesat balarnda gizli olarak almalara devam etti ve be oturum

gerekletirdi. Partinin savam politikas onayland. Parti Kemalist burjuvazinin emperyalizmleuzlama ve ii kyl kitlelerine terr uygulama siyasetini tehir etti. Yeni merkez komitesi seildi veSalih Hacolu genel sekreterlie getirildi. (ayn yaz, s. 30)

Kongreden yaklak hafta sonra 12 Eyll 1922'de, Ankara hkmeti o gne kadar yasal almayrten TKP'yi yasaklad. (ayn yerde)

1923'de ii snfn milliyeti bir merkez etrafnda toplayarak dorudan doruya kontrol etmeksteyen burjuvazi stanbul'da bamsz bir ii birlii oluturan komnistleri vatana ihanetle sulayp

zindanlara att.Daha kurulduu gnden balayarak youn basklara maruz kalan ve yasal alma olana da

ortadan kaldrlan TKP'nin nc kongresi 31 Aralk 1924-1 Ocak 1925'de stanbul Akaretler'dellegal olarak topland ve efik Hsn genel sekreterlie getirildi. (ayn yaz, s. 31) Kongredenhemen sonra, eyh Sait liderliindeki Krt bakaldrsn bahane eden burjuvazi Takrir-i SkunSessizliin Salanmas) kanununu kararak ak diktatrln kurdu. TKP'ye tekrar saldrd ve

birok devrimciyi krek cezasna mahkum etti.

Likidatrler1925 tutuklamalarnn yol at dankl gidermek zere 1926 mays aynda efik Hsn'nn

giriimiyle Viyana'da parti konferans yapld. Yeni bir faaliyet programnn tasla hazrland veVedat Nedim genel sekreterlie getirildi. Vedat Nedim dnemi tam bir menevik ynelim dnemioldu.

1927 ylnda TKP'ye kar yeni bir tutuklama kampanyas ald. Vedat Nedim ve evket Sreyyamenevik izgilerini polisle ibirlii noktasna getirdiler ve parti belgelerini polise teslim ettiler.Marksizm-leninizmi geersiz ilan ettiler ve kemalizmin tek geerli ideoloji olduunu savundular.Daha sonra, 1932 ylnda Kadro dergisini kardlar. Sosyalizme ve liberalizme kar nc yol


6/24

olarak sunduklar kemalizmin bayraktarln yaptlar, eflere tapnmann, devleti yceltmenin veTrk milliyetiliinin teorisini ilediler.

928-1945 Yllar1928 ve 1929 yllar TKP'ye ynelik iki yeni tutuklama kampanyasna tank oldu. 1929 ylnda

TKP iinde, kemalist iktidara kar taknlacak tutum konusunda, blnmeyle sonulanan biranlamazlk kt. Burjuvaziyle uzlamaya kar kan ve daha sol bir mcadele izgisi nerenpartililerin toplad kongrede oluturulan yeni merkez komitesi Komintern tarafndan kabuledilmedi. Nazm Hikmet'in de iinde bulunduu adgeen muhalif grup trokizm sulamasylapartiden karld. Muhalefet bu karar tanmad, kendisini asl parti sayarak faaliyetlerine devam etti.Mete Tunay, Trkiye'de Sol Akmlar-II (1925-1936), BDS Yaynlar, stanbul, 1992, s. 76)

Dnce ve rgtlenme zgrlnn en kk belirtilerine bile tahamml edemeyen kemalistdevletin artk gelenekselletirdii TKP tutuklamalar 1930 ve 1931 yllarnda da devam etti. 1932ylnda TKP'nin drdnc kongresi stanbul'da Hali semtinde topland. 4. Kongre, 1. Partinindurumu ve politik platformu zerine rapor; 2. Program ve tzn yenilenmesi; 3. Yeni almaplatformunun onaylanmas; ve 4. Yeni merkez komitesinin seilmesini gndeme alarak topland.Partinin gizlilik koullarna uygun almalar yrtebilmesi amacyla kararlar alnd. Yeni ve geici

bir merkez komitesi seildi. Partiye ihanet etmi olan Vedat Nedim Tr ve evket SreyyaAydemir'in partiden kovulmalar resmen onayland. (agy., rn Sosyalist Dergi, say 51, Eyll 1978,. 31-32)

Drdnc kongreden sonra daha dzenli hale giren TKP almalarna Trk burjuvazisi ayn ylinde drt byk komnist tutuklamas ile karlk verdi. Hkmet, komnistlerin ar koullarda

byk bir yiitlik ve fedakrlkla srdrdkleri mcadeleyi sndrmek amacyla 1933, 1934, 1935ve 1936'da da tutuklamalar yapt.

Separat karar

1935 ylnda toplanan yedinci Komnist Enternasyonal kongresinde "faizme kar birleik cephe"izgisi benimsendi. Bu izginin Trkiye koullarnda uygulanabilmesinin ilk adm olarak Kominternynetimi TKP'nin Komintern bnyesinden ayrlmasn ve ayr almasn kararlatrd.Desantralizasyon" veya "Separat" karar olarak adlandrlan bu kararla Trk hkmetinin Sovyetler

Birlii ile dostluk ve faist devletlerden uzak durma izgisine daha kolay ekilebileceidnlyordu. Karara uygun olarak, TKP faaliyet programnn ngrd "Trkiye KomnistPartisi iktidarda bulunan Halk Partisi'ne kar barmaz azimkrane bir tarzda mcadele eder" hkmTrkiye Kommunist Frkas Fealiyet Program, nklp Yolu klliyat, say 1, 1931'den aktaran Mete

Tunay, Trkiye'de Sol Akmlar-II (1925-1936), BDS Yaynlar, stanbul, 1992, s. 252) bir yana

brakld ve Parti "o zamanki smet nn hkmetinin, memleketin milli bamszlna, sosyalgelimesine hizmet eden, memleketin ve halkn yararna olan btn icraatnda aktif olarakdesteklenmesine karar verdi. Partiye bal gizli ii sendikalar ve gizli Komnist Genlik Tekilatkaldrlarak yeleri legal ii ve genlik tekilatlarna girmekle grevlendirildi". (Zeki Batmar,Komintern 7. Kongresi'nin 30. Yldnm Konumas", Yeni a, Ekim 1965'den aktaran Mete

Tunay, yukardaki eser, s. 126)Yeni izgi devletin komnistlere kar tutumunda herhangi bir yumuamaya yol amad. 1938'de

byk bir komnist tutuklamas yapld. Nazm Hikmet ve Hikmet Kvlcml dahil birok TKP yesiar cezalara arptrldlar. kinci Dnya Sava srasnda TKP zerindeki basklar daha daiddetlendi. Faizme kar youn bir tehir kampanyas yrten TKP yeleri ve yneticileri ikenceliorgulardan geirildiler ve zindanlara kapatldlar.

kinci dnya savann sonlarna doru, 1943 ylnda faizmin yenilgiye urayaca kesinleinceuygun hale gelen ulusal ve uluslararas koullardan yararlanan TKP bir canlanma ve genilemednemine girdi. Partinin ye says ve rgt birimleri artt. Kitle rgtleri iinde daha youn


7/24

almalar gerekletirilirken, parti kendi giriimleriyle de yeni kitle rgtleri kurmaya soyundu;iyasi ve kltrel yaynlar kartmaya balad.

TKP Legale kyorkinci Dnya Savandan sonra yeni uluslararas ortamn zorlamasyla Trkiye'de ok partili

isteme gei karar alnnca TKP legale kmay kararlatrd. Ne var ki, parti iinde yllar ncemeydana gelen, daha nce szn ettiimiz blnmenin de etkisiyle iki legal sosyalist parti ortayakt. 1946 ylnn mays aynda, iinde Hsamettin zdou gibi blnme srasnda muhalefette yeralm kimi TKP'lilerin de bulunduu Trkiye Sosyalist Partisi (TSP) kuruldu. Onu, ayn ylnHaziran aynda efik Hsn'nn bakanlnda kurulan Trkiye Sosyalist Emeki ve Kyl PartisiTSEKP) izledi. TSEKP aa yukar TKP'nin ana tekilatndan oluuyordu.

Komnistlerin youn bir sendikal rgtlenme faaliyetiyle zellikle iiler arasnda gkazanmakta olduunu gren CHP hkmeti hem TSEKP'i, hem de TSP'yi 1946 ylnn Aralk ayndakapatt. Her iki partinin ynetici ve yelerini ar cezalara arptrd. Trk burjuvazisinin ok partiliistemi de tpk tek partili sistemi gibi komnistlere ve solculara smsk kapalyd.

Demokrat Parti'nin Karanlk Terr

1950 ylnda Demokrat Parti'nin iktidara gemesiyle karlan af yasasndan yararlanankomnistler 1951 ylnda byk bir tutuklamayla karlatlar. Demokrat Parti komnistlere baskasndan nceli Cumhuriyet Halk Partisi'nin tm uygulamalarn aynen devam ettireceini kantlad.951 ylnda balayan tutuklamalar TKP'ye ok ar bir darbe indirdi. Parti yneticileri ve

rgtlerinin byk ounluu burjuvaziye tutsak dt. Tutuklamalarn yaratt moralbozukluunun da etkisiyle parti iinde hiziplemeler ve blnmeye varan ayrlklar bagsterdi.TKP'nin eylem gc yok denecek derecede azald.

Bu ksr dnemde sosyalizm adna lke iinde yrtlen balca faaliyetler legal alanda HikmetKvlcml'nn nderliinde kurulan Vatan Partisi rgtlenmesi ve illegal alanda tutuklamalarda aa

kmam yerel hcrelerin birbirinden kopuk almalar oldu. Vatan Partisi kuruluundan 3 yl sonra957'de kapatld. Bu dnem boyunca TKP Yurtd Brosu yayn ve rgtlenme faaliyetlerine

devam ediyordu. Dnemin en nemli faaliyeti "Bizim Radyo"nun yaynlaryd.TKP'nin nde gelen liderlerinden efik Hsn hapis cezasn tamamladktan sonra srgne

gnderildii Manisa'da 1959'da ld. 1960 ylnda hapisten kan TKP rgt sekreteri Zeki BatmarYakup Demir) yurtdna gitti ve yeni rgtsel dzenlemelerle TKP daha hareketli hale geldi.

960'lar: TP'e Destek2-4 Nisan 1962 tarihlerinde Leipzig'de toplanan Parti Konferansnda Zeki Batmar'n genel

ekreterliinde . Bilen, A. Saydan ve Nazm Hikmet'in iinde bulunduu yeni merkez komitesioluturuldu. Eski tutuklamalarn alevlendirdii hiziplemeler ve blnmelerin etkisiyle Reat Fuat,Hikmet Kvlcml ve Mihri Belli gibi lke iinde bulunan TKP liderleri konferansa katlmadlar.Bylece birleik bir nderliin kurulmas frsat kam oldu. Mehmet Bozk, bu olay yleanlatyor: "1951 Adnan Menderes dneminde 186 komnistin tutuklanmas sonucunda Harbiyehapishanesinde komnistler arasnda meydana gelen ihtilaf sonucu partililer arasnda byk kavgalarolmu ve bu tutuklamada TKP telafisi zor yaralar alarak birka gruba ayrlmtr. Bu ayrlklarnelafisi ve aralarndaki gr farkllklarnn giderilmesi iin partinin d kanadna mensup MK

yelerinin daveti zerine d memleketlere baz yoldalar gitmitir. Bazlar ise bu davete icabetetmemitir." (Mehmet Bozk, "Trkiye'nin Durumu ve Sorunlarmz", rn Kitap Dizisi, say 2,5-16 Haziran 1997, s. 33) Mehmet Bozk, "partimizin d kanadnn daveti"nin kabul edilmemi

olmasnn partiye "byk zararlar, fireler" verdii deerlendirmesini yapyor. (ayn yerde).Konferansta alnan kararlara uygun olarak 1963 ylnda Yurdun Sesi, 1964'te Yeni a

yaymlanmaya balad. zellikle Bat Almanya'da artk youn bir topluluk oluturan gmen iilerarasnda alma yrtld.


8/24

Bununla birlikte, 1961-1968 yllar arasnda TKP legal olarak kurulan Trkiye i Partisi'nidesteklemeye arlk verdi. Trkiye i Partisi'nin liderleri 1951 tutuklamasndan sonra partiylebalarn kesmi veya gevetmi eski TKP kadrolaryd. TKP'nin yerel rgtleri TP'in lke apndargtlenmesinde ve yaygnlamasnda faal rol oynadlar. Bu dnemde TKP lke iinde bamsz birrgtlenme faaliyeti yerine, TP'in glendirilmesi taktiini izledi. TP, sosyalist fikirlerin kitleleregtrlmesinde ve benimsetilmesinde nemli bir etken oldu. Sosyalizm, iiler ve aydnlar arasndabayraklat. Kurtulu Sava yllarndan sonra ilk kez sosyalist akm Trkiye politikasnda gl biraktr oldu. Bununla birlikte, TP yneticileri legalist ve parlamentarist hayaller besliyorlard; tutarlbir sosyalizm kavrayndan, emeki kitlelerin seferber edilmesini amalayan kapsaml bir politikizgiden, her art altnda mcadeleyi srdrebilecek kalc ve esnek bir rgtlenme anlayndan uzakbulunuyorlard.

MDD AkmTrkiye Komnist Partisi eski yneticilerinden Mihri Belli'nin giriimiyle 1967 ylnda Trk Solu

dergisi evresinde yeni bir hareket balatld. Milli Demokratik Devrim (MDD) akm olarakadlandrlan bu hareketin yneticileri, bir yandan TKP'yi kendilerinin temsil ettiini, TKP'nin,yurtd brosundan ibaret bir "mlteciler grubu" olduunu iddia ediyor; br yandan TP'i

zayflatmaya ve paralamaya ynelik bir taktik gdyorlard. Trkiye'nin kapitalist deil, yar-feodalyar-smrge geri bir lke olduunu ve buna bal olarak Trkiye ii snfnn ok gsz durumdabulunduunu, devrime nderlik edemeyeceini, sosyalizm mcadelesinden nce tam bamszlk vedemokrasi mcadelesinin verilmesi gerektiini, asker-sivil aydn zmre olarak adlandrdklarKemalistlerin bamszlk ve demokrasi mcadelesinde ok nemli, hatta nder bir rol oynayacan,bu mcadele baarya ulamadan ii snfnn z rgtnn bile kurulamayacan sylyorlard.Tek parti diktatrl dnemini yceltiyor, Kemalizmi sosyalizmin dostu ve mttefiki olarakdeerlendiriyorlard. Kemalist diktatrln brokratik devletiliini sosyalizme yakn ilerici vedevrimci bir uygulama olarak vyor, kemalizmin zaman zaman rkla varan milliyetiliini anti-

emperyalizm adna savunuyorlard.TKP'nin eski yneticilerinden Hikmet Kvlcml da yine 1967 ylnda yaymlanmaya balayan

Sosyalist dergisi evresinde, "kinci Kuvay Milliyecilik" olarak zetlenen dorultuda faaliyetleriniyrtt. Ksa sre sonra yaynna ara veren dergi 1970 ylnda yeniden karld ve daha etkili oldu.

Mihri Belli ve arkadalar TKP geleneini kendilerinin temsil ettiini iddia eder ve TP'i datmaaktiini izlerlerken yakn bir zamanda "sol" bir darbeyle iktidara geleceklerini umduklar

Kemalistleri rktmemek adna da kurall ve kalc bir rgtlenmeye gitmekten kanyorlard.Legalist ve parlamentarist ereveyi aamayan TP'in eylemsizliine tepki duyan genlik arasndaksa zamanda sol sylemleriyle byk bir etki salayan MDD yneticileri kalc rgtlenmeden

kanan tutumlaryla bu etkilerini yitirmeye baladlar.

Yeni rgtler15-16 Haziran 1970 byk ii direnii ii snfnn devrime nderlik edebilecek apta gl bir

nf olduunu gstererek MDD tezlerine ar bir darbe vurdu. Marksizm-leninizme ynelendevrimci genlik nderleri arasnda her koula uygun bamsz rgtlenme eilimi glendi.Bunlarn bir kesimi proletarya iinde almaya arlk verip komnist parti arayna girdiler. Dierbir kesim ise ideolojik nderliin ii snfna ait olduunu kabul etmekle birlikte, fiili savamneitli kk-burjuva ve kyl katmanlarca yrtlmesi gerektiini sylediler.

Mahir ayan ve arkadalar Trkiye Halk Kurtulu Partisi-Cephesi (THKP-C), Deniz Gezmi vearkadalar Trkiye Halk Kurtulu Ordusunu (THKO) kurdular. Dou Perinek ve evresi ise dahaonra Trkiye i Kyl Partisi (TKP), 1980 sonras ise Sosyalist Parti (SP) ve bugn i PartisiP) adn alan, Kemalizm ve Maoizm karmas anti-sovyet, milliyeti bir izgiyi savunan Trkiyehtilalci i Kyl Partisini (TKP) oluturdular. TKP'den ayrlan brahim Kaypakkaya ve

arkadalar ise Trkiye i Kyl Kurtulu Ordusunu (TKKO) kurdular.


9/24

Bu dnemde, Trkiye Komnist Partisi kendi z kimliiyle fiilen rgtl bir akm olarak henzgenlik hareketi iinde yer almyordu.

2 Mart Darbesi1960'larn devrimci ykseliine, burjuvazi 12 Mart 1971 faist askeri darbesiyle karlk verdi. i

nfna, devrimci genlie, Krt uyan hareketine vahice saldran 12 Mart faizmi TP'i vedemokratik kitle rgtlerini kapatt. Onbinlerce insan tutukland ve ikenceden geirildi.

12 Mart paalar, grevden aldklar Demirellerin de desteiyle Sinan Cemgil ve yoldalar ileMahir ayan ve yoldalarn vurarak, Deniz Gezmi ve iki yoldan asarak, brahim Kaypakkaya'ykence ederek ldrdler. 12 Martlarn elinden kurtulmak iin yurtdna kmak zorunda kalan

Hikmet Kvlcml Yugoslavya'da ld.Trkiye Komnist Partisi TP'in kapatld ve tm devrimci rgtlerin ar basklara urad 12

Mart darbesinden sonra rgtsel izgisinde deiiklik yaparak, lke iinde rgtlenme almalarnhzlandrd.

Atlm Dnemi1973 ylnda Zeki Batmar'n lmnn ardndan .Bilen'in TKP Genel Sekreteri olmasyla TKP

yeni bir ynelim benimsedi ve byk bir atlma balad. Daha nce deiik rgtlerde alm veproletarya partisini arayan devrimci kadrolar TKP'ye yneldiler. TKP Merkez Komitesi dzenli biryayn organna kavutu: Atlm dergisi yaynlanmaya balad. Yeni bir program ve tzk hazrland.977'de yaplan Parti Konferansnda Program ve Tzk onayland. (agy., rn Sosyalist Dergi, say

51, Eyll 1978, s. 33)

Bylece TKP bir dirili yaayarak Trkiye'de nemli bir siyasal g haline dnt. Sendika,genlik, memur, kyl, kooperatif ve kadn hareketi iinde kitleselleti. lke apnda parti rgtleria oluturuldu. 1 Mayslarn kitlesel olarak kutlanmasnda, Devlet Gvenlik Mahkemelerine kar

direnite, faist terre kar kitlesel direnilerin rgtlenmesinde, kapitalist snfa kar gl grevlerdzenlenmesinde, 1 Mays komiteleri ve can gvenlii komiteleri gibi zgn yaplarnyaratlmasnda, 141. ve 142. maddelerin kaldrlmas kampanyasnda, bar hareketininrgtlenmesinde, Marksizm-leninizmin ve proletarya enternasyonalizmin propagandasnda, sosyalistlkeler ve ulusal kurtulu hareketleriyle dayanma kampanyalarnn gelitirilmesinde TKP nclkyapt. Basn-yayn, kltr ve sanat cephelerinde etkili bir alma yrten TKP aydnlarn iinfyla balamasnda nemli bir etken oldu.

Btn bu mcadeleler ierisinde TKP'nin birok yesi ve taraftar ehit dt. Snf mcadelesininalabildiine keskinletii bu ortamda devletin ve sivil faist hareketin saldrlarnn yan sra birok

TKP militan sol ii atmalarda zellikle Maocu evrelerin saldrlarnda yaamn yitirdi. DouPerinek'in liderliindeki TKP evresinin yayn organ Aydnlk gazetesi TKP'yi "Rus sosyalemperyalizminin beinci kolu" ilan ederek TKP militan ve taraftarlarn polise ihbar etti.

TKP bu dnemde ii-kyl kitlelerinin mcadelesi temelinde bir ulusal demokratik cepheninoluturulmas, bu cephe araclyla ileri demokratik bir dzenin kurulmas ve kesintisiz olarakosyalizme geilmesini ngren bir siyasal strateji izliyordu. Bununla birlikte, grevlerin, direnilerin,okak gsterilerinin olaanst younlat; sosyalizmin emeki kitlelerle buluup neredeyse her

fabrika, ky ve semtte etkisini duyurduu; solun devlet mekanizmasnn en ulalmaz ksmlarna bilenfuz etmeye balad; faist terre ve kapitalist smrye kar mcadelenin genel bir meruiyetkazand ad konmam bir i savan yaand bu dnemde parti berrak ve ikircimsiz bir emekiktidar hedefine sahip deildi. Snf mcadelesinin her yntemi ve biimi fiilen uygulanyordu ama

mcadelenin nasl talandrlaca, politik iktidarn nasl alnaca konusunda aklk yoktu; kadrolaryollarn el yordamyla bulmaya alyorlard. Politik iktidar frsat nesnel olarak sosyalizmin veolun nne gelmiti, ama bu konuda yeterli bir bilin yoktu; byle bir deneme bile yaplamad.


10/24

Ykc RekabetSosyalist hareketin tarihsel ve gncel nedenlerle eitli sosyalist parti ve rgtler halinde

blnm olduu bu yllarda, sz edilen rgtlerin kendilerini benimsetme ve g kazanmaabalar, aralarnda ykc bir rekabete yol at. Kimi zaman bu rekabet br sosyalist evrelerinzararna sosyalizm d bir evreyle ibirlii yapma boyutlarna ulayordu. TKP de bu sekteranlayn dnda kalamad. zellikle TP, TSP, TKSP gibi uluslararas komnist hareketin genelizgisine uygun bir ynelimi bulunan sosyalist partilerle ilikiler uzun sre dzgn bir temeleoturtulamad.

1970'lerin sonlarna doru, TKP iinde izlenecek taktik izgi konusunda bir ayrma yaand. Buayrma sonucunda "daha sol" neriler getiren inin Sesi grubu partiden ayrld. Grubun gr veezleri kapsaml biimde tartlamadan, ikna edilebilecek ve bylece partide kalmalaralanabilecek insanlar idari bir kararla partiden uzaklatrldlar. Bu, dneme hakim olan sekter

havann parti ierisindeki bir yansmasyd. Verimli sonular dourabilecek bir fikir al veriiyaplamadan meydana gelen kopma ie yaramad. Ana gvdeden kopan grup balangtaki "sol"ynelimini bir sre sonra yitirdi, mezhepi ve sa uzlamac bir rotaya girdi.

2 Eyll Darbesi

TKP, lke iindeki bunalmn derinlemesi sonucu emperyalizmin ve tekelci burjuvazinin faist biraskeri darbe hazrlad tespitini yapmt. i snfnn ve devrimci rgtlerin byle bir darbeyinlemek, bu mmkn olmazsa darbeye kar direnmelerini salamak zere politik, rgtsel ve teknikhazrlklar yapmalarnn zorunluluunu defalarca vurgulamt. TKP yerel birimleri bu dorultudakmsenmeyecek admlar atmlard.

Ne var ki, TKP Merkez Komitesi, 12 Eyll 1980 faist askeri darbesinin ardndan yapt politikdurum deerlendirmesinde, cuntann "biz sadece terrizme karyz" ve "Sovyetler Birlii'yle iyikomuluk ilikilerini srdreceiz" demagojisini ve Alpaslan Trke ile lkc katillerinutuklanmasn esas alarak, darbenin faist nitelik tamadn, Kenan Evren cuntasnn lml bir

askeri cunta olduunu ne srd. NATO'nun oluturduu kontr-gerilla dilinde "terr"n ii, emekive aydnlarn sermayeye ve emperyalizme kar her trl mcadelesi ve zlemi anlamna geldiinideerlendiremedi. Faizme kar aktif direni stratejisi yerine geriye ekilme ve klerek kendinikoruma stratejisi nerdi.

Bu deerlendirme parti rgtlerinin youn tepkisiyle karlat ve dzeltilmesi istendi. Dzeltmeyerine hatal durum deerlendirmesini hakl gsterecek szmona teorik gerekeler retildi. ArjantinKomnist Partisi'nin o dnemdeki liderlerinin Arjantin faist askeri cuntasyla uzlamay esas alan vebinlerce devrimcinin kaybndan sorumlu caniler cuntasn "terristlerle mcadele eden lml askeriynetim" olarak alklayan faist-ibirlikisi izgisini mekanik olarak Trkiye'ye uyarlayan ve rnek

gsteren bir belge parti rgtlerine dayatld. [Arjantin Komnist Partisi'nin bir sre sonra faizmbirlikisi bu izgiyi mahkm ederek dzelttiini ve bu ihanetten sorumlu yneticilerini partidenhra ettiini yeri gelmiken belirtelim].

i snfna ve emeki halka kar acmaszca saldran, snf ve kitle sendikaclnn merkezirgt DSK'i kapatan, sendikal faaliyetleri yasaklayan, sosyalist partileri kapatan, ii snfnn veezilen halklarn politik ve kltrel rgtlerini datan, binlerce devrimciyi Diyarbakr, Metris veMamak zindanlarna tkan, tm lkeyi bir toplama kampna eviren, ya onsekiz bile olmamkomnistleri ve devrimcileri idam eden, anayasay ortadan kaldran kanunsuz faist cuntannyaptklar ortadayken merkez komitesinin bu tutumu parti saflarnda byk bir kargaaya yol at.lkenin hemen hemen her blgesinde devrimci pratik iinde yer alan kadrolarn iddetli tepkisinieken ve sadece erken bir devrim umuduyla partiye ye olan geici kimi yol arkadalarnn desteinialan bu teslimiyetilik, orta ve alt kademelerde yaygn bir honutsuzluk ve muhalefet dourdu. Partist ynetimi iinde hiziplemeler ve tasfiyeler yaand. 1981 Maysnda cunta lke apnda byk birTKP tutuklamasna giriti. Birok il rgt datld, bini akn parti yesi hapse atld. Birok yekencelerde sakat kald, Mustafa Hayrullaholu (Deniz) ve Av. Ahmet Hilmi Feyziolu ldrld.


11/24

Sorumsuz bir teslimiyetilie kaplan st ynetim faizme kar lke apnda bir direnii rmeyetenei yle dursun, rgtlerini ve yelerini koruma becerisinden, dzenli bir geri ekilmeyigerekletirme yeteneinden bile yoksun olduunu gsterdi.

Yeni Likidatrler bandaBu arada eitli i atma ve tasfiyelerden sonra, TKP st ynetimini ele geiren, ban Haydar

Kutlu'nun ektii "Partizan" hizbi, TKP tutuklularnn mahkemelerde siyasi savunma yapmasnyasaklad. Bylece yarglama srecinin burjuvaziye kar bir hcum platformuna dnmesini nledi.Bu en zor koullarda marksizm-leninizmin, enternasyonalizmin ve TKP'nin savunulmasnnalayaca manevi stnln ve gelecek kuaklara devredilecek byk ve onurlu bir siyasi mirasn

yokedilmesine yol at. Haydar Kutlu hizbinin, siyasi savunma yasayla TKP'nin likidasyonunagiden yolda nemli bir adm att ileride anlalacakt.

Faizmin btn basklarna ramen TKP kadrolar bu dnemde "anayasaya hayr" kampanyasnyrtt. Yurt dnda "Sol Birlik" yolunda admlar atld.

5. Kongre1983 ylnda Haydar Kutlu grubunun kesin hakimiyeti altnda toplanan 5. Kongre'de Haydar Kutlu

parti genel sekreterliine getirildi; Bilen bakan seildi. Yeni bir parti program kabul edildi.Program, lke iindeki parti birim ve yelerinin tepkilerini yattrmak zere gecikmi olarak "faistdiktatrlk" deerlendirmesini yapt. Ayrca "faist diktatrlk devrimin barl yoldan utkuyaulamasn bsbtn olanaksz kld" tespitinde bulunarak direni gereini vurgulad. Haydar Kutluhizbi programdaki bu deerlendirmeler dorultusunda hibir giriimde bulunmad. TKP'nin atlmdneminin lideri . Bilen kongreden hemen sonra, 18 Kasm 1983'te ld.

Burjuvaziye TeslimiyetSovyetler Birlii'nde Gorbaov'un baa gemesinden ve "yeni politik dnce" uygulamalarnn

balamasndan sonra, Haydar Kutlu ynetimi "Bar ve Ulusal Demokrasi Alternatif Program"nkabul etti. 5. Kongre'de kabul edilen programn ruhuna ve lafzna tamamyla aykr bu "yenilenmeci"program TKP'nin likidasyonunda sondan bir nceki adm oluturdu. Likidasyon zehiri,komnistlerin birlik ynndeki iten duygular smrlerek "TP ve TKP birlii" ambalajylakadrolara sunuldu. Bylece burjuvaziye teslimiyet programn iine sindiremeyen birok ye veempatizann "birlik hatrna" rgtl bir tepki gstermemeleri salanm oldu. Haydar Kutlu ve

Nihat Sargn'n Trkiye'ye dnp polise teslim olmalar, TKP'nin 6. ve TP'in 8. kongreleriylevarlklarna son verdiklerinin aklanmas, TBKP'nin 1. kongresinin yaplmas, TBKP'nin Trkiye'deegal olarak kurulmas, SBP'nin oluturulmas ve TBKP'nin Anayasa Mahkemesi tarafndan

kapatlmas ile TBKP dnemi sona ermi oldu.Likidasyon srecine ok sayda komnist kar koydu. Ancak bu kar koyma e zamanl vergtl tepkiye dnemedi, grupsal ve bireysel nitelikte kald. Kimi kadrolar 10 Eyll evresindeTBKP giriimine cepheden muhalefet ederken kimi kadrolar TBKP ve ardndan SBP giriiminde yeralarak iten muhalefet etmeye altlar. Ne yazk ki bu devrimci muhalefet cephesi likidasyonrecini nleyebilecek bir yapy ortaya karamad.

Tarihimizden GeleceeTKP tarihi devrim ve sosyalizm iin fedakarca mcadelenin, "halkn mukadderatn kendi eline

almas"nn koullarn hazrlamak urunda sabrla, direnle almann, enternasyonalizmi veavasz, smrsz yeni bir kardelik dnyas kurma zlemini iiler ve emekiler arasnda yayma

azminin tarihidir.TKP tarihi Trkiye'de aydnlanmann tarihidir. Nazm Hikmet'ten Orhan Kemal'e, Hikmet

Kvlcml'dan Behice Boran'a, Sabiha Sertel'den brahim Gzelce'ye, Ruhi Su'dan Ahmet Arif'e,


12/24

Mehmet Ali Aybar'dan Jak hmalyan'a, politika, bilim, kltr, edebiyat ve sanat alanlarnda sayszsim bunun kantdr.

TKP tarihi marksizm-leninizmin ideallerini ikence odalarnda, zindanlarda, srgnlerde, "ate vehanet" emberlerinde savunmann onurlu tarihidir. Mustafa Suphi, Ethem Nejat, Salih Bozk,

Vedat Demirciolu, Harun Karadeniz, Ali Talip ztrk, Mustafa Hayrullaholu gibi saysz isimbunun kantdr.

1917 Byk Ekim Devrimi'nin dnyaya yayd, kapitalist dzene son verilmesi; burjuvalarncahil, kltrsz ve beceriksiz baldrplaklar diye nitelendirdii iilerin ve yoksul kyllerindnyay ynetip dntrebilecekleri; proletarya iktidar; ortak mlkiyet sistemine geilmesi; tmdevlet grevlilerinin seimle belirlenmesi; yneten-ynetilen ayrmnn kalkmas, uluslar arasndakardeliin kurulabilmesi iin ezilen halklarn kendi kaderlerini serbeste tayin etme hakknnannmas gerei; ulusal snrlarn ortadan kalkt enternasyonalist bir dnya gibi yepyeni kavramlar

Trkiye topraklarna tama ve kkletirme onuru Trkiye Komnist Partisi'ne aittir.

DerslerTKP emperyalizme ve burjuvaziye kar mcadelesinde her zaman yeterli uyankl gsteremedi.

ilerin ve kyllerin sosyal bir devrime kalkma ihtimalinden lmne korkan Trk burjuvazisi,

TKP'nin kuruluu zerinden daha alt ay bile gemeden TKP yneticilerini tuzaa drerek katletti,partinin etkisinde bulunan siyasi ve askeri gleri datt. TKP, burjuvazinin bu kadar erken biraldrsn beklemiyordu. Burjuvazinin ii ve kyllerden duyduu korkunun farknda olmakla

birlikte onun en azndan emperyalist igal srerken bu kadar gzkara davranabileceini, ulusalkurtulu davasna bu kadar ters bir adm atabileceini dnemedi.

Cumhuriyetin kuruluundan sonra, TKP ynetimi Krdistan'daki eyh Sait isyanna kar ilanedilen Takrir-i Skun kanununun kendisini de bieceini hesaplayamad. Kemalist iktidarla iyilikiler ierisinde bulunan Sovyetler Birlii ynetiminin ve Komintern'in ynlendirmesiyle Kemalist

burjuvazinin ilerici potansiyelini zaman zaman abartt. Kemalist devlet terrnn younlat

920'lerin sonlarnda CHP'ye kar tam boy mcadele izgisini savunan partililerin giriimleriKomintern'in mdahalesiyle nlendi. Faizme kar birleik geni cephe siyasetinin dnya komnisthareketince benimsendii yllarda "milli ef" smet nn hkmetlerinin "ilerici ve halktan yana"craatlarnn olabilecei hayaline kapld.

1946 ylnda Trkiye'de "ok partili demokrasi"ye geilirken, legal artlarn uzun sreceinianarak, yeterli nlemleri almadan legale kt ve ar kayplara urad.

1974-1980 arasnda yrtt grkemli mcadeleyi emekilerin politik iktidarna ynelen birhcumla talandramad. 12 Eyll darbesine kar direnie geemedi. Soldaki btn siyasal glerinare umarak gzlerini kendisine evirdii bir srada kararsz kald.

12 Eyll'den sonra faist cuntann aslnda ordunun "lml" bir kanad olduu sansyla, cuntannkomnistlerin zerine vahice saldracan yeteri aklkla ngremedi. Faizme kar direniiremedi.

TKP, kapitalizmin ve emperyalizmin her trl basksna ramen snf mcadelesinin gerekleriniyerine getirmekten geri kalmad halde kendi iinde demokrasiyi ayn lde gerekletiremedi;btn rgtn kollektif akln hibir yneticiyi ve kurumu eletiri dnda brakmayan bir anlaylaharekete geiremedi. Sovyetler Birlii'nden veya parti st yneticilerinden gelen yanl nerilerikararllkla sorgulayp gerekenleri yapamad. Kritik zamanlarda mekanik bir disiplin anlaynnkurban olmaktan ve sonuta likidasyondan kurtulamad. Komnizmin her yenin her koul altndaam ve eit hakl bir siyasi zne olmasn gerektirdii kavranamad.

TKP, tm bu hatalarnn bedelini ikence, kan, hapis ve lmle ok ar dedi.

Bu Tarih BizimTKP tarihine topluca baktmzda, parti iinde burjuvaziyle kararl mcadele tarafls ana

gvdenin yansra, burjuvaziyle uzlamaya yatkn eilimlerin de bulunduu grlr. Bununla birlikte,


13/24

burjuvaziyle uzlamaya yatkn olanlar arasnda ii dneklik boyutuna, burjuvazinin kampna gemenoktasna vardranlar, 1927'de evket Sreyya ve Vedat Nedimler ile 1980'lerde Haydar Kutlu veZlf Dicleliler olmutur.

Kimi zaman ciddi yanllar yapsalar da Mustafa Suphi, Salih Hacolu, efik Hsn, ZekiBatmar, . Bilen, Nazm Hikmet, Hikmet Kvlcml, Reat Fuat, Hsamettin zdou, Mihri Bellive Behice Boran yoldalarn tm -kimisi parti dna dm olsa da- komnizm davasna balkaldlar ve bu uurda ar bedeller dediler.

BZLER, Mustafa Suphi'den Deniz yoldaa, Boz Mehmet'ten Ali hsan zgr'e, Amele Birlii'ninadsz sra neferlerinden Maden- militanlarna, Trkiye Komnist Genler Federasyonu yelerindengen savaerlerine, Komnist Kadnlardan ilerici kadn aktivistlerine, Birlik-DayanmaclardanKy-Kooplulara, Sava Yolu emekilerinden Gneli Dnya emekilerine, devrim ve komnizmdavasn bugne tayan tm onurlu insanlarmza kran borluyuz. Bu yeni dnemde, onlarnmirasn ileriye tayacak ve sosyalist devrimi zafere ulatracaz.

DP ZERNE

Bu yazda zgrlk ve Dayanma Partisi DP'yi program ve tzn esas alarak ksacadeerlendireceim. Daha yazya balarken marksist-leninist bak asn benimsediimi, yeni birdnya ve yeni bir Trkiye iin snf partisinin zorunlu olduuna inandm, ii snfnnnderliinde politik bir devrim olmadan Trkiye'nin temel hibir sorununun zm yoluna dahigiremeyecei dncesinde olduumu aka belirtmek isterim. Dolaysyla DP'yi deerlendirirkenabii ki bylesi bir dnsel temelden yola kacam ve deerlendirmelerimi bu anlayla

yapacam.

DP'yi program ve tz temelinde deerlendirirken dile getireceim grlerimin sosyalistdayanma duygularmn itenliiyle kaleme alndn, DP'ye yapc ve dosta bir anlaylayaklatm da vurgulamak istiyorum. nk zgrlk ve dayanma kavramlar ii snfdevrimcilerinin byk deer verdii kavramlardr. Hepinizin bildii gibi, sermaye boyunduruundankurtulu anlamnda zgrlk, sermayeye kar emekilerin birlii anlamnda dayanma bu ieriinei snfnn byk dnrleri Marks ve Engels tarafndan kavuturuldu. Adnda zgrlk ve

dayanma szcklerine yer veren bir partiye daha en batan dosta yaklamak ii snfnnkurtuluu davasna inanan bir devrimci iin ok doal olsa gerek. stelik DP, programnda veznde amacn ortaya koyarken, "Snfl toplumlarn ortaya kndan bu yana ii ve emeki

nflarn pratiinde kendini yeniden reten eit, zgr, smrsz ve snfsz bir dnya araynsanln zlemidir" diyor ve kendisini "bu evrensel ve tarihsel zlemin taycs olan zgrlk veDayanma Partisi" olarak tanmlyor.1 Bu amac ve zlemi paylaan birisi olarak DP'yeynelteceim eletirilerimin yapc nitelikte olaca aktr. Ayrca DP iinde ortak mcadeleleri,evinleri ve aclar paylatm ve paylamaya devam edeceimi umduum dostlarm ve

arkadalarm var. Bu da eletirilerimin dosta olmasn gerektiren nc bir neden.Demek ki, deerlendirmelerim snf mcadelesinin gereklerinden hareket eden bir dnsel

yapnn rn olarak ar ve sert bir ierik tasa da itenlikli olacaktr.

Solun Birlii Mi?lk nce DP'nin nasl kurulduunu ksaca hatrlayalm. O sralarda DP giriiminin ban

ekenler, DP'nin varlk gerekesi olarak "bir snf partisinin ve sosyalizmin darln ap lkeiyasetine arln koyabilecek gereki bir seenek oluturmak gerekir", "solun birliini, zellikle

de partili sol gelenekle partisiz sol hareket geleneinin birliini salamak gerekir" grlerini neryordu. Buna bal olarak DP, Birleik Sosyalist Parti BSP ve Gelecei Birlikte Kuralm GBK


14/24

oluumlarnn ve ayrca yeiller, feministler ve benzeri gruplarn birlemesi sonucu ubat 1996'dakuruldu.

Partinin kuruluunda arlkl olarak iki evre yer alyordu. Bunlardan biri kendini zellikleosyalist, br ise zellikle devrimci olarak niteliyordu. Kurulutan nce partinin ad konusunda

hararetli bir tartma yrtld. Genel olarak BSP'den gelen kimi unsurlar partinin adnda sosyalizmzcnn yer almasn isterken, zellikle GBK'den gelen kimi evreler ise partinin adndaosyalizm szcnn yer almamas konusunda diretiyorlard. Sonuta zgrlk ve Dayanma

adnda uzlald.Bu ad tartmasn hatrlatmamn nedeni "niin u ya da bu szck seildi veya seilmedi"

gibisinden bir eletiri balatmak deil, DP program ve tzne yansyan ve bir btn olarakkurulan yapnn anlaynda kendisini gsteren bir paradoksa iaret etmektir. Esas olaraksosyalistlerin ve devrimcilerin birlii"nin dnsel siyasal temeli olarak oluturulan program vezk ne sosyalist olmutur ne de devrimci. Yine esas olarak "sosyalistlerin ve devrimcilerin

birlii"nin rgtsel ifadesi olarak kurulan parti ne sosyalist olmutur ne de devrimci. Tek tek elealndklarnda her biri (en azndan sz ve yaz dzeyinde) ok daha ileri platformlar savunan evreve gruplar biraraya geldiklerinde ok daha geri bir platform zerinde anlamaya varmlardr.Sosyalistler ve devrimciler ne hikmetse sol-liberal, reformcu bir platform oluturmulardr.

imdi bu paradoksu aklamaya, program ve tze ve bu temeller zerine kurulan partiyeosyalizmin ve devrimciliin deil de sol-liberal reformizmin yansmasnn kantlarn gstermeye

alacam.

Snf Partisi Deil Kitle PartisiDP tznn 2. ve 4. maddeleri partinin tanmn ve partinin niteliini/ileyi ilkelerini veriyor.

Madde 2'ye gre "zgrlk ve Dayanma Partisi tm emekilerin, ezilenlerin ve onlarla aynaflarda yer almay ve yeni bir dnya kurmay isteyenlerin partisidir."2 Madde 4'e gre "Parti, 2.

maddede belirtilen dinamiklere dayanan, politikay onlarn her dzeyde sz ve karar sahibi olmas

olarak anlayan oulcu bir kitle partisidir."3 Yani ortaya kan uzlamaya gre DP bir snf partisideil, oulcu bir kitle partisidir.

Bilindii gibi sosyalizm ii snfnn ideolojisi ve dzenidir. Sosyalistler de ii snfnndevrimcileridir. Sosyalistler ii snfnn ideolojisini savunurlar, kurduklar parti de snfn partisidir.Bu parti ii ve emeki kitleleri rgtleyerek politik bir devrimle ii snfnn dzeni olanosyalizmin kuruluuna nclk eder. Demek ki DP tzne gre sosyalistler en temel ilkeleri

olan snf partisinden vazgemilerdir. Snf partisi olmadan kapitalist snfa kar snf mcadelesiniutarl bir biimde srdrp sonuca ulatrmak ve ii snfnn kurtuluunu salamak imknszdr.

Kukusuz snf partisi de kitlesellemek ister, ama bu kitleselleme snfn ilkeleri ve grleri

emelinde verilen sabrl ve uzun vadeli mcadelenin sonucu olarak ortaya kar. Byleyaplmadnda, snfn ilkelerini savunmann balangta getirecei ok eitli bask ve zorluklargze alnmadnda, ilkeleri nemsemeden "herkesi yakalamay" amalayan bir kaptkatgerekilii tercih edildiinde snfn amalarndan uzaklalm olur, kapitalist dzenin bir aksesuardurumuna dlr. Snf partisi, kitleleri snfn ilkeleri temelinde kazanmaldr, snfn evresindebirletirmelidir; daha ok kiiye daha kolay hitap etmek, burjuva evrelerin gzne girmek amacylanfn ilkelerinden vazgeilmemelidir. Kitleler snfn bilinci seviyesine ykseltilmelidir, kitleleri

kazanma adna geri bir bilince, daha dorusu bilinsizlie teslim olunmamaldr.

Devrimci Deil ReformcuGelelim DP'nin ikinci arlkl evresini oluturan devrimcilere. Bu incelememi yaparken elimde

DP'nin 71 sayfalk Program ve Tz var. Bu program ve tzkte devrim szc bir kez bilegemiyor. Devrimci szc ise yalnzca -evet yalnzca- bir kez geiyor. Devrimci szcnnkullanld tek yer programdaki u paragraftr: "Ancak siyasal ve toplumsal alanda devrimci bir


15/24

deiimin, emekilerin partisinin herhangi bir biimde hkmet olmasyla deil, bizzat iilerin veemekilerin kendilerini ynetmesiyle gerekleeceini bir an bile gzden yitirmez."4

Baka konularda szck kullanmnda hi de tasarruflu olmayan program ve tzkte i devrim vedevrimci kavramlarna gelince ortaya kan bu ar tasarruf devrimcilerin en temel ilkeleri vehedefleri olan devrimden vazgetiklerini gsteriyor. Tabii devrim szcn bile kullanmayan birprogram ve tzkte bir siyasal devrim anlay, bu siyasal devrimi bir kaldra olarak kullanarakoplumsal bir devrimi balatma anlay beklemek pek gereki olmasa gerek. Siyasal devrimden,iyasal iktidar ele geirmekten, kapitalist snfn diktatrlne son vermekten vazgeince de

kapitalist dzen iinde kimi reformlarla yetinmekten baka bir yol kalmaz.Buraya kadar sylediklerimi belki de ekilci bulabilirsiniz. DP'nin snf partisi deil de kitle

partisi olduunu sylemesinin sosyalizmden vazgeme anlamnda yorumlanmasn, devrim vedevrimci szcklerini bile kullanmamasnn devrimden vazgeme anlamnda yorumlanmasn yanlbulabilirsiniz. Her ne kadar upuzun bir snf mcadelesi tarihinden kaynaklanan anlam yklerineahip szck ve kavramlarn nemli olduuna inansam da, kukusuz burada szck ve kavram

avcl yapmyorum. Snf partisi kavram yerine kitle partisi kavramnn tercih edilmesi ve devrimkavramnn hi kullanlmamas program ve tzn btnne sinen anlayn, DP mantnngstergesi olmasayd belki de bu kadar titizlenmeye gerek kalmazd.

Kapitalist Mlkiyet Sorunu Yok SaylyorProgram ve tzn btnne sinen reformcu anlayn, sosyalizmden ve devrimden vazgeiin

emel kant Trkiye'de egemen dzenin sosyal ve ekonomik temellerine ynelik bir tek nleme bileyer verilmemi olmasdr. retim aralarnn zel mlkiyetine son vermeyen ve kr ilkesini toplumuynlendiren ilke durumundan karmayan bir sosyalizm olur mu? Gnmz dnyasnda bu yoldakkl admlar atmayan, en azndan retim aralar zerindeki byk sermaye mlkiyetine sonvermeyen bir devrim olur mu?

Herhangi bir yanl anlamay veya kaama nlemek iin burada sosyalist devrim mi demokratikdevrim mi, aamal devrim mi aamasz devrim mi, Trkiye'de egemen olan sermaye snf mdr,birliki tekelci sermaye midir, oligari midir gibi bir tartma yrtmediimi vurgulamak isterim.

Bu konularda benimsenen tutum ne olursa olsun ve nasl bir tanmlama getirilirse getirilsin,emperyalistlere ve yerli kapitalist holdinglere ait bankalarn, sigorta irketlerinin, sanayi, ticaret vearm iletmelerinin kamulatrlmas, d ticaret irketlerinin kamulatrlmas, byk toprakahiplerinin mlkiyetine el konulmas, byk medya irketlerinin kamulatrlmas, btn bu

kurumlarn ii ve emekilerin kollektif mlkiyeti haline getirilmesi ve emekilerin kollektifynetimi altna alnmas salanmadan sosyalizm ve devrimden sz edilebilir mi?

Bu can alc nlemlerin hibiri DP Program ve Tznde yer almyor.Trkiye, dnyada gelir dalm en bozuk lkeler arasnda yer alyor. Milyonlarca insan alk

nrlar iinde yaarken nfusun en st tabakasn oluturan yzde belik bir kapitalist aznlkmuazzam servetini nasl harcayacan bile bilmez bir marklk iinde lks ve sefahat iindegnn gn ediyor. Gelir dalmndaki bu olaanst bozukluk artk burjuva evrelerinin bile alarmzilleri almasna yol aacak kadar gndemdeyken DP'nin bu bozukluu ortadan kaldrmann temelnleminin kapitalist byk mlk sahiplerinin mlklerine, fabrikalarna, bankalarna,icarethanelerine, iftliklerine, basmevlerine, radyo ve televizyon yayn istasyonlarna, enerji veelefon santrallerine vb. el koymak olduunu unutmas inanlmaz bir durum oluturuyor. DP iin

mlkiyet sorunu diye bir sorun bulunmuyor. Kolarn, Sabanclarn, Eczacbalarn,Karamehmetlerin, Doanlarn, Bilginlerin, Bayramlarn, Bodurlarn, TSAD ve MSADpatronlarnn elindeki ekonomik gcn topluma devredilmesi talebi DP'nin gndeminde yeralmyor. Ekonomik iktidarn TSAD ve MSAD patronlarnn elinde olduu bir lkede emekilernasl zgr olacak acaba? Ekonomik iktidarn sermayenin elinde brakld bir lkede "retenlerin


16/24

ynettii, ezen ve ezilenlerin olmad, toplumun zerindeki askeri, polisiye ve brokratik bask vedenetimin ortadan kalkt, ekonomik karar ve planlama srelerinin alan ve reten ounluunradesine dayand bir dnya"nn 5 izi bile olur mu? nsann insan smrmesine, sermayenin emek

zerindeki boyunduruuna sihirle, byyle, duayla ve dilekle son verilemez ki!i snf nderliinde btn emeki kitleleri seferber eden bir politik devrim yoluyla sermaye

nf mlkszletirilmedike smrye son verilemeyecei Komnist Manifestodan bu yana artkherkesin bildii bir gerektir. DP'nin kapitalist mlkiyet sorununu tmyle yok saymas sosyalistve devrimci bir parti olmadnn temel gstergesidir. nk Marks ve Engels'in belirttii gibi, iinf devrimcileri "her yerde, mevcut toplumsal ve siyasal dzene kar her devrimci hareketi

desteklerler. Btn bu hareketlerde, o andaki gelime derecesi ne olursa olsun, mlkiyet sorununu ohareketin esas sorunu olarak n plana karrlar."6

DP'nin Mcadele Ekseni ve TalepleriMlkiyet sorununu esas sorun olarak n plana karmak yle dursun, byle bir sorunu tamamen

gzlerden karan DP neleri n plana karyor? DP pogramnn en geni ksmn oluturanMcadele Ekseni ve Talepler" blmnde yer alan balklarn hepsini srasyla veriyorum:

Derhal Bar! (s. 16)

ovenizme ve Faizme Son! (s. 17)Snrsz Din ve Vicdan zgrl! (s. 18)Halk Egemenlii ve Snrsz Siyasal zgrlk! (s. 19)Yargda Bamszlk, Hukukta Saydamlk! (s. 21)Kentlere Demokrasi! (s. 21)retenler Ynetsin! (s. 24)Herkese , iye zgrlk! (s. 26)zgr ve Yaratc Bir Kltrel Ortam (s. 28)Kadnlara zgrlk! (s. 30)

Genlere Sz ve Ynetim Hakk! (s. 31)Arkadama Dokunma! (s. 33)evrenin Tahribine Son! (s. 33)Emperyalizmin Tahakkmne Son! (s. 34)

Bu taleplerin hepsinin nemli olduu phe gtrmemekle birlikte sosyalist ve devrimci birpartinin vazgeilmez talebi olan kapitalist mlkiyetin kamulatrlmas dorultusunda herhangi birniyeti bile ortaya koymad aktr. Byle bir niyet olsayd bunun en kolay ortaya koyulabileceiblmler olan "retenler Ynetsin!", "Herkese , iye zgrlk!" ve "EmperyalizminTahakkmne Son!" blmlerine baktmzda yargmz daha da kesinleiyor.

"retenler Ynetsin!" bal altnda temel ekonomik kararlarn "emeki rgtleri veemsilcilerince denetlenmesi" ile bu kararlarda "irket idareleri[nin] deil, halk temsilcilerinin veemeki rgtlerinin tavsiye ve kararlarna dayanan demokratik planlama organlar[nn] belirleyiciolma[s]"7 ngrlyor. Sz edilen irketlerin mlkiyetleri kapitalistlerin elinde kaldka naslhayata geirilecei hi de belli olmayan kuru bir dilekten ibaret bu talepler bu blmdeki en ilerialepler olarak kalyor. Anlalan DP'nin kapitalist mlkiyete dokunmaya, kamulatrmaya karistemli bir allerjisi var.

"Herkese , iye zgrlk!" blmnde iilere tannan zgrlk sigortal alma, sendika,grev ve toplu szleme ve emeklilik hakkn ieriyor. ilere tannan zgrlk, iilerin kollektifemein yeleri olarak iletmelere sahip olmalar, onlar ynetmeleri, sermayenin basksndan vemrsnden kurtulmalarn hibir ekilde iermiyor. Ksacas iiye, burjuva anlamnda zgrlk,

kapitalistin boyunduruu altnda "zgr" bir vatanda olarak alma zgrl tannyor."Emperyalizmin Tahakkmne Son!" blmnde ise NATO'dan klaca ak olarak

belirtilmedii, Gmrk Birlii konusunda sessiz kalnd, d ticaretin kamulatrlaca talebi nerlmedii gibi Trkiye'deki yabanc sermaye yatrmlarnn kamulatrlaca talebinde de


17/24

bulunulmuyor. Sermayenin uluslararas dolamnn kontrol altna alnmas gibi, brakn bir emekicumhuriyetini, bamsz herhangi bir devlet iin bile olmazsa olmaz bir nitelik tayan canalc birnlem DP'nin aklna bile gelmiyor.

Sosyalist bloku datmann zafer sarholuu ierisindeki kapitalist ideologlarn liberalpropagandalar DP zerinde ylesine etkili olmu ki, program yazarlarnn aklna gelen tek eySermayenin uluslararas dolamnn serbest olduu bir dnyada, emein serbest dolam talepleri

de ykseltilmelidir."8 demek olmu. Sermayenin uluslararas dolamna bir itiraz yok yani, onudoal durum olarak kabul ediyor, sorgulamyor, bunun yanna bir ltuf ister gibi utanga bir taleptebulunuyor... Emein serbest dolam temel bir insanlk hakkdr. Bunu talep etmek iin dnyahalklarn tarifsiz ykmlara srkleyen uluslararas sermaye hareketlerinin zgrln doal saypkabul etmek, liberal kapitalist manta, yani bu durumda uluslararas emperyalizme teslim olmakgerekmez. D ticareti ve sermaye hareketlerini kontrol etmeyen bir lke brakn yeni bir dzenkurmay, bamsz bile kalamaz, ekonomik olarak gl devletlerin fiili smrgesi durumuna der.

i Boaltlan KavramlarBtn bunlar grnce DP'nin "kapitalizmin snrlarn bugnden amaya ynelen bir eylem ve

mcadele planna sahip"9 olduu iddias ne yazk ki en hafif deyimiyle tamamyla havada kalyor.

Grld gibi DP'nin hibir talebi kapitalizmin snrlarn amaya ynelmiyor, hepsi kapitalizmnrlar iinde kalyor. Zaten mlkiyet sorununu n plana getirmeden, art deer smrsne son

vermeden kapitalizmin snrlarn amak bir hayalden baka birey deildir. DP'nin ise kapitalistmlkiyete ksmen olsun dokunmak gibi, yani sadece emperyalistlere ve byk sermayeye aitmlkiyete el koymak gibi bir devrimci radikal talebi bile ne yazk ki yok. Program ve Tzktekapitalizm szc sk sk gemesine geiyor da, kavramn zel mlkiyetle ilikisi bile kurulmuyorve ii boaltlyor.

Daha nce de belirttiimiz gibi DP'nin kuruluunda belirleyici rol oynayan eski sosyalistdemokratlar ile eski devrimci demokratlar, demek oluyor ki, kapitalizm snrlarn amayan bir

demokratlk paydasnda anlamaya varmlar. Sosyalist demokratlar, sosyalistliklerini, devrimcidemokratlar devrimciliklerini bir yana brakp dpedz demokrat bir program ortaya karmlar.

Henz bu byk dnmn farkna varmayan sosyalistlere ve devrimcilere ise rvet-i kelmrnden ii doldurulmam sloganlar ve kavramlar vermiler. stelik bu rvet-i kelm verilirken,militarist ve cinsiyeti olmayan bir sosyalizm" tanmlamas yaplarak sanki militarist ve cinsiyeti

bir sosyalizm olabilirmi gibi, sosyalizme ve sosyalistlere aka hakaret edilmi.Ksacas kprlerin altndan ok su akm, tek yol devrim noktasndan tek yol reform noktasna

gelinmi. Bugne kadar kendini komnist, sosyalist veya devrimci olarak tanmlayan hibir partiveya grup, aamal bir strateji benimseyenler dahil, emperyalistlerin ve byk sermayedarlarn

ermayesine el koymay ve d ticareti ve sermaye hareketlerini kontrol altna almay reddetmemiti.Buna DP kuruluuna katlan btn eski evreler de dahildir. Sosyalizmden ve devrimcilikteniberalizme bu kayma, yeni dnya dzenine bu ayak uydurma gerekten hazin.

Sosyalist ve devrimci her programn olmazsa olmaz bir art olan siyasal devrim ve bu devrimineitli alanlardaki gerekleri konusuna deinilmemesi, yakn dnya tarihinin en uzun sreli resmideolojisi olan kemalizm konusunda bir tek szck edilmemesi gibi noktalara sadece deinip

geiyoruz. Ulusal sorun konusundaki kkl eksikliklerin ise belki de legal partilerin zerindeDamoklesin klc gibi duran kapatlma tehdidinden kaynakland ne srlebilir.

Demokrasi McadelesiBu noktada yaygn olarak savunulan bir gr ele almak istiyorum. Bu grn savunucularna

gre, evet, DP snf partisi deildir, sosyalist parti deildir, ama Trkiye'nin ncelikle demokrasimcadelesine ihtiyac vardr ve bu mcadelenin taycs DP'dir. Bu yzden herkesin DP'debulumas, snf partisi ve sosyalizm gerekesiyle darda kalp demokrasi mcadelesini blmemesigerekir.


18/24

Sosyalistlere yneltilen "demokrasi mcadelesini blme" sulamasnn daha sosyalizmin ortayakt tarihten beri burjuva evrelerinin dilinden dmeyen beylik bir sulama olduunu belirttiktenonra iin zne gelelim.

Trkiye'nin btn temel sorunlar, demokrasisizlik ve hukuksuzluk dahil, Trkiye'nin emperyalist-kapitalist dnya sistemi ierisinde kapitalist bir lke olmasndan kaynaklanyor. Trkiye'de -bakalkelerde de olduu gibi- ne lde demokrasi olacan belirleyen ana etken emek ile sermayearasndaki g dengesidir. Trkiye'de ii snf kapitalizme kar ne lde gl bir mcadele verirve dier emeki kitleleri de kendi etrafnda toplayarak kapitalist snfa kar seferber ederse, o kadardemokrasi olacaktr. Snf mcadelesinden ve bu mcadelenin dengelerinden bamsz bir demokrasiolmamtr ve olmayacaktr. Trkiye tarihinin nispeten en demokratik dnemlerini sosyalistmcadelenin en gl, snf mcadelesinin en yaygn olduu dnemlerde, rnein 1960'larda ve970'lerdeki ykseli dnemlerinde yaad. Dolaysyla demokrasi mcadelesini gelitirmek adnaosyalizmi, sosyalist mcadeleyi, snf partisini reddetmek insann kendi bindii dal kesmesi

anlamna gelir. Sosyalist mcadele ii snfnn kendi z hedeflerine, emein kurtuluuna kavumasasndan gerekli olduu gibi, yan rn olarak demokrasiyi gelitirmesi sonucunu da dourur.Demokrasi mcadelesi sosyalizm mcadelesine bal olarak srdrlmediinde demokrasimcadelesi de aslnda sekteye uratlm olur.

Trkiye'de demokrasi mcadelesine kukusuz ihtiya vardr, ama akladm perspektifleyrtlmediinde bu dorultuda bile pek yol alnamaz. DP'nin programnda dile getirilen anlayaslnda salt demokrasi mcadelesi asndan bile ok geridir. DP program kapitalist mlkiyetinhibir ekline dokunmay ngrmeyen, "tapuyu deldirmeyen", kapitalist bat lkeleri lsnde birburjuva demokrasisi programdr. Henz sosyalist olmayan devrimci ve radikal bir demokrasiprogramnda bile tapunun delinmesi, hi olmazsa egemen tekel mlkiyetinin kamuya devredilmesingrlr. DP'yi oluturan evreler kendi eski programlarna bile bir gz atsalar bu hkmgrebilirler. stelik DP kurucular arasnda daha nce byle programlarn yazlna bizzat katlmve kapitalizmi aabilmek iin bylesi hkmlerin zorunlu olduunu yazlaryla, konumalaryla,

dersleriyle savunmu, bu bilgileri evrelerine retmi isimler de var. Yani sorun bilgisizlikten,ecrbesizlikten kaynaklanmyor. Sosyalizmden liberalizme doru bir gr deiiklii, bir bak

as deiiklii meydana gelmi. Tercihler, idealler, deerler deimi. Bu deiime ramen, kimiDP yneticilerinin geldikleri evrelere gre zaman zaman "TP bugn DP'dir", "TSP bugnDP'dir", "TKP bugn DP'dir", "Dev-Yol bugn DP'dir", "Kurtulu bugn DP'dir" veya "Emekbugn DP'dir" demeleri bu gerekler balamnda tmyle temelsizdir. DP ile btn bu saylanlararasnda -ncekilere yneltilebilecek btn eletiriler hesaba katldnda bile- ncekilerin lehine,DP'nin aleyhine siyasal ve ideolojik bir nitelik fark vardr.

Kimileri de sosyalizmi savunduumuzda tecrit olacamz, kitlelerin geri bilinleri nedeniyle bizi

dlayacan, bu yzden taleplerimizi ister istemez yumuatmak zorunda olduumuzu, bu nedenleDP'nin kapitalist snrlar iinde kalsa da bir demokrasi programyla ortaya kmasnn haklolduunu savunuyor. Bu gre katlmak mmkn deil. Emeki kitlelerin iinde bulunduuefaletin boyutlarn, insanlarn nasl bir k yolu aray iinde olduunu bilmeyenlerin

retebilecei bir gr bu. Hastalandnda ameliyat paras bile bulamayan, ocuklarna insanca birhayat yaatamayan, srekli horlanan ve itilip kaklan, buna karlk kapitalist aznln nasl biraltanat iinde yaadn her gn televizyonlardan gren insanlarn bankerlerin, byk patronlarn,

kodamanlarn mlkne dokunulacak diye sosyalistlerden uzaklaacan sanmak glntr. Aksinensanlarn ou zulmden nefret ediyor, eitlik ve adalet aryor. nsanlar iinde bulunduklar

aresizlikle eitlik ve adaletin srf demagojisini yapan, aslnda ortaa dzenine dn talep eden,en sama ve banaz grleri savunan eriatlara, faistlere bile kulak veriyor. i ve emekilerinkurtulu retisini, hem insanca hem de aklc olan sosyalist fikirlerimizi, bu fikirlerin asl sahibiolan ii ve emekilere anlattmzda, btn engelleri ap onlarla birebir iliki kurduumuzda bizekulak vereceklerdir. Yeter ki bu abay gsterelim. Bu abann ilk adm dncelerimizi ak ak,


19/24

herhangi bir otosansre tabi tutmadan, kendi btnl iinde dile getirmektir. Sosyalizmi, insanlkarihinin en hakl ve en tutarl felsefesini, kendi inancmz savunmaktan utanmamaktr.

DP'deki SosyalistlerPeki bu kadar eletiri ynelttiim DP'de sosyalistler ve devrimciler yok mu? Tabii ki var, hem de

aylar hi de kmsenmeyecek kadar. Ancak, bu sosyalist ve devrimcilerin bulunduklar yapnnosyalist ve devrimci bir yap olmadn bilmeleri gerekiyor. Sosyalizm ve devrim iin mcadele

etmeyen sosyalist ve devrimciler nasl tuhaf bir gereklik olursa, sosyalist ve devrimci olmadn,burjuva demokrasisini hedefleyen reformcu bir parti olduunu program ve tzyle aka ortayakoyan bir partiyi ille de sosyalist yapacam, ille de devrimciletireceim diye uramak da nafile birabadr. Bu kafa karkl hem sosyalizm mcadelesinin hem demokrasi mcadelesinin yerli yerineoturmasn da engeller. Her ikisini de zayflatr. DP ynetiminin sosyalist bir cumhuriyet deil dezgrlk demokratik bir cumhuriyet slogann ne srmesi karsnda DP iindeki sosyalistleringsterdii tepki isel hakllnn yansra DP'nin yerli yerine oturmas asndan birkafakarkln da gsteriyor.

Asl Ynelim

Hl sosyalist olduunu iddia eden ama sosyalizm iin mcadeleyi "gereki" olmad iinimdilik" (bana gre sresiz bir imdilik) kabul etmeyen, demokrat olduklar halde kendilerini

demokrat olarak niteleyenlere kzan yeni demokrat liderlerin ister istemez ilkesiz politikacambazlarna dneceklerini, Trkiye'de gerekten ar koullarda srdrlen snf mcadelesibalamnda yozlap bir tr Tony Blair veya son olarak bir halk ayaklanmas dalgasnn Arnavutlukbabakanlna getirdii Fatos Nano'nun "pragmatik bir politikac olarak kendimi Tony Blair ileLionel Jospin arasnda bir noktaya yerletiriyorum"10 demecindeki gibi bir ikbal avcs adayolduklarn dnyorum. DP'nin sosyalist olmayan demokratik ynelimi aslnda gnlkpratiinden ve hedef kitlesinden de anlalyor. Program ve tzkte ii snf nasl snrlar

belirlenmemi bir "emek gleri" terimi iinde eritiliyor, snfa arlk verilmiyorsa, rgtlenme veiyaset pratiinde de fabrikalarda ve iletmelerde alan proletaryaya deil, reklam yazarlar, kkletme sahipleri, st ve orta dzey yneticiler, zaman zaman borsada oynayan kk yatrmclar

gibi kaybedecek eyleri olan kesimlere yneliniyor. Bunun sonucu olarak da, dorudan doruyaemekileri rgtlemeye ynelik sabrl ve uzun vadeli almalarn, birebir ve kalc ilikilerin yerinimedyatik eylemler alyor. Burjuva medyasnn olas tepkileri siyasal almalarda adeta belirleyici biretken durumuna getiriliyor.

Sonu

Sosyalizm mcadelesinin gnmzde hi de moda olmadn biliyorum. Ne yazk ki bask vemrden kurtulmak, bebelerimize salkl, drst, mutlu ve eit insanlardan oluan yeni bir dnyaverebilmek iin zahmetli sosyalizm mcadelesi dnda baka bir yol yok. Kestirme ve kolay yollarvaadeden moda akmlar ta Marks ve Engels'in zamanndan beri hep oldu, hep olacak. Bunlarakaplnca bir yere varlmad, smr dzeninin deimedii, insann kendisine yabanclamasnaon verilemedii dnyadaki ve Trkiye'deki rneklerle sabittir. Snf partisi, snf mcadelesi,

devrim, sosyalizm hl kilit kavramlarmz olmak zorunda. DP Program ve Tzn de buanlayla deerlendirmek gerekiyor. Bu yaz bu yolda alak gnll bir deneme niteliindedir.

Tutuklanma ve yarglanmalarm 1

Nfus czdanmn, kimlik kartmn kaydettiine gre bugn u satrlar yazdm u anda, yani 10Eylle ok ksa bir sre kala yam tam tamna 96. Bu sre iinde 10 Eyll 1920 hareketleriniyaratanlarn saflarnda, yani Trkiye ii snfnn gerek partisi, reel sosyalist partisinin, Komnist


20/24

Partisinin saflarnda ii snfnn komnist bir neferi olarak, ii snfnn mcadelesine giriimin70. yldnm.

Bu sre iinde, smrc, soyguncu burjuva snf ile mcadelede, kavgada ii snfnnhakimiyeti iin, reel sosyalizmin kurulmas iin giritiim snf mcadelesinde burjuva polisiarafndan birok kez tutuklandm, hapishanelere yatrldm, ar ikenceler grdm ve de srgnlere

gnderildim. Bu ii snf mcadelesinde uzun sre hapiste yatmak rekoru Dr. efik Hsn, HikmetKvlcml ve Nazm Hikmet yoldalara ait olmasna ramen komnistlik suundan burjuvaziarafndan tutuklanma, yarglanma ve en ok srgne gnderilme rekorunun bana ait olduu

kansndaym. te imdi sizlere sayn RN DERGS yoldalarma ve onu okuyan saynokuyuculara, bu kavgaya Trkiyede nasl girdiimin ve bu gnlere nasl geldiimin ksa birmuhasebesini yapyorum.

lk tutuklanma ve yarglanma olaySene 1924, 15 Aralk. Olay Beyaztta stanbul Mebusu Kavalal Hseyin Beyin altrd,

300n stnde ii alan ttn iyerinde balamtr. Konu uzun sre almaya kar veyevmiyelerimizin arttrlmamas. Hareket baar ile sonulanyor. alma saatlerimiz eskiye nazaran

azaltlyor ve 150 Kuru olan yevmiyelerimiz 250 Kuruu istemememize ramen 250 kurulaonulanyor. Patronun yapt aratrma zerine olay karanlarn ba sorumlusu olarak Hasan,

Salih ve Boz Mehmet olarak karde tesbit ediliyor ve iten atlyor. karde bu hareketkarsnda iilerden yardm istemesine karn bu yardm iiler tarafndan yaplmyor. kardesiz kalyor.

Bu olay Kavaladan mbadil olarak geldiimizin 5. aynda oluyor. Yani 1918 senesindeYunanistann Kavala kentinde kurulan Yunan Komnist Partisinin resmen kurulduunun 6.enesinde oluyor. Ve karde zerinde byk etkisi oluyor.

Kardeim Salih iyerinden atlma olayn Sirkecide ahin Paa otelinin karsnda olan

Hdavendigar Kahvehanesinde anlatyor. Yunanistanda alan ii ile Trkiyede alan iininmukayesesini yapyor. Bu arada devletin bandakileri ac olarak eletiriyor ve oradaki aydnlardanoluan kimselerin saldrmas sonucu az burnu kan iinde kalarak bulunduu Drama oteline geliyorve olay bizlere anlatyor. Ben olay yerine gidiyorum, Hdavendigar kahvecisi ranldan hesaporuyorum ve kahvehaneyi altst ediyorum. Polis geliyor. Devleti tahkir ettiim iddias ve

kahvehaneye zarar verdiim iin tutuklanyorum ve hkmete tahkirden durumam oluyor.Durumada Yunanistan ile Trkiyenin mukayesesini yapyorum. Hakimin anlay gstermesizerine beraat karar alyorum. te Trkiyede ilk siyasi tutuklama ve yarglama olay, sene 1924, ayAralk.

kinci (Partili Olarak lk) TutuklanmamTrkiye Komnist Partisinin yesi olarak ilk tutuklanmam ve yarglanmamn tarihi 14 Austos

928. Ar Ceza Mahkemesi Bakan Sabri Bey. Tutuklanmamn ve ceza grmemin nedeni TrkiyeKomnist Partisi bildirilerini datmak. Bildirilerin datlma nedeni, Amerikan Tobakos irketininArnavut Kyndeki 600 akn iinin alt imalathanesinde iilerin bir yevmiyesini TayyareCemiyetine vermesini nlemek iin Trkiye Komnist Partisinin stanbul Gizli l rgtnn iiyearsdr. Sonuta iilerin ary desteklemesi baarl olmutur. Bu olayda bildirileri dattmddiasyla tutuklanarak yarglandm, 3 ay ceza grdm.

nc Tutuklanmamnc tutuklanmam, iki ayamn ba parmann trnaklarnn ar ikence sonucu

klmesiyle sonulanan Karaky Yksekkaldrmda Trakya Otel hadisesi, provokasyonu. Buolayda yarglanm ve beraat etmitim. Ar Ceza Mahkemesinin bakann ismi Nsret Batimar idi.Durumalarmz ok hadiseli gemiti. Mahkeme sonulanncaya kadar birinci kez 60 kiiden ibaret


21/24

olan biz tutuklular 9 gn alk grevi yapm, karardan sonra da biz komnist tutuklularn da bataReat Fuat olmak zere bir blm yoldamz Ankaraya srlm, ben, Zeki Batmar ve BabaeskiliCevat yolda beraat ettiimiz halde koyverilmediimiz iin 14 gn olmak zere ikinci kez alk greviyapm ve 14. gn serbest braklmtk. Bu olaylarda tutuklama tarihi 1932 ubat, tahliye tarihi 1Ocak 1933.

Drdnc TutuklanmamDrdnc kez komnist faaliyetimden tutuklanmam ve yarglanmam tarihi 6 Mays 1936

enesinde Karadenizin Samsun kentinde olmutu. Olay yle olmutu: Samsun kentinde illegalolarak faaliyet srdren Trkiye Komnist Partisinin Samsun l rgt 25 Nisan 1936 senesindeTrkiye iisi iin 8 saatlik i kanunu, sigortalarnn olumas, emekli sigortalarnn kabul, 1Maysn serbeste yaplmas hakknn iktidar tarafndan tannmas istekleri ile beraber partiarafndan Samsun kent telgraf direklerine orak ekili kzl bayraklarn aslmas ve bu bayraklardaKomnist Partisine zgrlk ve daha baka ii haklarnn verilmesi sloganlarnn dile

getirilmesinin ba sorumlusu olarak tutuklanm, yarglanm ve yl cezaya arptrlmtm.Bu olayda ben Boz Mehmet, Kk Ali, Musevi olan Efraim, kardei Jako, tren lokomotif ateisi

Faik yolda ve barsak fabrikasnda alan mer ismindeki 6 kii yakalanmtk. kenceli

orgudan getikten sonra durumamz olmu, merden baka hepimiz 4er sene cezalandrlmtk.Benim hakkmda verilen karar oy birlii ile deil, oy okluu ile olmutur. Ba yargcn ismi HidayetBeydi.

Beinci TutuklanmamBeinci kez tutuklanp yarg nne karlmam Amasya kentinde olmutu. Suum, hkmeti ve

yargc tahkir. Bu olay yle olmutu: Samsun Ar Ceza Mahkemesinin hakkmda verdii 4 senekararndan sonra 300e yakn vatandan bulunduu salonda ayaa kalkm, gr sesimle: ihaklarnn elde edilmesi iin, komnizmin yurdumda kurulmas iin 4 sene deil, idam verseniz vz

gelir. diye barmtm. Bu hareketim salonda bulunan baz vatandalar tarafndan alklanmt. Buolaydan tr bir sene ceza yediim Amasya Asliye Ceza hakiminin ismini unutmu bulunuyorum.Tarih 1939, Aralk, Amasya.

Altnc TutuklanmamAltnc kez, Askeri Mahkeme. Sene 1942, aylardan Mays ortalar. Alman Hitler faist ordular

dayanm Moskova kaplarnn nne. Trkiyede gerici faist sempatizanlar bayram havas iinde.Bunlar arasnda Sabiha Zekeriyann ve Mehmet Zekeriyann kard Tan gazetesinden maadabtn belli bal Trkiye gazeteleri, ki bunlar iinde Cumhuriyet, Yunus Nadinin emperyalizm-

aleyhtarl ve demokratlk yaptn iddia ettii Cumhuriyet gazetesi de olmak zere komnizminonu geldi yazlaryla Hitler ordularn alklamakta, tebrik etmekte.Bu atmosfer iinde biz Trkiye komnistleri, kulamz Moskovada Trke yayn yapan

adyoya evirmi, Moskova Radyosunda Trke yayn yapan Komnist Partisi faal yesi olan .Bilen yolda dinliyoruz. Alman faist Hitler ordularnn Moskova kaplarnn nne dayand ognlerde Moskova Radyosunun Trke yaynnda spiker . Bilen yolda, Stalinin u slogannyaynlyordu: Pobet Budet Naa. Trkesi: Zafer bizim olacak. Biz Trkiye komnistleri buloganlar sesli olarak ii snfmza, halkmza aka anlatyorduk. Bu hareketimiz neticesindestanbulda yaamakta olan btn komnistler tutuklanp Anadolunun ayr ayr kentlerine srgn

edildik. Bu arada ben de Krehir Mucur ilesine srgn edildim. Hatta srgne giderken AbidinDino ile baparmaklarmzdan bir kelepeye vurularak Yerky istasyonuna kadar bu ekilde gittik.Orada ayrldk, nk Abidin Dino baka bir kente gnderiliyordu. Mucurda iki sene kadarkaldktan sonra TKP kararyla oradan katm. Bursada tutuklanp stanbula gnderildim ve Tophaneaskeri hapishanesine yatrldm. O srada Tophane askeri hapishanesinde Rfat Ilgazla komuna kurupberaber yiyip itik. Ayn hapishanede Nihal Atsz ve Trke de iinde olmak zere 6 faist


22/24

bulunuyordu. Bu hapishaneden askeri mahkemeye sevk edildim. Bu mahkemenin karar zerinekynetim mntkasna girdiim iddiasyla 2 sene Gaziantepe srgn gnderilmek cezasna

uradm. te benim 6. kez askeri mahkemedeki durumam byle olmutur.Bu arada Tophane askeri cezaevinde bana yaplan bir saldry ksaca anlatmay uygun buldum.

Olay yle olmutu: Bir sabah uykudan uyanm, ihtiyacm gidermek iin tuvalete gidiyordum.Yolun zerinde bulunan adi tutuklular kouundaki vatandalar tarafndan yolum kesildi ve onlarnkouuna gtrldm. Yere yatrlp falakaya u suallere cevap vermek zere ekildim: SovyetlerBirliinde 15 cumhuriyet mi var? diye soruyor ve vuruyorlard. 1932 senesinde Sultanahmetevkifhanesinden tandm Boksr Rifat isminde bir vatanda imdadma yetiti. yi boksr olduuin ikencecileri datt. Adi sulularla konuma sonucu ve onlarn haklarn elde etme mcadelesini

veren bir kii olarak senelerce sava veren ve bugn de sosyal konumlarnn elde edilmesi kavgasnveren bir adam olarak tutuklanm olduumu, ksaca sizlerin haklarnz savunduum iinoyguncularn iktidar tarafndan tutuklandm, ksacas sizlerin adamym diye onlara anlattm.

Benden zr dilediler ve bana yaplan hareketin kendilerine hapishane mdr ve faist NihalAtszlar tarafndan tevik ettirildiini anlattlar.

Yedinci Tutuklanmam

Yedinci kez tutuklanmama ve yarglanmama gelince olay yle olmutur. TKPnin karar ileAntepten katm. TKPnin kararn bana Antebe kadar gelerek bildiren gene Abidin Nesimi yoldaolmutu.

stanbula gelmitim. Reat Fuat yoldan tutuklanmasndan tr yara alan TKPnin yaralarngidermek iin bana verilen grevi iki seneyi akn bir sre elimden geldii kadar yapm, stanbul ilrgtn kurmu, Kzl stanbul gazetesinin kmasn salayacak bir tesisat yaplm, velhasl zamanve zemine uygun herey ii snfn tatmin edecek ekilde yerine getirilmiti. Ta ki bu faaliyetimizsmet nnnn 1946 senesinde yapt snf esasna dayal ve ona gre partiler kurulabilir demecine

kadar srmt.

smet Paann bu demeci zerine TKP MKsi toplanm ve Dr. efik Hsnnn bakanlndaSosyalist Emeki Kyl Partisi kurulmas karar alnmas zerine partinin faal unsurlarndan oluan35 kiilik bir parti grubu Tatavlada, Kurtuluta toplanm, bir parti yneticisi tarafndan yeni kararyoldalara bildirilmiti. Bu faaliyet zerine zerimde bulunan TKP grevi sona ermiti ve gizlialma, yani illegal faaliyet artlara uyduunda tekrar yaplmak kouluna havale edilmi ve benimde yaptm illegal TKP faaliyeti son bulmu, parti tarafndan bana verilen 100 liray aldktan sonrastanbulu terk etmi, zmire gitmitim.

zmir Dnemim

15 Mays 1946da zmirde Anafartalar caddesindeki Karaburun otelindeyim. Otelin sandaAnafartalar polis karakolu. Yapmam gerekli ilk ey kendime i bulmak. Bunu salamaktagecikmedim. Mrettip olarak Ergenekon gazetesindeyim. Bir sre sonra gazete kapand. sizkalmadm. Gzel Demokrat zmir gazetesinde almaya baladm. Ve Trkiye Sosyalist EmekiKyl Partisinin resmen kurulduunun haberini gazete satrlarna yazan ilk mrettip olmann sevinciinde bir sre yaadm, amma bu uzun mddet srmedi.

Alt ay sonra hkmetin ileri Bakan kr Skmenserin Trkiye Byk Millet Meclisindekiaporunun kabul edilmesi sonucu Trkiye Sosyalist Emeki Kyl Partisinin komnizm faaliyetinde

bulunduu ithamiyle TBMM tarafndan TSEKPnin resmen kapatldn gazete yazd.Bir sre daha Demokrat zmir gazetesinde altm. Gazetenin tiraj dt iddias zerine iime

on verildi. Otelime gelince otelin temizlik ilerinde yardmc olmam nedeniyle otel sahibininevgisini, itimadn kazanmtm. Bundan yararlanarak yazhanede bulunan 30 kadar otel

mterilerinin nfus czdanlarnn arasndan kendiminkini polis kontrolne girmeden aldm.Gazetede iime son verilince kendime yeni bir i bulmak kesinlikle ihtiya halinde idi. ok iyerleri


23/24


24/24

Be yoldatan oluan zmir il komitemiz, ben ilerinde 6. kii olmak zere zmir Kltr Parkndaoplantmz sona ermiti. Yoldalar birbirimizden vedalaarak ayrlmtk. Ben kr ile Kltr

Parkndan karken, kr arkamzdan gelen iki vatanda bana gstererek, bunlar polistir, demiti.Nereden biliyorsunuz diye sormutum. Polis mdriyetinden diye yant vermiti. Sizin polismdriyetinde ne iiniz var demitim. Altson Geri Amerikan ttn irketinin raporlarn mdriyetegetirmi, orada grmtm, diye karlk vermiti. Siz allan iyerinde istifi basnz, katip falandeilsiniz dediimde, verdii yant, ngilizce bildiim iin polisle olan muamelat benim tarafmdanyaplr, olmutu.

zmir Anafartalar Caddesinde Arnavut a lokantasnda en ok sevdiim Elbasan tavasyemeini yemi, caddeye kmtm. Birden ahabettin Kvlcml ile karlatm. Kendisi komnistdi ve onu iyi tanyordum. Ayn zamanda 1946 senesinin son gnlerinde Trkiye Sosyalist Emeki

Kyl Partisinin kapatlmas gnlerinde Doktor efik Hsn yoldalarla beraber tutuklanp hapisyatm bir yoldamzd. Beni iyi tanyordu. Hobe dahi etmeden bana buralarda ne geziyorsun,herey senin zerine atlm bulunuyor. Polise tutuklanacak olursan derin yzlecek, haberin olsunzleriyle konumamz sona ermiti.

Devam edecek)

Documents

Ürün Kitap Dizisi-3