ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA …traglor.cu.edu.tr/objects/objectFile/ryZ77SY4-392013-33.pdf · Denemede kullanılan topraklar tuzlu-sodyumlu (ECe=4.54-9.67

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

DOKTORA TEZİ

Deniz Levent KOÇ

AŞAĞI SEYHAN OVASI TUZLU-SODYUMLU TOPRAKLARININ FARKLI YÖNTEMLERLE İYİLEŞTİRİLMESİ

TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI

ADANA, 2011


AŞAĞI SEYHAN OVASI TUZLU-SODYUMLU TOPRAKLARININ FARKLI

YÖNTEMLERLE İYİLEŞTİRİLMESİ

Deniz Levent KOÇ

DOKTORA TEZİ

TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI Bu Tez ../../…. Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir. ……………….................... ………………………….. ……………….................... Prof. Dr. Rıza KANBER Prof. Dr. Bülent ÖZEKİCİ Prof. Dr. İdris BAHÇECİ DANIŞMAN ÜYE ÜYE ……………….................... ……………….................... Prof. Dr. Üstün ŞAHİN Doç. Dr. Mustafa ÜNLÜ ÜYE ÜYE Bu Tez Enstitümüz Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No:

Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL Enstitü Müdürü

Bu Çalışma Ç. Ü. Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No: ZF2008D8 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge ve fotoğrafların

kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

I

ÖZ

DOKTORA TEZİ

AŞAĞI SEYHAN OVASI TUZLU-SODYUMLU TOPRAKLARININ FARKLI YÖNTEMLERLE İYİLEŞTİRİLMESİ

Deniz Levent KOÇ


TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI

Danışman :Prof. Dr. Rıza KANBER Yıl: 2011, Sayfa: 178 Jüri :Prof. Dr. Rıza KANBER :Prof. Dr. Bülent ÖZEKİCİ :Prof. Dr. İdris BAHÇECİ :Prof. Dr. Üstün ŞAHİN :Doç. Dr. Mustafa ÜNLÜ

Bu çalışma, farklı jips miktarlarının, farklı uygulama biçimlerinin ve de farklı sulama yöntemlerinin tuzlu-sodyumlu topraklarda EC, pH, SAR, NaX ve DSY üzerine olan etkilerini araştırmak amacıyla bozulmuş örnekli büyük toprak tankları ile bozulmuş ve monolit örnekli küçük toprak tanklarında yapılmıştır.

Denemede kullanılan topraklar tuzlu-sodyumlu (ECe=4.54-9.67 dS.m-1; DSY=49.1-62.0), kullanılan sulama suları tuzsuz ve de orta derecede tuzlu özelliklere sahiptir (ECw=0.70-6.28 dS.m-1). Toprağın hidrolik iletkenliğini artırmak için tuzlu su ile denemeye başlanmış ve zamanla şebeke suyuna doğru seyreltme yapılmıştır. Araştırmada, hem büyük hem de küçük toprak tanklarında m2 ye 13 ve 20 kg jips uygulanmıştır. Büyük toprak tanklarında ilk 10 cm ye ve de tüm toprak profiline; küçük toprak tanklarında bozulmuş örneklilerde ilk 5 cm’ye ve profilin tamamına, monolit örneklilerde ise; ilk 5 cm’ye ve de profilin tamamına düşey malç biçiminde, aynı miktarlarda jips uygulanarak etkinlikleri karşılaştırılmıştır. Yıkama yöntemi olarak damla ve aralıklı göllendirme sulama teknikleri kullanılmıştır. Deneme sonuçlarına göre; tüm toprak profilinde DSY azalmasına; 20 kg.m-2 jipsin (UM2) toprak profiline karıştırılmasının (UB2) ve göllendirme yöntemiyle (G) yıkama yapılmasının diğer kombinasyonlara göre 0.95 güvenle daha etkili olduğu bulunmuştur. Monolit üst toprakta; göllendirme sulama yöntemiyle yapılan yıkamada DSY azalmasında; hangi jips miktarı olursa olsun kesinlikle jipsin toprağa serpilerek uygulanmasının;. damla sulama yöntemiyle yapılan yıkamada ise, iyileştirici miktarı arttıkça jipsin toprağa karıştırılarak uygulanmasının, istatistiksel olarak, 0.01 düzeyinde daha etkin olduğu bulunmuştur. Bozulmuş üst toprakta ise en etkin DSY azalması için damla sulamayla 20 kg.m-2 jipsin uygulanması gerektiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Sorunlu Topraklar, Jips Uygulama Biçimleri, Yıkama

Yöntemleri

II

ABSTRACT

PhD THESIS

AMELIORATION OF SALINE-SODIC SOILS OF LOWER SEYHAN PLAIN WITH DIFFERENT METHODS

Deniz Levent KOÇ

ÇUKUROVA UNIVERSITY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES

DEPARTMENT OF AGRICULTURAL STRUCTURES AND IRRIGATION

Supervisor :Prof. Dr. Rıza KANBER Year: 2011, Pages: 178 Jury :Prof. Dr. Rıza KANBER :Prof. Dr. Bülent ÖZEKİCİ :Prof. Dr. İdris BAHÇECİ :Prof. Dr. Üstün ŞAHİN :Assoc. Prof. Dr. Mustafa ÜNLÜ

This study was carried out to investigate the effects of different gypsum amounts, different application methods of gypsum and different leaching irrigation methods on the EC, pH, SAR, NaX and ESP of the saline-sodic soils using large and small soil columns.

Attributes of treatment soil are saline-sodic (ECe=4.54-9.67 dS.m-1 ESP=49.1-62.0) and leaching waters ranged between saltless and medium saline (ECw=0.70-6.28 dS.m-1). Saline waters were used to leachate the soil in the beginning of experiment to increase the hydraulic conductivity of the soil and diluted to towards saltless water. The study involved gypsum application rates of 13 and 20 kg per m2, respectively for both large and also small soil columns. Gypsum was mixed to the first 5 cm and 10 cm of top soil on disturbed small and large soil columns, respectively. Also, gypsum was mixed to the first 5 cm of top soil and installed whole soil using vertical mulch technique for monolith soil columns. Drip and intermittent ponding irrigation methods were used to leachate to the soil columns. According to results: the treatment with 20 kg per m2 gypsum was mixed into whole soil profile and used intermittent ponding technique was found to be the most effective combination as statistical 0.95 importance level to decrease ESP in the large soil columns. Whichever gypsum amount is chosen, gypsum must be mixed on the top of soil with intermittent ponding; if gypsum amounts are be increased then gypsum must be mixed whole soil for monolith soil columns to decrease ESP (0.01 importance level). To decrease ESP on the disturbed small soil columns, 20 kg per m2 gypsum must be applied with drip irrigation. Key Words: Salt-Affected Soils, Gypsum Application Methods, Leaching

Methods

III

TEŞEKKÜR

Çalışmamın her aşamasında yardımlarını esirgemeyen ve bana “Aşağı

Seyhan Ovası Tuzlu-Sodyumlu Topraklarının Farklı Yöntemlerle İyileştirilmesi”

konulu doktora tezini veren, yapıcı ve yönlendirici fikirleri ile bana daima yol

gösteren danışman hocam Sayın Prof. Dr. Rıza KANBER’e teşekkürlerimi

sunarım. Ayrıca, tez izleme komitesi üyesi ve sayın hocam Doç. Dr. Mustafa

ÜNLÜ’ye çalışmamın tüm aşamalarında yapmış olduğu yönlendirici ve olumlu

katkılarından dolayı şükranlarımın olduğunu belirtmek isterim.

Arazi ve laboratuvar çalışmalarındaki katkılarından dolayı, Tarımsal

Yapılar ve Sulama Bölümü öğrencisi Samet ÇAKAR’a; tezin yazımı ve

oluşturulması sırasındaki değerli katkılarından dolayı Dr. Servet TEKİN’e; bana

desteklerini esirgemeyen bölümümüz deneme alanı çalışanlarından Murat YÜCE

ve Yahya TATAR'a; bölümümüz laboratuvar sorumlusu A. Mine YILDIZ’a;

laboratuvar çalışmasındaki katkılarından dolayı Pınar AYHAN’a ve Merve

ALKANAT’a çok teşekkür ederim.

Tezimin her anında yanımda olan, en zor günlerimde desteğini

esirgemeyen annem Nevin ÇAKMAK’a teşekkürlerin en yücesini sunarım.

IV

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ ....................................................................................................................... .I

ABSTRACT ........................................................................................................ II

TEŞEKKÜR ...................................................................................................... III

İÇİNDEKİLER .................................................................................................. IV

ÇİZELGELER DİZİNİ ..................................................................................... VII

ŞEKİLLER DİZİNİ ........................................................................................... IX

SİMGELER VE KISALTMALAR .................................................................... XI

1. GİRİŞ .............................................................................................................. 1

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ................................................................................ 5

2.1. Sorunlu Topraklar .................................................................................... 5

2.2. Sorunlu Toprakların İyileştirilmesi ........................................................... 8

2.2.1. Kullanılan Yıkama Yöntemleri ....................................................... 10

2.2.2. Kullanılan İyileştirici Maddeler ....................................................... 11

2.3. Türkiye’de Sorunlu Toprakların İyileştirilmesi İle İlgili Çalışmalar ....... 16

3. MATERYAL VE METOD ............................................................................ 19

3.1. Materyal ................................................................................................. 19

3.1.1. Deneme Yeri ................................................................................... 19

3.1.2. Toprak Özellikleri ........................................................................... 19

3.1.3. Kullanılan İyileştirici ...................................................................... 20

3.1.4. Yıkama Suyu .................................................................................. 21

3.2. Metod .................................................................................................... 21

3.2.1. Toprakların Alınması ve Tanklara Yerleştirilmesi ........................... 21

3.2.2. Deneme Konuları ............................................................................ 24

3.2.3. İyileştirici Miktarlarının Hesaplanması............................................ 28

3.2.4. Yıkama Suyu Miktarı ve Uygulama Biçimi ..................................... 28

3.2.5. Süzüklerin Alınması ve Yıkama ...................................................... 32

3.2.6. Çözünebilir Tuzların Yıkanması...................................................... 33

3.2.7. Deneme Sonunda Yapılan İşlemler ................................................. 33

3.2.8. Laboratuvar Analiz Metodları ......................................................... 35

V

3.2.8.1. Toplam Tuz (ECe) .................................................................. 35

3.2.8.2. Toprak Reaksiyonu (pH) ........................................................ 36

3.2.8.3. Toprak Nem İçeriği ................................................................. 36

3.2.8.4. Bünye ...................................................................................... 36

3.2.8.5. Tarla Kapasitesi (TK) ............................................................. 36

3.2.8.6. Solma Noktası (SN) ................................................................ 36

3.2.8.7. Hacim Ağırlığı (As) ................................................................ 36

3.2.8.8. Katyonlar ve Anyonlar ............................................................ 37

3.2.8.9. Değişebilir Sodyum (NaX) ve Katyon Değişim Kapasitesi ..... 37

4. BULGULAR VE TARTIŞMA ...................................................................... 39

4.1. Tuzluluk ve Sodyumluğun Giderilmesi ................................................... 39

4.1.1. Tüm Toprak Profili (C) ................................................................... 39

4.1.1.1. Tuzluluk ve Sodyumluluk Belirteçlerinin Değişimi.................. 39

4.1.1.1.(1). ECe Değişimi ................................................................. 39

4.1.1.1.(2). pH Değişimi ................................................................. 41

4.1.1.1.(3). Değişebilir Sodyum (NaX) Değişimi ............................. 42

4.1.1.1.(4). Sodyum Adsorpsiyon Oranı (SAR) ................................ 44

4.1.1.1.(5). Değişebilir Sodyum Yüzdesi (DSY) .............................. 45

4.1.2. Üst Toprak Katmanı (A ve B) ......................................................... 46

4.1.2.1. Tuzluluk ve Sodyumluluk Belirteçlerinin Değişimi .................. 46

4.1.2.1.(1). ECe Değişimi ................................................................. 47

4.1.2.1.(2). pH Değişimi .................................................................. 49

4.1.2.1.(3). Değişebilir Sodyum (NaX) ............................................ 52

4.1.2.1.(4). Sodyum Adsorpsiyon Oranı (SAR) ................................ 53

4.2. Toprak Profili Boyunca ECe ve DSY Değerlerinin Değişimi ................... 55

4.2.1. Tüm Toprak Profili (C) ................................................................... 55

4.2.1.1. ECe Değişimi ........................................................................... 55

4.2.1.2. DSY Değişimi ......................................................................... 63

4.2.2. Üst Toprak Katmanı (A ve B) ......................................................... 67

4.2.2.1. ECe Değişimi ........................................................................... 67

4.2.2.2. DSY Değişimi ......................................................................... 69

VI

4.3. Tuzlu-Sodyumlu Sirkenli Serisi Topraklarının İyileştirme Ölçütleri ....... 75

4.3.1. Yıkama Suyu Miktarı ...................................................................... 75

4.3.1.1. Tüm Toprak Profili (C) ........................................................... 75

4.3.1.1.(1). Yıkama Biçimlerinin Etkisi ............................................ 75

4.3.1.1.(2). Jips Miktarlarının Etkisi ................................................. 78

4.3.1.1.(3). Jips Uygulama Biçimlerinin Etkisi ................................. 80

4.3.1.2. Üst Toprak Katmanı ................................................................. 82

4.3.1.2.(1) Örnek Alma Biçiminin Etkisi ........................................... 82

4.3.1.2.(2) Yıkama Yöntemlerinin Etkisi ........................................... 83

4.3.1.2.(3) Jips Miktarlarının Etkisi ................................................... 84

4.3.1.2.(4) Jips Uygulama Biçimlerinin Etkisi .................................. 86

4.3.2. Gerçek ve Kestirimsel DSY İlişkisi ................................................. 87

4.3.3. Yıkama Süresi................................................................................. 88

4.3.3.1. Büyük Tanklar (Tüm Toprak Profili) ......................................... 88

4.3.3.2. Küçük Tanklar (Üst Toprak) ..................................................... 90

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................................... 95

KAYNAKLAR .................................................................................................. 99

ÖZGEÇMİŞ .....................................................................................................111

EKLER .............................................................................................................113

VII

VIII

ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 2.1. Tuzdan Etkilenen Toprakların Sınıflandırılması (Lamond ve

Whitney, 1992 ...................................................................................... 5

Çizelge 2.2. Tuzdan Etkilenen Toprakların Kıtasal Dağılımı-milyon ha, (FAO,

2000) .................................................................................................... 7

Çizelge 2.3. Türkiye’de Sorunlu Toprakların Dağılımı (Sönmez, 2004) ................... 8

Çizelge 3.1. Deneme Topraklarının Kimi Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri .............. 20

Çizelge 3.2. Yıkamada Kullanılan Suların Bazı Kimyasal Özellikleri....................... 21

Çizelge 3.3. Büyük Tanklarda Yıkama ve Tabandan Çıkan Drenaj Suyu

Miktarları ile Yıkama Randımanları ..................................................... 30

Çizelge 3.4. Küçük Tanklarda Yıkama ve Drenaj Suyu Miktarları ile Yıkama

Randımanları (Monolit) ........................................................................ 30

Çizelge 3.5. Küçük Tanklarda Yıkama ve Drenaj Suyu Miktarları ile Yıkama

Randımanları (Bozulmuş) ..................................................................... 31

Çizelge 4.1. Deneme Başlangıcında ve Sonunda ECe Değerlerindeki Değişim ......... 40

Çizelge 4.2. Varyans Analiz Çizelgesi (Tüm Toprak Profili) .................................... 41

Çizelge 4.3. Deneme Başlangıcında ve Sonunda pH Değerlerindeki Değişim........... 42

Çizelge 4.4. Deneme Başlangıcında ve Sonunda NaX Değerleri (me.100g-1) ........... 43

Çizelge 4.5. Deneme Başlangıcında ve Sonunda SAR Değerlerindeki Değişim ........ 44

Çizelge 4.6. Deneme Başlangıcında ve Sonunda DSY Değerlerindeki Değişim........ 45

Çizelge 4.7. Deneme Başlangıcında ve Sonunda ECe Değerlerindeki Değişim ......... 48

Çizelge 4.8. Deneme Başlangıcında ve Sonunda pH Değerlerindeki Değişim........... 50

Çizelge 4.9. Varyans Analiz Çizelgesi (Üst Toprak Katmanı) .................................. 51

Çizelge 4.10. Denemede NaX (me.100g-1) Değerlerindeki Değişim .......................... 52

Çizelge 4.11. Deneme Başlangıcında ve Sonunda SAR Değerlerindeki Değişim ....... 54

Çizelge 4.12. Deneme Konularına İlişkin Zaman Denklemleri, Yıkama Suyu

Miktarları ve Yıkama Süreleri (Tüm Toprak Profili) ............................. 89


Miktarları ve Yıkama Süreleri (Monolit Üst Toprak) ............................ 91

IX


Miktarları ve Yıkama Süreleri (Bozulmuş Üst Toprak) ......................... 92

X

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA

Şekil 3.1. Denemede kullanılan toprakların alındığı yer (uydu görüntüsü,

google map, 2011) ................................................................................ 20

Şekil 3.2. Toprak örneklerin alınması için boyutların belirlenmesi ve toprağın

kazılması .............................................................................................. 22

Şekil 3.3. Tankların şematik görünümleri: (a) bozulmuş toprak profili (büyük

tank); (b) bozulmuş üst toprak (küçük tank); (c) bozulmamış üst

toprak (küçük tank) .............................................................................. 23

Şekil 3.4.. Monolit örneklerin alınması.................................................................. 23

Şekil 3.5. Deneme planı ....................................................................................... 25

Şekil 3.6. Çalışmada kullanılan monolit (a) ve bozulmuş (b) toprak örneklerini

içeren tanklar ........................................................................................ 26

Şekil 3.7. Çalışmada kullanılan bozulmuş toprak örneklerini içeren büyük

tanklar (c) ............................................................................................. 26

Şekil 3.8. Bozulmuş toprak örnekli büyük tanklardan örnek alınması ................... 33

Şekil 3.9. Bozulmuş (a) ve monolit (b) toprak örnekli küçük tanklardan örnek

alınması ................................................................................................ 33

Şekil 3.10. Hava kuru ortamda toprak örneklerinin kurutulması ............................. 34

Şekil 4.1. Toprak profilinde tuzluluk değişimi ..................................................... 57

Şekil 4.2. Toprak profilinde tuzluluk değişimi ..................................................... 58

Şekil 4.3. DCUM1UB1 konusunda tuz görünümü ................................................ 60

Şekil 4.4. GCUM1UB2 konusunda tuz görünümü ................................................ 61

Şekil 4.5. DCUM1UB2 konusunda tuz görünümü ................................................ 62

Şekil 4.6. Toprak profilinde DSY değişimi .......................................................... 65

Şekil 4.7. Toprak profilinde DSY değişimi ........................................................... 66

Şekil 4.8. Yıkama suyu uygulamaları ile değişen toprak tuzluluğu ......................... 68

Şekil 4.9. Toprak profilinde DSY değişimi ........................................................... 71

Şekil 4.10. Toprak profilinde DSY değişimi ......................................................... 72



XI

Şekil 4.13. Tüm toprak profilinde yıkama biçimlerine ilişkin tuz yıkama eğrileri

............................................................................................................. 77

Şekil 4.14. Tüm toprak profilinde jips miktarlarına ilişkin tuz yıkama eğrileri ..... 79

Şekil 4.15. Tüm toprak profilinde jips uygulama biçimlerine ilişkin tuz yıkama

eğrileri ................................................................................................ 81

Şekil 4.16. Toprak örneklerinin tuz yıkanmasına etkisi .......................................... 82

Şekil 4.17. Yıkama yöntemlerinin tuz yıkanmasına etkisi ...................................... 84

Şekil 4.18. Jips miktarlarının tuz yıkanmasına etkisi .............................................. 85

Şekil 4.19. Jips uygulama biçimlerinin toprak tuzluluğuna etkisi ......................... 86

Şekil 4.20. Gerçek ve kestirimsel DSY değerleri arasındaki ilişki .......................... 87

Şekil 4.21. Konulara ilişkin yığışımlı infiltrasyon denklemleri (tüm toprak

profili) ................................................................................................. 90

Şekil 4.22. Konulara ilişkin yığışımlı infiltrasyon denklemleri (monolit üst

toprak) .................................................................................................. 92

Şekil 4.23. Konulara ilişkin yığışımlı infiltrasyon denklemleri (bozulmuş üst

toprak) .................................................................................................. 93

Şekil 4.24. Konulara ilişkin yığışımlı infiltrasyon denklemleri (monolit,

bozulmuş üst toprak) ............................................................................ 93

XII

SİMGELER VE KISALTMALAR

ECe : çamur süzüğü elektriksel iletkenliği (dS.m-1)

NaX : değişebilir sodyum (me.100g-1)

SAR : sodyum adsorpsiyon oranı

JG : jips gereksinimi (ton.da-1)

KDK : katyon değişim kapasitesi (me.100g-1)

DSY

DSYS

DSYS

: gerçek değişebilir sodyum yüzdesi

: yıkama suyunun değişebilir sodyum yüzdesi

: drenaj suyunun değişebilir sodyum yüzdesi

As : hacim ağırlığı (g.cm-3)

TK : tarla kapasitesi (g.g-1, %)

SN : solma noktası (g.g-1, %)

Drz : toprak derinliği (cm)

AWC : kullanılabilir toprak suyu (cm)

Ca

Mg

: kalsiyum

: magnezyum

Na : sodyum

C : yıkamadan sonraki ortalama toprak tuz derişimi (dS.m-1)

Co

B

: yıkamadan önceki ortalama toprak tuz derişimi (dS.m-1)

: katsayı

A : katsayı

YSyığ : yığışımlı yıkama suyu miktarı (cm)

Dt : yıkanan toprak derinliği (cm)

A : arazi alanı (da)

DSYb : başlangıçtaki değişebilir sodyum yüzdesi

DSYs : bitişteki değişebilir sodyum yüzdesi

Drz : toprak derinliği, cm

XIII

1. GİRİŞ Deniz Levent KOÇ

1

1. GİRİŞ

Dünya nüfusu 1971 yılında 4 milyar iken, yaklaşık % 60’lık bir artışla 2008

yılı itibariyle 6.64 milyarı aşmıştır. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu'na göre dünya

nüfusunun Kasım 2012'de 7 milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir. 1971 yılında 36

milyon olan Türkiye nüfusu yaklaşık %51 oranında bir artışla 2008 yılında 71

milyonu aşmıştır (Anonim, 2011a). Nüfustaki bu hızlı artış, birçok ülkede gıda

üretimininin karşılanabilmesinde anahtar etmen olan sulama ve drenaj olanaklarının

önemini artırmaktadır. Hızla artan nüfusun yeterli düzeyde beslenmesi için daha

fazla gıda üretimine gerek vardır. Bunun için yeni üretim alanlarını tarıma açmak

zorunlu olmaktadır. Ancak, üretim alanlarının son sınırına gelindiğinden, tuzdan

etkilenmiş sorunlu topraklardan yararlanma olanağını ciddi biçimde dikkate alma

zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.

Aşırı derişimlerde çözünebilir tuz veya değişebilir sodyum ya da her ikisini

de içeren topraklar tuzdan etkilenen topraklar veya sorunlu topraklar olarak bilinir

(tuzlu ve sodyumlu topraklar). Sorunlu topraklar, çamur süzüğü elektriksel iletkenliği

(ECe) ve değişebilir sodyum yüzdesine (DSY) göre sınıflandırılırlar. Buna göre;

anılan topraklar tuzlu, sodyumlu (tuzsuz-alkali) ve tuzlu-sodyumlu (tuzlu-alkali)

topraklar olarak sınıflandırılmaktadırlar (Lamond ve Whitney, 1992).

Tuzlar etkiledikleri alanların değerini ve verimliliğini önemli ölçüde

azaltmaktadır. Toprak tuzluluğu ve bununla ilişkili sorunlar, genellikle yağışın

topraktaki çözünebilir tuzları yıkamak için yetersiz olduğu kurak ve yarı kurak iklim

bölgelerinde ya da yüzey veya yüzey altı drenajın sınırlı olduğu yerlerde meydana

gelir. Ayrıca, tuzluluk problemleri, özellikle sulama suyu niteliğinin kötü olduğu

sulanan alanlarda ortaya çıkmaktadır.

Türkiye’de 1.5 milyon hektardan fazla alanda tuzluluk, sodyumluluk ve 2.8

milyon hektar alanda ise drenaj sorunu bulunmaktadır. Sorunlu topraklar, Türkiye

yüzölçümünün %2’sine, toplam işlenen tarım arazilerinin %5.5’ine, toplam

sulanabilir alanların %6’sına eşittir. Sorunlu alanların, %74.0’ü tuzlu, %25.5’i tuzlu-

sodyumlu ve %0.5’i ise sodyumlu topraklardan oluşmaktadır (Sönmez, 2004).


2

Değinilen toprakların üretime açılması ile önemli miktarda gıda üretimi sağlanacağı

kestirilmektedir.

Sorunlu toprakların yönetimi ve iyileştirilmesi çok önemlidir. Tuzdan

etkilenen ağır bünyeli topraklar, tuzluluk ve sodyumluluk sorunlarından dolayı bitki

gelişimi için elverişsiz olarak bilinirler. Toprakta fazla miktarda toplam çözünebilir

tuzların bulunması; bitkiler için elverişli suyu sınırlandırarak toprak çözeltisindeki su

potansiyelinin azalmasına neden olur ve böylece bitkiler strese girer. Ayrıca, yüksek

tuz derişimleri, özellikle, toksik iyonlar (klor, sodyum, bor) bitki metabolizmasına

engel olur. Diğer yandan, toprakta fazla miktarda değişebilir sodyum bulunması;

killerin şişmesi ve ayrışmasının bir sonucu olarak, toprak yapısının bozulmasına ve

sodyumun bitkilerde yüksek düzeyde zehirlilik tehlikesine yol açmasına neden olur.

Kil ayrışması ve toprak yapısının bozulması, hidrolik iletkenliğin düşmesine yol açar

(Abrol ve ark., 1988).

Dünyada 100 yıldan daha fazla bir süredir, bir takım ticari kimyasal

iyileştiricilerin kullanıldığı çok sayıda araştırma ve iyileştirme projeleri yapılmıştır.

Bu çalışmalarda yaygın olarak kullanılan ıslah maddelerinin etkinlikleri

değerlendirilmiştir. Sülfirik asit, jips, alüminyum sülfat ve kalsiyum klorid gibi

iyileştiriciler tuzdan etkilenen topraklara uygulandığında; toprak yüzeylerinde

kabuklanmada azalma, killerin yumaklaşması ve değişebilir sodyumun azalmasını

sağlamıştır (Alsharari, 1999).

Sorunlu toprakların iyileştirilmesinde, ülkemizde genel olarak yalnızca, tava

sulama yöntemi ile sürekli/fasılalı yıkama yaklaşımı kullanılmaktadır. Ancak,

genelde su kaynaklarının sınırlı olması; özelde iklim değişikliği ve çevre kirliliği

yüzünden su kaynaklarının miktar olarak azalması, yukarıda değinilen koşulu, yakın

gelecekte, uygulanamaz duruma sokacaktır. Bu durumda, yeni yaklaşımlara ve yeni

kavram, ilke ve modellere gereksinim bulunmaktadır.

Bu amaçla yeni sulama yöntemlerinin veya yeni sulama teknolojilerinin

dikkate alınması, yeni yaklaşımların elde edilmesi gerekmektedir. Zira tuzluluk ile

ilgili temel bilgiler, örneğin, sorunlu toprakların sınıflamasına ilişkin kimyasal analiz

sonuçlarının yorumlanması, sulama sularının sınıflandırılması; tuzlu-sodyumlu

toprakların ve geleneksel olmayan suların kullanılması ile ilgili olarak; yıkama


3

gereksinimi gibi, tuz yıkama eşitliği gibi, tuzlu-sodyumlu toprakların iyileştirilme

ilkeleri gibi, daha nice bilimsel kavram ve ölçütler, geleneksel karık/tava yöntemleri

ile sulanan orta-hafif bünyeli bir toprak esas alınarak düzenlenmiştir (Ayers, 1977;

Bressler ve Hoffman, 1986; Ayers ve Westcot, 1989; Tanji, 1990; Hoffman ve ark.

1990; Kanber ve ark., 1992; Bauder ve Brock, 2001; Sönmez, 2004). Bu kavram ve

ölçütlerin, değişen koşullara göre, örneğin, geleneksel olmayan suların yersel sulama

yöntemleri ile ve farklı ilkeler doğrultusunda uygulanması gibi, ele alınıp yeni baştan

düzenlenmesi, eğer gerekiyorsa, değiştirilmesi veya yeni kuralların ortaya

çıkarılması, zorunlu olmaktadır.

Bu çalışmada, Aşağı Seyhan Ovası’nda yaygın olarak bulunan tuzlu-

sodyumlu toprakların iyileştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, toprak tankları

kullanılarak jips materyalinin farklı miktar ve uygulanış biçimlerine göre

düzenlenmiştir. Ayrıca, yıkamada damla ve aralıklı göllendirme yöntemleri, ön

yıkamalarda çok tuzlu suların, infiltrasyonu artırma kapasiteleri irdelenmiştir. Elde

edilecek sonuçların irdelenmesinde, sorunlu toprakların iyileştirilmesi için farklı

kavram ve ilkelerin geliştirilmesine katkıda bulunmaya çalışılmıştır.


4

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz Levent KOÇ

5

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

2.1. Sorunlu Topraklar

Tuzlu ve sodyumlu topraklar, genelde, kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde

meydana gelir. Bu bölgelerde, yıllık yağış miktarının, yıllık sıcaklık ortalamasına

oranı 40 veya daha küçüktür (FAO, 2000). Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde

ayrışan primer minerallerden açığa çıkan tuzların yıkanması sınırlı olup, su

yardımıyla deniz ve okyanuslara taşınamazlar. Nemli iklim bölgelerinde yağış fazla

olduğundan, eriyebilir tuzlar yıkanır ve akarsularla denizlere taşınırlar. Bu nedenle

nehir ağızlarında görülen delta ovaları dışında, nemli iklim bölgelerinde tuzlu

topraklara rastlanılmaz (FAO, 2000).

Tuzdan etkilenen topraklar, tuzun çeşidi ve miktarına göre üç gruba ayrılırlar.

Sınıflandırma, toplam çözünür tuzlar (ECe), toprak pH’ı ve değişebilir sodyum

yüzdesine (DSY) göre yapılır. Buna göre, tuzdan etkilenen topraklar; tuzlu,

sodyumlu ve tuzlu sodyumlu diye sınıflandırılabilir (Çizelge 2.1). Aradaki farkın

anlaşılması, bu toprakların nasıl yönetileceği ve iyileştirileceğini saptamada çok

önemlidir (Kanber ve Ünlü, 2010).

Çizelge 2.1. Tuzdan Etkilenen Toprakların Sınıflandırılması (Lamond ve Whitney,1992)

Sınıf Elektriksel İletkenlik

(EC), dS.m-1 pH Değişebilir Sodyum

Yüzdesi (DSY)

Toprağın Fiziksel Durumu

Tuzlu >4.0 <8.5 <15 Normal

Sodyumlu (Alkali)

<4.0 >8.5 >15 Verimsiz

Tuzlu-Sodyumlu

>4.0 <8.5 >15 Normal

Tuz zehirlenmesi, tüm dünyada tuzlu ve/veya sodyumlu topraklarda çevre

ekolojik niteliği ve bitkisel verimi sınırlayan temel toprak sorunlarından birisidir

(Rafael ve ark., 2009). Aşırı tuz miktarı, toprağın fiziksel ve kimyasal özellikleri,


6

mikrobiyal işlemleri ve bitki gelişmesini azaltan etkilere sahiptir. Tejada ve Gonzalez

(2005) elektriksel iletkenlikteki bir artışın, toprak strüktür stabilitesi, hacim ağırlığı

ve geçirgenliği olumsuz biçimde etkilediğini kanıtlamışlardır. Makoi ve Verplancke

(2010) sodyumlu toprakların, yüksek düzeyde eriyebilir tuz, özellikle NaCl ve

Na2SO4, kapsamlarıyla tanındığını ve dünyanın çok ciddi çevresel sorunlarından

birisi olduğunu belirtmiştir.

Böylesi tarım alanlarındaki sodyum birikmesi, pH (Al-Busaidi ve Cooksen,

2003), değişebilir sodyum (NaX), çamur süzüğü elektriksel iletkenliği (ECe), sodyum

adsorbsiyon oranı (SAR), değişebilir soyum yüzdesi (DSY), doygun hidrolik

iletkenliği (Ks) ve kullanılabilir toprak suyu miktarı (AWC) dahil toprakların bir çok

fiziko-kimyasal özelliklerini değiştirir. Sonuç olarak, birçok bitkinin verim ve

gelişmesi için gerekli mineral maddeler ve su kullanılabilirliği etkilenir (Tanji 1990).

Aşırı değişebilir sodyum miktarı ve yüksek pH değerlerinin, hem killerin ayrışması

ve şişmesi hem de agregatların parçalanması nedeniyle toprak geçirgenliğini ve

infiltrasyon kapasitesini azalttığı rapor edilmiştir (Läuchli ve Epstein, 1990). Bu

değişiklikler, tuzlu koşullardaki bitkilerin verimlerini düşürür ve böylece birçok

çiftçinin geliri tehlikeye düşer.

Toprak tuzluluğu ve sodyumluluk genellikle doğal (birincil) ve insan etkisiyle

(ikincil) oluşmaktadır. İklim, doğal drenaj, topografik özellikler, jeolojik yapı, ana

materyal, tuzlu su kaynaklarından uzaklık doğal etkenlerden; uygun olmayan sulama

yöntemleri, sulama suyu kalitesi, yetersiz drenaj, uygun olmayan arazi yönetimi

insanlardan kaynaklanan etkenlerden sayılmaktadır (Anonim, 2011b). Birçok

araştırmacı, toprak aşınımı, toprak yapısının bozulması, bitki besin elementleri kaybı,

tuzlulaşma ve toksik elementlerin yığışımı, su birikme ve çölleşme gibi sorunların

teksel veya bileşimlerinin, gelişmekte olan bir çok ülkede, toprak degradasyonuna

yardım ettiğini savunmaktadır (Mace ve Amrhein, 2001).

Dünyanın birçok yerinde sulamaların başlamasıyla birlikte verimli araziler

tuzluluk nedeniyle verimsiz hale gelmiştir. Sulamaların bir sonucu olan ikincil

tuzluluk nedeni ile tuzdan etkilenen yeni topraklar oluşmuştur. Değinilen ikincil

tuzluluğun; sulama projelerindeki noksanlıklar, yüksek derecede tuzlu suların

kullanılması, uygun drenajın yapılamaması, yetersiz sulama sistemleri, yeterli drenaj


7

olmaksızın yapılan aşırı sulamalar ve bunun neden olduğu taban suyu yükselmesi,

gübre uygulamaları ve yanlış çevresel yönetimler nedeniyle meydana geldiği

savunulmaktadır (Ghassemi ve ark., 1995).

Dünya ölçeğinde tuzdan etkilenmiş alanlar, % 7 dolayındadır (Ghassemi ve

ark., 1995; Munns ve ark., 2002). Bitki yetiştirilen şimdiki ve potansiyel tarım

topraklarının büyük bölümü, nüfusun ve tarımsal etkinliklerin yoğun olduğu, yüksek

sıcaklık ve evapotranspirasyonla ilişkili olarak yetersiz yıkamanın çok fazla tuz

yığışımına neden olduğu, düz-eğimsiz alanlarda yeralmaktadır (Rhoades ve ark.,

1992; De Pascale ve Barbieri, 1997). FAO’ ya göre, küresel ölçekte, 397 milyon ha

tuzlu, 434 milyon ha sodyumlu toprak vardır. Mevcut sulanan 230 milyon ha alanın

45 milyon ha’ı tuzdan etkilenen topraktır (%19.5) ve yaklaşık 1.5 milyar ha kuru

tarım alanının ise 32 milyon ha’ı (%2.5) tuzdan etkilenmiştir (FAO, 2000). Bu

rakamlar insan etkinliğine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Dünya ölçeğinde

tuzdan etkilenen alanların dağılımı, Çizelge 2.2'de verilmiştir.

Çizelge 2.2. Tuzdan Etkilenen Toprakların Kıtasal Dağılımı-milyon ha, (FAO, 2000) Bölge Toplam

Alan Tuzlu

Topraklar % Sodyumlu Topraklar %

Afrika 1899.1 38.7 2.0 33.5 1.8 Asya, Pasifik ve Avustralya

3107.2 195.1 6.3 248.6 8.0

Avrupa 2010.8 6.7 0.3 72.7 3.6 Latin Amerika 2038.6 60.5 3.0 50.9 2.5

Yakın Doğu 1801.9 91.5 5.1 14.1 0.8 Kuzey Amerika 1923.7 4.6 0.2 14.5 0.8

Toplam 12781.3 397.1 3.1 434.3 3.4

Türkiye’de tuzdan etkilenen topraklar: Konya-Ereğli, Aksaray ve Malya

Ovaları, Alüvyonlu Aşağı Seyhan Ovası, Iğdır, Menemen, Bafra, Söke, Acıpayam ve

Salihli Ovaları’nda yer alırlar (Sönmez, 2004). Son yıllarda yapılan incelemelere

göre, Türkiye’de 1.5 milyon hektarda belirli derecelerde tuzluluk ve sodyumluluk

sorunu ve 2.8 milyon hektarda ise hem tuzluluk hem de tabansuyu sorunu vardır.

Anılan incelemelere göre; 1.5 milyon hektar alanın % 41’i hafif tuzlu, % 33’ü tuzlu,


8

% 0.5’i sodyumlu, % 8’i hafif tuzlu-sodyumlu ve % 17.5’i ise tuzlu-sodyumludur

(Çizelge 2.3).

Çizelge 2.3. Türkiye’de Sorunlu Toprakların Dağılımı (Sönmez, 2004) Sorunun Niteliği Alan (ha) Sorunlu Alanlara Göre

% Hafif Tuzlu Tuzlu Sodyumlu Hafif Tuzlu-Sodyumlu Tuzlu-Sodyumlu Toplam

614617 505603 8641

125863 264958 1518722

41.0 33.0 0.5 8.0

17.5 100.0

Tuzdan etkilenen topraklarda ana bileşenler sodyum tuzları olmasına karşın,

Denizli Acıpayam’da magnezyumlu topraklar, Niğde-Bor’da potasyum-alkali

topraklar, Kayseri’de jipsli topraklar yaygındır (FAO, 2000).

2.2. Sorunlu Toprakların İyileştirilmesi

Sorunlu toprakların iyileştirilmesi, öncelikle onların doğru tanımlanmasıyla

başlar. Tuzdan etkilenen toprakların tanısında, toprak çamur süzüğü elektriksel

iletkenliği (ECe), pH değeri ve değişebilir sodyum yüzdesi (DSY) kullanılır. Çamur

süzüğü elektriksel iletkenliği toplam çözünmüş tuz içeriğini verir. Konu edinilen

topraklarda farklı tuz bileşikleri bulunmakla birlikte, sodyum tuzları en zararlı

bileşiklerdir. Bir çözeltinin sodyum zararı, toprak tuzluluğu arttığında genelde artar.

Çünkü yüzey toprağına ilişkin toprak suyunun kimyasal bileşimi, uygulanan suyla

denge halindedir ve yüzey toprağın DSY’si uygulanan suyun sodyum adsorpsiyon

oranından (SAR) kabul edilebilir doğrulukta kestirilebilir (Sposito, 1989).

Laboratuvar testleri ile toprakların DSY'nin belirlenmesi için önce katyon

değişim kapasitesi (KDK) saptanır. Değinilen ölçüt, toprak kolloidlerinin katyonları

yüzeyde tutma, değiştirme gücünün bir göstergesi olarak kullanılır. Toprağın kil ve

humus fraksiyonları, oldukça küçük kolloid yapıda parçacıklarıdır. Bu parçacıklar,

kimyasal yapılarından dolayı, negatif elektrik yüklüdürler ve toprak suyunda bulunan

katyonları yüzeylerinde tutarlar. Yüzeydeki katyonlar, yeterince sıkı bir şekilde


9

tutuldukları için yıkama ile kolayca taşınamazlar (Miller ve Donahue, 1995). Ancak,

toprak çözeltisindeki diğer katyonlarla yer değiştirebilirler. Bir katyonun bir diğeri

ile yer değiştirmesine katyon değiştirme denilmektedir. Katyon değişim kapasitesinin

(KDK) belirlenmesi için birçok yöntem geliştirilmiştir (Tüzüner, 1990).

Tarımsal üretim yapılan topraklarda en çok bulunan değişebilir katyonlar

kalsiyum, magnezyum, sodyum ve amonyumdur. Anılan katyonların toprakta

tutulma enerjileri, Ca > Mg > K = NH4 > Na sırasındadır. Bu sıralamaya göre, Na

iyonunun toprak parçacıklarından koparılması ve iki değerlikli bir iyonla yer

değiştirmesi daha kolaydır (Sposito, 1989).

Kil ayrışması, özellikle sodyumlu ve tuzlu-sodyumlu toprakların fiziksel

koşullarını etkileyen önemli bir süreçtir (Shainberg ve Letey, 1984). Toprak

parçacıklarının ayrışması ve şişmesi, hidrolik iletkenlik gibi toprak özelliklerini

oldukça etkiler. Sodyumlu topraklarda kil ayrışmasına, yüksek DSY ve düşük tuz

derişiminden dolayı, komşu toprak parçacıkları arasındaki itici güçler neden olur

(Sumner, 1992).

Sorunlu toprakların iyileştirilmesi, genellikle yüzeyde birikmiş tuzların

aşağılara doğru yerdeğiştirmesi ile başlamaktadır (Gilfedder ve ark., 2000). Üst

katmanlardan ve tuzun yoğun olduğu derinlikten ayrılıp yerdeğiştiren tuzun bir kısmı

toprak içerisinden geçen su tarafından denetlenen iyileştirmenin bir ölçütü olarak

kabul edilir (Minhas ve Khosla, 1987). Drenaj, hem tarla hem de bölgede taban

suyunun yükselmemesi ve tuzların yıkanmasının sağlanması için gereklidir. Sorunlu

toprakların iyileştirilmesi, aşırı miktardaki tuzların kök bölgesinden uzaklaştırılması

için toprak profilinden geçen suyun hızına bağlı olduğundan dolayı, yıkama ve

drenaj a) toprak minerallerinin çözünmelerini azaltmak için toprak profilinden geçen

su akışını minimize eden; ve b) drenaj hacmini azaltan tuzluluk denetimi için

önemlidir (Qadir ve ark., 2000).

Eğer etkin çalışan bir drenaj sistemi ve yeterli miktarda iyi nitelikli sulama

suyu varsa veya yağış yeterli ise tuzlu toprakların, bitkisel verim için, iyileştirilmesi

kolaydır. Tuzlu toprakların iyileştirilmesinde kimyasal maddeler gerekmez.

Topraktan aşırı tuzların giderilmesi suyla yıkama yapılarak, sağlanır. İyileştirme için

gerekli olan suyun miktarı; başlangıçtaki tuz düzeyi, düşürülecek tuz düzeyi, sulama


10

suyu niteliği ve suyun nasıl uygulanacağına göre değişir (Lamond ve Whitney,

1992).

Sodyumlu topraklar, çözünebilir bir kaynaktaki kalsiyumun sodyum ile yer

değiştirmesi sonucu oluştuğundan, değinilen toprakların iyileştirilmesi, tuzlu

topraklarınkinden daha farklıdır. Önce sodyumun diğer bir katyonla yer değiştirmesi

ve sonra yıkama yapılması gerekir. Sodyumlu ve tuzlu-sodyumlu toprakların

iyileştirilmesi; değişebilir sodyumun iki değerlikli bir katyon (genellikle Ca++) ile yer

değiştirmesini ve sodyum tuzlarının bitki kök bölgesinin aşağısına yıkanmasını

gerektirir. Sodyumlu toprakların iyileştirilmesi, sulama suyuyla birlikte kimyasal

maddeler kullanılarak başarılabilir (Keren ve Miyamoto, 1990). Etkin bir yeraltı

drenajı varsa sulama suyunun aşağı yönde hareketi, iyileştirme sırasında fazla

tuzların yıkanması ve değişebilir sodyumun düşürülmesi bakımından, önemli bir

süreçtir.

2.2.1. Kullanılan Yıkama Yöntemleri

Sorunlu toprakların iyileştirilmesinde yıkamalar, su kaynağının durumuna ve

toprak özelliklerine göre, devamlı göllendirme, aralıklı göllendirme ve yağmurlama

uygulamaları şeklinde yapılmaktadır. Damla sulama, yaygın olarak

kullanılmamaktadır. Yapılan çalışmalar, aralıklı göllendirmeyle sürekli

göllendirmeye göre yıkama suyundan 1/3 oranında artırım sağlandığını göstermiştir.

Yine yıkama ile ilgili yapılan çalışmalarda, yağmurlama sulama ile devamlı

göllendirmeye göre, daha etkin yıkamalar elde edildiği saptanmıştır (Kanber ve

Ünlü, 2010).

Reeve and Bower (1960) sodyumlu toprakların iyileştirmesine, toprak

geçirgenliğini artırmak ve yıkamayı kolaylaştırmak için yüksek tuz derişimli sularla

başlanması gerektiğini belirtmişlerdir. Çünkü yüksek elektrolit derişimleri, sodyumlu

topraklarda toprak geçirgenliğini artırmaktadır.

Hanson ve ark. (2008), damla sulama yöntemini kullanarak tuzlu bir toprakta

bir çalışma yürütmüşlerdir. Araştırmada, başlangıçtaki tuzluluk; haftada iki kez


11

yapılan sulama uygulamasında, aynı miktarda suyun günlük olarak daha küçük

parçalara bölündüğü sulama uygulamasından daha çabuk sürede azalmıştır.

Karık ve damla (çizgi kaynaklı) sulamada iki boyutlu akış meydana

gelmektedir ve tuzlar komşu sıralar arasında kök bölgesinin yukarı bölümlerinde

birikmektedir. Damla sulamada yarı küresel olarak meydana gelen su akışı

damlatıcıdan uzaklaştıkça tuz birikimine izin vermektedir. Yağmurlama ve aralıklı

göllendirme sulamada bir boyutlu düşey akış meydana gelir ve bu nedenle tuzlar kök

bölgesinin daha aşağı bölümlerinde birikirler (Anonim, 2011c).

Son zamanlarda Amerika’da özellikle Kaliforniya’da sıra bitkilerinin

sulanmasında tuzluluk kontrolü için damla sulama yöntemi; karık ve yağmurlama

sulama yöntemine tercih edilmektedir. Çünkü damla yönteminde sulama süresince

bitki yapraklarında tuz birikmesi olmamaktadır. Bunun dışında, özellikle sıra

bitkilerinde kök yoğunluğunun en çok olduğu damlatıcı çevresindeki ıslak alanda,

tuz yıkanması daha çok olmaktadır. Ayrıca, yüksek sıklıkla yapılan damla sulama

uygulamalarında toprak su içeriği sabit kalmakta ve damla hatları yakınlarında

zamanla tuzluluk sorunu bitmektedir (Anonim, 2011c).

2.2.2. Kullanılan İyileştirici Maddeler

Tuzlu-sodyumlu ve sodyumlu toprakların iyileştirilmesinde en çok kullanılan

kimyasallar; jips (CaSO4.2H2O), kalsiyum klorid (CaCl2), hidroklor (HCl), sülfirik

asit (H2SO4) ve çiftlik gübresidir (Ryan ve Tabbara, 1989). Öte yandan, organik

iyileştirici olarak, kentsel atık çamuru (Anjos ve Mattiazzo, 1998), tarımsal ve

endüstriyel atıklar (Dubey ve Mondal, 1993) ve çeltik sapı verilebilir. Çiftçiler

tarafından ahır gübresi uygulamaları, genellikle hidrolik iletkenliği iyileştirir ve ticari

olarak satılan kimyasalların (polyalcoholler ve hümik asitlerden elde edilen kimi

maddeler ) kullanılması ümit verir niteliktedir ancak fiyatları yüksektir (Herrero ve

Snyder, 1997). Yıllardan beri, sülfür ve sülfirik asit sodyumlu toprakların

iyileştirilmesi için kullanılmaktadır (Hilal ve Abd-Elfattah, 1987). Toprak mikro

organizmaları aracılığı ile S’ ün HSO’ya oksidasyonu, özellikle, sodyumlu

topraklarda pH’ın düşmesi, bitkilere SO sağlanması, toprak yapısının düzeltilmesi ve


12

fosfor, demir, manganez ve çinko, vd gibi bazı bitki besin maddelerinin

kullanılabilirliğinin artırılması için yararlı olduğu bulunmuştur (Burns, 1967).

Kimyasal iyileştiriciler, çözünmez toprak kalsiyumundan çözünür formuna dek

değişir. Bunlara bakılmaksızın doğrudan toprağa kalsiyum eklenir. Bunlar tuzlu ve

tuzlu-sodyumlu topraklardan tutulu sodyumu yerdeğiştirir.

Kolay elde edilebilirliği ve diğerlerine göre düşük maliyetinden dolayı içlerinde

en çok kullanılan iyileştirici jipstir. Jips uygulamaları, hem elektrik iletme (elektrolit)

derişimleri ve hem de katyon değiştirme etkisinden dolayı, toprak geçirgenliğini

artırmaktadır (Alsharari, 1999). Ancak, sülfirik asidin, DSY değerinin azaltılmasında

jipse göre, daha etkin olduğu belirlenmiştir. Tuzlu topraklarda su girişi (penetration),

sülfirik asit uygulaması ile iyileştirilmiştir (Vadyanina ve Roi, 1974). Yapılan

çalışmalarda sülfirik asit, kireçli sodyumlu toprakların; çok pahallı bir kimyasal olan

kalsiyum klorid de sodyumlu toprakların iyileştirilmesinde daha etkili bulunmuştur

(Alsharari, 1999).

Uzun yıllardır jips, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini geliştirerek

sodyumlu toprakların iyileştirilmesinde kullanılmaktadır. Jips, diğer iyileştiricilere

göre, daha az çözünürlüğe sahiptir ve bu nedenle diğerlerine göre daha fazla zaman

ve su gerektirir. Jipsin çözünürlüğü yaklaşık 2.5 g/L’dir. Bu yüzden jipsin tamamen

çözünmesi için çok miktarda yıkama suyuna gereksinim vardır (Bhargava, 1989).

Yine, aynı araştırmacıya göre, maksimum tepkime, tane çapının Ө < 30 mesh ve

kaynağın en az % 75 oranında CaSO4.2H2O içermesi durumunda gerçekleşmektedir.

Gupta ve Abrol (1990), iyileştirme için gerekli jips miktarının (JG), başlangıç

ve sonuçta istenen DSY değeri, katyon değişim kapasitesi (KDK) ve iyileştirilecek

toprak derinliğinin bir fonksiyonu olduğunu belirtmişlerdir.

Hira ve Sing (1980), toprağın DSY değerinin ve jips tane iriliklerinin, toprağa

karıştırılan jipsin çözünmesi için gerekli su miktarı üzerine etkilerini belirlemek için

laboratuvarda yaptıkları bir çalışmada, sodyumlu toprakta DSY arttıkça, jipsin

çözünürlüğünün arttığını bildirmişlerdir. Jips parçacıklarının irilikleri 0.1-0.5

mm’den 2 mm’ye doğru büyürken, erimeleri için gerekli su miktarları 2.8 cm’den

15.9 cm’ye yükselmiştir.


13

Chawla ve Abrol (1982), laboratuvarda yaptıkları bir çalışmada, farklı

sodyum içeriğindeki topraklarda jips dane iriliği ile uygulanma biçiminin etkilerini

araştırmışlardır. Gerekli jipsin % 50’sini toprak yüzüne serperek ve toprağa

karıştırarak uygulamışlardır. En iyi sonucun 2 mm’lik elekten geçen ve yüzeye

serpilen konudan alındığını açıklamışlardır.

Syed-Omar ve Sumner (1991), farklı oranlarda yüzeye uygulanan jipsin

toprakta bulunan potasyum ve magnezyum miktarlarına etkisini belirlemek için bir

tarla denemesi yapmışlardır. Araştırmacılar, çalışma yapılan toprakta yetiştirilen

yonca ve sorgum verimini, 2 t/ha jips konusunun artırdığını fakat, 5 t/ha jips

konusunun verimi azalttığını bildirmişlerdir.

Bazı çalışmalar, tuzlu-sodyumlu ve sodyumlu topraklarda jips kullanmanın,

infiltrasyon dahil birçok toprak özelliğini düzelttiğini ve tuzların daha alt katmanlara

yıkanmasına yardım ettiğini göstermiştir (Qureshi ve Barrett-Lennard, 1998).

Örneğin, hidrolik geçirgenlikte (Ks) maksimum iyileştirmenin, yalnızca, alt toprak

katmanının parçalanması (dip kazan çekilmesi) ve doygun jips çözeltisi uygulanması

ile olabildiği gösterilmiştir (Shahid, 1993). Çok tuzlu ve tuzlu-sodyumlu topraklara

jipsin etkisi konusunda, fazla yayın olmasına karşın (Qadir ve ark., 2001; Sahin ve

ark., 2003; Makoi ve Ndakidemi, 2007), tuzlu topraklar üzerine jipsin ve uygulama

yöntemlerinin etkileri konusunda, yalnızca, bir kaç çalışma rapor edilmiştir (Rains ve

Goyal, 2003). Böylece, jipsin ve uygulama yöntemlerinin, anılan toprak özelliklerine

etkilerinin anlaşılması, konu edinilen topraklarda tarımsal etkinlikler yapan çiftçilerin

çiftlik işletme stratejilerini optimize etmeleri için kritik düzeyde önemlidir. Bu

amaçla yapılan bir çalışmanın sonuçları Makoi ve Verplancke (2010) tarafından

açıklanmıştır. Anılan çalışmada, doğal yağış koşullarında tuzlu toprakların kimyasal

özellikleri üzerine jipsin (CaSO4.2H2O) miktar ve uygulanma biçiminin etkileri

araştırılmıştır. Çalışmada 6 konu, 4 yinelemeli olarak, şansa bağlı tam bloklar

deneme deseniyle ele alınmıştır. Sonuçlara göre, jipsin 20 cm toprak derinliğine

karıştırıldığı konu, diğer uygulamalara göre en iyi sonucu vermiştir. Ayrıca, NaX,

ECe, SAR, DSY, ve AWC değerleri, % 5 düzeyinde önemli olarak iyileşmiştir.

Ancak, jips uygulaması, Ks değerinin tedrici olarak azalmasına neden olmuştur. Bu

durumun çalışma sırasında meyda gelen ağır sağanakların toprağı sıkıştırması


14

ve/veya toprak materyalindeki Ca ve Mg iyonları arasındaki eşitsizlikten

kaynaklanmış olabileceği, araştırmacılar tarafından, açıklanmıştır.

Çin yöresinde tuzlu-sodyumlu otlak topraklarının iyileştirilmesi ve kimi

fiziksel ve kimyasal özelliklerinin geliştirilmesi için jips uygulamaları yapılmıştır

(Suhayda et al., 1997). Jips uygulaması ile anılan topraklarda pH, ECe, klor ve Na

düzeylerinin düştüğü; su infiltrasyonu ve Ca düzeyinin yükseldiği saptanmıştır. Jips

uygulaması, aşılanan bitki materyalinin gelişmesini olumlu yönde etkilemiştir. Bitki

boyu, kardeş sayısı ve ot verimi artmıştır. Jips verilmesi ile bitki gelişmesi ve yaşam

sürdürmesindeki iyileşmenin, klor azalması, toprakta Ca kullanılabilirliğinin artması

ve toprak yapısındaki değişme yüzünden infiltrasyon kapasitesinin artmasına

bağlanmıştır. Bu bölgedeki tuzlu-sodyumlu topakların yeniden bitkilendirilmesi, 14-

19 ton/ha düzeyinde jips uygulaması ile başarılmıştır.

Yakın zamanlarda, Rodrigues da Silveira ve ark. (2008) tarafından sodyumlu

toprakların iyileştirilmesi için yapılan bir başka çalışmada, toprağa uygulanan jipsin

düşük eriyebilirliği yüzünden randımanın düştüğü, diğer iyileştiricilere göre,

çözünebilmesi için büyük miktarda suya ve çok uzun bir zaman süresine gerek

olduğu anlaşılmıştır. Jipsin randımanı, uygulama biçimi, çözünebilirliği, parça iriliği,

toprak suyu bileşimi ve toprağın fiziksel özelliklerine bağlı olarak değiştiği

saptanmıştır. Jipsle doyurulmuş sulama suyu, topraktaki değişebilir sodyum ile hızlı

değişme reaksiyonuna girdiği için infiltrasyon hızını iyileştirdiği ve çamur süzüğü

tuz derişimini artırdığı, ayrıca rapor edilmiştir.

Sodyumlu toprakların iyileştirilmesinde, iyileştirici olarak, kükürt

kullanılmaktadır. Ancak, bu konuda sınırlı sayıda çalışma yapılmıştır. Bunlardan,

Lopez-Aguirre ve ark. (2007) tarafından yapılan bir laboratuvar çalışmasında,

sodyumlu topraklarda Na yıkanması üzerine elenmentel kükürtün etkileri

araştırılmıştır. Denemede, 30 cm çapında ve 30 cm yüksekliğinde plastik silindirler

kullanılmış ve farklı kükürt miktarları test edilmiştir. Silindirlere koyulan topraklar

28 oC’ de 45 gün süreyle inkibasyonda tutulmuş sonra yıkama yapılmıştır. Genellikle,

yüksek düzeyde çözünebilir Na ve K katyonlarının hızlı biçimde yıkandığı

saptanmıştır. Diğer yandan, işlemin başlangıcında çok büyük miktarda olan Ca ve

Mg katyonlarının, işlem sırasında miktarların değiştiği belirlenmiştir. Öte yandan,


15

drenaj suyundaki anyon komposizyonu, yıkama sırasında önemli ölçüde değişmiştir.

Özellikle karbonat miktarları artmış; sülfat, bikarbonat ve klor miktarları azalmıştır.

Kükürt uygulaması, topraktaki anyon ve katyon çözünebilirliğini artırmıştır. Bu,

kükürt uygulaması yapılmayan topraklardaki yüksek pH kadar, EC değerinin artması

ile kanıtlanmıştır.

Yakın zamanda, Yan ve ark. (2010), yüksek düzeyde tuz içeren (% 2.8

tuzluluk) toprakların, kağıt endüstrisi atık suyu ile sulanması sonucu, bakteri ve

mikrobiyal carcon biyomasının önemli ölçüde arttığını, %111.1 ve 109.2 düzeyine

yükseldikleri saptanmıştır. Aynı şekilde epiphyte, aktinomiset ve toprak

solunumunun sırasıyla % 42, 10.4 ve 45.9 arttığı belirlenmiştir.

Hanay ve ark. (2004) tarafından yapılan bir çalışmada, tuzlu-sodyumlu

toprakların iyileştirilmesinde, jips uygulamasından sonra verilen kentsel karışık katı

atık etkinliği araştırılmıştır. Deneme parsellerine önce 50 ton/ha jips verilmiş daha

sonra 50, 100 ve 150 ton/ha katı atık uygulanmıştır. Her konu 5 kez yinelenmiştir.

Toprakların kimi fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerindeki değişimler

incelenmiştir. Konulardan elde edilen sonuçlar, Tukey-Kramer yöntemiyle

karşılaştırılmıştır. Sonuçlar, ardışık kullanılan jipsin, yüksek eriyebilir tuz ve

değişebilir sodyumdan dolayı ayrışan toprakların etkin biçimde iyileştiğini

göstermiştir.

Malç, çiftlik gübresi ve kompost gibi bir çok organik iyileştirici, tuzlu-

sodyumlu toprakların iyileştirilmesindeki etkinliklerinin belirlenmesi için

incelenmiştir (Madejon ve ark., 2001). Genellikle, değinilen organik iyileştiricilerin

yalnız uygulandıklarında, toprak tuzluluğunu ve sodyumluluğunu iyileştirmede çok

küçük etkiye sahip oldukları anlaşılmıştır. Öte yandan, anılan organik maddelerin,

birçok toprak özelliğini iyileştirdiklerine ilişkin çok sayıda çalışma vardır. Hatta çok

küçük miktarda uygulansa bile, organik iyileştiricilerin, toprağın fiziksel ve biyolojik

özellikleri üzerine pozitif etki ettikleri, suya dayanıklı agregatları, su tutma

kapasitesini, katyon değiştirme kapasitesini ve bitki besin elementlerini artırdıkları

belirlenmiştir (Hanay ve ark., 2004).

Son yıllarda, sorunlu toprakların iyileştirilmesinde lağım çamuru ve uçucu

külün kullanıldığı çalışmalar da yapılmıştır. Ors (2009), toprak kolonlarında yaptığı


16

bir çalışmada, farklı miktarlardaki uçucu kül ve lağım çamuru karışımının, tuzlu-

sodyumlu toprakların bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerine etkilerini araştırmıştır.

Araştırmacı, doygun hidrolik iletkenlik, KDK ve porozitenin, bire bir oranında uçucu

kül+lağım çamuru eklenmesiyle birlikte arttığını, toprak hacim ağırlığı ve pH’ın

azaldığını belirlemiştir.

2.3. Türkiye’de Sorunlu Toprakların İyileştirilmesi İle İlgili Çalışmalar

Tuzlulukla ilgili çalışmalar, daha çok, sorunlu toprakların iyileştirilmesi ile

ilgili olarak ele alınmıştır. İyileştirme için gerekli ölçütlerin (yıkama suyu miktarı,

yıkama süresi ve iyileştirici miktarı) saptanmasını amaçlayan araştırmalar, hemen

tüm sulanır alanlarda; özellikle Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüleri’nin

(Mülga TOPRAKSU ve Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüleri) konumlandırıldığı

bölgelerde yapılmıştır.

Ülkemizde sorunlu toprakların iyileştirme çalışmalarına 1952 yılında Tarsus

Sulu Ziraat Deneme İstasyonu’nda başlanmıştır. Çoraklığın giderilmesi için

iyileştirme maddesi olarak jips, kükürt, sülfirik asit ve çiftlik gübresi kulanılmış;

aralıklı ve devamlı göllendirme yöntemleri ile toprakların iyileşmeleri incelenmiştir

(Alap,1959). İzleyen yıllarda, Alagöz (1955), Konya-Çumra çorak topraklarının;

Saatçı (1958) ise Menemen çorak topraklarının tanımı ve iyileştirilme olanakları

üzerine çalışmıştır. Aynı yıllarda Öztan ve Dinçer (1958), Tarsus-Alifakı Çorak

İstasyonu’nda ilk kez jips vermeden çeltik yetiştirilmesi ile tuzlu toprakların

iyileştirilebileceğini saptamışlardır. Benzer çalışma, Öztan (1960), tarafından

Etimesgut Şeker Fabrikası tuzlu topraklarında yapılmış ve yalnızca çeltik ekilerek,

tuzlu toprakların iyileştirilebileceği rapor edilmiştir. Konu ile ilgili çalışmalar,

yoğunlaşmıştır. Bu bağlamda, Öztan ve ark. (1962), Menemen-Kesikköy’de,

Saatçılar ve Batur (1962), Salihli-Süleymaniye, Manisa-Mütevelli ve Menemen-

Kesikköy yörelerindeki tuzlu-sodyumlu toprakların iyileştirilmesinde

kullanılabilecek kimyasal madde ile yıkama suyu miktarlarını vermişlerdir. Aynı

konuda, Türkiye’nin değişik bölgelerinde çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bunlardan,

Ertaş’ın (1972) Konya-Aslım’da, Bahtiyar’ın (1974) Erzincan-Ada tuzlu-sodyumlu


17

ve borlu topraklarında, Saatçılar (1974), Menemen-Kaklıç’ta, Kırımhan’ın (1974),

Iğdır Devlet Üretme Çiftliğinde, Hindistan’ın (1974), Niğde-Bor-Pınarbaşı

topraklarında, Akbay ve Yıldırım’ın (1976), Alpu Ovası tuzlu ve sodyumlu

topraklarında, İnceoğlu ve ark.’nın (1976) Bor- Pınarbaşı çorak topraklarında,

Beyce’nin (1977), Kayseri-Karasaz, Antalya-Serik, Manisa-Salihli-Gediz

Ovalarındaki tuzlu-sodyumlu topraklarda, Yılmaz’ın (1978), Burdur-Yazıköy tuzlu-

sodyumlu ve borlu topraklarında, Çınar’ın (1978), Tokat-Kazova sodyumlu

topraklarında, Tuncay’ın (1978), Söke Ovasının tuzlu ve sodyumlu topraklarında,

Yılmaz’ın (1980), Konya Ovası’nda, Yıldırım’ın (1981), Eskişehir-Beylikahır

yöresindeki tuzlu-sodyumlu ve borlu topraklarında, Mavi’nin (1981) Samsun-Bafra

Ovası tuzlu topraklarında, Özkara’nın (1981), Menemen Ovası tuzlu-sodyumlu

topraklarında; Bahçeci’nin (1984a ve b), Konya-Ereğli ve Aksaray Ovaları tuzlu,

tuzlu-sodyumlu, sodyumlu ve borlu topraklarında, Yıldırım’ın (1985) Eskişehir-

Çifteler Ovası tuzlu-sodyumlu ve borlu topraklarında, Yarpuzlu ve Doğan’ın (1986)

Aşağı Seyhan Ovası tuzlu-sodyumlu topraklarında, Özden ve Ören’in (1986), Iğdır

Ovası’nda; Özyurt ve Atalay’ın (1987) Tokat-Erbaa Ovası sodyumlu ve borlu

topraklarında; Sevgilioğlu’nun (1987) Urfa-Harran Ovası’nda; Avcı’nın (1988),

Samsun-Bafra Ovası’nda, Sönmez’in (1990) Aşağı Kızılırmak Havzası tuzlu-

sodyumlu topraklarında; Yıldırım’ın (1990) Sakarya-Pamukova topraklarında;

Balçın ve Çelik’in (1992) Amasya-Suluova tuzlu-sodyumlu ve borlu topraklarında;

Girgin ve ark.’nın (1995) Denizli-Çivril Ovası’nda; Avcı’nın (1996) Bafra Ovası’nda;

yapmış oldukları çalışmalar, örnek olarak verilebilir. Benzer nitelikteki çalışmalar,

Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’na bağlı araştırma kuruluşlarında, örneğin, Ankara,

Kırklareli Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitülerinde devam ettirilmektedir.

Yukarıda örneklenen çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre, belli

niteliklere sahip bir tuzlu-sodyumlu toprağın bir metre derinliğinin iyileştirilmesi için

yaklaşık 10000-30000 m3/ha iyi nitelikli su ve tonlarca iyileştiriciye, daha çok alçıya,

gerek vardır. Bu, su kaynaklarının kısıntılı olması durumunda, üzerinde düşünülmesi

gereken önemli bir konudur.

Öte yandan, tuzluluk konusunun farklı alanlarında da kimi çalışmalar

yapılmıştır. Örneğin, Sönmez ve Tekinel (1969), aralıklı göllendirme ile daha az


18

yıkama suyu kullanıldığını açıklamışlardır. Dorsan (1988), Gediz Havzasında

başlangıç tuzluluk değerinin %70 ’inin giderilebilmesi için toprak derinliğinin iki

katı yıkama suyu verilmesi gerektiğini rapor etmiştir. Ayrıca, iyileştirmede toprakta

bulunan doğal jipsin etkinliği (Saatçılar, 1991) ve kademeli jips uygulaması

(Anapalı, 1991), gibi çalışmalarda dikkate değer sonuçlar alınmıştır.

Sorunlu toprakların iyileştirilmesinde farklı kimyasal maddeler, örneğin,

fosfojips, gyttja, alçı şlamı, zeolit, alçı kullanılmıştır. Özellikle jips, ülkemizde bu

amaçla en fazla kullanılan materyaldir. Öte yandan kimi endüstri atık maddelerinin

de iyileştirmede etkinliği araştırılmıştır. Örneğin, İnceoğlu (1984) ve Törün (1989),

Akdeniz ve Samsun Gübre Sanayi atığı materyallerinin (alçı şlamı); Kayael (1985),

Sönmez (1988), ve Beyazgül (1995), Keçiborlu Kükürt İşletmesi flotasyon

atıklarının; benzer şekilde, Saatçılar (1989), Bandırma Gübre Sanayi atığı jipsli

materyalinin, Uzunoğlu ve Ağar (1992), kükürt, jips, fosfojipsum ve çiftlik

gübresinin değişik dozlarının; Sönmez ve ark. (1995) ise amonyum sülfat ile

fosfojipsin iyileştirmedeki etkilerini araştırmışlardır. Ulaşılan sonuçlar, Sönmez ve

ark. (1996) tarafından bir rehber halinde hazırlanarak yayınlanmıştır.

Yukarıda sözü edilen çalışmalardan anlaşıldığına göre, sorunlu toprakların

iyileştirilmesinde yalnızca, tava yöntemi kullanılmış; yıkama suyu aralıklı

göllendirilerek iyileştirilme ilkeleri saptanmaya çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlara

göre, yıkama için çok büyük miktarlarda iyi nitelikli yıkama suyu ve kimyasal

iyileştiriciye gereksinim olduğu ortaya koyulmuştur. Ancak, benzer sorunlara karşın

farklı sonuçlar elde edilmiştir. Herhangi bir koşulda etkin olan bir madde, benzer bir

başka durumda çok farklı sonuç vermiş; yıkama suyu miktarları birbirinden oldukça

farklı bulunmuştur. O nedenle, herhangi bir kimyasal maddenin etkisinin

genelleştirilmesi yapılamamaktadır. Çok büyük boyutlarda atık madde ve yıkama

suyu kullanılmaktadır.

3. MATERYAL VE METOD Deniz Levent KOÇ

19

3. MATERYAL VE METOD

3. 1. Materyal

3.1.1. Deneme Yeri

Çalışma, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama

Bölümü Araştırma ve Deneme Alanı’nda yürütülmüştür. Deneme yeri, 36o 59' kuzey

enlemi ve 35o 18' doğu boylamında yer almakta olup, denizden 20 m yüksekliktedir.

Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü yörede; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve

yağışlı geçer. Yörede uzun dönemlik yağış ortalaması 650 mm’dir. Yağışın büyük

bölümü, kış mevsiminde düşmektedir. Deneme, yağış etkisini önlemek için üstü

kapalı bir alanda yürütülmüştür.

3.1.2. Toprak Özellikleri

Çalışmada kullanılan toprak örnekleri, Aşağı Seyhan Ovası’nda yer alan

Sirkenli Köyü yakınlarından alınmıştır. GPS aleti yardımıyla örnekleme yerinin

koordinatları belirlenmiştir. Buna göre, toprak örnekleri 36o 45’ 23’’ kuzey; 35o 23’

19’’ doğu enlem ve boylamlarının sınırladığı alandan alınmıştır (Şekil 3. 1).

Sirkenli toprakları; Helvacı serisi içerisinde yer alır. Anılan seri toprakları

delta tabanı çukurlarında depolanan alüviyal materyaller üzerinde oluşmuştur ve

ABC horizonludur. İnce bünyeli ve kil kapsamı yüksektir. Yüzey horizonları grimsi

kahve, alt horizonları ise zeytuni gri renkli olan bu toprakların, tüm profilleri

kireçlidir. Fena drenajlı, şiddetli tuzlu, % 0.1-0.2 eğime sahiptir. Doğal bitki örtüsüne

terk edilen arazi; yabani üçgül, karışık çayır ve salicarna türünden çeşitli tuzcul

bitkilerle kaplıdır (Ağca, 1985; Pekmezci, 1988).


20

Şekil 3.1. Denemede kullanılan toprakların alındığı yer (uydu görüntüsü, google

map, 2011)

Tuzlu-sodyumlu özelliğe sahip deneme yeri topraklarının bazı fiziksel ve

kimyasal özellikleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir.

Çizelge 3.1. Deneme Topraklarının Kimi Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Drz, cm

TK g.g-1

SN g.g-1

As g.cm-3 pH ECe

dSm-1 DSY KDK

me.100g.-1 İrilik Dağılımı, % Bünye

Sınıfı Kil Silt Kum 0-20 44.36 26.46 1.28 8.2 9.67 49.1 33.0 62.4 18.3 19.3 kil

20-40 49.51 28.31 1.33 9.0 7.92 54.3 29.9 71.6 3.7 24.7 kil

40-60 56.80 31.55 1.32 9.0 5.79 61.8 33.0 73.9 4.4 21.6 kil

60-80 56.00 31.33 1.32 8.4 4.54 62.0 30.2 67.5 11.9 20.5 kil

3.1.3. Kullanılan İyileştirici

Denemede, iyileştirici olarak jips (CaSO4.2H2O) kullanılmıştır. Jips, beyaz

renkli, tırnakla çizilebilen kimyasal tortul bir taştır. Alçıtaşı olarak da isimlendirilir


21

(Anonim, 2011d). Ulukışla’daki bir işletmede çıkarılan ve % 95 saflık derecesinde

olan jips, 30 meshlik elekten geçirilerek çalışmada kullanılmıştır.

3.1.4. Yıkama Suyu

Araştırmada, toprakların ön yıkamalarında belirli bir oranda seyreltilen deniz

suyu kullanılmıştır. Deniz suyu, Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’ne ait

Yumurtalık Balık Üretim Tesisleri’nin havuzundan alınmıştır. Deniz suyu 3 ton

kapasiteli bir tankta depolanmış ve şebeke suyu ile farklı oranlarda karıştırılarak

yıkamalarda kullanılmıştır. Kullanılan suların kimyasal özellikleri Çizelge 3.2’de

verilmiştir.

Çizelge 3.2. Yıkamada Kullanılan Suların Bazı Kimyasal Özellikleri

Kullanılan Su EC, dS.m-1

Ca+Mg, me.l-1

Na, me.l-1 SAR Beklenen

DSY

Deniz Suyu 43.20 91.87 340.83 50.29 42.17

1. Seyreltme 6.28 17.60 57.68 19.45 21.52

2. Seyreltme 3.47 12.54 34.54 13.79 16.02

3. Seyreltme 2.25 10.12 24.93 11.08 13.11

Şebeke Suyu 0.70 5.37 2.97 1.81 1.39

3.2. Metod

3.2.1. Toprakların Alınması ve Tanklara Yerleştirilmesi

Çalışmada, bozulmuş ve bozulmamış toprak örnekleri kullanılmıştır.

Bozulmuş toprak örnekleri, (3x3x0.8) m boyutlarında bir alanın 80 cm derinliğinden,

20 cm’lik katmanlar halinde alınmıştır (Şekil 3.2).

Her 20 cm’den alınan toprak örnekleri ayrı ayrı kapalı bir yerde tutularak

kurumaya bırakılmıştır. Topraklar, kuruduktan sonra 6 mm’lik elekten geçirilmiştir.


22

Şekil 3.2. Toprak örneklerin alınması için boyutların belirlenmesi ve toprağın

kazılması

Bozulmuş toprak örnekleri iki farklı büyüklükteki plastik tanklara

yerleştirilmiştir. Büyük tanklar, 40 cm çap ve 100 cm derinlikte (Şekil 3.3a); küçük

tanklar ise 12 cm çap, 20 cm derinlikte PVC borularından oluşturulmuştur (Şekil

3.3b). Bir sehpa üzerine oturtulan büyük toprak tankların tabanına çelik pencere teli,

üzerine 10 cm kum ve tekrar pencere teli konulduktan sonra, topraklar, araziden

alındıkları gibi aynı sırayla 20’şer cm’lik katmanlar halinde, yerleştirilmiştir. Her 20

cm’lik katmana koyulacak toprak miktarı, doğal hacim ağırlığı ile katman hacminin

kullanılmasıyla saptanmıştır. Yapılan analizlerde, hava kurusu toprağın solma

noktasının altında nem içerdiği saptanmıştır. Yine bir sehpa üzerine oturtulan küçük

toprak tanklarının tabanına bir filtre, üzerine 2 cm kum ve tekrar filtre konulduktan

sonra toprağın ilk 20 cm’lik kesimi, aynı yaklaşımla yerleştirilmiştir.

Büyük toprak tanklarının 20 cm’lik katmanlarına yatay olarak yaklaşık 1 cm

çapında delikler açılarak buralara 2.5 mm çapında poroz toprak-su örnekleyicileri

yerleştirilmiştir (Şekil 3.3). Aşırı killi olan deneme topraklarının, toprak su

örnekleyicilerinin gözeneklerini sürekli tıkamasından dolayı, bunun yerine daha

sonra serum hortumu kullanılmıştır. Serum hortumlarında küçük delikler açılmış ve

tıkanmaması için delikler bir filtre kağıdı ile kapatılmıştır. Denemede ayrıca

bozulmamış toprak örnekleri de kullanılmıştır. Değinilen toprak örneklerinin


23

alınmasında 12 cm çapında, 20 cm derinliğinde çelik tanklar kullanılmıştır (Şekil

3.3c-3.4).

2cm

10 cm

20 cm

80 cm

20 cm

20 cm

20 cm

FiltreKum

El vakum pompası

Serum hortumu

Toprak

40 cm

Filtre

Bozulmuş toprak

Toplama kabı

Toplama kabı

2cm16cm

12cm 2cm

Toplama kabı

18cm

12cm

Bozulmuş Toprak

BozulmamışToprak

Filtre

PVC tank

PVC tank

Huni

(a) (c)(b) Şekil 3.3. Tankların şematik görünümleri: (a) bozulmuş toprak profili (büyük tank);

(b) bozulmuş üst toprak (küçük tank); (c) bozulmamış üst toprak (küçük tank)


24

Şekil 3.4. Monolit örneklerin alınması Anılan silindirler bozulmuş toprak örneğinin alındığı çukurun hemen yanına

dikey olarak çakılmıştır. Toprağın ilk katmanına çakılan silindirler, sökülerek

alınmış; plastik örtülerle kapatılarak deneme alanına getirilmiştir.

3.2.2. Deneme Konuları

Denemede, farklı yıkama yöntemleri, iyileştirici miktarları ve uygulama

biçimleri ele alınmıştır. Konular aşağıda açıklandığı biçimde oluşturulmuştur

UM: İyileştiricinin (jips) uygulama miktarı

UM1: 13 kg.m-2

UM2: 20 kg.m-2

UB: İyileştiricinin uygulama biçimi

UB1: İyileştiricinin üst toprak katmanına uygulandığı konular. Hesaplanan

iyileştiriciler, büyük tanklarda toprağın ilk 10 cm; küçük tanklarda ise ilk 5 cm

derinliğine karıştırılmıştır.

UB2: İyileştiricinin tümünün toprak profiline karıştırıldığı konular.

İyileştirici, toprağın tümüne karıştırılarak, tanklara yerleştirilmiştir. Monolit toprak

örneklerini içeren çelik tanklarda, iyileştiriciler dikey malç biçiminde uygulanmıştır.

Bu amaçla, toprak yüzü 1 cm’lik karelere ayrılmış, sonra kare köşelerine Ө: 5 mm

çapında demir çubukla delikler açılmış ve iyileştirici açılan deliklere eşit biçimde

uygulanmıştır.

YY: Yıkama yöntemleri

G: Aralıklı göllendirme yöntemi

D: Damla yöntemi

Deneme konuları, farklı toprak tanklarının tümüne uygulanmıştır. Çalışmada

kullanılan farklı ölçülerdeki tanklar, değerlendirme sistematiği içerisinde; A, B ve C

şeklinde simgelendirilmiştir.

A: Monolit toprak örnekleri (20 cm üst toprak; küçük çelik tanklar).

B: Bozulmuş toprak örnekleri (20 cm üst toprak; küçük plastik tanklar).

C: Bozulmuş toprak örnekleri (80 cm toprak profili; büyük plastik tanklar)


25

Denemede, her konu 3 kez yinelenmiştir. Kullanılan toprak örneklerine göre,

her kesimde toplam 3x2x2x2=24 adet tank bulunmaktadır (Şekil 3.5). Tüm


26

CUM1UB1 CUM2UB1 CUM2UB2 CUM1UB2


AUM1UB1 AUM2UB1 AUM1UB2 AUM1UB2 AUM2UB2 AUM1UB2 AUM1UB1 AUM2UB1 AUM1UB1 AUM2UB1 AUM2UB2 AUM1UB2

AUM1UB1 AUM2UB1 AUM1UB2 AUM1UB2 AUM2UB2 AUM1UB2 AUM1UB1 AUM2UB1 AUM1UB1 AUM2UB1 AUM2UB2 AUM1UB2

BUM1UB1 BUM2UB1 BUM2UB2 BUM1UB2 BUM2UB2 BUM1UB2 BUM1UB1 BUM2UB1 BUM1UB1 BUM2UB1 BUM2UB2 BUM1UB2

BUM1UB1 BUM2UB1 BUM2UB2 BUM1UB2 BUM2UB2 BUM1UB2 BUM1UB1 BUM2UB1 BUM1UB1 BUM2UB1 BUM2UB2 BUM1UB2





Tank

: Büyük tank (Damla)

: Büyük tank (Aralıklı Göllendirme)

: Küçük tank (Aralıklı Göllendirme)

: Küçük tank (Damla)

Lateral

Damlatıcı

Şekil 3.5. Deneme planı


27

çalışmada 3x24=72 adet tank kullanılmıştır. Deneme başlangıcında; jips

uygulanmadan önce ve sonra, ayrıca deneme sonunda elde edilen veriler, strip-split

(bölünen-bölünmüş bloklar) deneme desenine göre değerlendirilmiştir. Çalışmada

kullanılan bozulmuş toprak örnekli büyük plastik tanklar ile bozulmuş ve monolit

toprak örnekli küçük tankların görünümleri Şekil 3.6 ve Şekil 3.7’de verilmiştir.

Şekil 3.6. Çalışmada kullanılan monolit (a) ve bozulmuş (b) toprak örneklerini içeren

tanklar

Şekil 3.7. Çalışmada kullanılan bozulmuş toprak örnekli büyük tanklar

(a))

(b))


28

3.2.3. İyileştirici Miktarlarının Hesaplanması

İyileştirici miktarı, Kovda eşitliği ile hesaplanmıştır. Bu amaçla toprağın 80

cm derinliğindeki değişebilir sodyum yüzdesini 15’e düşürmek için gereken jips

miktarı; toprağın iyileştirilecek derinliği, hacim ağırlığı, başlangıç ve ulaşılması

planlanan DSY değerleri ile KDK dikkate alınarak, hesaplanmıştır (Kovda, 1967).

( ) ( ) KDKDSYDSY

ADAEAJG sbst

−×××= −

10010 5 (3.1.)

Eşitlikle kestirilen değer ile bunun %50 fazlası denemede iyileştirici

miktarları olarak kullanılmıştır (UM1 ve UM2).

Çalışmada DSY değerleri, aşağıda verilen eşitlik yardımıyla bulunmuştur

(Kovda, 1967).

100xKDKNaXDSY = (3.2.)

Büyük toprak tankları için hesaplanan iyileştirici miktarları, küçük tanklara

da uygulanmıştır. Böylece, hem tüm toprak profili hem de üst toprak için aynı jips

miktarları kullanılmıştır.

3.2.4. Yıkama Suyu Miktarı ve Uygulama Biçimi

Denemede yıkama suyu, yıkama yöntemlerine eşit; A, B tanklarına aynı, C

tanklarına ise farklı miktarlarda verilmiştir (Çizelge 3.3-3.5). Gerekli su, aralıklı

göllendirme yönteminde, tanklara ölçülü silindirler aracılığıyla uygulanmıştır. Anılan

yöntemde uygulanan yıkama suyunun tank yüzeyine verildiği ve yüzeyden

kaybolduğu anlar kaydedilmiştir.

Damla sulama yöntemi ile yıkamada, yerden 262 cm yüksekliğe koyulan 3

adet su tankından yararlanılmıştır. Elde edilen su yükü ile damla sistemi

çalıştırılmıştır. Suyun toprak yüzeyine ulaştığı an ile sulamanın bittiği ve toprak

yüzeyinden suyun kalmadığı süreler saptanmıştır. Her iki yöntemde de yıkama


29

uygulamaları arasında 48 saat zaman aralıkları bırakılmıştır. Tanklara koyulan sular,

her seyreltmeden sonra değiştirilmiştir.

Damla sulama yönteminde damlatıcı debileri küçük tanklarda 0.5-1.0 L/h;

büyük tanklarda ise 1.0-2.0 L/h arasında değişmiştir. Tüm toprak profilinde (büyük

tanklar) her bir tank için 2 adet damlatıcı; üst toprak profilinde (küçük tanklar) her

bir tank için 1 adet damlatıcı kullanılmıştır. Damlatıcı debileri, çalışma boyunca,

hacimsel yöntem kullanılarak zaman zaman test edilmiştir. Üst toprakta yıkama

suları; suyun tank yüzeyinde göllenmemesi için küçük porsiyonlar halinde

verilmiştir. Küçük tanklarda, damla sisteminin çalıştırıldığı süre boyunca göllenme

olmamıştır. Yıkama süresi, sistemin çalışma süresine eşit olmuştur. Aralıklı

göllendirme yönteminde ise toprak yüzeyinden suyun kaybolma süreleri, saatler

süren zamanda gerçekleşmiştir.

Büyük toprak tanklarında ise hem aralıklı göllendirme hem de damla

sulamada, su toprak yüzeyinden hemen kaybolmamış; bu nedenle yıkama süresinin

belirlenmesinde, damla sulamada sistemin çalıştırılma süresine, suyun toprak

yüzeyinden kaybolma süresi eklenmiştir.

Toprağın hidrolik iletkenliğini artırmak için yıkamalara tuzlu su ile başlanmış

ve zamanla şebeke suyuna doğru seyreltme yapılmıştır (Reeve ve Bower, 1960). Bu

amaçla, deniz suyu 6 kat seyreltilmiş ve EC değeri 43.2 dS.m-1’den 6.28 dS.m-1’e

düşürülmüştür. EC=6.28 dS.m-1 ile denemeye başlanmış ve yıkama suyu şebeke

suyuna doğru seyreltilmiştir.

Büyük tanklarda toprak profilinde ilk 20 cm’lik katmandan, küçük tanklarda

ise alttan çıkan süzüğün değişebilir sodyum yüzdesi (DSYs) değerinin yıkama

suyunun değişebilir sodyum yüzdesi (DSYys) değerine eşit olduğu durumda tuzlu su

(1+1) oranında seyreltilerek, yıkamalara devam edilmiştir. Çıkan süzükte, ECe=4

dS.m-1 ve DSYs=15 değerine ulaşıldığında yıkamalara son verilmiştir.

Tüm toprak profilinde, yıkama uygulamaları süresince zaman zaman

katmansal olarak su örnekleri alınmaya çalışılmıştır. Bu amaçla tanklarda yatay

olarak açılan deliklerden el vakum pompası ile alınan su örneklerinde yıkama

süresince tuz bileşenlerinin nasıl değiştiği araştırılmıştır. Deneme süresince belirli


30

aralıklarla 20 cm ve 40 cm derinliklerden su örnekleri alınmıştır. 60 cm derinlikten

su örnekleri, deneme sonunda, yalnızca bir kez alınabilmiştir.

Büyük tanklarda, tabandan su çıkışları, deneme konularına bağlı olarak,

farklı zamanlarda ve farklı miktarlarda olmuştur. Konulara ilk yıkama suyu

17/12/2009’da verilmiştir. Ancak, tabandan ilk drenaj suyu çıkışı, damla yıkama

biçiminde ve UM1-UB2 ile UM2-UB2 konularında, yıkamalar başladıktan 63 gün

sonra ve 37 cm yıkama suyu uygulandığında, 18/02/2010’da gerçekleşmiştir.

Deneme başladıktan 140 gün sonrasına dek (06/05/2010) tüm konulara eşit miktarda

yıkama suyu verilmiştir. Bu tarihten sonra, yıkamayı hızlandırmak amacıyla yıkama

suyu miktarları artırılmıştır. Fakat, bu kez konularda, yıkama suları, toprak

yüzeyinden 48 saati aşan sürelerde kaybolmaya başlamıştır. Suyun toprak yüzeyinde

uzun sürelerle beklemesinin neden olacağı sakıncaları ortadan kaldırmak için, 48 saat

sonra infiltre olmayan sular, enjektörle çekilerek ölçülmüştür ve konular bir sonraki

yıkamaya kadar (48 saat) kuru olarak bırakılmıştır. Konulara verilen yıkama suyu

miktarlarından, enjektörle çekilen miktarlar çıkarılmış ve kalan yıkama suyu miktarı

veya toprak profiline giren su miktarı olarak kabul edilmiştir. Yıkamalar,

04/01/2011’de bitirilmiştir.

Monolit ve bozulmuş toprak örnekli küçük tanklarda, büyük tanklarda olduğu

gibi, konulara ilk yıkama suyu, eşit miktarda 17/12/2009’da verilmiştir. İlk drenaj

suyu çıkışı, tüm konularda 8.7 cm yıkama suyu uygulandığında, yıkamalar

başladıktan 25 gün sonra, aynı anda, 11/01/2010 günü gerçekleşmiştir. Deneme

konularından farklı drenaj suyu miktarları ölçülmüştür. Konu edinilen tanklarda,

konulara verilen yıkama suları, gereğinden fazla uzun sürelerle toprak yüzeyinde

kalmadığı için, yıkamalar 48 saate bir yinelenerek 04/01/2011 tarihinde sona

erdirilmiştir.


31

Çizelge 3.3. Büyük Tanklarda Yıkama ve Tabandan Çıkan Drenaj Suyu Miktarları ile Yıkama Randımanları

Konular

Toplam Yıkama

Suyu Miktarı, cm

İlk Drenaj Suyu Çıkışının Olduğu

Yığışımlı Yıkama Suyu Miktarı, cm

Toplam Drenaj Suyu Miktarı,

cm

Yıkama Randımanı

%

GCUM1UB1 135.9 81.6 27.4 20.2

DCUM1UB1 121.0 76.5 22.8 18.8

GCUM1UB2 144.0 44.8 45.2 31.4

DCUM1UB2 137.3 36.8 49.2 35.8

GCUM2UB1 136.0 69.2 25.1 18.5

DCUM2UB1 120.4 46.4 27.9 23.2

GCUM2UB2 132.9 43.2 42.7 32.1

DCUM2UB2 125.1 36.8 30.7 24.5

Çizelge 3.4. Küçük Tanklarda Yıkama ve Drenaj Suyu Miktarları ile Yıkama Randımanları (Monolit)

Konular

Toplam Yıkama

Suyu Miktarı, cm




cm

Yıkama Randımanı

%

GAUM1UB1 204.0 8.7 75.7 37.1

DAUM1UB1 105.0 8.7 32.9 31.3

GAUM1UB2 204.0 8.7 66.5 32.6

DAUM1UB2 204.0 8.7 64.5 31.6

GAUM2UB1 105.0 8.7 34.7 33.0

DAUM2UB1 204.0 8.7 57.3 28.1

GAUM2UB2 105.0 8.7 35.3 33.6

DAUM2UB2 204.0 8.7 60.2 29.5


32

Çizelge 3.5. Küçük Tanklarda Yıkama ve Drenaj Suyu Miktarları ile Yıkama Randımanları (Bozulmuş)

Konular

Toplam Yıkama

Suyu Miktarı, cm




cm

Yıkama Randımanı

%

GBUM1UB1 204.0 8.7 74.3 36.4 DBUM1UB1 204.0 8.7 84.1 41.2 GBUM1UB2 204.0 8.7 74.6 36.6 DBUM1UB2 204.0 8.7 84.0 41.2 GBUM2UB1 204.0 8.7 70.6 34.6 DBUM2UB1 204.0 8.7 76.5 37.5 GBUM2UB2 204.0 8.7 72.8 35.7 DBUM2UB2 204.0 8.7 82.4 40.4

3.2.5. Süzüklerin Alınması ve Yıkama

Tankların altında toplanan su örnekleri laboratuvarda analiz edilmiştir.

Öncelikle, suların SAR değerleri elde edilmiş, anılan değerden yararlanarak DSY

değerleri hesaplanmıştır. SAR ve DSY’ler aşağıda verilen eşitlikler yardımıyla

belirlenmiştir (Kanber ve Ünlü, 2010).

2MgCa

NaSAR+

=

)0145.00126.0(1)0145.00126.0(100

SARSARDSY

+−++−

=

Değişebilir sodyum değeri, eğer, drenaj suyu SAR değerinden elde ediliyor

ise DSYs, yıkama suyu SAR değerinden kestiriliyorsa DSYys simgeleri ile

gösterilmiştir. Yıkamalarda, özellikle büyük tanklara, el vakum pompası

kullanılarak, 0.1 bar emiş uygulanmıştır. Böylece, suyun toprak profilinde türdeş

dağılması ve aşağı doğru daha kolay ve aynı hızla hareket etmesi sağlanmaya

çalışılmıştır.

(3.3.)

(3.4.)


33

Tanklara uygulanan birim yıkama suyu miktarları (cm) ile bunların tank

yüzeyinde kaldığı süreler (saat) kullanılarak yıkama süresini veren yığışımlı

infiltrasyon denklemleri elde edilmiştir.

3.2.6. Çözünebilir Tuzların Yıkanması

Büyük tanklarda toprak profilinin 20 cm, 40 cm ve 80 cm; küçük tanklarda

toprağın 20 cm derinliklerinden, deneme boyunca, elde edilen, drenaj sularında

yapılan analizler sonucu elde edilen ECe ve yıkama suyu değerleri kullanılarak;

yıkama eşitlikleri elde edilmiştir (Yurtsever, 1984). Bu amaçla her yıkamadan sonra

toprakta kalan tuzluluk değeri ile yıkama suyu arasındaki ilişkiler incelenmiştir.

Eşitliğin oluşturulmasında, oransal tuz değeri (C/CO) ile oransal yıkama suyu

değerleri (Dys/Dt) kullanılmıştır. Yıkama suyu derinliğinin (Dys) toprak derinliğine

(Dt) oranı (Dys/Dt) bağımsız değişken (X); başlangıca göre toprakta kalan tuz (C/Co)

bağımlı değişken (Y) olarak alınmış ve tuz yıkama eşitlikleri regresyon analizleri ile

belirlenmiştir. Anılan değişkenler karşılıklı noktalanarak, aşağıda verilen eşitlikle

gösterilen ilişkiler elde edilmiştir.

)(lnDt

DysABCoC

⋅−= (3.5.)

3.2.7. Deneme Sonunda Yapılan İşlemler

Deneme sonunda, büyük toprak tankları, elektrikli testere ile düşey olarak

kesilmiş, 20 cm’lik katmanlar halinde toprak örnekleri, toprak yüzeyinden

başlayarak, tankın alt kısma yerleştirilen kumun bulunduğu yere kadar alınmıştır

(Şekil 3.8a ve 3.8b).


34

Şekil 3.8. Bozulmuş toprak örnekli büyük tanklardan örnek alınması

Toprak örnekleri, bozulmuş örnekli küçük tanklarda, tankları keserek (Şekil

3.9a); monolit örnekli küçük tanklarda ise burgu yardımıyla alınmıştır (Şekil 3.9b).

Şekil 3.9. Bozulmuş (a) ve monolit (b) toprak örnekli küçük tanklardan örnek

alınması

Toprak örnekleri, laboratuvarda hava kuru ortamda bırakılarak solma

noktasına ulaşıncaya dek kurutulmuştur (Şekil 3.10). Alınan toprak örneklerinde EC,

(a) (b)

(a) (b)


35

pH, SAR, NaX ve DSY saptanarak, deneme sonunda, gerçekte toprakta ulaşılan

değerler belirlenmeye çalışılmıştır.

Şekil 3.10. Hava kuru ortamda toprak örneklerinin kurutulması

3.2.8. Laboratuvar Analiz Metodları

Denemede, toprak örneklerinde, yıkama ve drenaj sularında aşağıda açıklanan

analizler yapılmıştır.

3.2.8.1. Toplam Tuz (ECe)

Çamur süzüğünün elektriksel iletkenliği (dS.m-1 25 oC’de) ölçülerek

belirlenmiştir. Deneme boyunca, yıkama uygulamalarından sonra elde edilen drenaj

sularının EC’lerinin ölçülmesinde kondaktivite aleti kullanılmıştır (Richards, 1954).


36

3.2.8.2. Toprak Reaksiyonu (pH)

Çamur süzüğünde ve 1/10 toprak çamurunda pH metre ile ölçülmüştür

(Hindistan ve İnceoğlu, 1962).

3.2.8.3. Toprak Nem İçeriği

Toprak örneklerinin nem içeriği gravimetrik yöntemle belirlenmiştir

(Richards, 1954).

3.2.8.4. Bünye

Toprakların kum, kil ve silt yüzdeleri Day (1965) tarafından bildirildiği

şekilde hidrometre yöntemine göre yapılmıştır.

3.2.8.5. Tarla Kapasitesi (TK)

Toprakların 1/3 atmosfer basınç altında tutabildikleri su miktarı, bu basınca

dayanıklı seramik levha kullanılarak tayin edilmiştir (Richards, 1954).

3.2.8.6. Solma Noktası (SN)

Toprakların 15 atmosfer basınç altında tutabildikleri su miktarı, bu basınca

karşı dayanıklı seramik levha kullanarak belirlenmiştir (Richards, 1954).

3.2.8.7. Hacim Ağırlığı (As)

Bozulmamış toprak örneklerinde silindir metodu kullanılarak Richards (1954)

tarafından verilen esaslara göre belirlenmiştir.


37

3.2.8.8. Katyon ve Anyonlar

Deneme başlangıcında topraktaki çözünebilir katyon ve anyonlar

belirlenmiştir. Bunun için hava kuru ortamda kurutulduktan sonra dövülerek 2

mm’lik elekten geçirilen toprak örnekleri kullanılmıştır. Saf su kullanılarak

hazırlanan doygun toprak çamurundan vakumla elde edilen süzüklerde anyon ve

katyonlar Richards, 1954 tarafından belirtilen metotlar ile belirlenmiştir. Ayrıca

deneme boyunca yıkama uygulamalarından sonra elde edilen süzüklerde Ca+Mg ve

Na analizleri yapılmıştır.

Denemede sodyum analizi, Richards (1954) tarafından belirtilen yöntemler

kullanılarak, fleym fotometre aleti ile yapılmıştır. Ca+Mg analizinde, süzük

örneklerinden 1 ml alınmış ve bunun üzerine 24 ml saf su eklenmiştir. Üzerine 10

damla amonyum klorür-amonyum hidroksit tampon eriyiği ve bir ölçek eriochrome

black indikatörü koyulmuştur. Sonra versenatla titre edilerek rengin pembe renkten

mavi renge dönmesi sağlanmış ve harcanan versenat miktarından belirlenmiştir.

3.2.8.9. Değişebilir Sodyum (NaX) ve Katyon Değişim Kapasitesi (KDK)

Toprak parçacıkları üzerindeki Na, belli miktarda toprağı 1 N amonyum

asetat çözeltisi ile çalkalamak suretiyle çözeltiye alınmıştır. Çözeltideki ekstrakte

edilebilen sodyum, fleym fotometre ile belirlenmiştir. Ekstrakte edilebilen katyon

derişiminden suda çözünen katyon derişimi çıkartılarak değişebilir sodyum derişimi

elde edilmiştir (Tüzüner, 1990). Bunun için aşağıdaki eşitlikler kullanılmıştır.

-1

-1 Ekstraktekatyonkons.(me.l )Amonyumasetattaekstrakteedilebilirkatyonlar(me.100g )= x10Fırınkurusu toprakağırlığı(g)

(3.6)

1

1 Saturasyonekstraktındakatyonkons.(me.l )Çözünebilirkatyonlar(me.100g ) xsaturasyon%1000

−− = (3.7)


38

Saturasyon yüzdesi, toprağın doygun hale gelmesi için eklenen su hacmine

göre hesaplanmıştır. Bu hesaplamada hava kuru toprağın içerdiği % nem miktarı da

bilinmelidir. Bu amaçla deneme sonunda büyük ve küçük tanklardan alınan ve açık

havada kurumaya bırakılan toprak örnekleri, 2 mm’lik elekten geçirildikten sonra

100 g tartılarak saturasyon çamuru yapılmış, 100 g toprağı sature hale getirmek için

eklenen su miktarı ve hava kuru toprağın yüzde nem içeriği kullanılarak saturasyon

yüzdesi hesaplanmıştır.

İlaveedilen su (ml) x (100 %nem)%Saturasyon %nemHava kuru toprak ağırlığı (g)

+= + (3.8)

[ ]1Değişebilirkatyonlar (me.100g ) Ekstrakteedilebilirkatyonlar Çözünenkatyonlar− = − (3.9)

Katyon değişim kapasitesi, sodyum asetat yöntemi ile belirlenmiştir. Bunun

için, toprak parçacıkları 1 N sodyum asetat çözeltisi ile çalkalanarak sodyum ile

doyurulmuş, sonra toprak tarafından tutulan sodyum 1 N amonyum asetat çözeltisi

ile geri alınarak miktarı fleym fotometre ile belirlenmiştir (Tüzüner, 1990).

Her iki analizi yapmak için, santrifüj cihazı, santrifüj tüpü, çalkalama

makinası, 100 ml’lik balonjojeler ve fleym fotometre ile 1 N amonyum asetat

çözeltisi, 1 N sodyum asetat çözeltisi ve % 95’lik etil alkol kullanılmıştır.

4.BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz Levent KOÇ

39

4. BULGULAR VE TARTIŞMA

4.1. Tuzluluk ve Sodyumluluğun Giderilmesi

Çalışmada, Sirkenli serisi tuzlu-sodyumlu topraklarının iyileştirilmesinde

kullanılan farklı uygulamaların etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla ECe, pH, SAR,

NaX ve DSY değerlerindeki azalma miktarları dikkate alınmıştır.

4.1.1. Tüm Toprak Profili (C)

4.1.1.1. Tuzluluk ve Sodyumluluk Belirteçlerinin Değişimi

4.1.1.1.(1). ECe Değişimi

Büyük tanklarda, toprak profilinin tümünde, uygulanan konulara ilişkin

deneme başlangıcındaki çamur süzüğü ECe değerleri ile deneme sonunda elde edilen

ECe değerleri, toplu olarak, Ek Çizelge 1’de; ortalama değerler ise Çizelge 4.1’de

verilmiştir. Deneme konularına ilişkin diğer parametre değerlerinin belirlenmesinde,

katmansal olarak, ortalamalar alınmıştır. Çizelge 4.1’de verilen ECe değerleri, toprak

tanklarının 20, 40, 60 ve 80 cm derinliklerinden elde edilen verilerin ortalamaları

alınarak, hesaplanmıştır. Böylece, tüm tank boyunca ECe değerlerindeki değişim,

belirlenmiştir.

Çizelge 4.1’den, en etkili kombinasyon olarak, UM1-UB1 ve UM1-UB2

konuları, ortaya çıkmaktadır. Her iki yıkama biçiminde de UM1-UB2 ve UM1-

UB1’de başlangıca göre, azalan ECe yüzdeleri, sırasıyla, %38.64 ve %39.54 ile en

fazla olmuştur. Ek Çizelge 1’de yinelemeler arasında görülen farklılığın, toprak

örneklerinin tanklara koyulması sırasında uygulanan işlemlerin bir sonucu olarak

ortaya çıktığı düşünülebilir. Genelde, Hindistan, (1974) tarafından belirtildiği gibi,

bu tür denemelerde tanklar arasında kimi farklılıklar olabilmektedir. Sunulan

çalışmada da benzer sorunların ortaya çıktığı, bir kez daha doğrulanmıştır.


40

Çizelge 4.1. Deneme Başlangıcında ve Sonunda ECe Değerlerindeki Değişim

Konular Denemede ECe Değişimi,

dS.m-1 ECe Azalması, dS.m-1

Başlangıca Göre Azalma

% Başlangıç Bitiş GCUM1UB1 7.79 5.36 2.43±1.22 31.19 GCUM1UB2 7.79 4.78 3.01±1.97 38.64 GCUM2UB1 7.79 5.27 2.52±1.21 32.35 GCUM2UB2 7.79 5.91 1.88±0.62 24.13 DCUM1UB1 7.79 4.71 3.08±0.58 39.54 DCUM1UB2 7.79 5.12 2.67±1.83 34.27 DCUM2UB1 7.79 4.85 2.94±0.60 37.74 DCUM2UB2 7.79 6.33 1.46±0.69 18.74

Deneme konularının, elektriksel iletkenlik düşümüne (ECe) olan etkileri

araştırılmış ve bu etkilerin istatistiksel olarak önemli olup olmadığı irdelenmiştir. Bu

amaçla Ek Çizelge 1’de verilen sonuçlar kullanılmıştır. Yapılan varyans analizi

sonuçlarından (Çizelge 4.2) anlaşılacağı gibi, yineleme (Y), jips miktarı (UM) ve

uygulama biçimi (UB) x uygulama miktarı (UM) etkileşimi, istatistiksel olarak, 0.95

güvenle farklı bulunmuştur. Anılan etkileşimi oluşturan öğelerin ortalamaları

arasındaki farkın, istatistiksel olarak, önemli olup olmadığı LSD testi ile

değerlendirilmiştir. LSD testi sonuçlarına göre; m2’ye 13 kg (UM1) jipsin toprak

profiline karıştırılması (UB2), 0.95 güvenle, diğer bileşenlere göre, tuz yıkanmasında

daha etkili olmuştur. Yine LSD testi sonuçlarına göre, UB1(13) ve UB1(20) aynı

grupta yer almışlardır. Bu durumda, jips miktarı arttıkça yüzeye serpmenin, jips

miktarı azaldıkça profile karıştırmanın ECe azalmasında daha etkin olduğu

söylenebilir. Benzer durum, Çizelge 4.1’deki tuz eksilme yüzdelerinde de

görülmektedir. Yıkama ve jips uygulama biçimlerinin tek başına tuz yıkanmasında,

istatistiksel olarak, etkili olmadıkları belirlenmiştir. Sonuçta, jips miktarı arttıkça

jipsin tamamının toprağa serpilmesinin (UB1), ECe azalmasında, önemli olmadığı

anlaşılmıştır.


41

Çizelge 4.2. Varyans Analiz Çizelgesi (Tüm Toprak Profili)

VK ECe pH NaX SAR DSY Kareler Ortalaması

Yineleme (Y) 2.87* 0.02ns 3.72ns 9.16ns 32.46ns YB 0.04ns 0.03ns 1.62ns 29.44* 16.02ns H1 0.07 0.005 0.345 0.745 2.645 UM 2.15* 0.01ns 9.89* 4.25ns 35.18*

UM xYB 0.04ns 0.0003ns 0.13ns 3.50ns 21.99* H2 0.16 0.002 1.051 1.05 1.97 UB 1.40ns 0.70* 11.05* 89.22** 186.61** H3 0.82 0.01 0.45 0.74 1.23

UB x YB 1.25ns 0.05ns 9.11ns 15.87ns 30.76ns H4 7.16 0.05 0.96 11.97 28.13

UBxUM 1.96* 0.003ns 2.49ns 0.005ns 24.36ns UBxUMxYB 0.007ns 0.008ns 2.29ns 2.04ns 19.56ns

H5 0.25 0.04 1.92 2.28 17.01 Genel - - - - - LSD

Y3*UB2(UM1)*

1.04*-1.17* UB2* 0.34*

UM2*UB2* 1.28*-1.36*

D*-UB2** 2.21*-3.85**

GUM2*-UB2** 4.34*-5.57**

*istatistiksel olarak 0.05 düzeyinde önemli; ** istatistiksel olarak 0.01 düzeyinde önemli; ns:önemsiz; KO: kareler ortalaması; VK: varyasyon kaynakları, H:hata

4.1.1.1.(2). pH Değişimi

Ele alınan konulara ilişkin deneme başlangıcında ve sonunda elde edilen pH

değerleri, toplu olarak Ek Çizelge 2’de, konu ortalamaları ise Çizelge 4.3’te

verilmiştir. Deneme başlangıcında, bir başka değişle jips uygulanmasından sonra ve

deneme sonunda çamur süzükleri pH değerleri arasındaki farkların oluşmasında, jips

uygulama biçiminin diğer uygulamalara göre daha etkin olduğu söylenebilir (Çizelge

4.3). Değinilen çizelgede görüldüğü gibi, toprakta pH azalmasında, istatistiksel

anlamda olmamakla birlikte, UM2-UB2 uygulaması, en etkin konu olarak ortaya

çıkmıştır. Anılan uygulamalarda, pH düşüşleri, %13.96-13.38 olarak elde edilmiştir.

Jips miktarının 20 kg.m-2 olması ve tüm toprak profiline karıştırılması durumunda,

pH düşümünde, diğer uygulamalara göre, daha etkili sonuç alınabileceği, izlenimi

edinilmiştir.


42

Çizelge 4.3. Deneme Başlangıcında ve Sonunda pH Değerlerindeki Değişim

Konular Denemede pH Değişimi pH

Azalması


% Başlangıç Bitiş GCUM1UB1 8.67 7.93 0.74±0.09 8.54 GCUM1UB2 8.67 7.56 1.11±0.0.7 12.80 GCUM2UB1 8.67 7.95 0.72±0.18 8.30 GCUM2UB2 8.67 7.46 1.21±0.04 13.96 DCUM1UB1 8.67 7.82 0.85±0.16 9.80 DCUM1UB2 8.67 7.55 1.12±0.03 12.92 DCUM2UB1 8.67 7.76 0.91±0.30 10.50 DCUM2UB2 8.67 7.51 1.16±0.03 13.38

Deneme konularının pH düşümüne etkileri, istatistiksel yöntemlerle analiz

edilmiştir. Bu amaçla Ek Çizelge 2’de gösterilen veriler kullanılmıştır. Analiz

sonuçlarına göre, yalnızca, jips uygulama biçimlerinin (UB), toprak tepkimesinin

düşürülmesinde, etkin olduğu anlaşılmıştır (Çizelge 4.2). İyileştiricinin toprak

yüzüne serpilip karıştırılması ile tüm toprak profiline karıştırılması arasında,

istatistiksel olarak, %95 güvenle farklılıklar olduğu saptanmıştır. Konu ortalamaları

arasındaki farkın, istatistiksel olarak karşılaştırılmasında, LSD testi uygulanmıştır ve

jipsin toprağa karıştırılmasının (UB2), 0.05 düzeyinde daha etkin olduğu

anlaşılmıştır. Bu durumda, kullanılan iyileştiricinin, kesinlikle tüm toprak profiline

karıştırılması, pH düşümü için önerilebilecek, en iyi yöntem olarak ortaya çıktığı

söylenebilir.

4.1.1.1.(3). Değişebilir Sodyum (NaX) Değişimi

Deneme başlangıcında ve sonunda elde edilen NaX değerleri, toplu olarak,

Ek Çizelge 3’de; konulara ilişkin ortalama değerler ise Çizelge 4.4’te verilmiştir. Bu

amaçla çalışmanın başlangıcında ve sonunda çamur süzüklerinden elde edilen

değişebilir sodyum (NaX) değerleri arasındaki farklar kullanılmıştır Çizelge 4.4

incelendiğinde, başlangıca göre ortalama en yüksek NaX azalmalarının, her iki

yıkama biçiminde de, UM2-UB2 uygulamasından elde edildiği görülecektir. Anılan

uygulamalarda, NaX azalmaları, sırasıyla, %73.57 ve %72.18 olarak ölçülmüştür.


43

NaX’deki en az düşüş ise; her iki yıkama biçiminde, UM1-UB1 uygulamalarından

elde edilmiştir. Değinilen uygulamalarda, göllendirmede %51.25, damlada ise

%65.19 değerlerine ulaşılmıştır. Buradan, aralıklı göllendirme ve damla yıkama

biçimlerinde azalan ya da artan jips miktarlarında, iyileştiricinin mutlaka toprağa

karıştırılması gerektiği, söylenebilir.

Çizelge 4.4. Deneme Başlangıcında ve Sonunda NaX Değerleri (me.100g-1)

Konular

Denemede NaX Değerleri Değişimi NaX

Azalması


% Başlangıç Bitiş

GCUM1UB1 18.01 8.78 9.23±1.24 51.25 GCUM1UB2 18.01 4.93 13.08±1.07 72.63 GCUM2UB1 18.01 6.09 11.92±0.32 66.19 GCUM2UB2 18.01 4.76 13.25±1.33 73.57 DCUM1UB1 18.01 6.27 11.74±0.94 65.19 DCUM1UB2 18.01 5.10 12.91±1.93 71.68 DCUM2UB1 18.01 6.12 11.89±0.93 66.02 DCUM2UB2 18.01 5.01 13.00±1.18 72.18

Deneme konularının NaX azalmalarına etkileri, istatistiksel yöntemlerle

analiz edilmiştir. Bunun için Ek Çizelge 3’de verilen değerler kullanılmıştır. Yapılan

istatistiksel analiz sonucunda, jips uygulama miktarları (UM) ve uygulama

biçimlerinin (UB), NaX azalması üzerine, birbirinden bağımsız olarak, 0.05

düzeyinde önemli olarak farklı etki ettikleri anlaşılmıştır (Çizelge 4.2). Bu durumda,

UM ve UB’ye ilişkin ortalamalar, LSD testi ile karşılaştırılmıştır. Uygulama

biçimlerine göre yapılan test sonunda, UB2’nin (jipsin toprağın tamamına

karıştırılması), NaX azaltılmasında, 0.95 güvenle önerilebileceği belirlenmiştir. Öte

yandan, UM2 (20 kg.m-2) uygulama miktarının, NaX azaltılmasında, UM1’e göre,

0.95 güvenle daha fazla etkili olduğu saptanmıştır. Bu durumda, Sirkenli Serisi

sorunlu topraklarında, değişebilir sodyumun (NaX) düşürülmesi için 20 kgm-2 jipsin

toprak profilinin tümüne karıştırılmasının, önerilebileceği, söylenebilir.


44

4.1.1.1.(4). Sodyum Adsorpsiyon Oranı (SAR)

Çalışmanın başlangıcında ve sonunda, çamur süzüklerinden elde edilen SAR

değerleri ve aralarındaki farklar, toplu olarak, Ek Çizelge 4’de konu ortalamaları ise

Çizelge 4.5’de verilmiştir. Anılan çizelgede, jipsin toprak profilinin tümüne

karıştırlması (UB2) şeklindeki uygulama biçimi, her iki yıkama yönteminde de, en

yüksek değerleri almıştır (%92.51 ve %92.14). Yıkama biçimlerinde ortalama SAR

azalması, damla yönteminde %90.39; göllendirmede ise %87.51 olarak

hesaplanmıştır. Buradan, istatistiksel olmamakla birlikte, SAR değerinin

azaltılmasında damla yöntemi ile iyileştiricinin toprak profilinin tümüne

karıştırılmasının daha etkili bir uygulama olduğu izlenimi edinilmiştir.

Çizelge 4.5. Deneme Başlangıcında ve Sonunda SAR Değerlerindeki Değişim

Konular Denemede SAR Değerleri

Değişimi SAR

Azalması



Deneme konularının, SAR azaltılmasına etkileri istatistiksel yöntemlerle

araştırılmıştır. Bu amaçla Ek Çizelge 4’de gösterilen veriler kullanılmıştır. Yapılan

analiz sonunda, jips uygulama biçimleri (UB) arasında 0.99, yıkama biçimleri (YB)

arasında ise 0.95 güvenle istatistiksel anlamda fark olduğu saptanmıştır (Çizelge 4.2).

Buradan, tuzlu-sodyumlu Sirkenli Serisi topraklarında SAR değerinin düşürülmesi

üzerine, jips miktarı değil; jips uygulama ve yıkama biçimlerinin ayrı ayrı,

birbirinden bağımsız olarak, etki ettiği söylenebilir. Bu durumda, yıkama ve

uygulama biçimlerine ilişkin konuların ortalamaları arasındaki farkların, istatistiksel

olarak önemli olup olmadığı, LSD yöntemiyle test edilmiştir. Yapılan analizde, jipsin


45

toprak profiline karıştırılması (UB2) ve yıkanmanın damla yöntemiyle (D) yapılması

yoluyla SAR değerinin daha etkin biçimde düşürülebileceği saptanmıştır. Buradan,

Sirkenli tuzlu-sodyumlu topraklarının iyileştirilmesinde, SAR değerlerinin

düşürülmesi için, iyileştiricinin (jipsin) tüm toprak profiline karıştırılması ve damla

yöntemiyle yıkamanın yapılmasının, etkin uygulama olarak kabul edilebileceği

açıklanabilir.

4.1.1.1.(5). Değişebilir Sodyum Yüzdesi (DSY)

Deneme konularının DSY azalışına etkileri, çalışmanın başlangıcında ve

sonunda elde edilen DSY değerleri dikkate alınarak saptanmıştır (Ek Çizelge 5).

Konulara ilişkin ortalama değerler, Çizelge 4.6’da verilmiştir. Anılan çizelgeden,

başlangıca göre en fazla DSY azalması, her iki yıkama biçiminde de UM2-UB2

uygulamasından elde edilmiştir. Konu edinilen uygulama ile değişebilir sodyum,

%74.60 (G) ve %73.30 (D) düzeylerinde azalmıştır. DSY’deki en az düşüş ise;

aralıklı göllendirmede %53.16 ile UM1-UB1; damla sulama yönteminde ise %66.57

ile yine UM1-UB1 konusunda meydana gelmiştir. Buradan; yıkama biçimi dikkate

alınmaksızın, Sirkenli Serisi sorunlu topraklarında, DSY azalımı için iyileştiricinin

toprak profiline karıştırılmasının, etkin bir uygulama olduğu izleniminin edinildiği

söylenebilir.

Çizelge 4.6. Deneme Başlangıcında ve Sonunda DSY Değerlerindeki Değişim

Konular Denemede DSY

Değerlerinin Değişimi DSY Azalması




46

Deneme konularının DSY azalışına etkileri, istatistiksel yöntemlerle

araştırılmıştır. Bu amaçla Ek Çizelge 5’de verilen değerler kullanılmıştır. Yapılan

istatistiksel analizde (Çizelge 4.2), jips uygulama biçimleri (UB), uygulama

miktarları (UM) ve uygulama miktarları ile yıkama biçimleri (UM x YB)

etkileşiminin, sırasıyla, 0.01 ve 0.05 düzeylerinde, istatistiksel olarak, farklı oldukları

belirlenmiştir. Buradan, DSY azaltımı üzerine, uygulanan jips miktarlarının yıkama

biçimlerine bağlı olarak; jips uygulama biçimlerinin ise bağımsız olarak, farklı etki

ettikleri söylenebilir.

Konu ortalamaları arasındaki farkların önem dereceleri LSD testi ile

denetlenmiştir. Buna göre, 20 kg.m-2 jipsin (UM2) toprak profiline karıştırılmasının

(UB2) ve göllendirme yöntemiyle (G) yıkama yapılmasının diğer kombinasyonlara

göre 0.95 güvenle daha etkili olduğu anlaşılmıştır.

Tüm toprak profilinde, jipsin kullanılmasıyla birlikte toprak çözeltisinde

tuzluluk (ECe) başlangıca göre yaklaşık %19 ile %39; pH, %9 ile %14; NaX, %51 ile

%74; SAR, %83 ile %92 ve DSY %53 ile %75 oranında azalmıştır. Özellikle son

zamanlarda yapılan çalışmalar, jipsin özellikle NaX, ECe, SAR, DSY, ve AWC

değerlerini iyileştirdiğini göstermiştir (Makoi ve Verplancke., 2010; Suhayda ve ark.,

1997). Makoi ve Verplancke (2010) yaptıkları çalışmada; bu çalışma ile benzer

biçimde jipsin toprağın tümüne karıştırılması, ECe, NaX, SAR, DSY ve AWC’yi

istatistiksel olarak %95 güvenle iyileştirmiştir.

4.1.2. Üst Toprak Katmanı (A ve B)

4.1.2.1. Tuzluluk ve Sodyumluluk Belirteçlerinin Değişimi

Benzer şekilde, tuzluluk ve sodyumluluk belirteçlerinin değişimleri, farklı

yapıdaki üst toprak katmanlarında araştırılmıştır. ECe, pH, SAR, NaX ve DSY gibi

ölçütlerin, uygulanan işlemlerden ne ölçüde ve nasıl etkilendikleri incelenmiştir. Bu

amaçla, ele alınan her bir ölçütün çalışmanın başındaki değerleri ile sonundaki

değerleri arasındaki farklardan yararlanılmıştır.


47

Bozulmamış (monolit) ve bozulmuş örnekli üst toprak katmanlarında

yukarıda sıralanan tuzluluk-sodyumluluk ölçütlerinin değişimlerine ilişkin sonuçlar

aşağıda verilmiştir.

4.1.2.1.(1). ECe Değişimi

Bozulmamış (monolit) ve bozulmuş örnekli üst toprak katmanlarındaki ECe

değişimleri, toplu olarak Ek Çizelge 6 ve 7’de; konulara ilişkin ortalama değerler ise

Çizelge 4.7’de verilmiştir. Anılan çizelgeden, monolit üst toprakta, en fazla ECe

düşmesi göllendirme yıkama biçiminde %39.30 ile UM1-UB1; damla yönteminde

ise %31.54 ile UM2-UB2 uygulamasında elde edilmiştir. Buradan, yıkama

yöntemlerine bağlı olarak, jipsin hem uygulama miktarının hem de uygulama

biçiminin değişebileceği anlaşılmıştır. Örneğin, monolit toprakta jipsin göllendirme

yıkama biçiminde az miktarda ve yüzeye serpilmesinin; damlada ise daha fazla

miktarda toprağa karıştırılarak kullanılmasının, daha etkin olduğu söylenebilir.

Bozulmuş üst toprak katmanında ise, başlangıca göre, en fazla ECe azalması,

göllendirme yıkama biçiminde, %52.74 ile UM2-UB2 konusunda; damla yıkama

biçiminde ise %43.95 ile UM1-UB1 konusunda ölçülmüştür. Ulaşılan sonuçlar,

monolit toprak için elde edilenlerle benzerlikler taşımaktadır. Burada da, istatistiksel

anlamda olmamakla birlikte, yıkama biçimine bağlı olarak, jips miktarı ve uygulama

tavrı değişmiştir. Örneğin, göllendirme yıkama için daha fazla jipsin toprağa

karıştırılması istenirken; damlada daha az miktarda jipsin yüzeye serpilmesi gerektiği

söylenebilir. Bu durumda, göllendirme yıkamada, damlaya göre daha fazla jips

miktarına gerek olduğu düşünülebilir.


48

Çizelge 4.7. Deneme Başlangıcında ve Sonunda ECe Değerlerindeki Değişim

Konular Denemede ECe Değişimi

dS.m-1

ECe Azalması


% Başlangıç Bitiş GAUM1UB1 9.67 5.87 3.80±1.35 39.30 GAUM1UB2 9.67 7.50 2.17±1.70 22.44 GAUM2UB1 9.67 6.02 3.65±1.01 37.75 GAUM2UB2 9.67 7.50 2.17±0.94 22.44 DAUM1UB1 9.67 7.46 2.21±1.67 22.85 DAUM1UB2 9.67 8.33 1.34±0.87 13.86 DAUM2UB1 9.67 8.25 1.42±0.82 14.68 DAUM2UB2 9.67 6.62 3.05±1.00 31.54 GBUM1UB1 9.67 5.93 3.74±0.22 38.67 GBUM1UB2 9.67 5.30 4.37±0.21 45.19 GBUM2UB1 9.67 5.45 4.22±1.03 43.64 GBUM2UB2 9.67 4.57 5.1±0.57 52.74 DBUM1UB1 9.67 5.42 4.25±0.70 43.95 DBUM1UB2 9.67 5.56 4.11±0.45 42.50 DBUM2UB1 9.67 6.98 2.69±2.14 27.82 DBUM2UB2 9.67 5.57 4.10±0.76 42.40

Deneme konularının, ECe azalmasına etkileri, istatistiksel yöntemle

değerlendirilmiştir. Bu amaçla Ek Çizelge 6 ve 7’de verilen değerler kullanılmıştır.

Yapılan analiz sonuçlarına göre; bozulmamış (monolit) örnekli üst toprak

katmanında deneme konuları arasında istatistiksel anlamda önemli farkların olmadığı

anlaşılmıştır (Çizelge 4.8). Buradan, konular arasında, Çizelge 4.7’de belirtilen

farkların, tümüyle şansa bağlı olarak meydana geldiği söylenebilir.

Bozulmuş örnekli üst toprak katmanında ECe azalması ile ilgili olarak yapılan

analizde ise; UM ile YB etkileşiminin 0.95 güvenle istatistiksel olarak birbirlerinden

farklı olduğu anlaşılmıştır (Çizelge 4.8). Bu nedenle konu ortalamaları arasındaki

farklar, LSD testi ile denetlenmiştir. Buna göre, en fazla ECe azalmasının 20 kg.m-2

jipsin uygulandığı (UM2) ve aralıklı göllendirme yıkama yönteminin (G) kullanıldığı

kombinasyondan alındığı saptanmıştır.


49

4.1.2.1.(2). pH Değişimi

Monolit ve bozulmuş örnekli üst toprak katmanlarında pH değerlerinin

değişimleri, toplu olarak Ek Çizelge 8 ve 9’da, konu ortalamaları ise Çizelge 4.8’de

verilmiştir. İstatistiksel anlamda olmamakla birlikte, en yüksek pH düşümleri, her iki

üst toprak koşulunda da damla yıkama biçiminde ölçülmüştür. Örneğin, monolit üst

toprakta %10.75 ile UM1-UB1; bozulmuş üst toprakta ise %11.59 ile UM1-UB2

konularında elde edilmiştir. Bunları, %11.11 ile bozulmuş örnekli toprakta ve

göllendirme yıkama biçiminde UM2-UB2 konusu izlemiştir. pH düşmesinin en az

olduğu konular; monolit üst toprakta %6.76 ile damla yıkama biçiminde UM2-UB1

ve bozulmuş üst toprakta ise %8.82 ile damla ve UM1-UB1 konularında ölçülmüştür.

Buradan, monolit üst toprakta damla sulama yöntemi ile 13 kg.m-2 jipsin toprağa

serpilerek verilmesinin; bozulmuş üst toprakta ise damla sulama yöntemi ile 13 kg.m-

2 jipsin toprağa karıştırılmasının pH azalmasında en etkin yol olduğu söylenebilir.

Deneme konularından pH azalması ile elde edilen sonuçlar, istatistiksel

yöntemlerle de değerlendirilmiştir. Bu amaçla Ek Çizelge 8 ve 9’da verilen deneme

başlangıcı ile sonundaki pH değerleri arasındaki farklar kullanılmıştır. Bozulmuş ve

bozulmamış üst toprak katmanlarında, deneme konuları arasında istatistiksel anlamda

herhangi bir farkın olmadığı anlaşılmıştır. Monolit (bozulmamış) örnekli üst

topraklar için; anılan değerler için yapılan istatistiksel analizde deneme konularının

pH değişimine etkilerinin olmadığı saptanmıştır (Çizelge 4.9).


50

Çizelge 4.8. Deneme Başlangıcında ve Sonunda pH Değerlerindeki Değişim

Konular Denemede pH Değişimleri

pH Azalması


% Başlangıç Bitiş

GAUM1UB1 8.28 7.47 0.81±0.06 9.78 GAUM1UB2 8.28 7.50 0.78±0.06 9.42 GAUM2UB1 8.28 7.61 0.67±0.17 8.09 GAUM2UB2 8.28 7.58 0.70±0.16 8.45 DAUM1UB1 8.28 7.39 0.89±0.21 10.75 DAUM1UB2 8.28 7.53 0.75±0.04 9.06 DAUM2UB1 8.28 7.72 0.56±0.19 6.76 DAUM2UB2 8.28 7.54 0.74±0.16 8.94 GBUM1UB1 8.28 7.41 0.87±0.23 10.51 GBUM1UB2 8.28 7.42 0.86±0.14 10.39 GBUM2UB1 8.28 7.38 0.90±0.13 10.87 GBUM2UB2 8.28 7.36 0.92±0.15 11.11 DBUM1UB1 8.28 7.55 0.73±0.04 8.82 DBUM1UB2 8.28 7.32 0.96±0.12 11.59 DBUM2UB1 8.28 7.44 0.84±0.18 10.14 DBUM2UB2 8.28 7.43 0.85±0.12 10.27


51

Çiz

elge

4.9

. Var

yans

Ana

liz Ç

izel

gesi

(Üst

Top

rak

Kat

man

ı)

SAR

Boz

ulm

uş

KO

0.47

ns

6.55

ns

0.69

4.78

*

6.41

**

0.24

5.17

*

0.06

1.29

ns

3.13

0.07

ns

0.52

ns

0.70

-

DU

M1*

*-U

B2*

2.

08**

-0.9

3*

Mon

olit

KO

36.3

8ns

420.

42ns

55.1

3

7.72

ns

70.9

3ns

19.5

0

25.1

4ns

34.1

5

0.06

ns

105.

04

42.1

6ns

2.41

ns

41.8

7

- -

NaX

Boz

ulm

uş

KO

0.12

ns

1.85

**

0.08

1.77

**

0.67

**

0.02

0.09

ns

0.02

0.00

04ns

0.15

0.11

ns

0.15

ns

0.05

-

DU

M2*

* 1.

10**

Mon

olit

KO

8.95

ns

5.69

ns

2.96

61.6

8*

0.12

ns

4.31

18.2

8ns

7.20

63.4

3ns

6.83

0.13

ns

89.5

7**

0.15

- G

UM

1UB

1**

DU

M2U

B2*

*

pH

Boz

ulm

uş

KO

0.02

ns

0.01

ns

0.02

0.00

4ns

0.00

3ns

0.01

5

0.03

ns

0.04

0.02

ns

0.03

0.01

5ns

0.02

ns

0.02

- -

Mon

olit

KO

0.06

ns

0.00

01ns

0.00

5

0.12

ns

0.00

5ns

0.02

5

0.00

1ns

0.01

0.00

02ns

0.03

0.06

ns

0.03

ns

0.01

- -

ECe

Boz

ulm

uş

KO

0.59

ns

1.97

ns

1.98

0.05

ns

2.90

*

0.21

2.90

ns

1.90

0.02

ns

1.83

1.22

ns

0.63

ns

0.32

-

GU

M2*

1.

27*

Mon

olit

KO

0.14

ns

5.32

ns

0.52

0.22

ns

0.44

ns

2.63

2.08

ns

1.69

5.59

ns

1.99

2.61

ns

2.09

ns

1.12

- -

VK

Yin

elem

e

YB

H1

UM

UM

xYB

H2

UB

H3

UB

xYB

H4

UB

xUM

UB

xUM

xYB

H5

Gen

el

LS

D


52

4.1.2.1.(3). Değişebilir Sodyum (NaX)

Deneme başlangıcında ve sonunda elde edilen değişebilir sodyum (NaX)

değerleri arasındaki farklar, toplu olarak, Ek Çizelge 10 ve 11’de; konulara ilişkin

ortalama değerler ise Çizelge 4.10’da verilmiştir.

Çizelge 4.10’da verilen ortalama değerlerden, monolit üst toprak

katmanında göllendirme, bozulmuş örnekli üst toprakta ise damla yıkama

biçimlerinden en yüksek NaX düşüşleri elde edilmiştir. Göllendirme yıkama

biçiminde %83.54 ile UM2-UB2; damlada ise %97.05 ile UM2-UB1 konuları en

yüksek NaX azalması sağlamışlardır. Monolit üst katmanda göllendirme yıkama

biçiminde uygulanan UM2-UB2 konusu, denemede elde edilen en küçük NaX

azalmasını sağlayan uygulama olarak dikkatleri çekmiştir. Bu konuda NaX

düşmesi, %31.17 düzeyindedir. Burada, üst toprak koşuluna göre, jips miktarı,

yıkama ve jips uygulama biçimlerinin NaX azalmasına farklı etki ettikleri

söylenebilir.

Çizelge 4.10. Denemede NaX (me.100g-1) Değerlerindeki Değişim

Konular Denemede NaX

Değerlerinin Değişimi

NaX Azalması, me.100g-1




53

Deneme konularının NaX değerlerindeki azalmalara etkileri, istatistiksel

yöntemlerle analiz edilmiştir (Çizelge 4.9). Bunun için Ek Çizelge 10 ve 11’de

verilen, NaX farklarına ilişkin değerler kullanılmıştır.

Çizelge 4.9’da görüldüğü gibi, monolit üst toprak katmanında, jips

uygulama miktarı (UM), %95; jips uygulama miktarı (UM) x uygulama biçimi

(UB) x yıkama biçimi (YB) üçlü etkileşimi %99 güvenle istatistiksel olarak NaX

azalmasına farklı etki etmişlerdir. Bu durumda, ele alınan değişkenler, NaX

değerlerini, birbirlerine bağlı olarak etkilemişlerdir. Üçlü etkileşimi oluşturan

öğelerin ortalamaları, LSD testi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre;

göllendirme sulama yöntemiyle yapılan yıkamada hangi jips miktarı olursa olsun

kesinlikle jips toprağa serpilerek uygulanmalıdır. Damla sulama yöntemiyle

yapılan yıkamada ise, iyileştirici miktarı arttıkça jipsin toprağa karıştırılarak

uygulanmasının, istatistiksel olarak, 0.01 düzeyinde daha etkin olduğu

söylenebilir. Göllendirme yıkama biçiminde ise UM1 (13 kg.m-2) miktarının,

toprağa serpilmesinin, 0.01 düzeyinde daha etkin olduğu belirlenmiştir. İyileştirici

miktarı artırıldığında bile jipsin toprağa serpilmesinin, toprağa karıştırılmasına

göre, 0.01 düzeyinde NaX değerini daha etkin biçimde azalttığı söylenebilir.

Bozulmuş örnekli üst toprak katmanında ise yıkama biçimi (YB)

uygulama miktarı (UM) ve UMxYB etkileşimi %99 güvenle istatistiksel olarak,

NaX değerlerindeki azalışa farklı etki etmişlerdir (Çizelge 4.9). UM x YB

etkileşimine ilişkin konuların ortalamaları arasındaki farkların, istatistiksel olarak

önemli olup olmadıkları, LSD testi ile değerlendirilmiştir. Buna göre; yıkamanın

damla sulama yöntemiyle yapılması ve 20 kg.m-2 (UM2) jips uygulaması ile NaX

değerinin en etkin biçimde azaltılacağı söylenebilir.

4.1.2.1.(4). Sodyum Adsorpsiyon Oranı (SAR)

Çalışmanın başlangıcında ve sonunda çamur süzüklerinden elde edilen

SAR değerleri arasındaki farklar, toplu olarak, Ek Çizelge 12 ve 13’de, konu

ortalamaları ise Çizelge 4.11’de verilmiştir.

İstatistiksel anlamda olmamakla birlikte, en yüksek SAR azalması, monolit

katmanda damla, bozulmuş örnekli katmanda ise göllendirme yıkama


54

biçimlerinde elde edilmiştir. Değinilen yıkama biçimlerinde UM2-UB2

uygulaması ile en yüksek SAR azalmasına ulaşılmıştır. Anılan uygulama ile

monolit toprak ve damla yıkama ile %82.65, bozulmuş örnekli üst toprak ve

göllendirme yıkama ile %91.40 SAR azalmaları olduğu saptanmıştır (Çizelge

4.11). Tüm denemede, en az SAR azalması, monolit toprak katmanında, aralıklı

göllendirme yıkama biçiminde %57.48 ile UM2-UB1 konusunda; damla yıkama

tekniğinde ise; %76.07 ile UM1-UB2 konusunda gerçekleşmiştir. Bu durumda,

aralıklı göllendirme yıkama biçiminde jips miktarları arttıkça toprak yüzeyine

serpilerek; damla yıkamada ise jips miktarları azaldıkça toprağa karıştırılarak

uygulanmaması gerektiği söylenebilir.

Bozulmuş örnekli üst katmanda, SAR değerlerindeki en az düşüş, aralıklı

göllendirme yıkama tekniğinde %86.36 ile UM1-UB1 konusunda; damla yıkama

tekniğinde ise; %90.17 ile UM2-UB1 konusunda gerçekleşmiştir.

Çizelge 4.11. Deneme Başlangıcında ve Sonunda SAR Değerlerindeki Değişim

Konular Denemede SAR

Değerlerinin Değişimi

SAR Azalması



Konular arası değerlendirmede istatistiksel yöntemlerden de

yararlanılmıştır. Bu amaçla Ek Çizelge 12 ve 13’de verilen rakamlar

kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucuna göre; monolit üst toprakta SAR


55

azalmasına hiçbir öğe istatistiksel anlamda farklı etki etmemiştir. Başka bir

deyişle uygulanan konular, SAR azalmasına benzer etki etmişlerdir. Buradan,

Çizelge 4.11’de sözü edilen konular arası farklılıkların, doğrudan şansa bağlı

olarak meydana geldiği, istatistiksel anlamda önemli olmadığı, söylenebilir.

Bozulmuş üst toprakta, yapılan analiz sonucunda (Çizelge 4.8); UM ve UB

istatistiksel olarak 0.95 güvenle; UM x YB etkileşimi ise; 0.99 güvenle SAR

azalması üzerine farklı biçimlerde etki etmişlerdir. Bu durumda, UB ve UM x YB

etkileşimine ilişkin konuların ortalamaları arasındaki farkların istatistiksel olarak

önemli olup olmadığı LSD testi ile denetlenmiştir. Yapılan analizde; jipsin toprak

profiline karıştırılması (UB2) ve damla sulama tekniğiyle (D) yıkanmasıyla SAR

değerinin en etkin biçimde düşürüleceği saptanmıştır. Buradan; aralıklı

göllendirme yıkama biçiminde jips miktarları azaldıkça; damla yıkama biçiminde

ise jips miktarları arttıkça toprağa karıştırılarak uygulanmalarının, daha yararlı

olabileceği söyleyebilir.

Üst toprak profilinde, jipsin kullanılmasıyla birlikte monolit toprak

çözeltisinde tuzluluk (ECe) başlangıca göre yaklaşık %14 ile %39; pH, %7 ile

%11; NaX, %31 ile %81; SAR, %57 ile %82 oranında azalmıştır. Bozulmuş

toprak çözeltisinde ise; (ECe) başlangıca göre yaklaşık %28 ile %53; pH, %9 ile

%12; NaX, %88 ile %97; SAR, %86 ile %91 oranında azalmıştır.

4.2. Toprak Profili Boyunca ECe ve DSY Değerlerinin Değişimi

4.2.1. Tüm Toprak Profili (C)

4.2.1.1. ECe Değişimi

Tüm toprak profilini kapsayan tankların farklı katmanlarından küçük el

vakum pompası (hand vacuum pump) yardımıyla alınan toprak suyu örneklerinde

ölçülen ECe değerlerinin değişimleri; Şekil 4.1 ve 4.2’de verilmiştir. Anılan

şekillerden anlaşılacağı gibi; ECe değerleri, konulara ve uygulanan yığışımlı

yıkama suyu miktarlarına göre değişmiştir. Ele alınan her bir konunun, ilk drenaj

suyu çıkış zamanları ve miktarları farklı olmuştur. Her bir konunun, drenaj suyu


56

çıkış zamanları ve miktarları farklı olduğundan toplam yıkama suyu miktarları da

farklı olmuştur. En fazla yıkama suyu 144 cm ile göllendirme yıkama biçiminde

UM1-UB2 konusuna verilmiştir. O nedenle ECe değişimleri, 3 farklı yıkama suyu

düzeyleri için irdelenmiştir. Değinilen yıkama suyu düzeyleri, başlangıcı temsil

eden ilk su çıkışının olduğu yığışımlı yıkama suyu miktarı, 100 cm yıkama suyu

ve çalışma sonunu temsil eden toplam yıkama suyu miktarları şeklinde

düzenlenmiştir.

Başlangıç değeri, ilk drenaj suyunun ve katmanlardan alınan toprak

sularının ECe ölçümleri olarak kabul edilmiştir. Şekillerden görüldüğü gibi, toprak

profilinde en fazla ECe azalması, göllendirme yıkama biçiminin kullanıldığı

UM2-UB2 uygulamasından elde edilmiştir. Örneğin, anılan konuda ilk drenaj

suyunun ECe değeri 130.5 dS.m-1 iken, 100 cm yıkama suyu sonucu 70.6 dS.m-1

ve 133 cm yıkama suyunda ise 20.1 dS.m-1’ye düşmüştür. Buna karşı, toplam

yıkama suyunun uygulanmasından sonra, tartışılan konuda ilk 20 cm toprak

derinliğindeki tuz miktarı yaklaşık 4.2 dS.m-1 dolaylarında bulunmuştur. Buna

karşı, en az yıkama suyu verilen damla yıkama biçiminde UM2-UB1 konusunda,

değinilen ECe değerleri; 46 cm yıkama suyu sonucu 134.7 dS.m-1; 100 cm yıkama

suyu sonucu 42.6 dS.m-1 ve 120 cm yıkama suyunda 39.8 dS.m-1’ye düşmüştür.

Aynı konuda, denemenin sonunda ilk 20 cm toprak derinliğinde ECe değeri, 2.39

dS.m-1 olarak ölçülmüştür. Buradan, 20 kg.m-2 jips miktarının toprak profiline

karıştırılarak verilmesi ve göllendirme yöntemiyle yıkamanın yapılması

durumunda, toprak profilinden tuz eksilmesinin daha fazla olduğu söylenebilir.

Anılan konunun önemli olduğu, önceki bölümde yapılan ve sonuçları verilen

varyans analizleri ile de doğrulanmıştır.


57

Şekil 4.1. Toprak profilinde tuzluluk değişimi

GC

UM

1UB1

DC

UM

1UB

1

GC

UM

1UB2

DC

UM

1UB

2


58

Şekil 4.2. Toprak profilinde tuzluluk değişimi

GC

UM

2UB1

DC

UM

2UB

1 D

CU

M2U

B2

GC

UM

2UB2


59

Toprak profilinde tuz yıkanması ve birikmesi, deneme sonunda tankların

kesilip incelenmesi ile gözle de izlenmiştir (Şekil 4.3-4.5). Genelde, değinilen

şekillerde de görülebileceği gibi, toprak profilinde yüzeyden itibaren 40-80 cm

arasında tuzların yığıldığı saptanmıştır. Özellikle UM1-UB2 konusunun hem

göllendirme hem de damla teknikleriyle yıkanmasında tuzların, tankın tabanında

biriktiği; diğer katmanlarda yıkandığı izlenebilmektedir (Şekil 4.4-4.5).

Bahçeci (2009a), başlangıç yıkamasıyla birlikte tuzların üst topraktan

aşağı doğru daha derinlere yıkandığını ve o katmanlarda biriktiğini saptamıştır.

Yine Bahçeci (2009b) tarafından kapalı drenaj sisteminin bulunduğu bir alanda

yapılan bir başka çalışmada, yıkamalarla üst toprak katmanında (20 cm)

başlangıçta 10.3 dS.m-1 olan tuzun, dönem sonunda 2.1 dS.m-1’ye düştüğü; en

etkili yıkamanın bu katmanda gerçekleştiği; ve toprağın 160-200 cm derinliği için

başlangıçta 10.1 dS.m-1 olan tuz derişiminin, 7.5 dS.m-1 kadar azaldığı rapor

edilmiştir.


60

Şekil 4.3. DCUM1UB1 konusunda tuz görünümü


61

Şekil 4.4. GCUM1UB2 konusunda tuz görünümü


62

Şekil 4.5. DCUM1UB2 konusunda tuz görünümü


63

4.2.1.2. DSY Değişimi

Deneme tankları boyunca, katmansal olarak, farklı yıkama suyu

düzeylerinde DSY değişimleri izlenmiştir. Bu amaçla, farklı toprak

katmanlarından alınan ve tank tabanından çıkan drenaj sularında ölçülen SAR

değerlerinden elde edilen DSY değerleri kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar Şekil

4.6-4.7’de gösterilmiştir.

Anılan şekillerde görüldüğü gibi, ele alınan tüm konularda toprağın farklı

katmanlarında yığışımlı yıkama suyu ile DSY miktarları arasında logaritmik bir

ilişki bulunmaktadır. Deneme konularında, tüm toprak profili için, yığışımlı

yıkama suyu miktarlarına karşı, DSY değişim tavırları birbirinden oldukça

farklıdır. Bu durumun, modellerin oluşturulmasında kullanılan nokta sayısı ve

uygulanan yıkama suyu miktarlarının farklı olmasından kaynaklandığı

söylenebilir. Konularda, drenaj sularının çıkışına bağlı olarak (zaman ve miktar),

değişik sayıda nokta kullanılmıştır. En az nokta sayısı, GCUM1UB1 konusunda

elde edilmiştir.

Farklı toprak katmanlarından toprak suyu, ortalama 48 cm yıkama suyu

uygulandıktan sonra alınabilmiştir. Birçok konuda 20 ve 40 cm toprak

katmanlarına ilişkin elde edilen DSY değişim tavırları ve buna bağlı denklemler

bulunmuştur. Konulara ilişkin verilen şekillerde; regresyon hatlarının eğimlerinin

istatistiksel olarak birbirinden farklı olup olmadığını anlamak için homojenlik

testi yapılmıştır. Test sonuçlarına göre; GCUM1UB1 konusunda 20 cm ile 40 cm

(th=39.66, SD=25, p≤0.01); 20 cm ile 80 cm (th=44.95, SD=27, p≤0.01); ve 40 cm

ile 80 cm eğrilerinin (th=27.31, SD=25, p≤0.01) regresyon hatları eğimleri 0.99

güvenle birbirinden istatistiksel anlamda farklıdır. DCUM1UB1 konusunda 20 cm

ile 40 cm (th=16.17, SD=13, p≤0.01); 20 cm ile 80 cm (th=35.82, SD=30, p≤0.01);

ve 40 cm ile 80 cm eğrilerinin (th=8.77, SD=28, p≤0.01) regresyon hatları

eğimleri 0.99 güvenle; GCUM1UB2 konusunda, 20 cm ile 40 cm (th=7.14,

SD=17, p≤0.01); 20 cm ile 80 cm (th=19.17, SD=39, p≤0.01); ve 40 cm ile 80 cm

eğrilerinin (th=108.92, SD=46, p≤0.01) regresyon hatları eğimleri 0.99 güvenle;

DCUM2UB2 konusunda, 20 cm ile 40 cm (th=92.71, SD=17, p≤0.01); 20 cm ile

80 cm (th=147.83, SD=49, p≤0.01); ve 40 cm ile 80 cm eğrilerinin (th=126.23,


64

SD=46, p≤0.01) regresyon hatları eğimleri 0.99 güvenle birbirinden farklıdır.

DUM1UB2, GUM2UB1, DUM2UB1 ve GUM2UB2 konularında katmansal

olarak bazı eğriler arasında istatistiksel anlamda fark bulunamamıştır. DUM1UB2

konusunda; 20 cm ile 80 cm (th=2.10, SD=47) ve 40 cm ile 80 cm (th=0.43,

SD=57) eğrilerinin regresyon hatlarının eğimleri benzerdir. Söz edilen konuda; 20

cm ile 40 cm eğrilerinin regresyon hatlarının eğimi (th=17.91, SD=30, p≤0.01)

0.99 güvenle istatistiksel anlamda birbirinden farklıdır. GUM2UB1 konusunda,

40 cm ile 80 cm eğrilerinin regresyon hatlarının eğimleri benzerdir. Aynı konuda,

20 cm ile 40 cm (th=68.75, SD=25, p≤0.01) ve 20 cm ve 80 cm eğrilerinin

(th=55.51, SD=32, p≤0.01) regresyon hatlarının eğimleri 0.99 güvenle birbirinden

farklıdır. DUM2UB1 konusunda, 40 cm ile 80 cm (th=1.43, SD=52) eğrilerinin

regresyon hatlarının eğimi benzerdir. Aynı konuda, 20 cm ile 40 cm (th=128.34,

SD=39, p≤0.01) ve 20 cm ile 80 cm (th=432.72, SD=52, p≤0.01) eğrilerinin

regresyon hatlarının eğimi 0.99 güvenle birbirinden farklıdır. GUM2UB2

konusunda ise; 40 cm ile 80 cm eğrilerinin (th=0.62, SD=47) regresyon hatlarının

eğimleri benzer bulunmuştur. Aynı konuda, 20 cm ile 40 cm (th=38.59, SD=22,

p≤0.01) ve 20 cm ile 80 cm (th=118.28, SD=39, p≤0.01) eğrilerinin regresyon

hatlarının eğimleri 0.99 güvenle birbirinden farklı bulunmuştur.

Şekillere bakıldığında, yıkamaların ve buna bağlı olarak en fazla DSY

eksilişinin ilk katmanlarda da olduğu söylenebilir. Toprağın son 40-60 ve 60-80

cm’lik katmanlarında DSY değerlerinin, hemen tüm konularda istenen düzeyin

daha üzerinde olduğu gözlemlenmiştir. Şekillerde görüldüğü gibi, yıkama

uygulamaları sonunda tabandan çıkan drenaj sularında en küçük DSY değeri,

22.70 ile damla yıkama biçiminde UM2-UB2 konusunda ölçülmüştür. Konulara

ilişkin elde edilen modeller dikkate alındığında, eğim değerlerine göre, en fazla

DSY azalmaları, Şekil 4.7’de verilen damla ve göllendirme yıkama biçimlerinde

uygulanan UM2-UB2 konusunda elde edilmiştir. En büyük DSY değerine ise

27.81 ile yine damla yıkama biçiminde UM1-UB1 konusunda ulaşılmıştır (Şekil

4.6). Bu durumda, UM1-UB1 konusunda daha az DSY düşüşü olduğu

anlaşılmaktadır.


65

Şekil 4.6. Toprak profilinde DSY

değişimi

DSY=1

55.91

-26.68

ln(YSyığ) R² = 0

.905

1D

SY=191

.53-31

.76ln(YSyığ)

R² = 0.8

999

DSY=

472

.82-88

.18ln(YSyığ)

R² = 0.717

9

10

20

30

40

50

60

70

80

90

204

060

80

100

12

014

0

DSY

YSyığ , cm

20cm

40cm

80cm

DSY=196.7-37.57ln(YSyığ) R² = 0.9326

DSY=230.94-43.45ln(YSyığ) R² = 0.9523

DSY=501.66-96.38ln(YSyığ) R² = 0.7812

10 20 30 40 50 60 70 80 90

2040

6080

100120

140

DSY

YSyığ , cm

20cm

40cm

80cm

DSY=

13

4.1

6-2

4.2

5ln

(YSyığ) R

² = 0

.84

05

DSY=

13

5.4

3-2

1.2

ln(YSyığ)

R² =

0.8

81

DSY=

22

1.5

2-3

6.7

3ln

(YSyığ) R

² = 0

.80

01

10

20

30

40

50

60

70

80

90

20

40

60

80

10

01

20

14

01

60

DSY

YS

yığ , cm

20

cm

40

cm

80

cm

DSY=

21

9.7

5-4

3.4

4ln

(YSyığ) R

² = 0

.79

66

DSY=

15

1.6

9-2

6.2

7ln

(YSyığ) R

² = 0

.73

75

DSY=

18

6.5

5-3

0.5

ln(YSyığ)

R² =

0.9

34

2

10

20

30

40

50

60

70

80

90

20

40

60

80

10

01

20

14

0DSY

YS

yığ , cm

20

cm

40

cm

80

cm

GC

UM

1UB

1 G

CU

M1U

B2

DC

UM

1UB

1 D

CU

M1U

B2


66


değişimi

GC

UM

2UB

1 G

CU

M2U

B2

DC

UM

2UB

1 D

CU

M2U

B2


67

Elde edilen sonuçlar; yapılan varyans analizleri ile de örtüşmektedir. Bu

sonuçlara göre; her iki yıkama biçimi ile 20 kg.m-2 jipsin toprağın tamamına

karıştırılması durumunda, DSY’nin en etkin biçimde düşürülebileceği

söylenebilir. Buna karşı, damla yıkama biçimi ile 13 kg.m-2 jipsin toprak yüzeyine

serpilerek uygulanmasının, DSY azalmasında çok etkili olmayacağı sonucuna

varılabilir.

4.2.2. Üst Toprak Katmanı (A ve B)

4.2.2.1. ECe Değişimi

Monolit ve bozulmuş örnekli üst toprak katmanlarını içeren tanklarda, ECe

değerlerinin yıkama suyuyla birlikte değişimleri, Şekil 4.8’de verilmiştir. Konu

edinilen ECe değişimleri, farklı yığışımlı yıkama suyu derinlikleri dikkate alınarak

irdelenmiştir. Ele alınan tanklarda, toplam 8.7 cm yıkama suyu uygulandıktan

sonra ilk drenaj suyu çıkışı olmuştur. Bu, tuzluk değişiminde başlangıç yıkama

suyu değeri olarak alınmıştır. Aşağıda verilen şekillerde görüldüğü gibi, her iki

üst toprak ve yıkama biçimlerinde; aynı konularda başlangıçta benzer ECe

değerleri elde edilirken, yıkama suyuyla birlikte ECe’lerdeki azalmalar arasında

farklar oluşmaya başlamıştır. Örneğin, monolit üst toprakta ve göllendirme

yıkama biçiminde UM2-UB2, UM2-UB1 ve damla yıkama biçiminde UM1-UB1

konularında 105 cm yıkama suyu sonrası ECe değerleri yaklaşık 4-5 dS.m-1’ye

kadar düşmüştür. Yine, monolit üst toprakta göllendirme yıkamada UM1-UB2

konusunda 204 cm yıkama suyu verilmesine karşın ECe değeri ancak 8.75 dS.m-

1’ye dek inmiştir. Bu sonuçlara göre; ECe değerlerindeki düşmelerin yıkama

biçimine, toprak koşuluna ve uygulanan jips miktarı ve uygulama biçimine göre

değiştiği anlaşılmaktadır. Örneğin, monolit üst toprakta yıkamaların göllendirme

tekniği ile yapılması durumunda m2’ye 20 kg jipsin serpme ya da düşey malç

biçiminde uygulanması; damla yıkamanın uygulanması koşulunda ise m2’ye 13 kg

jipsin serpme biçiminde verilmesi ile ECe değerlerinin en etkin şekilde

düşürülebileceği söylenebilir.


68

Şekil 4.8. Yıkam

a suyu uygulamaları ile değişen toprak tuzluluğu

MO

NO

LİT

MO

NO

LİT

B

OZ

UL

MUŞ

BO

ZU

LM

UŞ


69

Bozulmuş üst toprakta, göllendirmede UM2-UB1 ve UM2-UB2; damla

yıkama biçiminde ise, UM2-UB1 konularında 204 cm yıkama suyu sonrası ECe

değerleri yaklaşık 6 dS.m-1’ye kadar düşmüştür. Buna karşı, göllendirme yıkama

biçiminin uygulandığı UM1-UB1 konusunda ise 204 cm yıkama suyuna karşı ECe

değeri ancak 10.13 dS.m-1’ye dek azalmıştır. Bu sonuçlara göre; bozulmuş üst

toprakta göllendirme yıkama biçiminin uygulanması durumunda, m2’ye 20 kg

jipsin serpme ya da düşey malç olarak verilmesi ile ECe değerlerinin en etkin

şekilde düşürülebileceği açıklanabilir.

Şekillerin incelenmesinden, ayrıca, bozulmuş üst toprakta, 8.7 cm yıkama

suyu uygulamasından sonra ilk drenaj suyunda ECe değerinin 30 ile 53 dS.m-1

arasında, monolit üst toprakta ilk drenaj suyunda 13 ile 22 dS.m-1 arasında değişen

değerler ölçülmüştür. Başlangıç tuzluluk değerleri dikkate alındığında, bozulmuş

üst toprakta tuz yıkanması, monolit üst toprağa göre daha etkin bir şekilde

gerçekleşmiştir.

4.2.2.2. DSY Değişimi

Deneme süresince monolit ve bozulmuş örnekli tankların drenaj sularının

SAR değerleri kullanılarak elde edilen DSY değerlerinin yıkama suyu

miktarlarına karşı değişimleri, Şekil 4.9-4.12’de verilmiştir. Değinilen şekillerden

anlaşılacağı gibi, hemen tüm deneme konularında, yıkama suyu ile DSY arasında

çok yakın, azalan logaritmik bir ilişki vardır. Hesaplanan ilişki denklemlerinin

büyük çoğunluğunda bağdaşım katsayıları (R2), 0.90 değerinin üzerindedir.

Deneme konularının tümünde, yıkama suyu miktarı arttıkça, DSY

değerleri azalmıştır. Anılan şekilllerden görüldüğü gibi, monolit üst toprakta

yıkamaların göllendirme tekniği ile yapıldığı koşullarda en düşük DSY değeri,

105 cm yıkama suyu uygulaması sonrasında UM2-UB1 konusunda (R2=0.80)

alınmıştır. Anılan konuda DSY değeri 7.70’e düşmüştür. Damla yıkama biçiminin

uygulandığı UM1-UB1 konusunda (R2=0.92) ise 15.6’ya düşmüştür. Bu durumda,

monolit üst toprakta aralıklı göllendirme yıkama yöntemiyle m2’ye 20 kg jipsin

serpme biçiminde uygulanması durumunda DSY’nin en etkin bir şekilde düştüğü

söylenebilir. Benzer biçimde, damla yöntemiyle yapılan yıkamada, m2’ye 13 kg


70

jipsin serpilerek verilmesi durumunda da DSY değerinin, istenen düzeylere

düşürüleceği belirtilebilir. Monolit üst toprakta, en az DSY azalımının ise damla

yıkamada UM2-UB2 konusunda elde edilmiştir. Anılan konuda DSY değeri ancak

25.79’a düşmüştür. Bu durumda; aralıklı göllendirme yıkama tekniğinin karşıtı

olarak, damla yıkama biçiminde m2’ye 20 kg jipsin düşey malç olarak

uygulanmasının, önerilmemesi gerekir. Aralıklı göllendirme yıkama biçiminde

jipsin, toprak yüzeyine serpilerek uygulanması gerekir.

Bozulmuş üst toprakta, en düşük DSY değeri, 204 cm yıkama suyu

uygulaması sonrasında göllendirme biçiminde yıkamaların yapıldığı UM2-UB2

(R2=0.94) konusunda ölçülmüştür. Anılan konuda DSY değeri çalışmada

hedeflenen düzeye, 15.32’ye düşmüştür.


71


değişimi

GA

UM

1UB

1

DA

UM

1UB

1 D

AU

M1U

B2

GA

UM

1UB

2


72


değişimi

DA

UM

2UB

1

GA

UM

2UB

1

DA

UM

2UB

2

GA

UM

2UB

2


73


değişimi

GB

UM

1UB

1

DB

UM

1UB

1 D

BU

M1U

B2

GB

UM

1UB

2


74


değişimi

GB

UM

2UB

1

DB

UM

2UB

1

GB

UM

2UB

2

DB

UM

2UB

2


75

Bu durumda, bozulmuş üst toprakta, aralıklı göllendirme yıkama

biçiminde m2’ye 20 kg jipsin düşey malç şeklinde verilmesi durumunda, DSY’nin

en etkin şekilde düşürülebildiği söylenebilir. Bozulmuş üst toprakta en az DSY

azalması, göllendirme yıkamada UM2-UB1 (R2=0.95) konusunda gerçekleşmiştir.

Anılan konuda DSY değeri 18.86’ya düşmüştür. Sonuç olarak, aralıklı

göllendirme yıkama biçiminde m2’ye 20 kg jips, kesinlikle, toprağa serpilerek

uygulanmamalıdır. Yukarıda değinildiği gibi, bu durumda jips toprağa

karıştırılarak verildiğinde en etkin DSY azalması, sağlanmaktadır.

Yukarıdaki şekillerden de görüldüğü gibi monolit üst toprakta,

GAUM2UB1 ve GAUM2UB2 konularda 105 cm yıkama suyu uygulaması ile

DSY oldukça düşük değerlere ulaşmıştır. Bunun karşıtı olarak, bozulmuş üst

toprakta ise; bütün konulara 204 cm yıkama suyu uygulanmasına karşın, yalnızca;

DBUM1UB1, DBUM2UB1,GBUM2UB2 ve DUM2UB2 konularında DSY

istenen düzeye, 15’e düşmüştür.

4.3. Tuzlu-Sodyumlu Sirkenli Serisi Topraklarının İyileştirme Ölçütleri

4.3.1. Yıkama Suyu Miktarı

4.3.1.1. Tüm Toprak Profili (C)

4.3.1.1.(1). Yıkama Biçimlerinin Etkisi

Tüm toprak profilini temsil eden büyük tanklarda drenaj suyunda yapılan

ECe ölçümleri kullanılarak, farklı katmanlar için yıkama denklemleri elde

edilmiştir. Bu amaçla denemede ele alınan tüm etmenler dikkate alınmıştır.

Yıkama yöntemlerine ilişkin eşitlikler Şekil 4.13’de verilmiştir. Toprağın 20 cm,

40 cm ve 80 cm derinliklerinde, regresyon hatlarının eğimlerinin istatistiksel

olarak birbirinden farklı olup olmadığını anlamak için homojenlik testi

yapılmıştır. Test sonuçlarına göre, eğriler arasındaki fark 20 cm toprak

katmanında (th=25.09, SD=84, p≤0.01); 40 cm derinlikte (th=137.57, SD=114,

p≤0.01) ve 80 cm derinlikte (th=28.73, SD=162, p≤0.01) istatistiksel olarak 0.99


76

güvenle önemli bulunmuştur. Anılan şekillerden, damla yıkama biçiminin, tüm

katmanlar için, tuz yıkanmasında daha etkin olduğu anlaşılmaktadır. Örneğin,

toprağın ilk 20 cm derinliği için (Ek Çizelge 14) tuz yıkanmasında, aralıklı

göllendirme yıkama biçiminde toprak derinliğinin yaklaşık 7 katı kadar su

uygulandığında tuzun %77’si; damla yıkamada ise %89’u yıkanmıştır. Aynı

şekilde, 40 cm toprak katmanı için (Ek Çizelge 15) aralıklı göllendirmede toprak

derinliğinin 3.5 katı su uygulandığında topraktaki tuzların %66’sı; damla yıkama

biçiminde ise %75’i yıkanmıştır. Toprağın 80 cm derinliği için (Ek Çizelge 16)

tuz yıkanmasında; aralıklı göllendirmede toprak derinliğinin yaklaşık 1.7 katı

kadar su uygulandığında tuzun %77’si, damla yıkamada ise %90’ı yıkanmıştır.

Bu konuda yapılan çalışmalarda tuz yıkanmasında etkinlik bakımından;

genelde, aralıklı göllendirme, yağmurlama ve sürekli göllendirme şeklinde bir

sıralamanın olduğu belirtilmiştir (Miller ve ark., 1965; Oster ve ark., 1972; Beyce,

1977; Kanber, 2010). Burt ve Isbell (2003) tarafından, Antep fıstığı bahçesinde

yapılan bir çalışmada; damla sulama yönteminin, tuz yıkamada, aralıklı

göllendirme kadar etkili ve tuzlu toprakların iyileştirilmesinde önemli ölçüde su

artırımı sağlama potansiyelinde olduğu belirtilmiştir.


77

Şekil 4.13. Tüm toprak profilinde yıkama biçimlerine ilişkin tuz yıkama eğrileri

20 cm

40 cm

80 cm


78

4.3.1.1.(2). Jips Miktarlarının Etkisi

Çalışmada uygulanan farklı jips miktarlarına göre, toprağın değişik

katmanlarına ilişkin yıkama suyu eşitlikleri Şekil 4.14’de gösterilmiştir. Değinilen

ilişkilerin hesaplanmasında, aynı jips miktarında kullanılan tüm yıkama ve jips

uygulama biçimlerinden elde edilen değerler kullanılmıştır.

Her iki jips miktarında, oransal tuz miktarı ile oransal yıkama suyu

arasındaki ilişkilerin regresyon katsayıları arasında homojenlik testi yapılmıştır.

Buna göre, 20 cm derinlikte (th=28.26, SD=74, p≤0.01); 40 cm derinlikte (th=5.32,

SD=105, p≤0.01) ve 80 cm derinlikte (th=17.86, SD=165, p≤0.01) eğriler arasında

0.99 güvenle istatistiksel anlamda fark bulunmuştur.

Şekil 4.14’de görüldüğü gibi, m2’ye 13 kg jips ve toprak derinliğinin 1.7

katı yıkama suyu verildiğinde 80 cm derinliğindeki tuzların %83’ü yıkanırken (Ek

Çizelge 19), m2’ye 20 kg jips uygulandığında aynı yıkama suyu oranında, tuzların

yaklaşık %85’i yıkanmıştır. Benzer şekilde, 20 cm toprak katmanı için (Ek

Çizelge 17) yıkama oranının 7 olması durumunda ve 13 kg.m-2 jips

uygulamasında tuzun %70’i; 20 kg.m-2 jips düzeyinde ise %77’si yıkanmaktadır.

Toprağın 40 cm derinliğinde (Ek Çizelge 18), yıkama oranının 3.5 olması

durumunda 20 kg.m-2 jips uygulamasında tuzun %84’ü; diğerinde ise %80’i

yıkanmıştır. Bu durumda; 20 kg.m-2 jips uygulamasının, toprağın ilk 20 cm’sinin

iyileştirilmesinde istatistiksel anlamda önemli, diğer katmanlarda ise istatistiksel

anlamda olmasa bile, tuz yıkanmasında daha etkin olduğu söylenebilir.

Buradan, jips uygulamaları arttıkça tuzluluğun azalacağı sonucu

çıkarılmamalıdır. Fakat, Na miktarı arttıkça topraklarda ECe’nin arttığı

bilinmektedir. Bu çalışmada, jips uygulamaları ile birlikte Na miktarının azalması

ve Ca ve Mg miktarının artması dolayısıyla sadece jipsin değil, yıkama yöntemleri

ve jipsin uygulama biçimlerinin de etkileriyle UM2’de ECe azalmasının daha çok

olduğu söylenebilir.


79

Şekil 4.14. Tüm toprak profilinde jips miktarlarına ilişkin tuz yıkama eğrileri

20 cm

40 cm

80 cm


80

4.3.1.1.(3). Jips Uygulama Biçimlerinin Etkisi

Denemede, jips uygulama biçimlerinin tuz yıkanmasına etkisinin

belirlenmesi için tüm jips miktarları ve yıkama biçimlerinde elde edilen veriler

kullanılmış ve konu edilen ilişkiler Şekil 4.15’de gösterilmiştir.

Farklı toprak derinlikleri için kestirilen jips yıkama eğrileri birbirlerine

yakın değerler içermektedir. Özellikle, 40 cm toprak katmanına ilişkin eğrilerin

öğeleri birbirine çok yakın değerlerdedir (Ek Çizelge 21). Her iki eğri arasında

istatistiksel anlamda fark bulunamamıştır (th=0.63, SD=98). Buna karşı 20 cm (Ek

Çizelge 20) ve 80 cm (Ek Çizelge 22) derinlikleri temsil eden eğriler arasında

istatistiksel anlamda önemli farklar bulunmaktadır. Regresyon hatlarının

eğimlerinin istatistiksel olarak birbirinden farklı olup olmadığını anlamak için

homojenlik testi yapılmıştır. Test sonucuna göre 20 cm (th=236.79, SD=65,

p≤0.01) ve 80 cm (th=43.09, SD=105, p≤0.01) için eğrilerin eğimleri ve kesim

noktaları birbirlerinden % 99 güvenle istatistiksel anlamda farklıdırlar. Test

sonucunda 40 cm’de (th=0.94, SD=98); eğrilerin eğimleri arasında fark

bulunamamıştır. Değinilen katmanlara ilişkin değerlendirmede, 80 cm derinlik

için yıkama oranının 1.7 olması durumunda UB1 uygulamasında tuzun %70’i;

UB2 uygulamasında ise %90 kadarı yıkanmıştır. Benzer biçimde, 20 cm derinlik

için 6 yıkama oranında UB1’de tuzun %70’i; UB2 uygulamasında ise %88’i

yıkanmıştır. Bu durumda konu edilen derinlikler için UB2 uygulamasının daha

etkin olduğu söylenebilir.

Makoi ve Verplancke (2010), 20 cm derinliğinde toprak kolonları

kullanarak tuzlu bir toprakta yaptıkları çalışmada; jips uygulama biçimlerinin

toprağın kimi fiziksel ve kimyasal özelliklerine olan etkilerini araştırmışlardır.

Jipsi toprak yüzeyine serperek, toprağın ilk 5 cm’sine karıştırarak ve toprak

derinliğinin 20 cm’sine karıştırarak uygulamışlardır. Sonuçta, bu çalışma ile

benzer biçimde jipsin tüm toprak profiline karıştırılması durumunda ECe

değerlerinin ve diğer kimyasal parametrelerin (ECe, NaX, SAR, DSY) en etkin

biçimde düştüğünü saptamışlardır. Bu çalışmanın aksine, Pekmezci, (1988)

tarafından tuzlu-sodyumlu bir toprakta yapılan kolon çalışmasında, jipsin yüzeye

uygulandığı konuların ECe’nin düşürülmesinde daha etkin olduğu saptanmıştır.


81

Şekil 4.15. Tüm toprak profilinde jips uygulama biçimlerine ilişkin tuz yıkama

eğrileri

20 cm

40 cm

80 cm


82

4.3.1.2. Üst Toprak Katmanı (A ve B)

4.3.1.2.(1). Örnek Alma Biçiminin Etkisi

Monolit ve bozulmuş üst toprak koşullarının, tuz yıkanmasına etkisi

araştırılmıştır. Bu amaçla, tüm yıkama yöntemleri, uygulama biçimleri ve jips

miktarlarında elde edilen değerler kullanılmış ve ulaşılan sonuç, Şekil 4.16’da

gösterilmiştir.

Yıkama uygulamaları süresince monolit ve bozulmuş örnekli tanklarda,

yıkama uygulamalarından sonra drenaj suyundan alınan örneklerde eriyebilir

tuzların toplam derişimleri bulunmuştur. Belirli aralıklarla (4-8 gün) drenaj suyu

örneklerinden elde edilen tuzluluk değerlerinden faydalanılarak oransal yıkama

suyu ile oransal tuz yıkama değerleri arasındaki ilişkiler hesaplanmıştır.

Şekil 4.16. Toprak örneklerinin tuz yıkanmasına etkisi

Yapılan homojenlik testi sonucuna göre; eğriler arasındaki fark (th=116.69,

SD=331, p≤0.01) 0.99 güvenle istatistiksel anlamda birbirinden farklıdır. Bu

durumda, bozulmuş örnekli tanklar tuz yıkanmasında monolit tanklara göre daha


83

etkilidir. Bozulmuş örneklerde, toprağın iyileştirilmesi için gerekli olan toprak

derinliğinin 10 katı kadar su verildiğinde tuzların % 87’si, monolit örneklerde ise

% 72’i yıkanmıştır.

Monolit ve bozulmuş üst toprak katmanlarında uygulanan konulardan elde

edilen başlangıç tuzluluk miktarlarının birbirinden oldukça farklı bulunduğu

Bölüm 4.2.2.1’de tartışılmıştı. Adı geçen bölümde de belirtildiği gibi bozulmuş

üst toprakta başlangıç ECe değeri, monolit üst toprağa göre daha çok olmuştur

ama yıkama suyuyla birlikte tuzların yıkanması bozulmuş üst toprakta daha etkin

olmuştur. Tuzlu-sodyumlu bir toprağın karıştırılarak toprak yapısının bozulması,

ayrıca bozulmuş toprak örneklerinin 6 mm’lik elekten geçirilerek tanklara

yerleştirilmesi hidrolik iletkenliği çok az olan bu toprakların bu özelliğini artırmış

olduğu düşünülebilir. Bu nedenle monolit toprağa göre tuz yıkanmasının daha

etkin olduğu söylenebilir.

4.3.1.2.(2). Yıkama Yöntemlerinin Etkisi

Monolit ve bozulmuş toprak örneklerini içeren tanklarda, aralıklı

göllendirme ve damla sulama yıkama biçimlerinin, tuz yıkanması üzerine olan

etkileri karşılaştırılmıştır (Şekil 4.17). Yapılan homojenlik testi sonucuna göre,

monolit örnekte, damla ve aralıklı göllendirme yöntemleri arasında istatistiksel

anlamda bir fark bulunamamıştır (th=2.117, SD=129). Her iki yıkama biçiminde

toprağın iyileştirilmesi için gerekli olan toprak derinliğinin 6 katı kadar su

verildiğinde tuzların yaklaşık % 40’ı yıkanmıştır.

Bozulmuş toprak örnekli tanklarda ise; aralıklı göllendirme yönteminin

istatistiksel anlamda 0.99 güvenle (th=473.76, SD=191, p≤0.01) damla sulama

yöntemine göre daha etkin olduğu belirlenmiştir. Aralıklı göllendirme ile yapılan

yıkamada, toprak derinliğinin 10 katı kadar su verildiğinde tuzların %87’si

yıkanırken; damla yıkamada ise tuzların %79’u toprak profilinden

uzaklaştırılmıştır.


84

Şekil 4.17. Yıkama yöntemlerinin tuz yıkanmasına etkisi

4.3.1.2.(3). Jips Miktarlarının Etkisi

Değişik örnekli üst toprak katmanlarında iki farklı jips miktarının tuz

yıkanmasına olan etkisi araştırılmıştır. Bunun için tüm jips uygulama ve yıkama

biçimlerine ilişkin değerlerden oransal tuz ve yıkama suyu miktarları elde edilmiş

ve Şekil 4.18’de gösterilmiştir. Monolit tanklarda, yapılan homojenlik testi

sonucuna göre (th=102.82, SD=154, p≤0.01), regresyon hatları arasındaki

istatistiksel anlamdaki farktan dolayı; m2’ye 13 kg jips uygulanması, tuz

Bozulmuş

Monolit


85

yıkanmasında, daha etkilidir. Monolit tanklarda, 13 kg.m-2 jips uygulandığında ve

toprak derinliğinin yaklaşık 10 katı kadar su verildiğinde topraktaki tuzların

%83’ü yıkanırken; aynı miktar su ile 20 kg.m-2 jips uygulandığında tuzların %70’i

yıkanmıştır.

Bozulmuş üst toprakta ise; yapılan homojenlik testi sonuçlarına göre

(th=32.40, SD=194, p≤0.01); regresyon eğimleri arasındaki farktan dolayı m2’ye

20 kg jips uygulanan konunun, tuz yıkanmasında daha etkin olduğu söylenebilir.

Bozulmuş üst toprakta; 13 kg.m-2 jips uygulandığında ve toprak derinliğinin

yaklaşık 10 katı kadar su verildiğinde topraktaki tuzların %80’i yıkanırken; aynı

miktar su ile 20 kg.m-2 jips uygulandığında tuzların %87’i yıkanmıştır.

Şekil 4.18. Jips miktarlarının tuz yıkanmasına etkisi

Monolit

Bozulmuş


86

4.3.1.2.(4). Jips Uygulama Biçimlerinin Etkisi

Denemede, üst toprak katmanlarında iki farklı jips uygulama biçiminin,

tuz yıkanmasına etkisi araştırılmıştır. Bunun için tüm jips miktarları ve yıkama

biçimlerinde elde edilen sonuçlar kullanılarak, oransal tuz ve yıkama suyu

miktarları karşılıklı noktalanarak tuz yıkama denklemleri elde edilmiştir (Şekil

4.19). Jips uygulama biçimleri karşılaştırıldığında, homojenlik testi sonucuna

göre; monolit üst toprak katmanında; UB1 ve UB2 eğrilerinin regresyon hatlarının

eğimleri (th=105.90, SD=144, p≤0.01) 0.99 güvenle birbirinden farklı

bulunmuştur. Bu durumda, UB2 jips uygulama biçiminin tuz yıkanmasında daha

etkin olduğu söylenebilir. Bozulmuş toprak örnekli tanklarda ise, yine UB1 ve

UB2 eğrilerinin regresyon hatlarının eğimleri (th=143.65, SD=174, p≤0.01) 0.99

güvenle istatistiksel anlamda farklıdır. Bu durumda, yine UB2 uygulama

biçiminin tuz yıkanmasında daha etkili olduğu söylenebilir.

Şekil 4.19. Jips uygulama biçimlerinin toprak tuzluluğuna etkisi

Monolit

Bozulmuş


87

4.3.2. Gerçek ve Kestirimsel DSY İlişkisi

Deneme sonunda, büyük tanklar parçalanmış ve 20, 40, 60, ve 80 cm’lik

katmanlardan örnekler alınarak, çalışma sonunda ulaşılan gerçek DSY değerleri

belirlenmiştir. Ayrıca, deneme sonunda toprak katmanlarından ve tank tabanından

çıkan drenaj sularının SAR değerlerinden kestirilen DSY değerleri elde edilmiştir.

Laboratuvar analizleri sonucu elde edilen gerçek DSY değerleri (32 adet toprak

örneği) ile kestirilen DSY değerleri arasında oldukça yakın (R=0.81), doğrusal bir

ilişkinin olduğu saptanmıştır (Şekil 4.20).

Şekil 4.20. Gerçek ve kestirimsel DSY değerleri arasındaki ilişki

Gerçek DSY ile DSYs değerlerinin kestiriminde kullanılan SAR bağlantılı

eşitlik birleştirilerek, aşağıda verilen doğrusal eşitlik elde edilmiştir.

( )( ) 934.16

0145.00126.010145.00126.04.145

−+−+

+−=

SARSARDSY (4.1)

Her ne kadar, gerçek DSY ile deneme sonunda süzüklerden elde edilen

SAR değerleri arasında herhangi bir ilişki hesaplanmamasına karşın, benzer


88

konularda çalışan bir çok araştırmacı, sunulan sonuçlara yakın bulgular elde

etmişlerdir. Örneğin, Richards (1954), SAR ile DSY arasındaki ilişkinin; DSY’nin

0 ile 40 arasında değiştiği değerler arasında geçerli olduğunu bildirmiştir. Aynı

şekilde, Rengasamy ve ark. (1984), 138 toprak örneğinde yaptıkları çalışmada

DSY ile SAR arasında R2=0.82 olan, doğrusal bir ilişki bulmuşlardır

(DSY=1.95SAR+1.8). Ming ve ark. (2011) tarafından yapılan bir çalışmada, SAR

ile DSY arasındaki ilişkiden elde ettikleri kestirimsel DSY ile laboratuvar

ölçümleri sonucu elde ettikleri DSY arasında R2= 0.87 olan doğrusal bir ilişki

bulmuşlardır. Sunulan çalışmada, örnek sayısının azlığı, belki de daha küçük

bağdaşım katsayısının elde edilmesine, neden gösterilebilir.

Laboratuvarda elde edilen DSY değerlerinin üst toprakta (20 cm) en düşük

değerlere ulaştığı; aşağı toprak katmanlarına inildikçe DSY’nin arttığı

anlaşılmıştır. En yüksek DSY değerlerine, 60 cm derinlikte ulaşılmıştır. Bu

durum, sodyum yıkanmasının genel tavrını göstermesi bakımından oldukça

ilginçtir. Sodyum toprak profilinde 60 cm derinlikte birikmiştir. Tank tabanında

ve ilk 20 cm derinlikte DSY’nin düşüklüğü, doğrudan yıkanmanın etkinliği ile

açıklanabilir.

4.3.3. Yıkama Süresi

4.3.3.1. Büyük Tanklar (Tüm Toprak Profili)

Denemede, konulara uygulanan birim yıkama suyu derinlikleri (cm) ile

bunların toprak yüzeyinde kaldığı süreleri (saat) kullanılarak yıkama süresini

veren, yığışımlı infiltrasyon denklemleri çıkarılmıştır (Şekil 4.21, Ek Çizelge 30-

31). Denklemler, değişkenlerin logaritmaları alınarak çıkarıldığından dolayı,

doğrusal ilişkiler şeklinde gösterilmiştir. Anılan şekilden görüleceği gibi, yıkama

suyu derinlikleri ile suyun toprağa girme süreleri arasında çok yakın ilişkiler elde

edilmiştir. Ele alınan tüm konularda, değinilen değişkenler arasında elde edilen

belirleme katsayıları (R2) 0.84-0.92 arasında değişmiştir.

Deneme başladıktan 140 gün sonra tüm konularda sabit zamana karşı (48

saat) değişken infiltrasyon miktarları kullanılmıştır. Zamanın sabit olmasından


89

dolayı, anılan tarihten itibaren konuların infiltrasyon tavırları, birbirine çok yakın

bulunmuştur. Hatta, değinilen zamanda, infiltrasyon tavrında bir kırılma meydana

gelmiştir (Şekil 4.21).

Deneme konularına ilişkin elde edilen zaman denklemleri, verilen yıkama

suyu miktarları ve yıkama süreleri Çizelge 4.12’de verilmiştir. Toplam yıkama

süresi; yıkamalar arasında bırakılan süreler dikkate alınarak hesaplanmıştır.


Miktarları ve Yıkama Süreleri (Tüm Toprak Profili)

Konular Zaman Denklemleri

Toplam Yıkama Suyu, cm

Toplam Yıkama Süresi, saat

GCUM1UB1 Z =7.877Tc0.3716 135.9 9159

DCUM1UB1 Z = 14.682Tc0.2736 121.0 9104

GCUM1UB2 Z=13.323Tc0.3050 144.0 9084

DCUM1UB2 Z =14.548Tc0.2865 137.3 9085

GCUM2UB1 Z =10.879Tc0.3255 136.0 9120

DCUM2UB1 Z = 15.780Tc0.2603 120.4 9093

GCUM2UB2 Z =8.168Tc0.3595 132.9 9150

DCUM2UB2 Z = 15.642Tc0.2668 125.1 9089


90

Şekil 4.21. Konulara ilişkin yığışımlı infiltrasyon denklemleri (tüm toprak profili)

Konulara ilişkin yıkama denklemlerine göre, göllendirme yıkama

biçiminde UM1-UB1 ve UM2-UB2 konularının infiltrasyon hızlarının en düşük;

UM1-UB2 konusunun en yüksek olduğu; damla yıkama biçiminde ise UM1-UB1

ve UM2-UB2 konularının infiltrasyon hızlarının en yüksek olduğu

anlaşılmaktadır. Damla yıkama biçiminde tüm bileşimlerde, daha yüksek

infiltrasyon hızları elde edilirken; göllendirme yıkama biçiminde UM1-UB2

konusu hariç diğerlerinde düşük infiltrasyon hızları elde edilmiştir.

4.3.3.2. Küçük Tanklar (Üst Toprak)

Üst toprakta, tüm toprak profilinde olduğu gibi konulara uygulanan birim

yıkama suyu miktarları (cm) ile bunların toprak yüzeyinde kaldığı süreler (saat)

kullanılarak yıkama süresini veren, yığışımlı infiltrasyon denklemleri çıkarılmıştır

(Şekil 4.22-4.24, Ek Çizelge 32-35). Deneme başladıktan sonra tüm konularda

toprak yüzünden suyun kaybolması 5 saatten daha az zamanda gerçekleşmiştir.

Damla sulama biçiminde çok küçük debilerle (0.5 L/h) yıkama suyu


91

verildiğinden, hem monolit hem de bozulmuş üst toprakta su toprak yüzünde

göllenmemiştir. Yıkama süresi, sistemin çalıştırıldığı süre kadar olduğundan

damla yıkama biçiminde hem monolit hem de bozulmuş üst toprakta bütün

konularda aynı infiltrasyon denklemi elde edilmiştir (Şekil 4.24).

Monolit üst toprak konularına ilişkin elde edilen zaman denklemleri,

verilen yıkama suyu miktarları ve yıkama süreleri Çizelge 4.13’de verilmiştir.

Toplam yıkama süresi; yıkamalar arasında bırakılan süreler eklenerek

hesaplanmıştır. Konulara ilişkin yıkama denklemlerine göre, göllendirme yıkama

biçiminde en yüksek infiltrasyon hızı UM2-UB1 konusunda elde edilirken; UM2-

UB2 konusunda ise çok düşük bir infiltrasyon hızı elde edilmiştir.

Çizelge 4.13. Deneme Konularına İlişkin Zaman Denklemleri, Yıkama Suyu Miktarları ve Yıkama Süreleri (Monolit Üst Toprak)

Konular Zaman Denklemleri Toplam Yıkama Suyu, cm


GAUM1UB1 Z = 0.620Tc0.9855 204 9278

GAUM1UB2 Z = 0.583Tc1.2700 204 9096

GAUM2UB1 Z = 1.374Tc1.5670 105 5464

GAUM2UB2 Z =0.0000062Tc4.3168 105 5491

DUMUB Z = 9.621Tc1,1523 105-204 9014


92

Şekil 4.22. Konulara ilişkin yığışımlı infiltrasyon denklemleri (monolit üst toprak)

Bozulmuş üst toprak konularına ilişkin elde edilen zaman denklemleri,

verilen yıkama suyu miktarları ve yıkama süreleri Çizelge 4.14’de verilmiştir.

Toplam yıkama süresi; yıkamalar arasında bırakılan süreler eklenerek

hesaplanmıştır.

Çizelge 4.14. Deneme Konularına İlişkin Zaman Denklemleri, Yıkama Suyu Miktarları ve Yıkama Süreleri (Bozulmuş Üst Toprak)

Konular Zaman Denklemleri Toplam Yıkama Suyu, cm


GBUM1UB1 Z = 1.123Tc1.0267 204 9134

GBUM1UB2 Z = 0.370Tc0.9549 204 9761

GBUM2UB1 Z = 4.542Tc0.596 204 9497

GBUM2UB2 Z = 0.479Tc0.8701 204 9983


93

Bozulmuş üst toprakta, aralıklı göllendirme yıkama biçiminde en yüksek

infiltrasyon hızı, monolit üst toprakta olduğu gibi UM2-UB1 konusunda olmuştur.

En düşük infiltrasyon hızı ise UM1-UB2 ve UM2-UB2 konularında olmuştur.

Şekil 4.23. Konulara ilişkin yığışımlı infiltrasyon denklemleri (bozulmuş üst

toprak)

Şekil 4.24. Konulara ilişkin yığışımlı infiltrasyon denklemleri (monolit, bozulmuş

üst toprak)


94

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Deniz Levent KOÇ

95

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Bu çalışma, farklı jips miktarlarının, farklı uygulama biçimlerinin ve de farklı

sulama yöntemlerinin Sirkenli serisi tuzlu-sodyumlu topraklarında EC, pH, SAR,

NaX ve DSY üzerine olan etkilerini araştırmak amacıyla bozulmuş örnekli büyük

toprak tankları ile bozulmuş ve monolit örnekli küçük toprak tanklarında yapılmıştır.

Çalışmadan elde edilen kimi sonuçlar aşağıda özetlenmiştir:

Tüm toprak profilinde, m2’ye 13 kg (UM1) jipsin toprağa karıştırılması (UB2),

0.95 güvenle, diğer bileşenlere göre, tuz yıkanmasında daha etkili olmuştur. Yine,

jips miktarı arttıkça yüzeye serpmenin, jips miktarı azaldıkça profile karıştırmanın

ECe azalmasında daha etkin olduğu saptanmıştır. pH azalmasına konuların etkisi

istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır. Fakat jips miktarının 20 kg.m-2 olması ve

tüm toprak profiline karıştırılması durumunda, pH düşümünde, istatistiksel olarak

olmasa da, diğer uygulamalara göre, daha etkili sonuç alınabileceği, izlenimi

edinilmiştir. Jips uygulama miktarları (UM) ve uygulama biçimlerinin (UB), NaX

azalması üzerine, birbirinden bağımsız olarak, 0.05 düzeyinde önemli olarak farklı

etki ettikleri anlaşılmıştır. UB2’nin (jipsin toprağın tamamına karıştırılması), NaX

azaltılmasında, 0.95 güvenle önerilebileceği belirlenmiştir. UM2 (20 kg.m-2)

uygulama miktarının, NaX azaltılmasında, UM1’e göre, 0.95 güvenle daha fazla

etkili olduğu saptanmıştır. SAR değerinin düşürülmesi üzerine, jips miktarı değil;

jips uygulama ve yıkama biçimlerinin ayrı ayrı, birbirinden bağımsız olarak, etki

ettiği belirlenmiştir. Jipsin toprak profiline karıştırılması (UB2) ve yıkamanın damla

yöntemiyle (D) yapılması yoluyla SAR değerinin daha etkin biçimde

düşürülebileceği saptanmıştır.

Monolit üst toprakta, ECe ve pH azalmasında deneme konuları arasında

istatistiksel anlamda önemli farkların olmadığı anlaşılmıştır. Monolit üst toprak

katmanında, jips uygulama miktarının (UM), %95; jips uygulama miktarı (UM) x

uygulama biçimi (UB) x yıkama biçimi (YB) üçlü etkileşiminin %99 güvenle

istatistiksel olarak NaX azalmasına farklı etki ettiği belirlenmiştir. İstatistiksel olarak

önemli olmasa da damla yıkama biçiminde UM2-UB2 konusunda en yüksek SAR

azalmasına ulaşılmıştır.


96

Bozulmuş üst toprakta, en fazla ECe azalmasının 20 kg.m-2 jipsin uygulandığı

(UM2) ve aralıklı göllendirme yıkama yönteminin (G) kullanıldığı kombinasyondan

alındığı saptanmıştır. pH azalışına deneme konularının etkisi istatistiksel olarak

önemli bulunmamıştır. Yıkamanın damla sulama yöntemiyle yapılması ve 20 kg.m-2

(UM2) jips uygulaması ile NaX değerinin en etkin biçimde azaltılacağı

belirlenmiştir. En yüksek SAR azalması aralıklı göllendirme yıkama biçiminin

kullanıldığı UM2-UB2 konusundan elde edilmiştir.

Tüm toprak profilinde, toprağın ilk 20 cm’sinde damla sulama tekniği tuzların

yıkanmasında daha etkili iken; bozulmuş üst toprakta aralıklı göllendirme tuz

yıkanmasında daha etkili bulunmuştur. Fakat tuzların yıkanma yüzdelerine

bakıldığında birbirine benzer sonuçlar elde edilmiştir. Toprağın ilk 20 cm’si için tuz

yıkanmasında, aralıklı göllendirme yönteminde toprak derinliğinin yaklaşık 7 katı

kadar su uygulandığında tuzun %77’si; bozulmuş üst toprakta aralıklı göllendirme

yönteminde aynı miktar su uygulandığında tuzun %75’ü yıkanmıştır. Yine; toprağın

ilk 20 cm’si için damla sulama yönteminde toprak derinliğinin yaklaşık 7 katı kadar

su uygulandığında tuzun %89’u yıkanırken; aynı miktar su bozulmuş üst toprakta

uygulandığında tuzun %74’ü yıkanmıştır.

Tüm toprak profilinin, üst katmanı ile, bozulmuş üst toprak katmanı

karşılaştırıldığında her ikisinde de 20 kg.m-2 jips düzeyinde tuz yıkanması etkin

olmuştur. Jips miktarının tuz yıkanmasında tek başına bir ölçüt olmadığı, buna jips

uygulama biçimi ve yıkama yönteminin de etki ettiği deneme konularında

saptanmıştır.

Tüm toprak profilinde ilk 20 cm’de UB2 (20 kg.m-2) tuzların yıkanmasında

daha etkili iken, bozulmuş üst toprakta UB1 ve UB2 uygulamaları arasında tuzların

yıkanması bakımından bir farkın olmadığı saptanmıştır.

Benzer sonuç, bozulmuş tüm toprak profilinin dikkate alındığı büyük

tanklarda da elde edilmiştir. Değinilen tanklarda, m2’ye 20 kg jipsin toprak profiline

karıştırılması durumunda, en fazla DSY azalması meydana gelmiştir. Ayrıca, hem

80 cm lik toprak profilinde hem de 20 cm toprak derinliğinin kullanıldığı küçük

silindirlerde, m2’ye 20 kg jipsin serpme biçiminde uygulanması durumunda DSY

değerinde düşmenin daha az olduğu saptanmıştır.


97

Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; damla sulama tekniğinin Aşağı

Seyhan Ovası tuzlu-sodyumlu arazilerinin iyileştirilmesinde kullanılması ile ilgili

projeleme ölçütleri şimdiden araştırılmalıdır. İlerde su kaynaklarının çok sınırlı

olması durumda, daha tuzlu veya kötü nitelikli sayılabilecek sularla sorunlu

toprakların iyileştirilebileceği konusu irdelenmelidir. Çözünürlüğü çok düşük olan

jipsin damla sulama sisteminde kullanılması için eritildikten sonra gübre tankı ile

araziye uygulanması önerilebilir.

Bundan sonraki çalışmalarda, jipsin toprağa etkin biçimde karıştırılması ile

ilgili olanak, teknoloji ve ekipman geliştirilmesine öncelik verilmelidir.


98

99

KAYNAKLAR

ABROL, I.P., YADAV, J.S.P., MASSOUD, F.I., 1988. Salt-affected soils and their

management. FAO Soils Bulletin 39, Rome. 131p.

AĞCA, N., 1985. Seyhan-Berdan Ovası topraklarının oluşu, önemli fiziksel kimyasal

özellikleri ve sınıflandırılması (Yüksek Lisans Tezi). S:58-62.

AKBAY, Ş., YILDIRIM, B., 1976. Alpu Ovası’nda tuz, sodyum ve borun etkilemiş

olduğu toprakların ıslahı için gerekli yıkama suyu, jips miktarı ve ıslah

süresi. Bölge TOPRAKSU Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları.

Genel Yayın No:131, Rapor Seri No:90, Eskişehir.

ALAGÖZ, H., 1955. Çumra sulama alanında çoraklaşma sebepleri ve giderilme

yolları. Ankara Üni. Ziraat Fakültesi Yayınları:68, Ankara.

ALAP, M., 1959. Tarsus'ta çorak arazi ıslah çalışmaları. TOPRAKSU Dergisi Sayı:1,

Ankara.

AL-BUSAIDI A.S, COOKSEN, P., 2003. Salinity-pH relationships in calcareous

soils. Agri Marine Sci 8: 41-46.

ALSHARARI, M.A., 1999. Reclamation of Fine-Textured Sodic Soil Using

Gypsum, Langbeinite and Calcium Chloride. A Dissertation Submitted to

the Faculty of the Department of Soil, Water and Environmental Science,

The University of Arizona.

ANAPALI, Ö., 1991. Iğdır Ovası tuzlu sodyumlu ve borlu topraklarının kademeli jips

uygulaması ve yıkama ile ıslahı. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No: 31, Rapor Seri No: 28, Erzurum.

ANJOS, A.R.M., MATTIAZZO, M.E., 1998. Evaluation of the leaching of

magnesium, calcium and potassium in soils treated with sewage sludge.

XV International Congress of Soils Science, Scientific Presentation No.

2214, Symposium No. 40, Montpellier, France.

ANONİM, 2011a. http://www.unfpa.org.tr

ANONİM, 2011b. http://en.wikipedia.org/wiki/Soil_salinity_control

ANONİM, 2011c. http://anrcatalog.ucdavis.edu-Publication 8447, June 2011

ANONİM, 2011d. http://tr.wikipedia.org /wiki/Alçıtaşı

http://www.unfpa.org.tr

http://en.wikipedia.org/wiki/Soil_salinity_control

http://anrcatalog.ucdavis.edu-Publication

http://tr.wikipedia.org

100

AVCI, K, 1988. Samsun Bafra Ovası sodyumlu topraklarında etkin jips uygulama

yöntemi. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları.

Genel Yayın No: 45, Rapor Seri No: 40, Samsun.

AVCI, K., 1996. Bafra Ovası sodyumlu topraklarında doğal yağış şartlarında

endüstriyel jipsin uygulama şeklinin ıslaha etkisi. Toprak ve Su

Kaynakları Araştırma Yıllığı 1996. APK Daire Başkanlığı Toprak ve Su

Kaynakları Şube Müdürlüğü Yayın No:98, Ankara.

AYERS, R.S., 1977. Quality of Water for Irrigation. Jour. of Irrigation and Drainage

Divisions, ASCE 103:135-154.

BAHÇECİ, İ., 1984a. Aksaray Ovası tuzlu, sodyumlu ve borlu topraklarının ıslahı

için gerekli yıkama suyu ve ıslah maddesi miktarı ile ıslah süresi. Köy

Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No:

87, Rapor Seri No: 71, Konya.

BAHÇECİ, İ., 1984b. Konya Ereğli Ovası tuzlu sodyumlu borlu topraklarının ıslahı

için gerekli yıkama suyu ve ıslah maddesi miktarları ile ıslah süresi.

Bölge TOPRAKSU Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel

Yayın No: 115, Rapor Seri No: 89, Konya.

BAHÇECİ, İ., 2009a. Determination of salt leaching and gypsum requirements with

field tests of saline-sodic soils in central Turkey. Irrig. and Drain. 58:332-

345.

BAHÇECİ, İ., NACAR, A.S., 2009b. Subsurface draniage and salt leaching in

irrigated land in south-east Turkey. Irrig. and Drain. 58:346-356.

BAHTİYAR, M., 1974. Erzincan ada topraklarında ıslahın toprağın fiziksel

özelliklerine etkisi ıslah sonrası kültür bitkilerinin yetiştirilmesi ve drenaj

ihtiyacının tespiti üzerinde araştırmalar. Atatürk Üniv. Ziraat Fakültesi

Dergisi Cilt:5, Sayı:1, Erzurum.

BALÇIN, M., ÇELİK, S., 1992. Amasya Suluova tuzlu-sodyumlu ve borlu

topraklarının ıslahı için gerekli yıkama suyu ve ıslah maddesi miktarı ile

yıkama süresi. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları.

Genel Yayın No: 120, Rapor Seri No: 72, Tokat.

101

BAUDER, J.W., BROCK, T.A., 2001. Irrigation Water Quality, Soil Amendment

and Crop Effects on Sodium Leaching. Arid Land Research and

Management. 15:101-113.

BEYAZGÜL, M., 1995. Salihli Ovası tuzlu ve alkali topraklarının ıslahında

Keçiborlu Kükürt İşletmesi Flotasyon atıklarını kullanma olanakları. Köy


207, Rapor Seri No: 135, Menemen.

BEYCE, Ö., 1977. Türkiye’nin bazı sulama developman alanlarındaki tuzlu ve

sodyumlu topraklarda yıkama suyu ve ıslah maddesi miktarının

saptanması üzerine bir araştırma . Merkez TOPRAKSU Araştırma

Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No:44, Rapor Seri No:25,

Ankara.

BHARGAVA, G.P., 1989. Salt-affected soils of India: A source book. Oxford and

IBH Publishing Co. Pvt. Ltd. New Delhi, India. 261 p.

BRESSLER, E., HOFFMAN, G.J., 1986. Irrigation Management for Soil Salinity

Control: Theories and Tests. Soil Sci. Soc. Americ. J. 50 : 1552-1560.

BURNS, G.R., 1967. Oxidation of sulphur in soils. Technical Bulletin 13. The

Sulphur Institute, Washington, DC.

CHAWLA, K.A., ABROL, I.P., 1982. Effect of gypsum finenes and method of

incorporation on reclamation of sodic soils. Journal of the Indian Society

of Soil Science. Central Soil Salinity Research, Karnal Haryana, India.

ÇINAR, A.İ., 1978. Kazova sodik topraklarının ıslahı için verilmesi gerekli jips ve

yıkama suyu miktarlarıyla yıkama süresinin saptanması. Bölge

TOPRAKSU Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın

No:18, Rapor Seri No:11, Tokat.

DAY, P.R., 1965. Particle fractional and particle size analysis Part I. Am.Soc. Agr.

9:562-564.

DE PASCALE, S., BARBIERI, G., 1997. Effects of soil salinity and top removal on

growth and yield of broad bean as a green vegetable. Scientia Hort 71(3-

4): 147-165

102

DORSAN, F., 1988. Gediz Havzasının tuzlu, tuzlu-alkali topraklarının ıslahı ve

tarımsal üretim gücünün yükseltilmesi için alınması gereken kültürteknik

önlemler üzerinde bir araştırma (Doktora tezi). Ege Üniv. Ziraat Fakültesi

Kültürteknik Bölümü, İzmir.

DUBEY, S.K., MONDAL, R.C., 1993. Sodic soil reclamation with saline water in

conjunction with organic and inorganic amendments. Arid Soil Res.

Reha., 7: 219-231.

ERTAŞ, M.R., 1972. Aslım tuzlu ıslak topraklarında tuz hareketlerinin izlenmesi.

Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın

No: 27, Rapor Seri No: 15, Konya.

FAO, 2000. http://www.fao.org/docrep/x5871e/x5871e00.htm.

GHASSEMI, F., JAKEMAN, A.J., NIX, H.A., 1995. Salinisation of land and water

resources: Human causes, extent, management and case studies. UNSW

Press, Sydney, Australia and CAB International, Wallingford, UK

GILFEDDER, M., MEIN, R.G., CONNEL, L.D., 2000. Border irrigation field

experiment. II: Salt transport. J. Irrig. Drainage Eng., ASCE, 126: 92-97.

GİRGİN, A., SAATÇILAR, H.M., BEYAZGÜL, M., 1995. Çivril Ovası tuzlu-

sodyumlu ve borlu topraklarının ıslahı için gerekli yıkama suyu ve ıslah

maddesi miktarı ile ıslah süresi. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No: 211, Rapor Seri No: 138,

Menemen.

GUPTA, R.K., ABROL, I.P., 1990. Salt-affected soils: Their reclamation and

management for crop production. In R. Laland. B.A. Stewart, 1990. Soil

degradation: Advances in soil sci. Vol:11:223-228. Springer-Verlag, New

York.

HANAY, A., BÜYÜKSÖNMEZ, F., KIZILOĞLU, F. M., CANBOLAT, M.Y.,

2004. Reclamation of Saline-Sodic Soils with Gypsum and MSW

Compost. Compost Science and Utilization, Vol. 12, No. 2,175-179

HANSON, B.R., HOPMANS, J.W., SIMUNEK, J., 2008. Leaching of subsurface

drip irrigation under saline, shallow groundwater conditions. Vadose

Zone Journal 7(2):1-9.

http://www.fao.org/docrep/x5871e/x5871e00.htm

103

HERRERO, J., SNYDER, R.L., 1997. Aridity and irrigation in Aragon, Spain. J.

Arid Environ., 35: 535-547.

HILAL, M.H., ABD-ELFATTAH, A., 1987. Effect of CaCO and clay content of

alkaline soils in their response to added sulphur. Sulphur in Agric., 11:

15-19.

HİNDİSTAN, M., 1974. Niğde Bor Pınarbaşı topraklarında tuz, sodyum, potasyum

ve Borun yıkanması. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Yayınları. Genel Yayın No:52, Rapor Seri No:37, Ankara.

HİNDİSTAN, M., İNCEOĞLU, İ., 1962. Toprakta pH tayini. Toprak ve Gübre

Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Teknik Yayın No:10, Ankara.

HIRA, G.S., SING, N.T., 1980. Irrigation water requirement for dissolution of

gypsum in sodic soil. Soil Science Society of America Journal 44(5):930-

933, Dep. of Soils Punjab Agric. Univ. Ludhina, India.

HOFFMAN, G., HOWELL T.A., SOLOMON K.H., 1990. Management of Farm

Irrigation Systems. American Society of Agricultural Engineers, 149 p.

İNCEOĞLU, İ., 1984. Akdeniz Gübre Sanayi Atığı jipsli materyalin ıslahta

kullanılma olanakları. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Yayınları. Genel Yayın No:52, Rapor Seri No:37, Ankara.

İNCEOĞLU, İ., MUNSUZ, G., ÖZEL, N., 1976. Bor Pınarbaşı çorak ıslah

araştırmaları. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Yayın

No:323. Ankara

KANBER, R., ÜNLÜ, M., 2010. Tarımda Su ve Toprak Tuzluluğu. Ç.Ü. Ziraat

Fakültesi Genel Yay No. 281, Kitap Yay. No. A-87, Adana, 307s.

KAYAEL, N., 1985. Keçiborlu kükürt işletmesi Flotasyon atıklarının bölge tarım

topraklarında kullanılma olanakları (Doktora tezi). A.Ü. Ziraat Fakültesi,

Ankara.

KEREN, R., MIYAMOTO, S., 1990. Reclamation of saline, sodic and boron-affected

soils. P.410-431. In K.K. Tanji (ed.). Agricultural salinity assessment and

management. ASCE Manuals and Reports on Engineering Practice 714.

Am. Soc. Of Civil Engineering, New York.

104

KIRIMHAN, S., 1974. Iğdır Devlet Üretme Çiftliği arazisinde drenaj sorununun

çözümü ve çorak toprakların ıslah olanakları. Atatürk Üni. Ziraat

Fakültesi Yayın No:166, Erzurum.

KOVDA, V.A., 1967. International source-book on irrigation and draniage of arid

lands in relation to salinity and alkalinity. FAO/UNESCO.

LAMOND, R.E., WHITNEY, D.A., 1992. Management of Saline and Sodic Soils.

Kansas State University.

LÄUCHLI, A., EPSTEIN, E., 1990. Plant responses to saline and sodic conditions

In: Tanji KK, Eds, Agricultural Salinity Assessment and Management,

Am Soc Civ Engineers, New York, pp. 113-137

LOPEZ-AGUIRRE, J.G., FARIAS-LARIOS, J., JAIME MOLINA-OCHOA, J.,

AGUILAR-ESPINOSA, S., FLORES-BELLO, M.R., GONZÁLEZ-

RAMÍREZ, M., 2007. Salt Leaching Process in an Alkaline Soil Treated

with Elemental Sulphur under Dry Tropic Conditions. World Journal of

Agricultural Sciences 3 (3): 356-362.

MACE, J. E., AMRHEIN, C., 2001. Leaching and reclamation of a soil irrigated with

moderated SAR waters. Soil Sci. Soc. Am. J. 65: 199-204.

MADEJON, E., LOPES, R., MURILLO, Y.M., CABRERA, F., 2001. Agricultural

use of three (sugar-beet) vinasse compost: effect on crops and chemical

properties of a cambisol soil in the Quadalquivirm River Valley (SW

Spain). Agric. Ecosystems and Environ., 84:55-65.

MAKOI, J.H.J.R., NDAKIDEMI, P.A., 2007. Reclamation of sodic soils in

Rundugai village, Hai District, Kilimanjaro Region, Tanzania, using

locally available organic and inorganic resources. Afr J Biotechnol 6(16):

1926-1931

MAKOI, J.H.J.R., VERPLANCKE, H., 2010. Effect of gypsum placement on the

physical chemical properties of a saline sandy loam soil. Australian

Journal of Crop Science, 4(7):556-563.

MAVİ, A., 1981. Bafra Ovasındaki tuzlu toprakların ıslahı için gerekli yıkama suyu

miktarı ve yıkama süresi. Bölge TOPRAKSU Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No:11 , Rapor Seri No:9, Samsun.

105

MILLER, R.W., DONAHUE, R.L., 1995. Soils in our environment, 7th edition.

Prentice-Hall, Inc. New Jersey, 649p.

MINHAS, P.S., KHOSLA, B.K., 1987. Leaching of salts affected by the method of

water application and atmospheric evaporativity under shallow and saline

water-table conditions. J. Agric. Sci., Cambridge, 109: 415-419.

MUNNS, R., HUSAİN, S., RIVELLI, A.R., JAMES, R.A., CONDON, A.G.,

LINDSAY, M.P., LAGUDAH, E.S., SCHACHTMAN, D.P., HARE,

R.A., 2002. Avenues for increasing salt tolerance of crops, and the role of

physiologically based selection traits. Plant Soil 247: 93-105.

ORS, S., 2009. Effect of different quantities mixed fly ash and sewage sludge on

some physical and chemical properties of saline-sodic soils. Istituto

Agronomico Mediterraneo di Bari, Master of Science Thesis, n.546.

ÖZDEN, D.M., ÖREN, E., 1986. Iğdır Ovası tuzlu, sodyumlu ve borlu topraklarının

ıslahı için gerekli jips ihtiyacı yıkama suyu miktarı ve yıkama süresinin

saptanması. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları.

Genel Yayın No: 12, Rapor Seri No: 9, Erzurum.

ÖZKARA, M.M., 1981. Ege Bölgesinde sodik ve tuzlu sodik toprakların ıslahı için

gerekli jips ve yıkama suyu miktarları ile yıkama süresinin tesbiti. Bölge

TOPRAKSU Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın

No:70, Rapor Seri No:44, Menemen.

ÖZTAN, B., 1960. Etimesgut Şeker Fabrikası tuzlu topraklarının ıslah araştırmaları.

TGAE 1960-1962 yıllık araştırma raporu, Ankara.

ÖZTAN, B., BATUR., K., MUNSUZ, G., 1962. Menemen Kesikköy ıslah

araştırmaları. TGAE 1960-1962 yıllık araştırma raporu, Ankara.

ÖZTAN, B., DİNÇER, D., 1958. Tarsus Ovasında tuz ve sodyum tesir etmiş

toprakların çeltik ziraati ile ıslahı. (Bildiri).

ÖZYURT, E., ATALAY, M., 1987. Tokat Erbaa Ovası sodyumlu ve bor’lu

toprakların ıslahı için gerekli yıkama suyu ve ıslah maddesi miktarı ile

ıslah süresi. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları.

Genel Yayın No: 85, Rapor Seri No: 54, Tokat.

106

PEKMEZCİ, A., 1988. Endüstri atıklarının çorak toprakların ıslahında kullanılma

olanakları (Master Tezi). Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Kültürteknik

Anabilim Dalı, Adana.

QADIR, M., GHAFOOR, A., MURTAZA, G., 2001. Use of saline-sodic waters

through phytoremediation of calcareous saline-sodic soils. Agric Water

Manag. 50: 197-210

QADIR, R., GHAFOOR, A., MURTAZA, G., 2000. Amelioration strategies for

saline soils: A review. Land Degradation and Develop., 11: 501-521.

QURESHI, R.H., BARRETT-LENNARD, E.G., 1998. In: Saline agriculture for

irrigated land in Pakistan: a handbook, ACIAR, Canberra, p. 142

RAFAEL, M.P.L., UWE, H., ADRIEL, F. F., 2009. Sodicity and salinity in a

Brazilian oxisol cultivated with sugarcane irrigated with wastewater,

Agricultural water Management, 96:307-316.

RAINS, D.W., GOYAL, S.S., 2003. Strategies for Managing Crop Production in

Saline Environments: An Overview. J Crop Prod 7(1/2): 1-10

REEVE, R.C., BOWER, C.A., 1960. Use of high-salt waters as a flocculent and

source of divalent cations of reclaiming sodic soils. U.S. Salinity

Laboratory Handbook 60. United States Department of Agriculture,

Washington, D.C. pp. 139-144.

RHOADES, J.D., KANDIAH, A., MASHALI, A.M., 1992. The use of saline waters

for crop production. In: FAO Irrigation and Drainage Paper 48, Food and

Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy, p. 133

RICHARDS, L.A., 1954. Diagnosis and improvment of saline and alkali soils. U.S.

Dept. of Agr. Hand Book 60.

RODRIGUES DA SILVEIRA, K., RIBEIRO, M.R., BEZERRA DE OLIVEIRA, L.,

HECK, R.J., RODRIGUES DA SILVEIRA, R., 2008. Gypsum-saturated

water to reclaim alluvial saline sodic and sodic soils. Scientia Agricola,

Soils and Plant Nutrition. vol. 65, No.1, 11 s.

RYAN, J., TABBARA, H., 1989. Urea effects on infiltration and sodium parameters

of a calcareous sodic soil. Soil Sci. Soc. Am. J., 53: 1531-1536.

107

SAATÇI, F., 1958. Menemen çorak topraklarının ıslahı üzerinde bir araştırma.

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ankara.

SAATÇILAR, H.M., 1989. Salihli ve Söke Ovalarında Bandırma Gübre Sanayi atığı

jipsli materyalin çorak toprakların ıslahında kullanılma olanakları. Köy


152, Rapor Seri No: 96, Menemen.

SAATÇILAR, H.M., 1991. Denizli Sarayköy Ovasında Doğal jips içeren tuzlu

sodyumlu toprakların ıslahı için gerekli yıkama suyu miktarı ve yıkama

süresi. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel

Yayın No: 175, Rapor Seri No: 116, Menemen.

SAATÇILAR, M.H., 1974. Gediz Havzası Menemen/Türkiye alüviyal topraklarında

değişik drenaj sistemlerinde tuzların yıkanması. Bölge TOPRAKSU

Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No:49, Rapor

Seri No:27, Menemen.

SAATÇILAR, M.H., BATUR, K., 1962. Çorak ıslahında münhal tuzların

yıkanabilmesi için lüzumlu yıkama suyu miktarı, alkali toprakların ıslahı

için ıslah maddesinin tayini (Havuz testleri).

ŞAHİN, U., OZTAS, T., ANAPALI, O., 2003. Effects of consecutive applications of

gypsum in equal, increasing, and decreasing quantities on soil hydraulic

conductivity of a saline-sodic soil. J Plant Nutr Soil Sci 166(5): 621-624

SEVGİLİOĞLU, M., 1987. Harran Ovası tuzlu sodyumlu toprakların ıslahı için

gerekli jips yıkama suyu miktarı ve süresi. Köy Hizmetleri Araştırma

Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No: 31, Rapor Seri No: 22,

Şanlıurfa.

SHAHID, S.A., 1993. Effect of saline-sodic waters on the hydraulic conductivity and

soil structure of the simulated experimental soil conditions. In: Awan NM

and Latif M. Eds., Environmental Assessment and Management of

Irrigation and Drainage Projects. Center of Excellence in Water

Resources Engineering, Univ. Engg. Technol., Lahore (1993), pp. 125-

138.

108

SHAINBERG, I., LETEY, J., 1984. Response of soils to sodic and saline conditions:

Hilgardia 52, 1-57.

SÖNMEZ, B., 1988. Kükürt fabrikasyonu flotasyon atıklarının sodyumlu topraklarda

ıslah maddesi olarak kullanılma imkanlarının belirlenmesi. Köy


158, Rapor Seri No: 81, Ankara.

SÖNMEZ, B., 1990. Aşağı Kızılırmak Havzası tuzlu sodyumlu topraklarının ıslahı

için gerekli ıslah maddesi ve yıkama suyu miktarı ile yıkama süresi. Köy


165, Rapor Seri No: 87, Ankara.

SÖNMEZ, B., 2004. Türkiye’de Çorak Islahı Araştırmaları ve Tuzlu Toprakların

Yönetimi. Sulanan alanlarda Tuzluluk Yönetimi Sempozyumu Bildiriler

Kitabı, 20-21 Mayıs, 2004, Ankara, s.157-162.

SÖNMEZ, B., AĞAR, A., BAHÇECİ, İ., MAVİ, A., YARPUZLU, A., 1996. Türkiye

çorak ıslah rehberi. APK Daire Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Şube

Müdürlüğü Yayın No:93, Ankara.

SÖNMEZ, B., AĞAR, A., GÜMÜŞ, A.M., 1995. Tuzlu-sodyumlu topraklara

uygulanan azotlu gübre ile jipsin toprak ıslahına ve şekerpancarı verimine

etkileri. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel

Yayın No: 204, Rapor Seri No: 121, Ankara.

SÖNMEZ, M., TEKİNEL, O., 1969. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı,

Fasikül 3-5, 696-697, Ankara.

SPOSITO G. (1989) The Chemistry of Soils. Oxford University Press, New York,

277 p.

SUHAYDA, C.G., YIN; L., REDMANN, R.E., LIZ, J., 1997. Gypsum amendment

improves native grass establishment on saline-alkali soils in northeast

China. Soil Use and Management, 13, 4347

SUMNER, M.E., 1992. The electrical double layer and clay dispersion, pp. 1-32. In

M.E. Sumner and B.A. Stewart (eds.) Soil crusting: Chemical and

physical process. Lewis Publ. Boca Raton, FL.

109

SYED-OMAR, S.R., SUMNER, M.E., 1991. Effect of gypsum on soil potassium and

magnesium status and growth of alfalfa. Commun. Soil Sci. Plant Anal

22(19%20):2017-2028.

TANJI, K.K., 1990. Agricultural salinity assessment and management. Irrigation and

Drainage Division, American Society of Civil Engineers, NY, USA

TEJADA, M., GONZALEZ, J.L., 2005. Beet vinasse applied to wheat under dry land

conditions affects soil properties and yield, European Journal of

Agronomy, 2005, 23, 336-347

TÖRÜN, M.A., 1989. Azot sanayi atığı endüstriyel jipsin sodyumlu topraklara

katılması ile toprakta medana gelen fıziksel ve kimyasal değişmeler. Köy


51, Rapor Seri No: 45, Samsun.

TUNCAY, H., 1978. Söke Ovası tuzlu alkali topraklarının ıslahında esas olacak

özelliklerin tespitine dair araştırmalar. Ege Üniv. Ziraat Fakültesi

Yayınları No:318, İzmir.

TÜZÜNER, A., 1990. Toprak ve Su Analiz Laboratuvarları El Kitabı. T.C. Tarım

Orman ve Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü,

Ankara.

UZUNOĞLU, S., AĞAR, A., 1992. Tuzlu sodyumlu topraklarda kullanılan çeşitli

ıslah maddelerinin toprağın fiziksel özelliklerine etkisi. Köy Hizmetleri

Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No: 180, Rapor

Seri No: 100, Ankara.

VADYANINA, A.F., ROI, P.K., 1974. Charges in aggregates status of saline sodic

soil after their reclamation by different methods. Vest Mask. Univ. Ser. 6

Boil. Pochroned, 29: 111–7.

YAN, Y., ZHIMEI, L., YING, M., YE, Y., CHUNMENG, L., ZHAOHUA, L.,

2010. Biological properties and enzymatic activities of saline soil

irrigated with treated papermaking effluent. 2010 4th International

Conference on Bioinformatics and Biomedical Engineering (ICBBE),

p:1-4, Chnengdu, China.

110

YARPUZLU, A., DOĞAN, D., 1986. Aşağı Seyhan Ovası tuzlu sodyumlu

topraklarının ıslahı için gerekli jips yıkama suyu miktarı ve yıkama süresi.

Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın

No: 116, Rapor Seri No: 66, Tarsus.

YILDIRIM, B., 1981. Eskişehir Beylikahır yöresi tuzlu sodyumlu ve borlu

topraklarının ıslahı için gerekli jips yıkama suyu miktarı ve ıslah süresi.


Yayın No: 167, Rapor Seri No:126, Eskişehir

YILDIRIM, B., 1985. Çifteler Ovası tuzlu sodyumlu ve borlu topraklarının ıslahı için

gerekli jips yıkama suyu miktarı ve yıkama süresi. Köy Hizmetleri

Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No: 190, Rapor

Seri No: 141, Eskişehir.

YILDIRIM, B., 1990. Sakarya Pamukova tuzlu sodyumlu topraklarının ıslahı için

gerekli ıslah maddesi ve yıkama suyu miktarı. Köy Hizmetleri Araştırma

Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No: 217, Rapor Seri No:

167, Eskişehir.

YILMAZ, T., 1978. Yazıköy-Burdur tuzlu sodik ve borlu topraklarının ıslahı için

gerekli jips ve yıkama suyu miktarı ile yıkama süresinin saptanması.


Yayın No:57, Rapor Seri No:43, Konya.

YILMAZ, T., 1980. Konya Ovası tuzlu ve alüviyal topraklarının ıslahı için gerekli

yıkama suyu miktarı ve yıkama süresinin saptanması. Bölge TOPRAKSU

Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No:63, Rapor

Seri No:49, Konya.

YURTSEVER, N., 1984. Deneysel istatistik metotlar. Toprak ve Gübre Araştırma

Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No:121. Teknik Yayın

No:56, Ankara.

111

ÖZGEÇMİŞ

Araştırmacı, 28/09/1978’de BOR/Niğde’de doğdu. İlk ve orta öğretimini

Bor’da tamamladı. 1996’da Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar

ve Sulama Bölümü’ne girmeye hak kazandı. 1999/2000 Eğitim Öğretim Yılı’nda

Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Birincisi olarak

lisans programını tamamladı. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı’nda 2001 yılında yüksek lisansa başladı

ve 2004 yılında yüksek lisans programını tamamladı. Adı geçen anabilim dalında

2002 yılında Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2004 yılında doktora

programına başladı.

112

113

EKLER

Ek Çizelge 1. Deneme Başlangıcında ve Sonunda ECe Değerlerindeki Değişim

(Tüm Toprak Profili)

Konular Denemede ECe

Değişimi, dS.m-1 ECe

Azalması, dS.m-1


% Başlangıç Bitiş 1GCUM1UB1 7.79 6.60 1.19 15.28 2GCUM1UB1 7.79 5.31 2.48 31.84 3GCUM1UB1 7.79 4.17 3.62 46.51 1GCUM1UB2 7.79 6.36 1.43 18.31 2GCUM1UB2 7.79 5.41 2.38 30.59 3GCUM1UB2 7.79 2.57 5.22 67.01 1GCUM2UB1 7.79 5.17 2.62 33.59 2GCUM2UB1 7.79 4.12 3.67 47.07 3GCUM2UB1 7.79 6.53 1.26 16.22 1GCUM2UB2 7.79 6.28 1.51 19.34 2GCUM2UB2 7.79 5.19 2.60 33.38 3GCUM2UB2 7.79 6.25 1.54 19.73 1DCUM1UB1 7.79 5.36 2.43 31.15 2DCUM1UB1 7.79 4.24 3.55 45.57 3DCUM1UB1 7.79 4.54 3.25 41.72 1DCUM1UB2 7.79 6.63 1.16 14.89 2DCUM1UB2 7.79 3.08 4.71 60.42 3DCUM1UB2 7.79 5.64 2.15 27.64 1DCUM2UB1 7.79 4.96 2.83 36.33 2DCUM2UB1 7.79 5.39 2.40 30.85 3DCUM2UB1 7.79 4.21 3.58 45.91 1DCUM2UB2 7.79 6.50 1.29 16.60 2DCUM2UB2 7.79 6.92 0.87 11.21 3DCUM2UB2 7.79 5.58 2.21 28.41

114

Ek Çizelge 2. Deneme Başlangıcında ve Sonunda pH Değerlerindeki Değişim (Tüm Toprak Profili)


Azalması



115

Ek Çizelge 3. Deneme Başlangıcında ve Sonunda NaX Değerleri (me.100g-1) (Tüm Toprak Profili)

Konular Denemede NaX Değişimi NaX

Azalması



116

Ek Çizelge 4. Deneme Başlangıcında ve Sonunda SAR Değerlerindeki Değişim (Tüm Toprak Profili)

Konular Denemede SAR Değişimi SAR

Azalması



117

Ek Çizelge 5. Deneme Başlangıcında ve Sonunda DSY Değerlerindeki Değişim (Tüm Toprak Profili)

Konular Denemede DSY

Değişimi DSY Azalması



118

Ek Çizelge 6. Deneme Başlangıcında ve Sonunda ECe Değerlerindeki Değişim (Monolit)


dS.m-1 ECe Azalması


% Başlangıç Bitiş 1GAUM1UB1 9.67 7.14 2.53 26.16 2GAUM1UB1 9.67 4.45 5.22 53.98 3GAUM1UB1 9.67 6.03 3.64 37.64 1GAUM1UB2 9.67 5.63 4.04 41.78 2GAUM1UB2 9.67 7.89 1.78 18.41 3GAUM1UB2 9.67 8.97 0.70 7.24 1GAUM2UB1 9.67 7.02 2.65 27.40 2GAUM2UB1 9.67 6.03 3.64 37.64 3GAUM2UB1 9.67 5.01 4.66 48.19 1GAUM2UB2 9.67 6.59 3.08 31.85 2GAUM2UB2 9.67 7.46 2.21 22.85 3GAUM2UB2 9.67 8.46 1.21 12.51 1DAUM1UB1 9.67 8.33 1.34 13.86 2DAUM1UB1 9.67 5.54 4.13 42.71 3DAUM1UB1 9.67 8.51 1.16 12.00 1DAUM1UB2 9.67 7.86 1.81 18.72 2DAUM1UB2 9.67 9.34 0.33 3.41 3DAUM1UB2 9.67 7.80 1.87 19.34 1DAUM2UB1 9.67 8.28 1.39 14.37 2DAUM2UB1 9.67 9.05 0.62 6.41 3DAUM2UB1 9.67 7.41 2.26 23.37 1DAUM2UB2 9.67 5.70 3.97 41.05 2DAUM2UB2 9.67 7.68 1.99 20.58 3DAUM2UB2 9.67 6.48 3.19 32.99

119

Ek Çizelge 7. Deneme Başlangıcında ve Sonunda ECe Değerlerindeki Değişim (Bozulmuş)


dS.m-1 ECe Azalması


% Başlangıç Bitiş 1GBUM1UB1 9.67 5.71 3.96 41.0 2GBUM1UB1 9.67 5.93 3.74 38.7 3GBUM1UB1 9.67 6.14 3.53 36.5 1GBUM1UB2 9.67 5.10 4.57 47.3 2GBUM1UB2 9.67 5.28 4.39 45.4 3GBUM1UB2 9.67 5.52 4.15 42.9 1GBUM2UB1 9.67 6.53 3.14 32.5 2GBUM2UB1 9.67 5.33 4.34 44.9 3GBUM2UB1 9.67 4.49 5.18 53.6 1GBUM2UB2 9.67 4.95 4.72 48.8 2GBUM2UB2 9.67 3.92 5.75 59.5 3GBUM2UB2 9.67 4.84 4.83 49.9 1DBUM1UB1 9.67 4.90 4.77 49.3 2DBUM1UB1 9.67 5.15 4.52 46.7 3DBUM1UB1 9.67 6.22 3.45 35.7 1DBUM1UB2 9.67 5.55 4.12 42.6 2DBUM1UB2 9.67 6.01 3.66 37.8 3DBUM1UB2 9.67 5.12 4.55 47.1 1DBUM2UB1 9.67 4.55 5.12 52.9 2DBUM2UB1 9.67 7.80 1.87 19.3 3DBUM2UB1 9.67 8.6 1.07 11.1 1DBUM2UB2 9.67 5.01 4.66 48.2 2DBUM2UB2 9.67 6.44 3.23 33.4 3DBUM2UB2 9.67 5.27 4.40 45.5

120

Ek Çizelge 8. Deneme Başlangıcında ve Sonunda pH Değerlerindeki Değişim (Monolit)


Azalması



121

Ek Çizelge 9. Deneme Başlangıcında ve Sonunda pH Değerlerindeki Değişim (Bozulmuş)


Azalması



122

Ek Çizelge 10. Denemede NaX (me.100g-1) Değerlerindeki Değişim (Monolit)

Konular Denemede NaX

Değişimi NaX

Azalması



123

Ek Çizelge 11. Denemede NaX (me.100g-1) Değerlerindeki Değişim (Bozulmuş)

Konular Denemede NaX Değişimi NaX

Azalması



124

Ek Çizelge 12. Denemede SAR Değerlerindeki Değişim (Monolit)

Konular Denemede SAR

Değişimi SAR

Azalması



125

Ek Çizelge 13. Denemede SAR Değerlerindeki Değişim (Bozulmuş)

Konular Denemede SAR Değişimi SAR

Azalması



126

Ek Çizelge 14. Tüm Toprak Profilinde Yıkama Yöntemlerinin Tuz Yıkanmasına Etkisi (20 cm)

Aralıklı Göllendirme Damla Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 2.40 1.00 2.40 1.00 2.48 0.99 2.56 1.00 2.56 0.97 2.64 0.98 2.64 0.95 2.72 0.95 2.80 0.94 2.80 0.90 3.56 0.81 2.96 0.89 3.87 0.81 3.04 0.85 6.38 0.53 3.46 0.81 6.50 0.48 3.74 0.77 6.62 0.44 4.03 0.60 6.71 0.33 4.15 0.59 6.75 0.31 4.18 0.54 6.79 0.24 4.94 0.50 2.96 1 5.79 0.43 6.22 0.64 6.01 0.36 6.28 0.64 6.03 0.30 2.40 1.00 2.40 1.00 2.48 0.99 2.56 0.98 2.56 0.97 2.64 0.96 2.64 0.95 2.96 0.95 2.80 0.94 3.04 0.95 3.56 0.81 3.55 0.93 3.87 0.81 3.76 0.77 6.38 0.53 3.83 0.51 6.50 0.48 2.40 1.00 6.62 0.44 2.48 0.95 6.71 0.33 2.64 0.91 6.75 0.31 2.72 0.89 6.79 0.24 2.96 0.84 2.56 1.00 3.04 0.71 3.04 0.83 3.57 0.63 3.82 0.79 3.74 0.55 5.34 0.73 3.95 0.52 6.24 0.68 4.06 0.51 6.28 0.68 4.09 0.51 6.32 0.65 4.11 0.51 6.56 0.56 4.24 0.50 6.60 0.50 5.39 0.49 6.65 0.34 5.47 0.49

5.52 0.49 5.63 0.46 5.75 0.43

127

5.80 0.23 5.98 0.21 6.02 0.16 2.40 1.00 5.86 0.24 5.96 0.16 6.03 0.12 6.26 0.12


Aralıklı Göllendirme Damla Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 1.20 1.00 1.20 1.00 1.24 0.99 1.28 0.99 1.28 0.99 1.32 0.96 1.32 0.96 1.36 0.94 1.40 0.90 1.40 0.92 1.78 0.88 1.48 0.91 1.93 0.88 1.52 0.87 2.20 0.80 1.73 0.82 2.24 0.77 1.87 0.77 2.27 0.73 1.20 1.00 2.37 0.72 1.28 0.92 2.71 0.70 1.32 0.92 2.73 0.68 1.40 0.92 3.19 0.54 1.44 0.91 3.25 0.39 1.48 0.91 1.20 1.00 1.52 0.82 1.24 0.98 1.75 0.82 1.28 0.91 1.78 0.81 1.32 0.91 1.88 0.79 1.40 0.86 1.92 0.75 1.48 0.85 1.95 0.66 1.52 0.85 1.99 0.61 1.98 0.80 2.02 0.60 2.01 0.70 2.05 0.56 2.09 0.61 2.07 0.45 2.47 0.50 2.18 0.43 2.95 0.49 2.27 0.42 3.11 0.36 3.02 0.35 3.47 0.36 3.07 0.35 3.55 0.35 3.39 0.31 1.20 1.00 3.42 0.27 1.24 0.99 3.43 0.25

128

1.28 0.99 1.20 1.00 1.32 0.96 1.24 0.89 1.40 0.90 1.28 0.89 1.78 0.88 1.32 0.84 1.93 0.88 1.36 0.82 2.20 0.80 1.44 0.79 2.24 0.77 1.48 0.78 2.27 0.73 1.52 0.73 2.37 0.72 1.78 0.72 2.71 0.70 1.87 0.64 2.73 0.68 1.95 0.64 3.19 0.54 1.97 0.63 3.25 0.39 2.03 0.58 1.20 1.00 2.05 0.57 1.24 0.97 2.06 0.56 1.28 0.92 2.12 0.55 1.32 0.82 2.41 0.53 1.44 0.94 2.70 0.50 1.52 0.83 2.73 0.48 2.16 0.66 2.90 0.48 2.24 0.63 2.92 0.36 2.34 0.64 1.32 1.00 3.12 0.50 1.48 0.85 3.14 0.47 1.95 0.77 3.16 0.42 2.74 0.57 3.30 0.36 3.02 0.48 3.32 0.38 3.13 0.44


Aralıklı Göllendirme Damla Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 0.56 1.00 0.46 1.00 0.58 0.99 0.48 0.98 0.60 0.91 0.50 0.92 0.64 0.90 0.52 0.92 0.66 0.88 0.54 0.83 0.68 0.86 0.58 0.74 0.72 0.85 0.60 0.73 0.74 0.84 0.62 0.73 0.76 0.77 0.64 0.70 0.82 0.76 0.66 0.70 0.86 0.74 0.68 0.69 0.88 0.71 0.72 0.68 0.97 0.68 0.74 0.65

129

0.99 0.66 0.76 0.63 1.00 0.65 0.78 0.61 1.02 0.62 0.84 0.48 1.06 0.62 0.89 0.46 1.07 0.59 0.94 0.46 1.13 0.57 0.96 0.40 1.16 0.57 1.01 0.37 1.18 0.55 1.02 0.34 1.23 0.52 1.04 0.33 0.54 1.00 1.09 0.32 0.60 0.97 1.13 0.32 0.62 0.96 1.15 0.31 0.64 0.95 1.18 0.30 0.66 0.83 1.37 0.30 0.68 0.73 1.39 0.30 0.72 0.71 1.48 0.29 0.74 0.71 1.51 0.28 0.82 0.70 1.54 0.28 0.86 0.69 1.56 0.27 0.87 0.68 1.58 0.27 0.94 0.65 1.61 0.26 0.96 0.63 1.64 0.26 0.98 0.61 1.66 0.24 1.00 0.59 1.67 0.20 1.03 0.57 1.69 0.18 1.05 0.57 1.71 0.18 1.08 0.56 1.72 0.10 1.10 0.56 0.58 1.00 1.12 0.55 0.60 0.99 1.17 0.54 0.62 0.96 1.33 0.48 0.64 0.95 1.35 0.47 0.66 0.94 1.39 0.46 0.68 0.93 1.42 0.45 0.72 0.90 1.45 0.43 0.74 0.75 1.48 0.42 0.76 0.71 1.49 0.41 0.84 0.64 1.53 0.41 0.87 0.64 1.56 0.38 0.89 0.62 1.57 0.37 0.93 0.61 1.58 0.32 0.95 0.60 1.62 0.28 0.96 0.59 0.54 1.00 0.97 0.57 0.60 0.97 0.99 0.57 0.62 0.96 1.00 0.55

130

0.64 0.95 1.02 0.54 0.66 0.83 1.02 0.52 0.68 0.73 1.03 0.48 0.72 0.71 1.06 0.44 0.74 0.71 1.21 0.40 0.82 0.70 1.22 0.33 0.86 0.69 1.30 0.32 0.87 0.68 1.32 0.32 0.94 0.65 1.35 0.32 0.96 0.63 1.37 0.31 0.98 0.61 1.38 0.31 1.00 0.59 1.41 0.31 1.03 0.57 1.44 0.31 1.05 0.57 1.45 0.30 1.08 0.56 1.46 0.30 1.10 0.56 0.58 1.00 1.12 0.55 0.60 0.99 1.17 0.54 0.62 0.96 1.33 0.48 0.64 0.95 1.35 0.47 0.66 0.94 1.39 0.46 0.68 0.93 1.42 0.45 0.72 0.90 1.45 0.43 0.74 0.75 1.48 0.42 0.76 0.71 1.49 0.41 0.84 0.64 1.53 0.41 0.87 0.64 1.56 0.38 0.89 0.62 1.57 0.37 0.93 0.61 1.58 0.32 0.95 0.60 1.62 0.28 0.96 0.59

0.97 0.57 0.99 0.57 1.00 0.55 1.02 0.54 1.02 0.52 1.03 0.48 1.06 0.44 1.21 0.40 1.22 0.33 1.30 0.32 1.32 0.32 1.35 0.32 1.37 0.31 1.38 0.31 1.41 0.31

131

1.44 0.31 1.45 0.30 1.46 0.30 0.46 1.00 0.48 0.98 0.50 0.95 0.52 0.94 0.54 0.91 0.58 0.88 0.60 0.86 0.62 0.78 0.64 0.77 0.66 0.77 0.68 0.71 0.72 0.71 0.74 0.68 0.76 0.67 0.84 0.37 0.88 0.35 0.91 0.34 0.96 0.33 0.97 0.32 0.98 0.32 1.01 0.32 1.03 0.31 1.04 0.31 1.08 0.30 1.09 0.28 1.09 0.28 1.11 0.27 1.26 0.27 1.27 0.27 1.34 0.27 1.37 0.26 1.39 0.26 1.41 0.26 1.42 0.25 1.47 0.25 1.49 0.25 1.50 0.24 1.51 0.23 0.46 1.00 0.48 0.98 0.50 0.95 0.52 0.94

132

0.54 0.91 0.58 0.88 0.60 0.86 0.62 0.78 0.64 0.77 0.66 0.77 0.68 0.71 0.72 0.71 0.74 0.68 0.76 0.67 0.84 0.37 0.88 0.35 0.91 0.34 0.96 0.33 0.97 0.32 0.98 0.32 1.01 0.32 1.03 0.31 1.04 0.31 1.08 0.30 1.09 0.28 1.09 0.28 1.11 0.27 1.26 0.27 1.27 0.27 1.34 0.27 1.37 0.26 1.39 0.26 1.41 0.26 1.42 0.25 1.47 0.25 1.49 0.25 1.50 0.24 1.51 0.23

133

Ek Çizelge 17. Tüm Toprak Profilinde Jips Miktarlarının Tuz Yıkanmasına Etkisi (20 cm) UM1 UM2

Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 2.40 1.00 2.40 1.00 2.48 0.99 2.48 0.99 2.56 0.97 2.56 0.97 2.64 0.95 2.64 0.95 2.80 0.94 2.80 0.94 3.56 0.81 3.56 0.81 3.87 0.81 3.87 0.81 6.38 0.53 6.38 0.53 6.50 0.48 6.50 0.48 6.62 0.44 6.62 0.44 6.71 0.33 6.71 0.33 6.75 0.31 6.75 0.31 2.40 1.00 6.79 0.24 2.56 1.00 2.40 1.00 2.64 0.98 2.48 0.95 2.72 0.95 2.64 0.91 2.80 0.90 2.72 0.89 2.96 0.89 2.96 0.84 3.04 0.85 3.04 0.71 3.46 0.81 3.57 0.63 3.74 0.77 3.74 0.55 4.03 0.60 3.95 0.52 4.15 0.59 4.06 0.51 4.18 0.54 4.09 0.51 4.94 0.50 4.11 0.51 5.79 0.43 4.24 0.50 2.96 1.00 5.39 0.49 3.04 0.66 5.47 0.49 3.96 0.65 5.52 0.49 4.93 0.65 5.63 0.46 7.22 0.30 5.75 0.43 2.40 1.00 2.56 1.00 2.56 0.98 3.04 0.83 2.64 0.96 3.82 0.79 2.96 0.95 6.60 0.50 3.04 0.95 6.65 0.34 3.55 0.93 3.76 0.77 3.83 0.51 4.14 0.47 6.85 0.39 6.87 0.38

134


Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 1.20 1.00 1.20 1.00 1.24 0.99 1.24 0.99 1.28 0.99 1.28 0.99 1.32 0.96 1.32 0.96 1.40 0.90 1.40 0.90 2.24 0.77 3.19 0.54 2.27 0.73 3.25 0.39 2.37 0.72 3.31 0.30 2.71 0.70 3.35 0.25 2.73 0.68 3.37 0.24 3.19 0.54 3.39 0.16 3.25 0.39 1.20 1.00 3.31 0.30 1.24 0.89 3.35 0.25 1.28 0.89 3.37 0.24 1.32 0.84 1.20 1.00 1.36 0.82 1.28 0.99 1.44 0.79 1.32 0.96 1.48 0.78 1.36 0.94 1.52 0.73 1.40 0.92 1.78 0.72 1.48 0.91 1.87 0.64 1.52 0.87 1.95 0.64 1.73 0.82 1.97 0.63 1.87 0.77 2.03 0.58 3.01 0.60 2.05 0.57 1.20 1.00 2.06 0.56 1.24 0.98 2.12 0.55 1.28 0.91 2.41 0.53 1.32 0.91 2.70 0.50 1.40 0.86 2.73 0.48 1.48 0.85 2.90 0.48 1.52 0.85 2.92 0.36 1.98 0.80 1.20 1.00 2.01 0.70 1.24 0.97 2.09 0.61 1.28 0.92 2.95 0.49 1.32 0.82 3.11 0.36 1.44 0.94 3.47 0.36 1.52 0.83 3.55 0.35 2.16 0.66 3.58 0.25 2.24 0.63 3.61 0.21 2.34 0.64 1.20 1.00 3.12 0.50

135

1.28 0.92 3.14 0.47 1.32 0.92 3.16 0.42 1.40 0.92 3.30 0.36 1.44 0.91 3.32 0.38 1.48 0.91 1.32 1.00 1.52 0.82 1.48 0.85 1.75 0.82 1.95 0.77 1.78 0.81 2.74 0.57 1.88 0.79 3.02 0.48 1.92 0.75 3.13 0.44 3.02 0.35 3.07 0.35 3.39 0.31 3.42 0.27 3.43 0.25


Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 0.56 1.00 0.58 1.00 0.58 0.99 0.60 0.99 0.60 0.91 0.62 0.96 0.64 0.90 0.64 0.95 0.66 0.88 0.66 0.94 0.68 0.86 0.68 0.93 0.72 0.85 0.72 0.90 0.74 0.84 0.74 0.75 0.76 0.77 0.76 0.71 0.82 0.76 0.84 0.64 0.86 0.74 0.87 0.64 0.88 0.71 0.89 0.62 0.97 0.68 0.93 0.61 0.99 0.66 0.95 0.60 1.00 0.65 0.96 0.59 1.02 0.62 0.97 0.57 1.06 0.62 0.99 0.57 1.07 0.59 1.00 0.55 1.13 0.57 1.02 0.54 1.16 0.57 1.02 0.52 1.18 0.55 1.03 0.48 1.23 0.52 1.06 0.44 0.46 1.00 1.21 0.40 0.48 0.98 1.22 0.33 0.50 0.92 1.30 0.32

136

0.52 0.92 1.32 0.32 0.54 0.83 1.35 0.32 0.58 0.74 1.37 0.31 0.60 0.73 1.38 0.31 0.62 0.73 1.41 0.31 0.64 0.70 1.44 0.31 0.66 0.70 1.45 0.30 0.68 0.69 1.46 0.30 0.72 0.68 0.54 1.00 0.74 0.65 0.60 0.97 0.76 0.63 0.62 0.96 0.78 0.61 0.64 0.95 0.84 0.48 0.66 0.83 0.89 0.46 0.68 0.73 0.94 0.46 0.72 0.71 0.96 0.40 0.74 0.71 1.01 0.37 0.82 0.70 1.02 0.34 0.86 0.69 1.04 0.33 0.87 0.68 1.09 0.32 0.94 0.65 1.13 0.32 0.96 0.63 1.15 0.31 0.98 0.61 1.18 0.30 1.00 0.59 1.37 0.30 1.03 0.57 1.39 0.30 1.05 0.57 1.48 0.29 1.08 0.56 1.51 0.28 1.10 0.56 1.54 0.28 1.12 0.55 1.56 0.27 1.17 0.54 1.58 0.27 1.33 0.48 1.61 0.26 1.35 0.47 1.64 0.26 1.39 0.46 1.66 0.24 1.42 0.45 1.67 0.20 1.45 0.43 1.69 0.18 1.48 0.42 1.71 0.18 1.49 0.41

1.53 0.41 1.56 0.38 1.57 0.37 1.58 0.32 1.62 0.28 1.64 0.15 0.46 1.00 0.48 0.98 0.50 0.95

137

0.52 0.94 0.54 0.91 0.58 0.88 0.60 0.86 0.62 0.78 0.64 0.77 0.66 0.77 0.68 0.71 0.72 0.71 0.74 0.68 0.76 0.67 0.84 0.37 0.88 0.35 0.91 0.34 0.96 0.33 0.97 0.32 0.98 0.32 1.01 0.32 1.03 0.31 1.04 0.31 1.08 0.30 1.09 0.28 1.09 0.28 1.11 0.27 1.26 0.27 1.27 0.27 1.34 0.27 1.37 0.26 1.39 0.26 1.41 0.26 1.42 0.25 1.47 0.25 1.49 0.25 1.50 0.24 1.51 0.23 1.53 0.16 1.55 0.15 1.56 0.14

138

Ek Çizelge 20. Tüm Toprak Profilinde Jips Uygulama Biçimlerinin Tuz Yıkanmasına Etkisi (20 cm)

UB1 UB2 Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 2.40 1.00 3.96 0.65 2.48 0.99 2.40 1.00 2.56 0.97 2.56 0.98 2.64 0.95 2.64 0.96 2.80 0.94 2.96 0.95 3.56 0.81 3.04 0.95 3.87 0.81 3.76 0.77 2.40 1.00 3.83 0.51 2.56 1.00 4.14 0.47 2.64 0.98 4.35 0.43 2.72 0.95 4.53 0.40 2.80 0.90 2.56 1.00 2.96 0.89 3.04 0.83 3.04 0.85 3.82 0.79 3.46 0.81 2.4 1 3.74 0.77 5.08 0.24 4.03 0.60 5.47 0.24 4.15 0.59 5.86 0.24 4.18 0.54 5.96 0.16 4.94 0.50 6.03 0.12 5.79 0.43 6.26 0.12 6.01 0.36 6.03 0.30 2.40 1.00 2.48 0.99 2.56 0.97 2.64 0.95 2.80 0.94 3.56 0.81 3.87 0.81 2.40 1.00 2.48 0.95 2.64 0.91 2.72 0.89 2.96 0.84 3.04 0.71 3.57 0.63 3.74 0.55 3.95 0.52 4.06 0.51 4.09 0.51 4.11 0.51

139

4.24 0.50 5.39 0.49 5.47 0.49 5.52 0.49 5.63 0.46 5.75 0.43

Ek Çizelge 21. Tüm Toprak Profilinde Jips Uygulama Biçimlerinin Tuz Yıkanmasına Etkisi (40 cm)

UB1 UB2 Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 1.20 1.00 1.20 1.00 1.24 0.99 1.24 0.98 1.28 0.99 1.28 0.91 1.32 0.96 1.32 0.91 1.40 0.90 1.40 0.86 3.25 0.39 1.48 0.85 3.31 0.30 1.52 0.85 3.35 0.25 2.01 0.70 3.37 0.24 2.09 0.61 3.39 0.16 2.47 0.50 1.20 1.00 2.95 0.49 1.28 0.99 1.20 1.00 1.32 0.96 1.28 0.92 1.36 0.94 1.32 0.92 1.40 0.92 1.40 0.92 1.48 0.91 1.44 0.91 1.52 0.87 1.48 0.91 1.73 0.82 1.52 0.82 1.87 0.77 1.75 0.82 1.20 1.00 1.78 0.81 1.24 0.99 1.88 0.79 1.28 0.99 1.92 0.75 1.32 0.96 1.95 0.66 1.40 0.90 1.99 0.61 3.25 0.39 2.02 0.60 3.31 0.30 2.05 0.56 3.35 0.25 3.39 0.31 3.37 0.24 3.42 0.27 3.39 0.16 3.43 0.25 1.20 1.00 1.20 1.00 1.24 0.89 1.24 1.00 1.28 0.89 1.28 0.97 1.32 0.84 1.32 0.94 1.36 0.82 1.44 0.92

140

1.44 0.79 1.48 0.83 1.48 0.78 1.52 0.82 1.52 0.73 1.75 0.66 1.78 0.72 1.88 0.64 1.87 0.64 1.91 0.63 1.95 0.64 2.16 0.50 1.97 0.63 2.24 0.50 2.03 0.58 2.34 0.48 2.05 0.57 3.12 0.47 2.06 0.56 3.14 0.42 2.12 0.55 3.16 0.38 2.41 0.53 3.30 0.36 2.70 0.50 3.32 0.18 2.73 0.48 1.32 1.00 2.90 0.48 1.48 0.85

1.95 0.77 3.02 0.48 3.13 0.44

Ek Çizelge 22. Büyük Tanklarda Jips Uygulama Biçimlerinin Tuz Yıkanmasına Etkisi (80 cm)

UB1 UB2 Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 0.58 1.00 0.46 1.00 0.60 0.99 0.48 0.98 0.62 0.96 0.50 0.92 0.64 0.95 0.52 0.92 0.66 0.94 0.54 0.83 0.68 0.93 0.58 0.74 0.72 0.90 0.60 0.73 0.74 0.75 0.62 0.73 0.76 0.71 0.64 0.70 0.84 0.64 0.66 0.70 0.87 0.64 0.68 0.69 0.89 0.62 0.72 0.68 0.93 0.61 0.74 0.65 0.95 0.60 0.76 0.63 0.96 0.59 0.78 0.61 0.97 0.57 0.84 0.48 0.99 0.57 0.89 0.46 1.00 0.55 0.94 0.46 1.02 0.54 0.96 0.40 1.02 0.52 1.01 0.37 1.03 0.48 1.02 0.34 1.06 0.44 1.04 0.33

141

1.21 0.40 1.09 0.32 1.22 0.33 1.13 0.32 1.30 0.32 1.15 0.31 1.32 0.32 1.18 0.30 1.35 0.32 1.37 0.30 1.37 0.31 1.39 0.30 1.38 0.31 1.48 0.29 1.41 0.31 1.51 0.28 1.44 0.31 1.54 0.28 1.45 0.30 1.56 0.27 1.46 0.30 1.58 0.27

1.61 0.26 1.64 0.26 1.66 0.24 1.67 0.20 1.69 0.18 1.71 0.18 1.72 0.10 0.54 1.00 0.60 0.97 0.62 0.96 0.64 0.95 0.66 0.83 0.68 0.73 0.72 0.71 0.74 0.71 0.46 1.00 0.48 0.98 0.50 0.95 0.52 0.94 0.54 0.91 0.58 0.88 0.60 0.86 0.62 0.78 0.64 0.77 0.66 0.77 0.68 0.71 0.72 0.71 0.74 0.68 0.76 0.67 1.01 0.32 1.03 0.31 1.04 0.31 1.26 0.27 1.27 0.27

142

1.34 0.27 1.37 0.26 1.39 0.26 1.41 0.26 1.42 0.25 1.47 0.25 1.49 0.25 1.50 0.24 1.51 0.23

Ek Çizelge 23. Üst Toprak Profilinde Örnek Alma Biçiminin Tuz Yıkanmasına Etkisi Monolit Bozulmuş

Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 0.44 1.00 0.44 1.00 0.59 0.87 1.42 0.52 1.15 0.59 1.51 0.47 1.33 0.56 1.78 0.43 3.04 0.44 1.87 0.42 3.13 0.44 1.96 0.39 3.53 0.43 2.05 0.36 3.66 0.43 2.23 0.35 3.79 0.43 3.92 0.31 3.92 0.43 4.05 0.31 4.05 0.42 4.31 0.31 4.18 0.42 4.50 0.29 4.31 0.42 5.08 0.28 4.50 0.42 6.58 0.27 4.76 0.42 6.71 0.27 4.89 0.42 7.04 0.24 5.09 0.42 8.21 0.22 5.28 0.42 8.34 0.22 6.58 0.42 9.18 0.22 6.71 0.42 9.31 0.22 7.04 0.42 9.70 0.22 7.36 0.41 9.96 0.21 7.62 0.41 10.22 0.21 7.95 0.41 0.44 1.00 8.21 0.40 0.59 0.68 8.34 0.40 1.15 0.52 8.66 0.40 1.24 0.47 9.05 0.39 1.42 0.47 9.18 0.38 1.51 0.46 9.31 0.38 1.69 0.41 9.70 0.37 1.778 0.41

143

9.96 0.37 1.87 0.41 10.22 0.36 1.96 0.41 0.44 1.00 2.05 0.38 0.59 0.73 2.23 0.36 1.15 0.68 2.32 0.34 1.24 0.63 2.41 0.34 1.33 0.59 2.50 0.33 1.42 0.58 3.79 0.32 1.51 0.58 3.92 0.31 1.69 0.54 4.50 0.30 1.96 0.49 4.76 0.28 2.14 0.47 4.89 0.28 2.41 0.45 5.09 0.27 2.50 0.44 5.28 0.27 4.76 0.43 7.95 0.27 4.89 0.42 8.21 0.26 9.70 0.36 8.34 0.25 9.96 0.36 9.18 0.25 0.435 1.00 9.31 0.25 0.585 0.89 9.96 0.22 1.145 0.76 10.22 0.20 1.235 0.74 0.44 1 1.325 0.67 0.59 0.48 1.415 0.66 1.24 0.33 1.865 0.61 1.33 0.32 2.045 0.59 1.51 0.32 2.495 0.57 1.78 0.31 2.585 0.48 1.87 0.29 3.525 0.46 1.96 0.28 3.655 0.46 2.14 0.26 3.785 0.45 2.23 0.26 3.915 0.42 2.32 0.25 4.175 0.39 2.41 0.24 4.76 0.38 2.50 0.24 5.085 0.38 2.59 0.24 5.28 0.29 8.66 0.22 0.435 1.00 9.70 0.20 1.145 0.53 9.96 0.20 1.325 0.50 10.22 0.20 1.415 0.45 0.44 1.00 1.505 0.39 0.59 0.59 1.685 0.36 1.15 0.41 1.775 0.35 1.24 0.41 1.865 0.35 1.33 0.37 1.955 0.35 1.415 0.37

144

2.045 0.35 1.505 0.36 2.135 0.35 1.685 0.34 2.225 0.35 1.865 0.34 2.315 0.35 2.045 0.33 2.405 0.35 2.135 0.33 2.495 0.34 2.225 0.31 2.585 0.34 2.315 0.29 3.035 0.33 2.405 0.28 3.125 0.33 3.125 0.26 3.525 0.33 3.655 0.26 4.175 0.32 3.915 0.25 4.305 0.32 4.045 0.25 4.5 0.29 4.175 0.25

4.89 0.27 4.305 0.25 0.435 1.00 4.5 0.25 1.235 0.97 4.76 0.24 1.325 0.88 4.89 0.24 1.415 0.84 5.085 0.25 1.505 0.79 5.28 0.24 1.685 0.67 7.945 0.23 1.775 0.59 8.205 0.21 1.865 0.58 8.335 0.21 3.525 0.49 8.66 0.21 3.915 0.46 9.7 0.15 4.045 0.43 9.96 0.14 4.175 0.42 10.22 0.13 4.305 0.41 0.435 1 4.76 0.40 0.585 0.74 5.085 0.38 1.415 0.52 5.28 0.34 1.505 0.47 0.435 1.00 1.775 0.43 1.145 0.35 1.865 0.42 1.235 0.34 1.955 0.39 1.325 0.32 2.045 0.36 1.415 0.32 2.225 0.35 1.505 0.30 3.785 0.30 0.435 1.00 5.085 0.28 1.145 0.78 6.58 0.27 1.325 0.78 6.71 0.27 1.415 0.77 7.36 0.25 1.505 0.72 8.205 0.22 1.685 0.62 8.335 0.22 1.775 0.53 9.18 0.22 1.865 0.51 9.31 0.22 2.045 0.51 9.7 0.22

145

2.225 0.48 9.96 0.21 3.525 0.47 10.22 0.21 3.785 0.46 0.435 1 4.045 0.45 1.235 0.89 4.305 0.45 1.325 0.78 4.76 0.44 1.415 0.77 9.05 0.30 1.685 0.63 9.18 0.30 1.775 0.61 9.96 0.30 1.865 0.57 10.22 0.29 2.045 0.52 0.435 1.00 2.225 0.49 1.325 0.97 2.315 0.45 1.415 0.95 2.405 0.42 1.505 0.94 2.495 0.42 1.685 0.86 2.585 0.41 1.775 0.81 3.525 0.39 1.865 0.78 3.655 0.39 1.955 0.78 3.785 0.39

3.915 0.39 4.175 0.38 4.305 0.38 4.5 0.38 4.89 0.36 5.085 0.34 7.945 0.33 8.205 0.32 8.335 0.31 9.7 0.27 9.96 0.26 10.22 0.26 0.435 1 1.145 0.72 1.235 0.70 1.325 0.67 1.415 0.67 1.505 0.64 1.685 0.60 1.775 0.60 1.865 0.59 1.955 0.55 2.045 0.51 2.585 0.50 9.96 0.28 10.22 0.28

146

0.435 1 1.235 0.88 1.325 0.77 1.415 0.72 1.505 0.64 1.685 0.59 1.775 0.56 1.865 0.56 1.955 0.54 2.045 0.50 2.225 0.46 2.405 0.41 2.495 0.41 2.585 0.39 2.855 0.39 3.035 0.38 3.525 0.37 3.785 0.37 4.175 0.36 4.5 0.36 4.76 0.33 4.89 0.33 5.085 0.32 5.28 0.32 7.945 0.30 8.205 0.30 8.335 0.30 9.31 0.29 9.7 0.24 9.96 0.24 10.22 0.23

Ek Çizelge 24. Monolit Üst Toprak Profilinde Yıkama Yöntemlerinin Tuz Yıkanmasına Etkisi

A. Göllendirme Damla Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co

0.44 1.00 0.435 1.00 0.59 0.87 1.235 0.97 1.15 0.59 1.325 0.88 1.33 0.56 1.415 0.84 3.04 0.44 1.505 0.79 3.13 0.44 1.685 0.67 3.53 0.43 1.775 0.59 3.66 0.43 1.865 0.58 3.79 0.43 3.525 0.49

147

3.92 0.43 3.915 0.46 4.05 0.42 4.045 0.43 4.18 0.42 4.175 0.42 4.31 0.42 4.305 0.41 4.50 0.42 4.76 0.40 4.76 0.42 5.085 0.38 4.89 0.42 5.28 0.34 5.09 0.42 0.435 1.00 5.28 0.42 1.145 0.35 6.58 0.42 1.235 0.34 6.71 0.42 1.325 0.32 7.04 0.42 1.415 0.32 7.36 0.41 1.505 0.30 7.62 0.41 1.685 0.27 7.95 0.41 1.775 0.26 8.21 0.40 1.865 0.24 8.34 0.40 1.955 0.24 8.66 0.40 2.045 0.23 9.05 0.39 2.135 0.22 9.18 0.38 2.225 0.20 9.31 0.38 3.915 0.18 9.70 0.37 4.045 0.19 9.96 0.37 4.89 0.18 10.22 0.36 5.085 0.18 0.44 1.00 9.7 0.18 0.59 0.73 9.96 0.17 1.15 0.68 10.22 0.17 1.24 0.63 0.435 1.00 1.33 0.59 1.145 0.78 1.42 0.58 1.325 0.78 1.51 0.58 1.415 0.77 1.69 0.54 1.505 0.72 1.96 0.49 1.685 0.62 2.14 0.47 1.775 0.53 2.41 0.45 1.865 0.51 2.50 0.44 2.045 0.51 4.76 0.43 2.225 0.48 4.89 0.42 3.525 0.47 9.70 0.36 3.785 0.46 9.96 0.36 4.045 0.45 0.435 1.00 4.305 0.45 0.585 0.89 4.76 0.44 1.145 0.76 9.05 0.30 1.235 0.74 9.18 0.30 1.325 0.67 9.96 0.30

148

1.415 0.66 10.22 0.29 1.865 0.61 0.435 1.00 2.045 0.59 1.325 0.97 2.495 0.57 1.415 0.95 2.585 0.48 1.505 0.94 3.525 0.46 1.685 0.86 3.655 0.46 1.775 0.81 3.785 0.45 1.865 0.78 3.915 0.42 1.955 0.78 4.175 0.39 4.76 0.38 5.085 0.38 0.435 1.00 1.145 0.53 1.325 0.50 1.415 0.45

Ek Çizelge 25. Bozulmuş Üst Toprak Profilinde Yıkama Yöntemlerinin Tuz Yıkanmasına Etkisi

A. Göllendirme Damla Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 0.435 1 0.435 1 1.415 0.52 0.585 0.74 1.505 0.47 1.415 0.52 1.775 0.43 1.505 0.47 1.865 0.42 1.775 0.43 1.955 0.39 1.865 0.42 2.045 0.36 1.955 0.39 2.225 0.35 2.045 0.36 3.915 0.31 2.225 0.35 4.045 0.31 3.785 0.30 4.305 0.31 5.085 0.28 4.5 0.29 6.58 0.27

5.085 0.28 6.71 0.27 6.58 0.27 7.36 0.25 6.71 0.27 8.205 0.22 7.035 0.24 8.335 0.22 8.205 0.22 9.18 0.22 8.335 0.22 9.31 0.22 9.18 0.22 9.7 0.22 9.31 0.22 9.96 0.21 9.7 0.22 10.22 0.21

9.96 0.21 0.435 1 10.22 0.21 1.235 0.89 0.435 1 1.325 0.78

149

0.585 0.68 1.415 0.77 1.145 0.52 1.685 0.63 1.235 0.47 1.775 0.61 1.415 0.47 1.865 0.57 1.505 0.46 2.045 0.52 1.685 0.41 2.225 0.49 1.775 0.41 2.315 0.45 1.865 0.41 2.405 0.42 1.955 0.41 2.495 0.42 2.045 0.38 2.585 0.41 2.225 0.36 3.525 0.39 2.315 0.34 3.655 0.39 2.405 0.34 3.785 0.39 2.495 0.33 3.915 0.39 3.785 0.32 4.175 0.38 3.915 0.31 4.305 0.38 4.5 0.30 4.5 0.38

4.76 0.28 4.89 0.36 4.89 0.28 5.085 0.34 5.085 0.27 7.945 0.33 5.28 0.27 8.205 0.32 7.945 0.27 8.335 0.31 8.205 0.26 9.7 0.27 8.335 0.25 9.96 0.26 9.18 0.25 10.22 0.26 9.31 0.25 0.435 1 9.96 0.22 1.145 0.72 10.22 0.20 1.235 0.70 0.435 1 1.325 0.67 0.585 0.48 1.415 0.67 1.235 0.33 1.505 0.64 1.325 0.32 1.685 0.60 1.505 0.32 1.775 0.60 1.775 0.31 1.865 0.59 1.865 0.29 1.955 0.55 1.955 0.28 2.045 0.51 2.135 0.26 2.585 0.50 2.225 0.26 9.96 0.28 2.315 0.25 10.22 0.28 2.405 0.24 0.435 1 2.495 0.24 1.235 0.88 2.585 0.24 1.325 0.77 8.66 0.22 1.415 0.72 9.7 0.20 1.505 0.64

9.96 0.20 1.685 0.59

150

10.22 0.20 1.775 0.56 0.435 1 1.865 0.56 0.585 0.59 1.955 0.54 1.145 0.41 2.045 0.50 1.235 0.41 2.225 0.46 1.325 0.37 2.405 0.41 1.415 0.37 2.495 0.41 1.505 0.36 2.585 0.39 1.685 0.34 2.855 0.39 1.865 0.34 3.035 0.38 2.045 0.33 3.525 0.37 2.135 0.33 3.785 0.37 2.225 0.31 4.175 0.36 2.315 0.29 4.5 0.36 2.405 0.28 4.76 0.33 3.125 0.26 4.89 0.33 3.655 0.26 5.085 0.32 3.915 0.25 5.28 0.32 4.045 0.25 7.945 0.30 4.175 0.25 8.205 0.30 4.305 0.25 8.335 0.30 4.5 0.25 9.31 0.29

4.76 0.24 9.7 0.24 4.89 0.24 9.96 0.24 5.085 0.25 10.22 0.23 5.28 0.24 7.945 0.23 8.205 0.21 8.335 0.21 8.66 0.21 9.7 0.15

9.96 0.14 10.22 0.13

Ek Çizelge 26. Monolit Üst Toprak Profilinde Jips Miktarlarının Tuz Yıkanmasına Etkisi

UM1 UM2 Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co

0.44 1.00 0.435 1.00 0.59 0.87 0.585 0.89 1.15 0.59 1.145 0.76 1.33 0.56 1.235 0.74 3.04 0.44 1.325 0.67 3.13 0.44 1.415 0.66 3.53 0.43 1.865 0.61

151

3.66 0.43 2.045 0.59 3.79 0.43 2.495 0.57 3.92 0.43 2.585 0.48 4.05 0.42 3.525 0.46 4.18 0.42 3.655 0.46 4.31 0.42 3.785 0.45 4.50 0.42 3.915 0.42 4.76 0.42 4.175 0.39 4.89 0.42 4.76 0.38 5.09 0.42 5.085 0.38 5.28 0.42 5.28 0.29 6.58 0.42 0.435 1.00 6.71 0.42 1.145 0.53 7.04 0.42 1.325 0.50 7.36 0.41 1.415 0.45 7.62 0.41 1.505 0.39 7.95 0.41 1.685 0.36 8.21 0.40 1.775 0.35 8.34 0.40 1.865 0.35 8.66 0.40 1.955 0.35 9.05 0.39 2.045 0.35 9.18 0.38 2.135 0.35 9.31 0.38 2.225 0.35 9.70 0.37 2.315 0.35 9.96 0.37 2.405 0.35 10.22 0.36 2.495 0.34 0.44 1.00 2.585 0.34 0.59 0.73 3.035 0.33 1.15 0.68 3.125 0.33 1.24 0.63 3.525 0.33 1.33 0.59 4.175 0.32 1.42 0.58 4.305 0.32 1.51 0.58 4.5 0.29 1.69 0.54 4.89 0.27 1.96 0.49 0.435 1.00 2.14 0.47 1.145 0.78 2.41 0.45 1.325 0.78 2.50 0.44 1.415 0.77 4.76 0.43 1.505 0.72 4.89 0.42 1.685 0.62 9.70 0.36 1.775 0.53 9.96 0.36 1.865 0.51 0.435 1.00 2.045 0.51 1.235 0.97 2.225 0.48 1.325 0.88 3.525 0.47

152

1.415 0.84 3.785 0.46 1.505 0.79 4.045 0.45 1.685 0.67 4.305 0.45 1.775 0.59 4.76 0.44 1.865 0.58 9.05 0.30 3.525 0.49 9.18 0.30 3.915 0.46 9.96 0.30 4.045 0.43 10.22 0.29 4.175 0.42 0.435 1.00 4.305 0.41 1.325 0.97 4.76 0.40 1.415 0.95 5.085 0.38 1.505 0.94 5.28 0.34 1.685 0.86 0.435 1.00 1.775 0.81 1.145 0.35 1.865 0.78 1.235 0.34 1.955 0.78 1.325 0.32 3.525 0.67 1.415 0.32 3.915 0.66 1.505 0.30 4.89 0.66 1.685 0.27 9.18 0.61 1.775 0.26 9.96 0.54 1.865 0.24 1.955 0.24 2.045 0.23 2.135 0.22 2.225 0.20 3.915 0.18 4.045 0.19 4.89 0.18 5.085 0.18 9.7 0.18

9.96 0.17 10.22 0.17

Ek Çizelge 27. Bozulmuş Üst Toprak Profilinde Jips Miktarlarının Tuz

Yıkanmasına Etkisi UM1 UM2

Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 0.435 1 0.435 1 1.415 0.52 0.585 0.48 1.505 0.47 1.235 0.33 1.775 0.43 1.325 0.32 1.865 0.42 1.505 0.32 1.955 0.39 1.775 0.31 2.045 0.36 1.865 0.29

153

2.225 0.35 1.955 0.28 3.915 0.31 2.135 0.26 4.045 0.31 2.225 0.26 4.305 0.31 2.315 0.25 4.5 0.29 2.405 0.24

5.085 0.28 2.495 0.24 6.58 0.27 2.585 0.24 6.71 0.27 8.66 0.22 7.035 0.24 9.7 0.20 8.205 0.22 9.96 0.20 8.335 0.22 10.22 0.20 9.18 0.22 0.435 1 9.31 0.22 0.585 0.59 9.7 0.22 1.145 0.41

9.96 0.21 1.235 0.41 10.22 0.21 1.325 0.37 0.435 1 1.415 0.37 0.585 0.68 1.505 0.36 1.145 0.52 1.685 0.34 1.235 0.47 1.865 0.34 1.415 0.47 2.045 0.33 1.505 0.46 2.135 0.33 1.685 0.41 2.225 0.31 1.775 0.41 2.315 0.29 1.865 0.41 2.405 0.28 1.955 0.41 3.125 0.26 2.045 0.38 3.655 0.26 2.225 0.36 3.915 0.25 2.315 0.34 4.045 0.25 2.405 0.34 4.175 0.25 2.495 0.33 4.305 0.25 3.785 0.32 4.5 0.25 3.915 0.31 4.76 0.24 4.5 0.30 4.89 0.24

4.76 0.28 5.085 0.25 4.89 0.28 5.28 0.24 5.085 0.27 7.945 0.23 5.28 0.27 8.205 0.21 7.945 0.27 8.335 0.21 8.205 0.26 8.66 0.21 8.335 0.25 9.7 0.15 9.18 0.25 9.96 0.14 9.31 0.25 10.22 0.13 9.96 0.22 0.435 1 10.22 0.20 1.145 0.72

154

0.435 1 1.235 0.70 0.585 0.74 1.325 0.67 1.415 0.52 1.415 0.67 1.505 0.47 1.505 0.64 1.775 0.43 1.685 0.60 1.865 0.42 1.775 0.60 1.955 0.39 1.865 0.59 2.045 0.36 1.955 0.55 2.225 0.35 2.045 0.51 3.785 0.30 2.585 0.50 5.085 0.28 9.96 0.28 6.58 0.27 10.22 0.28 6.71 0.27 0.435 1 7.36 0.25 1.235 0.88 8.205 0.22 1.325 0.77 8.335 0.22 1.415 0.72 9.18 0.22 1.505 0.64 9.31 0.22 1.685 0.59 9.7 0.22 1.775 0.56

9.96 0.21 1.865 0.56 10.22 0.21 1.955 0.54 0.435 1 2.045 0.50 1.235 0.89 2.225 0.46 1.325 0.78 2.405 0.41 1.415 0.77 2.495 0.41 1.685 0.63 2.585 0.39 1.775 0.61 2.855 0.39 1.865 0.57 3.035 0.38 2.045 0.52 3.525 0.37 2.225 0.49 3.785 0.37 2.315 0.45 4.175 0.36 2.405 0.42 4.5 0.36 2.495 0.42 4.76 0.33 2.585 0.41 4.89 0.33 3.525 0.39 5.085 0.32 3.655 0.39 5.28 0.32 3.785 0.39 7.945 0.30 3.915 0.39 8.205 0.30 4.175 0.38 8.335 0.30 4.305 0.38 9.31 0.29 4.5 0.38 9.7 0.24

4.89 0.36 9.96 0.24 5.085 0.34 10.22 0.23 7.945 0.33 8.205 0.32

155

8.335 0.31 9.7 0.27

9.96 0.26 10.22 0.26

Ek Çizelge 28. Monolit Üst Toprak Profilinde Jips Uygulama Biçimlerinin Tuz Yıkanmasına Etkisi

UB1 UB2 Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 0.435 1.00 0.44 1.00 0.59 0.87 0.59 0.73 1.15 0.59 1.15 0.68 1.33 0.56 1.24 0.63 3.04 0.44 1.33 0.59 3.13 0.44 1.42 0.58 3.53 0.43 1.51 0.58 3.66 0.43 1.69 0.54 3.79 0.43 1.96 0.49 3.92 0.43 2.14 0.47 4.05 0.42 2.41 0.45 4.18 0.42 2.50 0.44 4.31 0.42 0.435 1.00 4.50 0.42 1.145 0.53 4.76 0.42 1.325 0.50 4.89 0.42 1.415 0.45 5.09 0.42 1.505 0.39 5.28 0.42 1.685 0.36 6.58 0.42 1.775 0.35 6.71 0.42 1.865 0.35 7.04 0.42 1.955 0.35 7.36 0.41 2.045 0.35 7.62 0.41 2.135 0.35 7.95 0.41 2.225 0.35 8.21 0.40 2.315 0.35 8.34 0.40 2.405 0.35 8.66 0.40 2.495 0.34 9.05 0.39 2.585 0.34 9.18 0.38 3.035 0.33 9.31 0.38 3.125 0.33 9.70 0.37 3.525 0.33 9.96 0.37 4.175 0.32 10.22 0.36 4.305 0.32 0.435 1.00 4.5 0.29 0.585 0.89 4.89 0.27 1.145 0.76 0.435 1.00

156

1.235 0.74 1.145 0.35 1.325 0.67 1.235 0.34 1.415 0.66 1.325 0.32 1.865 0.61 1.415 0.32 2.045 0.59 1.505 0.30 2.495 0.57 1.685 0.27 2.585 0.48 1.775 0.26 3.525 0.46 1.865 0.24 3.655 0.46 1.955 0.24 3.785 0.45 2.045 0.23 3.915 0.42 2.135 0.22 4.175 0.39 2.225 0.20 4.76 0.38 3.915 0.18 5.085 0.38 4.045 0.19 0.435 1.00 4.89 0.18 1.235 0.97 5.085 0.18 1.325 0.88 9.7 0.18 1.415 0.84 9.96 0.17 1.505 0.79 10.22 0.17 1.685 0.67 0.435 1.00 1.775 0.59 1.325 0.97 1.865 0.58 1.415 0.95 3.525 0.49 1.505 0.94 3.915 0.46 1.685 0.86 4.045 0.43 1.775 0.81 4.175 0.42 1.865 0.78 4.305 0.41 1.955 0.78 4.76 0.40 5.085 0.38 5.28 0.34 0.435 1.00 1.145 0.78 1.325 0.78 1.415 0.77 1.505 0.72 1.685 0.62 1.775 0.53 1.865 0.51 2.045 0.51 2.225 0.48 3.525 0.47 3.785 0.46 4.045 0.45 4.305 0.45 4.76 0.44

157

9.05 0.30 9.18 0.30 9.96 0.30 10.22 0.29

Ek Çizelge 29. Bozulmuş Üst Toprak Profilinde Jips Uygulama Biçimlerinin Tuz Yıkanmasına Etkisi

UB1 UB2 Dys/Dt C/Co Dys/Dt C/Co 0.435 1.000 0.435 1.000 0.585 0.528 0.585 0.682 1.145 0.378 1.145 0.520 1.325 0.373 1.325 0.478 1.415 0.370 1.415 0.474 1.505 0.368 1.505 0.458 1.775 0.366 1.685 0.413 1.865 0.353 1.775 0.413 1.955 0.351 1.865 0.408 2.135 0.345 1.955 0.410 2.225 0.332 2.045 0.380 3.915 0.316 2.225 0.361 4.045 0.313 2.315 0.340 4.175 0.310 2.405 0.338 4.890 0.305 2.495 0.330 5.085 0.309 3.785 0.323 5.280 0.295 3.915 0.315 7.945 0.282 4.045 0.317 8.205 0.274 4.175 0.306 9.050 0.277 4.305 0.308 9.180 0.276 4.5 0.301 9.310 0.277 4.76 0.282 9.700 0.277 4.89 0.279 9.960 0.245 5.085 0.273

10.220 0.248 5.28 0.266 0.435 1.000 7.945 0.271 0.585 0.482 8.205 0.259 1.235 0.326 9.05 0.259 1.325 0.323 9.18 0.248 1.415 0.325 9.31 0.255 1.505 0.322 9.96 0.219 1.685 0.301 10.22 0.199 1.775 0.307 0.435 1.000 1.865 0.294 0.585 0.591 1.955 0.279 1.145 0.413 2.135 0.260 1.235 0.415

158

2.225 0.257 1.325 0.372 2.315 0.246 1.415 0.371 2.405 0.238 1.505 0.363 2.585 0.240 1.775 0.346 8.66 0.220 1.865 0.339 9.7 0.201 2.045 0.331

9.96 0.201 2.135 0.328 10.22 0.196 2.225 0.309 0.585 0.737 2.315 0.293 1.415 0.515 2.405 0.284 1.505 0.474 3.125 0.259 1.775 0.427 3.655 0.255 1.865 0.418 3.785 0.248 1.955 0.388 3.915 0.252 2.045 0.364 4.045 0.254 2.225 0.349 4.175 0.253 3.785 0.304 4.305 0.254 3.915 0.305 4.5 0.252 4.045 0.306 4.76 0.245 4.175 0.303 4.89 0.243 4.5 0.291 5.28 0.236

5.085 0.279 7.945 0.231 6.58 0.270 8.205 0.214 6.71 0.268 8.335 0.212 7.035 0.242 8.66 0.205 7.36 0.253 9.7 0.153 8.205 0.223 9.96 0.136 8.335 0.220 10.22 0.133 9.18 0.220 0.435 1.000 9.31 0.216 1.235 0.890 9.7 0.218 1.325 0.784

9.96 0.207 1.415 0.771 10.22 0.206 1.685 0.634 0.435 1.000 1.775 0.614 1.145 0.724 1.865 0.572 1.235 0.699 2.045 0.524 1.325 0.669 2.225 0.486 1.415 0.666 2.315 0.449 1.505 0.641 2.405 0.422 1.685 0.586 2.495 0.418 1.865 0.589 2.585 0.408 1.955 0.552 3.525 0.390 2.045 0.506 3.655 0.385 2.585 0.496 3.785 0.394

3.915 0.389

159

4.175 0.378 4.305 0.384 4.5 0.383 4.76 0.349 5.085 0.339 7.945 0.328 8.205 0.319 8.335 0.314 9.7 0.266 9.96 0.256 10.22 0.260 0.435 1.000 1.235 0.877 1.325 0.769 1.415 0.722 1.505 0.641 1.685 0.594 1.775 0.561 1.865 0.558 1.955 0.543 2.045 0.505 2.225 0.459 2.405 0.411 2.495 0.412 2.585 0.392 2.855 0.386 3.035 0.376 3.525 0.375 3.785 0.375 4.175 0.360 4.5 0.358 4.76 0.325 4.89 0.334 5.085 0.321 5.28 0.324 7.945 0.304 8.205 0.297 8.335 0.296 9.31 0.293 9.7 0.239 9.96 0.241 10.22 0.229

160

Ek Çizelge 30. Yığışımlı Zaman-Yığışımlı İnfiltrasyon (A. Göllendirme)-Tüm Toprak Profili

GCUM1UB1 GCUM1UB2 GCUM2UB1 GCUM2UB2 Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm 0.516 0.901 0.467 0.901 0.447 0.901 0.529 0.901 0.746 1.015 0.514 1.015 0.585 1.015 0.715 1.015 0.973 1.105 0.838 1.105 0.625 1.105 0.913 1.105 1.140 1.168 0.993 1.168 0.782 1.168 1.056 1.168 1.147 1.184 1.001 1.184 0.795 1.184 1.162 1.184 1.196 1.206 1.011 1.206 0.828 1.206 1.250 1.206 1.264 1.227 1.023 1.227 0.873 1.227 1.372 1.227 1.313 1.247 1.035 1.247 0.949 1.247 1.432 1.247 1.360 1.276 1.049 1.276 1.079 1.276 1.482 1.276 1.416 1.294 1.061 1.294 1.178 1.294 1.525 1.294 1.441 1.311 1.117 1.311 1.252 1.311 1.562 1.311 1.448 1.328 1.136 1.328 1.307 1.328 1.593 1.328 1.468 1.343 1.153 1.343 1.318 1.343 1.602 1.343 1.530 1.359 1.170 1.359 1.376 1.359 1.635 1.359 1.550 1.374 1.186 1.374 1.394 1.374 1.647 1.374 1.572 1.388 1.202 1.388 1.414 1.388 1.661 1.388 1.591 1.402 1.227 1.402 1.437 1.402 1.673 1.402 1.614 1.416 1.252 1.416 1.460 1.416 1.688 1.416 1.638 1.429 1.278 1.429 1.486 1.429 1.706 1.429 1.653 1.441 1.288 1.441 1.499 1.441 1.715 1.441 1.667 1.454 1.295 1.454 1.509 1.454 1.722 1.454 1.685 1.466 1.308 1.466 1.524 1.466 1.734 1.466 1.697 1.483 1.315 1.483 1.532 1.483 1.741 1.483 1.710 1.494 1.323 1.494 1.542 1.494 1.748 1.494 1.722 1.505 1.331 1.505 1.552 1.505 1.756 1.505 1.735 1.516 1.343 1.516 1.563 1.516 1.764 1.516 1.750 1.526 1.354 1.526 1.573 1.526 1.772 1.526 1.760 1.536 1.363 1.536 1.586 1.536 1.780 1.536 1.771 1.546 1.371 1.546 1.595 1.546 1.788 1.546 1.782 1.556 1.379 1.556 1.604 1.556 1.795 1.556 1.790 1.566 1.387 1.566 1.611 1.566 1.802 1.566 1.798 1.575 1.394 1.575 1.619 1.575 1.808 1.575 1.807 1.584 1.401 1.584 1.627 1.584 1.815 1.584 1.817 1.593 1.411 1.593 1.639 1.593 1.824 1.593 1.828 1.602 1.420 1.602 1.648 1.602 1.831 1.602 1.839 1.610 1.433 1.611 1.660 1.611 1.841 1.611 1.847 1.619 1.445 1.619 1.669 1.619 1.847 1.619 1.853 1.627 1.450 1.627 1.674 1.627 1.853 1.627 1.861 1.635 1.459 1.635 1.683 1.635 1.859 1.635 1.876 1.643 1.477 1.644 1.699 1.644 1.871 1.644 1.882 1.651 1.481 1.651 1.704 1.651 1.875 1.651

161

1.889 1.659 1.487 1.659 1.711 1.659 1.881 1.659 1.896 1.666 1.495 1.667 1.718 1.667 1.886 1.667 1.908 1.674 1.511 1.674 1.731 1.674 1.897 1.674 1.916 1.681 1.519 1.681 1.737 1.681 1.903 1.681 1.924 1.688 1.524 1.688 1.742 1.688 1.908 1.688 1.928 1.695 1.525 1.695 1.746 1.695 1.911 1.695 1.934 1.702 1.528 1.702 1.752 1.702 1.916 1.702 1.939 1.709 1.531 1.709 1.756 1.709 1.919 1.709 1.943 1.716 1.536 1.716 1.760 1.716 1.923 1.716 1.949 1.722 1.538 1.723 1.765 1.723 1.927 1.723 1.955 1.729 1.544 1.729 1.772 1.729 1.932 1.729 1.961 1.735 1.546 1.736 1.775 1.736 1.936 1.736 1.967 1.742 1.548 1.742 1.780 1.742 1.941 1.742 1.974 1.748 1.549 1.748 1.787 1.748 1.946 1.748 1.980 1.754 1.553 1.754 1.794 1.754 1.951 1.754 1.985 1.760 1.553 1.760 1.800 1.760 1.956 1.760 1.991 1.766 1.554 1.766 1.806 1.766 1.960 1.766 1.996 1.772 1.555 1.772 1.810 1.772 1.964 1.772 2.001 1.778 1.555 1.778 1.814 1.778 1.967 1.778 2.004 1.784 1.556 1.784 1.816 1.784 1.969 1.784 2.009 1.789 1.556 1.790 1.820 1.790 1.973 1.790 2.014 1.795 1.557 1.795 1.823 1.795 1.977 1.795 2.019 1.801 1.558 1.801 1.829 1.801 1.981 1.801 2.025 1.806 1.559 1.806 1.834 1.806 1.986 1.806 2.032 1.811 1.560 1.812 1.841 1.812 1.992 1.812 2.037 1.817 1.560 1.817 1.846 1.817 1.997 1.817 2.043 1.822 1.561 1.822 1.851 1.822 2.002 1.822 2.047 1.843 1.561 1.837 1.857 1.840 2.007 1.838 2.203 1.857 1.926 1.843 2.079 1.847 2.175 1.841 2.317 1.872 2.122 1.849 2.225 1.852 2.296 1.844 2.407 1.880 2.256 1.859 2.334 1.861 2.390 1.852 2.482 1.886 2.359 1.868 2.421 1.870 2.468 1.860 2.546 1.894 2.442 1.878 2.494 1.879 2.533 1.867 2.601 1.899 2.511 1.888 2.556 1.888 2.591 1.875 2.651 1.906 2.571 1.899 2.611 1.896 2.641 1.883 2.695 1.912 2.624 1.905 2.659 1.901 2.686 1.894 2.735 1.917 2.671 1.913 2.702 1.908 2.727 1.902 2.772 1.925 2.713 1.922 2.742 1.915 2.765 1.910 2.806 1.931 2.752 1.932 2.778 1.922 2.799 1.917 2.837 1.936 2.787 1.942 2.812 1.929 2.831 1.923 2.867 1.951 2.820 1.956 2.843 1.943 2.861 1.929 2.894 1.958 2.850 1.962 2.872 1.948 2.888 1.935 2.920 1.963 2.879 1.968 2.899 1.953 2.915 1.941 2.944 1.966 2.905 1.972 2.924 1.956 2.939 1.946

162

2.967 1.969 2.931 1.975 2.948 1.959 2.963 1.951 2.989 1.986 2.954 1.982 2.971 1.964 2.985 1.957 3.010 2.003 2.977 1.989 2.993 1.969 3.006 1.962 3.030 2.020 2.998 1.998 3.014 1.976 3.026 1.968 3.049 2.043 3.019 2.004 3.033 1.982 3.045 1.974 3.067 2.044 3.038 2.012 3.052 1.987 3.064 1.979 3.085 2.044 3.057 2.017 3.070 1.993 3.081 1.985 3.102 2.044 3.075 2.024 3.088 1.999 3.098 1.990 3.118 2.045 3.092 2.033 3.104 2.005 3.114 1.997 3.133 2.045 3.109 2.041 3.121 2.010 3.130 2.002 3.148 2.046 3.125 2.049 3.136 2.016 3.145 2.008 3.163 2.046 3.140 2.057 3.151 2.021 3.160 2.013 3.177 2.046 3.155 2.064 3.166 2.027 3.174 2.017 3.191 2.047 3.169 2.072 3.180 2.033 3.188 2.020 3.204 2.048 3.183 2.076 3.193 2.039 3.201 2.023 3.217 2.053 3.197 2.081 3.206 2.047 3.214 2.027 3.229 2.060 3.210 2.085 3.219 2.055 3.227 2.031 3.241 2.065 3.222 2.089 3.231 2.063 3.239 2.036 3.253 2.071 3.235 2.094 3.244 2.071 3.251 2.042 3.265 2.073 3.247 2.096 3.255 2.073 3.262 2.048 3.276 2.075 3.258 2.097 3.267 2.074 3.274 2.054 3.287 2.077 3.270 2.099 3.278 2.076 3.285 2.059 3.297 2.079 3.281 2.100 3.289 2.078 3.295 2.064 3.308 2.082 3.291 2.101 3.299 2.079 3.306 2.069 3.318 2.086 3.302 2.102 3.310 2.082 3.316 2.072 3.328 2.088 3.312 2.104 3.320 2.084 3.326 2.077 3.338 2.089 3.322 2.106 3.330 2.086 3.336 2.080 3.347 2.094 3.332 2.110 3.339 2.090 3.345 2.083 3.356 2.098 3.342 2.116 3.349 2.096 3.354 2.086 3.365 2.103 3.351 2.121 3.358 2.100 3.364 2.089 3.374 2.107 3.360 2.125 3.367 2.106 3.372 2.090 3.383 2.109 3.369 2.131 3.376 2.108 3.381 2.092 3.392 2.109 3.378 2.136 3.385 2.109 3.390 2.096 3.400 2.110 3.387 2.140 3.393 2.111 3.398 2.099 3.408 2.112 3.395 2.142 3.401 2.114 3.406 2.102 3.416 2.115 3.404 2.145 3.410 2.117 3.415 2.104 3.424 2.118 3.412 2.146 3.418 2.120 3.423 2.108 3.432 2.120 3.420 2.149 3.426 2.124 3.430 2.111 3.440 2.122 3.428 2.152 3.433 2.127 3.438 2.114 3.447 2.125 3.435 2.154 3.441 2.131 3.446 2.118 3.454 2.128 3.443 2.156 3.448 2.133 3.453 2.121 3.462 2.133 3.450 2.158 3.456 2.134 3.460 2.124

163

Ek Çizelge 31. Yığışımlı Zaman-Yığışımlı İnfiltrasyon (Damla)-Tüm Toprak Profili

DCUM1UB1 DCUM1UB2 DCUM2UB1 DCUM2UB2 Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm 0.301 0.901 0.301 0.901 0.301 0.901 0.301 0.901 0.503 1.015 0.503 1.015 0.503 1.015 0.503 1.015 0.660 1.105 0.660 1.105 0.660 1.105 0.660 1.105 0.738 1.168 0.738 1.168 0.738 1.168 0.738 1.168 0.761 1.184 0.761 1.184 0.761 1.184 0.761 1.184 0.791 1.206 0.791 1.206 0.791 1.206 0.791 1.206 0.818 1.227 0.818 1.227 0.818 1.227 0.818 1.227 0.854 1.247 0.854 1.247 0.854 1.247 0.854 1.247 0.884 1.276 0.884 1.276 0.884 1.276 0.884 1.276 0.908 1.294 0.908 1.294 0.908 1.294 0.908 1.294 0.958 1.311 0.958 1.311 0.958 1.311 0.958 1.311 0.980 1.328 0.980 1.328 0.980 1.328 0.980 1.328 0.997 1.343 0.997 1.343 0.997 1.343 0.997 1.343 1.015 1.359 1.015 1.359 1.015 1.359 1.015 1.359 1.035 1.374 1.035 1.374 1.039 1.374 1.031 1.374 1.059 1.388 1.059 1.388 1.077 1.388 1.047 1.388 1.079 1.402 1.088 1.402 1.112 1.402 1.061 1.402 1.107 1.416 1.112 1.416 1.148 1.416 1.083 1.416 1.137 1.429 1.138 1.429 1.178 1.429 1.117 1.429 1.170 1.441 1.166 1.441 1.192 1.441 1.134 1.441 1.199 1.454 1.197 1.454 1.197 1.454 1.146 1.454 1.220 1.466 1.227 1.466 1.219 1.466 1.170 1.466 1.239 1.483 1.254 1.483 1.229 1.483 1.182 1.483 1.259 1.494 1.275 1.494 1.239 1.494 1.199 1.494 1.280 1.505 1.297 1.505 1.252 1.505 1.212 1.505 1.302 1.516 1.315 1.516 1.264 1.516 1.225 1.516 1.325 1.526 1.328 1.526 1.271 1.526 1.238 1.526 1.343 1.536 1.342 1.536 1.287 1.536 1.248 1.536 1.359 1.546 1.350 1.546 1.291 1.546 1.267 1.546 1.374 1.556 1.358 1.556 1.302 1.556 1.290 1.556 1.386 1.566 1.365 1.566 1.309 1.566 1.307 1.566 1.399 1.575 1.374 1.575 1.317 1.575 1.324 1.575 1.411 1.584 1.385 1.584 1.323 1.584 1.334 1.584 1.421 1.593 1.394 1.593 1.343 1.593 1.354 1.593 1.432 1.602 1.402 1.602 1.353 1.602 1.364 1.602 1.443 1.611 1.414 1.611 1.368 1.611 1.375 1.611 1.454 1.619 1.427 1.619 1.376 1.619 1.382 1.619 1.466 1.627 1.434 1.627 1.385 1.627 1.387 1.627 1.478 1.635 1.443 1.635 1.394 1.635 1.398 1.635 1.489 1.644 1.459 1.644 1.412 1.644 1.417 1.644 1.498 1.651 1.465 1.651 1.429 1.651 1.425 1.651

164

1.506 1.659 1.471 1.659 1.437 1.659 1.435 1.659 1.514 1.667 1.482 1.667 1.449 1.667 1.446 1.667 1.522 1.674 1.493 1.674 1.466 1.674 1.464 1.674 1.532 1.681 1.504 1.681 1.469 1.681 1.473 1.681 1.542 1.688 1.514 1.688 1.475 1.688 1.481 1.688 1.552 1.695 1.519 1.695 1.482 1.695 1.484 1.695 1.559 1.702 1.522 1.702 1.492 1.702 1.487 1.702 1.566 1.709 1.528 1.709 1.500 1.709 1.491 1.709 1.572 1.716 1.531 1.716 1.507 1.716 1.497 1.716 1.577 1.723 1.533 1.723 1.517 1.723 1.504 1.723 1.586 1.729 1.537 1.729 1.527 1.729 1.513 1.729 1.639 1.736 1.540 1.736 1.533 1.736 1.522 1.736 1.643 1.742 1.546 1.742 1.536 1.742 1.528 1.742 1.648 1.748 1.547 1.748 1.546 1.748 1.533 1.748 1.654 1.754 1.548 1.754 1.557 1.754 1.538 1.754 1.662 1.760 1.550 1.760 1.568 1.760 1.545 1.760 1.669 1.766 1.550 1.766 1.576 1.766 1.558 1.766 1.675 1.772 1.551 1.772 1.585 1.772 1.569 1.772 1.681 1.778 1.552 1.778 1.591 1.778 1.576 1.778 1.688 1.784 1.553 1.784 1.599 1.784 1.581 1.784 1.696 1.790 1.553 1.790 1.609 1.790 1.585 1.790 1.704 1.795 1.554 1.795 1.616 1.795 1.588 1.795 1.713 1.801 1.555 1.801 1.619 1.801 1.590 1.801 1.723 1.806 1.558 1.806 1.624 1.806 1.595 1.806 1.731 1.812 1.563 1.812 1.632 1.812 1.601 1.812 1.737 1.817 1.564 1.817 1.638 1.817 1.605 1.817 1.744 1.822 1.565 1.822 1.644 1.822 1.610 1.822 1.750 1.834 1.566 1.827 1.650 1.827 1.614 1.827 2.018 1.837 1.928 1.837 1.967 1.836 1.950 1.839 2.183 1.840 2.123 1.845 2.148 1.844 2.137 1.850 2.302 1.848 2.257 1.851 2.276 1.853 2.267 1.861 2.395 1.856 2.359 1.858 2.374 1.857 2.368 1.867 2.472 1.862 2.442 1.863 2.454 1.863 2.449 1.873 2.537 1.870 2.512 1.870 2.522 1.869 2.517 1.879 2.594 1.879 2.571 1.876 2.581 1.873 2.576 1.884 2.644 1.884 2.624 1.884 2.632 1.879 2.628 1.891 2.689 1.889 2.671 1.891 2.678 1.882 2.675 1.896 2.729 1.895 2.713 1.900 2.720 1.886 2.717 1.903 2.767 1.900 2.752 1.906 2.758 1.891 2.755 1.908 2.801 1.906 2.787 1.913 2.793 1.897 2.790 1.914 2.833 1.911 2.820 1.918 2.825 1.900 2.823 1.921 2.862 1.916 2.851 1.927 2.855 1.903 2.853 1.925 2.890 1.922 2.879 1.936 2.883 1.905 2.881 1.930 2.916 1.923 2.906 1.946 2.910 1.909 2.908 1.934

165

2.941 1.924 2.931 1.957 2.935 1.913 2.933 1.939 2.964 1.934 2.955 1.963 2.958 1.915 2.957 1.942 2.986 1.940 2.977 1.967 2.981 1.919 2.979 1.944 3.007 1.945 2.999 1.971 3.002 1.923 3.000 1.946 3.027 1.951 3.019 1.975 3.022 1.928 3.021 1.949 3.046 1.955 3.039 1.982 3.042 1.933 3.040 1.954 3.065 1.959 3.057 1.989 3.060 1.940 3.059 1.959 3.082 1.964 3.075 1.994 3.078 1.944 3.077 1.964 3.099 1.968 3.092 2.001 3.095 1.950 3.094 1.968 3.115 1.972 3.109 2.009 3.111 1.956 3.110 1.974 3.131 1.978 3.125 2.015 3.127 1.960 3.126 1.979 3.146 1.983 3.140 2.023 3.143 1.966 3.141 1.985 3.161 1.987 3.155 2.029 3.157 1.971 3.156 1.990 3.175 1.991 3.169 2.035 3.172 1.977 3.171 1.996 3.189 1.999 3.183 2.040 3.185 1.984 3.184 2.002 3.202 2.004 3.197 2.046 3.199 1.989 3.198 2.007 3.215 2.009 3.210 2.055 3.212 1.995 3.211 2.012 3.227 2.013 3.222 2.063 3.224 2.000 3.224 2.017 3.240 2.017 3.235 2.072 3.237 2.006 3.236 2.021 3.251 2.022 3.247 2.074 3.249 2.010 3.248 2.025 3.263 2.028 3.258 2.076 3.260 2.015 3.259 2.030 3.274 2.033 3.270 2.078 3.272 2.020 3.271 2.035 3.285 2.037 3.281 2.082 3.283 2.024 3.282 2.039 3.296 2.041 3.292 2.086 3.293 2.029 3.292 2.043 3.306 2.045 3.302 2.090 3.304 2.033 3.303 2.047 3.316 2.047 3.312 2.093 3.314 2.035 3.313 2.050 3.326 2.049 3.322 2.097 3.324 2.039 3.323 2.053 3.336 2.051 3.332 2.101 3.334 2.043 3.333 2.057 3.346 2.054 3.342 2.104 3.343 2.046 3.343 2.061 3.355 2.056 3.351 2.108 3.353 2.048 3.352 2.065 3.364 2.057 3.360 2.111 3.362 2.052 3.361 2.069 3.373 2.059 3.369 2.113 3.371 2.054 3.370 2.072 3.382 2.063 3.378 2.116 3.380 2.057 3.379 2.074 3.390 2.066 3.387 2.119 3.388 2.060 3.388 2.076 3.399 2.069 3.395 2.122 3.397 2.064 3.396 2.078 3.407 2.074 3.404 2.125 3.405 2.066 3.404 2.081 3.415 2.076 3.412 2.127 3.413 2.068 3.412 2.084 3.423 2.077 3.420 2.130 3.421 2.070 3.420 2.086 3.431 2.078 3.428 2.132 3.429 2.072 3.428 2.089 3.438 2.080 3.435 2.134 3.437 2.075 3.436 2.092 3.446 2.081 3.443 2.136 3.444 2.078 3.444 2.094 3.453 2.083 3.450 2.138 3.452 2.081 3.451 2.097

166

Ek Çizelge 32. Yığışımlı Zaman-Yığışımlı İnfiltrasyon (A. Göllendirme)-Monolit Üst Toprak

GAUM1UB1 GAUM1UB2 GAUM2UB1 GAUM2UB2 Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm 0.362 0.628 0.176 0.628 0.061 0.628 1.226 0.710 0.692 0.710 0.616 0.710 0.290 0.710 1.291 0.746 0.839 0.746 0.705 0.746 0.346 0.746 1.335 0.792 0.885 0.792 0.753 0.792 0.383 0.792 1.361 0.822 0.924 0.822 0.770 0.822 0.412 0.822 1.389 0.861 0.983 0.861 0.792 0.861 0.439 0.861 1.396 0.886 1.020 0.886 0.814 0.886 0.465 0.886 1.410 0.920 1.068 0.920 0.857 0.920 0.489 0.920 1.425 0.942 1.102 0.942 0.886 0.942 0.512 0.942 1.438 0.964 1.131 0.964 0.915 0.964 0.536 0.964 1.452 0.984 1.169 0.984 0.940 0.984 0.562 0.984 1.463 1.004 1.169 1.004 0.961 1.004 0.584 1.004 1.472 1.022 1.192 1.022 0.980 1.022 0.600 1.022 1.493 1.040 1.258 1.040 1.035 1.040 0.633 1.040 1.501 1.057 1.284 1.057 1.053 1.057 0.645 1.057 1.511 1.074 1.318 1.074 1.076 1.074 0.656 1.074 1.514 1.090 1.322 1.090 1.079 1.090 0.661 1.090 1.519 1.105 1.347 1.105 1.088 1.105 0.666 1.105 1.523 1.120 1.366 1.120 1.125 1.120 0.675 1.120 1.527 1.148 1.412 1.148 1.190 1.148 0.690 1.148 1.535 1.162 1.430 1.162 1.222 1.162 0.703 1.162 1.539 1.175 1.433 1.175 1.223 1.175 0.713 1.175 1.541 1.187 1.476 1.187 1.260 1.187 0.724 1.187 1.544 1.204 1.515 1.204 1.300 1.204 0.736 1.204 1.546 1.221 1.537 1.221 1.310 1.221 0.744 1.221 1.549 1.243 1.568 1.243 1.331 1.243 0.758 1.243 1.550 1.254 1.583 1.254 1.337 1.254 0.762 1.254 1.552 1.275 1.614 1.275 1.356 1.275 0.772 1.275 1.554 1.295 1.637 1.295 1.372 1.295 0.782 1.295 1.555 1.314 1.655 1.314 1.376 1.314 0.790 1.314 1.557 1.332 1.680 1.332 1.386 1.332 0.799 1.332 1.559 1.350 1.690 1.350 1.391 1.350 0.808 1.350 1.560 1.367 1.699 1.367 1.392 1.367 0.820 1.367 1.562 1.383 1.722 1.383 1.396 1.383 0.830 1.383 1.564 1.399 1.732 1.399 1.400 1.399 0.838 1.399 1.567 1.414 1.757 1.414 1.404 1.414 0.846 1.414 1.569 1.428 1.771 1.428 1.408 1.428 0.851 1.428 1.570 1.442 1.783 1.442 1.411 1.442 0.856 1.442 1.572 1.456 1.799 1.456 1.417 1.456 0.866 1.456 1.574 1.469 1.814 1.469 1.421 1.469 0.874 1.469 1.577 1.482 1.839 1.482 1.425 1.482 0.882 1.482 1.578 1.495

167

1.844 1.495 1.428 1.495 0.885 1.495 1.579 1.507 1.849 1.507 1.430 1.507 0.888 1.507 1.580 1.518 1.857 1.518 1.432 1.518 0.892 1.518 1.581 1.530 1.863 1.530 1.434 1.530 0.894 1.530 1.582 1.541 1.863 1.541 1.436 1.541 0.898 1.541 1.583 1.552 1.872 1.552 1.439 1.552 0.901 1.552 1.584 1.563 1.880 1.563 1.441 1.563 0.904 1.563 1.585 1.573 1.893 1.573 1.443 1.573 0.908 1.573 1.586 1.583 1.895 1.583 1.445 1.583 0.911 1.583 1.586 1.593 1.898 1.593 1.447 1.593 0.913 1.593 1.587 1.603 1.903 1.603 1.448 1.603 0.916 1.603 1.588 1.612 1.909 1.612 1.450 1.612 0.921 1.612 1.588 1.622 1.916 1.622 1.454 1.622 0.927 1.622 1.589 1.631 1.924 1.631 1.457 1.631 0.931 1.631 1.589 1.640 1.933 1.640 1.461 1.640 0.935 1.640 1.589 1.648 1.941 1.648 1.462 1.648 0.937 1.648 1.590 1.657 1.944 1.657 1.464 1.657 0.947 1.657 1.591 1.665 1.949 1.665 1.467 1.665 0.950 1.665 1.592 1.673 1.958 1.673 1.475 1.673 0.953 1.673 1.592 1.682 1.960 1.682 1.477 1.682 0.957 1.682 1.593 1.689 1.964 1.689 1.490 1.689 0.959 1.689 1.594 1.697 1.974 1.697 1.500 1.697 0.963 1.697 1.595 1.705 1.984 1.705 1.514 1.705 0.968 1.705 1.597 1.712 1.992 1.712 1.521 1.712 0.979 1.712 1.597 1.720 2.001 1.720 1.534 1.720 0.985 1.720 1.598 1.727 2.020 1.727 1.546 1.727 0.990 1.727 1.598 1.734 2.020 1.734 1.547 1.734 0.991 1.734 1.598 1.741 2.023 1.741 1.548 1.741 0.994 1.741 1.599 1.748 2.026 1.748 1.552 1.748 0.999 1.748 1.599 1.755 2.028 1.755 1.554 1.755 1.003 1.755 1.599 1.762 2.034 1.762 1.558 1.762 1.006 1.762 1.600 1.768 2.040 1.768 1.577 1.768 1.051 1.768 1.601 1.775 2.044 1.775 1.578 1.775 1.054 1.775 1.601 1.781 2.048 1.781 1.580 1.781 1.057 1.781 1.601 1.788 2.048 1.788 1.580 1.788 1.058 1.788 1.601 1.794 2.051 1.794 1.581 1.794 1.060 1.794 1.601 1.803 2.056 1.803 1.590 1.803 1.064 1.803 1.603 1.812 2.061 1.812 1.597 1.812 1.068 1.812 1.604 1.821 2.066 1.821 1.601 1.821 1.073 1.821 1.606 1.829 2.080 1.829 1.608 1.829 1.082 1.829 1.608 1.838 2.089 1.838 1.615 1.838 1.086 1.838 1.609 1.846 2.096 1.846 1.618 1.846 1.089 1.846 1.610 1.854 2.104 1.854 1.621 1.854 1.092 1.854 1.611 1.862 2.109 1.862 1.624 1.862 1.096 1.862 1.612 1.870

168

2.113 1.870 1.629 1.870 1.099 1.870 1.612 1.878 2.118 1.878 1.635 1.878 1.101 1.878 1.614 1.885 2.125 1.885 1.640 1.885 1.108 1.885 1.616 1.893 2.130 1.893 1.644 1.893 1.113 1.893 1.617 1.900 2.136 1.900 1.650 1.900 1.117 1.900 1.618 1.907 2.143 1.907 1.655 1.907 1.121 1.907 1.620 1.914 2.148 1.914 1.660 1.914 1.124 1.914 1.620 1.921 2.155 1.921 1.667 1.921 1.127 1.921 1.621 1.928 2.162 1.928 1.673 1.928 1.129 1.928 1.621 1.935 2.174 1.935 1.677 1.935 1.132 1.935 1.621 1.942 2.179 1.942 1.682 1.942 1.138 1.942 1.622 1.948 2.183 1.948 1.683 1.948 1.139 1.948 1.625 1.955 2.193 1.955 1.686 1.955 1.142 1.955 1.626 1.961 2.211 1.961 1.697 1.961 1.144 1.961 1.627 1.967 2.220 1.967 1.702 1.967 1.146 1.967 1.628 1.973 2.225 1.973 1.707 1.973 1.149 1.973 1.628 1.979 2.234 1.979 1.712 1.979 1.153 1.979 1.631 1.985 2.241 1.985 1.716 1.985 1.167 1.985 1.631 1.991 2.246 1.991 1.721 1.991 1.171 1.991 1.632 1.997 2.252 1.997 1.726 1.997 1.174 1.997 1.632 2.003 2.257 2.003 1.731 2.003 1.178 2.003 1.633 2.009 2.262 2.009 1.736 2.009 1.181 2.009 1.633 2.014 2.270 2.014 1.744 2.014 1.185 2.014 1.634 2.020 2.284 2.020 1.749 2.020 1.188 2.020 1.634 2.025 2.287 2.025 1.752 2.025 1.191 2.025 2.290 2.031 1.764 2.031 2.296 2.036 1.768 2.036 2.300 2.041 1.773 2.041 2.302 2.046 1.776 2.046 2.307 2.052 1.779 2.052 2.312 2.057 1.782 2.057 2.317 2.062 1.784 2.062 2.319 2.067 1.787 2.067 2.322 2.072 1.789 2.072 2.326 2.076 1.791 2.076 2.328 2.081 1.796 2.081 2.331 2.086 1.800 2.086 2.336 2.091 1.806 2.091 2.341 2.095 1.810 2.095 2.345 2.100 1.814 2.100 2.349 2.105 1.820 2.105 2.352 2.109 1.827 2.109 2.356 2.113 1.832 2.113 2.359 2.118 1.839 2.118

169

2.363 2.122 1.844 2.122 2.366 2.127 1.846 2.127 2.369 2.131 1.850 2.131 2.372 2.135 1.855 2.135 2.374 2.139 1.858 2.139 2.376 2.143 1.863 2.143 2.379 2.148 1.868 2.148 2.381 2.152 1.871 2.152 2.384 2.156 1.874 2.156 2.386 2.160 1.876 2.160 2.389 2.164 1.879 2.164 2.391 2.168 1.881 2.168 2.393 2.172 1.885 2.172 2.395 2.175 1.888 2.175 2.397 2.179 1.892 2.179 2.398 2.183 1.895 2.183 2.400 2.187 1.897 2.187 2.401 2.191 1.900 2.191 2.403 2.194 1.903 2.194 2.404 2.198 1.907 2.198 2.406 2.202 1.910 2.202 2.407 2.205 1.912 2.205 2.408 2.209 1.915 2.209 2.409 2.212 1.918 2.212 2.411 2.216 1.921 2.216 2.412 2.219 1.924 2.219 2.413 2.223 1.927 2.223 2.414 2.226 1.930 2.226 2.416 2.230 1.932 2.230 2.417 2.233 1.935 2.233 2.418 2.236 1.937 2.236 2.420 2.240 1.940 2.240 2.421 2.243 1.942 2.243 2.422 2.246 1.945 2.246 2.424 2.250 1.947 2.250 2.425 2.253 1.950 2.253 2.426 2.256 1.953 2.256 2.427 2.259 1.955 2.259 2.428 2.262 1.957 2.262 2.429 2.265 1.958 2.265 2.430 2.269 1.960 2.269 2.431 2.272 1.962 2.272 2.432 2.275 1.963 2.275 2.433 2.278 1.965 2.278

170

2.434 2.281 1.967 2.281 2.435 2.284 1.968 2.284 2.436 2.287 1.970 2.287 2.437 2.290 1.971 2.290 2.438 2.293 1.973 2.293 2.439 2.296 1.974 2.296 2.440 2.299 1.975 2.299 2.441 2.301 1.977 2.301 2.442 2.304 1.978 2.304 2.443 2.307 1.979 2.307 2.443 2.310 1.981 2.310

Ek Çizelge 33. Yığışımlı Zaman-Yığışımlı İnfiltrasyon (A. Göllendirme)-Bozulmuş Üst Toprak

GBUM1UB1 GBUM1UB2 GBUM2UB1 GBUM2UB2 Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm Tc, saat Z, cm 0.204 0.527 0.544 0.394 0.028 0.628 0.349 0.394 0.386 0.628 0.800 0.527 0.166 0.710 0.627 0.527 0.496 0.710 0.985 0.628 0.267 0.746 0.828 0.628 0.606 0.746 1.122 0.710 0.359 0.792 0.973 0.710 0.658 0.792 1.266 0.746 0.445 0.822 1.071 0.746 0.695 0.822 1.340 0.792 0.482 0.861 1.149 0.792 0.728 0.861 1.377 0.822 0.538 0.886 1.208 0.822 0.751 0.886 1.406 0.861 0.597 0.920 1.273 0.861 0.785 0.920 1.435 0.886 0.620 0.942 1.325 0.886 0.803 0.942 1.473 0.920 0.655 0.964 1.374 0.920 0.818 0.964 1.483 0.942 0.678 0.984 1.396 0.942 0.836 0.984 1.495 0.964 0.696 1.004 1.419 0.964 0.851 1.004 1.510 0.984 0.712 1.022 1.437 0.984 0.861 1.022 1.523 1.004 0.723 1.040 1.448 1.004 0.908 1.040 1.543 1.022 0.765 1.057 1.455 1.022 0.921 1.057 1.599 1.040 0.810 1.074 1.526 1.040 0.936 1.074 1.617 1.057 0.822 1.090 1.545 1.057 0.947 1.090 1.635 1.074 0.855 1.105 1.556 1.074 0.954 1.105 1.640 1.090 0.880 1.120 1.566 1.090 0.974 1.120 1.666 1.105 0.909 1.148 1.611 1.105 1.008 1.148 1.684 1.120 0.940 1.162 1.654 1.120 1.047 1.162 1.712 1.148 0.948 1.175 1.704 1.148 1.055 1.175 1.736 1.162 0.982 1.187 1.740 1.162 1.090 1.187 1.739 1.175 1.014 1.204 1.744 1.175 1.133 1.204 1.765 1.187 1.033 1.221 1.769 1.187 1.160 1.221 1.788 1.204 1.058 1.243 1.832 1.204 1.243 1.243 1.804 1.221 1.066 1.254 1.847 1.221 1.260 1.254 1.809 1.243 1.096 1.275 1.871 1.243

171

1.290 1.275 1.829 1.254 1.119 1.295 1.888 1.254 1.312 1.295 1.853 1.275 1.129 1.314 1.910 1.275 1.327 1.314 1.873 1.295 1.137 1.332 1.931 1.295 1.352 1.332 1.889 1.314 1.161 1.350 1.946 1.314 1.370 1.350 1.906 1.332 1.168 1.367 1.964 1.332 1.382 1.367 1.922 1.350 1.179 1.383 1.983 1.350 1.398 1.383 1.938 1.367 1.187 1.399 2.003 1.367 1.415 1.399 1.959 1.383 1.202 1.414 2.021 1.383 1.439 1.414 1.975 1.399 1.215 1.428 2.041 1.399 1.460 1.428 1.992 1.414 1.221 1.442 2.062 1.414 1.476 1.442 2.007 1.428 1.244 1.456 2.082 1.428 1.493 1.456 2.022 1.442 1.256 1.469 2.101 1.442 1.516 1.469 2.034 1.456 1.280 1.482 2.116 1.456 1.538 1.482 2.049 1.469 1.293 1.495 2.130 1.469 1.549 1.495 2.062 1.482 1.300 1.507 2.144 1.482 1.558 1.507 2.072 1.495 1.306 1.518 2.156 1.495 1.567 1.518 2.082 1.507 1.310 1.530 2.168 1.507 1.576 1.530 2.093 1.518 1.319 1.541 2.177 1.518 1.586 1.541 2.105 1.530 1.328 1.552 2.186 1.530 1.598 1.552 2.105 1.541 1.332 1.563 2.194 1.541 1.607 1.563 2.116 1.552 1.337 1.573 2.201 1.552 1.620 1.573 2.127 1.563 1.341 1.583 2.210 1.563 1.626 1.583 2.138 1.573 1.346 1.593 2.219 1.573 1.634 1.593 2.146 1.583 1.350 1.603 2.228 1.583 1.642 1.603 2.154 1.593 1.357 1.612 2.234 1.593 1.648 1.612 2.161 1.603 1.364 1.622 2.240 1.603 1.652 1.622 2.165 1.612 1.381 1.631 2.246 1.612 1.655 1.631 2.169 1.622 1.408 1.640 2.251 1.622 1.670 1.640 2.173 1.631 1.410 1.648 2.257 1.631 1.670 1.648 2.176 1.640 1.412 1.657 2.262 1.640 1.672 1.657 2.178 1.648 1.424 1.665 2.266 1.648 1.673 1.665 2.181 1.657 1.438 1.673 2.270 1.657 1.684 1.673 2.184 1.665 1.442 1.682 2.277 1.665 1.685 1.682 2.187 1.673 1.456 1.689 2.285 1.673 1.686 1.689 2.190 1.682 1.487 1.697 2.289 1.682 1.689 1.697 2.193 1.689 1.522 1.705 2.297 1.689 1.695 1.705 2.199 1.697 1.539 1.712 2.308 1.697 1.698 1.712 2.205 1.705 1.574 1.720 2.317 1.705 1.702 1.720 2.208 1.712 1.600 1.727 2.325 1.712 1.704 1.727 2.214 1.720 1.602 1.734 2.332 1.720 1.705 1.734 2.220 1.727 1.618 1.741 2.342 1.727 1.706 1.741 2.221 1.734 1.640 1.748 2.344 1.734 1.709 1.748 2.224 1.741 1.656 1.755 2.348 1.741 1.711 1.755 2.228 1.748 1.672 1.762 2.354 1.748

172

1.715 1.762 2.234 1.755 1.696 1.768 2.360 1.755 1.717 1.768 2.239 1.762 1.706 1.775 2.365 1.762 1.719 1.775 2.245 1.768 1.716 1.781 2.371 1.768 1.720 1.781 2.248 1.775 1.720 1.788 2.375 1.775 1.721 1.788 2.253 1.781 1.725 1.794 2.379 1.781 1.723 1.794 2.254 1.788 1.776 1.803 2.381 1.788 1.730 1.803 2.256 1.794 1.805 1.812 2.385 1.794 1.736 1.812 2.271 1.803 1.841 1.821 2.397 1.803 1.745 1.821 2.280 1.812 1.884 1.829 2.409 1.812 1.752 1.829 2.294 1.821 1.920 1.838 2.421 1.821 1.760 1.838 2.306 1.829 1.953 1.846 2.433 1.829 1.763 1.846 2.320 1.838 1.988 1.854 2.445 1.838 1.768 1.854 2.328 1.846 2.013 1.862 2.457 1.846 1.773 1.862 2.340 1.854 2.036 1.870 2.471 1.854 1.779 1.870 2.351 1.862 2.036 1.878 2.480 1.862 1.789 1.878 2.359 1.870 2.062 1.885 2.490 1.870 1.793 1.885 2.367 1.878 2.085 1.893 2.500 1.878 1.798 1.893 2.376 1.885 2.109 1.900 2.509 1.885 1.802 1.900 2.386 1.893 2.133 1.907 2.518 1.893 1.808 1.907 2.394 1.900 2.148 1.914 2.527 1.900 1.811 1.914 2.405 1.907 2.165 1.921 2.536 1.907 1.817 1.921 2.414 1.914 2.181 1.928 2.545 1.914 1.824 1.928 2.422 1.921 2.193 1.935 2.554 1.921 1.829 1.935 2.431 1.928 2.209 1.942 2.563 1.928 1.835 1.942 2.439 1.935 2.223 1.948 2.571 1.935 1.838 1.948 2.447 1.942 2.238 1.955 2.579 1.942 1.844 1.955 2.455 1.948 2.254 1.961 2.587 1.948 1.849 1.961 2.464 1.955 2.271 1.967 2.595 1.955 1.855 1.967 2.470 1.961 2.288 1.973 2.603 1.961 1.859 1.973 2.477 1.967 2.304 1.979 2.610 1.967 1.866 1.979 2.485 1.973 2.318 1.985 2.618 1.973 1.870 1.985 2.494 1.979 2.333 1.991 2.626 1.979 1.875 1.991 2.502 1.985 2.347 1.997 2.633 1.985 1.880 1.997 2.510 1.991 2.359 2.003 2.640 1.991 1.885 2.003 2.519 1.997 2.367 2.009 2.647 1.997 1.889 2.009 2.527 2.003 2.375 2.014 2.654 2.003 1.893 2.014 2.535 2.009 2.381 2.020 2.661 2.009 1.897 2.020 2.542 2.014 2.388 2.025 2.668 2.014 1.901 2.025 2.548 2.020 2.395 2.031 2.675 2.020 1.905 2.031 2.554 2.025 2.401 2.036 2.682 2.025 1.909 2.036 2.561 2.031 2.407 2.041 2.689 2.031 1.914 2.041 2.568 2.036 2.413 2.046 2.695 2.036 1.918 2.046 2.575 2.041 2.419 2.052 2.701 2.041 1.923 2.052 2.582 2.046 2.425 2.057 2.707 2.046

173

1.931 2.057 2.589 2.052 2.431 2.062 2.714 2.052 1.933 2.062 2.596 2.057 2.436 2.067 2.720 2.057 1.935 2.067 2.602 2.062 2.443 2.072 2.726 2.062 1.953 2.072 2.607 2.067 2.453 2.076 2.733 2.067 1.956 2.076 2.614 2.072 2.462 2.081 2.739 2.072 1.959 2.081 2.621 2.076 2.470 2.086 2.745 2.076 1.962 2.086 2.626 2.081 2.481 2.091 2.750 2.081 1.964 2.091 2.632 2.086 2.489 2.095 2.756 2.086 1.968 2.095 2.637 2.091 2.497 2.100 2.762 2.091 1.972 2.100 2.642 2.095 2.506 2.105 2.767 2.095 1.976 2.105 2.646 2.100 2.514 2.109 2.772 2.100 1.980 2.109 2.651 2.105 2.521 2.113 2.777 2.105 1.983 2.113 2.656 2.109 2.526 2.118 2.782 2.109 1.989 2.118 2.660 2.113 2.532 2.122 2.787 2.113 1.992 2.122 2.665 2.118 2.537 2.127 2.792 2.118 1.995 2.127 2.671 2.122 2.542 2.131 2.797 2.122 1.997 2.131 2.676 2.127 2.546 2.135 2.802 2.127 1.999 2.135 2.680 2.131 2.551 2.139 2.807 2.131 2.002 2.139 2.685 2.135 2.555 2.143 2.811 2.135 2.006 2.143 2.690 2.139 2.559 2.148 2.816 2.139 2.009 2.148 2.695 2.143 2.563 2.152 2.821 2.143 2.013 2.152 2.700 2.148 2.567 2.156 2.825 2.148 2.016 2.156 2.705 2.152 2.571 2.160 2.830 2.152 2.020 2.160 2.710 2.156 2.575 2.164 2.834 2.156 2.023 2.164 2.716 2.160 2.579 2.168 2.838 2.160 2.026 2.168 2.721 2.164 2.583 2.172 2.843 2.164 2.029 2.172 2.726 2.168 2.586 2.175 2.847 2.168 2.032 2.175 2.731 2.172 2.590 2.179 2.851 2.172 2.035 2.179 2.736 2.175 2.593 2.183 2.855 2.175 2.037 2.183 2.740 2.179 2.597 2.187 2.859 2.179 2.040 2.187 2.745 2.183 2.601 2.191 2.863 2.183 2.042 2.191 2.750 2.187 2.604 2.194 2.868 2.187 2.045 2.194 2.754 2.191 2.608 2.198 2.872 2.191 2.047 2.198 2.758 2.194 2.611 2.202 2.876 2.194 2.049 2.202 2.763 2.198 2.614 2.205 2.880 2.198 2.051 2.205 2.768 2.202 2.618 2.209 2.884 2.202 2.055 2.209 2.773 2.205 2.621 2.212 2.888 2.205 2.058 2.212 2.777 2.209 2.624 2.216 2.892 2.209 2.061 2.216 2.782 2.212 2.627 2.219 2.896 2.212 2.064 2.219 2.786 2.216 2.630 2.223 2.900 2.216 2.066 2.223 2.791 2.219 2.634 2.226 2.904 2.219 2.069 2.226 2.795 2.223 2.636 2.230 2.907 2.223 2.071 2.230 2.799 2.226 2.639 2.233 2.911 2.226 2.074 2.233 2.803 2.230 2.642 2.236 2.914 2.230

174

2.077 2.236 2.806 2.233 2.645 2.240 2.917 2.233 2.079 2.240 2.810 2.236 2.648 2.243 2.921 2.236 2.081 2.243 2.814 2.240 2.651 2.246 2.924 2.240 2.084 2.246 2.817 2.243 2.653 2.250 2.928 2.243 2.086 2.250 2.821 2.246 2.656 2.253 2.931 2.246 2.089 2.253 2.825 2.250 2.658 2.256 2.934 2.250 2.091 2.256 2.828 2.253 2.661 2.259 2.937 2.253 2.094 2.259 2.831 2.256 2.663 2.262 2.941 2.256 2.096 2.262 2.833 2.259 2.666 2.265 2.944 2.259 2.099 2.265 2.836 2.262 2.668 2.269 2.947 2.262 2.101 2.269 2.839 2.265 2.670 2.272 2.950 2.265 2.103 2.272 2.842 2.269 2.672 2.275 2.953 2.269 2.105 2.275 2.845 2.272 2.674 2.278 2.956 2.272 2.107 2.278 2.848 2.275 2.677 2.281 2.959 2.275 2.109 2.281 2.851 2.278 2.679 2.284 2.962 2.278 2.111 2.284 2.854 2.281 2.681 2.287 2.965 2.281 2.113 2.287 2.857 2.284 2.683 2.290 2.968 2.284 2.115 2.290 2.860 2.287 2.685 2.293 2.971 2.287 2.117 2.293 2.863 2.290 2.687 2.296 2.973 2.290 2.119 2.296 2.865 2.293 2.689 2.299 2.976 2.293 2.120 2.299 2.868 2.296 2.691 2.301 2.979 2.296 2.122 2.301 2.871 2.299 2.693 2.304 2.982 2.299 2.124 2.304 2.874 2.301 2.695 2.307 2.984 2.301 2.125 2.307 2.876 2.304 2.696 2.310 2.987 2.304 2.127 2.310 2.879 2.307 2.990 2.307

2.881 2.310 2.992 2.310

Ek Çizelge 34. Yığışımlı Zaman-Yığışımlı İnfiltrasyon (Damla) DUMUB

Tc, saat Z, cm 0.028 1.057 0.048 1.074 0.079 1.090 0.097 1.105 0.108 1.120 0.136 1.148 0.156 1.162 0.171 1.175 0.186 1.187 0.204 1.204 0.226 1.221 0.243 1.243 0.259 1.254 0.275 1.275

175

0.286 1.295 0.305 1.314 0.319 1.332 0.332 1.350 0.342 1.367 0.352 1.383 0.365 1.399 0.380 1.414 0.392 1.428 0.404 1.442 0.412 1.456 0.426 1.469 0.437 1.482 0.447 1.495 0.457 1.507 0.467 1.518 0.477 1.530 0.487 1.541 0.491 1.552 0.501 1.563 0.510 1.573 0.516 1.583 0.523 1.593 0.527 1.603 0.534 1.612 0.544 1.622 0.548 1.631 0.556 1.640 0.564 1.648 0.570 1.657 0.576 1.665 0.585 1.673 0.591 1.682 0.595 1.689 0.602 1.697 0.609 1.705 0.622 1.712 0.628 1.720 0.635 1.727 0.645 1.734 0.655 1.741 0.663 1.748

176

0.669 1.755 0.675 1.762 0.683 1.768 0.690 1.775 0.696 1.781 0.705 1.788 0.710 1.794 0.716 1.803 0.723 1.812 0.732 1.821 0.738 1.829 0.746 1.838 0.753 1.846 0.761 1.854 0.767 1.862 0.772 1.870 0.777 1.878 0.784 1.885 0.792 1.893 0.799 1.900 0.805 1.907 0.810 1.914 0.814 1.921 0.818 1.928 0.827 1.935 0.829 1.942 0.834 1.948 0.843 1.955 0.849 1.961 0.851 1.967 0.859 1.973 0.867 1.979 0.873 1.985 0.877 1.991 0.884 1.997 0.891 2.003 0.897 2.009 0.902 2.014 0.907 2.020 0.910 2.025 0.916 2.031 0.921 2.036

177

0.926 2.041 0.931 2.046 0.934 2.052 0.940 2.057 0.943 2.062 0.947 2.067 0.950 2.072 0.957 2.076 0.961 2.081 0.965 2.086 0.968 2.091 0.972 2.095 0.975 2.100 0.978 2.105 0.982 2.109 0.985 2.113 0.986 2.118 0.988 2.122 0.991 2.127 0.994 2.131 0.997 2.135 1.000 2.139 1.004 2.143 1.007 2.148 1.011 2.152 1.016 2.156 1.019 2.160 1.023 2.164 1.026 2.168 1.029 2.172 1.033 2.175 1.035 2.179 1.039 2.183 1.042 2.187 1.046 2.191 1.051 2.194 1.054 2.198 1.058 2.202 1.061 2.205 1.065 2.209 1.068 2.212 1.070 2.216

178

1.072 2.219 1.074 2.223 1.076 2.226 1.079 2.230 1.082 2.233 1.085 2.236 1.088 2.240 1.090 2.243 1.094 2.246 1.097 2.250 1.101 2.253 1.104 2.256 1.108 2.259 1.110 2.262 1.112 2.265 1.114 2.269 1.117 2.272 1.119 2.275 1.121 2.278 1.123 2.281 1.125 2.284 1.128 2.287 1.130 2.290 1.132 2.293 1.134 2.296 1.136 2.299 1.138 2.301 1.140 2.304 1.142 2.307 1.145 2.310

Documents

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA …traglor.cu.edu.tr/objects/objectFile/ryZ77SY4-392013-33.pdf · Denemede kullanılan topraklar tuzlu-sodyumlu (ECe=4.54-9.67