ULAŞABİLİRLİK MEVZUATI

ULAŞABİLİRLİK MEVZUATIAyşegül BADUR, Peyzaj

MimarıİÇİŞLERİ BAKANLIĞI

‘TEKNİK ELEMANLARIN ULAŞILABİLİRLİK KONUSUNDA BİLGİLENDİRİLMESİ VE BİLİNÇLENDİRİLMESİ’

HİZMET İÇİ EĞİTİMİ 8-9 Kasım 2012, ANKARA

3194 sayılı İmar Kanunu ve Yönetmelikleri

İÇİNDEKİLER

İmar Mevzuatı1

Yerel Yönetimler Mevzuatı

Yerel Yönetimle İlgili Mevzuat

Özürlüler ile İlgili Mevzuat2

3

İlgili Türk Standartları

Ulaşılabilirlik Stratejisi ve Eylem Planı

Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları

4

5

6

6 Haziran 1997 tarihli 23011 Mükerrer Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan

572 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 3194 sayılı İmar Kanununa

maddeler eklenmiştir.

İmar Mevzuatı1

572 sayılı Kanun Hükmünde Kararname

Ek Madde 1 – (Ek : 30/5/1997 - KHK - 572/1 md.) Fiziksel çevrenin özürlüler için

ulaşılabilir ve yaşanılabilir kılınması için, imar planları ile

kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarındave yapılarda,

Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standardına uyulması zorunludur.

İmar Mevzuatı1

3194 sayılı İmar Kanunu

İmar Kanununa göre;

1997 yılından bu yana; Belediye, Valilik ve Kaymakamlıklar yaptıkları tüm

planlama, proje, uygulama, ruhsatlandırma, denetleme faaliyetlerinde

ulaşılabilirliği göz önünde bulundurmak zorundadır.

İmar Mevzuatı1

3194 sayılı İmar Kanunu

Özürlülere Yönelik Düzenlemelerin Yapılmasını Öngören İmar Yönetmelikleri

Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği (02.09.1999, 13.07.2000 tarihli düzenlemeler)

Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği (02.09.1999 tarihli düzenleme)

Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik (02.09.1999 tarihli düzenleme)

Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliği (02.09.1999 tarihli düzenleme)

Otopark Yönetmeliği (02.09.1999 tarihli düzenleme)

Sığınaklarla İlgili Ek Yönetmelik (02.09.1999 tarihli düzenleme)

İmar Mevzuatı1

İlk kez tanımı da verilerek özürlü kavramından,ulaşılabilirlikten veTürk Standartları Enstitüsü’nün özürlülerle ilgili standartlarından bahsedilerek,

belediyelere özürlülerle ilgili mevzuat ve standartlara uyma, bunları uygulama ve diğer gerekli önlemleri alma yükümlülükleri getirilmiştir.

Yönetmelik ile; yapılarda, açık alanlarda (yol, otopark, park, yaya bölgesi, meydan ve kaldırımlarda), bunlar üzerindeki ulaşım ve haberleşme noktalarında ve peyzaj elemanlarında özürlülerin ulaşabilirliğinin sağlanması için TSE standartlarına uygun düzenleme yapılması koşulu getirilmiştir.

Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği

Plansız Alanlar Tip İmar Yönetmeliği

Bu Yönetmelikte de

ulaşılabilirliğin sağlanması içinTSE standartlarına uyulması yükümlülüğü getirilerek

bazı ölçülerde ve ticari kullanımlara ilişkin maddelerde düzenlemeler yapılmıştır.

Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik

Planlarda özürlülerin

kentsel kullanımlar, sosyal ve teknik alt yapı alanlarında

ulaşabilirliğini sağlayıcı tedbirlerin alınması amacıyla özürlülere yönelik her türlü mevzuat ve TSE standartları dikkate alınır” hükmü ile

kentsel, sosyal ve teknik alt yapı standardını belirleyen tabloya, sosyal tesis alanlarının “rehabilitasyon merkezleri”ni kapsaması hususu eklenmiştir.

Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliği

Özürlülerin ulaşabilirliğinin sağlanması için

TSE standartlarına uyulması zorunluluğu getirilmiş,

binaların çeşitli bölümleriyle ilgili ölçülendirmelerde ve özelliklerde düzenlemeler yapılmıştır.

Otopark Yönetmeliği

Otoparkların yapımında TSE standartlarına uyulması,

umumi bina, bölge otoparkları ve genel otoparklarda,

%1’den az olmamak şartıyla park yerlerinin %5’inin özürlü işareti koyularak özürlülere ayrılması şartları getirilmiştir.

Sığınaklarla İlgili Ek Yönetmelik

Sığınakların yapımında TSE standartlarına

uyulması hükmü getirilmiştir.

Özürlülerle İlgili Mevzuat 25378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde

Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun

Yapılarda Özürlülerin Kullanımına yönelik Proje Tadili Komisyonları Teşkili, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

2006/18 sayılı 12.07.2006 tarihli Başbakanlık Genelgesi

12.08.2008 tarihli Başbakanlık Talimatı

Sürücü Koltuğuna İlave Olarak Sekizden Fazla Koltuğu Bulunan ve Yolcu Taşıma Amacıyla Kullanılan Araçların Özel Hükümleri ile İlgili

Tip Onayı Yönetmeliği (2001/85/AT)

Şehiriçi Toplu Taşıma Hizmetlerinde Yer Alan Otobüslerin Özürlülerin Kullanımına Uygun Duruma Getirilmesi ile İlgili Genelge

5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun

Kanunun 19 uncu maddesi ile 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun 42 nci maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere şu madde eklenmiştir;

“Özürlülerin yaşamı için zorunluluk göstermesi hâlinde, proje tadili kat maliklerinin en geç üç ay içerisinde yapacağı toplantıda görüşülerek sayı ve arsa payı çoğunluğu ile karara bağlanır.

Toplantının bu süre içerisinde yapılamaması veya tadilat talebinin çoğunlukla kabul edilmemesi durumunda;

ilgili kat malikinin talebi üzerine bina güvenliğinin tehlikeye sokulmadığını bildirir komisyon raporuna istinaden ilgili mercilerden alınacak tasdikli proje değişikliği veya krokiye göre inşaat, onarım ve tesis yapılır.

İlgili merciler, tasdikli proje değişikliği veya kroki taleplerini en geç altı ay içinde sonuçlandırır. Komisyonun teşkili, çalışma usulü ile özürlünün kullanımından sonraki süreç ile ilgili usûl ve esaslar Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından müştereken hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.”



Geçici 2 nci madde;

Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmî yapılar, mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet

veren her türlü yapılar

bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yedi yıl içinde özürlülerin erişebilirliğine uygun duruma getirilir.”


Geçici 3 üncü madde;Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, şehir içinde

kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan toplu taşıma hizmetlerinin

özürlülerin erişilebilirliğine uygun olması için gereken tedbirleri alır.

Mevcut özel ve kamu toplu taşıma araçları, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yedi yıl içinde özürlüler için erişilebilir duruma getirilir.”

6353 Sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

MADDE 34 – 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun geçici 2 nci ve 3 üncü maddelerinde yer alan “yedi yıl” ibareleri “sekiz yıl” şeklinde değiştirilmiş, geçici 3 üncü maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.


“Bu Kanunun geçici 2 nci maddesi ile bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen erişilebilirlik standartlarının uygulanmasının izlenmesi ve denetimi her ilde

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı,İçişleri Bakanlığı,Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ileözürlüler ile ilgili konfederasyonların temsilcilerinden

oluşan komisyon tarafından yapılır. İhtiyaç halinde birden fazla komisyon kurulabilir.

Denetim sonucunda ilgili belediye ve kamu kurum ve kuruluşları ile umuma açık hizmet veren her türlü yapıların ve açık alanların malikleri ile toplu taşıma araçlarının sahiplerine eksikleri tamamlaması için birinci fıkrada belirtilen sürenin bitiminden itibaren iki yılı geçmemek üzere ek süre verilebilir.


Sürenin bitiminden itibaren öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen umuma açık hizmet veren her türlü yapılar ve açık alanlar ile toplu taşıma araçlarının sahibi olan gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için bin Türk Lirasından beş bin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır.

Sürenin bitiminden itibaren öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için beşbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır. Bu şekilde bir yıl içinde uygulanacak idari para cezasının tutarı beşyüz bin lirayı geçemez. Bu şekilde bir yıl içinde uygulanacak idari para cezasının tutarı ellibin lirayı geçemez.

Bu maddeye göre verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren bir ay içerisinde ödenir.


Genel bütçeye gelir kaydedilen idari para cezası tutarları dikkate alınarak erişilebilirlik konusundaki projelerde kullanılmak üzere Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bütçesinde ödenek öngörülür.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar; İçişleri, Maliye, Çevre ve Şehircilik, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlıklarının ve özürlüler ile ilgili konfederasyonların görüşleri alınmak sureti ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca bir yıl içerisinde çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”

Yapılarda Özürlülerin Kullanımına yönelik Proje Tadili Komisyonları Teşkili, Çalışma Usul ve Esasları

Hakkında Yönetmelik

22.04.2006 tarihli Yönetmelik ile tadilat talebinde bulunan kat malikinin diğer kat malikleriyle yapacağı toplantıda talebinin reddedilmesi durumunda kurulacak olan komisyonla ilgilidir.

Kat maliki, tadilat yapılacak olan binanın ruhsat işlemlerinin yapıldığı kuruluşa başvuru yaparak bir komisyon oluşturulmasını talep edebilir.

Bu komisyonun söz konusu talebin gerekliliği ve bina güvenliği açısından bir değerlendirme yapmasının koşulları Yönetmelik kapsamında ele alınmaktadır.

2006/18 sayılı 12.07.2006 tarihli Başbakanlık Genelgesi

5378 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinde, belirtilen uygulamaların gerçekleştirilmesi için tanınan 7 yıllık sürenin 07.07.2005 tarihinde başladığını hatırlatarak, bu konudaki en büyük görevin yerel yönetimlere düştüğü belirtilmektedir.

Genelgeye göre, bu düzenlemeler, hazırlanacak eylem planları doğrultusunda gerçekleştirilecektir.

Eylem planları, kısa vadeli (2005-2007), orta vadeli (2008-2010) ve uzun vadeli (2011-2012) olarak belirlenecek,

belediyeler bu düzenlemelerin Türk Standardları Enstitüsünün ilgili standartlarına uygun olmasına dikkat edecekler,

satın alacakları, kiralayacakları veya denetimlerinde bulunan toplu taşıma araçlarının özürlülerin kullanımına uygun olmasını sağlayacaklardır.

12.08.2008 tarihli Başbakanlık Talimatı

Yapılı çevredeki uygulamaların standartlara uygun olmadığına değinilerek

yeni yapılaşma alanlarında veya

yeniden düzenleme yapılan alanlarda ve

kamu binalarının veya kamunun kullanımına tahsis edilmiş bulunan diğer yapılarda,

mevzuata uygun şekilde düzenlemelerin yapılması için gereken önlemlerin alınması zorunluluğu talimatlandırılmıştır.

Toplu taşıma konusunda Ulusal Tip Onayı Belgesi alacak veya daha önce Ulusal Tip Onayı Belgesi almış araçların 13 Şubat 2009 tarihinden itibaren bu yönetmeliğe göre Tip Onayı alma zorunluluğu getirilmiştir. Aksi takdirde bu araçların Araç Tip Onayı Belgelerinin iptal edileceği hükmü getirilmiştir.

Sürücü Koltuğuna İlave Olarak Sekizden Fazla Koltuğu Bulunan ve Yolcu Taşıma Amacıyla Kullanılan Araçların Özel Hükümleri ile İlgili Tip

Onayı Yönetmeliği (2001/85/AT)

5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun Geçici 3 üncü maddesinin uygulanmasına bazı hususlarda açıklık getirilmesi amacıyla yayımlanmıştır.


1- 02/07/2004 tarih ve 25510 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sürücü Koltuğuna İlave Olarak Sekizden Fazla Koltuğu Bulunan ve Yolcu Taşımak Amacıyla Kullanılan Araçların Özel Hükümleri İle İlgili Tip Onayı Yönetmeliğinin (2001/85/AT) VII Nolu eki hareket engelli yolcuların araca giriş-çıkışlarını kolaylaştıran teknik donanımla ilgili şartları içermektedir.


Anılan Yönetmelikte 26/08/2006tarihli ve 26271 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan bir Yönetmelikle değişiklik yapılarak, Ulusal Tip Onayı Belgesi alacak veya daha önce Ulusal Tip Onayı Belgesi almış araçların 13 Şubat 2009 tarihinden itibaren bu yönetmeliğe göre Tip Onayı alma zorunluluğu getirilmiştir. Bu kapsamda Belediyelerin Sınıf I ve Sınıf II araç satın almaları durumunda, söz konusu Yönetmeliğin VII Nolu ekinde ifade edilen şartlara uygun teknik şartnameler hazırlatarak satın almaya ilişkin işlemlerini bu doğrultuda yapmaları, ayrıca kendi denetimlerinde kullanılan Sınıf I ve Sınıf II araçlar için de aynı şartları aramaları zorunludur.


2- Belediyeler tarafından hizmete sunulmuş veya belediyelerin denetimlerinde olan, 13 Şubat 2009 tarihinden sonra imal edilen ve şehir içi toplu taşımacılıkta kullanılan araçların, 5378 sayılı Kanunun Geçici 3 üncü maddesinde öngörülen sürenin bitimine kadar özürlülerin kullanımına uygun hale getirilmesi amacıyla Sürücü Koltuğuna İlave Olarak Sekizden Fazla Koltuğu Bulunan ve Yolcu Taşımak Amacıyla Kullanılan Araçların Özel Hükümleri İle İlgili Tip Onayı Yönetmeliğinin (2001/85/AT) VII Nolu ekine uygun biçimde tadil edilmesi gerekmektedir.

Belirtilen kapsamda olup 13 Şubat 2009 tarihinden önce imal edilmiş araçların ise 5378 sayılı Kanunun Geçici 3 üncü maddesinin amir hükmüne uygun olarak 07/07/2012 tarihine kadar özürlüler için erişilebilir hale getirilmesi gerekmektedir.


3- Şehir içi otobüs durak yerlerinin ulaşılabilir güzergahta seçilmesi, otobüse biniş ve inişler için gerekli fiziksel koşulların sağlanması ve toplu taşımaya ait bilgilendirme için gerekli sesli ve görsel donanımların eklenmesi; diğer yandan özürlüler için ayrı otobüs, ayrı güzergah belirlenmesi gibi ayrımcılığa neden olacak uygulamalardan kaçınılması gerekmektedir.

4- Konuya ilişkin denetim faaliyetlerini yürüten kamu kurumlarının yaptıkları denetimlerde yukarıda yer alan hususları göz önünde bulundurmaları gerekmektedir.


Yerel Yönetimler Mevzuatı 3

Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve esaslara İlişkin Yönetmelik (31.07.2009 tarihli)

5393 Sayılı Belediye Kanunu (03.07.2005 tarihli)

5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (10.07.2004)

5302 Sayılı Özel İdare Kanunu (22.02.2005 tarihli)

Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve esaslara İlişkin Yönetmelik

Özürlülerle İlgili Tedbirler başlıklı 7 nci maddede;

“İdare, sunduğu kamu hizmetlerinin özürlüler tarafından kolayca erişilebilir olması için gerekli tedbirleri alır.”

hükmü bulunmaktadır.

İlgili Türk Standartları4TS 9111: Özürlüler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişiler İçin Binalarda

Ulaşılabilirlik Gerekleri

TS 12576: Şehir içi yollar - Kaldırım ve Yaya Geçitlerinde Ulaşılabilirlik İçin Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları

TS 12460: Şehir İçi Yollar- Raylı Taşıma Sistemleri- Özürlü ve Yaşlılar İçin Tesislerde Tasarım Kuralları

TS ISO 23599:Görme Özürlü veya Az Görenler İçin Yardımcı Mamuller - Hissedilebilir Yürüme Yüzeyi İşaretleri

TS 9111: Özürlüler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişiler İçin Binalarda Ulaşılabilirlik Gerekleri

Tüm binalar ve yakın çevresinde

özürlüler ve hareket kısıtlılığı bulunan bireyler için

ulaşılabilirliği sağlayacak fiziki düzenlemelere ait kural ve esasları

kapsar.

TS 12576: Şehir içi yollar - Kaldırım ve yaya geçitlerinde ulaşılabilirlik için yapısal önlemler

ve işaretlemelerin tasarım kuralları

Şehir içi yollarda özürlüler dahil tüm yayaların,

kaldırımları, yaya yollarını, alt ve üst geçitleri ve kavşakları, güvenli ve rahat kullanabilmeleri için sağlanacak

yapısal önlemlerin ve işaretlemelerin tasarım kurallarına dairdir.

TS 12460: Şehir İçi Yollar- Raylı Taşıma Sistemleri- Özürlü ve Yaşlılar İçin Tesislerde Tasarım Kuralları

Bu standard,

şehir içi yollarda yapılacak raylı toplu taşıma sistemlerdeki

yer altı,

hemzemin

ve yer üstünde yükseltilmiş istasyon tesislerinde

özürlü insanlar için mimari açıdan yapılacak düzenlemelerin

tasarım kurallarını kapsar.

TS ISO 23599:Görme özürlü veya az görenler için yardımcı mamuller - Hissedilebilir yürüme yüzeyi

işaretleri

Bu standard,

görme özürlü veya az gören kişilerin

bağımsız ve güvenli dolaşımına yardımcı olması amacıyla

hissedilebilir yürüme yüzeyi işaretleri için

mamul şartlarını ve

bu işaretlerin uygulama (montaj) önerilerini kapsar.

Ulaşılabilirlik Stratejisi ve Eylem Planı5Yüksek Planlama Kurulu’nun 25.10.2010 tarihinde 2010/35 sayılı Kararı ile kabul

edilmiş ve 12 Kasım 2010 tarihli ve 27757 sayılı

Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Mevzuat düzenlemeleri

Toplumsal bilinçlendirme

Uygulama

Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri

Genel Müdürlüğü Yayınları6

Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı (2011)

Ulaşılabilir Türkiye Broşürleri 1-2-3

Ulaşılabilirlik Tespit Formları



Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı (2011)

El kitabı TS 12576’yı temel alarak yerel yönetimler ve teknik

elemanlara kentsel mekanların engelsiz olarak düzenlenmesinde

yararlı olması amacıyla hazırlanmıştır.



Bu broşür;

özürlülük ve engellilik tanımlarını

kentsel ölçekte engelsiz fiziksel çevre tasarımında dikkate alınması gereken kuralları

içermektedir.



Bu broşür;

yaya geçitleri, kaldırımlar, otoparklar, rampalar, merdivenler, oyun alanları ve sokak mobilyaları

başlıkları altında herkes için engelsiz tasarım ilkesini incelemiştir.



Bu broşürde;

herkese uygun binalarda olması gereken genel özellikler belirtilmiştir.



ULAŞILABİLİRLİK TESPİT FORMLARI

Mevcut yapılı çevrenin ulaşılabilirlik düzeyinin belirlenmesinde kullanılacak kontrol listelerini oluşturan “Açık Alanlar Tespit Formu” ve “Binalar Tespit Formu” Ulaşılabilirlik Tespit formları adı altında yayımlanmıştır.

Söz konusu formlar http://www.ozurluveyasli.gov.tr/tr/html/185/Ulasilabilirlik+Tespit+Formlari adresinden edinilebilir.

TEŞEKKÜRLER…

Documents

ULAŞABİLİRLİK MEVZUATI