UNIVERSITETI I GJAKOVËS”FEHMI AGANI” FAKULTETI I … Kastrati.pdfPlatoni shprehej:”Sa më e mirë të jetë muzika në shtet,me I mirë do të jetë edhe shteti.”Qëllimi

1

UNIVERSITETI I GJAKOVËS”FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

TEMA: EDUKIMI DHE ARSIMIMI I NDJENJËS MELODIKE DHERITMIKE TEK NXËNËSIT

MENTORE: STUDENTJA:

Prof.Asoc.Msc.Mimoza Kurshumlia Arita Kastrati

Gjakovë,2019

1



PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME


MENTORE: STUDENTJA:


Gjakovë,2019

1



PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME


MENTORE: STUDENTJA:


Gjakovë,2019

2

PËRMBAJTJA

FALENDERIM...................................................................................3

BIOGRAFIA…………………………………………………………………………………..…4

ABSTRAKT……………………………………………………………………………………...5

HYRJE………………………………………………………………………………..……….....6

Kapitulli I

1.NJERIU DHE MUZIKA…………………………………………………………………..7

1.1 ZHVILLIMI HISTORIK I EDUKIMIT MUZIKOR……………………………...9

1.2 QËLLIMI DHE OBJEKTIVAT E EDUKIMIT DHE TË ARSIMIMITMUZIKOR NË SHKOLLËN FILLORE…………………………………………...…....15

Kapitulli ll

2 EDUKIMI DHE ARSIMIMI I NDJENJËS RITMIKE…………………………...16

2.1 PROCEDURA METODIKE FILLESTARE TË ZHVILLIMIT TËNDJENJËS RITMIKE………………………………………………….…..……….17

2.2 STENOGRAFIA RITMIKE……………………………………………...182.3NJOHJA E KONCEPTIT MASË……………………………………………..…...19

2.4 EDUKIMI DHE ARSIMIMI I NDJENJËS MELODIKE……………………..21

PËRFUNDIM……..………………………………………………………….………..…....27

LITERATURA……………………………………………………………..………………..…29

3

FALENDERIM

Së pari dua të falenderoj familjen time e cila më ka mbështeturnë çdo hap të jetës sime dhe ishin pranë meje duke më dhënëmbështetje morale këto 4 vite studimesh.

Një falenderim I veqantë shkon për Universitetin e Gjakovës“Fehmi Agani”si dhe gjithë stafit akademik të universitetit kunë sajë të përvojes dhe profesionalizmit të tyre arritakëtu,sot,para jush duke mbrojtur temën e diplomës.

Pa e tepruar dua të falenderoj mentoren time:Prof.Asoc.Msc.Mimoza Kurshumlia për ndihmën e ofruar.

Faleminderit të gjithëve pa përjashtim.Falë jush unë sot domarr titullin mësuese,titull ky për të cilin kam luftuar ta arrij efalë zotit kjo po ndodh sot.

4

BIOGRAFIA

Unë quhem Arita Kastrati.Kam lindur më 28.8.1995.Jetoj në Pejë.Shkollimin fillor e kam përfunduar në shkollen fillore “Ramiz Sadiku “nëPejë dhe të mesëm e kam kryer në gjimnazin e shkencave shoqërore“Bedri Pejani” Pejë,kurse studimet e nivelit bachelor në Universitetin eGjakovës “Fehmi Agani “i kam filluar në vitin 2014 dhe po I përfundojnë vitin 2019.Synimi im ishte të marr titullin mësuese dhe atë po e arrijsot.

5

ABSTRAKT

Nëpërmjet këtij punimi në rradhë të parë do të flasë për mënyren se sinjeriu është I lidhur me muzikën,do flas në pika të shkurta për zhvilliminhistorik të edukimit muzikor,qëllimin dhe objektivat e edukimit dhearsimimimit muzikor ne shkollën fillore.Më pas do vazhdoj të flas përedukimin dhe arsimimin e ndjenjës melodike dhe ritmike.Në këtë punimdo te shtoj edhe material për ritmin si dhe melodinë.S’do të harroj të cekedhe kuptimin e masës,tonit,do të tingullit.Do të përmend notatmuzikore,pra do përmend edhe pentagramin,alfabetin muzikor si dhepushimet përkatëse të notave.Nëmënyrë të përmbledhur do të përmendedhe procedurat metodikefillestare të zhvillimit të ndjenës melodike.Domundohem në pika të shkurtëra ta përmbledh temën duke u përmbajturtitujve.

Punimi ështe realizuar ne Universitetin e Gjakovës ‘’FehmiAgani’’,Programi Fillor,viti shkollor 2018/2019,Gjakovë

Fjalët kyçe: edukim,arsimim,melodi,,lëvizje melodike,pedagog.

6

HYRJE

Muzika qëndron mes të gjitha formave të tjera inteligjente tënjeriut (artit në përgjithësi, shkencave shoqërore e historike dheshkencave artistike), si një përbërës i barabartë me to i progresitintelektual dhe i humanitetit. Kjo tregon që muzika krijon edhehistorinë e vet përmes kultivimit e sofistikimit të “këngës”primitive dhe kultivimin e përpunuar të zërit njerëzor e tëinstrumenteve të muzikës. Të gjitha këto të bashkërenduara e tënënrenduara në procesin e edukimit, do të kërkojnë të trajtohennë mënyrë të veçuar e sistematike në programet lëndore sipasshkallëve. Muzika është një disiplinë artistike e artit dhe gjuhëuniversale që ndihmon nxënësit të kuptojnë dhe lidhin fenomenetdhe dukuritë muzikore, proceset dhe çështjet që i përkasinmuzikës, duke vërtetuar ligjshmërinë e tyre, si dhe dukeshpjeguar mënyrat e interpretimit dhe ndërtimit të tyre, gjë e cilaçon drejt realizimit të një procesi të suksesshëm të mësimit tëmuzikës. Vazhdimi i rrugëtimit të njohjes me muzikën është njëvlerë e madhe për të mundësuar edukimin dhe formimin kulturor,zhvillimin e personalitetit të nxënësve, zhvillimin e aftësive të tyrepër të punuar dhe krijuar në mënyrë të pavarur e sistematike sidhe për të menduar në mënyrë krijuese dhe kritike. Integrimi imuzikës me të gjitha lëndët e tjera brenda fushës së arteve dhefushat e tjera të kurrikulës, si dhe me temat ndërkurrikulare, ka siqëllim që të zotërohen sa më mirë kompetencat kyçe dhe ato tëlëndës. Muzika ështe e lidhur ngushtë me lendët e fushës së artit:arti figurativ,artit pamor,kërcimi dhe teatri.

7

-Lëndet shkencore:matematikë dhe fizikë

-Lëndët shoqërore: historinë

Si lidhen matematika dhe muzika me njëra-tjetrën?

Ka aspekte të ndryshme,të cilat tregojnë këtë lloj mardhënie.Sëpari disa hulumtime kanë dëshmuar se fëmijët duke luajtur nëpiano shpesh,tregojnë aftësi të përmirsuara në shkencat eaplikuara,si ne zgjidhjen e problemeve (enigmave) apo kryerjnene problemeve matematikore.Së dyti në një analizë të veçantëkrahasuese-Nxënësi duke marrë një kurs muzike,tregoi rezultatemë të mira rreth njëmbëdhjetë për qind mbi mesataren nëmësim.

1.NJERIU DHE MUZIKA

Shkenca dhe arti janë dy format më kryesore të veprimtarisëshpirtërore me të cilat njeriu shpreh ekzistencën krijuese.Si njëraveprimtari,ashtu edhe tjetra janë shprehje imagjinare-intelektuale.

Vlerat shkencore peshohen më teper me efektet materiale,kursevlerat artistike janë më shumë pasuri shpirtërore,janë vleraestetike.

Jeta e njeriut pa shprehje artistike do të ishte e mangët,ezbrazët,gati e pamundshme.

8

Muzikologia Z.Lisa,thote:”Njeriu e krijon dhe e zhvillonartin,mirëpo edhe vetë arti krijon te njeriu nevojën përart,si dhe mundesinë për ta pranuar...”1

Vetë natyra e njeriut është e brumosur me ndjeshmerikrijuese,prandaj është I prirur për krijimtari të ndryshme.

Gjuha e muzikes është e posaqme,specifike; kjo nuk shprehëkoncepte të caktuara si artet e tjera,nuk është konkrete nëpamje të parë,ose si thotë J.Andreis:”Po ta Krahasojmë megjuhën,mund të themi se ne muzikë nuk ka emra,sepse s’kabartës te veprimit,muzika mbështetet në mbiemra dhefolje,pra,në fjalë qe tregojnë pamje,lëvizje,lëkundje.Muzikaekziston,aty qëndron domethënia e saj.”2Dhe, me të vertetë,shumë raste të jetës sonë janë të përshkruara me muzikë.

Kumbimet tingëllore e percjellin njeriun gati në të gjithasituatat jetësore.Ato shoqërojne lindjen,poashtu edhe vdekjen.

Muzika jep shpirt gëzimit,haresë.Ninullat prehëse,me tinguj tëembel dhe ritem të qete,I sjellin gjumin foshnjës.Kënga,sishprehje e zëshme e gëzimit të individit ose të një grupi socialka rol të pazevendësueshëm.”E,me të vertetë jeta nuk mund tëmerret me mend pa art,pa muzikë.3

Muzika,në rast shëndetsor pëerdoret si mjetterapeutik,përdoret sidomos në mjekimin e sëmundjeveshpirtërore,ndaj ekzisjtojnë institucione të posaçme që merrenme studimin e ndikimit të muzikoterapisë gjithandej botës.”4

1 AndreIS,J.Vjecni Orfej.Zagreb,1968,fq.2962 Andreis,J.”po aty” fq.2913 Milojevic,Dr.M.Muzicke studije I clanci i.Beograd,1926,fq.44 Shih Enciklopedine e medicines.Fletorja VI.Zagreb.fq.604-607

9

Kërkimet më të reja I plotësojnë njohuritë se muzika ndikonedhe në pakësimin e përceptimit të lodhjes psiko-fizike.

Muzika si terapi përdoret tek individët e të gjitha moshave dheme një shumllojshmëri të kushteve,duke përfshirë:

çrregullime psikike

-problem mjekësore

-dëmtime sensoriale

-lapsuse të komunikimit

-të metat fizike

-probleme ndërpersonale

9




-problem mjekësore



-të metat fizike


9




-problem mjekësore



-të metat fizike


10

1.1 ZHVILLIMI HISTORIK I EDUKIMIT MUZIKOR

Artet gjithnjë,që nga fillimet e jetës shoqërore të njeriut,kanëluajtur rol të rëndësishëm.Posaçërisht arti muzikor ka qenë Ipranishëm në shfaqjet e ndryshme jetësore,sepse ai zinte vendtë dukshëm.Njeriu nëpërmjet këngës luste perenditë që tësillnin shi,diell, të kishte gjueti të bollshme etj.Në këtë rendshoqëror përvoja e të rriturve bartej në brezat e rinj brendajetës familjare dhe gjatë vetë procesit të punës.

Sikurse për muzikën,ashtu edhe për edukimin muzikor,nëkomunitetin e parë nuk ka të dhëna konkrete,kështu që vetëmnëpërmjet kërkimeve krahasimtare mund të flitet për kulturënmuzikore të asaj kohe.Bëhet diferencimi në klasa shoqëroredhe si rrjedhim ndarja e punës fizike dhe intelektuale.Edheedukata I ka këto tipare.

Fëmijet e skllavëve vazhdojnë të edukohen,si në komunitetin eparë,në vetë procesin e punës duke I ndihmuar të rriturit.

Megjithëkëtë,brezi I ri skllavopronar edukohej në institucioneedukative.Edukimi I fëmijeve të kësaj klase bëhej me qëllim dheme përmbajte të caktuar.

Si popujt e lashtë orientalë,ashtu edhe grekët e vjetër,muzikes Ikushtonin vend të rëndësishëm në sistemin e tyre edukativ.Atamuziken e trajtonin në prizmin e funksionit etik,të bindur nëfuqinë ndikuese që ka ajo në njeriun.Te grekët,nocioni muzikëkishte kuptim më të gjërë arsimor(disa disiplina),prandaj edhe

11

Platoni shprehej:”Sa më e mirë të jetë muzika në shtet,me Imirë do të jetë edhe shteti.”Qëllimi I edukimit muzikor ishtearritja e harmonisë shpirterore të njeriut.

Me institucione edukative dalloheshin dy shtetet antike:Spartadhe Athina.Sparta,me rend shoqëror ushtarak,kishte një sistemedukativ që I përgjigjej kësaj shoqërie.Shkathtësitë e ndryshmeushtarake ishin kryesisht përmbajtja e edukatësspartane.Megjithatë,në këtë sistem kishte vend edhe edukimimuzikor,nëpermjet këngës dhe muzikimit në instrumentendikohej në ngritjen e frymës ushtarake të brezit të ri.

Athina,dallohej me një sistem më të gjithëanshëmedukativ.Ideali I tyre edukativ ishte zhvillimi harmonik Ipersonalitetit të të rinjve.Në gjithëanshmërinë e edukatësathinase,edukimi muzikor kishte gjërësi më të madhe,që ishterrjedhim I qëndrimit të tyre që kishin ndaj arteve e posaçërishtndaj artit muzikor.

Qysh nga shekujt e parë të përhapjes së krishtërimit hasënfigura të klerikëve muziktare, veprimtaria e të cilëve shtrihej nëdrejtim të besimit të tyre për rolin edukativo-fetar që kamuzka.Vlen të pëmendet Niketë Dardani ynë nga Remesiana(shek.IV),I cili predikonte se këndimi liturgjik ndikon në gjendjeshpirtërore të njerzve,si mjet I fuqishëm që e tejkalon efektin epredikimeve.Shprehje për aspektin etik,estetik dhe metodik tëkëndimit:’’Duhet kënduar me fort me shpirt sesa mezë”;’’Zoritja e zërit,bertitjet,çjerrjet... janë të ndaluara’’;”Kurkëndohet bashkarisht të ujdisen zërat njësh.”Këto dhe mendimetë tjera vazhdojnë ta ruajnë domethënien e tyre praktike tëedukimit muzikor.

12

Shoqëria feudale,e ndarë në klasa,ushtronte edukatë përkatesepër secilën klasë.Dogmat fetare ishin mbi të gjitha, teologjiaishte ajo e cila zotëronte në shkencë.

Fëmijët e bujkërobërve edukoheshin në rrethin familjar dhefare pak dituri,kryesisht fetare, merrnin nëpër faltore kumësoheshin edhe këngë fetare .

Në shkollat mesjetare me karakter fetar, muzika mësohej nëgradën e lartë, në ,,quadrvium’’, me qëllim kryesishtprofesional,sepse klerikët e ardhshëm do të ishin ata që do tapropagandonin këngën fetare.Tashmë hapën edhe shkolla përkëngëtare.Për veçoritë dhe tiparet e muzikës popullore nuk katë dhëna të mjaftueshme, sepse e quanin “mëkatare”, prandajnuk merreshin sa duhet me trajtimin e saj. Mirpo, dihet se kjomuzike ka pasur ndikime në muzikën e kultivuar fetare.Muzikae shoqëruar me “fjalën e shenjtë” kishte fuqi të madhe, kursepa të nuk kishte aq vlerë,mund te konsiderohej edhe edëmshme.

Me hapjen e shkollave për këngëtarë fillon të zhvillohet edhemësimdhënia e mirëfilltë muzikore.Dallohen shumë teorikë tëmuzikës të cilët veprojnë.

Këngët deri atëherë nxënësit I mësonin duke I pësëritur sipasveshit(sipas kujtesës).Me zhvillimin e vet praktikës muzikorendihej nevoja për ta përsosur mësimdhënien e muzikës.

Ndër teorikët e njohur të kësaj epoke (shek.X-XIII), që ndimuannë zhvillimin e sistemit të shenjave të shkrimit të tingujvepërmenden:Hukbaldi(Hucbalt)(nga Flanderia), GuidongaArexo(Guido d’ Arezzo) dhe Frankoja(Franco)(nga Kelni).

13

Figura më e njohur ndër ta pa mëdyshje është Guido ngaArexo.Ky mendimtar dhe pedagog I muzikës e ndjente nëpunën e tij të përditshme se teoria dhe praktika muzikore janëplotësisht të ndara dhe se nuk e plotsojnë njëra-tjetrën.Përveprimtarinë e Boecies, teorikut të njohur të asaj kohe, Guidojathoshte:,,Veprat e Boecies nuk e ndihmojnë këngëtarin,porvetëm filozofin.”Guidoja nga Arexo përdori rrokjetesolmizimit:ut,re,mi,fa,sol,la-si simbole të funksioneve nëheksakord.Ishin rrokjet e para nga himni I Shën Gjonit, ku secilivarg fillon për një gradë me lart.

Një figurë tjetër madhore mesjetare ishte durrsaku ynë JanKukuzeli,personalitet poliedrik muzikor.Pëmendet sikompozitor I shumë himneve dhe I këngëve të tjerafetare.Poashtu ishte këngëtar me aftësi të jashëzakonshme Imbiquajtur “zëmiri”.Në këtë kontekst vlen të theksohetveprimtaria e tij teoriko-pedagogjike,ku ka dhënë kontributsidomos me krijimin e një sistemi të shkrimit të tingujve –shkrimi kukuzelik.Vetë Jan Kukuzelin e quanin “,ësues tëmësuesve”

Lëvizja e reformacionit solli risi në procesin e zhvillimit tëmuzikës.Tashmë,përveq këngëve fetare,mësoheshin edhekëngë popullore.Ideologu I kësaj lëvizje,Martin Luter(Luther) Ikushtonte rëndësi arsimit muzikor.

Ai theksonte:”Kënga duhet ta fisnikëroje shpirtin e fëmijës,eajo këtë mund ta bëjë vetëm në rast se ka përmbajtje dhemelodi të thjeshtë”

Jan Amos Komenski(Komensky),pedagog I njohur I shekullitXVIII,mësimin e këngës e vinte menjëherë pas gjuhës amtare

14

dhe matematikës në” shkollën amtare”,kurse ne” shkollënlatine” kërkonte mësimin muzikor teorik dhe praktik.

Zhan Zhak Ruso mendonte se entuziazmi duhet të jetëpikënisje në mësimin e muzikës.Ishte kundër metodave tëvjetruara skolastike.

Johan Adam Hyler botoi tekstet metodike:”Manual përkëndimin e drejtë”(1774) dhe “udhezime të shkurtëra dhe tëlehta për këndin në shkolla të qyteteve dhe tëfshatrave”(1792).

Mihael Pfaifer dhe Hans Negeli shkruan veprënmetodike”Mësimi I këngës sipas parimeve themelore tëPestalocit”.

Në fillim të shekullit XIX,metoden numerike te Rusos e përsosinautorët francezë:Galen,Pari dhe Shëve dhe quajnë”metodanumerika franceze”Thelbi I kësaj metode qëndron nëpërdorimin e numrave për shënimin e tingujve si mënyrëfillestare dhe më e lehtë e këndimit notal para se të kalohet nëpentagram.P.sh.

. . .

5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3

. . .

Sol la si ut re mi fa sol la si ut re mi

15

Në procedurën e mëtejme përdoret pentagrami,notat dheçelësi Do I lëvizshem.Pra, notat paraqesin funksionet(gradat) elartësive apsolute në pentagram.

1.2 QËLLIMI DHE OBJEKTIVAT E EDUKIMIT DHE TË ARSIMIMITMUZIKOR NËSHKOLLËN FILLORE

Qëllimi kryesor I edukimi dhe I arsmimit muzikor në shkollënfillore dhe të mesme të ulët është që nxënësit të bëhenmuzikëdashës dhe njohës të artit muzikor,të bëhenpjesëmarrës aktiv në jëtën muzikore të mjedisit shkollor dhemë gjëre.

Për ta realizuar këte qëllim kaq të gjërë,mësimi I edukimit dhe Iarsimimit muzikor duhet të kryej një varg objektivash:

-duke edukuar dhe arsimuar,mësimdhënia e edukimit muzikorduhet ta zhvillojë dashurinë e nxënësve ndaj muzikës.

-një ndër komponentët më të rëndësishëm të edukimitmuzikor,pa mëdyshje,është zhvillimi I veshit muzikor tënxënësve,duke nënkuptuar,para së gjithash,zhvillimin endjenjës ritmike dhe melodike;

-ritmi,si një ndër përbërësit elementar të shprehjes muzikore,zëvend të rëndësishëm në mësimdhënie.

15








15








16

-nëpërmjet këngëve dhe ushtrimeve të ndryshmemelodike,nxënësit ballafaqohen me cilësinë ,gjatësinë të lartëtë tonit-me lartësinë e tij,pra,këto ushtrime do ta zhvillojnëndjeshmërinë e tyre ndaj lëvizjeve tonale.

-gjatë zhvillimit të veshit muzikor(ritmika,melodika) do tëmundësohet shkrim-lexim elementar muzikor.

2.EDUKIMI DHE ARSIMIMI I NDJENJËS RITMIKERitmi është një forcë e brendshme e muzikës...është energji që

rrezaton emocion.

Ilirjana Demi

Dukuritë e ndryshme ritmmike, të larmishme dhetëshumëduarshme,gjenden në natyrë,tek ne e në shumëveprime tona.Ritmikisht ndërron dita dhe nata,ditët ejavës,stinët.Rrahjet ritmike ndihen në punën ezemrës,nëfrymëmarrje.Hapat tanë,lëvizjet e ndryshme qëbëhen në tërë trupin apo duart duke punuar,poashtukanëvazhdimësi ritmike.Tërë këtë larmi ritmike fëmijët epërjetojnë shumë herët.Ndjejnë lëkundjet e djepit,Dëgjojnë tëfolurit dhe këngën e nënës.Këto lëvizje janë magjepsësë përta,prandaj fillojnë,t’i imitojnë edhe vetë.Loja me duart,e edhemë tepër kur në to është rakatakja,zgjon ndjenjën ritmike tëfëmijëve.Loja ritmike bëhet aktivitet I rëndësishëm në tërërriten e tyre.

17

Duke qënë të vëtëdijshëm për ndjejshmërinë e lindur që kanëfëmijët për lëvizje zhvillimi I ndjenjës ritmike duhet të bazohetpikërisht në të,prandaj edhe në mesimdhënie duhet të merretparasysh ky fakt.

“Nuk është I rëndësishshëm të kuptuarit matematikor Imasës,por gëzimi të cilin e ndjejnë nxënesit duke dëgjuarritme,si dhe në vet aktivitetin ritmik.Ritmi si shoqërim Ikëngëve,kanonet ritmike,ushtrimet të njohjes së ritmeve dukedëgjuar vepra muzikore,tekste te ritmizuara,kerkimi I ritmiveostinatë, të cilat u përgjigjen kë do të kemi këndim tëdrejtë tëkëngës.Tëgjitha këto realizime mund ta bëjnë ritmin burimgëzimi” 5Moris Marteno.

Parimi themelor,I cili duhet të jetë bazë gjatë zhvillimit ritmik tenxënesve,mund të përkufizohet keshtu: dukuria ritmike së pariduhet të përjetohet në formen më konkrete nëpermjetinterpretimit,pastaj duhet të arrihet përgjithësimi I vetëdijshëmdhe zbatimi praktik I saj.

2.1 PROCEDURA METODIKE FILLESTARE TË ZHVILLIMIT TËNDJENJËS RITMIKE

• Imitimi I dukurive ritmike nga natyra(onormatopetë ritmike)

• Ligjërimi(deklamimi)ritmik I përmbajtjeve poetike

5 Rakijas,B,Musicki odgoj djeteta.Zagreb,1961,fq ç4

18

• Lidhja asociative e fenomeneve auditive dhe vizuale

• Aplikimi I instrumenteve me goditje

2.2Stenografia ritmike

Shenjat stenografike ritmike janë mjete mësimore ndihmësepër paraqitjen vizuale të gjatësivë ritmike.Këto janë vizatvertikale, të lakuara ose të pjerrëta,të cilat parapërgadisinshkrimin notal ngjashëm si përgatitet shkrimi gjuhësor.

Pedagogu Artur Samëruellështë I njohur për përdorimin eshenjave stenografike në praktiken muzikore,duke paraparëshenja të posacme për gjatësi dhe dukuri të ndryshmeritmike.Ja disa shembuj gjatësish dhe dukurish të ndryshmeritmike, të shënuara me stenografinë ritmike

19

2.3NJOHJA E KONCEPTITMASË

(Pjesa e theksuar(e fortë) dhe e patheksuar(e butë)

Në bazë të përjetimit paraprak do të arrihet deri te koncepti masë,dukee bërë përsëritjen e ligjërimit ritmik’’ bie tupani’’ qeë ishte ndarë mevija kësisoj

19




19




20

Bie tu|pa ni| bum ta| bum ta| lu-ajm| va lle| shum’ te| la-shta||

Përmbajtjet( rrokjet) që gjenden brenda vijave quhen masë

Masa kohore (takti) është pjesë e vogël e kompozimit muzikor dheparaqet distancë nga njëra në tjetrën vijë të masës.Në fillim të taktitshkruhet metri I masës.Ai e përcakton gjatësimë e kohëzgjatjes sëmasës dhe numrin e të rrahurave në masë kohore

Masa me metër 2/4 njësi metrike e ka notën katëershe

Masa 2/4ështe metër I rregullt binary.Shuma e notave në një masë memetër 2/4 duhet të jetë e barabartë me dy nota katërshe

Metri ¾ lexohet me tre të rëna.Ka një rrahje të fortë dhe dy tëdobëta.Njesia matëse është nota katërshe.Metri 3/4 ështe metërtrinat.

Metri binar 4/4 përmban katër rrahje:

-e fortë-e dobët-e fortë e dobët

Shuma e vlerave të notave duhet të arrijë katër nota katërshe/

Ritmi mund te qëndrojë vetëm pa melodi,ndërsa melodia nuk mund tëqëndrojë vetëm pa ritëm

21

22

2.4EDUKIMI DHE ARSIMIMI I NDJENJËS MELODIKE

“Kënga mbetet vazhdimisht formamëaktive e komunikimit muzikor”

Fëmija para se t’I shqiptojë fjalët e para,para se t’I hedhë hapate parë,fillon të reagojë ndaj tingullit.Kështu tingujt e ashpër e tëfortë e shqetësojnë,e bëjnë të qajë,kurse tingujt e butë,ninullate nënës e qetësojnë.Kjo është reagim refleksiv ndajfrekuencave akustike.

Pyetjes se si hyn muzika në jetën e fëmijës,mund t’I jepetpërgjigja:së pari,fëmija e përgjon muzikën,pastaj e dëgjon më Ipërqendruar dhe më pastaj përpiqet ta riprodhojë.

Ndjenja melodike ka zhvillim më tëngadalshëm në krahasim mendjenjën ritmike.

Ndjenja melodike e nxënësve tregon gradë të ndryshme si nëpikëpamje të perceptimit( kuptimit ) të tërësive melo-ritmike(këngëve), ashtu dhe në riprodhimin e saktë të tyre.Ky procesështë I lidhur me kujtesën muzikore..,

Veshi muzikor-aftësi e perceptimit tëlartësive tonale edhe nëkuptimin më të përgjithshëm,më të plotë-afësi konkrete eperceptimit të toneve,tërësive muzikore për ngalartësia,forca,(dinamika),ngjyra(timbri) dhe gjatësia.

23

Toni-zëri ynë,tingulli I pianos,I violinës,I mandolinës,I fyellit etj.,janë tinguj me të cilët mund të këndohet,të interpretohet nëinstrumente quhen tone.

Katër cilësitë e tonit janë:

*Gjatësia-Mësimdhënësi këndon dy tona me gjatësi tëndryshme. Është mirë që gjatësitë në fillim të kenë diferencëmëtë madhe(p.sh. nota e plotë dhe nota gjashtëmbëdhjëtësheqë të dallohet më lehtë ndryshimi në zgjatje).Krahasimet mundtë bëhen edhe në ndonjë instrument,sidomos është Ipërshatshëm toni në violin,sepse nuk humbet(si te pianoja).

*Lartësia-Ky kualitet kryesor I tonit do të përjetohet poashtuduke vënë në raport dy tone me lartësi tëndryshme.Mësimdhënesi, sipas diapazonit të vet, do takëndojë tonin më të lartë dhe më të ulët.Nuk është për t’uhabitur në rast se nxënësit tonin e parë e cilësojnë “Ihollë”,kurse të dytin “I trashë”.Mund të identifikohet edhe melëvizje të dorës:kurinterpretohet toni më I lartë,dora ngrihetlartë,kurse për tonin e ulët,dora zbret poshtë.

*Ngjyrimi dinamik I tonit-Fuqitë e ndryshme të tingullit fëmija Ika provuar që në fëmijërinë më të hershme.Tingujt tepër tëfortë kanë bërë shpesh të frikësohet,kurse ata të butë e kanëqetësuar.Kjo tregon se fëmija shumë herët I vëren këtodukuri.Ja disa shembuj:

Hapi I ushtarëve ose I fëmijëve është më I fuqishëm?

24

Kush leh më lehtë, kelyshi apo qeni I madh?

Tiktaku I orës së madhe apo i asaj të dorës është më Ifuqishëm?Pas këtyredukurive konkrete mund të kalohet nëkrahasimin e tingujve të fuqishëm dhe të lehtë.

*Ngjyra e tonit-Në procedurën mësimore gjatë përjetimit tëkësaj vetie subtile të tonit duhet të aplikohet posaçërishtkërkesa”prej të njohurës nga e panjohura.Loja” symbylltas”është shumë interesantepër nxënësit dhe mpreh veshinmuzikor në dallimin e ngjyrës se zërave.Një nxënës që I mbyllësytë,ka për detyrë ta njohë ngjyrën e zerit të atij shoku që do tathërrasë.Loja vazhdon duke I ndërruar nxënësit rolet ndërmjetvetes.

Toni prodhohet me funksionimin e shumë organeve:

1) Organet e frymëmarrjes të përbëra nga :mushkëritë mepëlhurën e tyre,trakenë,bronket dhe diafragmën

2) Organet në të cilat krijohet toni: laringu dhe pejzat ezërit.

3) Organet ku toni fiton intensitetin e duhur dheformën:laringu,zbrazëtira e gojës,qiellza e fortë dhe ebutë,gjuha,nofulla e poshtme,dhëmbët,buzët dhehunda.

Si mund t’I nxisim fëmijët të dallojnë melodinë duke u bazuarnë lojra apo filma të tyre të preferuar?

Ndajmë nxënësit në dy grupe.

25

Njëri grup imiton ndonjë këngëtar apo melodi që ju pëlqenduke kënduar apo duke imituar.

Grupi tjetër në bazë të melodisë duhet ta gjejë melodinë ecaktuar apo edhe këngën për të cilën bëhet fjalë.

Poashtu prezentimi I ndjenjës melodike mund tëbëhet edhepërmes instrumenteve të ndryshme muzikore,ku më Ipërshtatshmi është piano apo sinti.

Mësimdhënësi luan një pjesë të melodisë në sint,më pasnxënësit përpiqen ta gjejnë këngën në bazë të melodisë.Më pasnxënësitsë bashku me mësuesen e këndojnë bashkë këngën përtë cilën bëhet fjalë.

26

27

PËRFUNDIM

Gjatë punimit jam munduar të arrijë të githë synimet emija dhe realizimin e tyre në hartimin dhe shtjellimin etemës.

Jam munduar të sqaroj lidhjen dhe dallimin në mes tënjeriut dhe muzikës.

Duke u bazuar në praktikën time 4 vjeçare dhehulumtimet e bëra kam arritur të hartoj këtë punimnëbazë të të dhënave të marra nga kërkimet e mija si dhepërvojës sime si mësuese e ardhshme.

Kam shtjelluar ndjenjën melodike dhe zhvillim e saj teknxënësit.

Kam përmendur edhe edukimin dhe arsimimin e ndjenjësritmike dhe melodike,zhvillimin e saj tek nxënësit si dheqëllimet dhe faktorët që ndikojnënë zhvillimin e tyre.

Kam cekur diferencën e melodisë dhe ritmit në muzikëdhe si ndikojnë ato tek nxënësit

‘’Muzika është arti që na lidh me jeten”

28

‘’Jeta është melodi më vete,thjeshtë duhet të njohësh notatqëtë krijosh një tingull apo këngë.!’’

‘’Muzika ështe streha ime.Unë mund të endem në hapësirënmidis notave dhe t’I ktheja kurrizin vetmisë’’

“Muzika është nje lëng në formim,një gjuhë në zhdukje”

“Muzika ështe I vetmi vend ku bashkohet abstraktja mekonkreten”

29

LITERATURA

1.Spahiu Seniha,Metodika e mësimit të muzikës,Prishtinë

2009,faqe 19

2.Spahiu Seniha,Metodika e mësimit të muzikës,Prishtinë2009,faqe 24-31

3.Spahiu Seniha,Metodika e mësimit të muzikës,Prishtinë2009,faqe 35-37

4.Spahiu Seniha,Metodika e mësimit të muzikës,Prishtinë2009,faqe 61




8.Karaj,Theodhori.”Psikologjia e zhvillimi të fëmijës,Tiranë 2005

30

Burime nga interneti:

https://ëëë.google.com/search?client=opera&hs=A1M&bië=1ç26&bih=656&tbm=isch&sa=1&ei=JcEoXYGTFMËZjLsPçaCfëA4&q=notat+dhe+pushimet+muzikore&oq=notat+&gs_l=img.1.0.ç5iç9j0l9.11510.1ç192..15568...0.0..0.495.17ç7.0jçj0j1j2......0....1..gës-ëiz-img.......0i67.7pëkTzNpfdo#imgrc=çX4eIuARËr148M

https://sq.ëikipedia.org/ëiki/Muzika

http://illyriapress.com/lidhjet-e-muzikes-matematiken-dhe-fiziken/

https://shkollaime.al/pluginfile.php/29/mod_page/content/79/Muzika%207.pdf

Documents

UNIVERSITETI I GJAKOVËS”FEHMI AGANI” FAKULTETI I … Kastrati.pdfPlatoni shprehej:”Sa më e mirë të jetë muzika në shtet,me I mirë do të jetë edhe shteti.”Qëllimi