1

Univerzitet u Beogradu

Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju

Studijski program Defektologija - modul Prevencija i tretman poremećaja ponašanja

Nastavni program (syllabus) za predmet Socijalna politika

Naziv predmeta: Socijalna politika

Naziv predmeta na engleskom: Social policy

Nivo studija Osnovne akademske – II godina

Кarakter predmeta Obavezni predmet

Nedeljni fond časova II godina - 2+2; IV godina - 2+0;

Godišnji fond časova 60+60

Тrajanje i raspored nastave Predavanja: III i IV semestar, ponedeljak 9:00h – 10:30h,

Vežbe: III i IV semestar, ponedeljak 10:30h – 12:00h.

Broj ESPB II godina - 8; IV godina – 6:

Nastavnik Prof. dr Aleksandar Jugović

Аsistent ass. mast. Dragica Bogetić

Način izvođenja nastave

Predavanja kroz power-point prezentacije, diskusije, izlaganja

studenata, rad u malim grupama, upotreba video-materijala,

konsultacije kroz individualni mentorski rad.

Način ocenjivanja i vrednovanja

predmetnih oblasti

Predispitne obaveze - student može da osvoji maksimalno 50

poena:

1) 1) obavezni pismeni test/kolokvijum – 30 poena (maks.)

2) 2) fakultativni usmeni seminar – 20 poena (maks.): student može

usmeno položiti I, II, III, IV i V deo sadržaja predmeta (prva 22

pitanja) i osvojiti max. 20 a min. 12 poena i time biti oslobođen tog

dela gradiva na usmenom ispitu (jednog od tri pitanja). Položen ovaj

deo gradiva važi godinu dana, zaključno sa junskim rokom naredne

školske godine.

Ispitne obaveze - završni usmeni ispit – 50 ili 70 poena (maks.)

2

Da bi student stekao pravo da izađe na usmeni fakultativni

seminar i završni usmeni ispit mora imati položen pismeni

kolokvijum u formi testa. Kolokvijum obuhvata I, II, III, IV i V

deo sadržaja predmeta (prva 22 pitanja).

Izračunavanje ocene:

dо 50 poena = ocena 5 (nije položio)

оd 51 – 60 poena = оcena 6 (dovoljan)

оd 61 – 70 poena = оcena 7 (dobar)

оd 71 – 80 poena = оcena 8 (vrlo dobar)

оd 81 – 90 poena = оcena 9 (оdličan)

оd 91 – 100 poena = оcena 10 (оdličan-izuzetan)

Način polaganja Obavezni pismeni kolokvijum i usmeni ispit.

Кontrola kvaliteta predmeta Studentska evaluacija, analiza ispunjenosti plana rada, analiza

ispitnih rezultata.

Оbavezna literatura

-Mira Lakićević (2013). Socijalna politika. Beograd: Univerzitet u

Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.

-Marija Babović (2011). Socijalno uključivanje: koncepti, stanja,

politike. Beograd: SeConS – grupa za razvojnu inicijativu i Institut

za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu.

-Milosav Milosavljević i Aleksandar Jugović (2009). Izvan granica

društva: savremeno društvo i marginalne grupe. Beograd:

Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i

rehabilitaciju.

-Slobodan Panov (2014). Porodično pravo. Beograd: Univerzitet u

Beogradu – Pravni fakultet.

-Aleksandar Jugović, Ivana Stevanović i Ljubomir Pejaković

(2014). Mesto za mene: deca na hraniteljstvu u Srbiji. Beograd:

Centar za prava deteta, Beograd.

-Nevenka Rončević, Aleksandra Stojadinović, Daliborka Batrnek-

Antonić, Deca ulice, Srp Arh Celok Lek. 2013 Nov-Dec;141(11-12):

835-841.

-Aleksandar Jugović i Mlica Luković (2012). Fenomenologija

beskućništva u savremenom društvu. Socijalna misao, broj 76, str.

11-28.

Aleksandar Jugović i Miroslav Brkić (2010). Socijalna zaštita i

prevencija maloletničkog prestupništva – uloge, kontraverze i

dobre prakse. Godišnjak Fakulteta političkih nauka, 4(4), str. 435-

452.

3

Dopunska literatura U dogovoru sa nastavnikom za svaku tematsku jedinicu koja se

obrađuje na predavanjima i vežbama.

Cilj predmeta

Cilj predmeta je da: studenti upoznaju osnovne pojmove socijalne

politike kao nauke i praktične politike; da upoznaju faktore, sektore,

sadržaj i modele socijalne politike a pre svega, sistema socijalne

zaštite; da steknu znanja o karakteru sistema zaštite društveno

osetljivih grupa kao što su: siromašne i materijalno neobezbeđene

osobe, nezaposleni, migranti, manjinske grupe, porodice sa

poremećenim odnosima, socijalno ugrožena deca, deca bez

roditeljskog staranja, osobe ometene u razvoju, deca koja žive i/ili

rade na ulici, deca žrtve nasilja, HIV populacija, beskućnici,

izbeglice i interno raseljena lica, deca i mladi sa problemima u

ponašanju.

Ishod predmeta

Osposobljavanje studenata da razumeju društveni kontekst

društveno osetljivih grupa i karakter socijalno-političkog delovanja.

Sticanje znanja o vrednostima, sadržajima i institucijama područija

socijalne politike i socijalne zaštite.

4

SADRŽAJ PREDMETA SOCIJALNA POLITIKA

I Pojmovno-teorijske osnove socijalne politike

1. Pojam socijalne politike

2. Socijalna politika i srodne naučne discipline

3. Socijalna politika i društvo: Socijalni razvoj, Socijalni slučaj, Socijalni problem, Kvalitet

života, Socijalna inkluzija, Diskriminacija, Socijalne potrebe, Životni standard, Socijalna

sigurnost, Socijalno pravo

4. Marginalizacija i marginalne grupe (pojam, karakteristike, tipovi, uzroci)

5. Socijalna uključenost i isključenost (pojam, indikatori, oblici)

Literatura:

1. Mira Lakićević (2013). Socijalna politika. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Fakultet

za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.

2. Milosav Milosavljević i Aleksandar Jugović (2009). Izvan granica društva: savremeno

društvo i marginalne grupe. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu

edukaciju i rehabilitaciju.

II Oblikovanje socijalne politike: faktori, vrednosti, ideologije&modeli

1. Faktori socijalne politike (politički sistem, ekonomija, nauka, obrazovanje, ljudi, ideologije,

moral, religija)

2. Vrednosti i principi u socijalnoj politici (jednakost, pravednost, socijalna pravda, solidarnost i

uzajamnost, društvena integracija, socijalna sigurnost)

3. Modeli socijalne politike-države blagostanja (socijal-demokratski, (neo)liberalni,

korporativni, mediteranski, mešoviti)

4. Država blagostanja u Srbiji – socijalni rizici i trendovi u socijalnoj politici

Literatura:

1. Mira Lakićević (2013). Socijalna politika. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Fakultet za

specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.

5

2. Marija Babović (2011). Socijalno uključivanje: koncepti, stanja, politike. Beograd: SeConS –

grupa za razvojnu inicijativu i Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u

Beogradu.

III Međunarodni kontekst socijalne politike

1. Nosioci međunarodne socijalne politike (OUN, ILO, UNICEF, WHO)

2. Socijalna politika Evrposke unije – politike socijalnog uključivanja u EU (istorija,

institucije, ciljevi, otvoreni metod koordinacije)

Literatura:

1. Mira Lakićević (2013). Socijalna politika. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Fakultet za

specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.

2. Marija Babović (2011). Socijalno uključivanje: koncepti, stanja, politike. Beograd: SeConS –

grupa za razvojnu inicijativu i Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u

Beogradu.

IV Aktuelno socijalno stanje i socijalni rizici u EU i Srbiji

1. Globalizacija, tranzicija i novi socijalni rizici

2. Ekonomski i demografski trendovi

3. Finansijsko siromaštvo

4. Materijalna deprivacija i stanovanje

5. Zaposlenost i nezaposlenost

6. Obrazovanje

7. Zdravlje

Literatura:

1. Marija Babović (2011). Socijalno uključivanje: koncepti, stanja, politike. Beograd: SeConS –

grupa za razvojnu inicijativu i Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u

Beogradu.

6

V Sektori socijalne politike: borba protiv socijalne isključenosti

1. Socijalna zaštita

2. Mere tržišta rada

3. Obrazovanje

4. Zdravstvo

5. Penzijsko-invalidsko osiguranje

6. Društvena briga o porodici i deci

Literatura:

1. Marija Babović (2011). Socijalno uključivanje: koncepti, stanja, politike. Beograd: SeConS –

grupa za razvojnu inicijativu i Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u

Beogradu.

2. Mira Lakićević (2013). Socijalna politika. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Fakultet za

specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.

VI Društveno osetljive grupe i politike zaštite i socijalnog uključivanja

1. Siromaštvo i materijalno neobezbeđene osobe

Karakteristike i dimenzije siromaštva

Siromaštvo i socijalna isključenost

Uzroci i posledice siromaštva

Društvena reakcija na siromaštvo

2. Ljudi izvan rada - nezaposleni

Pojam i tipovi nezaposlenosti

Obeležja nezaposlenosti u Srbiji

Društvena reakcija na nezaposlenost

3. Migranti

Istorijska obeležja migracija u Srbiji

Osnovni tipovi migracija

Pravci i trajanje spoljnih migracija

Obeležja marginalizacije i mogućnosti socijalnog uključivanja migranata

7

4. Manjinske grupe - Romska populacija

Indikatori i uzroci socijalne isključenosti Roma

Devijantna ponašanja u populaciji Roma (primer adaptivnih devijacija)

Mogućnosti socijalne uključenosti Roma

5. Porodice sa poremećenim odnosima

Pojam i zloupotreba roditeljskog prava

Uloga OS u postupku lišenja roditeljskog prava

Razvod braka: pojam, uzroci i posledice

Uloga OS u postupku prestanka braka

Nasilje u porodici: porodično - pravne definicije pojma i oblika

Mere i postupci zaštite od nasilja u porodici i uloga OS

6. Deca bez roditeljskog staranja

Tipologija dece bez roditeljskog staranja

Usvojenje: uslovi, dejstva, prestanak usvojenja i uloga OS

Hraniteljstvo: pojam, značaj, uslovi, normativni okviri

Starateljstvo: nadležnost OS, obeležja i dužnosti staralaca

7. Deca u sukobu sa zakonom

Uloga socijalne zaštite i centra za socijalni rad

Prevencija u socijalnoj zaštiti

Ekosistemski pristup u zaštiti

Modeli zaštite u zajednici i vođenja slučaja

8. Deca koja žive i/ili rade na ulici

Pojam, prevalencija, uzroci i posledice života i(ili) rada dece na ulici

Socijalna i zdravstvena zaštite dece ulice

9. Deca žrtve nasilja

Društvena reakcija na nasilje nad decom

Stručni postupci u zaštiti dece od nasilja

10. Osobe ometene u razvoju

Odnos društva prema ometenosti

Marginalizacija i diskriminacija osoba sa ometenošću

Porodica i društvena ranjivost dece sa ometenošću

8

11. HIV&AIDS populacija

Pojam, obeležja i raširenost HIV-a i AIDS-a

Društvena značenja HIV-a i AIDS-a

Društveno uključivanje zaraženih&obolelih: borba protiv predrasuda i tretman

12. Beskućnici

Pojam, tipovi i uzroci beskućništva

Obeležja beskućništva i veza sa društvenim devijacijama

Pravci zaštite i socijalnog uključivanja

Literatura:

1. Marija Babović (2011). Socijalno uključivanje: koncepti, stanja, politike. Beograd: SeConS –

grupa za razvojnu inicijativu i Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u

Beogradu.

2. Milosav Milosavljević i Aleksandar Jugović (2009). Izvan granica društva: savremeno društvo

i marginalne grupe. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju i

rehabilitaciju.

3. Slobodan Panov (2014). Porodično pravo. Beograd: Univerzitet u Beogradu – Pravni fakultet.

4. Aleksandar Jugović, Ivana Stevanović i Ljubomir Pejaković (2014). Mesto za mene: deca na

hraniteljstvu u Srbiji. Beograd: Centar za prava deteta, Beograd.

5. Nevenka Rončević, Aleksandra Stojadinović, Daliborka Batrnek-Antonić, Deca ulice, Srp Arh

Celok Lek. 2013 Nov-Dec;141(11-12): 835-841.

6. Aleksandar Jugović i Miroslav Brkić (2010). Socijalna zaštita i prevencija maloletničkog

prestupništva – uloge, kontraverze i dobre prakse. Godišnjak Fakulteta političkih nauka, 4(4),

str. 435-452.

7. Jugović, A., Luković, M. (2012). Fenomenologija beskućništva u savremenom društvu.

Socijalna misao, broj 76, str. 11-28.

9

ISPITNA PITANJA SOCIJALNA POLITIKA

1. Pojam socijalne politike i socijalnog razvoja (M. Lakićević)

2. Socijalna politika i srodne naučne discipline (M. Lakićević)

3. Socijalni slučaj, Socijalni problem, Kvalitet života, Životni standard, Socijalne potrebe

(M. Lakićević)

4. Diskriminacija, Socijalna inkluzija, Socijalna sigurnost, Socijalno pravo (M. Lakićević)

5. Pojam, karakteristike i kriterijumi marginalizacije (M. Milosavljević i A. Jugović)

6. Uzroci marginalizacije, osobine i tipologije društveno marginalnih grupa (M.

Milosavljević i A. Jugović)

7. Pojam socijalne uključenost i isključenosti (M. Milosavljević i A. Jugović)

8. Socijalno-politički koncepti, indikatori i tipovi socijalne isključenosti (M. Milosavljević i

A. Jugović)

9. Faktori socijalne politike (M. Lakićević)

10. Vrednosti i principi u socijalnoj politici (M. Lakićević)

11. Modeli države blagostanja (M. Babović)

12. Država blagostanja u Srbiji – socijalni rizici i trendovi u socijalnoj politici (M. Babović)

13. Međunarodna saradnja u socijalnoj politici - OUN, ILO, WHO (M. Lakićević)

14. Socijalna politika Evrposke unije - istorija, institucije, ciljevi, otvoreni metod koordinacije

(M. Babović)

15. Socijalno stanje u EU i Srbiji: novi socijalni rizici, ekonomski i demografski trendovi i

finansijsko siromaštvo (M. Babović)

16. Socijalno stanje u EU i Srbiji: materijalna deprivacija, zaposlenost i nezaposlenost (M.

Babović)

17. Socijalno stanje u EU i Srbiji: obrazovanje i zdravlje (M. Babović)

18. Socijalna zaštita: modeli, socijalna pomoć, usluge (M. Babović)

19. Sistem socijalne zaštite u Srbiji: prava, ciljevi i usluge (M. Lakićević)

20. Ustanove i strategija razvoja socijalne zaštite u Srbiji (M. Lakićević)

21. Mere tržišta rada, obrazovanje i zdravstvo (M. Babović)

22. Penzijsko-invalidsko osiguranje i društvena briga o porodici i deci (M. Lakićević)

10

23. Karakteristike i dimenzije siromaštva i odnos siromaštvo-socijalna isključenost (M.

Babović)

24. Uzroci siromaštva (M. Babović)

25. Posledice siromaštva (M. Babović)

26. Društvena reakcija na siromaštvo (M. Milosavljević i A. Jugović)

27. Pojam i tipovi nezaposlenosti i društvena rekcija na nezaposlenost (M. Milosavljević i A.

Jugović)

28. Obeležja nezaposlenosti u Srbiji (M. Milosavljević i A. Jugović)

29. Istorijska obeležja migracija u Srbiji i osnovni tipovi migracija (M. Milosavljević i A.

Jugović)

30. Pravci i trajanje spoljnih migracija i obeležja marginalizacije migranata (M. Milosavljević

i A. Jugović)

31. Indikatori i uzroci socijalne isključenosti Roma (M. Milosavljević i A. Jugović)

32. Devijantna ponašanja u populaciji Roma (M. Milosavljević i A. Jugović)

33. Mogućnosti socijalne uključenosti Roma (M. Milosavljević i A. Jugović)

34. Pojam i načela roditeljskog prava (S. Panov)

35. Lišenje i prestanak roditeljskog prava (S. Panov)

36. Pojam i uzroci razvoda braka (S. Panov)

37. Porodično-pravni postupak kod prestanka braka i uloga OS (S. Panov)

38. Porodično-pravne definicije pojma i oblika nasilja u porodici (S. Panov)

39. Mere i postupci zaštite od nasilja u porodici i uloga OS (S. Panov)

40. Pojam potpunog usvojenja i uslovi za zasnivanje usvojenja koji se odnose na usvojioca (S.

Panov)

41. Uslovi za usvojenje koje se odnose na usvojenika, dejstva i prestanak usvojenja (S. Panov)

42. Pojam, značaj i društveni kontekst hraniteljstva (A. Jugović, Lj. Pejaković, I. Stevanović)

43. Normativni okviri hraniteljstva u Srbiji (A. Jugović, Lj. Pejaković, I. Stevanović)

44. Starateljstvo: organ starateljstva, staralac i dužnosti i prava staraoca (S. Panov)

45. Starateljstvo: prestanak dužnosti, starateljstvo o maloletniku i punoletnom licu lišenom

poslovne sposobnosti, posebni slučajevi starateljstva (S. Panov)

46. Uloga socijalne zaštite prema maloletničkom prestupništvu (A. Jugović i M. Brkić)

11

47. Maloletničko prestupništvo: ekosistemski pristup i modeli zaštite u zajednici i vođenje

slučaja (A. Jugović i M. Brkić)

48. Deca ulice - deca koja žive i/ili rade na ulici (N. Rončević, A. Stojadinović, D. Batrnek-

Antonić)

49. Društvena reakcija na nasilje nad decom (M. Milosavljević i A. Jugović)

50. Stručni postupci u zaštiti dece od nasilja (M. Milosavljević i A. Jugović)

51. Odnos društva prema ometenosti (M. Milosavljević i A. Jugović)

52. Marginalizacija i diskriminacija osoba sa ometenošću (M. Milosavljević i A. Jugović)

53. Porodica i društvena ranjivost dece sa ometenošću (M. Milosavljević i A. Jugović)

54. Pojam, obeležja i raširenost HIV-a i AIDS-a (M. Milosavljević i A. Jugović)

55. Društvena značenja HIV-a i AIDS-a (M. Milosavljević i A. Jugović)

56. HIV i AIDS: borba protiv predrasuda i tretman (M. Milosavljević i A. Jugović)

57. Definisanje, tipologija, uzroci i socijalno-demografska&zdravstvena obeležja beskućništva

(A. Jugović i M. Luković)

58. Beskućništvo: supkultura, veze sa devijantnim ponašanjima, mladi u beskućništvu i

društvena reakcija (A. Jugović i M. Luković)

12