Uzależnienia część I - Uzależnienia od środków uzależniających:

alkoholizm, narkomania, palenie tytoniu, uzależnienia lekowe (leki nasenne, p/bólowe) i inne

Marek Kośmicki

Warszawa

Warszawskie Spotkania Bioetyczne – Część druga VIII Spotkanie – 5 maja 2011 r.

Uzależnienie Nabyta silna potrzeba

wykonywania jakiejś czynności

lub zażywania jakiejś substancji. W praktyce określenie to ma kilka znaczeń.

W języku potocznym termin "uzależnienie" jest stosowany głównie do

osób, które nadużywają narkotyków (narkomania), leków (lekomania),

alkoholu (alkoholizm), czy papierosów – Część I Prezentacji W szerszym kontekście może odnosić się do wielu innych zachowań, np. gier hazardowych,

oglądania telewizji, internetu, czy seksu.

Są to uzależnienia często mniej znane i opisane, nie zawsze nawet określane w oficjalnych

klasyfikacjach chorób [ICD-10 i DSM IV] jako zaburzenie – Część II Prezentacji.

Dlatego współczesna psychologia traktuje pojęcie uzależnienia szeroko i zakłada, że

obejmuje ono także (...) inne wypadki, kiedy ludzie czują się zmuszeni angażować się

w ryzykowne, "wymykające się spod kontroli" zachowania (...)* *Zimbardo Philip G. Psychologia i życie, str. 31. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999 r.

Uzależnienie

Uzależnienie to cały zespół zjawisk

fizycznych, psychicznych i społecznych,

które powoduje nałóg. W 1968 roku

WHO przedstawiła definicję uzależnienia

od leków jako: „stan psychiczny, a czasem też fizyczny, wywołany

interakcją między żywym organizmem a lekiem, charakteryzujący się

zmianami zachowania i innymi zmianami, które zawsze związane są

z przymusem okresowego lub ciągłego przyjmowania leku w

oczekiwaniu na jego efekty natury psychicznej – a czasem celem

uniknięcia złego samopoczucia, związanego z jego brakiem” Z.Thille, L.Zgirski:

Toksykomanie: zagadnienia społeczne i kliniczne.

Wszystkie definicje uzależnienia mocno akcentują

przymus sięgnięcia po narkotyk, a więc upośledzenie

kontroli nad używaniem danych środków.

Najistotniejsze cechy i objawy uzależnienia:

1. Nieodparty przymus przyjęcia narkotyku

2. Utrata kontroli nad przyjmowaniem narkotyku, dawkami

3. Psychiczna niemożność przerwania konsumpcji

4. Przyjmowanie narkotyku staje się konieczne by uniknąć

przykrych doznań spowodowanych jego brakiem

(aby nie dopuścić do tzw. zespołu abstynencyjnego)

5. Pojawienie się zespołu abstynencyjnego z powodu braku

narkotyku w organizmie

6. Niekiedy wzrost tolerancji, tj. przyjmowanie większych

dawek by uzyskać oczekiwany efekt

7. Zawężony krąg zainteresowań, skupiający

się głównie na zdobyciu i konsumpcji

narkotyku.

Uzależnienie fizyczne

(fizjologiczne)

Stała potrzeba zażywania

narkotyku, która rozwinęła się w

organizmie. Narkotyk wszedł w metabolizm organizmu i sam

organizm bez danego środka nie jest w stanie normalnie

funkcjonować. Nagłe odstawienie środka powoduje bardzo

przykre objawy, zwane zespołem abstynencyjnym, aby więc

zachować wewnętrzna homeostazę potrzeba jest ciągłego

zażywania. Zespół abstynencyjny to grupa objawów czasem niebezpiecznych dla

życia człowieka, ściśle uzależnione od rodzaju przyjmowanej

substancji, wśród których są m.in. drgawki, bóle mięśni, wymioty,

apatia, biegunka.

Uzależnienie psychiczne

Stan emocjonalny powstały w wyniku przewlekłego

przyjmowania danego środka zaburzającego naturalne

funkcjonowanie organizmu, charakteryzuje się stałą

psychiczną potrzebą sięgnięcia po narkotyk. Potrzeba ta jest przemożna

i kompulsywna/kompulsyjna (przymusowa), nieodparta.

Ta zależność rozwija się wcześniej niż uzależnienie fizyczne. Jest tym

silniejsza im więcej dany środek narkotyczny potrzeb zaspokaja.

Ponadto zależy od takich czynników jak właściwość samego narkotyku,

czas przyjmowania, czynności, które towarzyszą przyjmowaniu

narkotyku, niskiej samooceny jednostki oraz pozytywnych wrażeń po

przyjęciu środków narkotycznych.

To uzależnienie jest bardzo niebezpieczne, ponieważ silna chęć

sięgnięcia po narkotyk, oraz pozytywny obraz środka mogą

pozostać długo w świadomości osoby, nawet będącej już

długotrwałym abstynentem i dlatego tak często zdarzają się

powroty do narkomanii.

Uzależnienie społeczne

1. Związane jest z przyjmowaniem

narkotyku w określonej grupie spo-

łecznej oraz z zależnością od tej grupy.

2. Jest tym silniejsze im więcej potrzeb

dana grupa zaspokaja, grupa ta

staje się z czasem grupą znaczącą w życiu narkomana.

3. Środowisko narkomańskie jest bardzo aktywne w swych dążeniach

do zacieśnienia więzi z narkomanem, poprzez podejmowanie

wspólnych wysiłków by zdobyć narkotyk, pieniądze,

organizować sobie czas, czy wzajemne przekazywanie sobie

ważnych dla narkomanów informacji. 4. Takie kroki zapewniają jednostce poczucie przynależności i akceptacji.

„ Istotą (uzależnienia społecznego) jest bardzo silne uzależnienie od

grupy. Przynależność pociąga za sobą bezwzględne respektowanie panujących w niej

zasad, obyczajów, rytuałów” C.Cekiera: Toksykomania.

Jesteśmy dziś świadkami nadużywania środków

farmakologicznych przez osoby, które nie będąc chore,

używają ich w celu uwolnienia się od normalnych trosk i

niewygód, jakie niesie ze sobą życie. Jest to tak zwany

konsumpcjonizm zdrowotny. Bez racjonalnego powodu czy

zalecenia lekarza zażywa się leki, witaminy, środki

uspokajające, hipnotyzujące, wyszczuplające i inne.

Trzeba pamiętać, że przy banalnych objawach poprawnie stosowane samoleczenie pełni

funkcję społeczną. Aby uniknąć zagrożeń i aby samoleczenie było naprawdę skuteczne,

musi spełniać pewne określone warunki. Wspomaga je w tym przemysł farmaceutyczny,

który chce sprzedać jak najwięcej leków; pomagają farmaceuci, bo to oni sprzedają leki;

administracja służby zdrowia, ponieważ samoleczenie nie obciąża kosztami ubezpieczeń

zdrowotnych; popierają je także związki konsumentów i supermarkety.

Podobnie jak nadmiar jedzenia powoduje problemy,

tak też nadużywanie środków farmakologicznych

wywołuje choroby*... …………………..

*Oskarżenie to wysunął przed laty Ivan Illich w: Limits to Medicine-Medical Nemesis: the

expropiation of Health, Londyn 1976; zob. także A. Berretta-Anguissola, Il paradosso di

morire di farmaco, w: La droga: la realtá de oltre, praca zb., Rzym 1981, s. 127 i nn.

Na zjawisko nadużywania leków

mają wpływ różne czynniki - I*:

1. Tendencja do „medykalizacji” każdego problemu, to znaczy

poszukiwania jego łatwego rozwiązania w lekach. Przykładem

może być zażywanie leków w celu rozwiązania problemów w

relacjach międzyludzkich, zażywanie narkotyków, i tak dalej. To

czynnik psychologiczny, nieco irracjonalny, który skłania do

zaufania wszelkim środkom farmakologicznym;

2. Mit „doskonałego zdrowia”, istniejącego jedynie w przekazach

reklamowych, który sprawia, że nie chce się zaakceptować

drobnych przejściowych dolegliwości, lekkiej choroby

(przeziębienie, kaszel), które lepiej byłoby cierpliwie znieść i nie

starać się eliminować za wszelką cenę;

* L. Ciccone, Salute&Malattia, s. 93 i nn.

Na zjawisko nadużywania leków

mają wpływ różne czynniki - II*:

3. Sami lekarze przyczyniają się do nadużyć: nie do pomyślenia stała

się wizyta u lekarza, która nie zakończyłaby się przepisaniem leków,

choćby nie były one konieczne, a ich skuteczność wątpliwa. Z drugiej

strony często sami chorzy, którzy starają się „zarządzać” własnym

zdrowiem, domagają się leków, jeśli nikt im ich nie przepisze;

4. Należy też zwrócić uwagę na przemysłową produkcję leków, który

to proces jest w rękach wielkich firm farmaceutycznych. Zapełniają

one rynek ogromną różnorodnością produktów na każdą chorobę, nawet

bardzo lekką, napędzając sprzedaż nieprzerwanymi reklamami.

* L. Ciccone, Salute&Malattia, s. 93 i nn.

Poza skutkami finansowymi konsumpcjonizmu, trzeba

wspomnieć o jego konsekwencjach dla zdrowia. Nadmierne

zażywanie leków nie pozostaje bez wpływu na organizm. Wystarczy popatrzeć na długą listę

przeciwwskazań i zalecanych środków ostrożności, która pojawia się na ulotce każdego leku, aby

zdać sobie sprawę z możliwych szkód. Chociaż uwagi te faktycznie zamieszczane są ze

względów prawnych, aby uniknąć ewentualnych oskarżeń, nie zmienia to faktu, że wymienione

efekty negatywne rzeczywiście mogą wystąpić.

Największe jednak szkody

mogą ponieść osoby zdrowe,

ponieważ konsumpcjonizm

pogłębia niezdolność

do stawienia czoła własnymi

siłami codziennym

trudnościom, jakie niesie

ze sobą życie. Monge MA. Rozdział XIII: Duszpasterstwo Terapeutyczne. W: Monge MA: Etyka w medycynie (tytuł

roboczy). Medipage, Warszawa 2011 (w przygotowaniu do druku).

Termin „narkomania”

pojawił się na początku XX

wieku i powszechnie oznacza

uzależnienie od środków

odurzających, czyli

wprowadzających w stan

odmienny od naturalnego,

zmieniających percepcję i

spoglądanie na świat.

Narkomania

Wg WHO narkotykiem (substancją

uzależniającą) jest każda substancja

(o działaniu terapeutycznym lub nie), która po

wprowadzeniu do organizmu jest zdolna

działać na ośrodkowy układ nerwowy

człowieka, powodując zmiany fizyczne lub

psychiczne, doświadczanie nowych wrażeń,

zmiany samopoczucia i która predysponuje do

powtórnego użycia produktu.

Narkomania

Rozróżnia się szereg rodzajów narkotyków:

1. Nikotyna (palenie, tytoń,...)

2. Alkohol (piwo, wino, likiery...)

3. Opium

4. Kokaina i amfetamina

5. Konopie (Cannabis) — marihuana, haszysz…

6. Kofeina

7. Środki halucynogenne: naturalne (meskalina,

substancje egzotyczne) lub syntetyczne (LSD,

ekstaza i inne)

Polska należy do kręgu kulturowego, w którym narkotykami nie są nazywane wszystkie

wymienione wyżej substancje, pomimo ich udowodnionej szkodliwości i potencjału

uzależniającego znacznie przewyższających wiele nielegalnych substancji. Dotyczy to

zwłaszcza nikotyny i alkoholu, ale również kofeiny, zawartej w kawie, kakao, herbacie i

czekoladzie

Palenie tytoniu

Przyspiesza rozwój miażdżycy

Sprzyja rozwojowi procesów

nowotworowych

Alkoholizm Termin wprowadzony w

1949 roku przez Magnusa Hussa dla nazwania zmian zdrowotnych

(fizycznych i psychicznych) powstałych u osób

nadmiernie pijących alkohol przez długi czas.

Zamiennie używano także takich określeń , jak:

choroba alkoholowa, nałóg alkoholowy,

rzadko spotykany – etylizm.

Obecnie zgodnie z sugestiami WHO stosowane jest

określenie zespół uzależnienia od alkoholu

Alkoholizm – choroba alkoholowa

Alkoholizm jest chorobą postępującą (progresywną)

Objawy alkoholizmu nasilają się w miarę trwania

choroby. Jeżeli choroba nie zostanie powstrzymana,

stan chorego będzie się stale pogarszał.

W alkoholizmie można wyróżnić odmienne objawy cechujące

wczesną, średnio zaawansowaną oraz późną fazę choroby.

Alkoholizm - Przyczyny Powody, dla których następuje rozwój choroby

alkoholowej są różnorodne, najczęściej wymienia się:

- stres;

- poczucie osamotnienia;

- czynniki dziedziczne;

- czynniki środowiskowe i kulturowe;

- czynniki osobowościowe, np. skłonność

do depresji, niska

samoocena,

nieumiejętność radzenia

sobie w różnych

sytuacjach życiowych.

Alkoholizm - Objawy

Alkoholizm rozwija się bez świadomości

osoby zainteresowanej. Osoba uzależniona

od alkoholu pije często i w dużych ilościach, bądź

niezbyt wiele, ale bardzo regularnie. Alkoholik

nierzadko rozpoczyna picie rano czy spożywa alkohol w

samotności. Chorzy zaniedbują dotychczasowe zajęcia,

koncentrują uwagę na alkoholu, szukają okazji do

wypicia wyskokowych trunków. W kolejnych fazach

chorobowych alkoholicy są niezdolni do pracy,

spełniania obowiązków rodzinnych, nie potrafią

wypełnić prostych zadań bez alkoholu.

Inne objawy wczesnej fazy alkoholizmu. - Obniżone poczucie własnej wartości w efekcie zachowań

po pijanemu.

- Zaburzenia w stosunkach z ludźmi.

- Tendencja do rozrzutności.

- Mitomania i przechwalanie się dla nadrobienia braku szacunku

do siebie.

- Kupowanie sobie wartościowych rzeczy dla poprawy

samopoczucia.

- Niedotrzymywanie obietnic i brak odpowiedzialności.

- Niekonsekwencja w postępowaniu.

- Huśtawki nastrojów.

- Defensywność – niezdolność do przyznania

się do błędu – musi zawsze mieć rację.

- Picie duszkiem – picie prosto z butelki.

- Zabezpieczanie sobie zapasów alkoholu.

Alkoholizm - Wpływ choroby

na organizm Alkoholizm jest przyczyną wielu innych chorób,

może doprowadzić do przedwczesnej śmierci. Alkohol

uszkadza system nerwowy oraz narządy wewnętrzne:

żołądek, serce, jelito, trzustkę. Alkoholicy

doświadczają utraty przytomności i zaburzeń

równowagi. Choroba jest również przyczyną:

niedowładu, padaczki, porażenia podniebienia, gardła

i krtani, przewlekłych stanów zapalnych błon

śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i

dwunastnicy, zapalenia trzustki, przewlekłego

zapalenia błony śluzowej tchawicy, przebarwień i

pajączkowatych znamion naczyniowych.

Objawy trzeźwienia alkoholików: ogólne złe samopoczucie fizyczne i psychiczne,

ból głowy, – brak apetytu,

nudności,

wymioty,

biegunki,

bezsenność,

lęki,

drgawki,

drżenie ciała,

potliwość,

obniżenie nastroju,

ogólna słabość,

problemy z koncentracją,

nerwowość

W miarę rozwoju uzależnienia, a także na skutek wycieńczenia organizmu objawy abstynencyjne przybierają z czasem coraz bardziej na sile, stanowiąc niejednokrotnie zagrożenie dla życia.

1. Uzależnienie – to nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji.

2. W Części I Prezentacji przestawiono te z uzależnień, które tak są nazywane w języku potocznym: lekomanię, narkomanię, alkoholizm i palenie papierosów.

3. Lekomania największe szkody może spowodować u osoby zdrowej, ponieważ konsumpcjonizm pogłębia niezdolność do stawienia czoła własnymi siłami codziennym trudnościom, jakie niesie ze sobą życie.

4. Narkomania oznacza uzależnienie od środków odurzających, czyli wprowadzających w stan odmienny od naturalnego, zmieniających percepcję i spoglądanie na świat.

Uzależnienia Część I: Podsumowanie-1

5. Palenie tytoniu przyspiesza rozwój

miażdżycy i sprzyja rozwojowi

procesów nowotworowych.

6. Alkoholizm dotyczy wszystkich grup społecznych i zawodowych, jest niezależny od statusu majątkowego (we wczesnej fazie), jest chorobą postępującą i jego objawy nasilają się w miarę trwania choroby.

7. Leczenie uzależnień jest procesem trudnym i długotrwałym, nie zawsze daje wystarczające efekty. Za sukces należy uważać powstrzymywanie się uzależnionego od określonych zachowań. Uzależnienie jednak trwa nadal i zawsze istnieje ryzyko nawrotu.

Uzależnienia Część I: Podsumowanie-2

Dobre wiadomości!

Od połowy marca 2011. prezentacje z naszych spotkań

są dostępne w internecie: www.bioetyka.pl

„Warszawskie spotkania bioetyczne”

Maj – miesiąc kwitnienia

kasztanów, zdawania matur …

… i nie tylko