Van – Hakkâri Yörelerinde Sine Olarak Bilinen Kilimler

122 ar V I I I / 2 0 1 2
ÖZET nsanolu ihtiyaçlarn karlamak ve kendi-
lerini souktan korumak gibi nedenlerden dolay dokumalar üretmilerdir. Bilindii gibi dokumalar, düz ve havl dokumalar olmak üzere iki gruba ayrlmaktadrlar. Düz dokumalar da dokunu tekniklerinden dolay kilim, cicim, zili, sumak olmak üzere dört gruba ayrlmaktadrlar. Bu düz dokumalar içerisinde de kilimler önemli bir grubu oluturmaktadr. Kilimler isimlerini bölge, airet ve üzerinde kullanlan motiflerden almaktadr.
Sine kilimleri de adn ran’n Senah böl- gesinden alan kilimlerdir ve bu kilimler, Van – Hakkâri yörelerinde de dokunmaktadrlar. Bu makalede Sine Kilimleri kullanlan teknik, malzeme, renk, motif ve kullanlan kompozisyon özelliklerine göre tantlmaktadr.
Anahtar Kelimeler: Dokuma, ran, Van, Hakkâri, Kilim, Sine.
ABSTRACT Humanbeing produced weavings to protect
himself from cold and to satisfy his needs. The flat weaves, as it is known, are the kinds of ground clothes which are different from towel weavings. They are revealed in lenght and breadth, two or more groups of thread are passed over differently among themselves and they are named as kilim, cicim, zili and sumak. Kilim is the most common smooth weaving product among smooth weavings. Kilims take their names according to the region, tribe and motifs.
This paper introduces Sine kilims which are named after Senendaj the city of Persia and are woven in the region of Van – Hakkâri and analyzes them in terms of type, material, color, motives and ways of composition.
Keywords: Weaving, Persia, Van, Hakkâri, Kilim, Sehna.
Van – Hakkâri Yörelerinde Sine Olarak Bilinen Kilimler
Kilims Known as Sehna in the Regions of Van – HakkariEla TAâ
Kilimler, iki iplik sistemine dayanlarak yaplan, tersi ve düzü birbirinin benzeri olan dokumalardr2. Bu çalmada iki iplik sistemine dayanlarak yaplan Sine Kilimleri tantlmaktadr.
Dokumaclk yönünden köklü bir geçmie sahip olan Van ve Hakkâri yörelerinde kilim dokumaclnn önemli bir yeri olduu bilinmektedir. Bunun balca sebebi hayvancln bu yörelerde ana geçim kaynan oluturmasdr. Bu yörelerde yaayan insanlar yetitir- dikleri hayvanlarn yünlerinden ip elde etmekte, bunlar doal boyalarla renklendirmekte ve üretecekleri
2 F. P. Akbil, Türk El Sanatlarndan Örnekler, 1970, s. 9.
1. Giri Düümlü hal dnda kalan, iki veya daha çok iplik grubunun birbirlerinin arasndan deiik ekillerde geçirilmesiyle ortaya çkarlan yayg türleri düz dokuma olarak tanmlanmaktadr1. Düz dokumalar yapl tekniklerindeki farkllklardan dolay kilim, cicim, zili, sumak gibi çeitli gruplara ayrlmakta bunlarn bü- yük bir ksmn kilimler oluturmaktadr.
* Yrd. Doç. Dr., Yüzüncü Yl Üniversitesi, Edebiyat Fakül- tesi, Sanat Tarihi Bölümü, 65080 – Kampus/ Van, e-posta: [email protected]
1 B. Balpnar Acar, Kilim, Cicim, Zili, Sumak Türk Düz Dokuma Yayg- lar, stanbul, 1982, s. 7.
Kilims Known as Sehna in the Regions of Van – Hakkari
Ela TA
dokumalarda kullanmaktadr. Dokumay üreten aire- te ya da üzerinde kullanlan motife göre adlandrlan kilimlerin bir grubunu da Sineler oluturmaktadr.
Dokumaclkta genel olarak bir düüm3 çeidi olarak bilinen Sine aslnda Bat ran’da yer alan Se- nandaj4 Bölgesi’ne verilen isimdir ve burada ortaya konan bir grup dokumada Sine olarak anlmaktadr. Senandaj’da ortaya konan Sineler, Van - Hakkâri yö- relerinde de dokunmaktadr. Bunun balca sebebi bu iki ehrin, ran’la snr komusu olmalar ve bunun sonucunda da ülkeler arasnda kültürel etkilei- min gerçeklemesidir. Bu etkileimle birlikte bu yö- relerde ortaya konan bu türde dokumalar “Van Sine- si” ya da “Hakkâri Sinesi” olarak adlandrlmaktadr.
Sineler, havsz yayglardr ve iki iplik sistemine dayanlarak yapldndan düz dokumalar grubuna girmekte- dir. Oldukça karmak süslemelere sahip olan Sineler, teknik ve kompozisyon gibi açlardan yüksek bir seviye gösterdiinden dünya çapnda hakl bir üne sahiptir5.
Sine dokumalar; dikey tezgâhlarda, tek parça olarak meydana getirilmekte, büyük tasarlanmakta, ilik- li, iliksiz ve eri atkl kilim teknikleriyle ortaya kon- maktadrlar. Sinelerin çözgülerini ve atklarn genel olarak yün iplik oluturmaktadr6. Ancak çözgüsü yün – atks ipek, çözgüsü pamuk – atks yün ya da çözgüsü ve atks ipek olan örnekleri de mevcuttur. Bunlarn yan sra son zamanlarda yaplan örnekler- de orlon iplerin de kullanld görülmektedir.
Bu kilimlerin yapmnda kullanlan iplerin, geç- mite tamamen bitkilerden elde edilen doal boyalarla boyand, günümüzde ise renk zenginliini arttrmak ve bitkilerden renk elde etmenin zahmetli olmasndan dolay anilin boyalardan da yararlanl- d bilinmektedir. Arlkl olarak krmz, lacivert, siyah, beyaz renklerin kullanld, dokumaya hare- ketlilik, estetik bir görünüm kazandrmak ve yöresel alkanlklar gibi nedenlerden sar, pembe ve mavi renklere de yer verildii gözlenmektedir.
3 Sine düümünde, düüm iplii yalnz bir çözgüye sarlmakta, dier ucu ise sarlmadan yandaki çözgünün arkasndan üste ç- karlmaktadr. Bu düüm genel olarak ran, Türkistan, Hindistan ve Çin’de yaplan hallarda kullanlmaktadr. Bu ülkelerin yan sra Türkiye’de yaplan baz hallarda da kullanld bilinmektedir. Ancak bu düüm çeidi, hav ipinin bir ucunun serbest bra- klmasndan dolay pek salam deildir. Geni bilgi için bkz. Ç. Aytaç, El Dokumacl, stanbul, 1982, s. 135,136.
4 1935 ylna kadar Persia olarak adlandrlan ülke, birçok uygarlk tarafndan hal ve kilimlerin balca dokuma merkezi olarak kabul edilmekteydi. Çeitli medeniyetleri bünyesinde barndrm olan bu ülke, özellikle Safevi egemenlii altndayken sanatsal ve kültürel alanda o güne kadar görülmemi baarlara imza at- m ve ran dokuma ve tekstil merkezi haline getirilmitir. Ülke snrlarnda dokuma faaliyetleri özellikle göçebeler ve kabileler tarafndan yürütülmektedir. Bunlarn yan sra atölyelerde de s- nrl sayda dokuma üretiminin yapld bilinmektedir. ran’da yaayan göçebeler tarafndan yaplan dokumalar, dokumaclkla uraan dier ülkelerde ortaya konan dokumalardan daha farkl olup, motif yönünden zengindir. Geni bilgi için bkz. L. Allane, Kilims A Buyer’s Guide, London, 1995, pp. 110 – 112.
5 L. Kerimov, Azerbaijan Carpet, Azerbaijan, 1983, p. 258. 6 J. Franses, Europen and Oriental Rugs, London, 1970, p. 111.
Desenin oluturulmasnda fazla itina ve dikkat isteyen Sineler, genel olarak merkezi kompozisyonlu olarak tasarlansa da serpme kompozisyonlu örnekle- ri de mevcuttur7. Bu dokumalarn kompozisyon dü- zenleri merkezde yer alan madalyon ya da madalyonlar çevresinde gelime göstermektedir. Sineler ya tek madalyonlu olarak ya da iç içe geçmi iki ya da daha fazla madalyonun kombinasyonundan olumaktadr. Madalyonlarn içleri de çeitli hayvan figürleri, geometrik ekiller ya da stilize edilmi bitkisel motiflerle doldurularak zenginletirilmektedir.
ncelemi olduumuz kaynaklarda, Sine dokumalarnda Boteh ve Herat8 olarak adlandrlan motiflerin kullanld belirtilmektedir.. Boteh, gözya ya da yapra9 andran forma sahiptir ve Persçe’de“Yaprak Demeti” eklinde tanmlanmaktadr. Bunun yan sra uzmanlar, Sine kilimlerinde yer alan ana motifin; kozalak, selvi aac, yaprak, ya da Zerdüt Atei’ni simgelediini de belirtmektedir. Herat ise; adn Afganistan’n Herat ehrinden almtr. Bu motif, el- mas andran bir çiçei, dört taraftan saran yaprak- lardan olumaktadr. Bu motif mahi (Farsça’da balk) ya da göldeki balk isimleriyle de anlmakta ve Pers mitolojisinde yüzen dört balkla desteklenmektedir. ran’n Ferahan kasabasnda yaplan dokumalarda sk kullanlmasndan dolay Ferahan motifi olarak da tanmlanmaktadr. Çok yüklü anlamalara sahip olsa da biçim olarak ayn ekilde dokumalarda yer almak- tadr10. ncelemi olduumuz 8 numaral resimde gö- rülen örnek bu motiflere sahiptir.
Van – Hakkâri yörelerinde de Sinelerin, ana motifinin balk11 olduu kaynak kiilerle yaplan görüme- lerde elde edilen bilgilerden12 olsa da ele aldmz örneklerde balk motifi karmza çkmamtr. Bu motifin yerine madalyon, semaver, uur böcei, insan – hayvan (ku, ördek, keçi) figürleri ya da stilize edilmi bitkisel motiflerin kullanld ve dokumalarnda kullanlan bu motiflere göre adlandrld görülmektedir13.
Bu çalmada incelenen Sine Kilimleri’nin; teknik, malzeme, boya, kompozisyon düzenleri ve mo- tifleri u ekildedir:
7 Kilim kompozisyonlar hakknda geni bilgi için bkz. Recai Kara- han, Konya Müzelerinde Bulunan Kilimler, Selçuk Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü Baslmam Doktora Tezi, Konya, 1992, s. 384,385.
8 Lee Allane, Oriental Rugs A Buyer’s Guide, London, 1992, p. 88. 9 Lee Allane, Rugs, p. 124. 10 Lee Allane, Rugs, pp. 88, 89. 11 Uzun bir geçmie sahip olan balk motifi Hristiyan olan ve ol-
mayan ülkelerde yüzlerce yldr kullanlagelen bir motiftir. Bu motifin verimlilii, dourganl arttrdna, yaamn yenilen- mesini saladna, refah getirdiine ve büyülerden koruduu- na inanlmaktadr. Geni bilgi için bkz. D. Morris, Body Guards, England, 1999, p. 17.
12 Bu bilgi Tahir Aslan’dan 15.06.2010 tarihinde yaplan görüme- de örenilmitir.
13 Bu bilgi Sayn Hamza Acar’dan 22.06.2010 tarihinde yaplan gö- rümede elde edilmitir.
Van – Hakkâri Yörelerinde Sine Olarak Bilinen Kilimler
Ela TA
124 ar V I I I / 2 0 1 2
Resim no: 1 Çizim no: 1 Ad: Semaverli Sine Yöresi: Van - Hakkâri Cinsi: Divan Kilimi En: 67 cm. Boy: 110 cm. Teknik: likli ve Eri Atkl Kilim Teknikleri Malzeme: Çözgü: Yün Atk: Yün Boya: Bitkisel Kompozisyon: 67 x 110 cm. ebatlarnda yaplm
tek parçadan oluan divan kilimidir. Çözgü ve atk iplikleri yündür. pler bitkilerden elde edilen doal boyalarla boyanmtr. likli ve eri atkl kilim tekniklerinin bir arada kullanld örnek merkezi kompozisyonlu kilimler grubundadr.
Lacivert zeminli kilimin merkezinde krmz renklerle konturlanm beyaz zeminli madalyon motifi yer almaktadr. Madalyonun içi birlii, bir arada olmay
simgeleyen semaver motifinin kaydrlm eksenler üzerine yerletirilmesiyle doldurulmutur. Madalyo- nun dnda kalan alanlarda da ayn motifin ilendi- i görülmektedir. Bu motifin yan sra stilize edilmi ekiller de dokuma zeminini zenginletirmektedir.
Zemin ve bordür temizlii simgeleyen tarak motifleriyle snrlandrlmtr. Dokuma zeminini krmz renkli bordürler çevrelemektedir ve içi hayatn akcln simgeleyen suyolu motifi kullanlmtr.
2. ÖRNEKLER
Resim 1.
Ela TA
125ar V I I I / 2 0 1 2
Resim no: 2 Çizim no: 4, 5, 8 Ad: Çiçekli Sine Yöresi: Van - Hakkâri Cinsi: Taban Kilimi En: 70 cm. Boy: 104 cm. Teknik: liksiz ve Eri Atkl Kilim Teknikleri Malzeme: Çözgü: Pamuk Atk: Yün, Süsleme amaçl olarak sime de yer ve-
rilmitir. Boya: Bitkisel ve anilin Kompozisyon: 70 x 104 cm. ebatlarnda dokun-
mu taban kilimidir. Tek parça olarak yaplan dokumann çözgü ipi pamuk, atk ipi ise yündür. pler bitkisel ve anilin boyalarla boyanmtr. liksiz ve eri atkl kilim tekniklerinin bir arada kullanld örnek merkezi kompozisyonludur.
Siyah zeminli dokumann merkezinde gri ve mavi renklerle çevrelenmi beyaz zeminli madalyon yer almaktadr ve içi bitkisel desenlerle bezenmitir.
Madalyonun uç ksmlar salbeklerle uzatlmtr. Madalyonun dnda kalan ksmlarda çiçek motifle- rinin kaydrlm eksenler üzerine ilenmesiyle doldurulmutur.
Zemin ve bordür hayatn devamlln simgeleyen zig zag motifleriyle snrlandrlmtr. Mavi zeminli bordür dokumay çevrelemektedir ve içi nazar uzaklatrmak amacyla kullanlan göz motifleriyle dolgulanmtr.
Çizim 4. Çiçek
Çizim 8. Madalyon
Ela TA
126 ar V I I I / 2 0 1 2
Çizim 12. Ördek Figürü
Çizim 2. Eli belinde
Çizim 3. Eli belinde
Çizim 11. Stilize Hayvan Figürü
Resim no: 3 Çizim no: 2, 3, 9, 11, 12 Ad: Elibelindeli Sine Yöresi: Van- Hakkâri Cinsi: Taban Kilimi En: 141 cm. Boy: 202 cm. Teknik: likli kilim Malzeme: Çözgü: Yün Atk: Yün Boya: Bitkisel Kompozisyon: 141 x 202 cm ebatlarnda taban
kilimidir. Tek parçadan oluan dokuma oldukça büyük tasarlanmtr. Çözgü ve atk ipleri yün mal- zemeli olup bitkisel boyalardan elde edilen renkler kullanlmtr. likli kilim tekniiyle yaplm örnek merkezi kompozisyonlu kilimler grubundadr.
Lacivert zeminli dokumann merkezinde iç içe yerletirilmi iki madalyona yer verilmitir. ç ksm- da yer alan madalyon beyaz zeminli olup insan, hay-
van ve geometrik ekillerle doldurulmutur. Krmz zeminli olarak yaplm madalyonda ise motife yer verilmemitir. Madalyonlarn dnda kalan ksmlar ise mavi zeminlidir ve iç madalyonda yer alan insan figürleriyle doldurulmutur.
Krmz zeminli bordür çeitli renklerle yaplm ve nazar uzaklatrmak amacyla kullanlan göz motifleriyle bezenmitir.
Resim 3.
Ela TA
Çizim 1. Semaver
Çizim 9. Madalyon
Resim no: 4 Çizim no: 1, 9 Ad: Semaverli Sine Yöresi: Van - Hakkâri Cinsi: Taban Kilimi En: 144 cm. Boy: 202 cm. Teknik: liksiz Kilim Teknii Malzeme: Çözgü: Yün Atk: Yün Boya: Bitkisel Kompozisyon: 144 x 202 cm. ebatlarna sahip ta-
ban kilimidir. Tek parça olarak yaplm dokumann malzemesi yün iptir ve bunlar bitkilerden elde edilen doal boyalarla renklendirilmitir. liksiz kilim tekniiyle yaplan örnek merkezi kompozisyonlu kilimler grubundadr.
Açk mavi zeminli dokumann merkezinde iç içe geçmi, krmz ve beyaz zeminli olarak tasarlanm iki madalyon yer almaktadr. Bunlarn içlerinde se-
maver motiflerine yer verilmitir. Madalyonlarn d- nda kalan ksmlarda da ayn motifin kaydrlm eksenler üzerinde yerletirildii ve zeminin doldu- rulduu görülmektedir.
Zemini üç bordür çevrelemektedir. Bunlardan iki- si beyaz zeminli olup dar tutulmutur ve içleri hayatn akcln simgeleyen suyolu motifleriyle dolgulanmtr. Ortada bulunan bordür ise krmz zeminli olu daha genitir. Bu da ztlklar simgeleyen çengel motifleriyle bezenmitir.
Resim 4.
Ela TA
128 ar V I I I / 2 0 1 2
Resim no: 5 Çizim no: 6, 13, 14 Ad: Uur Böcekli Sine Yöresi: Van- Hakkâri Cinsi: Divan Kilimi En: 75 cm. Boy: 116 cm. Teknik: likli Kilim Malzeme: Çözgü: Pamuk Atk: Yün Boya: Bitkisel boya Kompozisyon: 75 x 116 cm. ebatlarnda divan ki-
limidir. Dokumann malzemesini yün ip oluturmaktadr. pler bitkilerden elde edilen doal boyalarla renklendirilmitir. likli kilim tekniinde yaplan ör- nek merkezi kompozisyonlu dokumalar grubundadr.
Krmz zeminli dokumann merkezinde, gelin k- zn çeyizini simgeleyen ve sandk olarak adlandrlan krmz zeminli madalyon yer almaktadr. Bunun içi stilize edilerek yaplm uur böcei figürüyle dol-
gulanmtr. Beyaz zeminli olarak tasarlanm olan ikinci madalyon ise çeviklii, cinsel gücü simgeleyen keçi, haber beklentisini simgeleyen ku figürleri, ev- lilik isteini dile getiren küpe motifleriyle bezenmitir. Madalyonlarn dnda kalan alanlarda da ayn motiflerin tekrarland görülmektedir.
Zemin ve bordür tarak motifleriyle snrlandrlmtr. Beyaz zeminli olarak yaplm bordür ise krmz ve siyah renklerle yaplan stilize edilmi bitkisel motiflerle bezenmitir.
Resim 5.
Ela TA
129ar V I I I / 2 0 1 2
Resim no: 6 Çizim no: 7, 10 Ad: Çiçekli Sine Yöresi: Van - Hakkâri Cinsi: Taban Kilimi En: 156 cm. Boy: 205 cm. Teknik: likli Kilim Teknii Malzeme: Çözgü: Yün Atk: Yün Boya: Bitkisel ve anilin boya Kompozisyon: 156 x 205 cm. ebatlarna sahip ta-
ban kilimidir. Dokumann atk ve çözgü ipleri yündür. pler, bitkilerden elde edilen doal boyalar ve anilin boyalarla renklendirilmitir. likli kilim tekniiyle yaplan dokuma merkezi kompozisyonlu kilimler grubundadr.
Zemin iç içe geçmi madalyonlardan olumaktadr. En içte kalan mavi, ortadaki krmz ve üçüncü madalyon ise beyaz zemine sahiptir. Madalyonlarn
dnda kalan ksmlar siyah zeminli olarak tasarlanmtr. Tüm dokuma yüzeyi kaydrlm eksenler eklinde ilenmi çiçek motifleriyle doldurulmutur.
Zemini, içleri nazardan korunmak amacyla kullanlan göz motifli, mavi zeminli bordürler çevrelemek- tedir. Dokuma saçaklarla son bulmaktadr.
Resim 6.
Ela TA
130 ar V I I I / 2 0 1 2
Resim no: 7 Çizim no: 1, 9 Ad: Semaverli Sine Yöresi: Van - Hakkâri Cinsi: Taban Kilimi En: 158 cm. Boy: 210 cm. Teknik: likli Kilim Teknii Malzeme: Çözgü: Yün Atk: Yün Boya: Bitkisel boya Kompozisyon: 158 x 210 cm. ebatlarna sahip ta-
ban kilimidir. Atk ve çözgü ipleri yündür. pler doal boyalarla renklendirilmitir. likli kilim tekniiyle yaplan örnek merkezi kompozisyonlu kilimler grubundadr.
Krmz ve mavi renklere sahip zemin, iç içe yerletirilmi madalyon motifleriyle hareketlendirilmi- tir. En içte beyaz renkle konturlanm mavi zeminli madalyon, ortada krmz zeminli siyah konturlu
madalyon, dta ise mavi zeminli krmz konturlu madalyon yer almaktadr. Madalyonlar ve bunlarn dnda kalan alanlar semaver motifleriyle dolgulanmtr.
Dokumay mavi zeminli ve semaver motifleriyle dolgulanm bordürler çevrelemektedir.
Çizim 9. Madalyon
Çizim 1. Semaver
Ela TA
131ar V I I I / 2 0 1 2
Resim no: 8 Ad: Sine Yöresi: Van - Hakkâri Cinsi: Taban Kilimi En: 154 cm. Boy: 203 cm. Teknik: likli Kilim Teknii Malzeme: Çözgü: Yün Atk: Yün Boya: Bitkisel boya Kompozisyon: 154 x 203 cm. ebatlarna sahip ta-
ban kilimidir. Oldukça büyük tasarlanm dokuma tek parçadr. Atk ve çözgü ipleri yündür. pler bitkilerden elde edilen doal boyalarla renklendirilmitir. likli kilim tekniiyle yaplan örnek serpme kompozisyonlu kilimler grubundadr.
Siyah zeminli dokumann yüzeyi krmz, sar ve mavi renkler kullanlarak yaplm boteh ve herat olarak adlandrlan motiflerin kaydrlm eksenler üze- rinde yerletirilmesiyle doldurulmutur.
Dokumay üç bordür çevrelemektedir ve bunlar nazardan korunmak amacyla kullanlan göz motifleriyle bezenmitir.
3. Sonuç
de önemli bir yere sahiptir.
Anadolu’da ortaya konan düz dokumalarn her
biri, dokumann yapld yörede yaayan insanlarn
kültürlerini yanstt için farkl kompozisyon ve mo-
tifleri üzerlerinde tamaktadr.
içeriine sahip olan ve yöreden yöreye farkl kompo-
zisyon özellikleri gösteren kilimler oluturmaktadr.
Anadolu’da önemli dokuma merkezleri arasnda
yer alan Van ve Hakkâri yörelerinde de farkl kom-
pozisyon ve motiflere sahip kilimler üretilmektedir.
Bu illerin dokuma alannda ileri bir seviyede olma-
larnn önde gelen sebebi birçok uygarlk tarafndan
balca dokuma merkezi olarak kabul edilen ran’la
komu olmalardr. Bu komuluun sonucu olarak
gerçekleen kültürel etkileim birçok alanda olduu
gibi dokumaclk alannda da kendini göstermekte ve
ran’n Senandaj (Sine) ehrinde dokunan Sine Ki-
limleri bu yörelerde de dokunmakta, Van Sinesi ve
Hakkâri Sinesi olarak adlandrlmaktadrlar.
yaplan ve oldukça karmak bir düzene sahip olan
Sineler genel olarak merkezi kompozisyona sahiptir-
ler ve merkezde yer alan madalyon ve bunun etrafna
yerletirilen farkl motiflerden olumaktadrlar.
Anadolu kilimlerinden ayrlan bu dokumalarn ori-
jinal hallerinin korunarak dokunmas ve dünya pa-
zarlarna sunulmas; bu yörelerin tantlmasn, kilim
satlarnn artmasn ve Van – Hakkâri illerinde ya-
ayan insanlara önemli bir geçim kayna olutura-
ca kanaatindeyiz.
Kaynaklar Acar, Belks Balpnar (1982), Kilim, Cicim, Zili, Sumak Türk Düz
Dokuma Yayglar, stanbul.
Allane, Lee (1995), Kilims A Buyer’s Guide, London.
Allane, Lee (1992), Oriental Rugs A Buyer’s Guide, London.
Aytaç, Çetin (1982), El Dokumacl, stanbul.
Franses, Jack (1970), Europen and Oriental Rugs, London.
Karahan, Recai (1992), Konya Müzelerinde Bulunan Kilim-
ler, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Baslmam Doktora Tezi, Konya, s. 384, 385.
Kerimov, Latif (1983), Azerbaijan Carpet, Azerbaijan.
Morris, Desmond (1999), Body Guards, England.
Resim 8.

Documents

Van – Hakkâri Yörelerinde Sine Olarak Bilinen Kilimler