Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Prof. Dr. Maarten Vansteenkiste
Universiteit Gent
Contactadres: [email protected]
www.psych.rochester.edu/SDT
www.vopspsy.ugent.be
Van moetivatie naar goesting!
De leerkracht, begeleider en directie als motiverende coach
Doelstellingen van deze voormidddag
• Vocabularium aanreiken in het spreken over motivatie
• Inzicht krijgen op de vitamines voor groei
• Reflecteren over de voor- en nadelen van verschillende leerkrachtstijlen
• Inzicht verlenen in wat leerkrachten (individueel) en scholen (structureel)
concreet kunnen doen om op dagelijkse basis hun leerlingen te
motiveren.
© copyright
Overzicht
1. Waarom we doen wat we doen
2. Vitamines voor groei en motivatie
3. Wat is een motiverende leerkrachtstijl?
4. Hoe kan je een motiverende omgeving “creëren”?
Thema 1: Hoe de betrokkenheid van leerlingen vergroten?
Thema 2: Hoe evolueren van een sanctioneringsbeleid naar een
motiverend afsprakenbeleid?
Copyright ©
Prof. Edward Deci
(University of Rochester, NY)
Prof. Richard Ryan
(University of Rochester, NY)
ZELF-DETERMINATIE THEORIE
Copyright ©
Inleiding: uit het leven gegrepen
copyright ©
Copyright ©
Dialoog
Thuis: dialoog tussen moeder en een 5-jarig kind
Gelieve de rol van het kind in te nemen
Dialoog tussen uzelf en 5-jarig kind
Kind: Neen, ik lust geen vis!
Moeder: Kom, kom, niet overdrijven, hé. Het is maar een klein stuk.
Kind: Ja? Dat is echt een groot stuk, kijk eens!
Moeder: Mieke, we gaan niet opnieuw ruzie maken, he. Als je nu jouw vis niet opeet,
dan krijg je straks geen dessert.
Kind: Dat is niet eerlijk! Jij probeert mij gewoon te lokken! Jij eet toch ook niet graag
rode kool!
Moeder: We eten nu vandaag geen rode kool. Het is vis. En je hoeft zo niet te
roepen en hier zo’n groot probleem van te maken. Je had het al drie keren kunnen
opeten.
Kind: Ik moet, moet, moet … hier altijd van alles doen. Jij wil hier gewoon altijd de
baas spelen! (en Mieke loopt weg van tafel)
Moeder: Wel, als je geen respect kan tonen voor wat ik klaar maak, dan krijg je ook
geen dessert!
Hoe voelde u zich na dit gesprek als kind?
Kind voelt zich niet gehoord, want klacht wordt
‧ … geminimaliseerd
‧ … ontkend
Moeder en kind praten naast elkaar; de situatie escaleert, want moeder
begint te dreigen = kettingreactie
Gesprek wordt een strijd, waarbij er verzet bij het kind naar boven komt
Copyright ©
Copyright ©
Dialoog
Op het werk: dialoog tussen leerkracht en directie
Dialoog tussen leerkracht en directie
Leerkracht: Ik zie er echt wel tegen op om deze vernieuwingen door te voeren.
Het is gewoon een vervelende klus en ik heb al zo veel werk.
Directie: Kom, kom, zo vervelend is dat toch ook weer niet. Die vernieuwingen
zijn echt belangrijk. Je zal er zo van af zijn.
Leerkracht: Ja? Ik ben toch al snel een paar uren mee bezig om mij die nieuwe
zaken eigen te maken.
Directie: Een paar uren? Maar dat is toch wat we mogen verwachten van een
professioneel ingestelde leerkracht. Men is vanuit het ministerie al lang bezig
met deze vernieuwingen. Ze worden mij ook opgelegd. Trouwens, je moet
leren om ook eens iets tegen je zin te doen, dat is toch ook wat je van jouw
leerlingen vraagt?
Leerkracht: Dat kan wel zijn, maar moet u veel dingen tegen uw zin doen?
Directie: Neen, dat klopt, maar daarom ben ik ook directeur geworden. Kom,
maak daar nu niet zo’n heibel van. Begin er gauw aan. Je zal blij zijn als het
achter de rug is. Copyright ©
Hoe voelde u zich na dit gesprek …
•… als leerkracht?
•… als directie?
Leerkracht voelt zich niet gehoord, want klacht wordt geminimaliseerd
Directie komt niet tot een beter begrip van zijn leerkracht, want treedt
sturend op
Gesprek wordt een strijd
Copyright ©
Dialoog tussen leerling en juf
Leerling: Juf, kijk, ik heb nog een boek gevonden over ruimtevaart thuis.
Juf: Dat ziet er wel leuk uit. Staat er iets interessant in?
Leerling: Ja! Er staat iets in over die planeten waar we gisteren over hebben
geleerd. En over waarom de aarde rond is. Kijk, een leuke prent.
Juf: Dat lijkt me wel een boeiend boek. Zouden de andere kinderen dit ook leuk
vinden?
Leerling: Ik denk het wel.
Juf: Wel, misschien kan je er twee pagina’s uit kopiëren voor de ganse klas en
dan kunnen we dit met ons allen eens bekijken. Jij kan aan de andere kinderen
uitleggen wat je bijzonder vindt. Wat vind je van dit voorstel.
Leerling: Keitof! Wanneer gaan we dit bespreken?
Juf: Wel, als we nu eens samen kopijen namen over de middag
Hoe voelde u zich na dit gesprek als kind?
Kind neemt initiatief en wordt hierin door de juf erkend
De juf weet het kind verder te betrekken bij de les en geeft
blijk van een open houding
Het gaat om een echte dialoog, waarbij het enthousiasme van
het kind wordt versterkt
Copyright ©
Leerkrachten zijn vakexperten en verdienen hiervoor
waardering!
copyright ©
Enthousiaste
leerlingen
VAKEXPERTISE / KNOWHOW
- (Technische) kennis van vak
- Vakbekwaamheid (bv., didactische
technieken)
MOTIVATIONELE ERVARING EN
INZICHTEN
- Hoe jongeren stimuleren?
- Hoe kennis overbrengen?
- Hoe probleeminzicht laten groeien?
Noodzakelijk, maar geen voldoende
voorwaarde
Noodzakelijk, maar geen voldoende
voorwaarde
Stimulerend kennis aanwenden in omgang
met leerling
Deel I
“Waarom we doen wat we doen”:
Waarom leren jongeren?
Waarom respecteren ze afspraken?
Copyright ©
A. Akkoord
B. Niet akkoord
C. Het hangt er van af
Stelling: Motivatie
Hoe meer een leerling gemotiveerd is, hoe beter.
1
2
3
4
5
helemaal niet belangrijk
heel belangrijk
1) … omdat dit is wat anderen (bv. ouders, vrienden, leerkracht) van mij
verwachten.
1 2 3 4 5
2) … omdat ik begrijp waartoe de stof dient. 1 2 3 4 5
3) … omdat ik me schuldig zou voelen als ik het niet zou doen. 1 2 3 4 5
4) … omdat ik dit heel erg leuk vind 1 2 3 4 5
5) … omdat ik inzie waarom iets leren nuttig is. 1 2 3 4 5
6) … omdat anderen (bv. ouders, vrienden, leerkracht) me verplichten om dit te
doen.
1 2 3 4 5
7) … omdat ik mezelf moet bewijzen dat ik een handige / creatieve leerling ben. 1 2 3 4 5
8) … omdat ik de stof heel erg boeiend vind. 1 2 3 4 5
Een goede reden voor mij om mijn best te doen op school is …
Copyright ©
Items Naam
School Tewerkstelling
Motivatietype 1
Motivatietype 2
Motivatietype 3
Motivatietype 4
Probeer om de
-Items twee aan twee samen te plaatsen
-Een label te verzinnen voor het type motivatie dat beide items beogen te
meten
Copyright ©
WAAROM WE DOEN WAT WE DOEN
Autonome
Motivatie
Gecontroleerde
Motivatie
Verplichting, druk, stress Vrijwillig, psychologisch vrij
Plezier
passie,
interesse
Persoonlijke
relevantie,
betekenisvol
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelf-waarde
“Moeten” of
moetivatie
“Willen” of
goesting
Copyright ©
Geboeidheid,
interesse,
plezier
Persoonlijke
relevantie,
zinvol
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelfwaarde
Waarom beantwoord je een vraag in de klas?
‘om de leerkracht te
plezieren’
‘omdat de leerkracht
ontgoocheld reageert
als er niemand
antwoordt’
‘omdat ik moet tonen
dat dat ik het antwoord
ken’
‘omdat ik me schuldig
voel als ik het niet zou
doen’
‘omdat ik zo sneller
iets bijleer’
‘omdat ik de stof zinvol
vind’
‘omdat ik de stof
interessant vind’
‘omdat ik het plezant
vind om te
antwoorden’
Motivatie medewerking in klas
Copyright ©
Geboeidheid,
interesse,
plezier
Persoonlijke
relevantie,
zinvol
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelfwaarde
Waarom volg je de regels in het centrum / op school (bijv., op tijd komen, beleefd zijn,
zwijgen, niet spijbelen etc.)?
‘omdat ik anders
gestraft word’
‘omdat ik me slecht zou
voelen als ik het niet
deed’
‘omdat ik inzie en
begrijp dat deze nodig
zijn’
‘omdat ik ze
interessant vind’
Copyright ©
Motivatie regels volgen
Attitude- of mentaliteitswijziging
= aanvaarding = eigenaarschap verwerven
Anja leert over het thema fair trade in haar klas. Ze vond
een filmpje waarbij een Ecuadoriaanse koffieboer getuigt
over het harde labeur dat hij moet verrichten en de lage
lonen die hij hiervoor in ruil krijgt.
Op welk type motivatie speelt Anja in?
(a) Externe druk
(b) Interne druk
(c) Zinvolheid
(d) Nieuwsgierigheid
Casus
De juf is ontgoocheld in de resultaten van Nael. Hij kan
volgens haar beter en schrijft op zijn rapport: ‘Herpak je
Nael! Je kan beter, toon wat je in je mars hebt!’
Op welk type motivatie speelt men in?
(a) Externe druk
(b) Interne druk
(c) Zinvolheid
(d) Nieuwsgierigheid
Co
pyri
gh
t ©
Casus
Geboeidheid, plezier
interesse
Inzicht, zinvol,
meerwaarde Straf, beloning,
verwachting
Schaamte, schuld,
zelfwaarde
Waarom doe je jouw best bij het toepassen van de vernieuwing?
‘omdat de directie dit
van mij verwacht’
‘omdat er kritiek volgt
als ik mij hiervoor niet
inspan’
‘omdat ik me schuldig
zou voelen als ik me
niet loyaal zou
opstellen’
‘omdat ik hoor te
bewijzen dat ik de
vernieuwing kan
toepassen’
‘omdat deze
vernieuwing
toegevoegde waarde
heeft’
‘omdat ik deze
vernieuwing zinvol vind’
‘omdat ik het leuk vind
om een aantal nieuwe
zaken uit te proberen’
‘omdat ik nieuwsgierig
ben hoe ouders zullen
reageren op deze
aanpak’
Externe druk Interne druk Persoonlijke zinvolheid Nieuwsgierigheid
“Moeten” of
“moetivatie”
“Willen” of
“goesting”
Proces van toenemende internalisatie =
Eigenaarschap verwerven
Copyright ©
• Het fundamentele onderscheid binnen de ZDT is dat tussen
autonome of vrijwillige en gecontroleerde of gemoetiveerde
motivatie
• ZDT is niet enkel een theorie over leerlingmotivatie, maar
over persoonlijkheidsfunctioneren, inclusief de motivatie
& persoonlijkheid van de leerkracht, begeleider en directie.
Conclusie:
Naar een genuanceerde visie op leerlingmotivatie
Copyright ©
Maakt motivatie een verschil uit?
Copyright ©
Motivatie in het middelbaar onderwijs
Vansteenkiste, M., Zhou, M., Lens, W., & Soenens, B. (2005). Experiences of autonomy and control among Chinese learners: Vitalizing or
immobilizing? Journal of Educational Psychology, 97, 468-483. Copyright ©
Motivatie & leren bij het volgen van een taalcursus
“Willen”
“Moeten”
Concentratie
Tijdsbeheer
Prestaties
Actief
Klasgedrag
.24**
.22**
.41**
.21* -.39**
-.37**
Vansteenkiste, M., Zhou, M., Lens, W., & Soenens, B. (2005). Experiences of autonomy and control among Chinese learners: Vitalizing or
immobilizing? Journal of Educational Psychology, 97, 468-483.
Drop-out .25**
Copyright ©
Globale idee:
De nieuwsgierigheid en overtuiging die autonoom
gemotiveerde leerlingen kenmerkt leidt hen er toe
• om de koe sneller bij de horens te vatten
• meer opgeslorpt te geraken in het studiemateriaal
• dit diepgaander te verwerken
• meer receptief te zijn voor feedback.
Copyright ©
Voorbereidings-
fase
Leerfase Evaluatiefase Reactie op
evaluatie
Tijdsbeheer
Uitstelgedrag
Inrichting omgeving
Leerstrategieën
Inspanning
Betrokkenheid
Creativiteit
Self-handicapping
Testangst
Spieken
Resultaten
Attributie
Coping strategieën
Drop-out
De relevantie van kwantiteit en kwaliteit van motivatie voor
verschillende fases in het leerproces
Copyright ©
Vanuit ZDT kan gesteld worden dat
•… het levendig houden van de verwondering, leervreugde en
nieuwsgierigheid (intrinsieke motivatie)
•… het bevorderen van eigenaarschap over aangereikte
normen en waarden (internalisatie)
kerndoelstellingen zijn van het onderwijs, want dit zijn de
routes naar toenemende groei en ontwikkeling van kinderen.
Conclusie:
Kerndoelstellingen van onderwijs
Copyright ©
Intrinsieke
motivatie
Duurzame
verantwoordelijkheidszin
Internalisatie
Nieuwsgierigheid,
verwondering,
interesseveld
Eigenaarschap,
waardenpatroon,
overtuigingen
Capaciteit tot zelfreflectie
Receptieve
interpersoonlijke
houding
Copyright ©
Welke behoeftes sluiten aan bij deze criteria?
Eerder
psychologisch dan
fysiologisch
Eerder inherent dan
verworven
Fundamenteel
Eerder universeel
dan gebonden aan
cultuur
Copyright ©
Autonomie
De ervaring jezelf te mogen zijn en vrijwillig te mogen handelen, denken en
voelen; ervaring van keuze en psychologische vrijheid
Copyright ©
Relationele verbondenheid
Evaring van een warme, hechte en authentieke band met anderen, voor
anderen zorg dragen en geliefd worden
Copyright ©
Competentie
Het gevoel hebben bekwaam te zien om een activiteit uit te voeren,
gewenste doelen te bereiken en de eigen vaardigheden te ontplooien
Copyright ©
Positievere evaluaties van
leerstof en leerkracht
ABC
Meer volharding, leren en
betere prestaties
Hoger welzijn, zelfwaarde
& vitaliteit
Grotere betrokkenheid,
leervreugde en autonome
motivatie
Vansteenkiste, M., & Ryan, R. M. (2013). On psychological growth and vulnerability: Basic psychological need satisfaction and need frustration as an
unifying principle. Journal of Psychotherapy Integration, 3, 263-280
Oefening 2:
Een vitamineperspectief op de aangereikte casussen
Gelieve de opgegeven casussen er bij te nemen en deze te
bekijken vanuit het perspectief van de vitamines voor groei.
- Positieve casus: welke vitamine is voldaan?
- Negatieve casus: welke vitamine ontbreekt?
Copyright ©
De juf vond dat Stan beter een hulpmiddel kon gebruik bij het rekenen
en bezorgde dit hem. Echter, Stan zag er de noodzaak niet van in. Het
duurde bij hem wel wat langer maar uiteindelijk vond hij de oplossing wel.
Hij vond dat de juf hem niet vertrouwde en weinig geduld had en maakte
van het hulpmiddel geen gebruik
Casus
Een leerling die zich niet goed voelde op school en een laag zelfbeeld
had, kreeg tijdens het kwaliteitenspel heel wat complimenten van
andere leerlingen. Sindsdien voelt hij zich veel beter op school en in de
klasgroep. De papiertjes waarop de anderen zijn kwaliteiten
neerschreven bewaart hij in zijn portefeuille.
Op vlak van sanctioneringsbeleid volgt niet iedereen dezelfde regels en
dat geeft discussies en ontevredenheid onder de leerkrachten die kan
vermeden worden. Bijvoorbeeld is het erg moeilijk een vaste regel
bepalen bij GSM-gebruik / misbruik die elke leerkracht volgt.
Casus
Copyright ©
Autonomie Verbondenheid Competentie
Jobtevredenheid .66*** .45*** .41***
Emotionele
uitputting
-.63*** -.29** -.34**
Cynisme -.44*** -.22*** -.25*
Autonome
motivatie
lesgeven
.38*** .19 .19
De behoeftes aan autonomie, competentie en verbondenheid
vormen het ABC van deze motivatietheorie: ze vormen de
vitamines voor ons dagelijks geluk!
Implicatie voor de praktijk: Probeer maximaal aan de behoeftes
van jouw leerlingen tegemoet te komen (maar probeer ook jouw
eigen behoeftehuishouding op orde te hebben)!
Conclusie:
De vitaliserende rol van behoeftebevrediging
Copyright ©
Autonomie
VerBondenheid
Competentie
Autonomie-
ondersteunende vs.
controlerende context
Relationele steun vs.
afwijzing
Structurerende vs.
Chaotische context
copyright ©
Stijl Autonomieondersteunende stijl
Vertrekpunt
Gevoel bij persoon
Aansluiting zoeken bij
psychologische behoeftes
Grondhouding
Belevingswereld persoon:
Voorstellen, gevoelens, interesses
“Ik mag mijzelf zijn” - Autonomie
Afstemmen op belevingswereld
Nieuwsgierigheid, openheid,
flexibiliteit
Autonomieondersteuning: Algemene beschrijving
Copyright ©
A. Akkoord
B. Niet akkoord
C. Het hangt er van af
Akkoord
Niet a
kkoord
Het hangt e
r van a
f
0% 0%0%
Stelling: Autonomie en grenzen Het verlenen van autonomie staat haaks op het trekken van
grenzen, die noodzakelijk zijn bij het lesgeven
Controlerende omgevingen
Autonomie-ondersteunende
omgevingen
Gebrek aan structuur
= chaos
Structuur
= begeleiding
Autonomie-ondersteuning betekent niet dat (Reeve, 2006; Jang, Reeve, &
Deci, 2010)
a) … leerlingen aan hun lot worden over gelaten om problemen, die ze bij het
leren ervaren, op te lossen = gebrek aan betrokkenheid
b) … leerkrachten geen regels en normen kunnen stellen en leerlingen
onbeperkte vrijheid genieten = permissieve omgeving
© copyright
Stijl Structuur
Vertrekpunt
Gevoel bij de leerling
Aansluiting zoeken bij
psychologische behoeftes
Grondhouding
Talenten & vaardigheden van de
leerling
“Ik word beter in X” - competentie
Afstemmen op
ontwikkelingsniveau leerling
Procesfocus, zelfontplooiing,
vertrouwen
Op weg naar wetenschappelijk onderbouwde
verandering - diagnotische fase:
Kunnen we de lesstijl van een leerkracht meten?
Copyright ©
Copyright ©
Oefening 3:
Welke reactie kan je als controlerend, autonomieondersteunend,
structurerend en chaotisch typeren?
Wat is de globale structuur die boven komt drijven?
Vier belangrijke zones
Copyright © 2016
Naar een meer verfijnd inzicht
Participatief
Autonomy
support
Control
Chaos
Structure
Begeleidend
Verhelderend
Afstemmend
Afwachtend
Opgevend
Dominerend
Eisend
Leerkrachtevaluatie
Participatief
Begeleidend
Verhelderend
Afstemmend
Afwachtend
Opgevend
Dominerend
Eisend
Vraag: Jouw leerlingen
Ik denk dat mijn leerlingen mij op dezelfde manier zien als ikzelf
1. 2. 3.
0% 0%0%
1. Akkoord
2. Niet akkoord, zij hebben een
kritischer beeld van mij.
3. Niet akkoord, zij hebben een
positiever beeld van mij.
Copyright ©
Geef jongeren de kans om een vragenlijst in te vullen op het
einde een semester
• Anoniem
• Kans om te leren
• Mening van kinderen wordt ten volle gewaardeerd
• Preventieve focus
• Behoeftebevredigend voor beide partijen!
Copyright ©
Illustratie 1: Semestriële gestructureerde bevraging
Opstap naar gestructureerde observatie van elkaars lessen
Het leerkrachtstijlwiel = insteek voor observatie en
wederzijdse ondersteuning
Copyright ©
Reflectiegesprekken aanmoedigen tussen leerkracht &
leerlingen
• Buiten de evaluatiesfeer!
• Uitgangsvraag: “Hoe is het met jou?”
• Basisbehoeftes = insteek voor gesprek
• Preventieve focus
• Behoeftebevredigend voor beide partijen!
Copyright ©
Illustratie 2: Investeer in reflectiegesprekken
Copyright ©
VOORBEREIDEND WERK
Er worden in wat volgt vijf thema’s besproken, met name
•Positieve ervaringen
•Negatieve ervaringen
•Persoonlijke ambities
•Begeleiding en ondersteuning
•Groepsfunctioneren
De bedoeling is dat …
… je minstens drie thema’s er uit kiest (je mag deze aanvinken) en dat we dit als
leidraad nemen voor een reflectiegesprek.
… je dit zelf schriftelijk voorbereidt en minstens drie dagen voor het ingeplande
gesprek aan de leerkracht bezorgt zodat we dit zelf eens kunnen nalezen. Dit is
vertrouwelijke informatie die we niet zullen doorgeven aan een derde.
Copyright ©
POSITIEVE ERVARINGEN
Beschrijf een werkgebonden/schoolse situatie uit de afgelopen weken of
maanden waarin je helemaal op ging en je de tijd om jou heen leek te
verliezen. Het kan gaan om een situatie
•waarin je jou bekwaam voelde omdat wat je deed lukte
•om een situatie waarin je het gevoel had dat je heel erg jezelf kon zijn
en je ideeën kon uiten
•om een situatie waarin je een hechte band hebt ervaren met een
medeleerling of leerkracht/begeleider.
Focus op drie vitamines van groei!
GESPREK ZELF
Probeer duidelijkheid te creëren over de thema’s die aan bod zullen komen tijdens gesprek = houvast
Idee: Je kan een blad met cirkels tekenen en voor jou op tafel leggen = visuele houvast
Creativiteit
Lastige
opdrachten
Dromen
Cirkels = thema’s = houvast = basis voor competentieontwikkeling
Cirkels = manier om afdwalende leerlingen bij de les te houden en het gesprek gefocust te houden
“vrijblijvend geklets”
Cirkels = opportuniteit om samen te vatten op gepaste tijde = competentieversterkend
Lege cirkels kunnen ze zelf invullen = optiekeuze
Ze kunnen volgorde thema’s bepalen = actiekeuze
Copyright ©
NA HET GESPREK
Vraag aan leerlingen om
•Twee concrete aandachtspunten op te sommen voor de
komende 6 maanden • Wat
• Hoe
• Wanneer
•Eén kracht te noteren die ze graag ter beschikking willen stellen
van de klas + één nood waarvoor ze bijstand van medeleerlingen
kunnen gebruiken.
Copyright ©
Aanbeveling 2: Investeer in het aanbieden van keuzes, want dit fungeert als
een hefboom voor autonomie en betrokkenheid
(participatieve zone)
Oefening 4: Keuze
Bieden jullie keuze aan leerlingen aan en, zo ja, over
wat dan?
Gelieve twee voorbeelden te noteren
Copyright ©
Probeer de gewenste hoeveelheid OPTIEKEUZE aan te bieden
- Vb. 1: keuze tussen verschillende huiswerkopdrachten
- Vb. 2: inspraak over regels / afspraken
- Vb. 3: meebepalen van lesinhoud
- Vb. 4: jongeren rollen laten kiezen = “baas spelen” (vb. voorzitter, verslaggever bij
praatronde)
- Vb. 5: Laat jongeren rond een jaar- of semesterproject werken
- Vb. 6: Laat jongeren zelf een thema voorstellen en onderzoeken Nuancering: 1)Het optimale aantal opties: 3 à 4, want dit moet beheersbaar blijven 2)De aangeboden opties moeten zinvol zijn valse keuze
0
1
2
3
4
5
6
2 opties 3 opties 4 opties 5 opties 6 opties 7 opties
Beleefd Plezier aan Activiteit in Functie van Aantal Opties
Van optie- naar actiekeuze
OPTIE
KEUZE
ACTIE
KEUZE
“hoe en wanneer
het te doen”
© copyright
“wat te doen”
ACTIEKEUZE
1) Hoe-component
• Zelf voorwerpen van thuis meebrengen = mee vorm geven van lesinhoud
• Volgorde van oefeningen
vb. Keuze van oefening in een reeks oefeningen
• Grootte van geleverde inspanning & ritme van progressie
vb. “Joker” kunnen inzetten bij beantwoorden vragen
vb. Onderscheid tussen basis en vrijwillig extra huiswerk
• Route om tot oplossing te komen
• Medium waarin opdracht wordt gemaakt
2) Wanneer-component
vb. Keuze van deadline
3) Met wie-component
Aanbeveling 3:
Probeer een leerlinggerichte en betekenisvolle uitleg te
geven voor een taak als er geen keuze mogelijk is
(afstemmende zone)
Copyright ©
Dialoog
Bij de dokter: dialoog tussen rokende patiënt en dokter
Gelieve de rol van de patiënt in te nemen
Dialoog tussen dokter en patiënt
Patiënt: Stoppen met roken zou ik toch moeilijk vinden.
Dokter: Dat zou nochtans goed zijn. Je gezondheid zal er zienderogen op
vooruit gaan.
Patiënt: Dat zegt iedereen.
Dokter: Maar dat is ook zo. Je ademhaling verbetert, je vindt jouw smaak
terug en de kans op longkanker daalt. En, jouw kind rookt met je mee, hé. Je
mag de consequenties van passief roken niet onderschatten!
Patiënt: Dat kan wel zijn, maar ik leef maar één keer, hé.
Dokter: Wel, net daarom moet je stoppen met roken.
Patiënt: We zien wel.
Dokter: Ik kan het je alleen maar nog een keer benadrukken. Als dokter kan
ik niets meer doen. Jij moet zelf verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag.
Copyright ©
‣ Wat? Een motiverende duiding of onderbouwing betekent dat deze …
A) Specifiek is veeleer dan vaag en algemeen: bijv. “het is goed voor
jouw toekomst” (Vansteenkiste et al., 2004a)
B) Zinvol is in de ogen van de leerlingen veeleer dan in de ogen van
de leerkracht => aansluiting bij hun leefwereld
C) Niet overbodig en dus vanzelfsprekend is, want in een dergelijk
geval kan …
D) … deze beter door leerlingen zelf aangedragen worden in plaats
van door de leerkracht vermeld
© copyright
‣ Hoe?
a) Het koppelen van de leerstof aan de actualiteit (e.g., krant, tv-
programma)
Vb. 1: “Volgende les gaan we het hebben over …. Probeer
komende week een krantenartikel te vinden dat verband houdt
met dit thema”
Vb. 2: “Dit is een filmfragment over het thema van de les. Men
heeft het over de hoeveelheid voedsel dat mensenweggooien.
Ik zou graag weten wat jullie hier van vinden”.
© copyright
‣ Hoe?
b) Het illustreren van de leerstof met een persoonlijke anekdote of
sprekend voorbeeld
Vb. het concept van conditionele aandacht
c) Probeer de leerstof op een praktisch bruikbare wijze te
presenteren = toepassingsmogelijkheden
– Experimenteren met objecten
– Vertrekken vanuit een probleem uit het dagelijkse leven
– Een uitstap plannen
– Een expert uitnodigen en zijn ervaringen laten delen
© copyright
Procedure
• Deelnemers: 80 5de & 6de studiejaar obese kindeneren (11-12 year) (adjusted BMI >
182%)
• Taak: tekst lezen over klavertje vier (30 min.)
• Setting: real-life setting = tijdens normale klasuren
Instructies
Vansteenkiste, M., Simons, J., Lens, W., Soenens, B., & Matos, L. (2005). Examining the motivational impact of intrinsic versus extrinsic goal
framing and autonomy-supportive versus internally controlling communication style on early adolescents' academic achievement. Child
Development, 76, 483-501.
Intern controlerend -
dwingend
Autonomie-
ondersteunend
1) Leren
- Oppervlakkig
- Diepgaand
2) Fruit eten
- Korte termijn
- Lange termijn
Vansteenkiste, M., Simons, J., Lens, W., Soenens, B., & Matos, L. (2005). Examining the motivational impact of intrinsic versus extrinsic goal
framing and autonomy-supportive versus internally controlling communication style on early adolescents' academic achievement. Child
Development, 76, 483-501.
Voorbeeld: Veld-experiment
“Deze tekst die we je vragen te lezen, vertelt je iets meer over eetgewoontes die je kan aanleren. Door iedere dag een stukje uit elk blaadje van het klavertje vier te eten, kan je proberen om wat op je voeding te letten. Onderzoekers zeggen immers dat kinderen die iedere dag een stuk uit elk blaadje van het klavertje vier eten vaak denken dat hun gezondheid, als ze 16-17 jaar oud zijn, beter zal zijn; kinderen denken ook vaak dat ze dan fitter zullen blijven. Bovendien denken vele kinderen dat ze op die manier ook actiever zullen blijven. Om zich beter te voelen over hun gezondheid en conditie volgen vele kinderen dan het klavertje vier door bijvoorbeeld fruit, yoghurt en groenten te eten in plaats van te snoepen of frisdrank (bvb. cola, fanta, ice-tea enz.) te drinken. Vele kinderen volgen dus het klavertje vier omdat ze zich schuldig zouden voelen indien ze ziek en ongezond zouden worden door hun eigen schuld, of niet langer fit en actief blijven door hun eigen fout. Het is dus voor je eigen goed dat we je vragen om deze tekst over het klavertje vier aandachtig te lezen.”
Copyright ©
“De tekst die we je vragen te lezen, vertelt iets je meer over de eetgewoontes die je kan aanleren. Onderzoekers zeggen dat kinderen aandacht kunnen besteden aan hun voeding door bijvoorbeeld iedere dag één stukje uit elk blaadje van het klavertje vier te eten. Op die manier blijf je later, als je 16-17 jaar oud bent, immers kerngezond en fit. Bovendien kan je op die manier ook actief en in goede conditie blijven (je kan bijvoorbeeld lang blijven bewegen en sporten). Kerngezond en actief blijven kunnen voor jou goede redenen zijn om te proberen om het klavertje vier na te leven door bijvoorbeeld fruit, yoghurt en groenten te eten in plaats van te snoepen of frisdrank (bvb. cola, fanta, ice-tea, enz.) te drinken. Omdat je erdoor gezond blijft, kan je dus proberen om het klavertje vier dagelijks op te volgen. Maar ook als je actief en fit wil blijven, zodat je lang kan blijven doorgaan als je moet bewegen en sporten, kan je ook beslissen om het klavertje vier te volgen. Omwille van deze reden kan het dus belangrijk zijn om deze tekst over het klavertje vier aandachtig te lezen.
Copyright ©
4
4.5
5
5.5
6
6.5
7
7.5
8
8.5
Autonomieondersteunend Intern controlerend
oppervlakkig leren
diepgaand leren
Vansteenkiste, M., Simons, J., Lens, W., Soenens, B., & Matos, L. (2005). Examining the motivational impact of intrinsic versus extrinsic goal
framing and autonomy-supportive versus internally controlling communication style on early adolescents' academic achievement. Child
Development, 76, 483-501.
Uitnodigende taal Controlerende, dwingende taal
Suggereren Verplichten
Kunnen Moeten
Voorstellen Zouden moeten
Vragen Verwachten
Proberen
Dreigen
© copyright
Mabbe, E., Soenens, B., De Muynck, G.-J., & Vansteenkiste, M. (in revision). The impact of valence of feedback and style of communication on intrinsic
motivation in middle childhood: Experimental evidence and generalization across individual differences. Journal of Experimental Child Psychology.
De cruciale rol van autonomieondersteunende
taal blijkt in het bijzonder bij het geven van feedback!
3
3.2
3.4
3.6
3.8
4
4.2
4.4
4.6
4.8
Positieve feedback Negatieve feedback
Autonomieondersteunendetaal
Dwingende taal
Autonomieondersteunende taal =
buffer tegen dalend plezier bij kritiek
Mabbe, E., Soenens, B., De Muynck, G.-J., & Vansteenkiste, M. (in revision). The impact of valence of feedback and style of communication on intrinsic
motivation in middle childhood: Experimental evidence and generalization across individual differences. Journal of Experimental Child Psychology.
Probeer op een luchtige en speelse wijze de les te beginnen om zo het leerplezier en de
interesse aan te wakkeren
‣ Wat?
a) Uitdagingen aanbieden
b) Nieuwsgierigheid ontlokken
c) Een plezier-element inbouwen
‣ Waarom? Dit draagt bij tot de intrinsieke motivatie van studenten
‣ Hoe?
Copyright ©
1. Toegankelijkere naam voor psychologische
behoefte (8 – j tot q)
2. “Als onze behoeftes niet zijn voldaan, dan
spreken we van behoefte - ….. (10 – a tot j)
3. Type opvoedingsklimaat dat gekenmerkt wordt
door een gebrek aan grenzen (10 – f tot o)
4. Basiskenmerk van psychologische behoeftes
(10 – a tot j)
5. ‘Winnen is voor mij altijd belangrijk. Waarom
zou ik anders aan deze wedstrijd deelnemen?’,
zo zei Marjan. Zij vertoont een sterke ….
behoefte. (9 – c tot k)
6. De ontwikkeling van … is belangrijk volgens
vele hulpverleners en ouders. Sommige
theorieën schuiven het zelfs naar voren als
een behoefte (11 – h tot r)
a b c d e f g h i j k l m n o p q r
1
2
3
4
5
6
Copyright ©
Casus: kruiswoordraadsel
Copyright ©
Iets wat ze ook leuk vonden: ik heb de oefeningen van een wiskundetoets
waarvoor de resultaten niet zo goed waren opnieuw gegeven als opdracht
in klas. Deze keer gaf ik ze, opgelost, met fouten zoals ik die gevonden
had bij hen. De opdracht was: Zoek de fout!
Het was leuk, en ze merkten dat de oefeningen helemaal niet zo moeilijk
waren, maar dat de fouten heel dikwijls verstrooidheidsfouten waren, of
fouten door slordigheid…
Casus: speelse remediëring
Casus
Leefregels en schoolreglement: hoe kan dit door een gans team
consequent opgevolgd worden? De ene leraar verwittigt de lln als
zij bijvoorbeeld hun MP3-speler met geluidsoortjes nog dragen als ze
in rij staan, de andere leraar ‘ziet dit niet’, maw zegt niets. Lln weten
perfect bij welke leraren zij dit kunnen doen.
Copyright ©
In vele scholen lijkt is er een “wildgroei” aan regels, die soms inconsequent worden toegepast. Wat is het effect?
Verstikkend
= autonomie-
frustratie
Keurslijf voor
leerling Administratieve
last leerkrachten
Copyright ©
In vele scholen lijkt is er een “wildgroei” aan regels, die soms inconsequent worden toegepast. Wat is het effect?
Verstikkend
= autonomie-
frustratie
Verwarrend =
competentie-
frustratie
Keurslijf voor
leerling Administratieve
last leerkrachten Leerling Leerkrachten
Copyright ©
Copyright ©
Aanbeveling 6:
Choose your battles
(waarover jullie het eensgezind zijn)
Oplossing? Pleidooi voor administratieve vereenvoudiging = beperkte set aan regels, … = CHOOSE YOUR BATTLES!
- … die afgeleid zijn uit een aantal goed doordachte kernprincipes = visie
- … die goed onderbouwd zijn
- … die concreet zijn
- … waarover consensus bestaat onder het lerarenkorps
- … jaarlijks besproken worden tijdens teamvergadering
De mate waarin leerkrachten het schoolreglement consequent toepassen is afhankelijk van hun ervaren behoeftebevrediging tijdens vergaderingen!
Copyright ©
Nie
t re
sp
ectv
ol
om
gaan
met
pers
on
eels
lid
of
med
ele
erl
ing
Sp
ijb
ele
n
Nie
t in
ach
t n
em
en
van
san
cti
em
aatr
eg
ele
n
Weig
ere
n a
gen
da a
f te
geven
/ag
en
da n
iet
bij
Nie
t m
et
feed
back k
un
nen
om
gaan
On
gep
ast
ged
rag
vert
on
en
Geen
zo
rg d
rag
en
vo
or
om
gevin
g/m
ate
riaal
Datum Leerkracht 10 10 5 5 3 3 5 SOM Handtekening ouder
Copyright ©
Voor leerlingen die strafpunten hebben gekregen, neemt de school eerst
ordemaatregelen: gesprek met een leerlingbegeleider, nota in de agenda
(te ondertekenen door de ouders), een uur nablijven met strafwerk en
een gesprek met een leerkracht over het gebeurde, het voorbereiden
van op gepaste wijze excuses aanbieden …
Indien de leerling hervalt, worden tuchtmaatregelen toegepast:
woensdagnamiddag nablijven + strafwerk, een of meerdere dagen
uitsluiting van deelname aan de lessen, niet mogen deelnemen aan de
sportlessen, of zelfs definitieve verwijdering uit de school.
Copyright ©
Een aantal observaties:
1) Enkel negatieve beklemtoond? Een positieve puntenkaart?
2) Sommige breed gedefinieerd
vb. ongepast gedrag spijbelen
3) Dure woorden: vb. respect
4) Sommige gedragingen voor interpretatie vatbaar
vb. niet kunnen omgaan met feedback ~ afhankelijk
van stijl van feedback geven
Copyright ©
Pak dit op een empirische wijze aan via een enquêtering. Voor elke regel uit het
schoolreglement kan je aan leerkrachten en leerlingen (via leerlingenparlement) de
vraag stellen of ze …
… deze zinvol vinden
… deze goed verwoord vinden
… deze regel zelf consequent toepassen
… de indruk hebben dat collega’s deze consequent toepassen
… zouden behouden dan wel afschaffen
….ze de consequentie billijk vinden
… ze een andere consequentie zouden voorstellen
Zo kan je procentueel een empirisch inzicht krijgen in het draagvlak omtrent
regels.
Het fundament voor goed nageleefde afspraken leg
je in de eerste lessen …
Copyright ©
Oefening 5:
Gelieve twee aandachtspunten aan te geven bij het
vastleggen van richtlijnen in het begin van een
academiejaar
Copyright ©
Aanbeveling 7:
Leerlingen weten wat (on)wenselijk is:
leg in samenspraak grenzen & consequenties
vast
Hoe?
- 1) Open houding tijdens groepsdiscussie
vb. “Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat het een leuke
semester wordt?
vb. “Wat verwachten jullie van de juf/meester?
vb. “Welk gedrag verwachten jullie van jezelf en van elkaar?”
Expliciet keuze om niet op regels te focussen, maar op stimuleren van interesse < aansluiting bij leefwereld studenten
Grenzen komen al doende aan bod
Copyright ©
Hoe?
- 2) Laat kinderen zelf aangeven wat kan en niet kan = ze geven hun eigen grenzen = zelfbegrenzing
Lijst meegeven (structuur): aanvinken van Leuke activiteiten
Grenzen
Als leerkracht begeleid je het gesprek
Flexibele aanpak
Zo kom je tot een afspraak
Copyright ©
- 3) Leerkrachten kunnen zelf grenzen trekken = regel introduceren. Als ze dit doen, dan proberen behoefteondersteunende leerkrachten…
a)… te spreken van spelregels (vergelijking met sport)
b) … de regels goed te onderbouwen
c) … irritatie niet onder de mat te vegen, maar een stem te geven!
Een weerspannig kind = INTERESSANT veeleer dan IRRITANT
d) … uitnodigende taal te hanteren bij het communiceren van regels
Copyright ©
- 3) Laat kinderen de vastgelegde afspraken uitschrijven in hun eigen woorden = klasreglement
Inzicht in hoe leerlingen regels ervaren
Grotere verbondenheid met regel (want afkomstig van leeftijdsgenoten)
Toegankelijk taalgebruik
- 4) Wees behoedzaam voor het territorium / domein waarbinnen je een grens trekt!
vb. piercing
Copyright ©
De vraag of grenzen motiverend zijn dan wel
verzet uitlokken is afhankelijk van minstens twee
voorwaarden:
« Wat » = inhoud
van grens
« Hoe » = stijl van
grens trekken
Copyright ©
Morele
Domein
Conventionele
Domein
Persoonlijke
Domein
- Fysieke & psychische
welzijn van anderen
(vb. niet slaan)
- Rechtvaardigheid &
fairheid (vb. niet liegen)
- Tafeletiquette
- Schoolgewoontes
(vb. schoolfeest)
- Regels m.b.t. rollen
- Keuze van
vrienden, kledij
& kapsel
(vb. piercings,
uniform)
- Gezondheid
(vb. fruit eten)
- Voorzichtigheid
(vb. fietshelm dragen
niet op speelplaats
fietsen)
Prudentiële
Domein
Welk soort regels bestaan er?
Copyright ©
Morele
Domein
Persoonlijke
Domein
Legitiem
Aanvaarding
Illegitiem,
bemoeizucht
Opstandig
verzet
Copyright ©
Is er binnen deze visie ruimte voor sancties?
Ja & neen, want er bestaat een verschil
tussen een sanctie en een logische
consequentie
Copyright ©
- 5) Laat de jongeren zelf de consequenties van ongepast gedrag vastleggen
Deze kunnen best ook grappig zijn!
Consequentie Sanctie
Van onder uit vastgelegd
gevolg voor het overtreden
van een samen vastgelegde
afspraak; vaak logisch, fair,
en legitiem
Van boven uit opgelegd
gevolg voor het overtreden
van een regel; kan logisch,
fair, en legitiem, maar niet
per definitie het geval
Cfr. GAS-boetes Copyright ©
Motiverende grenzen = afspraken via dialoog
Motiverende grenzen trekken = studenten alles laten kiezen
studenten die zich terugvinden in wat je hen opdraagt
(ook in consequenties)
Dwingende grenzen ontlokken zelfs verzet
Copyright ©