Embed Size (px)
Citation preview
2014
kpss
yeni konularla
yeni sorularla
yeni sınav sis
temine göre hazırlanmıştı
r
vatandaşlık
2013 kpss’de
soru85
akıcı
ayrıntılı
güncel
konu anlatımları
örnekler
yorumlar
uyarılar
pratik bilgiler
ösym tarzında özgün sorularve açıklamaları
Komisyon
KPSS VATANDAŞLIK
ISBN 978-605-364-521-4
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış haklarıPegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
20. Baskı: Ocak 2014, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı
Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7Şaşmaz/ANKARA(0312-278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 16102
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: [email protected]
Değerli Adaylar;
Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde
önemli bir yer tutan “Temel Yurttaşlık Bilgisi ve Güncel Bilgiler” kapsamındaki 15 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.
Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup;
■ Hukukun Temel Kavramları,■ Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılığı,■ Anayasa Hukukuna Giriş Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi,■ 1982 Anayasasının Temel İlkeleri,■ Yasama,■ Yürütme,■ Yargı,■ Temel Hak ve Hürriyetler,■ İdare Hukuku ve ■ Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar bölümlerinden oluşmaktadır.
Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınma-sına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla so-mutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunul-masına özen gösterilmiştir. Kitaba ayrıca 1982 Anayasası’nın en güncel metni ve yapılan anayasa değişiklikleri eklenmiştir.
Her ünitenin sonunda,
■ boşluk doldurma ve doğru/yanlış alıştırmaları,■ bulmaca,■ cevaplı testler ve■ çıkmış sorulara;
yer verilmiştir.
Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma,
PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim.
Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz
bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız.
Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.
Komisyon
SUNU
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM Hukukun Temel Kavramları
Hukukun Tanımı.............................................................................................. 3
Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar .......................................................... 5
Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku) ................................................... 6
Yardımcı Kaynaklar .................................................................................... 6
Hukuk Kurallarının Yaptırımları .................................................................. 7
Hukukun Sistematiği .................................................................................. 13
Kamu Hukuku Dalları...................................................................................... 14
1. Anayasa Hukuku .................................................................................... 14
2. İdare Hukuku .......................................................................................... 14
3. Ceza Hukuku ......................................................................................... 15
Ceza ve Ehliyet ..................................................................................... 16
4. Vergi Hukuku .......................................................................................... 17
5. Devletler Genel (Umumi) Hukuku .......................................................... 18
6. Yargılama Hukuku .................................................................................. 18
7. İcra ve İflas Hukuku ............................................................................... 19
Özel Hukuk Dalları.......................................................................................... 19
1.Medeni Hukuk ......................................................................................... 19
Medeni Hukukta Hak Kavramı ................................................................... 19
Hakkın Tanımı ve Türleri ....................................................................... 19
Hakkın Kazanılması .............................................................................. 19
Hakkın Türleri ........................................................................................ 20
Hakkın Korunması ................................................................................. 23
A) Kişiler Hukuku ....................................................................................... 23
1. Gerçek Kişiler .................................................................................... 23
Gerçek Kişiliğin Başlangıcı .................................................................... 23
Gerçek Kişilerde Hak Ehliyeti ................................................................ 24
Gerçek Kişilerde Fiil Ehliyeti .................................................................. 24
Gerçek Kişiliği Sona Ermesi .................................................................. 26
2. Tüzel Kişiler ....................................................................................... 26
Tüzel Kişiliğin Başlangıcı ....................................................................... 27
Tüzel Kişilerde Fiil Ehliyeti ..................................................................... 27
Tüzel Kişiliğin Çeşitleri .......................................................................... 28
1. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri .............................................................. 28
2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri .................................................................. 28
Türk Medeni Kanununda Tüzel Kişilikle İlgili Hükümler ......................... 28
Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi ................................................................... 29
B) Aile Hukuku ................................................................................................ 29
C) Miras Hukuku ............................................................................................. 31
viPEGEM AKADEMİ
D) Eşya Hukuku.............................................................................................31
2. Borçlar Hukuku .....................................................................................31
Borç İlişkisinin Unsurları .......................................................................32
Edimin Konusu .....................................................................................32
Borcun Doğması ...................................................................................32
Borç İlişkisinin Özellikleri ......................................................................34
Eksik Borçlar ........................................................................................34
Borç İlişkisinde İrade Bozukluğu Yaratan Sebepler ..............................35
Borçların Sona Ermesi .........................................................................35
Takas ....................................................................................................36
Mahsup .................................................................................................36
Zamanaşımı .........................................................................................36
3. Ticaret Hukuku ......................................................................................36
4. Devletler Özel Hukuku ..........................................................................36
Boşluk Doldurma ...........................................................................................37
Doğru / Yanlış ................................................................................................39
Bulmaca.........................................................................................................40
Cevaplı Test ...................................................................................................41
Çıkmış Sorular ...............................................................................................45
2. BÖLÜM Devlet Biçimleri ve Hükümet Sistemleri
Devlet ............................................................................................................53
Devlet Kavramı ........................................................................................ 53
Devlet Kurucu Unsurları ............................................................................53
Devlet Kavramına İlişkin Ayrımlar .............................................................53
Yapılarına Göre Devlet Şekilleri............................................................53
Egemenliğin Kaynağına Göre Devlet Şekilleri ......................................54
Hükümet Sistemleri .......................................................................................55
Kuvvetler Birliği .....................................................................................55
Kuvvetler Ayrılığı ..................................................................................55
Boşluk Doldurma ...........................................................................................58
Doğru / Yanlış ................................................................................................60
Bulmaca.........................................................................................................61
Cevaplı Test ...................................................................................................62
Çıkmış Sorular ...............................................................................................64
vii PEGEM AKADEMİ
3. BÖLÜMAnayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar
ve Türk Anayasa Tarihi
Anayasa.........................................................................................................69
Anayasa Kavramına İlişkin Ayrımlar .........................................................69
Yazılı Anayasa - Yazısız Anayasa Ayrımı .............................................69
Maddi Anlamda Anayasa - Şeklî Anlamda Anayasa Ayrımı .................69
Anayasacılık Hareketleri ve Anayasanın Üstünlüğü Sorunu .....................70
Kurucu İktidar .......................................................................................71
Aslî Kurucu İktidar ................................................................................71
Tâlî Kurucu İktidar ................................................................................71
Türk Anayasa Tarihi .......................................................................................72
Kanun-u Esasî (1876) ...............................................................................75
Şeklî Unsurlar .......................................................................................75
Devletin Nitelikleri .................................................................................75
Hükümet Sistemi ..................................................................................75
Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................76
Kanun-u Esasî’de 1909 Değişiklikleri (İkinci Meşrutiyet) ......................76
1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu ................................................................76
Şeklî Unsurlar .......................................................................................76
Devletin Nitelikleri .................................................................................76
Hükümet Sistemi ..................................................................................76
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda 29 Ekim 1923 Tarihli Değişiklikler ........76
1924 Anayasası ........................................................................................77
Şeklî Unsurlar .......................................................................................77
Devletin Nitelikleri .................................................................................77
Hükümet Sistemi ..................................................................................77
Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................77
1924 Anayasası’nda ‘‘Çoğunlukçu Demokrasi’’ Sorunu .......................77
1961 Anayasası ........................................................................................77
Şeklî Unsurlar .......................................................................................77
Devletin Nitelikleri .................................................................................78
Hükümet Sistemi ..................................................................................78
Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................78
“Çoğunlukçu Demokrasi”den “Çoğulcu Demokrasi”ye .........................79
1971-1973 Anayasa Değişiklikleri ........................................................79
1982 Anayasası ........................................................................................79
1982 Anayasasının Temel Özellikleri ...................................................80
Türk Tarihindeki Referandumlar ...........................................................81
Boşluk Doldurma ...........................................................................................82
Doğru / Yanlış ................................................................................................84
Bulmaca.........................................................................................................85
Cevaplı Test ...................................................................................................86
Çıkmış Sorular ...............................................................................................89
viiiPEGEM AKADEMİ
4. BÖLÜM 1982 Anayasası’nın Temel İlkeleri
1982 Anayasası’na Giriş ve Anayasanın Temel İlkeleri ................................. 93
Başlangıç Metni ........................................................................................ 93
I. Devletin şekli .......................................................................................... 93
II. Cumhuriyetin nitelikleri .......................................................................... 94
III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti ........... 94
IV. Değiştirilemeyecek hükümler ............................................................... 94
1982 Anayasasının Temel İlkeleri ............................................................. 94
1. Laik Devlet ........................................................................................ 94
2. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet ................................................... 95
3. Demokratik Devlet ............................................................................ 95
Siyasi Partiler Hukuku .......................................................................... 97
Siyasi Partilerin Amaçlarına İlişkin Yasaklar ......................................... 97
Siyasi Partilerin Örgütlenme ve Çalışmalarına İlişkin Yasaklar ............ 97
Siyasi Partilerin Mali Denetimi .............................................................. 98
Siyasi Partilerin Kapatılması ................................................................. 98
4. İnsan Haklarına Saygılı Devlet ......................................................... 98
Normlar Hiyerarşisi ............................................................................... 99
5. Hukuk Devleti ................................................................................... 99
Kanunî Hakim Güvencesi ..................................................................... 100
Ceza Sorumluluğu İlkeleri .................................................................... 100
6. Sosyal Devlet ................................................................................... 101
Sosyal Devletin Uygulama Yöntemleri ................................................. 101
Eşitlik İlkesi ........................................................................................... 101
Boşluk Doldurma ........................................................................................... 102
Doğru / Yanlış ................................................................................................ 104
Bulmaca......................................................................................................... 105
Cevaplı Test ................................................................................................... 106
Çıkmış Sorular ............................................................................................... 112
5. BÖLÜM Yasama
Yasama Organı ...............................................................................................121
Yasama Fonksiyonu ...................................................................................121
Yasama Fonksiyonunun Genelliği ve Asli (İlk-El) liği .................................121
Yasama İşlemleri ........................................................................................121
a) Kanunlar ............................................................................................121
Özel Usullere Tabi Kanunlar ..................................................................122
b) Parlamento Kararları .........................................................................124
İçtüzük ...................................................................................................125
ix PEGEM AKADEMİ
TBMM Kuruluş ve Seçimler ......................................................................125
TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü ............................................................126
Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık) ..................................126
Yasama Dokunulmazlığı (Nisbi Dokunulmazlık) ...................................127
TBMM Üyeliği’nin Düşürülmesi ................................................................128
TBMM İç Yapı ve Çalışma Düzeni ............................................................128
Başkanlık Divanı ...................................................................................128
Siyasi Parti Grupları .............................................................................129
Meclisin Toplanması ve Tatili ................................................................130
Toplantı ve Karar Yeter Sayısı ..............................................................130
TBMM Görev ve Yetkileri ..........................................................................132
TBMM Bilgi Edinme ve Denetim Yolları ....................................................133
1. Soru ..................................................................................................133
2. Genel Görüşme ................................................................................133
3. Meclis Araştırması ............................................................................133
4. Meclis Soruşturması .........................................................................133
5. Gensoru ............................................................................................133
Boşluk Doldurma ...........................................................................................134
Doğru / Yanlış ................................................................................................136
Bulmaca ..................................................................................................................... 137
Cevaplı Test ...................................................................................................138
Çıkmış Sorular ...............................................................................................144
6. BÖLÜM Yürütme
Yürütme ........................................................................................................ 155
Yürütme Fonksiyonunun Niteliği .............................................................. 155
Kanun Hükmünde Kararnameler ............................................................. 155
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi .............................................................. 156
Tüzük ....................................................................................................... 157
Yönetmelik ............................................................................................... 157
Cumhurbaşkanı ............................................................................................ 157
Cumhurbaşkanı Seçimi ............................................................................ 157
Cumhurbaşkanı’nın Tarafsızlığı ............................................................... 158
Cumhurbaşkanı’nın Sorumsuzluğu .......................................................... 158
Cumhurbaşkanı’nın Görev ve Yetkileri ..................................................... 159
Yasama ile İlgili Olanlar ....................................................................... 159
Yürütme İle İlgili Olanlar ...................................................................... 159
Yargı İle İlgili Olanlar............................................................................ 159
Cumhurbaşkanlığı Örgütü ........................................................................ 159
Bakanlar Kurulu ............................................................................................ 160
Bakanlar Kurulu’nun Yapısı ...................................................................... 160
Bakanların Sorumluluğu ............................................................................160
Geçici Bakanlar Kurulu .............................................................................161
xPEGEM AKADEMİ
Olağanüstü Yönetim Usulleri .........................................................................162
1. Olağanüstü Hal .....................................................................................162
2. Sıkıyönetim ...........................................................................................162
Sıkıyönetimde Görev ve Yetki ..............................................................163
Boşluk Doldurma ...........................................................................................165
Doğru / Yanlış ................................................................................................168
Bulmaca.........................................................................................................170
Cevaplı Test ...................................................................................................171
Çıkmış Sorular ...............................................................................................174
7. BÖLÜM Yargı
Yargı ..............................................................................................................183
Yargı Organı ..................................................................................................183
Mahkemelerin Bağımsızlığı .......................................................................183
Hakimlik Teminatı ......................................................................................183
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu .............................................................184
Yüksek Mahkemeler ......................................................................................185
Anayasa Mahkemesi .................................................................................185
Kuruluşu ...............................................................................................185
Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri .......................................................186
Anayasa Yargısı ........................................................................................187
Anayasaya Uygunluk Denetimi .................................................................187
Denetime Tabi Normlar ve İşlemler ......................................................187
Denetim Yolları .....................................................................................187
Anayasa Mahkemesi’nin Çalışma ve Yargılama Usulü ........................188
Anayasa Mahkemesi’nin Kararları ........................................................188
Yargıtay .....................................................................................................190
Danıştay ....................................................................................................190
Askeri Yargıtay ..........................................................................................190
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ...............................................................190
Uyuşmazlık Mahkemesi ............................................................................190
Sayıştay ....................................................................................................190
Boşluk Doldurma ...........................................................................................192
Doğru / Yanlış ................................................................................................194
Bulmaca.........................................................................................................196
Cevaplı Test ...................................................................................................197
Çıkmış Sorular ...............................................................................................200
xi PEGEM AKADEMİ
8. BÖLÜM Temel Hak ve Hürriyetler
Temel Hak ve Hürriyetler ............................................................................... 207
Temel Hakların Türleri ................................................................................... 207
1. Kişinin Hak ve Ödevleri (Negatif Statü Hakları) .................................... 207
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Pozitif Statü Hakları) ............. 208
3. Siyasi Haklar ve Ödevler (Katılma Hakları) ........................................... 209
Boşluk Doldurma ........................................................................................... 210
Doğru / Yanlış ................................................................................................ 212
Bulmaca. .....................................................................................................................213
Cevaplı Test ................................................................................................... 214
Çıkmış Sorular ............................................................................................... 217
9. BÖLÜM İdare Hukuku
İdare Hukuku .................................................................................................223
İdare (Kamu Yönetimi)...................................................................................224
A. Merkezden Yönetim İlkesi ....................................................................224
B. Yerinden Yönetim İlkesi ........................................................................225
C. Türkiye’nin İdari Yapısı .........................................................................227
D. Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı ...........................................................227
a. İl Genel İdaresi .................................................................................227
b. İlçe İdaresi ........................................................................................228
c. Bucak İdaresi ....................................................................................228
Yerel Yönetim Organları ...................................................................... 229
a. İl Özel İdaresi Yönetimi ....................................................................229
b. Belediye Yönetimi .............................................................................229
c. Büyükşehir Belediye Yönetimi ..........................................................230
d. Köyler ...............................................................................................231
Kamu Görevlileri ............................................................................................232
Memurluğa Giriş Koşulları .........................................................................232
Memurların Görevleri ................................................................................233
Memurlara Uygulanan Yasaklar ................................................................233
Kamu Kuruluşları ...........................................................................................233
1. Radyo Televizyon Üst Kurulu ...........................................................233
2. Sermaye Piyasası Kurulu .................................................................233
3. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ...................................................233
4. Milli İstihbarat Teşkilatı .....................................................................233
5. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu .......................................................233
6. Hazine Müsteşarlığı ..........................................................................234
7. Rekabet Kurumu ..............................................................................234
xiiPEGEM AKADEMİ
8. Kamu İhale Kurumu ..........................................................................234
9. Devlet Planlama Teşkilatı .................................................................234
10. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ............................................234
11. Danıştay..........................................................................................234
12. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ....................................234
13. Yüksek Denetleme Kurulu .............................................................234
14. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ...............................234
15. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ...................................................235
16. Devlet Personel Başkanlığı ............................................................235
17. Diyanet İşleri Başkanlığı .................................................................235
18. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası .............................................235
19. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteliği ..........................................236
20. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ......................................................236
21. Özelleştirme Yüksek Kurulu ...........................................................236
22. Sosyal Güvenlik Kurumu ................................................................236
23. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ..........................236
24. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ........................................................236
25. Türkiye İstatistik Kurumu ................................................................236
26. Yüksek Ögretim Kurumu ................................................................237
27. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi .........................................237
Özet ...............................................................................................................238
Boşluk Doldurma ...........................................................................................240
Doğru / Yanlış ................................................................................................242
Bulmaca.........................................................................................................243
Cevaplı Test ...................................................................................................244
Çıkmış Sorular ...............................................................................................247
10. BÖLÜM Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar
Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar.....................................................255
Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar ...................................................................255
A. Birleşmiş Milletler ..................................................................................255
B. Uluslararası Af Örgütü ..........................................................................258
C. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü .................................................258
D. G-8 .......................................................................................................258
E. D-8 ........................................................................................................258
F. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ....................................................................258
G. Avrupa Birliği ........................................................................................258
H. Avrupa Konseyi ....................................................................................260
K. Avrupa İşbirliği ve Güvenlik Teşkilatı ....................................................261
L. Batı Avrupa Birliği .................................................................................261
M. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgüt .........................................................261
xiii PEGEM AKADEMİ
N. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ........................................................ 261
O. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi .................................................. 261
P. İslam Konferansı Örgütü ...................................................................... 262
R. Bağımsız Devletler Topluluğu .............................................................. 262
S Hem AB Hem de Nato Üyesi Olan Ülkeler ........................................... 262
T. Türkiye’nin Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar .................................. 262
U. Türkiye’nin Kurucu Olduğu Uluslararası Kuruluşlar ............................. 263
KPSS Güncel Bilgiler .................................................................................... 264
Türkiye’ye Vize Uygulamayan Ülkeler .................................................... 271
Unesco’nun Dünya Mirası Listesindeki Doğal ve Kültürel Varlıklarımız ... 272
Bulmaca........................................................................................................ 275
Cevaplı Test .................................................................................................. 276
Çıkmış Sorular .............................................................................................. 278
11. BÖLÜM 1982 Anayasası Tam Metni
T.C. Anayasası Madde Dizini....................................................................... 289
Ek - 1 1982 Anayasasında 2007 Değişiklikleri ............................................ 319
Ek - 2 1982 Anayasasında 2010 Değişiklikleri ............................................ 321
Bulmaca Çözümleri ..................................................................................... 332
Genel Kültür’de
45
PEGEM AKADEMİ SORULARIÖSYM SORULARI
2013
ANAYASAVATANDAŞLIK
46. 1982 Anayasası’na göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Kural olarak dört yılda bir yapılır.
B) Savaş sebebiyle seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verilebilir.
C) Bir kişinin üç dönemden fazla milletvekili seçil-mesi mümkün değildir.
D) Anayasa’da belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanı’nın kararı ile seçimler yenile-nebilir.
E) Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.
47. 1982 Anayasası’na göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev veya yetki-lerinden biri değildir?
A) Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak
B) Özel af ilanına karar vermek
C) Para basılmasına karar vermek
D) Bakanları denetlemek
E) Kanun hükmünde kararname çıkarmak
48. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanu-nun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandı-rılamaz.
B) Ceza ve ceza yerine geçen tedbirler tüzük veya yönetmelikle düzenlenebilir.
C) Ceza sorumluluğu şahsidir.
D) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.
E) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.
2. Anayasa’ya göre, seçimlerle ilgili olarak aşağıda-kilerden hangisi söylenemez?
A) TBMM görev süresi dolmadan erken seçim kararı verebilir.
B) Savaş sebebiyle seçimler bir yıl geri bırakıla-bilir.
C) Bir kimse en fazla üç dönem milletvekili seçilebi-lir.
D) Cumhurbaşkanı Anayasa’da belirtilen şartlar altında Meclis Başkanına danışarak seçimle-rin yenilenmesine karar verebilir.
E) TBMM genel seçimleri 4, mahalli idareler seçimleri 5 yılda bir yapılır.
Genel Yetenek Genel Kültür Soru BankasıTest - 187 / 2. Soru
6. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin görevlerinden biri değildir?
A) Savaş ilanına karar vermek
B) Bütçeyi görüşmek ve kabul etmek
C) Para basılmasına karar vermek
D) Kanun hükmünde kararnameleri onaylamak
E) Kanun hükmünde kararname çıkarmak
Genel Yetenek Genel Kültür 30 DenemeDeneme 9 / 6. Soru
46. 1982 Anayasası’na göre suç ve cezalara ilişkin hükümlerden hangisi yanlıştır?
A) İdam ve genel müsadere cezası verilemez.
B) Hiç kimse yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dola-yı özgürlüğünden alıkonulamaz.
C) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.
D) Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.
E) Ceza sorumluluğu şahsi değildir.
Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 9 / 46. Soru
PEGEM AKADEMİ SORULARIÖSYM SORULARI
ANAYASAVATANDAŞLIK
201348. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalar ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanu-nun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandı-rılamaz.
B) Ceza ve ceza yerine geçen tedbirler tüzük veya yönetmelikle düzenlenebilir.
C) Ceza sorumluluğu şahsidir.
D) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.
E) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz
49. Ahmet ile anne bir kız kardeşi Ayşe’nin oğlu Meh-met arasındaki hısımlığın türü ve derecesi ile ilgili asağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Üçüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır.
B) Üçüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır.
C) Dördüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır.
D) Dördüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır.
E) Ahmet ile Ayşe üvey kardeş oldukları için Ahmet ile Mehmet arasında hısımlık ilişkisi yoktur.
50. Belli bir hukuki duruma ilişkin olarak kanunda bir hüküm olması gerekirken hiçbir hüküm öngörül-memiş olmasının hukuki niteliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gerçek hukuk boşluğu
B) Bilinçli hukuk boşluğu
C) Gerçek olmayan hukuk boşluğu
D) Gerçek olmayan kanun boşluğu
E) Gerçek kanun boşluğu
3. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Hiç kimse işlendiği zaman yürürlükte olan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.
B) Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.
C) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.
D) Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak değerlendirilemez.
E) Savaş ve çok yakın savaş tehdidi halleri ile terör suçları haricinde ölüm cezası verilemez.
Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 23 / 3. Soru
17. Birbirinin soyundan gelen kişiler arasındaki hısımlığa ne ad verilir?
A) Civar hısımlığı
B) Usul-Füru hısımlığı
C) Yansoy hısımlığı
D) Sıhri hısımlık
E) Suni hısımlık
5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru BankasıTemel Hukuk Test - 3 / 17. Soru
4. Somut olaya uygulanacak yazılı bir hukuk kura-lının olmaması durumunda hangi tür boşluk söz konusu olur?
A) Kanun boşluğu
B) Açık boşluk
C) Kural içi boşluk
D) Örtülü boşluk
E) Hukuk boşluğu
Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 7 - 4. Soru
PEGEM AKADEMİ SORULARIÖSYM SORULARI
2013
ANAYASAVATANDAŞLIK
53. Tütün ve Tütün Tekeli Tüzüğü’nün Yürürlükten Kaldı-rılmasına Dair Tüzük, 21 Haziran 2007 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu tüzüğü çıkarmaya yetkili makam aşağıdakiler-den hangisidir?
A) Sağlık Bakanlığı
B) Gençlik ve Spor Bakanlığı
C) Bakanlar Kurulu
D) Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
E) Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu
54. İdare hukukunda; örnek olarak belli bir memurun veya belli bir öğrencinin hak ve yükümlülükleri değil, genel anlamda aynı konumda bulunan memurların veya öğrencilerin hukuki durumları genel, soyut, sürekli ve kişilik dışı kurallarla düzenlenmektedir.
Yukarıdaki cümlede idare hukukunun hangi özelliği anlatılmaktadır?
A) Yeni bir hukuk dalı olma
B) Bağımsız bir hukuk dalı olma
C) Pozitif bir hukuk dalı olma
D) Statü hukuku olma
E) İçtihadi hukuk dalı olma
60. II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan, “Bretton Woods İkizleri” olarak da anılan uluslararası eko-nomik kuruluşlar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Milletler Cemiyeti – Birleşmiş Milletler
B) Dünya Bankası – Uluslararası Para Fonu
C) Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması – Dünya Ticaret Örgütü
D) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü – G-20
E) Avrupa Ekonomik Topluluğu – Avrupa Birliği
3. 1982 Anayasasına göre, tüzük çıkarma yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir?
A) Bakanlar Kurulu
B) Başbakanlık
C) Bakanlıklar
D) Cumhurbaşkanlığı
E) Kamu tüzel kişileri
Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 44 / Soru 3
15. Tüzük çıkarma yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir?
A) Başbakanlık
B) Bakanlar Kurulu
C) Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakan-lar Kurulu
D) Tüm kamu tüzel kişileri
E) Danıştay
Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test - 197 - 15. Soru
4. Aşağıdakilerden hangisi İdare Hukuku’nun özel-liklerinden biridir?
A) Ana kaynağı tüzüklerdir.
B) Kodifiye edilmiş bir hukuk dalıdır.
C) Yargıtay kararlarına dayanır.
D) Kamu gücü kullanılır.
E) Tarafların irade uyuşmasına dayanır.
Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 64 / 4. Soru
10. II. Dünya Savası sonrasında Bretton-Woods Sis-temi ile kurulan, dünya ekonomisini ve ticaretini gelistirmeyi amaçlayan, günümüzde de varlığını koruyan kuruluşlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) Dünya Ticaret Örgütü – Dünya Bankası
B) Dünya Bankası – Uluslararası Para Fonu
C) Dünya Ticaret Örgütü – Uluslararası Para Fonu
D) Birlesmis Milletler – Uluslararası Para Fonu
E) Birlesmis Milletler – Dünya Bankası5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Karma Test - 4 / 10. Soru
1 PEGEM AKADEMİ
HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI
Ø � HUKUKUN TANIMI
Ø � KAMU HUKUKU DALLARI
Ø � ÖZEL HUKUK DALLARI
"Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir."sokrates
Çıkmış Soru Ağacı
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
1
-
2
1
3
3
3
3
3
2013
3
Alacaklı: Bir borç ilişkisinde karşı tarafı, bir şeyi yapmaya, vermeye ya da bir şeyi yapmaktan kaçınmaya zorlamaya hakkı olan kişiAslen Kazanma: Bir hakkın, kimseye ait olmayan bir hakkı kendi fiiliyle elde etmesi.Ayırt Etme Gücü: Akla uygun biçimde davranma yeteneği.Ayni Hak: Eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak.Bilimsel Görüş: Hukuk bilginlerinin hukuki sorunlarda ileri sürdükleri görüş, düşünce ve kanaatlar.Birlikte Ölüm Karinesi: Birden fazla kişiden hangisinin önce veya son-ra öldüğünün ispat edilememesi durumunda hepsinin aynı anda ölmüş sayılması.Borç ilişkisi: İki taraf arasında doğan ve bunlardan birinin diğerine kar-şı bir edimi yükümlediği ilişki. İki taraf arasında tek taraflı veya karşılıklı yükümlülükleri kapsayan hukuki bir bağBorçlu: Alacaklıya karşı bir edimde bulunma yükümlülüğü altında olan kişi.Borçlunun Temerrüdü (Direnimi): Halen ifası mümkün olan muaccel bir borcun alacaklının ihtarına karşın borçlu tarafından zamanında ifa edilmemesiCebri icra: Borcunu yerine getirmeyen kimseyi borcunu yerine getirme-ye zorlama biçiminde bir yaptırım.Cenin: Kendisine gebe kalınmış ve doğumu beklenilen çocuk.Ceza: Kanunun suç isleyen kişiye uygulanmasını öngördüğü yaptırımCürüm: Toplum düzenini ağır biçimde sarsan suçlar.Def’i: Davalının borcunu, özel bir nedenden dolayı yerine getirmekten kaçınmasına olanak veren hak.Dernek: Kazanç paylaşmak dışında bir amaçla en az yedi gerçek kişi ile kurulan kişi topluluğu niteliğinde özel hukuk tüzel kişileridir.Devren Kazanma: Bir hakkın, sahibi bulunan kişiden elde edilmesi.Dürüst Davranma: Bir hak sahibinin hakkını kullanırken veya bir borç-lunun borcunu yerine getirirken iyi ve doğru hareket etmesi, yani dürüst, namuslu, aklı başında, davranışının sonucunu bilen, orta zekalı her in-sanın benzer olaylarda izleyecek olduğu yolda hareket etmesi.Edim: Borçlunun yerine getirmekle yükümlü olduğu borcun konusu. Borçlunun yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimi.Ergin Olmak: Bir kimsenin kanunun belirttiği belli bir yaş sınırını aşması.Fesih (Dağıtma): Bir tüzel kişiliğin bir kararla sona erdirilmesi.Fikri Hak: Bir kimse tarafından yaratılan yapıt üzerindeki düşünsel hak.Fiil Ehliyeti: Bir kişinin kendi fiil ve işlemleriyle kendi lehine haklar, aley-hine borçlar yaratabilme gücü, yeteneği.Gaip: Yok olan kişi (kaybolmuş kimse).Hak: Hukuken korunan yarar.Hak Ehliyeti: Hak ve borç sahibi olabilme yeteneği.Haksız Fiil: Hukuk düzeninin hoş görmediği, zarar verici eylemler. Bir kimsenin, hukuk kurallarına aykırı ve zarar verici davranışı.Hukuki Fiil: Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi ile gerçekleşen davranış.Hukuki işlem: Bir hukuki sonuç oluşturmak için irade açıklamasında bulunmak. Bir veya birden fazla kimsenin hukuki bir sonuca yöneltilmiş irade açıklaması.Hukuki Olay: Hukuk düzeninin kendilerine bir sonuç bağladığı olaylar. Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi dışında gerçekleşen olay.Hükümsüzlük: Bir hukuki işlemin, kanunun öngördüğü şekilde yapıl-maması veya kanuna aykırı olarak yapılması halinde hukuki sonuç do-ğurmaması.İcaba Davet: Bir sözleşmenin oluşabilmesi için, açıklanan irade beya-nının sadece konuyu görüşme amacıyla yapılması.İcap: Bir sözleşmenin meydana gelebilmesi için zaman bakımından önce yapılan irade açıklaması.İfa: Borçlanılan edimin yerine getirilmesi.İlliyet Bağı: Bir sebep ile ortaya çıkan sonuç arasındaki ilişki.İnfisah (Dağılma): Bir tüzel kişiliğin herhangi bir işleme gerek olmaksı-zın kendiliğinden sona ermesi.İyiniyet: Bir hakkın kazanılmasında, buna ait engeli bilmemek.Karine: Bilinen bir durumdan bilinmeyen bir durumun varlığını çıkarma.Kast: Hukuk düzeninin izin vermediği bir fiili bilerek, isteyerek işlemek iradesi.Kısıtlılık: Bir kimsenin medeni hakları kullanma yetkisinin mahkemece kaldırılması.Kişi: Haklara ve borçlara sahip olabilen varlıklar.Kişilik Hakları: Bir kişinin maddi (bedensel), manevi ve iktisadi bütün-lüğü ve varlıkları üzerindeki mutlak haklar.Kişisel Edim: Bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi gereken edim.Maddi Edim: Doğrudan doğruya borçlunun malvarlığı ile yerine getirile-bilen, bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi zorunlu olmayan edim.Maddi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırıda bulu-nulan kimsenin, bu saldırıdan dolayı uğrarmış. olduğu maddi zararları-nın giderilmesi için açtığı dava.
Maddi Yaptırım: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaşılacak tepki.Mal Topluluğu: Belli bir amacın gerçekleştirilmesi için kişilerin bir araya gelmeleriyle oluşturulmuş, bağımsız varlığa sahip topluluklar.Manevi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırı-da bulunulan kişinin bu yüzden duymuş olduğu üzüntü ve utancı gidermek için açtığı dava.Manevi Yaptırım: Hukuk kuralları dışındaki diğer sosyal kurallara uyulmadığında karşılaşılacak tepki.Meşru Müdafaa: Bir kimsenin, kendisine veya başkasına ya da mallarına yönelen, halen var olan haksız saldırıdan doğacak za-rarı önlemek için yapmak zorunda kaldığı eylem.Mevzuat: Yasa, tüzük, yönetmelik ve diğer hukuk kaynaklarının tümü.Miras (Tereke): Miras bırakanın mal varlığının toplamı.Mutlak Butlan: Bir hukuki işlemin kamu düzenine, ahlaka aykırı olması veya esaslı koşullara sahip bulunmaması.Mutlak Hak: Sahibine maddi ve maddi olmayan bütün mallar ile kişiler üzerinde en geniş yetkiler veren ve herkese karşı ileri sü-rülebilen hak.Muvazaa: Tarafların, üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, gerçek iradelerine uymayan bir işlem yapmaları fakat görünürdeki bu iş-lemin geçerli olmayacağı konusunda anlaşmaları.Mücbir Sebep: Zorlayıcı neden. Önceden göz önüne alınmasına ve bunun sonucu olarak ortadan kaldırılmasına olanak bulunma-yan ve bir dış etkiden ileri gelen olay.Nisbi Hak: Belirli kişilere karşı ileri sürülebilen hak.Olumlu Edim: Bir şeyin yapılmasına veya verilmesine ilişkin edim.Olumsuz Edim: Bir şeyin yapılmamasına ilişkin edim.Ölüm: Gerçek kişiliği sona erdiren hukuki bir olay.Ölüm Karinesi: Bir kimsenin ölümüne kesin gözle bakılacak bir durumda kaybolması halinde ölmüş sayılması ve o yerin en büyük mülkiye amirinin emriyle kütüğüne ölüm kaydının düşülmesi.Örf ve Adet: Topluluk içerisinde kök salmış olup, uyulması gerekli gelenekler.Sebepsiz Zenginleşme: Hukuken geçerli bir sebep olmaksızın, bir kimsenin diğer bir kimsenin zararına zenginleşmesi.Sınırlı Ehliyetli: Tam ehliyetli olup, bazı sebeplerden dolayı ehli-yet belli konularda kısıtlanmış olan kişi.Sınırlı Ehliyetsiz: Ayırt etme gücü bulunan ancak, ergin olmayan ya da kısıtlı bulunan kişi.Sınırlı Sorumluluk: Borçlunun, malvarlığındaki belirli malları ile veya belirli bir miktar oranında bütün malları ile sorumlu olması.Sınırsız Sorumluluk: Borçlunun tüm malvarlığı ile sorumlu olması.Tacir: Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimse.Tahsis (özgüleme) Prensibi: Tüzel kişilerin fiil ehliyetlerinin amaçları ile sınırlandırılması.Takas: Bir borcun, bir karşı alacağa feda edilmesi suretiyle sona erdirilmesi.Tam Ehliyetli: Fiil ehliyetinin bütün koşullarına sahip olan kişi.Tam Ehliyetsiz: Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişi.Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararların ödettirilmesi biçimindeki yaptırım.Telif Hakki: Yazar hakkı.Tespit Davası: Bir saldırı sonucunda kişilik hakları zedelenmiş olan kimselere, sona ermesine rağmen etkisini devam ettirdiği takdirde, bu saldırının hukuka aykırılığını tespit ettirmek üzere açılacak dava.Tüzel Kişi: Başlı başına bir varlığı olmak üzere örgütlenmiş kişi toplulukları ve belli bir amaca özgülenmiş olan bağımsız mal top-lulukları. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bağımsız bir varlık halinde örgütlenmiş, hak ve fiil ehliyetine sahip kişi ve mal toplu-lukları.Vakıf: Başlı başına bir varlığı bulunmak üzere bir malın belli bir amaca özgülenmesi.Vekalet Sözleşmesi: Vekilin, vekalet verene ait bir işin yönetimi veya bir hizmetin görülmesi konusunda vekalet veren ile yaptığı sözleşmedir.Velayet: Çocuklar üzerinde ana ve babanın kanundan doğan hak-ları.Velayet Hakkı: Ergin olmayan çocuklar üzerinde ana ve babaya tanınmış olan mutlak hak.Vesayet: Velayet altında bulunmayan küçük ve kısıtlıların çıkarla-rını korumak üzere mahkemece yasal temsilci atanması.Zamanaşımı: Kanun tarafından belirlenmiş şartlar altında belli bir süre içinde alacaklının hareketsiz kalması sonucu alacağının ifa-sını isteme yetkisinin sona ermesi.Zaruret Hali: Kendisini veya başkasını bilerek sebebiyet vermedi-ği zarardan ya da derhal ortaya çıkabilecek bir tehlikeden kurtar-mak için başkasının mallarına zarar verme.
BÖLÜM KAVRAMLARI SÖZLÜĞÜ
1. BÖLÜM HUKUKUN
TEMEL KAVRAMLARI
n HUKUKUN TANIMI
Sosyal hayatı düzenleyen, uyulmadığı takdirde maddi yaptırımla karşılaşacağımız
kamu gücüyle desteklenmiş kurallar bütünüdür. Tarihte devlet kavramının oluşma-
sıyla beraber hukuk kuralları da ortaya çıkmıştır. Binlerce yıllık insanlık tarihinde
toplumların oluşturdukları örf - adet, din, ahlak ve görgü gibi toplumsal kuralların
bazılarına uyulmasının zorunlu hale getirilmesi ve uyulmaması durumunda devlet
tarafından yaptırımlar uygulanması ilk hukuk kurallarını oluşturmuştur. Bir başka
deyişle hukuk kurallarının kökenini toplumsal hayatı oluşturan diğer kurallar oluş-
turur. Örneğin yolda karşılaştığımız birine selam vermek bir görgü kuralıyken as-
ker kişilerin birbirlerini selamlamaları hukuk kuralıdır. Askerlikte astın üstüne selam
vermemesinin cezai yaptırımı vardır.
4PEGEM AKADEMİ
Sosyal Hayatı Düzenleyen Kuralları
DİNKURALLARI
Tanrı tarafından konu-lan bir takım emir ve yasaklardır.Din kurallarını içeriği iti-bariyle iki türlü incelemek mümkündür.Hukuk, dünyevi kurallarla daha çok ilgilidir.
Uhrevi Dünyevi
Allah ile kul arasındaki ilişkiyi düzenler.
Örn: Namaz Kılmak,Oruç Tutmak
İnsanların birbirleri-yle olan ilişkilerini düzenler.
Örn:Zekat Vermek,Zina Yapmamak
Yaptırımı↓
Günahkar Olma↓
YAPTIRIMI MANEVİDİR
AHLAKKURALLARI
Kişilerin birbirleriyle ya da kendi vicdanlarıyla olan ilişkilerini düzenler. Ahlak kuralları uyulması gereken duruma göre ikiye ayrılır.
SubjektifAhlak Kuralları
ObjektifAhlak Kuralları
Kişinin kendi vicdanına karşı nasıl davranması gerektiğini düzenler.
Örn: Dürüst Olmak, Yalan Söylememek
Kişilerin başkalarına nasıl davranmaları gerektiğini düzenler.
Örn: Yoksullara yardım etmek
Yaptırımı↓
Ayıplanma↓
YAPTIRIMIMANEVİDİR
ÖRF-ADETKURALLARI
Uzun yıllardan beri sürekli yapılagelen toplumsal davranış kalıplarıdır.
Bir davranışın örf - adet kuralı olarak kabul edilebilmesi için uzun zamandan beri tekrar edilmesi, sürekli olması ve geniş bir bölgede uygulanıyor olması gerekir.Örn: Nikah öncesi sözlenmek
Yaptırımı↓
Dışlanma↓
YAPTIRIMI MANEVİDİR
GÖRGÜ KURALLARI
Bir kişinin hangi du-rumda nasıl davranması gerektiğini düzenleyen kurallarıdır.
Görgü kuralları diğer sosyal kurallara göre müeyyidesi en az olan ve hukuk kurallarını en az etkileyen kurallardır. Ama diplomatik teamüllerin kökeni görgü kurallarıdır.Örn: Bir davete temiz kıyafetlerle katılmak vb.
Yaptırımı↓
Küçümsenme↓
YAPTIRIMI MANEVİDİR
HUKUK KURALLARI
Kişilerin birbirleriyle kurdukları ya da kişiyle toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür.
Sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallarla birebir ilgilidir. Özellikle ahlak kurallarının uygun bulmadığı bir konuyu hukuk kuralları uygun bulmaz. Diğer kurallardan en temel farkı maddi yaptırımlı olmasıdır.Örn: Hırsızlık yapmamak
Yaptırımı↓
Ceza, Cebri İcra, Tazminat, Hükümsüzlük,
İptal↓
YAPTIRIMI MADDİDİR
Not
Hukukun Kaynakları
Hakim başvurmak Hakim eğer
Yazılı Hukuk Kuralları
n Anayasa
n Kanun
n Kanun hükmünde kararname
n Tüzük
n Yönetmelik
Yardımcı Kaynaklar
n İçtihat (O konuyla ilgili daha önce alın-
mış hukuksal kararlar(emsal dava))
n Bilimsel görüş (Doktrin-Öğreti)
Yazısız Hukuk Kuralları
n Örf- Adet
zorunda
mevzu hukuk
↓kanun
boşluğu
isterse
müsbet hukuk↓
hukuk boşluğu
5 PEGEM AKADEMİ
Not
Mevzu Hukuk
Hakimler bir uyuşmazlığı çözümlerken ya da bir dava görüşülürken önem derece-
sine göre yukarıdaki kaynaklardan yararlanırlar. Önce yazılı kaynaklara bakılma-
lıdır. Yazılı kaynaklarda olaya uygulanacak bir norm bulunamazsa - buna kanun
boşluğu denir - yazısız kaynaklara bakılması zorunludur. Yazısız kaynaklarda da
uygulanacak bir norm bulunamaması durumunda - buna da hukuk boşluğu denir
- istenirse yardımcı kaynaklara bakılabilir. Ancak yardımcı kaynaklardan yararlanıl-
ması zorunlu değildir. Hakim yardımcı kaynaklara bakmadan önce ya da baktıktan
sonra hala davada uygulanacak bir norm bulamıyorsa re’sen (kendiliğinden) karar
verir. Yani hakim, kanun koyucu olsaydı nasıl davranacağını düşünür ve hukuk
yaratır.
Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar
n Kanun Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği
yazılı hukuk kuralının bulunmayışıdır. Hakim böyle bir durumda örf ve adet
hukukundan yararlanmak zorundadır. (Örneğin; sözlenme ile ilgili çıkacak
uyuşmazlıklar.)
n Hukuk Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği ya-
zılı ya da yazısız hukuk kuralının bulunmayışıdır.
n Hakim böyle bir durumda kendini kural koyucu yerine koyarak sadece o olay
için geçerli olacak bir hukuk yaratır. (Örneğin; ilk kredi kartı aidatı dosyaları.)
n Pozitif Hukuk: Müspet hukuk ya da yürürlükteki hukuk olarak da adlandırılır.
Belli bir ülkede, belli bir dönemde yürürlükte bulunan yazılı-yazısız hukuk kural-
larının bütününe denir.
n Mevzu Hukuk: Mevzuat olarak da adlandırılır. Bir ülkede yetkili makamlar ta-
rafından konulan ve halen yürürlükte bulunan yazılı hukuk kurallarının tümüne
denir.
n Tabii Hukuk: İdeal hukuk ya da doğal hukuk olarak da adlandırılan “olması
istenen” hukuktur. Akıl yoluyla ulaşılabilecek mutlak adalet düşüncesinin bir ürü-
nüdür. İnsanın sadece insan olmaktan kaynaklanan doğal hakları olduğu anlayı-
şına dayanır.
n Tarihi Hukuk: Şu an yürürlükte bulunmayan hukuka denir.
Örneğin: Kanunname-i Ali Osman
Yazılı kurallarda hüküm bulunmaması kanun boşluğu, yazılı ve yazısız kurallarda hüküm bulun-maması hukuk boşlu-ğudur.
püf noktası
Hammurabi Kanunları
6PEGEM AKADEMİ
Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku)
Herhangi bir makam tarafından konulmayan, kendiliğinden oluşan yazısız hukuk
kurallarıdır. Bir örf adetin hukukun kaynağı olabilmesi için 3 unsur aranır:
1. Maddi unsur: Devamlılık ve tekrarlamadır.
2. Manevi unsur: Toplumdaki genel inanıştır.
3. Hukuki unsur: Maddi yaptırımdır.
Memleketin her yerinde bilinen ve uygulanan kurallar “genel örf ve adet hukuku-
nu” oluşturur. Yarıcılık (tarımla ilgili) ve ortakçılık (hayvancılıkla ilgili) kurallar tüm
ülkede bilinen genel örf ve adet kurallarıdır.
Belli bir yörede uygulanan ya da sadece belli bir meslek grubunda geçerli örf ve
adetler “özel örf ve adet” hukukunu oluşturur.
Yardımcı Kaynaklar
n İçtihatlar: O konuyla ilgili daha önce verilmiş yargı kararlarıdır. Türk hukukunda
hakimler içtihatlardan yararlanmak zorunda değildir. Ancak hukuk boşluğu oluş-
ması durumunda isteğe bağlı olarak örnek oluşturacak daha önceki kararlardan
faydalanabilirler.
n Bilimsel Görüş (Doktrin): Hakkında net hüküm bulunmayan tartışmalı ko-
nularda hukuk bilim adamlarının ya da önemli hukuksal akımların görüşlerine
başvurulması ve buradan hüküm çıkarılmasını sağlar.
Not
Normlar HiyerarşisiAnayasa
Yasalar
Tüzükler
Yönetmelikler
Diğer Düzenleyici İşlemler
Örf-Adet Hukuku hakimin başvurmak zorunda olduğu kaynaklar arasında yer alır.
püf noktası
Hakim yardımcı kaynaklar-dan yararlanmak zorunda değildir.
püf noktası
7 PEGEM AKADEMİ
Gereği Düşünüldü
Örnek Olay: Hakim olsaydınız ne yapardınız?
Rıfkı Bey eşi Nevin Hanım'la beraber reenkarnasyon, düşünce gücü, ruh ça-ğırma gibi metafizik faaliyetlerle oldukça ilgilidirler. Tüm gelirlerini bu konuda seminerlere gitmeye ve ilgili kitapları almaya harcamaktadırlar. Evlerinde son malvarlıkları olarak dedelerinden kalan antika bir vazo kalmıştır. Rıfkı Bey ne kadar ısrar etse de Nevin Hanım vazoyu satmaya ikna olmamaktadır.
Rıfkı beyler düzenledikleri bir ruh çağırma seansına arkadaşlarını da davet eder-ler. Evleri gelen misafirlerle dolup taşmıştır. Dedelerinin ruhunu çağırmaya karar verirler. Seansın en yoğun anında birden dedenin ruhu gelir. Tüm misafirlerin gözü önünde antika vazoyu alır ve Rıfkı Bey'in kafasına indirir. Rıfkı Bey kanlar içinde yerde kalır. Vazo kırılmıştır. Rıfkı Bey kendisine saldıran dedesi hakkında suç duyurusunda bulunur. Ayrıca dedesinin vazonun bedelini tazmin etmesini makamınızdan talep eder. Tüm misafirler olan olaya tanıktır.
Soru: Rıfkı Bey’in açacağı davada hangi gerekçeyle ne tür bir karar verirsiniz?
Yanıt: Şikayetçi olunan kişi yaşamamaktadır. Yaşamayan kişilerin suç işleme-leriyle ilgili kanunlarda hüküm bulunmamaktadır. Ceza hukuku kanuna dayanır. Yani kanunda yazmayan konularda suç ve ceza olmaz. O nedenle suç duyurusu dikkate alınmaz. Yaşamayan kişilerin verdikleri maddi ya da manevi zararlarla ilgili ne yazılı ne yazısız hukuk kaynaklarında bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durumda hukuk boşluğu vardır. Ancak suçlu olduğu iddia edilen kişinin yaşamı-yor olması doğa kurallarına da aykırıdır. Dava açma şartları gerçekleşmediğin-den dava reddedilir.
Hukuk Kurallarının Yaptırımları
Müeyyide (Yaptırım): Sosyal hayatı düzenleyen normlara aykırı davrandığımızda alacağımız tepkidir. İkiye ayrılır:
a) Manevi Müeyyide: Hukuk kuralları dışındaki sosyal kurallara uymadığımızda karşılaştığımız tepkidir. Örn: ayıplama, küçümseme, dışlama, arkasından ko-nuşma, lakap takma, davet etmeme, saygı göstermeme vb.
b) Maddi Müeyyide: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaştığımız tepkidir. Maddi müdeyyideler kamu gücü tarafından desteklenir.
Maddi Yaptırım Türleri
Hukukun Yaptırımı
Ceza
Cebri İcra
İptal
Hükümsüzlük
Maddi Tazminat
Manevi TazminatTazminat
Tek Taraflı Bağlamazlık
Butlan
Yokluk
Manevi yaptırımı toplum, maddi yaptırımı hakim veya idari makamlar uygular.
püf noktası
İcra ve İflas Hukuku hem özel hukukun hem de kamu hukukunun özelliklerini taşımakta olup Cebri İcra Huku-ku - Takip Hukuku diye de adlandırılmaktadır.
8PEGEM AKADEMİ
A. Ceza: Kanunun suç işleyen kişiye uygulananmasını öngördüğü yaptırım türü-dür. Ör: müebbet hapis, ağır hapis, hafif hapis, ağır para cezası, hafif para cezası, mesleğin tatili, kamu hizmetlerinden mahrumiyet vb. Disiplin cezaları ise belli statü içinde bulunan kimselere hizmet ve içdüzenle ilgili kurallara aykırı davranışta bulun-dukları zaman uygulanan cezalardır.
Disiplin cezaları (Memurlar)
1. Uyarma
2. Kınama
3. Aylıktan kesme
4. Kademe ilerlemesinin durdurulması
5. Devlet memurluğundan çıkarma
B. Cebri İcra: Kişilerin yapmakla yükümlü oldukları davranışları yapmamaları duru-munda kişilere kamu gücü uygulanarak söz konusu davranışın zorla yaptırılmasıdır.
n Askerlik (yapılmadığında zorla yaptırılır)
n Vergi
n Haciz
n Nafaka (ödenmediğinde zorla alınır)
C. Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararın ödetilmesi biçimin-deki yaptırımdır. Haksız fiil ve sözleşme hükümlerine aykırılık sonucu karşı tara-fa zarar verilmişse maddi veya manevi tazminata hükmedilir. Aynen veya nakden ödeme zorunluluğu gelir. Herkes haksız fiiller sonucu verdiği zararı ödemekle yü-kümlüdür. Eğer verilen zarar ölçülebilir nitelikte ise maddi tazminat, eğer şeref, hay-siyet gibi ölçülemeyen şeylere zarar verilirse manevi tazminat yaptırımı uygulanır.
D. Hükümsüzlük: Bir hukuki işlem hukuk kurallarının öngörüldüğü şekilde yapıl-maması ya da kanuna aykırı olarak yapılması halinde hukuki sonuç doğurmama-sıdır. Çeşitli türleri vardır.
n Yokluk
n Butlan
n Tek taraflı bağlamazlık
suçun yaptırımı → ceza
zorla yaptırım → cebri icra
zarar → tazminat
püf noktası
9 PEGEM AKADEMİ
I. Yokluk: Yapılan bir hukuksal işlemin kurucu (şekil) unsurlarında eksiklik olması
durumunda yapılan işlem yok hükmündedir.
n İmzasız senet
n İmam nikahı
II. Butlan: Bir hukuksal iş ya da işlem şekil unsurlarına uygun olarak yapılmış olsa
dahi içeriğinde yani konusunda hukuka aykırıklar, sakatlıklar olması durumudur.
→ Mutlak Butlan (Akıl hastası bir kimsenin evlenmesi, Evli birinin evlenmesi)
(Tamamı sakat)
→ Nisbi Butlan (Sarhoşluk anındaki evlilik)
III. Tek taraflı bağımsızlık: 18 yaşından küçük bir kişiyle, reşit olan kişilerin arala-
rında yaptıkları sözleşmelerin hükümleri, 18 yaşından küçük kişiyi bağlamaz. Ama
karşı tarafı bağlar. Ancak sözleşmeye veli onay verirse her iki tarafı da bağlar. Velisi
onay vermezse her iki tarafı da bağlamaz.
D. İptal: Hukuk kurallarına aykırı biçimde yapılmış olan "idari işlemin" ortadan
kaldırılması için uygulanan müeyyidedir. Ör. Bir öğrencinin hukuka aykırı biçimde
sınavlara girmesine engel olunması, bir kamu kurumu yetkilisinin memuru haksız
biçimde işten çıkarması, arsasına inşaat yapacak vatandaşa inşaat izninin verilme-
mesi vb. durumunda dava açılarak hukuka aykırı işlemin ortadan kaldırılması.
İptal davaları idari yargıda açılır. Türk
yargı sisteminde idari yargı alanında
görevli yüksek mahkeme Danıştay'dır.
İdare mahkemelerinde açılan iptal da-
valarının sonuçlarına karşı Danıştay'a
temyize gidilir.
10PEGEM AKADEMİ
Devlet Memuru Sicil Notuna Karşı Açılacak İptal Davası Dilekçe Örneği
Yürütmenin Durdurulması İstemlidir.
Duruşmalıdır.
……….. İDARE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI’NA
………….
DAVACI………...….: (T.C. Kimlik No)
Adresi……………....:
VEKİLİ……….........:
Adresi……………....:
DAVALI……………:
TEBLİĞ TARİHİ….:
DAVANIN KONUSU: ….. olarak görev yapmaktayım. 2008 yılı sicil notumun 87
olarak düzenlenmesine ilişkin işlemin iptali ile bu işlem nedeniyle yoksun kalaca-
ğım parasal haklarımın yasal faiziyle birlikte tarafıma ödenmesine karar verilmesi
istemidir.
OLAY VE HUKUKİ AÇIKLAMA: ….. olarak görev yapmaktayım. Görevimde başa-
rılıyım. Sicillerim iyi ve çok iyi olup dava konusu işleme kadar herhangi bir disiplin
cezam da bulunmamaktadır. Yürümekte olan soruşturmam bulunmamaktadır.
Sicil notumun çok iyi dereceden aşağı düzenlenmesine dayanak somut bilgi ve
belge bulunmamaktadır.
Yetkili makam tarafından düzenlenmemiştir.
Almış olduğum disiplin cezası ancak sicilde bir hanenin notunu düşürmesi gere-
kirken bu fiil nedeniyle diğer hanelerin de notunun düşürülmesi hukuka aykırıdır.
Hakkımda yapılan soruşturma tamamlanmış ve bir ceza tayin edilmemiştir.
Objektif değildir.
Hukuka aykırıdır.
………
Bu nedenle, işbu davayı açmak zorunda kaldık.
YASAL DELİLLER: 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 657 sayılı Devlet
Memurları Kanunu ve diğer ilgili mevzuat
SONUÇ VE İSTEM:
Açıklanan nedenlerle: ….. olarak görev yapmaktayım. 2008 yılı sicil notumun 87
olarak düzenlenmesine ilişkin işlemin iptali ile bu işlem nedeniyle yoksun kala-
cağım parasal haklarımın yasal faiziyle birlikte tarafıma ödenmesi, ileride avukat
tutmam halinde avukatlık giderleriyle yargılama giderlerinin davalı idare üzerinde
bırakılmasına karar verilmesini istemekteyim.
Gereğini arz ederim.
TARİH:.../.../......
İSİM ...............
İMZA ...............
EKLER: 1- Dava konusu işlem
2- Başvurular
3- Diğer deliller
4- Emsal kararlar
11 PEGEM AKADEMİ
CEZA CEBRİ İCRA TAZMİNAT HÜKÜMSÜZLÜK İPTAL
Kanunlara göre suç işleyen kişilere karşı uygulanan yaptırımdır.
Kişinin hukuk kurallarına göre yapmakla yükümlü olduğu bir şeyi yapmadığında bunun kişiye zorla yaptırılmasıdır.
Kişiler ya da devlet fark etmez herkes başkasına verdiği zararı öde-mekle yükümlüdür.
Bir hukuksal işlemin kanunun öngördüğü şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı olarak yapılması durumunda hukuki sonuç doğurmamasıdır.
Sadece devletin, yani idarenin hukuka aykırı işlemlerine karşı açılan iptal davaları sonucunda verilen kararlardır.
Hapis,Müebbet Hapis, Adli Para cezası, İdari Para Cezası, Men cezası, Kitap okuma cezası
Askeri cezalar:
n Oda, Göz hapsi
n Katıksız Hapis
Disiplin Cezaları:
n Uyarma
n Kınama
n Aylıktan Kesme
n Geçici İşten Çıkarma
n Tamamen işten çıkarma
Şu kişilere disiplin cezası verilebilir:
n Memur
n Asker
n Öğrenci
n Dernek, Siyasi Parti, Sendika, Meslek Odası üyesi vs
Not: İşçilere, ev hanımlarına, belli statüde bulunma-yan kişilere disiplin cezası verilemez.
Örn: Kişiler senet imzaladıklarında bunu vadesinde ödemek zorundadırlar. Ödeme-diklerinde alacaklı, icra dairelerine başvurarak haciz yoluyla cebri icra yaptırır.
Maddi Tazminat:Eğer verilen zarar ölçülebilir nitelikteyse bunun karşılığında ödenen para-sal karşılık maddi tazminattır.Örn: Komşunun camını kırdığımızda camın bedelini aynen ya da nakden ödememiz gerekir.
Yokluk: Kanunun şekil şartı koyduğu bir hukuksal işlemin şekil unsurlarına aykırı olarak yapılması durumunda yok kabul edilmesidir.Örn: İmam Nikahı, Tapu memuru önünde yapılmayan arsa satışı
İptal Yaptırımı Uygulanacak Örnek Durumlar:
n Öğrencinin haksız yere sınava alınmaması
n Memurun haksız yere işten çıkarılması
n Belediyenin kamulaştırma kararının imar kanununa aykırı olması
n Sağlık bakanlığının haksız yere bir ilacın kullanımını yasaklaması kararı
Örn: Kişiler yardım etmediklerinde kötü duruma düşecek yakınlarına nafaka öde-mek zorundadırlar. Öde-mediklerinde nafakaya hak kazanan kişiler bunu zorla tahsil edebilirler.
Butlan: Bir hukuksal iş ya da işlem kanunun öngördüğü şekil şartlarına uymakla be-raber içeriğinin hukuka aykırı olması durumudur.Örn: Ayırt etme gücü olmayan bir kişinin evlenmesi, yabancı uyruklu bir kişinin milletvekili seçilmesi
Manevi TazminatSubjektif ve maddi olarak ölçüleme-yen zararları karşılamak amacıyla ödediğimiz parasal karşılıktır.Örn: Rakip firmanın sahibinin özel yaşantısı hakkında basına yalan bilgiler vererek onu küçük düşüren diğer firma sahibi, haki-min takdir edeceği bir bedeli karşı tarafa ödemek zorundadır
İptal davası idari yargıda açılır.Günlük hayatta, “senedimi iptal et-tirdim”, “Nişan iptal oldu”, “sözleşmem yıl sonunda iptal edilecek” şeklinde kullandığımız iptal sözcüklerinin iptal yaptırımıyla ilgisi yoktur.
Tek Taraflı Bağlamazlık: Sözleşme yapma ehliyetine sahip olmayan bir küçüğün ya da attığı imzadan sorumluluğu olmayan bir kişiyle reşit olan kişilerin aralarında yaptıkları sözleşmeler sadece reşit olan kişiyi bağlar. Karşı tarafı bağlamaz.Örn: 17 yaşındaki bir çocuğun dershaneyle sözleşme imzalaması.
Örn: Askerlik çağı geldiği halde hala askere gitmeyen erkek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları askere cebri icra yoluyla alınırlar.
Örn: Gece 02:00’de arkadaşının evinden ayrılan Sabahattin, modifiye ettiği ve “faça şahin” adını taktığı otomobiliyle Eryaman semtinde dolaşmaktadır. Bir kav-şağa denk gelir. Kavşağın etrafı boş arazi olduğu ve aydınlatma yeterli olduğu için yolun her yanını görebilmektedir. Yol bomboştur. Ama gittiği yöndeki trafik lambası kırmızı yanıyordur.- “Bu ışıkta durana enayi derler.” diyerek yoluna de-vam eden Sabahattin’i bir sonraki kavşakta trafik polisleri beklemektedirler. Çün-kü önceki kavşakta kamera vardır. Kırmızı ışıkta geçtiği tespit edilmiştir. Kendi-sine trafik cezası kesilir.
YORUM: Bu olayda Sabahattin kimseye ne maddi ne de manevi anlamda zarar vermemiştir. Ödediği para verdiği zararın karşılığı değil, hukuk kurallarını çiğne-menin karşılığıdır.
12PEGEM AKADEMİ
Tazminat
Gereği Düşünüldü
Örnek Olay: Hakim olsaydınız ne yapardınız?
Hapisten yeni çıkan Münir eski bir alacağını almak üzere Mümtaz’ın yazıhanesi-
ne doğru sinirli bir halde yürümektedir. O sırada KPSS sınavına hazırlanmakta
olan ve girdiği deneme sınavında süreyi yeterli kullanamadığı için vatandaşlık
bilgisi sorularını yanıtlamaya fırsat bulamayan Emre yolun karşısında duran
Münir’e doğru ilerlemektedir. Emre sürekli kendi kendine söylenirken yolda du-
ran konserve kutusuna tekmeyle vurur. Havalanan konserve kutusu Münir’in ka-
fasına gelir. Olaya çok sinirlenen Münir kızgınlığını dizginlemeye çalışarak:
- Delikanlı dikkat et biraz. (başı belaya bulaşmasın diye kullandığı ses tonunu
biraz daha yumuşatır ve sevimli bir tavırla) Hayırdır canın neye sıkkın böyle? Bir
durum mu var ?
- Sana ne ulan! - Kime dedin sen ulan diye?- Sana dedim ulan!
Artık sinir küpüne dönen Münir belindeki çifte su verilmiş Bursa bıçağını çıkara-
rak Emre’nin gırtlağına sokar. Göz göze gelirler. Münir ağzını tutamaz ve küfret-
meye başlar. Emre’nin ailesi, çevresi ve sosyal durumuyla ilgili çok kötü sözler
söyledikten sonra bıçağını çevirir. Oluk oluk akan kanı gören mahalle sakinleri
durumu polise haber verir. Bir dizi işlemden sonra durum sizin mahkemenize
intikal eder. Münir'i karşınızda gördüğünüzde oldukça şaşırırsınız çünkü Münir’i
daha önce de yargılamış ve 5 yıl hapisle cezalandırmışsınızdır. Görülen davalar
sonucu iş karar aşamasına gelmiştir.
Soru: Hakim olarak Münir’e kaç türlü yaptırım uygulayabilirsiniz? Neden?
a) Maddi Yaptırım
Çünkü:
b) Manevi Yaptırım
Çünkü:
c) Hem Maddi Hem Manevi Yaptırım
Çünkü:
Cevap: Hakim sadece maddi yaptırım uygulayabilir. Manevi yaptırımı sadece
toplum uygular. Münir küfretmiş ve Emre’nin ailesini incitecek sözler söylemiş
olabilir. Bu durumda da yapılacak olan manevi tazminat hükmü vermektir.
13 PEGEM AKADEMİ
Hukukun SistematiğiHukuku bölümlendirmenin temel amacı aranılan kurala kolay ulaşılmasının isten-mesidir. Türk hukuk sisteminde hukuk kuralları Kamu Hukuku , Özel Hukuk olarak ikiye ayrılmaktadır. Bir de bu iki hukuk dalının özelliklerini de barındıran Karma Hukuk bölümlendirmesinden bahsedebiliriz.
Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımının Yapılması: Bir hukuksal uyuşmazlığa devlet kamu gücünü kullanarak müdahale ediyorsa ya da taraflardan biri kamu gücü ve koruması ayrıcalığına sahipse kamu hukukundan bahsedebiliriz. Özel hu-kuk eşit olan taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde uygulanır.
Kamu Hukuku: Devlet > Kişi ya da Devlet = Devlet
Özel Hukuk: Devlet = Kişi ya da Kişi = Kişi
HUKUK
Kamu Hukuku Özel Hukuk
Anayasa Hukuku Medeni Hukuk
• Kişiler Hukuku
• Aile Hukuku
• Miras Hukuku
• Eşya Hukuku
Ticaret Hukuku
• Ticari İşletme Hukuku
• Şirketler Hukuku
• Kıymetli Evrak Hukuku
• Deniz Ticareti Hukuku
• Sigorta Hukuku
İdare Hukuku
Ceza Hukuku
Vergi Hukuku
Borçlar Hukuku
Devletler Özel Hukuku
Devletler Genel (Umumi) Hukuku
İcra İ' as Hukuku
Yargılama Hukuku
Devlet kamu gücünü kolluk görevlileri eliyle kullanır.
Kamu Hukuku - Özel Hu-kuk ayrımı “Kamu Gücü” ölçütüne göre yapılır.
püf noktası
14PEGEM AKADEMİ
n KAMU HUKUKU DALLARI
1. Anayasa Hukuku
Devletin şeklini, yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini ve
vatandaşların temel hak ve ödevlerini düzenleyen hukuk kurallarının tümü Anaya-
sa Hukuku tarafından düzenlenir. Bugünkü anayasamızın kaynağını 1982 tarihli
"Türkiye Cumhuriyeti Anayasası" oluşturmaktadır. Anayasamız bir "başlangıç" ve
yedi bölümden oluşur.
İnsan Haklarına
Saygılı Devlet
İlkesiDemokratik Devlet
İlkesi
Sosyal Devlet
İlkesi
Laik Devlet
İlkesi
Hukuk Devlet
İlkesi
1982 Anayasasının Temel İlkeleri
Atatürk
Milliyetçiliğine
Bağlı Devlet ilkesi
2. İdare Hukuku
Devlet idaresinin, kişilerin idare ile olan ilişkisi ve anlaşmazlıklarını ve kamu hizmet-
lerinin yürütülmesini düzenleyen hukuk kurallarının tümüne “idare hukuku” denir.
İdare hukuku; idari örgüt(idari teşkilat), idari personel ve idari işlemler konularına
ayrılır.
Merkez Teşkilatı
Taşra Teşkilatı
İdari Örgüt
Genel İdare (Merkezi Yönetim) Mahalli İdareler (Yerel Yönetimler)(İl özel idaresi, belediyeler, köyler)
Genel idarenin merkez örgütü Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu ve Bakanlıklardan
oluşur. Bakanlığın en yüksek idari memuru olan müsteşarın siyasi sorumluluğu
yoktur. İl idaresinin başında vali bulunur. İlçe idaresinin başında kaymakam bulu-
nur.
n Taşra teşkilatı ise il ve ilçelerden oluşur.
n Köy, kasaba veya şehir adı verilen belli yerlerde yerleşmiş bulunan halkın yerel
ihtiyaçlarını gidermek üzere çeşitli kamu hizmetlerini yürütmekte olan kuruluşla-
ra "mahalli idareler" denir.
İl özel idaresinin organları: İl meclisi, il encümeni, vali
Belediye idaresinin organları: Belediye başkanı, belediye encümeni, belediye
meclisi
Köy idaresinin organları: Köy derneği, köy ihtiyar heyeti, muhtar
15 PEGEM AKADEMİ
İdari Personel: Kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yapmak
üzere atanan kişilere memur denir.
İdari İşlem: İdarenin idare hukuku alanında bir hukuki sonuç doğurmak veya doğ-
muş olan bir hukuki sonucu belirtmek üzere yaptığı tek taraflı bir işlemdir. Yapıcı
idari işlemlerde, henüz mevcut olmayan bir hukuki sonuç yaratılmaktadır. Örneğin
tüzük, yönetmelik yapma veya memur atama. Belirtici idari işlemlerde ise doğ-
muş bir hukuki sonuç belirtilmektedir. Ör. Diploma düzenleme
İdarenin Denetimi
1. Yargısal denetim: Mahkemeler tarafından yapılan denetimdir.
2. Yargı dışı denetim: İdarenin mali denetimi Sayıştay tarafından yapılır.
TBMM'nin soru, gensoru, meclis araştırması, meclis soruşturması, genel görüşme
yoluyla yaptığı denetim "siyasal denetimidir". Cumhurbaşkanlığına bağlı Devlet
Denetleme Kurulu ordu ve yargı dışında tüm idareyi denetleyebilir.
3. Ceza Hukuku
Suç oluşturan eylem ve davranışların neler olduğunu ve bunlara uygulanacak
cezanın ne olduğunu gösteren hukuk kurallarının tümü ceza hukukunu oluşturur.
Ceza hukukumuzun kaynağını 1 Ocak 2005 tarihli "Türk Ceza Kanunu" oluşturur.
Ancak Türk Ceza Kanunu bütün suç ve cezaları içermez; bunun yanı sıra Askeri
Ceza Kanunu, Kaçakçılık Ceza Kanunu, Dernekler Kanunu, Harçlar Kanunu, Teb-
ligatlar Kanunu vb. kanunlar vardır.
Kanunda suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimse suçlu olarak görülemez. Bu "Ka-
nunsuz suç olmaz." tanımını ortaya çıkarır.
Suçluların cezalandırılmasını toplum adına devlet üstlendiği için, ilişki devlet-birey
arasındadır, bu nedenle ceza hukuku kamu hukukunun alanına girer.
Ceza hukukunun ana konusunu "suç" ve "ceza" oluşturur.
Suç ve Unsurları
Suç, kanunun ceza tehdidiyle yasaklamış olduğu eylemlerdir. Hukuk düzeninin
veya ceza kanunun ihlalidir.
İhmal
İcra
Kanuni Unsur (Tipiklik)
Suçun Unsurları
Maddi Unsur (Hareket)
Taksir
Kast
Manevi Unsur (Kusurluluk)
Bir fiilin suç sayılabilmesi için gerekli olan unsurlardır. Bunlardan biri olmadan suç
oluşmaz.
Suçun Kanuni Unsuru: Fiilin ceza kanunundaki tanıma uygun, olmasıdır. Bu un-
sur "Kanunsuz suç olmaz." ilkesinin sonucudur.
Bir davranışın suç olabilmesi için kanun-da açıkça suç olarak tanımlanmış olması gerekir. Buna “kanunilik” unsuru denir.
Suç ve ceza kanuna dayanır.
püf noktası
16PEGEM AKADEMİ
Suçun Maddi Unsuru: Suçun varlığı için bulunması gereken icra veya ihmal hare-
ketine suçun maddi unsuru denir. Bir şeyi yapmamak şeklinde ise hareket "ihmali
hareket", bir şeyi yapmak şeklinde ise "icrai harekettir."
Suçun Manevi Unsuru: Fiilin kusurlu irade tarafından yaratılmış olmasıdır ki buna
"kusurluluk" denir. Kast, kanunun suç saydığı bir eylemi ve onu meydana getire-
cek hareketin sonuçlarını bilerek ve isteyerek işleme iradesidir. Taksir ise iradi ola-
rak işlenen bir icra ya da ihmal eyleminden, kişi tarafından istenmemiş olmalarına
rağmen kanunun cezalandırdığı sonuçların meydana gelmesidir.
Ceza ve Ehliyet
Ceza, kanunun suç işleyen kimseye uygulanmasını öngördüğü yaptırımdır. TCK,
ceza ehliyetini "ayırt etme gücü" ve "yaş" bakımından özel şekilde düzenlemiştir.
Fiili işlediği zaman şuurunun ve hareketinin serbestliğini kaldıracak surette "akıl
hastalığına" tutulmuş kimseye ceza verilemez.
Suçlunun yaş bakımından ceza ehliyeti kademeli biçimde düzenlenmiştir.
1. Tam Ehliyetsizlik: Fiil işlendiği zaman 12 yaşını bitirmemiş olanlar hakkında
takibat yapılmaz, ceza verilmez.
2. Tam Olmayan Ehliyet
A) 12 yaşını bitirmiş 15 yaşını bitirmemiş küçükler işledikleri suçu fark ve temyiz
edebilecek olgunlukta iseler indirimli ceza alırlar. Ayırt etme güçleri (temyiz kud-
retleri) yoksa ceza verilemez.
B) 15 yaşını bitirmiş, 18 yaşını bitirmemiş küçüklerin ayırt etme gücüne (temyiz
kudretine) sahip oldukları kabul edilir ve indirimli ceza verilir.
3. Tam Ehliyet: 18 yaşın bitirilmesiyle başlar ve tam ceza alırlar. Sağır ve dilsizler
için tam ehliyet 21 yaşını bitirilmesiyle başlar.
İnsan ömrü
Kişilerin 12 yaşına kadar ceza ehliyeti yoktur.
Suç işleyen çocuğun farkında olup olmadığına bakılır. Farkında değilse → Ceza verilmez. Farkındaysa → indirimli ceza verilir.
İndirimli ceza uygulanır.
Tam ceza ehliyeti vardır.
0
12
15
18
100
Fa
rkın
da
de
ğils
e
Fa
rkın
day
sa
Ceza Ehliyeti
Far
kınd
aysa
F
arkı
nda
deği
lse
Taksirli suçlardan hüküm giyenler kamu haklarından mahrum olmazlar. Örne-ğin; oy kulanabilir, memur ve milletvekili olabilirler.
püf noktası
Tam Ceza Ehliyetine sahip olmayan suçlular, cezaevi yerine ıslahevine gönderilir.
püf noktası
17 PEGEM AKADEMİ
Not
-
n 1982 Anayasasında yer alan suç ve cezalara ilişkin esaslar:
1) Suç ve ceza kanuna dayanır (sadece mevzuata bakılır)
2) Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez. Hiç kimse yürürlükte bulunan ka-
nunların suç saymadığı bir fiilden dolayı daha sonra yargılanamaz.
3) Hiç kimse yakınları aleyhine beyanda bulunmaya, şahit olmaya zorlana-
maz.
4) Kanun dışı yollardan elde edilen bulgular delil olarak kullanılamaz.
5) Suçluluğu mahkeme kararıyla sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayıla-
maz. (Masumiyet Karinesi)
6) Hiç kimse sadece sözleşmeden doğan bir yükümlülüğünü yerine getirme-
diği için özgürlüğünden alıkonulamaz. (2001)
7) Ceza sorumluluğu şahsidir. Hiç kimse başkasının işlediği suçtan sorumlu
tutulamaz.
8) Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez. (2004)
9) Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkeme dışında başka bir yargı merci
önüne çıkarılamaz.
10) Hiç kimse için olağanüstü yetkilerle donatılmış özel mahkemeler kurulamaz.
(Kanuni Hakim Güvencesi)
4. Vergi Hukuku
Vergi hukuku, devlet ile kişiler arasındaki mali ilişkiyi inceler. Vergi ise Devletin
kamu harcamaları için kişilerin mal ve gelirlerinden aldığı ekonomik değerdir. Ver-
gide kanunilik esası geçerlidir. Yani devlet kanunda belirlenen biçimiyle vergi top-
layabilir.
Vergide genellik ve adalet ilkesi vardır. “Vergide genellik” herkesten vergi alın-
masını, “vergide adalet” ise alınan vergilerin kişilerin mali gücü göz önünde bulun-
durularak alınmasıdır.
Vergiler, gelir üzerinden alınan vergiler (gelir vergisi, kurumlar vergisi), servet üze-
rinden alınan vergiler(emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, ÖTV, veraset ve intikal
vergisi vb) ve gider üzerinden alınan vergiler (KDV, Banka ve sigorta işlemleri ver-
gisi vb.) biçiminde ayırıma uğrarlar.
Gelir Üzerinden Alınan Vergiler
a. Gelir Vergisib. Kurumlar Vergisi
Gider Üzerinden Alınan Vergiler
a. Katma Değer Vergisib. Banka ve Sigorta İşlemleri Vergisi
Servet Üzerinden Alınan Vergiler
a. Emlak Vergisib. Veraset vergisic. Motorlu Taşıtlar Vergisi
Vergiler
Sosyal Devlet ilkesi gereği herkesten mali gücüne göre vergi alınır.
püf noktası
18PEGEM AKADEMİ
VERGİNİN OLUŞMA SÜRECİ
→ Tarh → Tebliğ → Tahakkuk → Tahsil
Evrakları bilgileri
derleyip topar-
lama
Vatandaşın
bildirmesi
Vergi miktarının
hesaplanıp ortaya
çıkarılması
Verginin
ödenmesi
Anayasamızda vergi ile ilgili üç temel ilke yer alır:
1) Verginin kanuniliği: Vergi kanunla koyulur, kanunla kaldırılır.
2) Vergide adalet: Herkesten mali gücüne göre vergi alınmasını ifade eder.
3) Vergide genellik: Herkes vergi ödemelidir.
Vergide Muafiyet: Bir kişinin vergi dışında bırakılmasına denir.
Vergide İstisna: Bir kanunun vergi dışında bırakılmasıdır. Örneğin, süt üretimi ver-
gi dışında bırakılabilir. Devlet tahvili alındığında ise vergide istisna olur.
5. Devletler Genel (Umumi) Hukuku
Egemenliğe sahip bir devletler arası ilişkileri ve devletler ve milletlerarası kuruluş-
ların birbirleriyle ilişkilerini devletler umumi hukuku(milletlerarası hukuk) düzenler.
Devletin vatandaşlarıyla olan ilişkilerini düzenleyen hukuka iç hukuk, bağımsız bir
devlet ile bir başka devlet veya devletler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuka
dış hukuk denir. İç hukukta üstün irade devlet iken dış hukukta eşitlik söz konu-
sudur. Devletler umumi hukukunun kaynaklarını, andlaşmalar, milletlerarası
teamül, içtihadlar ve doktrin'dir. Andlaşmalar, sözleşme, protokol, senet, misak
gibi isimlerle anılırlar. İçtihatlar ise devletin veya devletlerarası bir kurumun yargı
organlarının kararlarıdır. (Örneğin Lahey'de bulunan Milletlerarası Adalet Divanı)
6. Yargılama Hukuku
Anayasa Yargısı
(ANAYASA MAHKEMESİ)
İdari Yargı
(DANIŞTAY)
Adli Yargı
(Genel Yargı)
(YARGITAY)
Askeri Ceza
Yargısı (ASKERİ
YARGITAY)
Türk Yargı Sistemi
Medeni Yargılama
Hukuku
Ceza Yargılama
Hukuku
Askeri İdari Yargı
(AYİM)
Askeri Yargı
Yargı, hukuk kurallarının bağımsız ve tarafsız mahkemelerce belli bir olaya uy-
gulanmasına denir. Yargılama usulü de bağımsız mahkemelerin adalet dağıtırken
başvuracağı yöntemi anlatır. Türk Yargı Sistemi; Adli Yargı, Askeri Yargı, İdari
Yargı ve Anayasa Yargısı olmak üzere başlıca dört çeşittir. Bu yargı türlerinden
her biri birbirinden bağımsızdır ve bu nedenle aralarında derece farkı yoktur. Yal-
nızca Adli Yargı kapsayıcılığı bakımından daha genel yargı özelliği taşır.
Adli Yargı adli mahkemelerdeki yargıdır. Adli yargı; medeni yargı ve ceza yargısı olarak ikiye ayrılır.
Lozan Antlaşması
Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lausanne (Lozan) şehrinde, Türkiye Büyük Millet Mecli-si temsilcileriyle Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika, SSCB ve Yugoslavya temsilcileri tarafından, Lozan Üni-versitesi salonunda imzalanmış barış antlaşmasıdır.
Medeni YargılamaUsulü Mahkemeleri
n Sulh Hukuk Mah.
n Asliye Hukuk Mah.
n Aile Mah.
n İş Mah.
Ceza YargılamaUsulü Mahkemeleri
n Sulh Hukuk Mah.
n Asliye Hukuk Mah.
n Ağır Mah.
püf noktası
19 PEGEM AKADEMİ
7. İcra ve İflas Hukuku
Sözleşmelerden ve diğer yükümlülüklerinden kaynaklanan borçlarını ödemeyen
kişilerin karşılaşacağı yaptırımları düzenleyen hukuk dalıdır.
İcra memurlarının hukuka aykırı işlemlerine karşı icra - tetkik merciine başvurulur. Ta-
cirler iflasa tabidir. İflas kararını alacaklının talebi üzerine ticaret mahkemesi verir. İflas
eden kişiye “müflis” denir Müflisin haczi caiz tüm malları “iflas masasını” oluşturur.
İcra iflas hukukunun başlıca kaynağını 1932 tarihli “İcra - İflas Kanunu” teşkil eder.
n ÖZEL HUKUK DALLARI
Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini, yani eşitler arası ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarının tümünden meydana gelir.
1. Medeni Hukuk
Kişilerin toplum halinde yaşaması bakımından bir hüküm ve değer ifade eden bü-
tün eylem ve davranışlarını, işlem ve ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarının tü-
müne “medeni hukuk” denir. Medeni hukukumuzun kaynağını, 1 Ocak 2002 yılında
yürürlüğe girmiş olan “Türk Medeni Kanunu” oluşturur.
Medeni Hukukta Hak Kavramı
Hakkın Tanımı ve Türleri
Hak: Mevcut hukuk düzeninin bireylere tanıdığı ve korunmasını sağladığı, uygu-
lanmasını ise bireyin özgür iradesine bıraktığı çıkarlar ve ayrıcalıklardır.
Hakkın yasal olabilmesi hukuka uygunluğuna bağlıdır. Hakkın kazanılabilmesinin
yolu iyi niyet (sübjektif) şartına bağlıdır. Hakların kullanılması ve borçların yerine
getirilmesinde geçerli olan ana ilke ise dürüstlük (objektif iyi niyet)’tür.
Hakkın Kazanılması
Sahiplenme(taşınırlarda)
İşgal(taşınamazlarda)
Hakların Kazanılması
Aslen Kazanma(Doğum, ölüm)
Devren Kazanma(Miras ya da hukuki işlemler yoluyla
kazanılması)
Bir hakkın kişiye bağlanması, bir hak ile kişi arasında bağlantı kurulmasını ifade
eder.
Hukuki Olay
Örneğin;(doğum, ölüm)
Hukuki Fiil
Örneğin;(İkametgahın seçilmesi)
Hukuki İşlem
a. Tek taraflı hukuki işlemlerb. İki taraflı hukuki işlemler
Hakları Doğuran Olgular
İkametgah, bir kimsenin yerleşmek niyetiyle oturduğu yere denir. Bu bakımdan herkesin her halde bir tek ikametgahının bulunması şarttır. Ancak yasalarımız, iktisadi bir amaç güden kişilerin yani ticari ve sınai işletmelerin ika-metgahlarının birden çok olabileceğini kabul etmiştir.
20PEGEM AKADEMİ
a) Hukuki Olay: Gerek insan iradesi gerekse irade dışında meydana gelen, hukuk
düzeninin kendilerine hukuki sonuç bağladığı olaylardır. Örn. Doğum ve ölüm.
b) Hukuki FiiI: İnsan iradesinin ürünü olan ve kendisine hukuki sonuçlar bağlanan
hukuki olaylardır. Örn. Başkasına ait tahtalardan masa yapma, yerleşim yeri kurma.
c) Hukuki işlem: Bir ya da birden fazla kimsenin hukuki sonuç elde etmek üzere
irade açıklamasında bulunmasıdır.
Hakkın Türleri
Nisbi Haklar
n Borç/Alacak Hakkı
Kamusal Haklar
n Kişisel Haklarn Sosyal ve Ekonomik
Haklarn Siyasi Haklar
Maddi Mallar
n Mülkiyet Hakkı
Maddi Olmayan Mallar
n Telif Hakkın Markan Patent Hakkın Fikri Hakn İhtira (buluş) hakkı
Kendi kişiliğimizüzerindeki mutlak haklar
1. Maddi Bütünlüğümüz2. Manevi Bütünlüğümüz 3. İktisadi Bütünlüğümüz
Başkasının kişiliğiüzerindeki mutlak
haklar
1. Velayet Hakkı2. Vesayet Hakkı
Özel Haklar
Mallar Üzerinde Kişiler Üzerinde
Mutlak Haklar
HAK
Mutlak Hak: Herkese karşı ileri sürülebilen haklara denir. (ayni hak)
Nisbi Hak: Sadece taraflar arasında iddia edilebilen haklardır. Borç/alacak hakkı.
Hakkı kaynaklandığı hukuk dallarına göre kamu hakları ve özel haklar olmak üzere
ikiye ayırabiliriz.1
1. Kamu Hakları
Kişisel Haklar Sosyal ve Ekonomik HaklarTC Vatandaşları için
↑Siyasi Haklar
n “Hürriyeti” sözcüğü geçiyorsa kişisel haktır.
n “Basın araçlarının korunması”, basın ile ilgili her şey kişisel hak
n Konut Dokunulmazlığı
n Mülkiyet Hakkı
n “Çalışma Hürriyeti”, çalışma hayatıyla ilgili her şey sosyal-eko-nomik hak
n “Korunması” sözcüğügeçiyorsa sosyal-ekonomik haktır.
n Konut Hakkı
n Toprak Mülkiyeti
n Dilekçe Hakkı
n Vergi Ödevi
n Askerlik hak ve Ödevi
n Mal bildirimi
n Devlet memuriyetine girme hakkı
n Siyasi partilere girme, parti kurma
n Seçme ve seçilme
Karşılıklı olması şartıyla yabancılar da yararlanabilir. (2001 değişikliği)
KARIŞMA!
Negatif Statü Hakları
KARIŞ!
Pozitif Statü Hakları
BEN KARIŞACAĞIM!
Aktif Statü Hakları
tek istinası
tek istinası
21 PEGEM AKADEMİ
a) Kişisel Haklar: Kişinin temel hak ve özgürlüklerine ilişkin haklarıdır. Negatif Sta-
tü Hakları olarak da adlandırılır. Devletin karışmasının istenmediği, devletten izin
istenilen özgürlük haklarıdır. Devlete bir şey yapmama görevi yükler.
n Kişi dokunulmazlığı
n Zorla çalıştırılma yasağı
n Kişi özgürlüğü ve güvenliği
n Özel hayatın gizliliği
n Konut dokunulmazlığı
n Haberleşme özgürlüğü
n Yerleşme ve seyahat hürriyeti
n Din ve vicdan özgürlüğü
n Düşünce ve kanaat özgürlüğü
n Bilim ve sanat özgürlüğü
n Basın özgürlüğü
n Süreli süresiz yayın hakkı
n Basın araçlarının korunması
n Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlan-
ma hakkı
n Düzeltme ve cevap hakkı
n Dernek kurma özgürlüğü
n Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
n Mülkiyet Hakkı
n Hak arama özgürlüğü
n Kanuni hakim güvencesi
n İspat hakkı
n Temel hak ve özgürlüklerin kullanılması
b) Sosyal ve Ekonomik Haklar: Kişinin devletten talep ettiği/istediği haklardır.
Pozitif statü hakları olarak da adlandırılır. Devlete bir şey yapma görevi yükler.
n Ailenin Korunması
n Eğitim Hakkı
n Kıyılardan yararlanma
n Toprak mülkiyeti
n Tarım hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması
n Kamulaştırma, devletleştirme
n Çalışma hakkı
n Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
n Sendikal faaliyet hakkı
n Toplu İş Sözleşmesi hakkı
n Grev ve Lokavt hakkı
n Ücrette adaletin sağlanması
n Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması
n Konut hakkı
n Gençliğin korunması
n Sporun geliştirilmesi
Grev, daha fazla hak almak ya da mevcut haklarını korumak için işçinin işyerindeki üretimi durdurma-sıdır. Grev; işverenin, işçinin gücü sebebiyle çekin-diği bir olgudur.
Türkiye’de sendikal yasa 1947 ‘de ve ilk toplu söz-leşme ve grev hakkı 1961 Anayasasına 1963 ‘te geçirilmiştir. 1982 Anayasasında da sosyal ve eko-nomik hak olarak düzenlenmiştir.
22PEGEM AKADEMİ
n Sosyal güvenlik hakkı
n Tarih kültür ve doğa varlıklarının korunması
c) Siyasi Haklar ve Ödevler: Katılım haklarıdır. Aktif Statü hakları olarak da adlan-
dırılır. Kişilerin devlet yönetimine dahil olma araçlarıdır.
n Türk vatandaşlığı
n Seçme ve seçilme hakkı
n Siyasi faaliyette bulunma hakkı
n Parti kurma, partilere girme ve partilerden çıkma
n Devlet memuriyetine girme
n Vatan hizmeti
n Vergi Ödevi
n Dilekçe Hakkı
2. Özel Haklar
Bireyler arası ilişkilerde kullanılan haklardır.
İçeriklerine Göre Haklar
A) Mutlak Haklar: Sahiplerine çok geniş yetkiler veren haklardır.
a) Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar
b) Kişiler Üzerindeki Mutlak Haklar
B) Nisbi Haklar: Bu haklar genellikle borç ve alacak ilişkisinden kaynaklanan hak-
lardır.
Konularına Göre Haklar
A) Malvarlığı Hakları: Bireyin para ile ölçülebilen haklarıdır. Örneğin mülkiyet hak-
kı, rehin hakkı, telif hakkı
B) Şahsiyet Hakları: Paraya çevrilemeyen, manevi değeri olan haklardır. Bu hak-
lar devredilemez ve miras yoluyla da olsa başkasına devredilemez. Örneğin anne
ve babalarının çocukları üzerindeki velayet hakları, bireylerin şeref ve onuru bu tür
haklardandır.
Kullanacak Kişiye Göre Haklar
A) Kişiye Bağlı Haklar: Bunlar devredilmesi mümkün olmayan haklardır.
Örneğin:
n Nişanın bozulmasını isteme
n Ergin olmayı talep etme
n Adının değiştirilmesini isteme
n Boşanma davası açma
B) Kişiye Bağlı Olmayan Haklar: Bunlar devredilebilen haklardır. Örneğin: Mal-
varlığı hakkı, miras hakkı, alacak hakkı, mülkiyet hakkı
23 PEGEM AKADEMİ
Amaçlarına Göre Haklar
A) Yenilik Doğuran Haklar
a) Kurucu Yenilik Doğuran Haklar: Hak sahibinin tek taraflı olarak yaptığı bir
irade beyanı ile yepyeni bir hukuksal durumun oluşmasıdır. Örneğin : Kira kontratı
yapmak
b) Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar: Yeni bir hukuksal durum yaratmayan, an-
cak mevcut hukuksal durumda değişiklik yapan haklardır. Örneğin: Bir mağazadan
aldığınız herhangi bir ürünün bozuk çıkması halinde bozuk malın satış bedelinin
düşürülmesini isteyerek sahip olmanız durumunda hukuksal durumda değişiklik
olur.
c) Bozucu Yenilik Doğuran Haklar: Hak sahibinin iradesi ile mevcut hukuksal
yapının tamamen bozulması durumudur. Örneğin: Bir görevlinin istifa etmesi.
Evlenme : Kurucu Yenilik Doğuran Hak
Nişanlanma: Değiştirici Yenilik Doğuran Hak
Boşanma : Bozucu Yenilik Doğuran Hak
B) Alalade Haklar
Kullanılması ile yeni bir hukuksal durum getirmeyen sıradan haklardır. Örneğin:
Anne babanın çocuğuna nasihat verme hakkı.
Hakkın Korunması
1. Devlet Eliyle Korunma: Modern hukuk sistemlerinde esas olan hakkın devlet
eliyle korunmasıdır. Ancak kişinin hakkı o anda ihlal ediliyorsa yani hakkın zarar
görmesi ya da kaybedilmesi durumu söz konusuysa o anda kişinin devletin adli
idari ve yargı mercilerine gitme şansı ve zamanı yoksa ölçülük ilkesine uyarak ve
her hal ve şartta makul düzeyde kuvvet uygulayarak kişinin kendi hakkını kendi
eliyle de koruması mümkündür.
2. Kişi Eliyle Hakkın Korunması:
a) Meşru Müdafaa: Haklı savunma
b) Zaruret Hali: Zorda kalma durumu
c) Kuvvet Kullanma: Hakkını güç kullanarak koruma
A) Kişiler Hukuku
Kişi ve Kişi Türleri: Kişilerin türlerini, ehliyetlerini, kişisel durumlarını, yakınları ile
olan ilişkilerini (hısımlığı), belirli bir yerle olan ilgilerini(yerleşim yeri), kişiliğin baş-
langıcı, sona ermesi ve korunmasını düzenleyen medeni hukuk koludur.
Kişiler; gerçek kişiler ve tüzel kişiler olmak üzere ikiye ayrılır. İnsanlar gerçek ki-
şilerdir. Dernek, sendika,vakıf,siyasi parti, meslek odası ve kamu kurumları gibi
insanların bir araya gelerek oluşturdukları kişiliklere ise tüzel kişiler denir.
1. Gerçek Kişiler
Gerçek Kişiliğin Başlangıcı
Gerçek kişilik tam ve sağ doğumla başlar. Kişinin hakları ise sağ doğmak şartıyla
anne karnına cenin olarak düştüğü anda başlar. Anne karnında doğumu beklenen
çocuğa hukukta "cenin" denir. Çocuk sağ doğmak şartıyla ana rahmine düştüğü
Hakkın kişi eliyle koruna-bilmesi için saldırının ani olması ve o anda devletin adli, idari ve kolluk mercile-rine haber verme şansı ve zamanının bulunmaması gerekir.
püf noktası
24PEGEM AKADEMİ
andan itibaren medeni haklardan yararlanır yani hak ehliyetine sahip olur. Çocuğun
kişilik kazanıp kazanmaması özellikle "miras hukuku" bakımından önemlidir.
Gerçek Kişilerde Hak Ehliyeti
Medeni haklardan yararlanma ehliyetidir. Borçların sahibi olabilme iktidarıdır. Do-
ğumla kazanılır. Pasif bir haktır. Herkes hak ehliyetine sahiptir. Buna "genellik ilke-
si" denir. Herkes eşit hakka sahiptir. Buna da "eşitlik ilkesi" denir.
Fiil ehliyeti; hukuki işlem ehliyeti, haksız fiilden sorumlu olma ehliyeti ve dava eh-
liyetini kapsar.
Gerçek Kişilerde Fiil Ehliyeti
Medeni hakları kullanma ehliyetidir. Bir şahsın bizzat kendi fiil ve muameleleriyle
kendi lehine haklar, aleyhine borçlar yaratabilme iktidarıdır.
3 Temel Şartı vardır:
1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak: Bir kişinin fiil ve muamelelerinin sebebi-
ni, sonuçlarını, kapsam ve etkilerini önceden görebilme ve bunlara uygun hareket
edebilme iktidarıdır. Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran nedenler, akıl zayıflığı,
akıl hastalığı, yaş küçüklüğü, sarhoşluk ve buna benzer (afyon, kokain, eroin alma,
ateşli hastalık) hallerdir.
2. Kısıtlı Olmamak: Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, savurganlık, alkol ve uyuşturucu
maddi bağımlılığı, kötü yaşam tarzı, kötü yönetim, bir yıl veya daha uzun süreli
özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olma; yaşlılık veya sakatlığı, deneyimsiz-
liği sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemeyen kişilere vasi atanır ve bu kişilere
"kısıtlı" denir.
3. Ergin Olmak
a) 18 Yaş normal erginlik: Gerçek kişiler kısıtlı olamamak ve ayırt etme gücüne
sahip olmak şartıyla 18 yaşını doldurduklarında ergin sayılırlar.
b) 17 Yaş evlenme erginliği: Kişiler aile izniyle 17 yaşında da evlenerek ergin-
lik kazanabilirler.
c) 16 yaş fevkalade evlenme erginliği: Evlenmeye mücbir bir sebebin ortaya
çıkması durumunda mahkeme kararıyla evlenerek ergin kılınmak mümkündür.
d) 15 yaş mahkeme kararıyla sınırlı erginlik: Küçüğün açıkça çıkarına olan
bir durumda mahkeme küçüğü sadece belli konularda işlem yapma yetkisine
kavuşturabilir. Ancak bu kişi tam olarak ergin sayılmaz, örneğin evlenemez.
Bunun için:
a) Küçüğün 15 yaşını bitirmiş olması
b) Küçüğün isteği
c) Velinin rızası
d) Küçük vesayet altında ise "vasinin dinlenmesi"
e) Küçüğün menfaatinin bulunması
Not
Kişinin evlenebilmesi için fiil
ehliyetine sahip olması gerekir.
Hak Ehliyeti tam ve sağ doğmak koşuluyla ana rahmine cenin olarak düşüldüğünde başlar.
püf noktası
25 PEGEM AKADEMİ
Bir kimsenin fiil ehliyetine sahip olabilmesi için
Dava Ehliyeti
Haksız fiilden sorumlu olma
ehliyetiHukuki İşlem ehliyeti
Tam ehliyetliler (ayırt etme gücüne sahip, ergin ve kısıtlı bulunmayan kişiler)
VAR VAR VAR
Tam ehliyetsizler Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar Ör.Akıl hastaları
YOK
YOK (İstisnası kusursuz
sorumluluk halleri)
YOK
Sınırlıehliyetliler
a.Tasarruf yetkisi sınırlandırılmış evli kişiler
b. Kendilerine yasal danışman atanmış olan-lar “Ehliyetlilik asıl ehliyetsizlik istisnadır.”
VAR VAR
1. Hakim eşlerden birinin taşınmaz üzerinde tasarruf yetkisini kaldırırsa, durumun tapu kütüğüne şerh edilmesine karar verebil-ir. Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinin doğan mali yükümlülüğün yerine getirilmesini gerektirdiği ölçüde, eşlerden birinin istemi üzerine hakim, belirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapabileceğine karar verir. Evli kişi bunun dışındaki işlemleri tek başına yapabilir.
2. Kendisine yasal danışman atanmış olanlar dava açma ve sulh; taşınmazların alımı, sa tımı, rehnedilmesi, bunlar üzerinde ayni hak kurulması kıymetli evrakın alım, satımı, ödünç verme ve alma, bağışlama, kefil olma, kam biyo taahhüdü altına girmede yasal danışmanın olumlu iznini almak zorundadır. Diğer işleri tek başına yapabilir.
Sınırlıehliyetsizler
a. Ayırt etme gücüne sahip küçükler (15 yaşındaki çocuk)
b. Ayırt etme gücüne sahip kısıtlılar (Kendi-sine vasi atanan kişi)
VAR VAR
Sınırlı ehliyetsizler kendilerini borç altına sokan muameleleri tek başına, bizzat yapamazlar. Satım, kira, eser, hizmet akdi gibi sözleşmeleri yapamazlar. Yaparlarsa tek taraflı bağlamazlık müeyyidesine tabi olurlar. Bu gibi muameleleri veli ya da vas-inin izniyle. yaparlar. Kefalet, bağış yapma, vakıf kurma asla yapamayacakları yasak işlemlerdir.
Kendilerini borç altına sokmayan menfaat sağlayan işlemler, karşılıksız kazanmaları yasal temsilcinin rızasına gerek olmadan, biz zat yapabilirler. Nişanı bozma, tanıma ve babalık davası açma, ergin kılınma isteminde bulunma yine rıza gerektirmeyen “şahsa” sıkı sıkıya bağlı haklardır. Tek başına bu işlemleri yapabilirler.
Not
26PEGEM AKADEMİ
Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi
Ölüm
Ölüm Karinesi Birlikte Ölüm Karinesi
Ölüm tehlikesi içime kaybolma
Uzun süre haber almama
Gaiplik (Kayıp)
Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi
Ölüm
a) Ölüm Karinesi: Ağır ölüm tehlikesi halinde kaybolan ya da öldüğüne kesin göz-
le bakılan kişilerin ölmüş kabul edilmesidir.
b) Birlikte Ölüm Karinesi: Bir kaza ya da olayda ölen kişilerden hangisinin önce
hangisinin sonra öldüğü bilinemiyorsa hepsinin aynı anda ölmüş kabul edilmesi-
ne denir. Bu durum miras hukuku açısından önemlidir.
Karine: Bir şeyin öyle olup olmadığı bilinmese dahi o şeyin öyle olduğunun kabul
edilmesine denir.
Gaiplik: Ağır ölüm tehlikesi halinde kaybolan ya da kendisinden uzun zaman haber
alınamayan kişilerin belli bir süre geçtikten sonra ölmüş kabul edilmelerine denir.
Ağır ölüm tehlikesi halinde 1 yıl beklenir. 1 yıl sonunda miras mirasçılara teminat kar-
şılığı verilir. Mirasın mirasçılara tam olarak geçmesi için 5 yıl daha geçmesi gerekir.
Haber alamama durumunda 5 yıl beklenir. Mirasın mirasçılara tam olarak geçmesi
için 15 yıl daha geçmesi gerekir.
Her durumda gaibin 100 yaşını doldurması durumunda süre biter.
2. Tüzel Kişiler
Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere, birden fazla kişinin bir araya gelerek oluştur-
dukları, kendine özgü hak ve borçlara sahip olabilen kişi ya da mal topluluklarıdır.
(Dernekler, siyasi partiler, meslek odaları kişi toplulukları olmasına karşın vakıflar,
ticari şirketler mal topluluklarıdır.)
Özel Hukuka Tabi Kamu Hukukuna Tabi
Kişi Topluluğu yapısında olanlar
n Dernek(Medeni Hukuk)
n Sendika(İş Hukuku)
n Ticari Şirketler (Ticaret Hukuku)
n Meslek Odaları
n Siyasi Partiler
n İl Özel İdaresi
n Belediye
n Köy İdaresi
Mal Topluluğu yapısında olanlar
n Vakıflar (Medeni Hukuk)
n Üniversiteler
n TRT, TÜBİTAK, YÖK
n KİT
Anayasa Hukuku
Ölüm karinesi idari karar, Gaiplik mahkeme kararıdır.
püf noktası
Vakıflar mal topluluğu yapısındadır.
27 PEGEM AKADEMİ
Tüzel Kişiliğin Başlangıcı
Tüzel kişilik üç sisteme kurulabilir.
1. Serbest Kuruluş Sistemi: Herhangi bir yerden izin almaksızın sadece ilgili
yerlere bildirimde bulunularak tüzel kişilik oluşturulur.
Dernekler, Sendikalar, siyasi partiler serbest kuruluş sistemi ile kurulur (izin al-
maksızın).
2. İzin Sistemi: Belli kurumlardan izin alarak tüzel kişiler kurulur.
3. Tescil Sistemi: Bir yere sicil kaydettirerek kurulmalıdır. Örneğin vakıflar vakıf
siciline, ticari şirketler ticari siciline kaydedilerek kurulurlar.
Not
Not
Tüzel Kişilerde Fiil Ehliyeti
Tüzel kişiler hukukun zorunlu kıldığı organlara sahip oldukları anda fiil ehliyetine
sahip olurlar.
Zorunlu organlar:
1. Yönetim Kurulu
2. Denetim Kurulu
3. Genel Kurulu
Tüzel kişiler, fiil ehliyet-lerini, kanunen zorunlu organları eliyle kullanırlar.
püf noktası
28PEGEM AKADEMİ
Tüzel Kişiliğin Çeşitleri
1. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri
Kuruluşları, çalışmaları ve sona ermeleri tamamen kamu hukukuna göre düzenle-
nen kişiliklerdir. Özellikleri:
n Kanun ve kanunların gösterdiği yetkiye dayanarak kurulurlar
n Malları devlet malı statüsündedir
n Gücünü devletten alır
n Vesayet yönetimine tabi değildir
n Kendi içinde üçe ayrılır
a) Yerel Yönetim Kuruluşları:
n Belediyeler
n Köyler
n İl Özel İdaresi
b) Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşları
n Kamu İktisadi Teşekkülleri
n Üniversiteler
n Yüksek Öğretim Kurumu
n Hizmet Veren Kamu Kurumları
c) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları
n Baro
n Ticaret Odaları
n Tabip Odaları
n Ziraat Odaları
2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri
Bireyler tarafından özel hukuk esasına göre kurulan kişiliklerdir. Kazanç paylaşımı
açısından kendi içerisinde iki gruba ayrılır.
a) Kar Amacı Güdenler: Anonim, limited, komandit vb. kâr amacına yönelik
ticari tüzel kişiliklerdir.
b) Kar Amacı Gütmeyenler:
1. Dernekler:
n Kişi topluluğudur.
n En az yedi kişiden oluşur.
n En çok üye sayısı sınırlaması yoktur.
2. Vakıflar:
n Mal topluluğudur.
n Kişilerden oluşmadığı için kendine özgü organları vardır.
Türk Medeni Kanununda Tüzel Kişilikle İlgili Hükümler
n Amacı hukuka ve ahlaka aykırı olan topluluklar tüzel kişilik kazanamazlar.
n Tüzel kişilikler cins, yaş ve hısımlık gibi insana özgü özelliklerin dışında insanla-
rın sahip olduğu tüm hak ve borçlara sahiptir.
Kamu tüzel kişiliği kanunla ya da kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanarak kurulur.
püf noktası
29 PEGEM AKADEMİ
n Tüzel kişilikler yasal organlara sahip olmakla fiil ehliyetine kavuşurlar.
n Tüzel kişinin iradesi organları vasıtasıyla açıklanır.
n Organlar fiil ve eylemleri ile tüzel kişiyi borca sokabilirler.
Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi
İnfisah
(Dağılma)
Tüzel Kişiliğin
Sona Ermesi
Mahkeme Kararıyla Zorunlu Organları Kararıyla Tüzel Kişilik
Kendiliğinden dağılır
Fesih (Dağıtılma)
Fesih (Dağıtılma): Bir derneğin tüzel kişiliğinin bir kararla ortadan kaldırılmasıdır.
Kural, derneklerin mahkeme kararıyla feshidir. İstinaden milletlerarası kuruluşların
feshine içişleri Bakanlığının önerisiyle "Bakanlar Kurulu" karar verir. Dernek ve va-
kıfların kapatılmasına karar veren mahkeme Asliye hukuk mahkemesidir. Siya-
si partileri Anayasa mahkemesi kapatır. Derneklerin feshi kararını "dernek genel
kurulu" verir.
İnfisah (Dağılma): Derneğin tüzel kişiliğinin herhangi bir işleme veya karara gerek
olmaksızın kendiliğinden sona ermesidir. Kendiliğinden dağılma halini tespit der-nek merkezinin bulunduğu yerin en büyük mülki idare amirinin kararıyla olur.
İnfisah (Dağılma)
a. Dernek gayesinin gerçekleşmesib. Kuruluş gaye ve şartlarını kaybetmesic. Sürenin geçmiş olmasıd. Yönetim kurulunu kuramayacak hale
gelmesie. Borçlarını ödemede aciz hale gelmesif. İki defa üst üste olağan genel kurul
toplantısının yapılmamış olmasıg. Tüzüğün yayınından itibaren 6 ay içinde
ilk genel toplantısını yapmaması
Fesih (Dağıtılma)
a. Kendi yetkili organının (genel kurulun) kararıyla
b. Yargısal bir kararla (Asliye hukuk mahke-mesi kararı)
1. Amacının ahlaka, adaba ve hukuka aykırı hale gelmesi
2. Dernekler Kanunu'nun emredici hükümlerine aykırılık
3. Suç kaynağı haline gelme
c. İdari bir kararla (Bakanlar Kurulu Kararı)
Derneklerde Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi
B) Aile Hukuku
Aile ilişkileri diyebileceğimiz ilişkileri düzenleyen medeni hukuk koludur. Başlıca
inceleme konuları; nişanlanma, evlenme, eşlerin karşılıklı hak ve borçları, boşan-
ma ve evliliğin sona erme sebepleri, ana babanın çocuklarının şahısları, malları
üzerindeki hak ve yükümlülükleri(velayet), soy bağı, korunmaya muhtaç kişilerle
ilgili koruma önlemleri(vesayet) vb.
Siyasi partilerin tüzel kişi-liğine normal mahkemeler değil Anayasa Mahkemesi karar verebilir.
püf noktası
30PEGEM AKADEMİ
Nişan: Evlenme vaadiyle yapılan sözlü sözleşmedir. Nişanı bozan taraf aldığı
hediyeleri iade ve yapılan masrafları tazminle sorumludur.
Kan Hısımlığı
Kan bağından meydana gelen ve birbirlerinden üreyenlerin arasındaki hısımlıktır.
Medeni kanunun 17. maddesi kan hısımlığını üst soy - alt soy ve yan soy hısımlığı
olmak üzere ikiye ayırmaktadır.
1. Üst soy - Alt soy Hısımlığı
Birbirlerinden üreyenler arasındaki hısımlıktır. Kendilerinden ürenen kimseler üst
soy, anne, baba, dede, Anneanne, babaanne v.s, bir kimseden üreyenlere alt soy
(çocuk, torun, torun çocukları) hısımlığı denir.
Dede - Babaanne - Anneanne
↑
Anne - Baba
↑
Ahmet
↓
Çocuk
↓
Torun
↓
Torun Çocuğa
Üst soy
Alt soy
2. Yan soy Hısımlığı
Ortak bir kökten gelenler arasındaki hısımlıktır. Örneğin kardeşler birbirlerinin yan
soy hısmıdır. Yeğen - teyze, yeğen - hala vs yan soy kısımlarıdır.
Ahmet - Ayşe Teyze
Hala
Dayı
Amca
Yan soy
Yan soyAnne - Baba
Aynı ortak kökten gelenler arasındaki hısımlık tam kan yan soy hısımlığıdır. Ancak
sadece bir tek kökün ortak olduğu yan soy hısımlığı yarım kan yan soy hısımlığı
olarak adlandırılır. Örneğin anne ve baba bir kardeşler arasında tam kan yan soy
hısımlığı varken sadece anne bir baba aynı kardeşler arasında yarım kan yan soy
hısımlığı vardır.
Kan Hısımlığında Derece
Kan hısımlığında derece doğum sayısı ile belirlenir. Anne - Baba ve çocukları bi-
rinci dereceden hısım, Dede - Anneanne - Babaanne ve torunlar ikinci dereceden
hısımdır.
31 PEGEM AKADEMİ
Yan soy hısımlıklarında ise kişileri ortak köke bağlayan doğum sayısı dereceyi be-
lirler.
Örneğin iki kardeşi ortak köke bağlayan iki doğum vardır. Doğumlardan biri bir
kardeşin diğeri ise diğer kardeşi doğumudur. Öyleyse iki kardeş ikinci dereceden
yan soy hısımıdır.
C) Miras Hukuku
Bir kimsenin ölümünden sonra para ile ölçülebilecek bütün hak ve borçlarının yani
terekesinin kimlere ve nasıl geçeceğini düzenleyen hukuk kurallarından oluşur.
Miras(tereke) miras bırakanın(muris) mal varlığının toplamıdır.
Muris: Miras bırakan kişiye muris denir.
Varis: Miras kalan kişiye denir.
Tereke: Miras kalan hak, mal ve borçlar toplamına tereke denir.
D) Eşya Hukuku
Eşya hukukunun konusunu büyük ölçüde ayni haklar oluşturur.
Ayni hak; eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve her-
kese karşı ileri sürülebilen haktır.
Malik: Eşyanın sahibine malik denir.
Zilyet: Eşyanın mülkiyetini elinde bulundurmamak koşuluyla kullanma hakkını elinde bulundurmak.
Hüsnü Niyet (İyi Niyet): Hakların kazanılmasında sübjektif iyi niyet, hakların
kullanılmasında ve borçların yerine getirilmesinde ise objektif iyi niyet kuralları
geçerlidir.
B kişi (zilyet)
C'ye sattı
Sahibinin elinden isteğiyle çıkan eşya (malik)
C iyi niyetli ise mülkiyeti kazanır.
C mülkiyeti asla kazanamaz.
C kötü niyetli ise mül-kiyeti kazanamaz.
C'ye sattı
B kişi
Sahibinin elinden isteği dışında çıkan eşya
2. Borçlar Hukuku
Kişiler arasındaki borç ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır. Borç ilişkisi, hukuki
işlemlerden(satım, alım, vekalet vb.), haksız fiillerden (bir kimsenin otomobilini çiz-
mek, bir kimseyi yaralamak gibi eylemlerden) veya sebepsiz zenginleşmekten do-
ğabilir.Borç ilişkisinde taraflardan birine “alacaklı”, diğerine “borçlu” denir. Borçlunun
yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranışa “edim” denir.
32PEGEM AKADEMİ
Alacaklı Borçlu Edim
Borç İlişkisinin Unsurları
Alacaklı: Borç ilişkisine dayanarak borçludan kendisine bir edimde bulunmasını
isteme yetkisine sahip bulunan taraftır.
Borçlu: Borç ilişkisi nedeniyle alacaklıya edimde bulunma yükümlülüğü altına gi-
ren taraftır.
Edim: Borcun konusudur. Borç ilişkisi dolayısıyla alacaklının borçludan isteyebile-
ceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimidir. Edim
meşru olmalı, ahlaka, adaba, kanuna (hukuka) uygun olmalı, belli edilebilir ve imkan
dahilinde olmalıdır.
Edimin yerine getirilmesine “ifa” denir. Edim üçe ayrılır;
n Yapma edimi
n Yapmama edimi (Örn: Bir kişiye bir işi yapmaması karşılığında para vermek)
n Verme edimi
Talep hakkı: Alacaklının borçludan edimini yerine getirmesini isteme yetkisidir. Ta-
lep hakkı yargı organları vasıtasıyla kullanılırsa buna da “dava hakkı” denir.
Vermek Yapmak Yapmamak
Edimin Konusu
Borcun Doğması:
Sebepsiz zenginleşmeHukuki sözleşmeicap → kabul
Haksız fiil
Borcu doğuran olaylar
A. Hukuki Sözleşmeden Doğan Borçlar
Sözleşme (Akit, mukavele): İki tarafın hukuki sonuç elde etmek üzere iradelerini
karşılıklı ve uygun surette açıklamalarıdır. Sözleşmenin meydana gelebilmesi için
karşılıklı ve birbirine uygun surette yapılmış 2 irade açıklamasına ihtiyaç vardır. Bu
irade açıklamalarından birine “icap”, diğerine “kabul” denir.
İcap: Sözleşmenin doğmasını sağlamak üzere yapılan tekliftir. İlk irade açıklama-
sıdır. icap, bir kişiye veya tüm kamuya yapılabilir. Sözleşmenin esaslı noktalarını
içermeli ve icapla bağlılık isteği kesin surette yansıtılmalıdır. İcap kural olarak icap-
çıyı bağlar. Etiketli mal sergilenmesi icaptır.
İcaba Davet: İcapçı icabla bağlılığını belli etmemişse son söz söylenmemişse söz
konusudur. Ör: Etiketsiz mal sergilenmesi, fiyat gösterilmeksizin reklamlar ve ilan-
lar yapmak, tarife, katalog ve cari fiyat listeleri göndermek.
İcap ile icaba daveti karış-tırmamak gerekir. İcapta sözleşmenin tüm unsurları yer alır. Unsurlarda eksiklik varsa icaba davet olur.
püf noktası
33 PEGEM AKADEMİ
Hazır olanlar arasında süresiz icap. (kabulcü der-hal kabul etmezse icapçı icabıyla bağlı değildir)
Hazır olmayanlar arasında süresiz icap
a. İcabın kabulcüye gitmesi için geçecek zaman
b. Kabulcünün düşünmesi için geçecek zaman
c. Kabul haberinin icapçıya ulaşması için geçecek zaman.
Bu üç süre boyunca icapçı icabıyla bağlıdır.
İcap
Süreli icap (icapçı, sürenin sonuna kadar icabıyla bağlıdır).
Süresiz İcap
İcapçının kabulünden önce ölmesi veya fiil ehliyetini kaybetmesi icabın geçersiz
olması sonucunu doğurmaz, ölüm halinde icapçının mirasçıları onun yerine geçer.
Fakat icapçının kişisel edimi varsa mirasçılar bu edimle bağlı değildir.
Kabul: Sözleşmenin kurulması için yapılması gerekli icaba uygun irade açıklama-
sıdır. Kabul açık olabileceği gibi tavır ve davranışlarla da ifade edilen örtülü (zımni)
kabul olabilir. Ör: Minibüse bindiğimizde şöföre yol ücretini kabul ettiğimizi açıkça
belirtmemiz gerekmez. Hizmetten faydalanmamız yol ücretini kabul ettiğimiz anla-
mına gelir.
Hazırlar Arasında Sözleşme: Kabulün açıklandığı an meydana gelir.
Hazır Olmayanlar Arasında Sözleşme: Kabul haberi icapçıya vardığı an kurulur. Varma teorisi kabul edilmiştir. Fakat sözleşme hükümlerini kabul haberinin gön-derildiği andan itibaren doğurmaya başlar. Özellikle faiz hesaplarında sözleşme hükümlerinin doğduğu an önemlidir.
B. Haksız Fiilden Doğan Borçlar
Haksız fiil, hukuk düzenin uygun bulmadığı zarar verici fiillerdir. Haksız fiil ile zarara
uğramış kişi ile fail arasında borç ilişkisi doğar. Buna haksız fiil (akit dışı) sorumlulu-ğu denir. Haksız fiil sorumluluğunun bulunması için failin kusuru gerekir.
Hukuka aykırılık Kusur
Zararİhmal
Manevi Zarar
Kast
Maddi Zarar
İliyet Bağı
Haksız Fiilden Doğan Borçların Şartları
a. Hukuka Aykırılık: Kişilerin malvarlıksal ve kişisel varlıklarını doğrudan doğ-
ruya koruyan emredici davranış kuralının ihlalidir. Ör: Bir kimsenin malına za-
rar vermek, tarladaki ekinleri çiğnemek, bir kimseyi öldürmek. Meşru müdafaa,
(haklı savunma) ızdırar hali, özel hukukun tanıdığı bir hakkın kullanılması, kamu
kudretinin kullanılması, mağdurun zarara önceden razı olması, emrin icrası ve
Haksız fiilin yaptırımı tazminattır.
püf noktası
34PEGEM AKADEMİ
üstün nitelikteki özel ya da kamu yararının bulunması zarar verici fiili hukuka
uygun hale getirir.
b. Kusur: Hukuka aykırı sonucu istemek (kast) veya bu sonucu istememekle
beraber, hukuka aykırılıktan kaçınmak için iradeyi yeterli derecede yormamaktır
(ihmal)
c. Zarar: Bir kimsenin malvarlığından kendi rızası olmaksızın meydana gelen
eksilmedir. Maddi zarar fiilen uğranılan zarar ya da yoksun kalınan kardır. Ma-
nevi zarar haksız saldırı nedeniyle duyulan acı ve elemdir.
d. İlliyet Bağı: Hukuka aykırı fiil ile zarar arasında bir nedensellik (illiyet) bağının
bulunması gerekir.
Haksız fiilden doğan edim (borç) TAZMiNATTIR. Maddi veya manevi olabilir. Maddi
tazminat aynen tazmin veya nakden tazmin şeklinde olur.
C. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borçlar
Sebepsiz zenginleşme. bir kimsenin malvarlığının haklı bir sebep olmaksızın diğer
bir kimsenin malvarlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir.
Zenginleşme Fakirleşme İliyet Bağı(Nedensellik bağı)
Haklı bir sebebin bulunmaması
Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borçlar
Sebepsiz zenginleşmeden doğan borç geriye verme (iade) borcudur. Zenginleşe-
nin iade borcu, fakirleşen tarafından açılan sebepsiz zenginleşme davası ile olur.
Bu dava bir ve on yıllık zamanaşımına tabidir.
Borç İlişkisinin Özellikleri
1) Borç ilişkisi nisbidir. Sadece tarafları bağlar.
2) Borç ilişkisi geçicidir. Zamanaşımına uğrayabilir.
3) Borç ilişkisi yazılı olmak zorunda değildir. Sözlü borç ilişkisi kurulabilir.
4) Borç ilişkisi hukuka, ahlaka ve adaba aykırı konularda olamaz.
Eksik Borçlar
Eksik borç, dava edilemeyen, talep edilemeyen borçtur. Bir borcun eksik borç olma-
sı, borcu ortadan kaldırmaz, sadece alacaklının isteme hakkını ortadan kaldırır.
1) Zamanaşımına uğramış borç
2) Kumar borçları
3) Evlenme tellallığından doğan borçlar
4) Ahlaki ödevden doğan borçlar
Sebepsiz zenginleşmenin yaptırımı geri vermedir.
püf noktası
Zamanaşımı borcu ortadan kaldırmaz.
püf noktası
35 PEGEM AKADEMİ
Borç İlişkisinde İrade Bozukluğu Yaratan Sebepler
Kasten yaratılan
uygunsuzluk
Gayri kasdi uygunsuzluk
(bilmeden, istemeden)
İrade Bozukluğu halleriMuvazaa
Mutlak Muvazaa
Hata HileNisbi Muvazaa
Tehdit (İkrah)
İrade İle İrade Açıklaması Arasındaki Uygunsuzluk
Muvazaa: Bir sözleşmenin geçerli olabilmesi için hem tarafların iradelerinin birbi-
rine uygun olması gerekir hem de tarafların iradeleri ile açıklamaları arasında uy-
gunluk olmalıdır. Gerçek irade ile irade açıklaması arasındaki uygunsuzluk kasden
(bilerek ve istenerek) yaratılmışsa buna "muvazaa" denir.
İrade Bozukluğu Halleri: İrade ile irade açıklaması arasında uygunsuzluk bilme-
yerek ve istenmeyerek "gayrikasdi" olarak meydana gelir. Üç durumda söz konu-
sudur.
1. Hata: İrade ile irade açıklaması arasındaki uygunsuzluk kişinin dikkatsizliğinden
ileri gelir. Örneğin: Tacirin 10 ton pamuk satın almak isterken 100 ton pamuk ala-
cağını açıklaması.
a) Sözleşmenin mahiyetinde hata
b) Sözleşmenin konusu olan şeyde hata
c) Kişilikte hata
d) Miktarda hata
e) Sözleşmenin lüzumlu vasıflarında hata
2. Hile: Bir kimse bir takım yalanlarla kasten hataya düşürülerek sözleşme yap-
maya yöneltilir. Örneğin; Altın suyuna batırılmış bakır bileziğin altın bilezik gibi sa-
tılması.
3. İkrah (Tehdit Korkutma): Bir kimsenin kendisi ya da yakınlarından birine zarar
verileceği tehditi altında iradesini açıklamasıdır. Örneğin: Bir kimsenin tabanca teh-
diti altında tarlasını satmaya razı olması.
Borçların Sona Ermesi
Borcun sona ermesi hem borç ilişkisinin ortadan kalkmasını hem de tek bir borcun
sona ermesini ifade eder. Borcu sona erdiren sebepler; yenileme (tecdit), birleş-
me, kusursuz imkansızlık, takas, zamanaşımı, ibra ve ifadır.
Asıl borç herhangi bir sebeple sona ererse ona bağlı olan fer'i (yan) borçlar da
ortadan kalkar. O halde asıl borç sona erdiği zaman ona bağlı olan kefalet, rehin,
cezai şart gibi fer'i borçlar da sona erecektir.
Tehdit
36PEGEM AKADEMİ
Takas
Borcu sona erdiren sebeplerden biridir. Bir borcun bir karşı alacağa feda edilmesi
suretiyle sona erdirilmesidir. Şahısların muaccel ve karşılıklı iki borçtan en az ola-
nın miktarı nisbetinde yaptıkları bir hesap muamelesidir. Örneğin; Birbirine 10 biner
TL borcu olan kişilerin bunu birbirlerinden istemeyip takas etmeleri her ikisinin de
borcunu sona erdirir.
Mahsup
Bir alacak miktarından belli olgular dolayısıyla yapılan indirimdir. Alacağın gerçek
miktarını tespit için yapılan işlemdir.
Zamanaşımı
Kanun tarafından tayin edilmiş şartlar altında ve belli bir süre içinde alacaklının
hareketsiz kalması sonucu alacağın ifasını isteme yetkisinin sona ermesidir.
3. Ticaret Hukuku
Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarının tümünü ticaret huku-
ku düzenler. Ticaret hukuku kişilerin ticari bir işletmeyle ve ticari bir işetmenin diğer
ticari bir işletme ile girdiği ilişkiyi inceler. Ticaret hukuku medeni hukuku tamamla-
yıcı niteliktedir.
A) Ticari İşletme Hukuku: Ticarethane, fabrika ve ticari şekilde işletilen diğer mü-
esseseler ticari işletmedir. Örneğin; matbaacılık, otel ve lokantacılık, bankacılık,
özel okul, özel hastane, sarraflık, nakliyecilik vb
B) Şirketler Hukuku: İki veya daha çok kişinin, emeklerini ve mallarını ortak bir
amaca ulaşmak için birleştirmeleridir. Bir kazanç sağlamak ve bu kazancı paylaş-
mak amacıyla kurulmuşlardır. Kollektif şirket, komandit şirket, anonim şirket ve li-
mited şirket olarak dörde ayrılmışlardır.
C) Kıymetli Evrak Hukuku: Kambiyo senetleri ve ticari senetler denilen kıymetli
evraklarla ilgili düzenlemeleri yapar. Kıymetli evrak yazılı senetlerdir ve ancak ka-
nunun belirttiği şekilde düzenlendiğinde geçerli olurlar. Kambiyo senetleri poliçe,
çek, bonodan ibarettir.
D) Deniz Ticareti Hukuku: Denizde gemilerle yolcu ve eşya taşıma işlerini düzen-
leyen hukuk kurallarından oluşmaktadır.
E) Sigorta Hukuku: Bir şeyin ya da bir kimsenin, herhangi bir yönden ileride kar-
şılaşacağını düşündüğü zararların giderilmesi amacına yönelik yapılan davranışa
sigorta denir.
4. Devletler Özel Hukuku
Devletler özel hukuku, farklı devletlere bağlı kişilerin ilişkisini düzenler. Devletler
özel hukukunun düzenlediği ilişkilere daima yabancı bir unsur karışmıştır. Bu ya-
bancı unsur yer veya kişi olabilir. Örneğin bir Türk ile bir Alman'ın evlenmeleri, bir
Bulgar'ın Macaristan'da bir Yunanlıyı evlat edinmesi gibi örneklerin hangi mahke-
mede ne şekilde düzenleneceği Devletler Özel Hukukunun konusudur.
Takas edilen edimlerin aynı cinsten olması gerekir. Örneğin Samsun tütünüyle, Bitlis tütünü takas edilemez.
püf noktası
Bir kanunun Devletler Özel Hukukuna girebilmesi için mutlaka bir yabancılık unsuru bulunmalıdır.
püf noktası
BOŞLUK DOLDURMA
1. Bir kişinin hangi durumda nasıl davranması gerektiğini ............. kuralları düzenler.
2. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar ...................hükmündedir. Bunlar hakkında Anaya-
saya aykırılık iddiası ile .........................................................başvurulamaz.
3. Yazılı kaynaklarda olaya uygulanacak bir norm bulunamaması durumuna ...............................denir.
4. Kişinin hukuk kurallarına göre yapmakla yükümlü olduğu bir şeyi yapmadığında bunun kişiye zorla yaptırılması-
na ......................................denir.
5. Hukuk kurallarının müeyyidesini ......................................................... uygular. Oysa diğer sosyal kuralların
müeyyidesini sadece ......................uygular.
6. Bir hukuksal uyuşmazlığa devlet ....................................kullanarak müdahale ediyorsa ya da taraflardan
biri ............................. ve koruması ayrıcalığına sahipse kamu hukukundan bahsedebiliriz.
7. Devletin şeklini, yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini ve vatandaşların temel hak ve
ödevlerini düzenleyen hukuk kurallarının tümü ........................................................... tarafından düzenlenir.
8. Hakkın yasal olabilmesi hukuka uygunluğuna bağlıdır. Hakkın kazanılabilmesinin yolu ..............................
şartına bağlıdır. Hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesinde geçerli olan ana ilke ise
......................................’tür.
9. Hakkı kaynaklandığı hukuk dallarına göre ...........................................olmak üzere ikiye ayırabiliriz.
10. Tüzel kişiler ...................................................................................................fiil ehliyetine sahip olurlar.
11. Köy, kasaba veya şehir adı verilen belli yerlerde yerleşmiş bulunan halkın yerel ihtiyaçlarını gidermek üzere
çeşitli kamu hizmetlerini yürütmekte olan kuruluşlara “ ....................................... ” denir.
12. Türk Yargı Sistemi; Adli Yargı, ....................................., İdari Yargı ve Anayasa Yargısı olmak üzere başlıca dört
çeşittir.
13. Anne karnında doğumu beklenen çocuğa hukukta “ ................” denir.
14. Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, savurganlık, alkol ve uyuşturucu maddi bağımlılığı, kötü yaşam tarzı, kötü yönetim,
bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olma; yaşlılık veya sakatlığı, deneyimsizliği
sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemeyen kişilere vasi atanır ve bu kişilere “ .............” denir.
15. Sadece ticari şirketler izin ve ................ sistemiyle, vakıflar tescil sistemiyle, diğer tüzelkişilikler ise serbest ku-
ruluş sistemiyle kurulurlar.
37 PEGEM AKADEMİ
BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI
1. görgü
2. kanun, Anayasa Mahkemesine
3. kanun boşluğu
4. cebri icra
5. idari kurumlar ve yargı organı, toplum
6. kamu gücünü,kamu gücü
7. Anayasa Hukuku
8. iyi niyet (subjektif), dürüstlük (objektif iyi niyet)
9. kamu hakları ve özel haklar
10. hukukun zorunlu kıldığı organlara sahip oldukları anda
11. mahalli idareler
12. Askeri Yargı
13. cenin
14. kısıtlı
15. tescil
38PEGEM AKADEMİ
DOĞRU / YANLIŞ
1. Kişilerin başkalarına nasıl davranması gerektiğini objektif ahlak kuralları düzenler. ( )
2. Hukuk kurallarının maddi ve manevi yaptırımları vardır. ( )
3. Bir somut olaya uygulanacak yazılı hukuk kuralının bulunamamasına hukuk boşluğu denir. ( )
4. Normlar hiyerarşisinde kanunlar tüzüklere eşdeğer hukuk kurallarıdır. ( )
5. Kişilerin başkalarına verdikleri zararları ödemek zorunda olmalarının yaptırımı tazminattır. ( )
6. Bir kimsenin hukuk kurallarına uymayarak suç işlediğinde karşılaştığı tepki cebri icradır. ( )
7. Belli bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan yazılı hukuk kurallarının tümüne Pozitif hukuk denir. ( )
8. Kamu gücü kullanılmayan eşitler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuka özel hukuk denir. ( )
9. İş hukuku bir özel hukuk dalıdır. ( )
10. Farklı uyrukluklardaki gerçek kişiliklerin aralarındaki hukuksal uyuşmazlıkları devletler umumi hukuku
inceler. ( )
11. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı siyasal bir haktır. ( )
12. Kıyılardan yararlanma sosyal ve ekonomik bir haktır. ( )
13. Hakkın kazanılabilmesi için objektif iyi niyet şarttır. ( )
14. Gerçek kişilik anne rahmine cenin olarak düşüldüğü anda başlar. ( )
15. Tüzel kişilik ölüm halinde sona erer. ( )
1. D 2. Y 3. Y 4. Y 5. D 6. Y 7. Y 8. D 9. Y 10. Y 11. Y 12. D 13. Y 14. Y 15. Y
39 PEGEM AKADEMİ
Soldan Sağa
5. Hukuki uyuşmazlıklarda mahkemeye ilk başvuran taraf.6. Kasıt olmadan, istenmeden işlenen suç.7. Hak sahibinin iradesi ile mevcut hukuksal yapının ta-
mamen bozulması durumudur. “…….. Yenilik Doğuran Haklar” ifadesindeki boş yer.
8. Aşırı savurganlık, alkol düşkünlüğü, yaşlılık veya sakat-lığı, deneyimsizliği sebebiyle işlerini gerektiği gibi yöne-temeyen kişi.
9. Anne karnında doğumu beklenen çocuk.12. Eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yet-
kisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak.14. Ağır ölüm tehlikesi halinde kaybolan ya da öldüğüne ke-
sin gözle bakılan kişilerin ölmüş kabul edilmesi.17. Siyasi bir hak olmasına rağmen karşılıklılık gözetilmesi
şartıyla yabancı uyrukluların da kullanabileceği hak.18. Mevcut hukuk düzeninin bireylere tanıdığı ve korunma-
sını sağladığı , uygulanmasını ise bireyin özgür iradesi-ne bıraktığı çıkarlar ve ayrıcalıklar.
20. Borcun konusu. Alacaklının almayı, borçlunun vermeyi taahhüt ettiği şey.
21. Hakimin yardımcı kaynak olarak başvurabileceği, daha önce alınmış mahkeme kararları.
22. Halen mevcut olmamakla beraber birtakım belirtilerden çok yakın bir zamanda gerçekleşmesi beklenen bir haksız saldırının doğmaması, önlenmesi için açılan dava.
Yukarıdan Aşağıya
1. Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği
yazılı ya da yazısız hukuk kuralının bulunmayışı.
2. Zorda kalma durumu.
3. Hukuk mahkemelerinin denetim ve kontrol mahkemesi.
4. Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararın ödetil-
mesi biçimindeki yaptırım.
10. Öğreti.
11. Verginin kanunla koyulup,kanunla kaldırılabilmesi ifade
eden anayasal ilke. “Vergide ……”
13. İnsan iradesinin ürünü olan ve kendisine hukuki sonuç-
lar bağlanan hukuki olaylar.
15. Derneğin tüzel kişiliğinin herhangi bir işleme veya kara-
ra lüzum olmaksızın kendiliğinden sona ermesi.
16. Miras kalan hak, mal ve borçlar toplamı.
19. “Tek taraflı bağlamazlık” ve “yokluk” dışındaki hüküm-
süzlük türü.
BULMACA Bulmacanın çözümlerini sayfa 332’te bulabilirsiniz.
1
2 3
4 5
6
7
8
9 10 11
12
13
14 15
16
17
18 19
20
21
22
40PEGEM AKADEMİ
CEVAPLI TEST
1. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hayatı düzenle-yen kurallardan biri değildir?
A) Din Kuralları
B) Hukuk Kuralları
C) Ahlak Kuralları
D) Ekonomi Kuralları
E) Görgü Kuralları
2. Sosyal hayatı düzenleyen kurallardan hangisi-nin müeyyidesi (yaptırımı) maddidir?
A) Görgü Kuralları
B) Ahlak Kuralları
C) Örf-Adet Kuralları
D) Din Kuralları
E) Hukuk Kuralları
3. Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının özelliklerinden değildir?
A) Yaptırımları manevidir
B) Toplumsal hayatı düzenlerler
C) Kamu gücüyle desteklenirler
D) Toplumun genelini ilgilendirirler
E) Her konuda düzenlenebilirler
4. Bir ülkede belirli bir dönemde yürürlükte bulu-nan yazılı ve yazısız hukuk kurallarının tümüne ne ad verilir?
A) Mevzu Hukuk
B) İdeal Hukuk
C) Pozitif (Müspet) Hukuk
D) Objektif Hukuk
E) Doğal (Tabii) Hukuk
5. Aşağıdakilerden hangisi hukukun yararlanılma-sı isteğe bağlı (ihtiyari) kaynaklarındandır?
A) Anayasa
B) Kanun
C) Tüzük
D) Örf Adet Kuralları
E) Yargısal Kararlar
6. Sosyal yaşamı düzenleyen yazılı olmayan kural-lara aykırı davranıldığında karşılaşılacak olan tepki aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A) Ceza
B) Günahkar olma
C) Dışlanma
D) Ayıplanma
E) Küçümsenme
7. Bir hukuksal iş ya da sözleşmenin hukukun öngördüğü şekil şartlarına aykırı olarak yapıl-ması durumunda karşılaşılacak olan tepkiye ne denir?
A) Şeklen İptal B) Yokluk C) Butlan
D) Cebri İcra E) Tek taraflı bağlamazlık
8. Kişilerin diğer kişilere verdiği ölçülebilir zarar-lar karşısında ödemesi gereken paraya ne isim verilir?
A) Cebri İcra
B) Maddi Tazminat
C) Manevi Tazminat
D) Aynen Tazmin
E) Para Cezası
9. Görülmekte olan bir davada hakimin uyuşmaz-lığın çözümünde uygulayacağı yazılı bir hukuk kuralının bulunmamasına ne ad verilir?
A) Kural İçi Boşluk
B) Hukuk Boşluğu
C) Örtülü Boşluk
D) Kanun Boşluğu
E) Açık Boşluk
10. Bir uyuşmazlığın çözümünde olaya uygula-nacak yazılı ya da yazılı olmayan bir hukuk kuralının bulunmaması durumunda hakim ne yapmalıdır?
A) Davanın düşmesine karar verir
B) Görevsizlik kararı verir
C) Hukuk yaratır
D) Diğer ülkelerin kanunlarına bakar
E) Tarihteki kanunlara bakar
41 PEGEM AKADEMİ
11. Aşağıdaki hukuk dallarından hangisi Kamu Hukuku alanına girer?
A) Borçlar Hukuku
B) Medeni Hukuk
C) Devletler Özel (Hususi) Hukuku
D) Ticaret Hukuku
E) Ceza Hukuku
12. Farklı uyruklukta bulunan kişilerin aralarındaki medeni ya da ticari uyuşmazlıkların çözümünü düzenleyen hukuk dalına ne ad verilir?
A) Devletler Genel (Umumi) Hukuku
B) Uluslararası Antlaşmalar Hukuku
C) Devletler Özel (Hususi) Hukuku
D) Birleşmiş Milletler Hukuku
E) Kişiler Hukuku
13. Hakların kazanılmasında geçerli olan ilke aşa-ğıdakilerden hangisidir?
A) Genellik
B) Subjektif İyiniyet
C) Dürüstlük (Objektif İyiniyet)
D) Eşitlik
E) Adalet
14. Sahipsiz taşınmaz malların aslen kazanılması-na ne ad verilir?
A) İşgal B) Sahiplenme C) Bulma
D) Tapu devri E) Devren kazanma
15. Aşağıdakilerden hangisi maddi olmayan mallar üzerindeki mutlak haklardandır?
A) Velayet Hakkı
B) Mülkiyet Hakkı
C) Telif Hakkı
D) Sosyal Ekonomik Haklar
E) Nispi Haklar
16. Aşağıdakilerden hangisi hakkın korunma türle-rinden değildir?
A) Devlet eliyle hakkın korunması
B) Zaruret (zorda kalma) hali
C) Meşru Müdafaa (Haklı Savunma)
D) Saklanma
E) Kuvvet Kullanma
17. Türk Medeni Kanununa göre kişinin hakları ne zaman başlar?
A) Tam ve sağ doğumla
B) Reşit olmakla
C) Ana rahmine cenin olarak düştüğü anda
D) Ayırt etme gücüne sahip olduğunda
E) Evlenmekle
18. Gerçek kişilik hangi hallerde son bulmaz?
A) Ölüm
B) Ölüm karinesi
C) Birlikte ölüm karinesi
D) Gaiplik
E) Akıl sağlığının yitirilmesi
19. Aşağıdaki tüzel kişiliklerden hangisi kişi toplu-luğudur?
A) Vakıflar
B) Dernekler
C) Üniversiteler
D) Kooperatifler
E) İktisadi Kamu Kurumları
20. Tüzel kişiler hangi andan itibaren fiil ehliyetine sahip olurlar?
A) Gerekli organlara sahip oldukları anda
B) İzin aldıkları anda
C) Kuruldukları anda kendiliğinden
D) 2. Genel Kuruldan sonra
E) Tüzel kişilerin fiil ehliyeti yoktur
21. Aşağıdakilerden hangisi arasında üst soy - alt soy ilişkisi söz konusu değildir?
A) Baba - Oğul
B) Dede - Torun
C) Abla - Kardeş
D) Anne - Kız
E) Babaanne - Torun
42PEGEM AKADEMİ
22. Boşanma ve miras sorunları hangi hukuk dalı-nın ilgi alanına girer?
A) Medeni Hukuk
B) Kamu Hukuku
C) Anayasa Hukuku
D) İdare Hukuku
E) Vatandaşlık Hukuku
23.
I. Yasa
II. Yargısal Kararlar
III. Örf Adet Hukuku
IV. Tüzük
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri yazılı kurallardan biri değildir?
A) Yalnız III B) I ve III C) I ve IV
D) II ve III E) III ve IV
24. Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının özelliklerinden biri değildir?
A) Devlet tarafından korunması
B) Yaptırım gücünün yüksek olması
C) Genel Olması
D) Soyut olması
E) Değişmez olması
25. Uluslararası antlaşmalarla ilgili olarak;
I. Kanun hükmündedir,
II. İptali için Anayasa Mahkemesine başvurula-maz,
III. Hiyerarşik olarak iç hukukun üstündedir
hükümlerinden hangisi ya da hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
26. Bir uyuşmazlığın çözümüne yönelik olarak aşağıdakilerden hangisi Hakimin yararlanmak zorunda olduğu kaynaklardan değildir?
A) Örf - Adet Hukuku
B) Yönetmelik
C) Kanun Hükmünde Kararname
D) Yargısal Kararlar
E) Anayasa
27. Kiracının tek taraflı bir irade ile kira kontratını imzalaması, hangi tür haklara örnek olarak gösterilebilir?
A) Kurucu yenilik doğuran haklar
B) Değiştirici yenilik doğuran haklar
C) Bozucu yenilik doğuran haklar
D) Kişiye bağlı haklar
E) Alelade haklar
28. Bir kamu görevlisinin haksız yere işine son verilmesi;
I. Tazminat
II. İptal
III. Yokluk
IV. Butlan
yaptırımlarından hangisine tabidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) III ve IV E) I, III ve IV
29. Aşağıdakilerden hangisi hukukta yokluk yaptı-rımına tabidir?
A) Evlatlık edinme
B) Nişanlanma
C) İmam nikahı kıydırma
D) Asker kişinin yabancı kadınla evlenmesi
E) Mal edinme
30. Bir kişinin malına veya canına karşı yapılan hukuka aykırı saldırılara karşı kişinin kendini savunmasına hukuken ne ad verilir?
A) Savunma
B) Cebri Saldırı
C) Meşru Müdafaa
D) Zor Kullanma
E) Gayrı meşru müdafaa
31. Gerçek kişiliğin başlaması ve sona ermesine ilişkin hangi ifade yanlıştır?
A) Sağ olmak ve doğumun tamamen gerçekleş-miş olmasıyla kişilik kazanılır
B) Kişiliğin kazanılması için yaşama kabiliyetinin bulunması şartı aranmaz. Nefes almak yeter-lidir.
C) Miras hukukuna ilişkin bazı hususlarda sağ ve tam doğmak kaydı ile anne karnındaki ceninin de kişilik kazanabileceği kabul edilir.
D) Nüfüs kayıtları kişilik kazanılmasına ilişkin ola-rak kesin karinedir, aksi ispat edilemez
E) Ölüm olayının gerçekleştiği an kişiliğin sona er-diği andır.
43 PEGEM AKADEMİ
32. Gerçek kişiliğin sona ermesiyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Ölüm gerçek kişiliği sona erdiren hukuki bir olaydır
B) Ölümle birlikte ölen kişinin hakları sona erer, ancak malvarlığı hakları ortadan kalkmaz
C) Ölüm karinesi ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolan ve cesedi de bulunamayan kişiler için geçerlidir.
D) Ölüm karinesi kesin değildir. Aksi her türlü delil-le ispat edilebilir.
E) Gaiplik de gerçek kişiliği sona erdirir, ancak bunun için mahkemenin gaiplik kararı vermesi gerekir.
33. Abla ile kız kardeş kaçıncı dereceden hısımdır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
34. Borç ilişkisinin unsurları aşağıdakilerden han-gisinde doğru sıralanmıştır?
A) Alacaklı - Borçlu - Edim
B) Borç - İcap - Kabul
C) İcap - İcaba Davet - Kabul
D) Alacaklı - Borçlu - Mal
E) Mal - Para - Eşya
35. Aşağıdakilerden hangisi suç ve cezalara ilişkin ilkeler ile ilgili yanlış bir bilgidir?
A) Kanun dışı yollardan elde edilen bulgular delil olarak kullanılmaz.
B) Ceza sorumluluğu şahsidir.
C) 2004 Anayasa değişikliği ile genel müsadere cezası verilebilmesi hükmü Anayasaya eklendi.
D) Ölüm cezası verilemez.
E) Suç ve cezalar kanuna dayanır.
36. Aşağıdakilerden hangisinde konusuna göre edim türleri doğru sıralanmıştır?
A) Almak - Vermek - Yapmak
B) Almak - Saklamak - Harcamak
C) Vermek - Vermemek - Yapmak
D) Yapmak - Yapmamak - Vermek
E) Yapmak - Vermek - Saklamak
37. Aşağıdakilerden hangisi edimin şartlarından biri değildir?
A) Edimin konusu ahlaka ve adaba aykırı olma-malıdır
B) Edim mutlaka parayla ölçülebilen bir değer ol-malıdır
C) Edimin konusu kanuna aykırı olmamalıdır
D) Edim imkansız olmamalıdır
E) Konusunun belli ya da belirlenebilir olması ge-rekir.
38. Bir sözleşmenin meydana gelebilmesi için iki ira-de açıklamasına ihtiyaç vardır. Bunlardan zaman bakımından önce yapılanına ne ad verilir?
A) İcap B) İcaba davet C) Kabul
D) Edim E) Teklif
39. Hazırlar arasında yapılan bir sözleşme kural olarak hangi andan itibaren hükümlerini do-ğurmaya başlar?
A) Kabulun icapçıya gönderildiği anda
B) Kabulün icapçı tarafından öğrenildiği anda
C) Kabulün açıklandığı anda
D) İcabın yapıldığı anda
E) Kabulcünün icabı öğrendiği anda
40. Hazır olmayanlar arasında yapılan bir sözleşme-nin kurulma anı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kabul haberinin icapçıya ulaştığı anda
B) Kabul haberinin açıklandığı anda
C) Kabul haberinin öğrenildiği anda
D) Notere gidildiği anda
E) İcabın yapıldığı anda
1. D 2. E 3. A 4. C 5. E 6. A 7. B 8. B 9. D 10. C 11. E 12. C 13. B 14. A
15. C 16. D 17. C 18. E 19. B 20. A 21. C 22. A 23. D 24. E 25. C 26. D 27. A 28. B
29. C 30. C 31. C 32. B 33. B 34. A 35. C 36. D 37. B 38. A 39. C 40. A
44PEGEM AKADEMİ
1. Bir somut olaya uygulanacak yazılı ya da yazılı olmayan bir hukuk kuralının bulunmaması durumuna ne ad verilir? (2008)
A) Hukuk boşluğu
B) Kural içi boşluk
C) Örtülü boşluk
D) Kanun boşluğu
E) Açık boşluk
2. Hakların kullanılması ve borçların yerine getiril-mesinde geçerli olan ana ilke aşağıdakilerden hangisidir? (2008)
A) Genellik
B) Eşitlik
C) Özerklik
D) Subjektif iyi niyet
E) Dürüstlük (Objektif iyi niyet)
3. Aşağıdakilerden hangisi hukukun yazılı kay-naklarından biri değildir? (2008)
A) Örf ve Adet B) Kanun C) Tüzük
D) Yönetmelik E) Anayasa
4. Dürüstlük kuralı aşağıdakilerin hangisinde uygulanmaz? (2008)
A) Sözleşmelerin yorumlanmasında
B) Sözleşmelerdeki boşlukların doldurulmasında
C) Sözleşmelerde yan yükümlülüklerin yerine geti-rilmesinde
D) Sözleşme öncesi müzakerelerde
E) Sözleşmede öngörülen bir hakkın kazanılma-sında
5. Aşağıdakilerden hangisi sınırlı ehliyetsizdir? (2008)
A) Evli kişi
B) Kendisine yasal danışman atanan kişi
C) Mahkeme kararıyla ergin kılınmış olup ayırt etme gücüne sahip kişi
D) Akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlanmış, ayırt etme gücüne sahip kişi
E) Velayet altında bulunan 3 yaşındaki çocuk
6. Hukuk kurallarının hangi özelliği onu diğer sosyal düzen kurallarından ayırır? (2008)
A) Sosyal yaşamı düzenlemesi
B) Kişilere bazı ödevler yüklemesi
C) Herkese uygulanabilir olması
D) Devlet gücüne dayanması
E) Bazı emir ve yasakları içermesi
7. Normlar arasındaki hiyerarşik sıralamaya göre en üstün norm aşağıdakilerden hangisidir? (2008)
A) Kanun hükmünde kararname
B) Yönetmelik
C) Anayasa
D) Kanun
E) Tüzük
8. Bir kişiyi devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağa ne ad verilir? (2008)
A) Uyrukluk (Tabiiyet)
B) Üyelik
C) Katılma
D) Sığınma
E) Karşılıklılık
ÇIKMIŞ SORULAR
45 PEGEM AKADEMİ
9. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hayatı düzenle-yen kurallardan biri değildir? (2009)
A) Din kuralları
B) Fizik kuralları
C) Görgü kuralları
D) Ahlak kuralları
E) Hukuk kuralları
10. Kullanıldıkları zaman mevcut bir hukuki duru-mu tamamen ortadan kaldıran haklara ne ad verilir? (2009)
A) Kişilik hakları
B) Kurucu yenilik doğuran haklar
C) Alelade haklar
D) Bozucu yenilik doğuran haklar
E) Değiştirici yenilik doğuran haklar
11. Aşağıdakilerden hangisi borçlar hukukuna hakim olan ilkelerden biri değildir? (2009)
A) Sözleşme özgürlüğü ilkesi
B) Eşitlik ilkesi
C) Zaman aşımı ve hak düşürücü süreye uğrama-ma ilkesi
D) Nispilik ilkesi
E) Üçüncü kişi aleyhine borç kurulamaması ilkesi
12. Aralarında var olan borç ilişkisi dolayısıyla alacaklının borçludan isteyebileceği, borçlu-nun da yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimine ne ad verilir? (2010)
A) İş B) Edim C) Çalışma
D) Alacak E) Sözleşme
13. Bir gerçek kişinin doğumu ve soybağıyla ilgili kayıtları içeren kütüğe ne ad verilir? (2010)
A) Doğum kütüğü
B) Evlenme kütüğü
C) Boşanma kütüğü
D) Ölüm kütüğü
E) Yer değiştirme kütüğü
14. Henüz ergin olmamış veya ergin olmakla birlik-te kısıtlanmış olan çocukların üzerinde Medeni Kanun tarafından ana ve babaya tanınan hakka ne ad verilir? (2010)
A) Velayet B) Vesayet C) Veraset
D) Soybağı E) Evlat edinme
15. Aşağıdakilerden hangisi kişinin özel hakları arasında yer almaz? (2011)
A) Seçme ve seçilme hakkı
B) Mülkiyet hakkı
C) Kişilik hakkı
D) Alacak hakları
E) Telif hakkı
16. Hukukun kendisine hukuki sonuç bağladığı insan davranışına ne ad verilir? (2011)
A) Haksız fiil
B) Hukuki olay
C) Hukuki fiil
D) Duygu açıklaması
E) İrade açıklaması
46PEGEM AKADEMİ
17. Aşağıdaki tüzel kişilerden hangisi, kişi toplulu-ğu olmayıp mal topluluğu niteliğini taşımakta-dır? (2011)
A) Dernekler
B) Anonim şirketler
C) Kolektif şirketler
D) Vakıflar
E) Kooperatifler
18. Türk hukukunda olağan hâllerde evlenme yaşı aşağıdakilerden hangisidir? (2012)
A) Kadınlar bakımından 15, erkekler bakımından 17 yaşın tamamlanması
B) Kadınlar ve erkekler bakımından 16 yaşın ta-mamlanması
C) Kadınlar ve erkekler bakımından 17 yaşın ta-mamlanması
D) Kadınlar bakımından 17, erkekler bakımından 21 yaşın tamamlanması
E) Kadınlar bakımından 13, erkekler bakımından 14 yaşın tamamlanması
19. Hukuk kuralları arasında aksine bir hukuksal işlem yapılması mümkün olmayan kurallara ne ad verilir? (2012)
A) Emredici kurallar
B) Yedek kurallar
C) Yorumlayıcı kurallar
D) Tamamlayıcı kurallar
E) Tanımlayıcı kurallar
20. Borçlunun sorumluluğu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (2012)
A) Borçlunun borca aykırı davranışı nedeniyle so-rumluluğu ortaya çıkar.
B) Borçlunun sorumluluğu mal varlığı sorumlulu-ğudur.
C) Borçlunun borca aykırı davranışı hâlinde özgür-lüğünün kısıtlanması mümkün değildir.
D) Borçlunun mal varlığı sorumluluğu sınırsız ola-bileceği gibi, durumun niteliğine göre sınırlı da olabilir.
E) Borçlu, şahıs varlığı ile de koşulları varsa so-rumlu tutulabilir.
21. Ahmet ile anne bir kız kardeşi Ayşe’nin oğlu Mehmet arasındaki hısımlığın türü ve derecesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (2013)
A) Üçüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır.
B) Üçüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır.
C) Dördüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır.
D) Dördüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır.
E) Ahmet ile Ayşe üvey kardeş oldukları için Ah-met ile Mehmet arasında hısımlık ilişkisi yoktur.
22. Belli bir hukuki duruma ilişkin olarak kanunda bir hüküm olması gerekirken hiçbir hüküm ön-görülmemiş olmasının hukuki niteliği aşağıda-kilerden hangisidir? (2013)
A) Gerçek hukuk boşluğu
B) Bilinçli hukuk boşluğu
C) Gerçek olmayan hukuk boşluğu
D) Gerçek olmayan kanun boşluğu
E) Gerçek kanun boşluğu
23. Aşağıdakilerden hangisi, hukukun temel görev-lerinden biri değildir? (2013)
A) Toplumda barışı sağlamak
B) Toplumda mutlak eşitliği sağlamak
C) Toplumda hukuki güvenliği sağlamak
D) Toplumda adaleti sağlamak
E) Toplumda yeni oluşum ve gelişimlere cevap vermek
1. A 2. E 3. A 4. E 5. D 6. D 7. C 8. A 9. B 10. D 11. C 12. B
13. A 14. A 15. A 16. C 17. D 18. C 19. A 20. E 21. A 22. E 23. B
47 PEGEM AKADEMİ
ÇIKMIŞ SORULARIN AÇIKLAMALARI
1. Somut bir olaya uygulanacak yazılı ya da yazılı olma-yan bir hukuk kuralının bulunmaması durumunda hukuk boşluğundan bahsedilir. Bu durumda hakim sorunu çö-zümlemek için kendisi kanun koyucu olsaydı o mese-leye nasıl bir çözüm önerecek idiyse boşluğu ona göre doldurur.
Cevap A
2. Subjektif iyi niyet, hakların kazanılmasıyla ilgilidir. Dü-rüstlük (objektif iyi niyet) ise hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesinde söz konusu olur. Dürüst-lük, namuslu, güvenilir, ortalama zekalı, aklı başında bir kimsenin davranış biçimidir.
Cevap E
3. Hukukun yazılı kaynakları, Anayasa, Kanun, Kanun Hükmünde Kararname, Milletlerarası Antlaşmalar, Tü-zük ve Yönetmeliklerden oluşur. Örf ve Adet kuralları hukukun yazısız kaynakları arasında yer alır ve huku-kun yazılı kaynaklarından kaynaklı kanun boşluğu nok-tasında başvurulur.
Cevap A
4. Sözleşmenin ortaya çıkış sürecine kadar ya da sözleş-meden kaynaklı uyuşmazlıkların gerek yorumlanarak gerekse boşluklar doldurularak düzeltilmesi aşamasın-da dürüstlük kuralı temel alınır; ancak sözleşmeden kaynaklı bir hakkın kazanılmasında sübjektif iyiniyet esastır ve süreç ancak tarafların sözleşmeden kaynaklı yükümlülüklerini yerlerine getirmeleriyle sonuçlandırılır.
Cevap E
5. Sınırlı ehliyetsizler, temyiz kudretine sahip olan kü-çükler ya da temyiz kudretine sahip kısıtlılardır. Bunlar ehliyetsizdirler fakat bazı durumlarda ehliyetsizlikleri sınırlandırılmıştır. Temyiz kudretine sahip küçükler ile kısıtlılar kanuni mümessillerinin rızası olmadan bizzat kendi tasarrufları ile işlem yapamazlar. Ancak haksız fiillerinden doğan zarardan mesuldürler.
Cevap D
6. Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet ta-rafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki bütün durumlarda uygulanması sağlanır.
Cevap D
7. Anayasanın üstünlüğü ilkesine bağlı olarak normlar hi-yerarşisinde en üstün norm Anayasa’dır.
Cevap C
8. Uyrukluk bağı bir kişiyi devlete bağlayan hukuki ve siya-si bağ olarak adlandırılır.
Cevap A
9. Sosyal hayattaki düzeni ve güvenliği sağlamaya yara-yan çeşitli sosyal kurallar mevcuttur. Bu kuralları, kay-naklarını göz önünde bulundurarak;- Din kuralları,- Ahlak kuralları,- Görgü kuralları,- Hukuk kurallarıolmak üzere dört grupta toplayabilirizFizik kuralları bilimsel kuralların içerisinde bulunup, top-lumsal düzene doğrudan bir katkısı bulunmamaktadır.
Cevap B
10. Haklar kullanıldıkları zaman yarattıkları etki bakımından ikiye ayrılır:- Yenilik doğuran haklar- Yenilik doğurmayan haklarYenilik doğuran haklar, sahibi tek taraflı irade açıklama-sı ile yeni bir hukuki ilişki kurabilir, var olan durumu de-ğiştirebilir ya da mevcut hukuki durumu sona erdirebilir.Bozucu yenilik doğuran haklar bunlardan bir tanesidir. Kullanılmasıyla var olan mevcut bir hukuki ilişkiyi sona erdirir. Örneğin, bir kira sözleşmesinde tarafların tek ta-raflı açıklaması ile sözleşmeyi sona erdirmesi, feshet-mesi.
Cevap D
11. Borçlar hukuku, medeni hukukun kapsamında yer al-makla birlikte kendine ait ayrı bir kitabı olan ve taraflar arasındaki borç ilişkilerini düzenleyen özel hukuk dalı-dır. - Borçlar hukukunda tarafların kural olarak sözleşme
yapma serbestisi vardır. - Özel hukuk dalı olduğu için yukarıdaki açıklamadan
da anlaşılacağı gibi eşit ilişkiler düzenlenir.- Alacak - borç ilişkisi alacaklıya nisbi bir hak verir. Yani
alacaklı borç ilişlisinde alacak hakkını sadece borçlu-dan isteyebilir.(Mutlak herkese karşı ileri süremez).
- Yine nisbilik ilkesine bağlı olarak borç ilişkileri sade-ce taraflar arasında hüküm ifade eder. Diğer (üçün-cü) kişileri bağlamaz ve onlara borç yüklenemez.
- Ancak borç ilişkisinde alacaklar belirli bir süre içinde talep edilmezse ya da dava yoluna başvurulmazsa zamanaşımına uğrar ve talep edilemez. Alacaklar için, özel süreler belirtilmediği taktirde, genel zama-naşımı süresi 10 yıldır.
Cevap C
12. Esasen kelime anlamıyla eda etmek, yerine getirmek olan EDİM bir borç ilişkisinde alacaklının borçludan is-teyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü olduğu davranış biçimidir. Dar anlamda bu yüküme ise “ifa” da denebilir.
Cevap B
13. Bir gerçek kişinin doğumu ve soy bağıyla ilgili kayıtları içeren kütüğe nüfus kütüğünün bir kolu olan “DOĞUM KÜTÜĞÜ” denir. Bu kütük İçişleri Bakanlığına bağlı, Nü-fus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nce tutulur.
Cevap A
48PEGEM AKADEMİ
49 PEGEM AKADEMİ
14. 18 yaşını doldurmamış çocuklarla, kanunda belirlenen sebeplerle kısıtlanmış kişiler üzerinde anne ve babaya tanınan hakka velayet hakkı, bu hakkı kullanan anne ya da babaya ise “VELİ” denir.
Cevap A
15. Hak kavramı kamusal hak ve özel hak olmak üzere ikiye ayrılır. Kişisel Haklar, Sosyal Ekonomik Haklar ve Siya-si haklar 1982 Anayasamızda yer alan Kamusal Hak-lardır. Kişinin özel hakları ise Mutlak Haklar (Mülkiyet Hakkı, Kişilik Hakkı, Velayet ve Vesayet Hakları, Telif Hakkı, Fikri Haklar, İhtira Hakkı..vs) ve Nisbi Haklar (ala-cak hakkı) şeklinde belirtilmektedir. Seçme ve Seçilme hakkı siyasi nitelikte olan bir kamusal haktır, özel haklar arasında yer almamaktadır.
Cevap A
16. Hukukun kendisine bir sonuç bağladığı olaylara (do-ğum, ölüm…vs) hukuki olay denir. Diğer olaylardan farklı olarak insanın kendi iradesi ile vuku bulan dav-ranışlara da hukuki fiil denir. Hukuka aykırı ya da genel davranış kurallarına aykırı davranışlara haksız fiil denir. Duygu ve irade açıklaması kişinin kendi istemiyle dü-şünce ve tercihlerini ifade etmesi anlamına gelir.
Cevap C
17. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere, birden fazla kişi-nin bir araya gelerek oluşturdukları kendine özgü hak ve borçlara sahip olabilen kişi ya da mal topluluklarına tüzel kişi denir. Tüzel kişi gerçekte kişilik sahibi olmayan ancak varsayımsal olarak kişilik sahibi olduğu kabul edilen kişi veya mal topluluklarıdır. Ticari şirketler, Kolektif şirketler ve kooperatifler maddi kazanım elde etme, dernekler ise kişilerin belirli bir amacı gerçekleştirmeye dönük olarak bir araya gelmesi nedeniyle kişi topluluğu iken, vakıf be-lirli miktarda malın önceden belirlenen bir amaca gerçek-leştirmeye özgülenmesi nedeniyle mal topluluğudur.
Cevap D
18. Türk hukukunda evlenme Medeni Kanun’da düzenlen-miştir. Türk Medeni Kanunu’nun 124. maddesine göre; evlenme yaşı kadın ve erkekte 17 yaşın doldurulmasıy-la başlar. Ancak hakim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple 16 yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir.
Cevap C
19. Emredici kurallar, kişilerin mutlaka uymak zorunda olduk-ları ve aksine bir işlem yapamayacakları kurallardır. Dü-zenledikleri alanda kişilerin iradelerini dikkate almazlar, temel varlık nedenleri de kamu düzeninin korunmasıdır. Yedek hukuk kuralları, emredici hukuk kurallarının tam açıklamadığı veya boş bıraktığı alanlarda kullanılan ku-rallardır.Yorumlayıcı hukuk kuralları, tarafların iradeleri ile açık-ça belirtebilecekleri halde belirtmedikleri, bir konunun açıklığa kavuşturulmasını ya da beyan veya hareketin ihtilafı halinde ne anlama geleceğini gösteren hukuk kurallarıdır.Tamamlayıcı hukuk kuralları, ilgili kişinin ya da bir söz-leşme mevcut ise tarafların serbest iradeleri ile başka türlüsünü belirlemediği hallerde uygulanacak kurallardır.Tanımlayıcı hukuk kuralları, bir terimin yasal düzenleme bakımından ne anlama geldiğini belirtir.
Cevap A
20. Borç ilişkilerinde borçlu, alacaklıya karşı belli bir dav-ranış biçiminde bulunma, edimi (borcun konusu) yeri-ne getirme yükümlülüğü altına girmiştir. Sorumluluk, borçlunun edimi yerine getirmemesi halinde, alacaklının borçlunun mal varlığına el atabilmesi olanağıdır.Şahıs (kişi) ile sorumluluk, alacaklının alacağını elde edebilmek için doğrudan doğruya borçlunun kişiliğine el atabilmesi demektir. Modern hukuk sistemlerinde borç-lu, borcun ifa edilmesinden dolayı, bizzat kendi şahsı ile değil, mal varlığı ile sorumludur. Mal ile sorumluluk ise sınırlı da olabilir, sınırsız da olabilir. Sınırsız sorumluluk borçlunun borcundan dolayı tüm mal varlığıyla sorumlu olmasıdır. Sınırlı sorumlulukta ise borçlu sadece bazı mallar veya belirli miktarla sınırlanabilir. Ayrıca borçlu-nun borca aykırı davranışı halinde özgürlüğünün kısıt-lanması mümkün değildir.
Cevap E
21. Ahmet ve Ahmet’in anne bir kız kardeşi Ayşe arasında sadece bir kökten kanbağı olduğu için yarım kan hı-sımlığı vardır. Ahmet ile Mehmet arasında aynı soydan geldikleri için bir yansoy hısımlığı vardır. Yansoy hısım-lığında derece yakınlıkları söz konusu olan hısımlar ara-sındaki doğum sayısıyla belirlenir. Burada bahsedilen doğum sayısı kişileri aynı köke bağlayan doğum sayıla-rıdır. Ahmet ile Ayşe kardeştir onları ortak köke bağlayan iki doğum vardır. Biri Ahmet’in doğumu diğeri Ayşe’nin doğumu. Mehmet Ayşe’nin oğlu olduğu için bir doğum da burada var. Dolayısıyla Ahmet ile Mehmet arasında üçüncü dereceden bir hısımlık vardır. Sonuçta Ahmet ile anne bir kız kardeşi Ayşe’nin oğlu Mehmet arasında üçüncü derece yarım kan yan soy hısımlığı vardır.
Cevap A
22. Belli bir hukuki duruma ilişkin olarak kanunda bir hüküm olması gerekirken hiçbir hüküm öngörülmemiş olma-sının hukuki niteliği gerçek kanun boşluğudur. Bu ko-nuda hiçbir düzenleme yapılmamıştır. Örneğin Medeni Kanun’da gerçek boşluk ölen kişinin terekesi (miras) hakkındaki düzenlemesinde mevcuttur. Buna göre eğer ölen kişinin terekesi cenaze masraflarını karşılıyorsa cenaze masrafları buradan ödenir. Ama karşılamıyor-sa ne olacağı kanunumuzda belirtilmediğinden gerçek boşluk söz konusudur.
Cevap E
23. Eşitlik ilkesi Anayasa’mızın 10. maddesinde düzenlen-miştir. Eşitlik ilkesine göre bu ikeden yararlananların eşit işlem ya da ayrım gözetilmesini istemesi kuşkusuzdur.
Ancak kanun önünde eşitlik herkesin her yönden her za-man aynı tutulmalarını içermez. Birtakım kişilerin başka kurallara bağlı tutulmaları haklı bir nedene dayanmak-taysa eşitlik ilkesine uyulmadığından söz edilemez.
Bu durum mutlak eşitliği değil nispi bir eşitliği ifade eder.
Cevap B
