16
बबब बबबबबबबबब बबब बबबबब? Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403 www.vigyanashram.com www.techshala.com www.renindia.in

Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

बि�ज प्रबि�या� कशी� करा�वी�?

Vigyan Ashram

(A center of Indian Institute Of Education)At. Post Pabal Dist. Pune 412403

www.vigyanashram.com www.techshala.com

www.renindia.in

Page 2: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

ibajap`ik`yaa

• ibajap`ik`yaa kolyaamauLo ibayaaNyaaMcaI ]gavaNaxamata vaaZto ,• ipkacaI raoga p`tIkarSa@tI vaaZto• ipkacyaa ]%padnaat maaozyaa p`maaNaavar vaaZ haoto.• ]%padIt maalaacaI p`tvaarI hI maaozyaa p`maaNaat caaMgalaI Asato.

“Sauw ibajaapaoTI fLo rsaaL gaaomaTI”

ibayaaNyaaMnaa porNaI puvaI- jaI p`ik`yaa kolaI jaato %yaasa ibajap`ik`yaa Asao mhNatat.

mhNauna porNaI puvaI- sava-ca ibayaaMnaa AaOYaQaacaI p`ik`yaa kolaI tr maaozyaa p`maaNaavar ]%padnaat vaaZ hao[la.

Page 3: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

1.ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa GaalavaNyaasaazI.2.ibayaaNyaacaI ]gavaNa xamata vaaZvaNyaasaazI ,3.ijavaaNau KtaMcaa vaapr. 4.raoga va ikDIMpasaUna ipkacaa bacaava krNyaasaazI.

ibaja p`ik`yaocao p`mauK ]i_YT

Page 4: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

ibajap`ik`yaosaazI AavaSyak saaih%ya

Gamaolao

hatmaaojao

gaa^gala

maask,

paNaIAaOYaQagaaoNapaTgauL

Page 5: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa

vaatavarNaat yaaogya va Anaukula GaTk Asatanaa AMkurNaxama ibayaa $jat naahI.ASaa ibayaaMcyaa Avasqaolaa sauPtavasqaa mhNatat. vaogavaogaLyaa ibayaMamaQyao sauPtavasqaocaa kalavaQaIcaa vaogavaogaLa Asatao.tao kahI idvasaapasauna kahI mahInyaaMpya-Mt Asau Saktao.

sauPtavasqaocaI karNao

1.kahI ibayaaMcao AavarNa kzINa Asato.%yaamauLo paNaI va Aa^i@sajana Aat iSa$ Sakt naahI.2.kahI p@va ibayaaMmaQaIla baIjagaBa- puNa- vaaZlaolaa nasatao %yaamauLo %yaaMcao AMkurNa haot naahI.3.ibaT$T saar#yaa ibayaaMt kahI AMkurNa raoQak rasaayainak d`vya tyaar haotat. %yaamauLo AMkurNa p`ik`yaa haot naahI. ]da.kaOmaairna ho baIjaaMkurNaraoQak d`vya ibayaaMmaQyao AaZLto.

Page 6: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

ibayaaNyaacao kvaca GaasaNao : kahI ibayaaMcao kvaca Kup TNak

ikMvaa jaaD AsalyaamauLo ibayaaMt paNaI va Aa^i@sajana kahIca iSart naahI AaiNa ibayaaMcao AMkurNa haot naahI ASaa ibayaa KDbaDIt pRzBaagaavar GaasalyaamauLo %yaa izsauL haotat.yaamauLo baI maQyao paNaI SaaoYalao jaato va baIjaaMkurNaalaa madt haoto.]da : krTaolaI ,baaor ,icaMca.

ibayaaNao paNyaat iBajavaNao : baI paNyaat iBajaivalyaamauLo

%yaavarIla kvaca narma pDto.tsaoca ibayaaNyaat Asalaolao AMkurNa ivaraoQak rsaayana paNyaat ivarGaLuna baahor pDto %yaamauLo ibayaaMcao AMkurNa lavakrca haoNyaasa madt haoto. ]da. kakDIvagaI-ya Baajyaa.

ibayaaNao sauPtavasqaot GaalavaNyaasaaTI kravayaacaI p`ik`yaa

Page 7: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

| Vigyan Ashram | INDUSA PTI | 7

Aamlaacaa vaapr : ibayaaNao tIva` Aamlaat qaaoDa vaoL

bauDvauna kaZlyaasa %yaacao kzINa kvaca narma pDuna %yaat paNaI SaaoYaNyaasa madt haoto.yaakrIta itva` salFyaurIk A^isaDcaa ]pyaaoga krtat.yaa Aamlaat ibayaaNao 1 to 2 imanaITo bauDvauna kaZavao yaa p`ik`yaonaMtr ibayaaNao vaah%yaa paNyaat svacC Qauvauna poravao.

AtI qaMD jalap`ik`yaa : kahI ibayaaMnaa Aaolasar pNa AtI

qaMD tapmaana idlao Asata AMkurNa eksaarKo AaiNa lavakr haoto.yaa

pwtIt baI paNyaat 12 to 24 tasa iBajavatat.naMtr Aaolasar rotI ikMvaa SaovaaL yaaMcyaa maaQyamaat baI po$na to 10 M sao.tapmaanaasa zovatat va puNa- saukvalyaanaMtr porNaIsaazI vaaprtat.

Page 8: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

rsaayanao AaiNa saMjaIvakaMcaa vaapr : ibayaaNyaacaI sauPtavasqaa GaalavaNyaasaazI puZIla

rsaayanao saMjaIvakaMcaa vaapr krtat. paoT^iSayama naayaT/oT : sauPtavasqaotIla baI 0.2 %

paoT^iSayama naayaT/oTcyaa d`avaNaat iBajat zovauna naMtr porNaIsaazI vaapravao.

ijabaroilak A^isaD : yaa saMjaIvakacao 100 to 500 pIpIema tIva`tocao d`avaNa tyaar k$na %yaat baI iBajat Gaalauna porNaIsa vaapravao.

qaayaaoyaurIyaacaa vaapr : jao baI Aaolasar qaMD tapmaanaat AMkurNaxama pavato to baI 10 ila.paNyaat 50 to 300 ga`^ma qaayaaoyaurIyaacyaa d`avaNaat 24 tasa iBajat zovaavao va naMtr saaQyaa paNyaanao Qauvaavao va porNaIsa vaapravao.

saaoDIyama hayapao@laaora[-Dcaa vaapr : sava-saaQaarNapNao ek Baaga saaoDIyama hayapao@laaora[-D AaiNa 100 Baaga paNaI yaa p`maaNaat ho d`avaNa k$na %yaat ibayaaNao iBajavaavao.

Page 9: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

kaMda yaa ipkasa saazvaNauikt kaoMba yaoNaar naahI va kaMda jaast iTkNyaasa madt hao[-la yaa saazI ma^laIkh^D/aJaIna yaacaa vaapr krtat.

baTaTa ipkacyaa baoNyaasa saazvaNaukIt kaoMba yao} nayao va jaast idvasa iTkNyaasa madt hao[-la mhNauna baoNao 38 to 45 AMSa f^ranaa[-T tapmaanaat zovatat va ma^laIkh^D/aJaIna caI p`ik`yaa krtat.

Taoma^Tao .laoTyausa [ ipkaMcao ibayaaNao saazvaNauikt Kraba hao} nayao mhNauna ToT^saaya@la^saIna cyaa d`avaNaat 16 to 24 tasa iBajat zovatat.

ibayaaNao sauPtavasqaot jaaNyaasaazI kravayaacaI p`ik`yaa

Page 10: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

jyaa baIyaa jaIvaMt Asatat AaiNa vaatavarNaatIla yaaogya GaTk ]plabQa Asalyaasa $jau Saktat ,%yaaMnaa AMkurNaxama ibayaa Asao mhNatat.kaoNa%yaahI pirisqatIt jyaa ibayaa $jau Sakt naahIt %yaa ibayaa maRt samajaavyaat.

AMkurNaxamatocyaa kalaavaQaInausaar BaajaIpalyaacyaa ibayaaNyaacaI ivaBaagaNaI : 1. kmaI AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkaMcaa

ibajaaMkurNaxamata kalaavaQaI ek ikMvaa daona hMgaamaapurtaca

mayaa-idt Asatao. ]da.kaMda ,maka.2. maQyama AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkMcaa ibajaaMkurNaxamata

kalaavaQaI daona ikMvaa tIna hMgaamaapurtaca

Asatao.]da.GaovaDa ,vaaTaNaa ,kaobaI ,BaoMDI.3. idGa- AMkurNaxamata kalaavaQaI : kahI BaajaIpalaa ipkaMcaa

baIjaaMkurNaxamata kalaavaQaI tIna to paca hMgaamapya-Mt

Asatao.]da.kakDI ,duQaIBaaopLa ,klaIMgaD.

]gavaNa xamata

Page 11: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

| Vigyan Ashram | INDUSA PTI | 11

vaatavarNaatIla tapmaana AaiNa Aad`-ta vaaZlyaamauLo ibayaaMcaI AMkurNaxamata kmaI haoto.ibayaaNao puNa- saukvaUna ,kmaI tapmaanaat ,raoga AaiNa ikDIpasauna saurixat zovalyaasa ibayaaNyaacyaa AMkurNaxamatocaa kalaavaQaI vaaZvata yaotao.

BaajaIpalaa ipkacao baI raopvaaTIkot ikMvaa jamaInaIt porlyaanaMtr %yaaMcao Apoixat p`maaNaat AMkurNa haoNyaasaazI vaatavarNaatIla kahI baahyaGaTkaMcaI tsaoca ibayaaNyaacyaa AMtga-t GaTkacaI Anaukulata AsaNao AavaSyak Asato.

Page 12: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

ijavaaNau KtaMcaI ibajap`ik`yaa puZIla p`maaNao krtat.

A^JaoTaoba^@Tr -ho ijavaaNau jamaInaImaQyao ipkaMcyaa mauLaBaaovatI rahuna AsahjaIvaI pwtInao kaya- krIt Asatat.to hvaotIla mau@t na~ SaaoYaUna Gaotat va ipkaMnaa ]plabQa k$na dotat.ho ijavaaNau Kt iWdla vagaI-ya ipko vagaLuna [tr sava- ekdla tRNaQaanya ipkaMnaa ]pyaaogaI pDtat.]da.jvaarI ,baajarI ,gahu ,maka ,}sa ,kapusa ,sauya-fula ,imarcaI ,vaaMgaI ,DaLIMba ,po$ ,AaMbaa [.Video Link – http://www.youtube.com/watch?v=Dgr80KLqqtA

rayaJaaobaIyama : yaa jaIvaaNauMcao kaya- sahjaIvaI pwtInao caalato.ho jaIvaaNau SaoMgavagaI-ya ipkaMcyaa mauLavar gaazI inamaa-Na krtat AaiNa hvaotIla na~vaayau SaaoYauna Gao}na mauMLavaaTo ipkasa ]plabQa k$na %yaamauLo na~yau@t KtaMcaI maa~a saaQaarNa 25 % kmaI p`maaNaat laagato.

Video Link - http://www.youtube.com/watch?v=6o9gISHPqhE

Page 13: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

A^JaaoisprIlaIyama ho ijavaaNau tRNaQaanya va BaajaIpalaa ipkaMcyaa mauLaMmaQyao va mauLaBaaovatI rahuna na~ isqar krNyaacao kaya- krtat.jvaarI AaiNa maka ipkasaazI ]pyau@t.

T/ayakaoDmaa- hI praopjaIvaI baurSaI jamaInaIt pdaqaa-var maaozyaa p`maaNaat vaaZto va [tr raoga ijavaaNauMcaI vaaZ inayaMi~t krto.tI [tr raogakark baurSaIvar Qaagao naYT k$na k$na ibajaaNau kmakuvat banavato.%yaamauLo %yaaMcaI ]gavaNaxamata kmaI haoto.yaa jaOva raoga inayaM~kacyaa vaapranao jamaInaIWaro haoNaa yaa raogaacao p`BaavaI inayaM~Na hao} Sakto.Video link – http://www.youtube.com/watch?v=eD00Zcyo3gs

Page 14: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

| Vigyan Ashram | INDUSA PTI | 14

sfurd ivarGaLivaNaaro ijavaaNau : jamaInaIt ivarGaLNyaasa kzINa Asalaolyaa kahI Annad`vyaamaQyao sfurdcaa k`maaMk pihlaa laagatao.%yaamauLo rasaayainak Kt $panao vaaprlaolao sfurd kaoNa%yaa naa kaoNa%yaa rasaayainak sva$pat maatImaQyao isqar haoto.yaamauLo Kt $panao idlaolyaa sfurdcaa ]pyaaoga vanasptI SaaoYaNaasaazI k$na Gao} Sakt naahI va iSafarSaInausaar idlaolyaa sfurdyau@t Ktacaa ]pyaaoga puNa-pNao hao} Sakt naahI.yaakrIta sfurdyau@t Ktacaa vanasptIMnaa laagaNaa yaa rasaayainak sva$pat $paMtr haoNao garjaocao Aaho. sfurd ivarGaLivaNaarI ijavaaNau Kto saMvaQa-nao Aivad`avya isqar$pI sfurdcao d`avya rasaayainak sva$pat $paMtr k$na to ipkaMnaa ]plabQa k$na dotat.yaamauLo rasaayainak sfurdyau@t Ktacaa vaapr d`vya sva$pat ipkvaaZIcyaa yaaogya kalaavaQaIt haoNao Sakya haoto.Video link- -http://www.youtube.com/watch?v=xA8k0uCxRKU

Page 15: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

jyaa ibayaaMcao Aakar lahana Asatat %yaa ibayaaMcaI porNaI saulaBa

haoNyaasaazI %yaamaQyao lahana AakaracaI vaaLu ikMvaa maatI

ima@sa k$na porNaI kolaI jaato ]da.raLo ,maaohrI ,tMbaaKu [.

[tr mah%vaacyaa

ibajap`ik`yaa

Page 16: Vigyan Ashram (A center of Indian Institute Of Education) At. Post Pabal Dist. Pune 412403

ibajap`ik`yaa krtanaa GyaavayaacaI kaLjaI

• ijavaaNau KtacaI ibajap`ik`yaa kolyaanaMtr %yaa ibayaaMvar rasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa k$ nayao.

• rasaayainak AaOYaQaaMcaI ibajap`ik`yaa krtanaa puZIla kaLjaI GyaavaI.

1. hatamaQyao hatmaaojao Gaalaavaot.2.taoMDavar $maala baaMQaavaa.3.DaoLyaavar caYmaa vaapravaa.4.ibajap`ik`yaa krtanaa kaoNa%yaahI

p`karcyaa Annaacao saovana k$ nayao.

• ibajap`ik`yaa kolyaanaMtr ibayaaNao saavalaIt saukNyaasa zovaavao.

• ibajap`ik`yaa kolaolao ibayaaNao manauYya ikMvaa p`aNyaaMsaazI Anna mhNauna vaap$ nayao.