Cud nad Wis. Kontrofensywa bolszewicka i Bitwa Warszawska w 1920 r.
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Sprawd si Dla nauczyciela
Bibliografia:
D’Abernon Edgar Vincent, Osiemnasta decydujca bitwa w dziejach wiata pod Warszaw 1920, tum. S.A. Arnsen, Warszawa 1932. D’Abernon Edgar Vincent, Osiemnasta decydujca bitwa w dziejach wiata pod Warszaw 1920, tum. S.A. Arnsen, Warszawa 1932. Niewgowska Aneta, Gen. Maxime Weygand, [w:] Fakty i mity o bitwie na przedpolach Warszawy [w:] Od Bitwy Warszawskiej do Traktatu Ryskiego, red. T. Skoczek, Warszawa 2015.
Davies Norman, Orze biay, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920, tum. A. Pawelec, Kraków 1998. Gen. Maxime Weygand, [w:] 1920. Wojna o Polsk, oprac. A. Knyt, Warszawa 2010. Edgar Vincent D’Abernon, [w:] 1920. Wojna o Polsk, oprac. A. Knyt, Warszawa 2010. Niewgowska Aneta, Fakty i mity o bitwie na przedpolach Warszawy, [w:] Od Bitwy Warszawskiej do Traktatu Ryskiego, red. T. Skoczek, Warszawa 2014. Pietrykowski Tadeusz, Odwrót… Gar wspomnie i obrazków wojennych z czasu walk bolszewickich 1920 r. na podstawie pamitnika adjutanta 67 P. P. (9 Puku Strzelców Wielkopolskich), Pozna 1926. Pisudski Józef, Pisma zbiorowe, t. 7. Cytat za:A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 75. Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 85. Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 98. Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 98. Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 155. Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 180. Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 80. Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 95. Taktyk wietny, strateg przecitny - wywiad z prof. Zygmuntem Matuszakiem, Tygodnik Powszechny. Cytat za: hps://www.tygodnikpowszechny.pl/taktyk-swietny-strateg- przecietny-142957 Tekst rozkazu dostpny online na portalu Historia.org. oprac. A. Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010.
Bitwa Warszawska zostaa uznana za 18. najwaniejsz bitw decydujc o losach wiata. „Zasadnicze znaczenie polskiego zwycistwa nie ulega najmniejszej wtpliwoci; gdyby wojska sowieckie przeamay opór armii polskiej i zdobyy Warszaw, wówczas bolszewizm ogarnby i cay kontynent”* – podsumowa w uzasadnieniu angielski polityk Edgar Vincent D'Abernon. 15 sierpnia, dzie rozstrzygajcej bitwy pod Radzyminem, dzi celebrowany jest w Polsce jako wito Wojska Polskiego, a do Bitwy Warszawskiej na stae ju przylgn przydomek Cud nad Wis. Czy susznie przypisuje jej si tak due znaczenie? Czy faktycznie miaa wpyw na dalsze losy Europy?
ródo: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Twoje cele
Wyjanisz, dlaczego wito Wojska Polskiego obchodzi si w Polsce 15 sierpnia. Ocenisz, czy susznie Bitw Warszawsk z 1920 r. okrela si jako Cud nad Wis lub 18. decydujc bitw w dziejach wiata. Przytoczysz argumenty w innych sporach na temat bitwy.
Jerzy Kossak, Cud nad Wis, 1930 r. ródo: Wikimedia Commons, domena publiczna.
* ródo: Edgar Vincent D'Abernon, Osiemnasta decydujca bitwa w dziejach wiata pod Warszaw 1920, Warszawa 1932, s. 17.
Cud nad Wis. Kontrofensywa bolszewicka i Bitwa Warszawska w 1920 r.
Przeczytaj
Kontrofensywa bolszewicka Polacy niedugo utrzymali swoje pozycje wojskowe po udanym marszu na wschód oraz zajciu Kijowa 7 maja 1920 r. Niespena trzy tygodnie póniej rozpocza si kontrofensywa bolszewicka na Froncie PoudniowoZachodnim, w której odznaczya si wzbudzajca powszechn groz 1 Armia Konna Siemiona Budionnego. Naczelny dowódca Wojska Polskiego Józef Pisudski wspomina:
Siemion Budionny, dowódca 1 Armii Konnej. Formacja ta, zoona gównie z kozaków i zbuntowanych chopów, owiana bya z saw. Dokonywaa gwatów, masakr i grabiey. Zwró uwag na mundur Budionnego i liczb orderów. Zastanów si, dlaczego tak bezwzgldna postawa bya przez bolszewików tolerowana, a nawet nagradzana. ródo: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Józef Pisudski
“
10 czerwca Polacy oraz Ukraicy ostatecznie zostali zmuszeni do wycofania si z Kijowa. Cztery dni póniej Pisudski zadecydowa o cofniciu caego frontu wschodniego pod naporem bolszewickiej ofensywy. Dramatyczny odwrót wojsk polskich wspomina jeden z onierzy, por. Tadeusz Pietrykowski:
4 lipca rozpocz si kolejny etap bolszewickiej ofensywy wojsk Frontu Zachodniego pod dowództwem gen. Michaia Tuchaczewskiego w kierunku: Wilno–Misk–Warszawa. Nie ulegao wtpliwoci, e Armia Czerwona nie cofnie si przed niczym, aby pokona wojska polskie. W ten sposób gen. Michai Tuchaczewski zwraca si do onierzy Armii Czerwonej:
Tadeusz Pietrykowski
“
“
Gen. Michai Tuchaczewski, dowódca Frontu Zachodniego Armii Czerwonej, dowodzi wojskami w Bitwie Warszawskiej oraz Bitwie nad Niemnem. Cieszy si opini doskonaego dowódcy i stratega. Za klsk bolszewików z Polsk wini m.in. Józefa Stalina. Poszukaj informacji dotyczcych dalszych losów Tuchaczewskiego. Jak mylisz dlaczego potoczyy si tak, a nie inaczej? ródo: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Wraz z odwrotem wojsk polskich w Warszawie zastanawiano si nad dalszymi dziaaniami. Sytuacja pastwa wydawaa si dramatyczna. 1 lipca powstaa Rada Obrony Pastwa, która dwa dni póniej wydaa odezw pt. Obywatele Rzeczypospolitej! O jczyzna w potrzebie!, nakaniajc wszystkich zdolnych do noszenia broni do obrony ojczyzny. Organizowano take zbiórki pienidzy wród mieszkaców stolicy na utrzymanie armii. Kilka dni póniej powsta Generalny Inspektorat Armii Ochotniczej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych pod dowództwem gen. Józefa Hallera, który organizowa zacig ochotniczy; w szeregi armii wstpio cznie ponad 100 tys. onierzy ochotników.
w obliczu miertelnego starcia. […] Przed atakiem napenijcie swe serca gniewem i bezwzgldnoci […]. Cytat za:A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 75.
Pisarz Witold Gombrowicz take stan przed tym dylematem:
“
Z powodu braku broni cz ochotników wyposaano w kosy. Jakie wraenie sprawiaj ochotnicy przedstawieni na zdjciu? Zwró uwag na ich ubiór oraz postaw. ródo: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Tymczasem ofensywa bolszewicka trwaa i posuwaa si naprzód bez wikszych przeszkód. 11 lipca Armia Czerwona zdobya Misk, a kolejnego dnia bolszewicy zoyli Litwinom propozycj, e oddadz im Wilno w zamian za pomoc w walkach przeciwko Polakom. Litwini zgodzili si.
22 lipca 1920 r. bolszewicy zadecydowali o uderzeniu na Warszaw. Rada Obrony Narodowej wyrazia gotowo do rokowa pokojowych z bolszewikami, jednak ci odmówili – byli pewni zwycistwa. 1 sierpnia zdobyli Brze i przekroczyli Bug. Kolejnego dnia Józef Pisudski zdecydowa si na przerwanie walk i odwrót do Lwowa. W Smolesku 23 lipca 1920 r. powsta z kolei Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, który mia przejmowa wadz na terenach zajmowanych przez bolszewików. Warszawa znalaza si w bezporednim niebezpieczestwie.
Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (TKRP) – zalek wadz komunistycznych, które miay przej rzdy po udanej ofensywie Armii Czerwonej na Polsk latem 1920 r. W odezwie wygoszonej 30 lipca 1920 r. w Wilnie zapowiadano utworzenie Polskiej Socjalistycznej Republiki Rad, nacjonalizacj przemysu i oddanie wadzy w rce robotników oraz chopów. W skad TKRP wchodzili m.in. Julian Marchlewski jako przewodniczcy oraz Feliks Dzieryski, zwany Czerwonym Katem, jako osoba odpowiedzialna za tworzenie sowieckiego aparatu terroru. Obaj byli upamitniani w okresie Polskiej Republiki Ludowej (PRL) po II wojnie wiatowej. Ludzi z jakich warstw spoecznych przedstawia ilustracja? Jakie s moliwe wykonywane przez nich zawody i jakie cechy zewntrzne o tym wiadcz? ródo: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ententa wobec konfliktu polsko-rosyjskiego Polscy politycy postanowili do uzyskania pomocy wykorzysta konferencj odbywajc si 10 lipca w miejscowoci Spa w Belgii, podczas której doszo do spotkania pastw ententy, Polski, Czechosowacji i  Niemiec. Uczestniczy w niej ówczesny premier Rzeczypospolitej Wadysaw Grabski. Francja oraz Wielka Brytania naciskay na podjcie rozmów pokojowych z bolszewikami i przyjcie jako granicy tzw. linii Curzona.
Pk Józef Jaklicz, dowódca 25 Puku Piechoty, nie zgadza si z planowanym konsensusem:
“
Francuskobrytyjska Misja Midzysojusznicza do Polski przyjechaa do Warszawy trzy tygodnie przed rozstrzygajc bitw. Jej przedstawiciele mieli doradza Polsce podczas rokowa rozejmowych z Rosj. Nie zakoczyy si one sukcesem, poniewa adna ze stron nie bya gotowa na ustpstwa.
Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 95.
“
Czonkowie misji alianckiej w Warszawie w 1920 r. ródo: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Maurice Hankey, jeden z brytyjskich czonków Misji, zanotowa w raporcie z pobytu w Polsce:
Bitwa Warszawska – „cud nad Wis” czy przemylana taktyka? 6 sierpnia 1920 r. ostatecznie opracowano plan operacyjny Bitwy Warszawskiej, w tym przegrupowanie wojsk polskich na trzy fronty: Pónocny, rodkowy oraz Poudniowy. Postanowiono wykorzysta ryzykowny manewr oskrzydlajcy Warszaw – kontruderzenie znad rzeki Wieprz. Czoow grup uderzeniow miaa stanowi cz Armii rodkowej pod wodz gen. Edwarda Rydzamigego. Za gównego pomysodawc tego planu uwaa si Józefa Pisudskiego, aczkolwiek historycy nie s zgodni w tej kwestii. Autorstwo przypisuje si take gen. Tadeuszowi Rozwadowskiemu, szefowi Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, oraz – rzadziej – gen. Maxime’owi Weygandowi, czonkowi Misji Midzysojuszniczej do Polski, który równie uczestniczy w naradach.
“
Schemat kontruderzenia znad Wieprza. ródo: Contentplus.pl na podstawie Halibu, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
13 sierpnia rozpoczy si walki pod Warszaw. Pk Józef Jaklicz pisa w licie do ony:
“
Józef Pisudski studiuje map w sierpniu 1920 r. ródo: Centralne Archiwum Wojskowe, domena publiczna.
15 sierpnia 1920 r. doszo do przeomowych walk o Radzymin. Polacy zdobyli miasto po krwawych walkach, a bolszewicy zaczli si cofa pod naporem 5 Armii gen. Wadysawa Sikorskiego. Szala zwycistwa przechylia si na stron polsk. 19 sierpnia Michai Tuchaczewski podj decyzj o odwrocie Armii Czerwonej na caym froncie i do koca sierpnia wszystkie oddziay rosyjskie przekroczyy rzek Bug. 25 sierpnia uznaje si za dat zakoczenia Bitwy Warszawskiej. Klsk poniosa take armia konna Budionnego pod Komarowem ostatniego dnia sierpnia 1920 r.
Kpt. Charles de Gaulle, czonek misji alianckiej, odnotowa:
“
Jecy sowieccy w przemarszu przez Radzymin, 15 sierpnia 1920 r. ródo: Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna.
Jecy sowieccy wzici po bitwie pod Radzyminem, 1920 r. ródo: Wikimedia Commons, domena publiczna.
W wyniku Bitwy Warszawskiej zgino 25 tys. onierzy bolszewickich, a 66 tys. dostao si do niewoli. Po stronie polskiej straty wyniosy 5 tys. zabitych i 10 tys. zaginionych. Na pocztku wrzenia gen. Michai Tuchaczewski planowa kolejn ofensyw na Warszaw, jednak jego plan si nie powiód. Polacy pokonali bolszewików m.in. w bitwie nad Niemnem, która definitywnie przypiecztowaa polskie zwycistwo.
Cytat za: A, Knyt, 1920. Wojna o Polsk, Warszawa 2010, s. 155.
Kawaleria polska, bitwa nad Niemnem, wrzesie 1920 r. Jakie emocje wywouje to zdjcie? Czy jest pozowane, czy moe zostao zrobione z zaskoczenia? ródo: Centralne Archiwum Wojskowe, domena publiczna.
Gen. Maxime Weygand tak podsumowywa sytuacj:
Bitw Warszawsk niemal natychmiast nazwano Cudem nad Wis. Okrelenie to byo przede wszystkim wykorzystywane przez Narodow Demokracj, aby zdyskredytowa osignicia Józefa Pisudskiego. Przedstawiciele endecji woleli przypisywa zwycistwo siom nadprzyrodzonym, tym bardziej e przeomowy dzie Bitwy Warszawskiej, 15 sierpnia 1920 r., zbieg si w czasie ze witem Matki Boskiej Zielnej. Niemal natychmiast jednak pojawiy si gosy sprzeciwu wobec tego okrelenia. W ten sposób wypowiada si Ignacy Daszyski, wicepremier Rzdu Obrony Narodowej:
“
Fakty i mity o bitwie na przedpolach Warszawy
16 wrzenia 1920 r. rozpoczy si polskobolszewickie rokowania pokojowe w Rydze pod przewodnictwem Jana Dbskiego, cho walki wci trway. 18 padziernika doszo do ostatecznego zawieszenia dziaa wojennych na froncie midzy Polsk a Rosj, a 18 marca 1921 r. Polska, Rosja oraz Ukraina podpisay traktat pokojowy w Rydze.
Sownik linia Curzona
brytyjska propozycja linii demarkacyjnej midzy wojskami polskimi i sowieckimi; pozostawiaaby tereny Galicji Wschodniej, a take Brze i Wilno po stronie Rosji
linia demarkacyjna
strefa rozdzielajca walczce ze sob armie lub dwa terytoria na czas rozejmu, do ostatecznego ustalenia granic.
konferencja w Spa
spotkanie przedstawicieli pastw ententy, Polski, Czechosowacji oraz Niemiec 10 lipca 1920 r. w niewielkiej miejscowoci Spa w Belgii; powodem jej zwoania byo opónienie Niemiec w realizacji postanowie traktatu wersalskiego; Polacy postanowili wykorzysta okazj spotkania z przedstawicielami Francji oraz Wielkiej Brytanii, aby wymóc na nich wsparcie w wojnie przeciwko bolszewikom
Rada Komisarzy Ludowych
Rada Obrony Pastwa
nadzwyczajny organ powoany 1 lipca 1920 r. w zwizku ze zbliajcymi si wojskami Armii Czerwonej, bezporednio zagraajcym pastwu polskiemu; decydowaa o wszystkich sprawach dotyczcych prowadzenia wojny, a na jej czele sta Józef Pisudski
“
(z fr. entente – porozumienie) przymierze Wielkiej Brytanii, Francji oraz Rosji, które swoje ródo miao jeszcze w XIX w.; podczas I wojny wiatowej do pastw tworzcych trzon ententy na rónych etapach konfliktu doczyo 25 krajów
Sowa kluczowe Bitwa Warszawska, Radzymin, Warszawa, bolszewicy, Armia Czerwona, Zadwórze, linia Curzona, ententa, konferencja w Spa
Bibliografia 1920. Wojna o Polsk, red. A. Knyt, Warszawa 2010.
A. Nowak, Pierwsza zdrada Zachodu: 1920 – zapomniany appeasement, Warszawa 2015.
E. Vincent D'Abernon, Osiemnasta decydujca bitwa w dziejach wiata pod Warszaw 1920, Warszawa 1932.
Od Bitwy Warszawskiej do Traktatu Ryskiego, red. T. Skoczek, Warszawa 2015.
Mapa interaktywna
Polecenie 1
Przyjrzyj si mapie frontu wschodniego w pierwszej poowie 1920. Zapoznaj si z fragmentami wspomnie rónych osób: polityków, wojskowych, mieszkaców miast.
ródo: Contentplus.pl na podstawie Halibu, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
Odpowiedz na pytania: Na jakich zagadnieniach skupiali si autorzy tych wspomnie? Jakie emocje im towarzyszyy?
Na jakich zagadnieniach skupiali si autorzy tych wspomnie?
Jakie emocje im towarzyszyy?
Przyjrzyj si obrazowi Zdzisawa Jasiskiego (1863–1932) Alegoria zwycistwa w 1920 roku, a nastpnie wykonaj polecenia.
Zdzisaw Jasiski, Alegoria zwycistwa w 1920 roku (Warszawo naprzód), 1920 r. ródo: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Napisz, w którym miejscu rozgrywaj si przedstawione wydarzenia. Jakie elementy na obrazie o tym wiadcz?
Wyszukaj znaczenie sowa „alegoria” i uzasadnij, dlaczego obraz zosta zatytuowany w ten sposób.


Wybierz trzy twoim zdaniem decydujce wydarzenia z okresu walk polsko-bolszewickich i umie je na osi czasu. Uzasadnij krótko swój wybór.
W pierwszym z pól wpisz dat wydarzenia, pole na ilustracj pozostaw puste, w trzecim polu wpisz nazw wydarzenia, a w ostatnim uzasadnij swój wybór. Nowe wydarzenie wstaw za pomoc przycisku „Dodaj”.

Bitwa Warszawska zakoczya si sukcesem m.in. dziki odwanej decyzji Józefa Pisudskiego o przeprowadzeniu kontruderzenia znad Wieprza. Zapoznaj si z fragmentem rozkazu marszaka Polski oraz map ukazujc zmieniajce si pooenie wojsk polskich i odpowiedz na pytanie.
Fragment rozkazu nr 8358/III:
Przewodni ide operacyjn Naczelnego Dowództwa na najbliszy czas jest:
1. wiza nieprzyjaciela na poudniu, przesaniajc Lwów i zagbie naowe,
2. na pónocy nie dopuci do oskrzydlenia wzdu granicy niemieckiej oraz osabi nieprzyjaciela przez krwawe odbicie jego oczekiwanych na przyczókach warszawskich ataków,
3. centrum ma zadanie ofensywne: szybkie zebranie na dolnym Wieprzu armji manewrowej, która by uderzya nastpnie na flank i tyy nieprzyjaciela, atakujcego Warszaw, i rozbia go; grupa wojsk na górnym Wieprzu, zebrana pocztkowo dla ochrony koncentracji armii manewrowej od wschodu i poudniowego wschodu, doczyaby si nastpnie do akcji armji manewrowej w kierunku pónocno-wschodnim. Wtedy te wspódziaanie wojsk odcinka pónocnego jest brane pod uwag.
ródo: Tekst rozkazu dostpny online na portalu Historia.org.
“
Druga faza Bitwy Warszawskiej – kontruderzenie znad Wieprza. ródo: Contentplus.pl na podstawie Halibu, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Czy zaplanowane w rozkazie rozmieszczenie wojsk jest zgodne z przedstawionym na mapach? Uzasadnij odpowied.
wiczenie 4
Przeanalizuj polskie oraz bolszewickie plakaty propagandowe z 1920 r., a nastpnie wykonaj polecenia.
Wyjanij, w jakim celu powstaway materiay propagandowe. Jakimi argumentami przekonywano ludno o susznoci prowadzenia wojny i do powice na rzecz ojczyzny?
Oce i uzasadnij, które plakaty odzwierciedlaj triumf, a które zagroenie.

wiczenie 5
Przeprowad analiz obrazu Jerzego Kossaka Cud nad Wis i odpowiedz na pytanie.
Jerzy Kossak, Cud nad Wis, 1930 r. ródo: bliskopolski.pl, tylko do uytku edukacyjnego.
Wypisz co najmniej pi postaci oraz pi przedmiotów przedstawionych na obrazie. Pod liter R wypisz z nich elementy realistyczne, a pod liter S – symboliczne. Wyjanij znaczenie elementów symbolicznych.
R - elementy realistyczne:
S - elementy symboliczne:
wiczenie 6
Na podstawie poniszych tekstów ródowych, a take caej lekcji odpowiedz na pytania.
Edgar Vincent D’Abernon
Zasadnicze znaczenie polskiego zwycistwa nie ulega najmniejszej wtpliwoci; gdyby wojska sowieckie przeamay opór armii polskiej i zdobyy Warszaw, wówczas bolszewizm ogarnby i cay kontynent. W Niemczech, w kadym wikszym miecie agenci komunistyczni czynili potajemne przygotowania, nakrelony by przez nich zupenie zdecydowany program dziaania […]. S liczne dowody na to, i rzd moskiewski skupiajcy swe siy do walki z Polsk mia cele o wiele rozleglejsze i dalej idce ni samo zdobycie Warszawy. Jego ambicja, jego ufne oczekiwanie zwycistwa, rozcigao si na kraje lece na zachód od Wisy i signo daleko poza granice Polski.
“
Wspaniae zwycistwo polskie pocignie za sob konsekwencje o nieobliczalnej wanoci dla sytuacji midzynarodowej. Skonsoliduje ono Pastwo Polskie, którego istnienie jest konieczne dla bezpieczestwa Francji. Niemcy, które ju miay nadziej wej w stosunki bezporednie z Sowietami, aby rzuci czerwone armie przeciw wrogowi zza Renu, bd zmuszone wyrzec si osignicia tymi rodkami przekrelenia traktatu wersalskiego […].
“
“
Jakie znaczenie przypisuje si Bitwie Warszawskiej? Dlaczego zostaa uznana 18. najwaniejsz bitw w dziejach wiata?
[…] w kraju katolickim urok tego powiedzenia by nieodparty. Werbalizowano klimat, który rozbrzmiewa ze wszystkich ambon: dawao wyraz wierze kadego pobonego katolika, e ziemia wybrana zostaa ocalona moc Bosk. Wiara ta zrodzia ca seri objawie, podczas których Czarna Madonna z Czstochowy, wita Patronka Ojczyzny, schodzia z ognistej chmury nad okopami Radzymina, by porazi hordy bolszewickie. Teza ta miaa jednak pewne konsekwencje: jeli to Bóg uczyni ten cud, musia wszak posuy si jakim wysannikiem. Raczej na pewno nie móg to by Pisudski – towarzysz rewolucjonistów i socjalistów, przyjaciel ydów i ateistów. Ostateczne rozwizanie poda hrabia Zamoyski, polski ambasador w Paryu, narodowy demokrata oraz czowiek wojennego Komitetu Narodowego Dmowskiego, oficjalnie dzikujc rzdowi francuskiemu za usugi generaa Weyganda. Legenda staa si wersj obowizujc.
ródo: Norman Davies, Orze biay, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920, tum. A. Pawelec, Kraków 1998, s. 226.
Aneta Niewgowska
Gen. Maxime Weygand
Cud Wisy powiedziano. Cud, czy to znaczy zdarzenie, w którym objawia si rka Opatrznoci? Nie ja bd temu przeczy, bo podziwiaem, w owym sierpniowym 1920 r., z jak arliwoci naród polski pada na kolana w kocioach i szed w procesjach po ulicach Warszawy. […] Lecz, jak mówi nasze stare przysowia: pomagaj sobie, a niebo ci dopomoe […]. A potem, w czasie cikich przej roku 1920, widzielimy, jak bardzo sobie pomagaa i jak, sprowadzona niemal do wasnych tylko zasobów, dziki silnej woli rzdu, dowództwa, nieustannie odwadze i ofiarnoci onierzy, wierze wszystkich Polaków w losy Ojczyzny, moga podnie si z klski w sposób tak prawdziwie niezwyky.
“
Czy zgadzasz si z okreleniem bitwy warszawskiej jako „cudu nad Wis”? Uzasadnij odpowied.

wiczenie 7
Zdecyduj, czy dobrane zdjcie, imiona i nazwiska, funkcje oraz cytaty pasuj do siebie.
Jeli uwaasz, e wszystkie elementy pasuj do siebie zaznacz „Tak”, jeli uwaasz, e elementy nie pasuj do siebie zaznacz „Nie”, nastpnie kliknij „Losuj”, aby wiczenie wylosowao now grup elementów.
Wodzimierz Lenin
“Rzd polski waha si
i miota oraz owiadcza, e zaproponuje nam nowe warunki pokoju. Prosimy bardzo, panowie
obszarnicy i kapitalici, rozpatrzenia
polskich warunków nigdy nie
polscy obszarnicy
i zobaczymy, co z tych rozmów
wyniknie.” ródo: 1920.
na caym froncie
strasznego dla wroga
polskiej szlachty nad
krajem. W krwi rozgromionej armii polskiej
utopcie przestpczy
wyzwolonym od panów utworzono
Polski i zatkn Czerwony Sztandar
rewolucji nad najblisza Rosji
czowieka, chociaby
cofnicia si. [...] Na odcinku
i losy Polski. Nie dopuszcz
do tego, by lekkomylno
Ojczyzn. Zych onierzy
ródo: 1920. Wojna
Czerwonej
“Nieraz, onierze, zy cisny mi si do oczu, gdym widzia wród
szeregów wojsk prowadzonych
przestrzenie, gdym widzia
obrywa wasze skromne racje
onierskie, i da czsto,
boju [...] onierze! Zrobilicie
dumni i zadowoleni ze
takiego onierza, jakim
ródo: Rozkaz zawiadamiajcy
Polsk a Rosj Sowieck, 10 padziernika 1920 roku, dostpny
online www.jpilsudski.org
Dla nauczyciela
Przedmiot: Historia
Temat: Cud nad Wis. Kontrofensywa bolszewicka i Bitwa Warszawska w 1920 r.
Grupa docelowa:
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treci nauczania – wymagania szczegóowe Zakres podstawowy XLI. Walka o odrodzenie pastwa polskiego po I wojnie wiatowej. Ucze: 4) charakteryzuje proces ksztatowania si polskiej granicy wschodniej, ze szczególnym uwzgldnieniem wojny polsko-bolszewickiej; Zakres rozszerzony Treci nauczania – wymagania szczegóowe XLI. Walka o odrodzenie pastwa polskiego po I wojnie wiatowej. Ucze: spenia wymagania okrelone dla zakresu podstawowego, a ponadto: 2) opisuje genez i przebieg wojny polsko-bolszewickiej oraz jej powizanie z kwes ukraisk i litewsk;
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne:
Ucze:
wyjania, dlaczego wito Wojska Polskiego obchodzi si w Polsce 15 sierpnia. ocenia, czy susznie Bitw Warszawsk z 1920 r. okrela si jako Cud nad Wis lub 18. decydujc bitw w dziejach wiata. przytacza argumenty w innych sporach na temat bitwy.
Strategie nauczania:
Formy pracy:
rodki dydaktyczne:
Przebieg lekcji
Przed lekcj:
1. Przygotowanie do zaj. Nauczyciel loguje si na platformie i udostpnia uczniom emateria „Cud nad Wis. Kontrofensywa bolszewicka i Bitwa Warszawska w 1920 r.”. Prosi uczestników zaj o zapoznanie si z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczy i wykonywa polecenia.
2. Chtni/wybrani uczniowie przygotowuj prezentacj na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”.
Faza wstpna:
1. Wywietlenie tematu i celów zaj oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu. 2. Raport z przygotowa. Nauczyciel za pomoc dostpnego w panelu uytkownika
raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapozna si z udostpnionym emateriaem. Prowadzcy zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie si znajdujemy? Co wanego dziao si wczeniej?
Faza realizacyjna:
1. Prezentacje uczniów. Wskazani przed lekcj uczniowie prezentuj i omawiaj efekty swojej pracy. Nauczyciel oraz inni uczniowie zadaj pytania prezentujcym, w razie potrzeby uzupeniajc ich wypowiedzi.
2. Nauczyciel wyjania tre polecenia nr 1 „Przyjrzyj si mapie frontu wschodniego w pierwszej poowie 1920. Zapoznaj si z fragmentami wspomnie rónych osób – polityków, wojskowych, mieszkaców miast.”, w kolejnym etapie wybrany ucze rozwizuje je i opisuje kolejno wykonywane kroki.Nauczyciel czyta polecenie 2: „Odpowiedz na pytania: Na jakich zagadnieniach skupiali si autorzy tych wspomnie? Jakie emocje im towarzyszyy?” i poleca uczniom, aby wykonali je w parach. Wybrana osoba prezentuje propozycj odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowuj si do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupenia j, udziela te uczniom informacji zwrotnej.
3. Utrwalanie wiedzy i umiejtnoci. Uczniowie wykonuj indywidualnie wiczenia interaktywne nr od 1 do 5 z sekcji „Sprawd si”. Wyniki pracy omawiane s na forum i komentowane przez nauczyciela.
4. Utrwalanie wiedzy i umiejtnoci. Uczniowie dobieraj si w pary i wykonuj wiczenia nr od 6 do 8 wywietlone przez nauczyciela na tablicy. Konsultuj swoje rozwizania z inn par uczniów i ustalaj jedn wersj odpowiedzi.
Faza podsumowujca:
1. Uczniowie, pracujc w parach, tworz krzyówk podsumowujc zajcia. Pary siedzce obok siebie wymieniaj si krzyówkami i je rozwizuj.
2. Nauczyciel omawia przebieg zaj, wskazuje mocne i sabe strony pracy uczniów, udzielajc im tym samym informacji zwrotnej.
Praca domowa:
Materiay pomocnicze
Andrzej Nowak, Pierwsza zdrada Zachodu: 1920 – zapomniany appeasement, Warszawa 2015. 1920. Wojna o Polsk, red. Agnieszka Knyt, Warszawa 2010. Edgar Vincent D'Abernon, Osiemnasta decydujca bitwa w dziejach wiata pod Warszaw 1920, Warszawa 1932. Od Bitwy Warszawskiej do Traktatu Ryskiego, red. Tadeusz Skoczek, Warszawa 2015. Wielka historia Polski, tomy 110; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016. Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 20112019. Czasopismo historyczne Mówi wieki E. Brudnik, A. Moszyska, B. Owczarska, Ja i mój ucze pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujcych, Wydawnictwo Jedno, Kielce 2011. Wybór tekstów ródowych do wskazanej epoki.
Wskazówki metodyczne: