WARSZTATY JĘZYKOWE DLA MATURZYSTÓW

Opracowałamgr Bożena Sadlik

ODSŁONA 3 – STYL

SEKWENCJA TEORETYCZNA – KLASYFIKACJA BŁĘDÓW STYLISTYCZNYCH

PUNKTACJA NA ZESTAWIE MATURALNYM

Styl ( 0-5pkt.) Jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą

wypowiedzi, urozmaicona leksyka ( słownictwo)max 5 pkt.

Zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny, wystarczająca leksyka

max 3 pkt. Na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy

językowe max 1 pkt.

Uwaga! Jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.

DEFINICJA STYLU

Styl to językowe ukształtowanie wypowiedzi celowo oraz świadomie jej nadane przez osobę piszącą lub mówiącą i zauważane przez odbiorcę. Autor wybiera określone tworzywo, czyli inaczej środki (wyrazy, biorąc pod uwagę ich znaczenie oraz budowę, a nawet odmianę) oraz związki wyrazowe (np. frazeologiczne) i decyduje, w jaki sposób ich użyje: jakimi rodzajami zdań się posłuży, jaką nada tekstowi formę, w jakim porządku wprowadzi poszczególne informacje.

CO WARTO WIEDZIEĆ O STYLU?

Wybór tworzywa językowego zależy od wielu czynników. Najważniejsze to: rodzaj (gatunek) tworzonego tekstu, np. liryczny,

nastrojowy wiersz, zawiadomienie, prośba, sprawozdanie sportowe, wywiad, list, recenzja książki,

funkcja wypowiedzi, np. informacja o faktach, wyrażenie opinii, nakłonienie partnera do określonego zachowania się, uzewnętrznienie uczuć,

wzgląd na odbiorcę: na jego zainteresowania, wykształcenie, wiedzę, stanowisko, wiek, stan zdrowia i in.,

cechy osobiste nadawcy: jego upodobania, poglądy, skłonności, zawód, pochodzenie, przynależność do określonej grupy społecznej, uzdolnienia i umiejętności językowe, stosunek do świata, spostrzegawczość.

RODZAJE BŁĘDÓW

1. Błędy językowo – stylistyczne, czyli:a. mieszanie stylów

Z głębi mieszkania wyłoniła się Ida, zapytując pełnym głosem, czy tata już wrócił.(zderzenie słownictwa oficjalnego z codzienną sytuacją)

Z głębi mieszkania wyłoniła się Ida i głośno zapytała, czy tata już wrócił.

Bieżącego roku spotkał mnie zaszczyt brania udziału w olimpiadzie polonistycznej. (związek spotkał mnie zaszczyt odnosi się do sytuacji oficjalnych związanych z zaproszeniem na ważne uroczystości...)

Bieżącego roku brałam udział w olimpiadzie polonistycznej.

b. nadużywanie słów pochodzenia obcegonadużywanie kolokwializmów pochodzenia obcego

Romeo jest moim idolem. Romeo jest postacią, która mi się podoba.

„Poczwarka” Doroty Terakowskiej to coolowa książka o tolerancji, która teraz jest na topie.

„Poczwarka” Doroty Terakowskiej to bardzo popularna obecnie książka o tolerancji.

mieszanie stylów poprzez zastosowanie obcych wyrazów

Sądzę, że zdobyłaby serca większości populacji.

Sadzę, że zdobyłaby serca większości ludzi.

c. nadużywanie zaimkówJego miłość do tej kobiety jest tak wielka, że jej pozorowana śmierć doprowadza go do rozpaczy, a ostatecznie do śmierci. (zaimki wskazujące: tej, tak – są zbędne; nagromadzenie zaimków osobowych – jego, jej, go – jest przyczyną niejednoznaczności wypowiedzi)

Jego miłość do Julii jest tak wielka, że pozorowana śmierć ukochanej doprowadza Romea do rozpaczy, a ostatecznie do śmierci.

To ona tu dokonała wielu morderstw. To Lady Makbet dokonała wielu morderstw. lub To ona dokonała wielu morderstw. (wersja poprawna, jeżeli uczeń pragnie uniknąć powtarzania wyrazów)

Moim zdaniem tę sztukę powinno się tak właśnie oglądać.

Moim zdaniem tę sztukę powinno się oglądać z uwagą.

d. powtarzanie wyrazów w obrębie zdaniaŻycie osoby, która uważa, że najważniejsze jest życie według własnych z góry ustalonych zasad, wcale nie jest takie proste, jak nam się wydaje.

Życie osoby, która kieruje się własnymi, z góry ustalonymi zasadami, wcale nie jest takie proste, jak nam się wydaje.

Takie jego zachowanie może świadczyć także o jego nierozwadze.

Takie zachowanie może świadczyć także o jego nierozwadze.

Nawet krytycy filmowi, którzy są tylko od krytykowania filmów, wzruszą się i przyznają, że film jest świetny i zasługuje na nagrodę.

Nawet krytycy, którzy są tylko od oceniania filmów, wzruszą się i przyznają, że dzieło jest świetne i zasługuje na nagrodę.

e. powtarzanie wyrazów w obrębie myśli – akapituJest on bardzo odważny, o czym

świadczy to, że postanawia odwiedzić Julię, choć to grozi mu śmiercią, bo jego rodzina jest zwaśniona z rodziną Julii. Takie jego zachowanie może świadczyć także o jego nierozwadze.

 Jest bardzo odważny, o czym świadczy następująca scena: postanawia odwiedzić Julię, choć wie, że ten czyn grozi śmiercią, bo jego rodzina jest zwaśniona z rodziną ukochanej. Takie zachowanie może jednak świadczyć także o jego nierozwadze.

Postacią, która wywarła na mnie ogromne wrażenie, jest bohaterka „Poczwarki” Doroty Terakowskiej. Myszka, bo tak ma na imię, jest dzieckiem chorym na syndrom Downa. Podobna jest do każdej innej osoby z DS. Jej główka jest okrągła.

Postać, która wywarła na mnie ogromne wrażenie, to bohaterka „Poczwarki” Doroty Terakowskiej. Myszka, bo tak ma na imię, choruje na syndrom Downa. Podobna jest do każdej innej osoby z DS. Ma okrągłą główkę.

f. stosowanie konstrukcji synonimicznych (wielosłowie)

Ta książka była ciekawa i interesująca. (podkreślone wyrazy mają to samo znaczenie)

Ta książka była ciekawa.

Bohaterska, dzielna, odważna postawa mężczyzny wzbudziła podziw wśród świadków zdarzenia.

Bohaterska postawa mężczyzny wzbudziła podziw wśród świadków zdarzenia.

SEKWENCJA ĆWICZENIOWA

ĆWICZENIE 1

Przeczytaj uważnie podany tekst. Czy zauważyłeś w jego stylu jakąś szczególną cechę? Wymień ją.

Mówię wam, kochani, było wspaniale. Od rana słońce, gorąca woda, mówię wam, super. No i ten zapach, mówię wam. Kwiaty wszędzie. I drze wa kwitły, mówię wam! To był prawdziwy urlop. A wieczorem, mówię wam, wszędzie muzyka.

Charakterystyczne dla stylu tego autora jest…………

ĆWICZENIE 2

Przypatrz się pod kątem właściwości stylistycznych temu tekstowi, a na stępnie odpowiedz na pytania:

Znowu ten ból. Codziennie rano. Rozsadza głowę. Woda. I tabletka. Teraz odczekać. Jeszcze trochę. Trochę ulgi. O, Boże! No, teraz. Już. Co w ukształtowaniu wypowiedzi zwróciło twoją

uwagę? O czym informuje tekst? Co chciał autor przekazać w taki właśnie

sposób?

ĆWICZENIE 3

Przeczytaj fragmenty trzech różnych tekstów i przyporządkuj je określonym typom wypowiedzi (oznaczając każdą z nich literą „a", „b", „c"): ... Ze względu na powtarzające się

przypadki wścieklizny wśród psów zarządza się pod groźbą kary zakładanie kagańców wszystkim psom prze bywającym w miejscach publicznych: na ulicy, w parkach itp. oraz niespuszczanie ich ze smyczy...

ĆWICZENIE 3 CD.

... W ostatnich tygodniach coraz częściej słyszymy o przypadkach zachorowań zwierząt domowych, przede wszystkim psów, na wściekliznę. Warto więc przypomnieć czytelnikom nieco szczegółów związanych z tą groźną i niebezpieczną chorobą. Informacje te przydadzą się nie tylko właścicielom czworonożnych pupilów, ale wszystkim ludziom, których choroba również nie oszczędza. Zapobiegną też z jednej strony beztrosce, a z drugiej panice. W okresie nasilonej zachorowalności nie wolno dopuszczać do bezpośrednich kontaktów z psami, np. w czasie spaceru. Nie wiadomo przecież, czy któryś z nich nie jest chory, a każdemu pogryzieniu może towarzyszyć zakażenie groźnym zarazkiem. Nie róbmy jednak awantury sąsiadowi, że jego pies, na smyczy i w kagańcu, otarł się sierścią o nasz płaszcz. Nie zarazimy się ani przez powietrze, jak np. grypą, ani przez dotyk, jak np. świerzbem, jeżeli nie zostaliśmy pokąsani przez zwierzę, nic nam nie grozi. [...]

ĆWICZENIE 3 CD.

... Co to, obywatelu, nie umie pan czytać? Dużymi literami przecież napisane! O! Wszędzie są ogłoszenia! Pieska na smycz, proszę! Świa dectwo szczepienia jest? Bo następnym razem będzie mandacik!

a) wypowiedź policjanta napominającego właściciela psa,

b) zarządzenie,c) artykuł zamieszczony w rubryce pt. Lekarz

radzi.

ĆWICZENIE 4

O jakim odbiorcy myślał autor następującego tekstu?

... Okruszek szedł, szedł, aż się strasznie zmęczył. Usiadł sobie pod krzacz kiem i zasnął. Śpi sobie smacznie, a tu z norki wystawia pyszczek mysz ka. Kto to taki siedzi koło mojego domku? Człowiek — nie człowiek, kras noludek — nie krasnoludek. Dotknęła wąsikami żołędziowej czapeczki, połaskotała Okruszka po kasztanowym brzuszku ogonkiem...

Jakie cechy stylu pozwoliły ci odgadnąć, dla kogo przeznaczona jest ta wy powiedź?

ĆWICZENIE 5

Autorzy dwóch różnych tekstów zamieszczonych poniżej nie mają ochoty wracać po wakacjach do miasta. Która wypowiedź ze względu na styl zdradza osobę myślącą trzeźwo i logicznie, a która — obdarzoną wyobraź nią, skłonną do marzycielstwa?1. Jaka szkoda stąd odjeżdżać! Z tego raju natury do kamiennego piekła

bloków, zgiełku ulic, huku samochodów. Zamiast spokoju — znowu po śpiech, zamiast pachnącego w słońcu igliwia — kurz i benzyna! SZKO DA!!! Gdyby tak można zatrzymać czas, chociaż na trzy dni, na dwa nawet! jeszcze raz przejść się drogą pomiędzy świerkami, jeszcze chociaż raz pochodzić chłodnym świtem wśród wilgotnych, kwitnących wrzosów, rosnących pomiędzy otulonymi jeszcze nocną mgłą brzozami, i szukać skostniałymi z zimna rękami brązowych, twardych i jędrnych kapeluszy najpiękniejszych grzybów — kozaków, ukrytych pod drobnymi kwiatuszkami wrzosów. Wdychać zapach płonących wieczorami ognisk. Poczuć bliskość ziemi przez przemoczone buty i pić w domu parujące gorącem mleko, które napełnia ciało przyjemnym ciepłem i morzy oczy snem, pachnącym pieczonymi ziemniakami, sianem, lasem...

ĆWICZENIE 5 CD.

2. Dzisiaj to już ostatni dzień. Właściwie, to szkoda, że trzeba wracać. Koniec wakacji. Ale przecież wszystko ma swój koniec, zwłaszcza to, co dobre, kończy się zbyt szybko. Ale pewnie tak samo szkoda by było odjeżdżać za tydzień czy też za dwa tygodnie. Zresztą taki jest porządek rzeczy. Kiedy cieszymy się z początku, musimy też pogodzić się z końcem. Życie w mieście ma poza tym również dobre strony. Ciepły, własny pokój obiecuje wiele miłych chwil spędzonych z książką czy przy muzyce. Wieś jest dobra w lecie, gdy jest ciepło i świeci słońce. A to już wkrótce wrzesień. Za kilka tygodni nadejdzie jesień z chłodem i deszczem, a człowiek, kiedy chodzi w przemoczonych butach, nie myśli o urokach natury, lecz o tym, żeby nie dostać kataru i grypy.

ĆWICZENIE 6

Spotkała cię przed wyjściem do szkoły niemiła przygoda. Zepsuł się kurek przy wannie. Nie udało się zakręcić wody. Musiałeś poszukać głównego zaworu. Zajęło ci to trochę czasu i już nie zdążyłeś zatelefonować do ojca, który wcześniej wyszedł z pracy. Powiadomienie matki nie wchodzi w ra chubę, gdyż właśnie pojechała na dworzec kolejowy. Wróci do domu za dwa dni. Postanowiłeś resztę spraw załatwić później, po przyjściu ze szkoły. Jak opowiesz o tym, co się wydarzyło: dyrektorowi szkoły, prosząc, by ci pozwolił skorzystać z

telefonu, ojcu, który niedawno przeszedł zawał serca i nie wolno go dener

wować, ale powiedzieć trzeba, gdyż zdarza mu się wpaść po coś do domu (pracuje niedaleko, a jest z reguły roztargniony),

majstrowi hydraulikowi (znajomemu i zaprzyjaźnionemu, któremu zostawiłeś klucz do mieszkania u sąsiadki emerytki).

PRZESZEDŁEŚ TRZY ETAPY WARSZTATÓW JĘZYKOWYCH!

Powodzenia na maturze!