T.C.ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ FİZYOLOJİ (TIP) YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

DENEYSEL TONİK-KLONİK EPİLEPSİ MODELİNDE MELATONİN UYGULAMASININ ETKİLERİNİN

ARAŞTIRILMASI

FERHAT ŞİRİNYILDIZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMANProf. Dr. Rauf Onur EK

II. DANIŞMAN

…………………………………. (Varsa)

Bu tez Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından …………………….. proje numarası ile desteklenmiştir

AYDIN–2015

Şekil 2. Tezin iç kapak örneği

KABUL VE ONAY SAYFASI

T.C. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü …………………. Anabilim Dalı ………………………….….Programı çerçevesinde ………………………. tarafından hazırlanan “………………….…..” başlıklı tez, aşağıdaki jüri tarafından Doktora/Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.

Tez Savunma Tarihi: ……/……/……

Üye (T.D.) :………………………. ……………………….. ....……….*(Ünvanı, Adı Soyadı)(Üniversite)(İmza)

Üye : ……………………… ………………………… ….……….*(Ünvanı, Adı Soyadı)(Üniversite)(İmza)

Üye : ……………………… ………………………… ….……….*(Ünvanı, Adı Soyadı)(Üniversite)(İmza)

Üye : ……………………… ………………………… …..……….*(Ünvanı, Adı Soyadı)(Üniversite)(İmza)

Üye : ……………………… ………………………… ….……….*(Ünvanı, Adı Soyadı)(Üniversite)(İmza)

ONAY:

Bu tez Adnan Menderes Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca yukarıdaki jüri tarafından uygun görülmüş ve Sağlık Bilimleri Enstitüsünün ……………..……..…tarih ve …………………………sayılı oturumunda alınan ……………………nolu Yönetim Kurulu kararıyla kabul edilmiştir.

(Ünvanı, Adı Soyadı)

Enstitü Müdürü

Şekil 4. Kabul ve onay sayfası örneği

TEŞEKKÜR

Tez çalışmamda; öncelikle danışmanıma; Araştırma laboratuvarlarında uzun

uğraşlarda destek olan ……………………. teşekkür ederim.

Tez çalışmamın deney aşamalarının kurulumu ve uygulanmasında her zaman destek olan………………… , istatistik değerlendirmelerde destek olan ………………….., çalışma arkadaşlarıma teşekkür ederim

İÇİNDEKİLER

KABUL ONAY ………..………………………………………………………………..….… i

TEŞEKKÜR………………………………………………..……………….……………..….. ii

İÇİNDEKİLER………………………………………….………………………………..…. iii

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ………………..……………………………….... v

ŞEKİLLER DİZİNİ………………………………………………………………………..... vii

RESİMLER DİZİNİ…………………………………………………………...…………… viii

TABLOLAR DİZİNİ…………………………………………………………….………...… ix

ÖZET…………………………………………………………………………...……….……. x

ABSTRACT……………………………………………………………………….…….…… xi

1. GİRİŞ……………………………………………………………………………..…….… . 1

2. GENEL BİLGİLER…………………………………………………………………...…… 2

2.1. Epilepsinin Tarihi……………………………………………………………………..….. 3

2.2. Epilepsinin Görülme Sıklığı ve Dağılımı…………………………………………...……. 7

2.2.1. Parsiyel Nöbet………………………………………………………………………… 15

2.2.2. Jeneralize Nöbetler……………………………………………………………………. 26

3. GEREÇ VE YÖNTEM…………………………………………………………………… 27

3.1. Deney Kurgusu……………………………………………………………….………… 28

3.2. Analiz Yöntemleri…………………………………………………………….………… 35

4. BULGULAR………………………………………………………………………..…….. 40

5. TARTIŞMA………………………………………………………………………………. 50

6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER……………………………………………………….…… 65

KAYNAKLAR…………………………………………………………………………….... 70

EKLER……………………………………………………………………………………..…

ÖZGEÇMİŞ……………………………………………………………………………..……

SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ

ACh : Asetilkolin reseptörü

IL-11 : İnterlökin 11

M-CSF : Makrofaj koloni stimüle edici faktör

Ss : Standart sapma

SOD : Süperoksit dismutaz

CAT : Katalaz

GPx : Glutatyon peroksidaz

GSH : Gulutatyon

DNA : Deoksiribo Nükleik asit RNA : Ribo Nükleik asit

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1. Farklı canlılarda blastosistin endometriyuma invazyonu………………………….13

Şekil 2. ………………………………………………………………..…………………….

………………………………………….…………………………………………..18

Şekil 3. ……………………………………………….…………………………………….28

Şekil 4. ………………………………………………….………………………………….33

Şekil 5. …………………………………………………………………………… ……….58

Şekil 6. ……………………………………………………………………………..………

………………………………………………………………… ………………….69

Şekil 7. ……………………………………………………………………………….…….77

RESİMLER DİZİNİ

Resim 1. 10 Günlük Histokimyasal Bulgular…………………………………………….......52

Resim 2. …………………...…………………………………………………………………53

Resim 3. …………...…………………………………………………………………………54

Resim 4. ………...……………………………………………………………………………65

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1. Kontrol ve Kök Hücre gruplarında fibronektin, MMP-2 ve MMP-9

ekspresyonunun skorlanması……...………………………..………………..53

Tablo 2. …………………………………………..……………………………………57

Tablo 3. …………………………………………………………………………………

…………………………………………………………..…………………….68

Tablo 4. …………………………………………………………..……………………69

Tablo 5. …………………………………………………..…………………………....72

Tablo 6. ………………………………………………..………………………………84

Tablo 7. ……………………………………………..………………………………....85

ÖZET

SICAK STRESİNİN KOÇLARDA İN-VİTRO SPERMATOLOJİK

PARAMETRELER ÜZERİNE ETKİSİ

Küçük N. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Reprodüksiyon ve

Suni Tohumlama Programı Doktora Tezi, Aydın, 2015.

Çevresel veya suni olarak uyarılmış sıcak stresinin üreme üzerine etkileri insan, fare, tavşan,

boğa ve koç gibi farklı türlerde çalışılmıştır. Fakat sıcak stresinin koç spermatozoonları

üzerine etkileriyle ilgili çalışmaların sayısı yetersizdir. Aynı zamanda bu çalışmalarda sıcak

stresinin koçlarda bazı temel spermatolojik parametreler üzerine etkisi incelenmiştir. Bu

çalışma, çevresel sıcak stresinin koç spermatozoonları üzerine etkisini geniş bir perspektif

içerisinde ortaya koymak amacıyla tasarlanmıştır.

…………………………………………………………………………………………………

……………………

Anahtar Kelimeler: Koç, sıcak stresi, spermatozoon, membran bütünlüğü, DNA bütünlüğü.

ABSTRACT

1. GİRİŞ

Menopoz kadın yaşam döngüsünde üreme yeteneğinin sona ermesi olarak

tanımlanabilen ovaryan foliküler fonksiyonun yitimi ile birlikte menstrasyonun kalıcı olarak

sonlanmasıdır. Bu durum kadın sağlığını biyolojik, psikolojik ve sosyal yönden etkiler (Çelik

Durmaz, 2005). Menopozla birlikte overlerde östrojen hormon yapımı azalır ve buna bağlı

olarak vücutta bir takım önemli değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler sadece genital

organlarda değil aynı zamanda tüm vücutta seyreder. Postmenopoz durumunda ortaya çıkan

ruhsal durum bozuklukları, uyku bozuklukları, ateş basması, terleme ve baş ağrıları gibi

durumlar kadının yaşam kalitesini düşürmekte ve ciddi sorunlar teşkil etmektedir (Çelik

Durmaz, 2005). Bunun yanı sıra kadınlarda seks hormonlarının inme, migren, epilepsi, bazı

hareket bozuklukları, Alzheimer hastalığı, multipskleroz gibi hastalıkların ve sinir sisteminde

bazı kanserlerin gelişim ve seyrinde etkili olduğu bilinmektedir (Kaplan, 2006).

Yapılan bazı çalışmalarda menopoz sonrası kadınlarda, östrojen azlığı Alzheimer

hastalığını tetiklemede birincil rol oynamaktadır (Rocca ve ark, 2011). Menopoz durumunun

merkezi sinir sistemi üzerine olumsuz etkileri sonucu bu tür hastalıklar kadında daha hızlı ve

daha olası seyretmektedir. Menopozun merkezi sinir sistemine etkilerinin yanında periferik

sinir sistemine de etkileri mevcuttur. Çünkü periferik sinir sistemi de östrojen reseptörleri

içermektedir. Periferik sinir sisteminde östrojen reseptörleri spinalkord, dorsal kök gangliyon

nöronlarında, otonomik pelvik gangliyon nöronlarında, sempatik gangliyon nöronlarında,

schwan hücrelerinde bulunmaktadır. Östrojen sinir sisteminde bulunduğu bu bölgelerde

birden fazla mekanizma ile sinir sitemi fonksiyonun düzenlenmesinde rol oynamaktadır

(Kaplan, 2006). Bu yüzdendir ki östrojen hormonun hem merkezi sinir sistemine hem de

periferik sinir sistemine etkileri oldukça büyüktür ve gelişiminde önemli rollere sahiptir.

Menopoz sonrası oluşan değişimler başta östrojen eksikliğinden kaynaklanan serbest

radikallerin oluşumunun artmasından, buna bağlı olarak oksidatif stresin oluşması ve

vücuttaki antioksidan dengesinin bozulmasından kaynaklanır. Oksidatif stres, serbest radikal

üretimi oranı ile antioksidan mekanizmalar ve eliminasyon oranı arasında bir eşitsizlik

olduğunda meydana gelir ve menopoz sonrası kadınlarda artar (Da Rocha ve ark, 2011).

Literatürde östrojen ve fitoöstrojen reseptörleri aracılığıyla antioksidan enzimlerinin

sentezlenmesini up-regüle edilebildiği bildirilmiştir (Pajovı ve Saıcı, 2008).

Yapılan bazı çalışmalarda, östrojen metabolizma durumu ve selenyum arasında bir ilişki

önerilmiştir. Kan, karaciğer ve beyinde selenyum konsantrasyonları yetişkin erkek ve dişi

memelilerde farklı seviyelerde olduğu belirtilmiştir (Finley ve Kincaid 1991; Guemouri 1991;

Prohaska, 1993; Yamamoto, 2002; Sobocanec, 2003). Kan gulutatyon peroksidaz (GPx)

aktivitesinin sıçanlarda gebelik sırasında azaldığı ve insanlarda östrojen metabolizmasının

selenyum seviyelerini kontrol ettiği bildirilmektedir (AM Smith, 1986; Lopes ve ark, 2004;

Mistry ve ark, 2008). Kan selenyum ve GPx aktivitesinin, sıçan östrus döngüsü ve kadın adet

döngüsü sırasında östrojen konsantrasyonu ile doğru orantılı olarak değiştiği ve östrojenin

selenyum etkinliğini düzenlediği bildirilmiştir (Ha ve AM Smith, 2003). Bununla birlikte,

vücutta oksidatif stres ile savaşta rol oynayan antioksidan enzim sistemlerin yapısında

bulunan selenyum dahil birçok selenoprotein fonksiyonlarını açıklamak amacıyla yapılan

çalışmalarda, her ikisinin de merkezi sinir sistemi tarafından absorbe edildiği (Schweizer ve

ark, 2004) ve kas fonksiyonu için gerekli olduğu gösterilmiştir (Redrstorff ve ark, 2006).

Ayrıca selenyum nörodejeneratif hastalıkların çeşitli modellerinde hastalıkların etkilerini

iyileştirmek için kullanılması önerilen önemli bir mikrobesleyicidir (Ishrat ve ark, 2009;

Wood-Allum ve ark, 2006; Zafar ve ark, 2011).

Her ne kadar menopoz durumunun merkezi sinir sistemi üzerine olan etkilerini

belirlemek amacıyla çalışmalar yapılmış olsa da menopozun periferik sinir sistemi üzerine

olan etkileri ile ilgili literatürde bulunan bilgiler son derece sınırlıdır. Bu nedenle, bu

çalışmada menopozun periferik sinir sistemi içerisinde yer alan sıçan siyatik siniri fonksiyonu

üzerine olan olumsuz etkilerinin belirlenmesi ve menopozda oluşabilecek sinir

yaralanmalarının siyatik sinir fonksiyonuna etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca,

düşük östrojen seviyesinin gözleneceği menopoz hayvan modelinde iki farklı dozda selenyum

tedavisinin, menopozun ve menopozdaki sinir yaralanmalarının sinir fonksiyonları üzerine

olan olumsuz etkilerinin giderilmesindeki rolü araştırılmıştır. Çalışmadan elde edilen

sonuçlar, ileride menopoz döneminde sinir sistemi fonksiyon kayıpları nedeniyle oluşan

bozuklukların giderilmesinde yeni tedavi metotları gelişimi için kullanılabilecektir.

2. GENEL BİLGİLER

2.1. Endoplazmik retikulum ve Endoplazmik Retikulum Stres

Endoplazmik retikulum (ER), ökaryotlarda protein katlanmasının düzenlendiği önemli

bir organeldir. Protein sentezi, translasyon sonrası modifikasyonlar ve proteinlerin şaperonlar

aracılığı ile doğru bir şekilde katlanması bu organelde gerçekleşmektedir (Schröder ve

Kaufman, 2005). Bu görevlerinin yanı sıra lipit ve kolesterol biyosentezinde de görev

almaktadır ve Ca+2 deposu olarak hizmet etmektedir (Schuldiner ve Weissman, 2013).

2.1.1. Katlanmamış Protein Cevabı

UPR, ER fonksiyonundaki homeostazinin yeniden sağlanması için gerekli olan ve

evrimsel süreçte korunmuş olan önemli bir sinyal mekanizmasıdır. UPR’nin uyarılması

sonucunda, stres adaptasyonu başarılarak, hücre normal sürecine geri dönebileceği gibi; stres

baş edilebilecek düzeyden daha fazla ise hücre ölümü gerçekleşecektir (van der Kallen ve ark,

2009).

Şekil 1. Katlanmamış protein cevabı (Szegezdi ve ark, 2006).

2.1.2. ER Stres ve Hücre Ölümü İlişkisi

Hatalı katlanmış veya katlanamamış olan proteinlerin birikimi nedeniyle ortaya çıkan

ER stresinin üstesinden gelmek için UPR yolağı aktive edilmektedir. Ancak, eğer ER stres

şiddetli ise ve uzun sürüyorsa, UPR’nin aktivasyonu ER stres ile baş etmek ve normal hücre

fonksiyonunu yenilemek için yetersiz kalır. Bu durumda ise, ER stres hücre ölümüne yol açar

(Rasheva ve Domingos, 2009). Bu hücre ölümü mekanizması apoptoz veya otofaji olabilir.

…………………………………………………………………………………………………

…………..

2.2. Diabetes Mellitus

Diabetes mellitus (DM), hiperglisemi ile karakterize olan ve insülin

etkisinin/salgılanmasının bozulması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır (Araki ve ark, 2003).

Diyabet, pek çok ağır akut ve kronik komplikasyonları olan nedeniyle morbiditesi ve

mortalitesi yüksek olan ve dünya çapında giderek büyüyen bir görülme sıklığına sahip

metabolik hastalıktır.

2.2.1.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………..

2.2.1.1.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………..

3. GEREÇ ve YÖNTEM

3.1. Materyal Toplanması ve Örneklerin Hazırlanması

Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Deney Hayvanları ünitesinden

Yaklaşık 12-14 haftalık, ortalama 180-250gr ağırlığında gebe olmayan Wistar tipi 60 adet dişi

rat alınarak çalışmaya başlandı. Deney süresince bütün ratlar bağıl nem oranı %40-60,

optimal ısıda (22C°) de,12 saat aydınlık 12 saat karanlık ortam sağlanacak şekilde 425 x 265

x 180 mm boyutlarında şeffaf polikarbonat malzemeden üretilmiş  kafes üstlükleri paslanmaz

çelikten olan kafeslerde barındırıldılar. Deney sürecinde su ve pelet yem ihtiyaçları ad libitum

olarak karşılandı. Çalışmaya başlamadan önce Adnan Menderes Üniversitesi HADYEK

kurulundan etik kurul onayı alındı(etik kurul no:64583101/2013/029). Ratların günlük bakımı

her gün saat 15: 00-17: 00 arasında yapıldı. Deneysel çalışmamızı etkilemeyecek şekilde diyet

yem seçildi. Seçilen yemin içeriği aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 1. Yem Analiz Sertifikası

ANALİZ SERTİFİKASIKuru madde En az %88

Ham protein En az %23

Ham selüloz En az %7

HCI de çözünmeyen kül kalsiyum En az %1

Fosfor En az %0.9

NaCl En az %1

Metabolik enerji En az 2600 K.cal/kg

VİTAMİNLER

Vitamin A 400IU/kg

Vitamin D3 300IU/kg

Vitamin E 60mg/kg

Vitamin B2 4mg/kg

Alınan ratların hepsi rastgele her grupta 10 adet hayvan olacak şekilde 6 grubu ayrıldı.

Gruplara yapılan işlemler aşağıdaki tabloda sıralanmıştır. D düzeyleri ile karşılaştırıldığında

anlamlı bir yükselme bulunmuştur (p<0,05) diğer grup ile anlamlı bir farklılık

gözlenmemiştir.

Overektomi kontrol overektomi +5mg borik asit

overektomi+10 mg borik asit

5mg borik aist 10 mg borik asit

0102030405060708090

25 Hidroksi VİTAMİN D

Şekil 2. 25 Hidroksi vitamin D sonuçları grafiği

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………

3.1.2. 25-Hidroksi Vitamin D Tayini

Bu yöntem antijen antikor kompleksi oluşturup antikorlara özgü enzimlerin antikorlara

bağlanması ve daha sonra antikora bağlanmış olan enzimin uygun kofaktörü ve substratı

kullanılarak oluşan ürün kompleksindeki renk değişiminin ölçülmesi yoluyla enzimin

aktivitesinin kantitatif olarak belirlenmesi esasına dayanan bir yöntemdir (Ghosal ve

Srivastava 2013).

Resim 1. Elektroforez işleminde kullanılan elektroforez sistemi

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

……….

3.5. İstatistiksel Analizler

Elde edilen verilerin istatistiksel analizi SPSS (for Windows Release 11.5 Standart

Version Copyright © Spss Inc. 1989-2001) hazır paket programı kullanılarak yapıldı. İki ya

da daha fazla bağımsız grubun ortalamalarını karşılaştırmak için tek yönlü varyans analizi

yapılarak önem testi yapıldı.

4. BULGULAR

Sıcak stresi döneminde motil spermatozoon oranı (%77,2±0,92) kontrol dönemindeki

motil spermatozoon oranından (%85,0±1,30) daha düşük bulunmuştur (P<0,05). Benzer

şekilde canlı spermatozoon oranlarının sıcak stresi döneminde (%87,6±0,96) kontrol

döneminden (%91,0±1,20) daha düşük olduğu (P<0,05) belirlenmiştir

5. TARTIŞMA

……………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

……………..

6. SONUÇ ve ÖNERİLER

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………

KAYNAKLAR

Caple IW. Current Veterinary Therapy Food Animal Practice 2, Howard JL. (Edt), W.B.

Saunders Company, Philadelphia, 1986, 327-328.

Klinc P, Rath D. Reduction of oxidative stress in bovine spermatozoa during flow cytometric

sorting. Reproduction in Domestic Animals 2007, 42(3), 63–67.

Pugazhannthi S, Khandelwai RL. Insulin-like effects of vanadate on hepatic glycogen

metabolism in nondiabetic and streptozotocin induced diabetic rats. Diabetes 1990, 39, 821-

827.

Setchell BP. The effects of heat on the testes of mammals. Animal Reproduction 2006, 3(2),

81-91.

……..

EKLER

ÖZGEÇMİŞ

Soyadı, Adı : Uyruk : Doğum yeri ve tarihi : Telefon : E-mail : Yabancı Dil :

EĞİTİM

Derece Kurum Mezuniyet tarihiDoktora xxxY. Lisans xxxLisans xxx

BURSLAR ve ÖDÜLLER: xxxx

İŞ DENEYİMİ

Yıl Yer/Kurum Ünvan

2004-2011 xxxx Araş. Gör.

2000-2002 xxx xxx

AKADEMİK YAYINLAR

1. MAKALELER

xxx

2. PROJELER

xxx

3. BİLDİRİLER

A) Uluslarası Kongrelerde Yapılan Bildirilerxxx

B) Ulusal Kongrelerde Yapılan Bildiriler

xxx