7.SINIF 6 ÜNİTE : İNSAN VE ÇEVRE EKOSİSTEMLER

Tür:Birbirleriyle çiftleşebilen , üreme yeteneğine sahip olan ortak bir atadan gelen benzer özellikteki organizmalara tür denir .Kangal köpeği ,van kedisi bir tür iken katır ve kurt köpeği bir tür değildir.Popülasyon:Belirli bir bölgede yaşayan aynı türden canlıların oluşturduğu topluluğa popülasyon denir.Uludağ’daki kızıl çam ağaçları , Van gölünde yaşayan inci kefalleri birer popülasyon örneğidir.Habitat: Bir canlının yaşam alanı ve arandığı zaman bulunabileceği yere habitat denir.Habitat bir okyanus ya da çayırlık gibi büyük olabileceği gibi çürümüş bir ağaç kütüğünün altı kadar da küçük olabilir.

Ekosistem: Belirli bir bölgede yaşayan canlılarla bu bölgenin cansız çevresi birlikte ekosistemi oluşturur.Ekosistem kendisini oluşturan faktörler arasındaki madde alışverişi sayesinde kendi kendisine yetebilen bir

sistemdir.Ekosistemin ilk görevi kendini korumaktır.Doğa farklı özellikteki pek çok ekosistemin birleşmesinden oluşur.Yeryüzünde kara ve su ekosistemi olmak üzere başlıca iki çeşit ekosistem bulunur.Kara ekosistemlerini çöller, yağmur ormanları ,çayırlar, ova ve dağlar ;su ekosistemlerini ise deniz,okyanus,göl , ırmak ve bataklık gibi ekosistem çeşitleri oluşturur.Uyarı: Her bir canlı türü sadece kendi ihtiyaçlarını karşılayabileceği bir ekosistemde yaşamını sürdürebilir.Örneğin balina deniz ekosisteminde yaşarken ,ceylan ise orman ekosisteminde yaşar.

**Dünyamızdaki her şey belir bir düzen içerisinde gerçekleşir.Bu düzen aşağıdaki şekilde gerçekleşir:Atom-Molekül-Hücre-Doku-Organ-Sistem-Organizma(Tür)-Popülasyon-Ekosistem-Gezegenimiz(Dünya)

EKOSİSTEMLERDEKİ BESLENME İLİŞKİLERİ

Bütün canlılar yaşamlarını devam ettirebilmek için beslenmeye ihtiyaç duyarlar.Besin ihtiyacını bitkileri yiyerek karşılayan hayvanlara otla beslenen (otçul hayvanlar) denir.Örn:Keçi,tavşan,çekirge vb. Besin ihtiyacını sadece çevresindeki diğer hayvanları yiyerek karşılayan hayvanlara etle beslenen(etçil) hayvanlar denir.Örn: Aslan,kurt,köpek balığı,kartal vb.Besin ihtiyacını çevresinde bulunan bitkileri ve diğer

hayvanları yiyerek karşılayan canlılara ise hem etle hem otla beslenen canlılar denir.Örnek:Ayı ,domuz ,insan vb.

1.Besin ZinciriEkosistemde yer alan canlılar arasındaki beslenme ilişkisi bir zincirin halkalarına benzetilebilir.Oluşturulan bu zincire besin zinciri denir.Besin zincirindeki her bir halka bir canlıyı temsil eder.

Not:Besin zincirleri daima fotosentez yapan(kendi besinini kendisi üretebilen) bir canlı ile başlar.Bu canlılar bitkiler ,su yosunları ve

siyanobakterilerdir.

Ekosistemlerde çok sayıda besin zinciri iç içe girerek karmaşık bir beslenme ilişkisi oluşturur.Bu beslenme ilişkisinde bazı canlılar birden fazla besin zincirinin yapısında bulunur.Bu karmaşık beslenme ilişkisine besin ağı denir.

Uyarı:Besin ağındaki bir canlı çeşidinin yok olması , bu besin ağında olan tüm canlıları etkiler.Bu besin ağında yok olan ; yok olan canlıyla beslenen diğer canlıların sayısı azalırken ; yok olan canlının besin olarak tükettiği canlı sayısı artar.Bu durum besin ağının dolayısıyla ekosistemin dengesini bozar.

*En büyük çöl ekosistemi Sahra çölüdür.*En büyük deniz ekosistemi Hazar denizidir.*En büyük yağmur ormanları ekosistemi Amazon ormanlarıdır.

Ekosistemdeki bir besin ağı

Canlı Türü HabitatıCeylan OrmanlarKanguru Avustralyaİnci Kefali Van GölüDeniz Kaplumbağası ,balina yunus Denizler

Canlı Türü HabitatıPenguen, Kutup ayısı Kutuplar

Papağan Yağmur ormanlarıDeve ,kaktüs Çöl

Kelaynak kuşu Birecik’teki kayalıklar

7.SINIF:6.ÜNİTE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

Bir ekosistemde yer alan tür çeşidi sayısına ekosistemin biyolojik çeşitliliği denir.Dolayısıyla ekosistemdeki bitki hayvan mantar ve mikroskobik canlı çeşidi ne kadar fazla ise ekosistemin biyolojik çeşitliliği de o kadar fazladır.Not:Bir ekosistemdeki biyolojik zenginliği etkileyen en önemli etkenlerden bazıları ;iklim toprağın yapısı ve ekosistemin dünyadaki konumudur.Ülkemiz Asya ,Avrupa ve Afrika kıtaları arasındaki geçiş bölgesinde yer almakta olup üç tarafı denizlerle çevrilidir.Ayrıca ülkemizin farklı bölgelerinde farklı iklimlere sahip göl,yayla,vadi, orman,sazlık,baraj ,akarsu, dağ gibi yaşam alanları bulunmaktadır.Ülkemizde yetişen bazı bitkiler:Çam ,meşe ,ıhlamur,alıç ,gürgen,çitlenbik,göleviz,kayın ,taflan ,acur ,ahlat,elma,mürmüdük,delice idris,melengiç,hünnap,üvez,yonca,portakalEkoturizm:Doğaya dayalı turizme ekoturizm adı verilir.İnsanlar teknolojik gelişmelerin ve değişen yaşam tarzının neden olduğu stresten kurtulmak için milli park ve doğal alanları ziyaret etmektedir.**Ekosistemlerdeki doğa ve insan kaynaklı bozulmalar sonucunda ekosistem giderek azalmaktadır.Deprem ,sel ,toprak kayması, heyelan,plansız sanayileşme,çarpık kentleşme,insan nüfusunun çok hızlı artışı doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı gibi etkenler ekosistemdeki bozulmalara yol açar.Dünyada nesli tükenmiş bazı canlılar:Dinazor,mamut ,moaÜlkemizde nesli tükenmiş canlılar:Anadolu leoparı,aslan ,kunduz ve asya filiÜlkemizde nesli tükenmek üzere olan canlılar:Kelaynak kuşu,deniz kaplumbağası,bozayı ,alageyik,kardelen çiçeği,Akdeniz foku,Ankara keçisi,Tuj koyunları,Türlerin korunması için;

Doğal olarak yaşadıkları habitatları korunmalı Avlanmaları yasaklanmalı Canlılar özel ortamlarda koruma altına alınmalı(milli park vb)ve çoğaltılarak doğal ortamlarına bırakılmalı Kimyasal gübre ve ilaçların kullanıldığı geleneksel tarım yerine organik tarım tercih edilmelidir. Çiftçiler; ormanların arazi kazanmak amacıyla tahrip edilmesinin, bitkilerin aşırı toplanmasının ve aşırı otlatmanın biyolojik çeşitlilik

açısından olumsuz etkileri konusunda bilinçlendirilmelidir.

Kıyı habitatlarının tahrip edilmesi ,balıkçılığın ve avlanmanın aşırı kontrolsüz yapımı engellenmelidir.

**Günümüzde doğal güzellikleri çok zengin olan bölgeler Ulusal Çevre Anıtı ilan edilmekte ve bu bölgeler tüm olumsuz etkilere karşı

özenle korunmaktadır.

ÇEVRE SORUNLARI VE ETKİLERİEkosistemde depram,heyelan,sel,kasırga,volkan patlaması,çığ gibi doğal afetler sonucunda gerçekleşen bozulmalara doğa kaynaklı bozulmalar denir.İnsan nüfusunun aşırı artışı ,teknolojilerin gelişimi,düzensiz şehirleşme,doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı ve plansız sanayileşme sonucunda oluşan bozulmalara ise insan kaynaklı bozulmalar denir.

**Günümüzde askeri amaçlarla kullanılan silahlardan biri de biyolojik silahlardır.Biyolojik silahlar insan ,hayvan ve bitkilerin ölümüne hastalanmasına neden olan virüs veya bakterileri içerir.Biyolojik silahlar kullanıldığı bölgeye mikrop(örneğin çiçek hastalığına neden olan virüsü)yayar.Bu zararlılar ülke ekonomisini alt üst edecek kalıcı sakatlıklara ve toplu ölümlere mal olacak salgınlara neden olurlar.

1.Hava Kirliliğiİnsanların bazı faaliyetleri sonucunda atmosfere salınan farklı kimyasal maddelerin havanın içeriğini değiştirmesine hava kirliliği denir.Sanayi tesisleri,taşıtlar,evlerin ısıtılmasında kullanılan fosil yakıtların artıkları,insan nüfusunun aiırı artışı gibi etkiler hava kirliliğine neden olur.Hava kirliliği insanlarda; solunum yolu hastalıklarına,kansere ,bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve dolaşım sistemi problemlerine yol açarken ekosistemlerde ise asit yağmuru sera etkisi ve ozon tabakasının delinmesi gibi olumsuz etkilere sebep olmaktadır.Sera etkisi: Güneşten dünyamıza gelen ışınların bir kısmı yeryüzü tarafından soğurulur.Bir kısmı ise yeryüzünden gökyüzüne doğru yansır.Gökyüzüne doğru yansıyan bu ışınların bir kısmı uzaya geçerken bir kısmı ise atmosferde soğurularak havanın ısınması sağlanır.Bu olaya sera etkisi denir.Atmosferde sera etkisi yapan gazların miktarının artması küresel ısınmaya neden olur.Asit yağmurları: Fosil yakıtların kullanılması sonucu kükürt ve azot içeren gazlar oluşur.Bu gazlar atmosfere karışırlar.Bu gazların atmosferde su buharıyla birleşmesi sonucunda kimyasal tepkime meydana gelir.Bu tepkime sonucunda nitrik asit ve sülfürik asit damlaları oluşur.Bu damlalar yağışlarla yer yüzüne iner.Bu şekilde yeryüzüne inen yağmurlara asit yağmuru denir.Ozon tabakasının delinmesi: Ozon oksijen atomlarından oluşan yeryüzünden 10-40 km arası yükseklikte bulunan bir gaz tabakasıdır.Güneşten gelen bazı ışınlar ; insan ,hayvan,bitki gibi canlılarda olumsuz etkilere neden olabilecek zararlı ışınlardır.Ozon tabakası bu zararlı ışınları tutarak bu ışınların yeryüzüne ulaşmasına engel olur.Hava kirliliğine neden olan bazı gazlar ozon tabakasının incelmesine veya delinmesine neden olur.Bu durumda zararlı güneş ışınları yeryüzüne ulaşarak insan bitki ve hayvanlarda bazı olumsuzluklara neden olur.

2.Su KirliliğiSu kirliliğine ;evsel atıklar,doğal ve yapay gübreler ,sanayi kuruluşları ,endüstriyel atıklar tarımsal mücadele ilaçları gibi faktörler neden olmaktadır.Su kirliliği suda yaşayan tüm canlıların(balık ,bitki ,ahtapot v.b)hayatını tehlikeye sokar.Bu yüzden su kirliliği, su ekosistemlerindeki biyolojik çeşitliliği azaltır.Ülkemizde Marmara denizi,İzmir Körfezi,İzmir Körfezi,Tuz Gölü,Akşehir Gölü,Sakarya Nehri ve Gediz Nehri su kirliliği görülen bölgelerdir.3.Orman TahribiOrmanlar pek çok canlı için uygun bir yaşam alanı olmakla birlikte , su ve rüzgara karşı toprağı tutarak toprağın erozyonla kaybını engeller.Ormanlar ayrıca ;kereste ,ilaç hammaddesi ve besin oluşumunu sağla, ortam sıcaklığını ılımanlaştırarak yağışların oluşmasını sağlar, yerleşim alanların çevresindeki havayı temizler ve çölleşmeyi önler.Ormanlar ;orman yangınları ,hayvanların ormanlık alanlarda bilinçsizce otlatılması ,dikkatsizlik ,kaçak yapılaşma ve arazi açmak için ağaçların bilinçsizce kesilmesi,ihmal,fazla miktarda odun ve kereste üretmek için ağaçların aşırı miktarda kesilmesi gibi sebepler yüzünden tahrip olmaktadır.4.Toprak KirliliğiTarımda traktör gibi araçların kullanımıyla toprak çok daha kolay ve daha derinden işlenebilir hala gelmiştir.Bu durumlar toprağın erozyonla kaybını kolaylaştırmıştır.Tarımda kullanılan aşırı miktarda kimyasal gübre ve tarım ilaçları toprağın kirlenmesine yol açmıştır.Uyarı: Erozyon; toprağın tarım yapılan üst tabakasının buz rüzgar ,su veya canlıların etkisiyle aşınıp taşınmasıdır.Ülkemizde toprakla kaplı alanların %73ünde şiddetli erozyon görülmektedir.Egzoz gazları,endüstriyel atıklar,tarımsal mücadele ilaçları,kimyasal gübreler ve yerleşim yerlerinden çıkan atıklar toprak kirliliğine yol açar.5.Nükleer KirlilikNükleer maddeler kullanılarak üretilen silahlara nükleer silah;nükleer maddelerden enerji üreten santrallere ise nükleer enerji santrali denir.Nükleer silahların yapımı ve kullanımı ile nükleer enerji santrallerinde meydana gelen kazalar sonucunda çevreye nükleer atıklar yayılır.Bu olaya nükleer kirlilik denir.

1986 yılında Ukrayna’da bulunan Çernobil Nükleer Enerji Santrali’nde bir kaza meydana gelmiştir.Bu kaza sonucunda çevreye yayılan nükleer

atıklar rüzgarla ülkemize kadar taşınmış ve özellikle Karadeniz bölgesinde bazı olumsuzluklara neden olmuştur.

Çığ ,Sel ,Heyelan

Genellikle bitki örtüsü olmayan ,engebeli,dağlık ve eğimli arazilerde ,yamaçlarda birikmiş olan kar kütlesinin yerçekimi etkisiyle yamaçtan aşağıya doğru hızla kaymasına çığ denir.Kuvvetli ve uzun süreli yağışlar, karların erimesiyle oluşan kuvvetli akıntılar gibi sebeplerle oluşan kontrolsüz su hareketine sel denir.Toprak örtüsünün bulunduğu yerden koparak yamaç boyunca kaymasına heyelan denir.

Çevre Sorunları İle ilgilenen Kuruluşlar

Uluslar arası düzeyde:UNDP(Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı),WMO(Dünya Meteoroloji Teşkilatı)ve WHO(Dünya Sağlık Teşkilatı) örnek olarak gösterilebilir.Ulusal Düzeyde: Tübitak ,Türkiye Bitki Koruma Derneği,Türkiye Ormancılık Derneği,Türkiye Çevre Eğitim Vakfı ve TEMA örnek olarak

gösterilebilir.

**Bunların yanı sıra çok etkili mücadeleler veren bir diğer çevre kuruluşu ise Greenpeace(Yeşil Barış) dir.