florijeavdyli.weebly.com · Web viewUNIVERSITETI I PRISHTINËS "HASAN PRISHTINA" FAKULTETI I EDUKIMIT ( PROGRAMI AKP ) PUNIM DIPLOME Uji dhe qarkullimi i ujit në natyrë Mentorja

UNIVERSITETI I PRISHTINËS "HASAN

PRISHTINA"

FAKULTETI I EDUKIMIT

( PROGRAMI AKP )

PUNIM DIPLOME

Uji dhe qarkullimi i ujit në natyrë

Mentorja: Kandidatja:

Arlinda Damoni Florije Leci Avdyli

Prishtinë, 2018

2

UNIVERSITETI I PRISHTINËS „HASAN PRISHTINA“

FAKULTETI I EDUKIMIT

( PROGRAMI AKP )

PUNIM DIPLOME

Uji dhe qarkullimi i ujit në natyrë

Mentorja: Kandidatja:

Arlinda Damoni Florije Leci Avdyli

3

Prishtinë, 2018

© [2018]-[ Florije Leci Avdyli] Të gjitha të drejtat të rezervuara.

4

Përmbajtja

Abstrakt.......................................................................................................................6

Hyrje............................................................................................................................7

KAPITULLI I PARË

1. Shqyrtimi i literaturës..................................................................................................8

1.1. Uji dhe qarkullimi i ujit në natyrë ..............................................................................8

1.2. Uji dhe ndërtimi i molëkulës së tij.............................................................................10

1.3. Cikli i ujit .................................................................................................................11

1.4. Uji i domosdoshëm për jetën ..................................................................................13

1.5. Ndotja e ujërave.........................................................................................................13

1.6. Ujërat e planetit Tokë ...............................................................................................14

1.7. Ujërat nëntokësor ......................................................................................................15

1.8. Ujërat sipërfaqësor.....................................................................................................16

II Metodologjia e hulumtimit.....................................................................................18

2.1. Objekti i hulumtimit..................................................................................................18

2.2. Qëllimet e hulumtimit................................................................................................18

2.3. Pyetja e hulumtimit....................................................................................................18

2.4. Hipotezat e hulumtimit..............................................................................................18

2.5. Metodat e hulumtimit................................................................................................18

2.6. Instrumentet e hulumtimit..........................................................................................19

2.7. Mostra dhe vendi i hulumtimit..................................................................................19

2.8. Rezultatet e pritura të hulumtimit..............................................................................19

III. Analiza dhe interpretimi i rezultateve...................................................................20

3.1. Rezultatet e hulumtimit nga pyetësori me nxënës.....................................................20

4. Përfundimet................................................................................................................35

5. Literatura.....................................................................................................................37

6. Shtojca……………………………………………………………………………… 38

7. Biografia.....................................................................................................................40

8. Rezymea.............................................................................................................41,42

5

Abstrakt

Uji është lënda më e përhapur në natyrë.Uji është burim i jetës jo vetëm për

njeriun por për të gjitha gjallesat,pasi ai merr pjesë në proceset e ndërtimit,funksionit dhe

rritjes së tyre. Me fjalë tjera uji paraqet “ mjedisin jetësor”. Përveç që është i nevojshëm për

përdorim në zhvillimin e jetës në mjedise të tjera, uji shërben edhe si mjedis ku zhvillohet

jeta në të.

Uji përbën rreth 2/3 në sipërfaqen e tokës. Uji gjithashtu përbën edhe një pjesë

dërmuese të trupit të njeriut, kafshëve, shpezëve si dhe luleve.

Shpërndarja e ujërave në natyrë është si me poshtë:

1 Rreth 95% e ujërave i takojnë ujërave të detit

2 Rreth 5% e ujërave i takojnë ujërave të lumenjve dhe liqeneve,

3 Vetëm rreth 2.5% nga kjo sasi mund të përdoret për pije, një pjesë nga kjo sasi i takon

lumenjve dhe liqeneve, pjesa tjetër e ujërave nëntokësore.

Uji duket i pa ngjyrë në sasi të vogla për syrin tonë. Me gjithë këtë mund të shihet si i kaltër

në sasi të mëdha. Uji është një lëngu më i përhapur në tokë. Formula kimike e tij është H2O.

Gjendet më tepër në oqeane dhe kësulat e akullta polare, por edhe në re, lumenj. Në planetin

tonë, uji është në lëvizje të vazhdueshme qarkulluese duke përfshirë avullimin,kondensimin,

reshjet dhe derdhjen në det.

Në shkenca uji quhet ndryshe edhe tretësi universal dhe është e vetmja substance e pastër që

gjendet në natyrë në të tri gjendje agregate: e lëngët e gaztë dhe e ngurtë.

Qëllimi i këtij punimi të diplomës është të tregohet në pika të shkurtëra për ujin dhe rëndësinë

e tij për jetën në Tokë. Po ashtu gjatë hulumtimit kemi analizuar edhe njohuritë rreth ujit tek

nxënësit e shkollës fillore.

Hulumtimi u realizua në komunën e Kamenicës në shkollën fillore të mesme të ulët

“ Fan Stilian Noli” në Kamenicë, në SH.F.M.U. “ Nuhi Berisha” në Tugjevc dhe SH.F.M.U.

“ Hasan Prishtina”në Busavatë të komunës së Kamenicës. Analiza e njohurive të nxënësve

është realizuar përmes hulumtimit në formë të anketës - pyetësorit. Në këtë anketë kanë

marrë pjesë nxënësit e klasave të katërta dhe pesta të këtyre shkollave. Respondentët e këtij

hulumtimi do të jenë 100 nxënës.

6

Fjalët kyçe: Uji burim i jetës, ndotje, ujë i destiluar, gjendje agregate, ujëra nëntokësore dhe

sipërfaqësore

Hyrje

Uji është pasuri natyrore shumë e vlefshme dhe qenësore për jetë në Tokë.

Uji në formën e tij të pastër, është lëng pa shije dhe pa erë.Uji është jetë dmth është lënda më

e rëndësishme për jetën dhe përbërësi kryesor i të gjithë organizmave.Ai nuk ka formë,ai

merr formën e enës në të cilën ndodhet.përdoret për pije, pastrim,ujitje(qëllime bujqësore),për

qëllime industriale etj.Uji është lëngu më i përhapur në natyrë,që paraqitet si lumë,liqe apo

det, që ndryshe quhet hidrosferë,(R.Bejtullahu,M.Bicaj,R.Rrustemi NJ dhe Nat.faqe32,,2018)

. Pra uji ka 2 atome hidrogjen dhe 1oksigjen. Kjo formulë, mbase është formula që njihet më

shumë në botë. Dhe në të gjithë gjuhët ka të njëjtin kuptim: Ujë

Në aspektin kimik,molekula e ujit përbëhet nga dy atome të hidrogjenit dhe një atom të

oksigjenit.Në kushte normale faza e lëngët dhe e gaztë e ujit gjendet në ekuilibër dinamik.

Në kushte normale faza e lëngët dhe e gaztë e ujit gjendet në ekuilibër dinamik.Në

temperaturë të dhomës uji është lëng i pangjyrë, pa erë dhe pa shije.Në shkencë shpesh thuhet

se uji është tretës universal dhe substancë e vetme, e cila në natyrë gjendet në tri gjendjet

agregate.(Bazat e shkencave natyrore dr.Z,Shaqiri fq415.2018).

Uji ka aftësinë që të ndryshojë gjendjen e tij kur temperatura ndryshon.Kjon ndodh edhe në

mjedis ,gjë që shkakton krijimin e qakullimit të ujit në natyrë.Pra në natyrë është në qarkulim

të vazhdueshëm. Ky qarkullim bëhet përmes avullimit,kondensimit dhe reshjeve.

Kalimi i ujit prej gjendjes së lëngët në të gaztë quhet AVULLIM.

Kalimi i ujjit prej gjendjes së gaztë në të lëngët quhet KONDENZIM.

Të gjitha format e kondensimit, të avullimit të ujit në sipërfaqen e Tokës, që paraqiten në

gjndje të lëngët apo të ngurtë

i quajmë RESHJE.(Z.Shaqiri ..fq416 .2018)

Reshjet që formohen ne atmosferë janë:shiu,breshëri,bora.Qarkullimi i ujit në natyrë bëhet në

këtë mënyrë:

1.Dielli ngrohë ujin në dete,liqene ,lumenj dhe borën në male.

2.Uji shndërrohet në avull të ujit,një gaz që nuk mund ta shohim, që ngritet lart në qiell.

3.Lart në qiell është ftohtë dhe avulli i ujit shndërrohet në pika të imta të ujit.

7

4.Pikat e ujit ndeshen mes veti ,bashkohen dhe formohen retë.

5.Pikat e ujit bëhen më të mëdha ,më të rënda dhe bien në Tokë si shi.

6.Shiu që bie në tokë prapë rrjedh në dete, liqene dhe lumenj.(NJ.dhe

Nat.A.Gashi,F.Halili,I.Bajraktari fq42,,2009)

KAPITULLI I

1. Shqyrtimi i literaturës

1.1. Uji dhe qarkullimi i ujit në natyrëUji i pastër është lëng pa ngjyrë, pa erë dhe pa shije. Ai në natyrë ekziston në tri gjendje

agregate të lëngët, të gaztë ( avulli i ujit ) dhe të ngurtë ( akulli ). Uji ngrin në 00 C dhe vlon

në 1000 C . Në ujë treten shumë substanca të ngurta. Për shembull kristalet e kripës së

gjellës, sheqeri dhe shumë substanca të tjera. Uji mund të konsiderohet tretës më i

rëndësishëm i shumë substancave në natyrë dhe në laboratorë. Ekzistojnë edhe substanca që

nuk treten në ujë. Për shembull, squfuri, qelqi, vaji, benzina, goma, druri, masat plastike etj.

( (Bicaj M., Jusufi S., Hoti R., 2014, fq.57)

Uji i pijshëm paraqet një prej nevojave të përditshme të njeriut për pirje, për përgatitjen

dhe për prodhimin e ushqimeve, për higjienë etj. Ai furnizohet prej burimeve të ujit sipër-

faqësor dhe nëntokësor gjithandej në botë. Ujërat sipërfaqësorë dhe nëntokësorë

gjithmonë përmbajnë substanca të tretura dhe të suspenduara me origjinë organike dhe

minerale. (Jain, P., Sharma, J.D., Sohu, D., Sharma, P., 2006) Jo gjithmonë uji i pijshëm

është i sigurt, higjienik dhe i cilësisë së mirë. Si-pas OBSH mbi një miliardë njerëz në botë

nuk kanë qasje në ujë të sigurt dhe mbi tre miliardë mungesë qasjeje të higjienës adekuate,

andaj nevojitet një përkujdesje shumë e lartë për ujin e pijshëm.

Uji është një komponim kimik me formulën kimike H2O: një molekulë ujë ka dy atome

hidrogjen dhe një atom oksigjen. Uji është një lëng pa erë dhe pa shije, në temperaturën dhe

trysninë e ambientit, dhe duket pa ngjyrë në sasi të vogla, megjithëse ai ka një ngjyrim baze

në blu të lehtë. Akulli gjithashtu duket pa ngjyrë dhe avujt e ujit si gaz janë të pa dukshëm.

Jeta e njeriut, e gjallesave bimore e shtazore në masë të madhe është e varur nga uji.

Zhvillimi teknologjik i shoqërisë ka kontribuar që burimet e ujërave të ndoten. Ndotja bëhet

nga substancat kimike dhe nga mikrogjallesat, të cilat hyjnë në ciklin e ujërave duke

8

shkaktuar çrregullime në ciklet biokimike të gjallesave dhe të njeriut. (Bicaj M., Jusufi S.,

Hoti R., 2014)

Uji është një komponim kimik, që është më i rëndësishmi për të gjitha format e jetës në

tokë. Në komunikimin e përditshëm me fjalën ujë i referohemi vetëm formës ose gjendjes së

tij të lëngshme, por kjo substancë ka edhe formë të ngurtë (akulli) dhe formë gazi (avuj uji).

Transparenca e ujit është gjithashtu një cilësi e rëndësishme e gjendjes së lëngshme. Në rast

se uji nuk do të ishte transparent atëherë drita e diellit nuk do të futej në dete e oqeane dhe

kështu që format e jetës bimore nuk do të rriteshin.

Rreth 1.460 mijë miliardë tonë ujë mbulojnë mbi 70% të sipërfaqes së tokës, ndodhet

kryesisht në oqeane dhe trupa të tjerë të mëdhenj ujor (dete, liqene, lumenj, etj), dhe ku 1,6%

janë ujëra nëntokësorë dhe 0,001% në ajër si avuj, re dhe shira. Ujërat e kripura të oqeaneve

mbulojnë 97% të sipërfaqes ujore, akujt dhe akullnajat polare arrijnë deri në 2,4% dhe

sipërfaqet e tjera si lumenj e liqene zënë 0,6%. Oqeanet janë rezervuarë të mëdhenj me ujë të

kripur, . Pjesë të rezervës së ujit e gjejmë edhe në objekte të tjera natyrore ose përgatitura nga

njeriu si në trupat e bimëve dhe kafshëve, në ushqime, rezervuarët e ujit, etj




shkaktuar çrregullime në ciklet biokimike të gjallesave dhe të njeriut (Dalmacija B.,, 2001,

fq.15-17).

Rëndësia e ujit për bimët është e madhe dhe e pakontestueshme,në këto aspekte:

Ka rëndësi të madhe për botën e gjallë si nga aspekti fiziologjik dhe ekologjik. Proceset

themelore në qelizë nuk mundë të paramendohen pa praninë e ujit dhe kjo do të thotë se

pa ujë nuk ka jetë.

Uji është i domosdoshëm për materiet organike në procesin e fotosintezës.

9

Figura 1. Procesi i fotosintezës në bimë

1.2. Uji dhe ndërtimi i molëkulës së tij

Uji është komponim kimik i hidrogjenit dhe oksigjenit dhe është një nga substancat më të

përhapura në natyrë. Uji mbulon 3/4 e sipërfaqes së tokës. Uji është substancë a

domosdoshme dhe shumë e rëndësishme për njerëzit, kafshët, bimët dhe për botën e gjallë.

Trupi i njeriut të rritur ka rreth 65% një në krahasim me përbërësit e tjerë organikë dhe

inorganikë. Te fëmijët uji përbën rreth 75% të peshës së tyre trupore. Të gjitha proceset

kimike dhe fiziologjike që zhvillohen në organizëm të gjallë zhvillohen në mjedise ujore. Në

aspektin kimik, molekula e ujit përbëhet nga dy atome të hidrogjenit dhe një atomi të

oksigjenit. Në kushte normale faza e lëngët dhe e gaztë e ujit gjenden në ekuilibër dinamik.

Në temperaturë të dhomës uji është lëng i pangjyrë, pa erë dhe pa shije. Në shkencë shpesh

thuhet se uji është tretës universal dhe substancë e vetme, e cila në natyrë gjendet në tri

gjendjet agregate. Kërkesat e njeriut për ujë janë 2.5 4 dm3 në ditë. Uji për pije duhet të jetë i

kthjelltë, pa ngjyrë, i freskët, pa erë, t’i ziejë perimet pa i forcuar ato. Mbi të gjitha ai duhet të

jetë i varfër nga substancat kimike si: nitrate, nitrite, amoniak dhe mikrrobe patogjene.

Hidrosfera është mbështjellës i katërt i Tokës. Ajo përfshinë pjesën sipërfaqësore të Tokës.

Me studimin e hidrosferës merret hidrologjia, e cila rrjedh prej fjalës (greq. hydro-ujë dhe

logos-shkencë). Nga sipërfaqja e oqeaneve, deteve, lumenjve, liqeneve, bimëve dhe ajo e

Tokës, nën ndikimin e rrezatimit diellor, mesatarisht avullohet 5•105 km3 ujë në vit. Të gjitha

10

detet dhe oqeanet në Tokë i quajmë dete botërore. Pjesa më e madhe e kësaj mase avullohet

nga oqeani botëror 44•104 km3. Nën ndikimin e energjisë diellore realizohet qarkullimi i

përhershëm i ujit në natyrë. Njerëzit e përdorin ujin për pije për ta zëvendësuar atë që humbin

gjatë proceseve fiziologjike të urinimit ose djersitjes. Në figurën 2, është paraqitur ndërtimi i

molekulës së ujit. (Shaqiri Z.,, 2014, fq.415)

Figura 2. Molekula e ujit

1.3. Cikli i ujit

Uji merr tre forma të ndryshme gjatë ciklit të tij duke kaluar në proceset e mëposhtme

dhe ky cikël përsëritet vazhdimisht.

Avullimi – Uji ngjitet nga sipërfaqja e tokës në atmosferë. Nxehtësia e diellit bën të

mundur që uji të avullojë nga oqeanet dhe mjediset e tjera të ujit si lumenjtë, liqenet dhe

pellgjet.Uji i ngrohur nga dielli shndërrohet në avull të ujit ,një gaz që nuk mund ta shohim,

i cili ngritet lart në qiell. Ky ujë i avulluar quhet avull transportohet nga era.

Kondensimi – Lart në qiell është më ftohtë dhe avulli i ujit në atmosferë shndërrohet

në pika të imëta të ujit. Këto pikla janë aq të vogla sa ato rrinë pezull në qiell dhe ne i

shohim ato në formën e reve,pra ndeshen mes veti dhe formohen retë. Ky proces quhet

kondensim. Një tjetër formë e kondensimit është formimi i piklave të ujit ose të kristaleve të

akullit direkt mbi sipërfaqen e tokës. Si shembuj të kondensimit mbi sipërfaqe të ftohta mund

të përmendim: pikat e ujit që mbulojnë pasqyrën e tualetit tuaj dhe vesa ose bryma e formuar

mbi tokë.

Reshjet – Reshjet ndodhin kur pikat e ujit në re bashkohen me njëra-tjetrën dhe bëhen të

rënda për të qëndruar në ajër. Ato fillojnë të bien në formën e shiut mbi Tokë ose nëse është

ftohtë ato bien si breshër, borë me shi ose si dëborë. (A.Gashi,F.Halili,I.Bajraktari

fa42,43.2009)

11

Figura 3. Cikli i ujit

Ketu kam edhe linkun me video te qarkullimit të ujit

Kemi tri gjendje agregate të ujit të cilat i kemi paraqitur në fig.4.

a. b. c. akull ujë avull

Figura 4 – tri gjendjet agregate të ujit

- Kur uji është i ngurtë ne e quajmë akull.

- Kur uji është i lëngshëm ne e quajmë ujë.

- Kur uji është gaz ne e quajmë avull.

Këto tre lloje të formave të ujit quhen gjendje.

Uji mund ta ndryshojë gjendjen e tij. Kur akulli shkrin dhe kthehet në ujë, ose kur uji

avullon duke u kthyer në avull, nevojitet pak nxehtësi. Kur uji ngrin dhe bëhet akull ose

kur avulli kondensohet duke u kthyer në ujë, çlirohet pak nxehtësi. Nxehtësia që nevojitet

ose nxehtësia që çlirohet gjatë këtyre ndryshimeve quhet nxehtësi e fshehur.

A e keni vënë re ndonjëherë që ju keni ftohtë kur dilni nga pishina, liqeni ose oqeani

gjatë një dite me erë? Do të ndjenit më ftohtë po të ishit të lagur sesa po të ishit të thatë. Kjo

ndodh pasi era ndihmon ujin që është në trupin tuaj të avullojë dhe për këtë nevojitet

12

pak energji e fshehur. Në këtë rast energjia vjen nga trupi juaj! (Idrees R., Mato E., Dedej

Z., Dersha E., 2008, fq.24)

Thith nxehtësi

a akull ujë avull

çliron nxehtësi

Figura 5. Procesi i gjendjeve agregate të ujit

1.4. Uji i domosdoshëm për jetën

Uji mbulon 71% të sipërfaqes së tokës dhe përbën 65 % të trupit tonë. Të gjithë duan ujë të

pastër – për të pirë, për t’u pastruar dhe argëtuar dhe thjesht për ta parë. Nëse uji ndotet, ai e

humbet vlerën e tij ekonomike dhe estetike dhe mund të bëhet një kërcënim për shëndetin

tonë, peshqit e gjallesat e tjera që ekzistencën e bazojnë tek uji.

Të pini ujë është një nevojë fiziologjike, por ndonjëherë nuk jemi të qartë sa ujë duhet të

konsumojmë në dite.

Nuk është shume e rëndësishme që uji që zgjedhim të jetë natyral apo i gazuar, e rëndësishme

është që të sigurojmë sasinë e duhur të ujit në ditë, duke rregulluar kushtet hidrike të

organizmit, mbi të gjitha në disa momente të vitit si në verë apo në dimër. (Andrew E.

Dessler, 2000)

13

Fig. 6 Uji i pijshëm

1.5. Ndotja e ujërave

Prezenca e materieve të dëmshme në ujëra, në përqendrime më të mëdha seç janë ato

natyrore, e që vjen si rezultat i aktiviteteve njerëzore, apo nga transformimet natyrore paraqet

ndotjen e ujërave.

Ndotja e ujërave vjen si pasoj e shkarkimit të ujërave të papërpunuara qofshin ato

industriale apo urbane. Karakteri specifik, lloji i ndotjes është varësisht prej shkaqeve që e

shkaktojnë atë.

Shtimi i popullsisë, koncentrimi në vendbanime më të mëdha (qytete, metropole –

mbipopullimin), zhvillimi i industrisë ( koncentrimi në një zonë “zona industriale”) rritë edhe

nivelin e ndotjes.

“Qendrat e mëdha urbane janë njëkohësisht edhe qendra kryesore të industrisë dhe janë

të ndërtuara rreth lumenjve, në të cilat shkarkohen sasi të mëdha të ujërave të ndotura

industriale dhe ujerave të zeza që tejkalojnë kapacitetin e vetëpastrimit të trupit ujore, prandaj

kualiteti i këtyre ujerave pëson dëmtime serioze”.

Ndotja e të gjitha resurseve të mjedisit jetësor ka ndikim negativ për shëndetin e njeriut.

Ndotja e ujit dhe përdorimi i tij ndikon drejtpërdrejtë në shëndetin e njeriut dhe lë pasoja për

një kohë të gjatë. (http://www.academia.edu)

14

Fig. 7 Ndotja e lumit nga hedhja e mbeturinave

1.6. Ujërat e planetit tokë

Ujërat tokësorë formohen nga reshjet atmosferike të cilat bien në masat tokësore. I tërë

uji i tokës sillet brenda një qarku ujorë. Avullohet nga oqeanet si pasojë e ngrohjes nga dielli,

si avull hynë në atmosferë, si re nga fryma shpërndahet mbi sipërfaqen e brendshme të tokës

dhe bie si reshje në tokë. Në tokë mblidhet si ujë dhe lumenjtë e sjellin prapë në oqeane. Uji

në Tokë lëviz vazhdimisht nëpër ciklin e avullimit të ujit dhe kondensimit .

Sipas prejardhjes ujërat ndahen në: ujëra atmosferikë (shiu, bora,breshëri), ujëra

sipërfaqësorë (oqeanet, detet, liqenet, lumenjt, kënetat) dhe ujëra nëntokësorë (lumenjt

nëntokësorë, burimet etj.).

Ujërat natyrorë kanë karakteristika të ndryshme. Ujërat e reshjeve atmosferike janë më

të pastra. Ujërat nëntokësorë të thellësive të mëdha janë më cilësore për pirje. Ata zakonisht

janë më të fortë se ujërat e cekët nëntokësorë, praktikisht nuk përmbajnë baktere dhe materie

organike të tretura. Ujërat e cekët nëntokësorë janë pa shije dhe përmbajnë shumë materie

organike, hekur dhe acid silici. Gjallesat ujore po ashtu ndikojnë mjaft në përbërjen dhe

cilësinë e ujërave sipërfaqësorë. Cilësia e ujërave sipërfaqësorë varet nga: reshjet

atmosferike, erozioni i tokës, numri i banorëve dhe zhvillimi i industrisë në rajonin e pellgut.

Ujërat e liqeneve janë shumë të ngjashëm me ujërat e lumenjve. Uji i liqeneve malorë

është shumë i pastër dhe i përshtatshëm për furnizim me ujë. Ujërat e moçaleve dhe të

15

kënetave përmbajnë pak kripëra inorganike dhe shumë materie organike. Cilësia e ujërave të

akumulacioneve varet shumë nga uji që i mbushë ato. Për shkak të sasisë së madhe të

materieve ushqimore, kthjelltësisë të lartë të ujit dhe të ndikimit të rrezeve diellore, në këta

ujëra zhvillohen gjallesa bimore dhe shtazore, që e pasurojnë ujin me materie organike. Kjo

është e padëshirueshme për eksploatimin e ujit. (Bicaj M., Jusufi S., Hoti R., 2014)

1.7. Ujërat nëntokësorë

Toka është një përbërje prej mineraleve të ndryshme, materieve organike dhe ujit. Kjo

përzierje zhvillon botën bimore në tokë. Rëndësia e kësaj sasie të ujit në tokë (ujërave

nëntokësore) është jetike për botën e gjallë. “Ujërat nëntokësore në vazhdim komunikojnë me

ujërat sipërfaqësore dhe atmosferike sipas ciklit natyral të qarkullimit të ujërave në natyrë”.

(Dani G., 1985)

16

Ujërat nëntokësore, përmbajnë sasi më të mëdha të ndotjeve të ngurta mekanike të

kripërave dhe gazrave të tretura. Në ujërat nëntokësore janë prezentë sidomos kripërat

minerale të tretura dhe për ketë edhe quhen ujëra minerale.

Përmbajtja e lartë e kripërave minerale është prezentë edhe në disa ujëra sipërfaqësore;

ujërat e deteve, oqeaneve dhe liqeneve të njelmëta.

Fig.8 Ujërat nëntokësor

1.8. Ujërat sipërfaqësorUjërat sipërfaqësore janë ujërat e oqeaneve, deteve, liqeneve , lumenjve, përroskave etj.

17

Fig.9 Ujërat sipërfaqësor

Uji i Deteve “ ndryshe quhet edhe uji i njelmët për shkak te përmbajtjes së lartë të kripërave

minerale rreth 3.5% të substancave të ngurta të tretura.

Përdorimi i ujit të detit për qëllim të industrisë dhe për pije është shumë i vogël ngase kostoja

e përpunimit të tij është shumë më e madhe, madje deri në 10 herë më e lartë se sa kostoja e

përpunimit të ujërave sipërfaqësor – ujërave të lumenjve dhe liqeneve të cilat konsiderohen si

ujëra të ëmbla për arsye të përbërjes se tyre shumë të butë. (Haxhimihali Dh., 2005)

Nisur nga ky fakt sot shumë vendbanime dhe fabrika industriale janë të ndërtuara përgjatë

lumenjve dhe liqeneve, ku iu mundësohet përdorimi më i lehtë i ujit për pije, qëllime higjenik

apo industri. (Gashi .S, Podvorica F., Kastrati K., 2003)

II. Metodologjia e hulumtimit

18

II.1. Objekti i hulumtimit

Objekti i hulumtimit tonë është uji dhe rëndësia e tij. gjatë këtij hulumtimi do të marrim

mendimet e nxënësve të klasave të katërta dhe të pesta.

II.2. Qëllimi i hulumtimit

Qëllimi i hulumtimit është të marrim informacion nga nxënësit se cilat janë njohuritë për ujin

dhe rëndësinë e tij në jetën e përditshme për botën e gjallë: njerëzore, bimore dhe shtazore.

Prej qëllimit të hulumtimit dalin disa detyra të cilat e ndihmojnë realizimin e hulumtimit:

të konstatohen efektet që ka uji për jetën apo për botën e gjallë - “Pa ujë nuk ka jetë” ;

të mblidhen dhe të interpretohen të dhënat e fituara;

të nxirren përfundimet dhe të jepen rekomandime rreth kësaj çështje;

II.3. Pyetja e hulumtimit

Pas identifikimit të problemit është bërë edhe hartimi i pyetjes:

1. Si ndikon ruajtja e ujit në ambientin ku jetojoni dhe veproni?

II.4. Hipotezat e hulumtimit

Hipoteza 1: Mendojmë se nxënësit kanë njohuri të mjaftueshme për rëndësinë e ujit që ka për

jetën.

Hipoteza 2: Nxënësit nuk janë të informuar mjaftueshëm rreth ndotjes së ujit të lumenjëve.

II.5. Metodat e hulumtimit

Për të realizuar në mënyrë sa më të suksesshme dhe më gjithëpërfshirëse në këtë punim, janë

përdorur këto metoda hulumtuese:

Metoda e analizës teorike – fillimisht është konsultuar literatura në të cilat bëhet fjalë

për këto probleme

Metoda e krahasimit – duke u bërë krahasimi i rezultateve të fituara

II.6. Instrumentet e hulumtimit

Gjatë këtij hulumtimi kam përdorur teknikën e anketimit, përkatësisht pyetësorin, i cili

do të na ndihmoj për mbledhjen e të dhënave, përkatësisht opinionet e subjekteve të

19

hulumtimit lidhur me ujin dhe qarkullimin e tij në natyrë. Pyetësorin e kam përpiluar duke u

mbështetur në metodologjinë e hulumtimit, me qëllim për të qenë sa më iqartë dhe motivues,

për sigurimin e mendimeve të tyre valide.

Do të shfrytëzoj pyetësorin e strukturuar, i aplikuar edhe me nxënës në vende të tjera por i

përshtatur për kontekstin kosovar. Pyetësori do të përmbajë 10 pyetje. Të dhënat do të analizohen

përmes programit statistikor SPSS. Ku përmes këtij programi do të vërtetohen edhe hipotezat.

II.7. Mostra dhe vendi i hulumtimit

Hulumtimi u realizua në komunën e Kamenicës në shkollën fillore të mesme të ulët

“ Fan Stilian Noli” në Kamenicë, në SH.F.M.U. “ Nuhi Berisha” në Tugjevc dhe SH.F.M.U.

“ Hasan Prishtina”në Busavatë të komunës së Kamenicës. Analiza e njohurive të nxënësve

është realizuar përmes hulumtimit në formë të anketës - pyetësorit. Në këtë anketë kanë

marrë pjesë nxënësit e klasave të katërta dhe pesta të këtyre shkollave. Respondentët e këtij

hulumtimi do të jenë 100 nxënës.

II.8. Rezultatet e pritura të hulumtimit

Përmes këtij hulumtimi empirik synojmë të verifikojmë cilat janë njohuritë e nxënësve lidhur

me ujin dhe qarkullimin e tij dhe rolin e ujit për botën e gjallë dhe të marrim informacion për

pasojat dhe ndotësit e ujit.

III. ANALIZA DHE INTERPRETIMI I REZULTATEVE

3.1. PYETËSORI ME NXËNËS I/e nderuar nxënës/e jam duke e bërë një hulumtim dhe për temë kam zgjedhur

20

“ Uji dhe qarkullimi i ujit në natyrë ”andaj qëllimi i këtij pyetësori është që të mblidhen

informata lidhur me njohuritë e juaja për ujin në përgjithësi.

Ju siguroj se identiteti juaj do të ruhet plotësisht, ndërsa përgjigjet tuaja do të përdoren vetëm

për qëllime hulumtimi.

Ju faleminderit për mirëkuptim!

I. Të dhënat personale të nxënësve

Tab. Nr.1 Mosha, gjinia dhe klasa e nxënësve

Mosha 8 - 9 vjeç 10- 11 vjeç Gjithsej

F % M % F % M % F % M %

Klasa IV 29 29 18 18 2 2 1 1 31 31 19 19

Klasa V 1 1 1 1 31 31 17 17 32 32 18 18

Gjithsej 100 30 19 33 18 6363

3737

Gjinia e nxënësve

Tab. nr. 2 Frequency PercentValid

PercentCumulative

Percent

Valid Gjinia femërore

63 63,0 63,0 63,0

Gjinia mashkullore

37 37,0 37,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Grafiku 1. Gjinia e nxënësve.

21

Nga rezultatet e paraqitura në grafik shihet se nga gjithsej 100 nxënës, prej tyre 63 apo 63%

e nxënësve janë të gjinisë femërore, prej 100 nxënësve, prej tyre 37 apo 37 % e nxënësve janë

të gjinisë mashkullore.

Vendbanimi i nxënësve

Tab. nr.3 Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Fshat 50 50,0 50,0 50,0

Qytet 50 50,0 50,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Grafiku 2. Vendbanimi i nxënësve

22

Nga rezultatet e paraqitura në grafik shihet se nga gjithsej 100 nxënës, prej tyre 50 apo

50% e nxënësve janë me vendbanim në mesin urban ( qytet ) dhe prej 100 nxënësve,

prej tyre 50 apo 50 % e nxënësve janë me vendbanim në mesin rural ( fshat ).

Mosha


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid mosha 8 - 9 vjeçare 49 49,0 49,0 49,0

mosha 10 - 11

vjeçare51 51,0 51,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Grafiku nr.3 – Mosha e nxënësve

23


e nxënësve janë të moshës 8 – 9 vjeçare dhe prej 100 nxënësve, prej tyre 51 apo 51 % e

nxënësve janë të moshës 10 – 11 vjeçare.

Klasa e nxënësve


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid klasa e katërt 50 50,0 50,0 50,0

klasa e pestë 50 50,0 50,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Grafiku nr.4 – Nxënësit të shpërndar nëpër klasa

24


e nxënësve janë të klasave të katërta dhe prej 100 nxënësve, prej tyre 50 apo 50 % e nxënësve

janë të klasave të pesta.

1.Si ndikon ruajtja e ujit në ambientin ku jetoni dhe veproni?


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1. 43 43,0 43,0 43,0

2. 11 11,0 11,0 54,0

3. 46 46,0 46,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Grafiku nr.5

25

Nga rezultatet e paraqitura në grafik shihet se nga gjithsej 100 nxënës, prej tyre

43 apo 43 % e nxënësve janë përgjigjur se ruajtja e ujit në ambient ku jetojmë shumë ndikon

pozitivisht, sepse nuk kemi ujë të mjaftueshëm, prej 100 nxënësve, prej tyre 11 apo 11 % e

tyre janë përgjigjur se ruajtja e ujit në ambient ku jetojmë deri ndikon, sepse kemi ujë të

mjaftueshëm dhe prej 100 nxënësve, prej tyre 46 apo 46 % e nxënësve janë përgjigjur se

ruajtja e ujit në ambientin ku jetojnë aspak nuk ndikonsepse kemi ujë të mjaftueshëm.

2.A keni njohuri për rëndësinë e ujit që ka për botën e gjallë?


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1. 49 49,0 49,0 49,02. 40 40,0 40,0 89,03. 11 11,0 11,0 100,0Total 100 100,0 100,0

26

Grafiku nr.6


49 apo 49 % e nxënësve janë përgjigjur se kanë shumë njohuri për rëndësinë e ujit që ka për

botën e gjallë, prej 100 nxënësve, prej tyre 40 apo 40 % e tyre janë përgjigjur se kanë deri

njohuri për rëndësinë e ujit që ka për botën e gjallë dhe prej 100 nxënësve, prej tyre 11 apo

11 % e nxënësve janë përgjigjur se kanë pak njohuri për rëndësinë e ujit që ka për botën e

gjallë.

3.Sa jeni të informuar rreth ndotjes së ujit?

Tab.nr.8 Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1. 51 51,0 51,0 51,02. 39 39,0 39,0 90,03. 10 10,0 10,0 100,0Total 100 100,0 100,0

Grafiku nr.7

27


51 apo 51 % e nxënësve janë përgjigjur se janë shumë të informuar për ndotjen e ujit, prej

100 nxënësve, prej tyre 39 apo 39 % e tyre janë përgjigjur se janë deri diku të informuar për

ndotjen e ujit dhe prej 100 nxënësve, prej tyre 10 apo 10 % e nxënësve janë përgjigjur se janë

pak të informuar për ndotjen e ujit.

4.Nga kush ndotet uji më shumë?


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1. 36 36,0 36,0 36,0

2. 46 46,0 46,0 82,0

3. 18 18,0 18,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

28

Grafiku nr.8


36 apo 36 % e nxënësve janë përgjigjur se uji ndotet më shumë nga ujërat e zeza, prej 100

nxënësve, prej tyre 46 apo 46 % e tyre janë përgjigjur se uji ndotet më shumë nga hedhja e

mbeturinave në lumenjë dhe liqene dhe prej 100 nxënësve, prej tyre 18 apo 18 % e nxënësve

janë përgjigjur se uji ndotet më shumë nga ndërtimi i puseve në vende jo të përshtatshme.

5. Pse është i dobishëm uji për njeriun, cila prej këtyre është

më e rëndësishme


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1 50 50,0 50,0 50,0

2 22 22,0 22,0 72,0

3 28 28,0 28,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

29

Grafiku nr.9


50 apo 50 % e nxënësve janë përgjigjur se uji është i dobishëm, sepse pa ujë nuk ka jetë dhe

uji përdoret për pirje, prej 100 nxënësve, prej tyre 22 apo 22 % e tyre janë përgjigjur se uji

është i dobishëm, sepse përdoret për pastrim të trupit dhe higjienë dhe prej 100 nxënësve, prej

tyre 28 apo 28 % e nxënësve janë përgjigjur se uji është i dobishëm, sepse përdoret për

ujitjen e prodhimeve ushqimore, pemë, perime etj.

6.Sa mendoni se hargjon familja juaj ujë në ditë?


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1 18 18,0 18,0 18,0

2 48 48,0 48,0 66,0

3 34 34,0 34,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Grafiku nr.10

30


18 apo 18 % e nxënësve janë përgjigjur se ujë në shtëpi hargjojnë gjatë një dite deri në 100 l,

prej 100 nxënësve, prej tyre 48 apo 48 % e tyre janë përgjigjur se ujë në shtëpi hargjojnë

gjatë një dite deri në 200 l dhe prej 100 nxënësve, prej tyre 34 apo 34% e nxënësve janë

përgjigjur se ujë në shtëpi hargjojnë gjatë një dite deri në 300 l e më shumë.

7.Cilat janë sëmundjet që mund të shkaktohen nga ndotja e ujit?


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1 10 10,0 10,0 10,0

2 85 85,0 85,0 95,0

3 5 5,0 5,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Grafiku nr.11

31


10 apo 10 % e nxënësve janë përgjigjur se nga uji i ndotur që e përdorin për pije mund të

shkaktohen sëmundjet e mushknive, zemrës dhe diarresë, që rezulton që vetëm kjo ë fundit

është e saktë, prej 100 nxënësve, prej tyre 85 apo 85 % e tyre janë përgjigjur se nga uji i

ndotur që e përdorin për pije mund të shkaktohen sëmundjet (salmonela, diarreja dhe

hepatiti), dhe prej 100 nxënësve, prej tyre 5 apo 5 % e nxënësve janë përgjigjur se nga uji i

ndotur që e përdorin për pije mund të shkaktohen sëmundjet e (sheqerit, hepatiti dhe

sëmundja e zemrës).

8.Shkolla juaj prej nga furnizohet me ujë të pijshëm?


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1 67 67,0 67,0 67,0

2 33 33,0 33,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

32

Grafiku nr.12


67 apo 67 % e nxënësve janë përgjigjur se shkolla ku mësojnë furnizohet me ujë nga

ujësjellësi që është në qytet dhe fshat, prej 100 nxënësve, prej tyre 33 apo 33 % e nxënësve

janë përgjigjur se shkolla ku mësojnë furnizohet me ujë nga puset apo vrimat e thella që janë

të shpuara deri 50 m dhe uji nxirret me pomp të rrymës apo edhe me hidrofor.

9.Në sa grad celcius 0C ngrihet uji dhe në sa gradë vlon ?


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1 94 94,0 94,0 94,0

2 6 6,0 6,0 100,0

Total 100 100,0 100,0

Grafiku nr.13

33


94 apo 94 % e nxënësve janë përgjigjur se uji ngrihert apo bëhet në gjendje të ngurtë në 0 0 C,

ndërsa valon në 100 0 C , ku sipas kësaj shimica dermuese kanë dhënë përgjigje të saktë, prej

100 nxënësve, prej tyre 6 apo 6 % e nxënësve janë përgjigjur se uji valon apo bëhet në

gjendje të gaztë në 0 0 C, ndërsa ngrihet apo bëhet në gjendje të ngurtë në 100 0 C. Këta

nxënës jo që nuk e kanë ditur përgjigjen e saktë por e kanë ngatërruar përgjigjen.

10.Në sa gjendje agregate është uji dhe numëroj ato?


Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 1 1 1,0 1,0 1,02 3 3,0 3,0 4,03 96 96,0 96,0 100,0Total 100 100,0 100,0

34

Grafiku nr.14


1 apo 1 % e nxënësve janë përgjigjur se uji është në dy gjendje agregate, prej 100 nxënësve,

prej tyre 3 apo 6 % e nxënësve janë përgjigjur se uji është në një gjendje agregate dhe prej

100 nxënësve, prej tyre 96 apo 96 % e nxënësve janë përgjigjur se uji është në tri gjendje

agregate. të cilat i kanë shënuar në vijën shtesë:

Uji është në tri gjendje agregate : 1.Në gjendje të lëngët , në gjendje të ngurtë dhe në gjendje

të gaztë .

4. Përfundimi

Uji paraqet kushtin themelor për ekzistencë të jetës – botës së gjallë dhe për zhvillimi e

aktivitetet të pjesës dërmuese të industrisë. Me fjalë tjera uji paraqet “ mjedisin jetësor”.

Përveç që është i nevojshëm për përdorim në zhvillimin e jetës në mjedise të tjera, uji shërben

edhe si mjedis “trupi ujor” ku zhvillohet jeta në të.

Uji përbënë rreth 2/3 në sipërfaqen e tokës. Uji gjithashtu përbënë edhe një pjesë

dërmuese të trupit të njeriut, kafshëve, shpezëve si dhe luleve.

Shpërndar (Andrew E. Dessler, 2000)ja e ujërave në natyrë është si me poshtë:

35

1 Rreth 95% e ujërave i takojnë ujërave të detit

2 Rreth 5% e ujërave i takojnë ujërave të lumenjve dhe liqeneve,

3 Vetëm rreth 2.5% nga kjo sasi mund të përdoret për pije, një pjesë nga kjo sasi i takon

lumenjve dhe liqeneve, pjesa tjetër ujërave nëntokësore.

Qarkullimi i ujit në natyrë

Uji në natyrë gjendet në tri gjendje agregate:

1. Uji në gjendje të lëngët.

2. Uji në gjendje të ngurtë (akulli i ujit dhe bora si amorfe)

3. Uji në gjendje të gaztë (avulli i ujit)

Cikli i ujërave në natyrë përfshinë në vete:

1. Rezervat e ujit në oqeane, dete, liqene, etj,

2. Avullimet nga oqeanet, detet, liqenet etj,

3. Kondensimi në shtresat e larta të atmosferës – formimi i reve,

4. Kondensimi përcillet me reshje – shiu, bora etj,

Ky cikël përsëritet pa pushim.Kur ky cikël vjen në hapin e fundit,ky kthehet përsëri

në fillim dhe kalon nëpër të njëjtit hapa.Psh çdo vit ka katër

stinë:pranvera ,vera,vjeshta,dimri.

Kur dimri përfundon është koha për pranverë përsëri.

Ne kthehemi në fillim të ciklit.

Prezenca e materieve të dëmshme në ujëra vjen si rezultat i aktiviteteve njerëzore, apo nga

transformimet natyrore që paraqet ndotjen e ujërave.

Ndotja e ujërave vjen si pasoj e shkarkimit të ujërave të papërpunuara qofshin ato industriale

apo urbane.




shkaktuar çrregullime në ciklet biokimike të gjallesave dhe të njeriut.

Edhe gjatë hulumtimit me nxënës morëm këto rezultate apo vërtetuam hipotezat e vëna në

fillim. Në hipotezën e parë:

Hipoteza 1: Mendojmë se nxënësit kanë njohuri të mjaftueshme për rëndësinë e ujit që ka për

jetën.

36

Kemi marrë variablat apo pyetjet të cilat lidhen me hipotezën:

1. Si ndikon ruajtja e ujit në ambientin ku jetoni dhe veproni?

a. shumë ndikon pozitivisht, sepse nuk kemi ujë të mjaftueshëm

b. deri diku ndikon

c. aspak nuk ndikon kemi ujë të mjaftueshëm

2. A keni njohuri për rëndësinë e ujit që ka për botën e gjallë?

a. shumë kemi njohuri

b. deri diku kemi njohuri

c. pak kemi njohuri

Hipoteza 2: Nxënësit nuk janë të informuar mjaftueshëm rreth ndotjes së ujit.

Për të vërtetuar hipotezën e dytë morëm variablat 3 dhe 4:

3. Sa jeni të informuar rreth ndotjes së ujit?

a. Shumë të informuar

b. Deri diku të informuar

c. Pak të informuar

4. Nga kush ndotet uji më shumë?

a. Nga ujërat e zeza

b. Mbeturinat e hedhura në lumenj e liqene

c. Nga ndërtimi i puseve në vende jo të përshtashme

5. Literatura dhe burimet

R.Bejtullahu,M.Bicaj,R,Rrustemi 2018 Njeriu dhe natyra(Libri shkollor)PrishtinëA.Gashi,F.halili,I.Bajraktari 2009Njeriu dhe natyra(Dukagjini)PrishtinëAndrew E. Dessler. (2000). "The Chemistry and Physics of Stratospheric Ozone". Volume 74

(p. 41 – 42), 2000.

Bicaj M., Jusufi S., Hoti R. (2014). Kimia 7. Prishtinë: Libri shkollor.

Bicaj M., Jusufi S., Hoti R. (2014). Kimia klasa e shtatë. Prishtinë: Llibri shkollor.

Dani G. ( 1985 ), Analizat kimike të ujërave, Tiranë

37

Durmishi H., B. (2004). Libër i kimisë për vitin e dytë të gjimnazit të reformuar. Shkup:

Logos A.

Haxhimihali Dh. ( 2005 ), Teknologjia kimike inorganike1, Tiranë

Edukimi mjedisor, për ciklin fillor, Libri i mësuesit. (2008). Tiranë: UNICEF.

Gashi .S, Podvorica F., Kastrati K. (2003). , Libër i kimisë për klasën e tetë të shkollave

fillore. Prishtinë: Libri shkollor.

http://www.academia.edu. http://www.academia.edu.

Idrees R., Mato E., Dedej Z., Dersha E. (2008). Edukimi mjedisor, për ciklin fillor, Libri i

mësuesit, 2008. Tiranë: ViSi Design.

Ismaili M. dhe Durmishi H. Bujar. (2003). Kimia I – Libër i kimisë për vitin e parë të

gjimnazit të reformuar.

Shaqiri Z.,. (2014). “Bazat e shkencave natyrore”. Prishtinë: Armagedoni.

www.water cycle image

www.youtube.com:where does water come from?

www.watercycle 3D animation

Shtojca

PYETËSORI ME NXËNËS

I/e nderuar nxënës/e jam duke bërë një hulumtim dhe për temë kam zgjedhur “ Uji dhe

rëndësia e tij ”andaj qëllimi i këtij pyetësori është që të mbledhim informata lidhur me

njohuritë e juaja për ujin në përgjithësi.

Ju siguroj se identiteti juaj do të ruhet plotësisht, ndërsa përgjigjet tuaja do të përdoren vetëm

për qëllime hulumtimi.

Ju faleminderit për mirëkuptim!

38

http://www.watercycle3D/

http://www.water/

I. Të dhënat personale të nxënësve

Klasa_____________Mosha____________vjeçVendi____________________GJINIA M / F

1. Si ndikon ruajtja e ujit në ambientin ku jetoni dhe veproni?

a. shumë ndikon pozitivisht, sepse nuk kemi ujë të mjaftueshëm

b. deri diku ndikon

c. aspak nuk ndikon kemi ujë të mjaftueshëm

2. A keni njohuri për rëndësinë e ujit që ka për botën e gjallë?

a. shumë kemi njohuri

b. deri diku kemi njohuri

c. pak kemi njohuri

3. Sa jeni të informuar rreth ndotjes së ujit?

a. Shumë të informuar

b. Deri diku të informuar

c. Pak të informuar

4. Nga kush ndotet uji më shumë?

a. Nga ujërat e zeza

b. Mbeturinat e hedhura në lumenj e liqene

c. Nga ndërtimi i puseve në vende jo të përshtashme

5. Pse është i dobishëm uji për njeriun, cila prej këtyre është më e rëndësishme?

a. Pa ujë nuk mund të jetojmë ( për pirje )

b. Për pastrim të trupit ( higjien )

c. Për të mbjellë gjëra ushqimore pemë, perime ( për ujitje )

39

6. Sa mendoni se hargjon familja juaj ujë në ditë?

a. 10 l – 100 l

b. 101l – 200 l

c. 201 l – 300 l e më shumë

7. Cilat janë sëmundjet që mund të shkaktohen nga ndotja e ujit?

a. Sëmundja ( e mushknive, zemrës, dhe diarreja )

b. Sëmundja ( line, diarreja dhe hepatiti )

c. Sëmundja ( e sheqerit, hepatiti, sëmundja e zemrës )

8. Shkolla juaj prej nga furnizohet me ujë të pijshëm?

a. Me ujësjellës nga qyteti apo fshati

b. Me pus – ( me pomp apo hidrofor )

9. Në sa grad celcius 0C ngrihet uji dhe në sa gradë vlon ?

a. Në zero gradë 0 0 C ngrihet uji dhe 100 0 C vlon uji

b. Në zero gradë 0 0 C vlon uji dhe 100 0 C ngrihet uji

10. Në sa gjendje agregate është uji dhe numëroj ato?

a. Në dy gjendje agregate

b. Në një gjendje agregate

c. Në tri gjendje agregate

BIOGRAFIA

Një biografi e shkurtër e kandidates Florije Leci Avdyli

Florije Leci Avdyli lindi në Busavatë të Kamenicës më 01.01.1981 në

një familje punëtore dhe bujare,por edhe patriotike për një kohë mjaft

40

të vështirë për ekzistencën në Kosovë.Përballimi i vështirësive jetësore

të kohës Florijen e motivon për të fituar dije,të jetë punëtore bdhe

intelektuale.Florija pasi kreu shkollën fillore në Busavatë,vazhdoi

mësimet ne gjimnazin Ismail Qemali Në Kamenicë.Vitet e para sikur

çdo nxënës i asaj kohe edhe Florija u detyrua të i ndjek jasht objekteve

shkollore, në Koretinë.pas gjimnazit ajo regjistroi në Fakultetin

Filozofik drejtimi Pedagogji të cilën e kreu me sukses në vitin 2005.

Pastaj u punësua në një qendër tregtare private ,ku puna e saj vazhdon

të çmohet ende.Ajo përcolli seminare dhe kurse të ndryshme.Floria

përveç gjuhës shqipe flet edhe anglish dhe serbisht.Ndër vite ishte e

angazhuar në kkomisione zgjedhore gjë që e motivuan të hyjë edhe në

politikë.Me mbështetjen edhe të familjes ajo arrin që në vitin2007 në

zgjedhjet lokale të fitpi votat e mjaftueshme për asambleiste(deputet)

komunale në Kamenicë.Më pas filloj të punoj në arsim si në

Kamenicë,Busavatë,Petrovc(Petrit) dhe Meshinë.

Florije Leci Avdyli jeton në Kamenicë,punon në arsim si mësuesae e

ciklit të ulët në Meshinë.

Është e martuar dhe ka dy fëmijë.

RezumeWhen you're thirsty nothing is better than a nice cool drink of water!Did you ever stop to think about where our water comes from?

41

Sure when you get a drink of water ,it might come from a foucet or a boottle...and I give my flower here water from a watering can...But you know what?The water that cames out of the foucet and the watering can may once have been part of cloud or a snowflake...or even the ocean!And it's beacouse of something colled the water cycle.Now a cycle is a set of steps that repeat over and over.When you get to the last steps in a cycle,you go back to the begining every year there are four seasons...spring,summer,fall and winter.And when winter's over it's time for spring again!We go to the beginning of the cycle.In the water cycle ,all the water on Earth goes through a set of steps that repeat over and over.Let's start with the step in the water cycle where we open up our umbrelas... RAINRain is the water that falls from the sky.Some rain water soaks into ground.But a lot of it flows into little creeks and streams,and then ends in the rivers,lakes..and eventually.. the ocean.And than something really interesting happens.Some of this water changes.You might have noticed that after it rais,some water is left on the ground,like in puddles you can jump in.But what happens to all that water?It seems like it's gone! Well, that water didn't just disappear.When the sun commes out and the graund gets warm, water can change into a different form.We call this form water vapor..and water vapor is a gas.

42

The air we brethe,it's a bunch of different gases mixed together!And like the gases that make up air,you can't see water vapor gas.When the sun shine on rivers,likes and oceans, some of the water changes into water vapor.And then the water vapor goes up high..very high up into the sky.And it gets pretty cold up there!So,when the water vapor gets high enough,it stars to get cool.And as water vapor cools clown...it changes back into little drops of liquid water.You can aktually see water vapor change into water drops right at home!All you need is mirror or window and your mouth.Put your face close to the mirror or window,open your mouth nice and wide....and breathe out.What happens?The glass gets foggy.That's becouse there's water vapor in your warm breath.And when the water wapor in your breath touches the cool glass,it changes into teeny tiny droplets.A lot of the droples together make the glass look cloudy.And up in the sky , a lot of water droplets together make clouds.When there's a lot of water in a cloud. The cloud stars to get darker.white fluffy clouds start to turn gray.And as the clouds get grayer,the water in them gets heavier.When the water gets too heavy,it folls...right back aut of the clouds,as rain.And rain is where we started in the cycle!

43

We made it all the way back to the begining! Now the water cycle can start over again.All the water on our great big Earth goes through this some cycle over and over.Its falls the graund as rain or snow.And soon that water ends up in a river ,lake or ocean.From there it heats up and turns into vapor.And whwn the vapor rises into the sky and cools off,it comes right back down!So the water that you drink, and the water that's in my watering can right now,might.Once have been part of a raindrops that feell into the ocean on the other side of the word!Think about that next time you take a drik! (www.youtube.com....where does water come from?)

44

Documents

florijeavdyli.weebly.com · Web viewUNIVERSITETI I PRISHTINËS "HASAN PRISHTINA" FAKULTETI I EDUKIMIT ( PROGRAMI AKP ) PUNIM DIPLOME Uji dhe qarkullimi i ujit në natyrë Mentorja