Upload
pola-honorata
View
556
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
II. SPECYFIKA BADANIA PROCESU EMOCJONALNEGO
PRZYCZYNY MERYTORYCZNE
PRZYCZYNY METODOLOGICZNE
Sprzeczność paradygmatyczna
Dwa paradygmaty w psychologii na przykładzie dwóch różnych badań nad miłością
KRYTERIA DOBREJ TEORII EMOCJI
II. SPECYFIKA BADANIA PROCESU EMOCJONALNEGO:
PRZYCZYNY MERYTORYCZNE Procesy złożone, trudno dostępne,
uwarunkowania biologiczne (cielesne) Znaczna dynamika, zmienność, rozkład w czasie
(„Prawo zachowania emocjonalnego momentu” wg Frijdy, 157W/107R)
Bogata struktura, rodzaje, typy („prawo znaczenia sytuacyjnego”, „prawo zaangażowania” wg Frijdy)
Słabość wyjaśnień = trudności w prognozowaniu
TRUDNOŚCI W BADANIU PROCESU EMOCJONALNEGO Zakłócenie poczucia tożsamości, sprawczości, autonomii
wartościowania („Prawo emocji: zamknięcia się sobie” - Frijdy)
Ogromne różnice indywidualne (n. p. lękliwość, neurotyczność)
Wpływ wielu zmiennych w interakcji n. p. stanu deprywacji, temperamentu, czynników środowiskowych i historycznych („podwójna kwantyfikacja” wg Lorenza: siła podniety a siła popędu)
Zależność od doświadczenia indywidualnego, od biografii Paradoksy, pułapki [W.157] „irracjonalność uczuć” („prawo
hedonistycznej asymetrii”, „minimalnej straty, maksymalnej korzyści”), wpływ kultury (mity)
PRZYCZYNY METODOLOGICZNE
Wielość podejść, definicji, koncepcji (piekło definicyjne)- trudna synteza
Trudność obiektywizowania danych i wyników, , n. p. powtórzeniu badań, emocjonalne efekty oczekiwań badacza (efekt Pygmaliona, efekt ojcowski)
Trudność w interpretacji z uwagi na niewspółmierność symptomów (behavioralnych, fizjologicznych, lingwistycznych i przeżyciowych)
Trudności w zakresie trafnego pomiaru
Efekt Pygmaliona - Model oczekiwań interpersonalnych
„Badania Rosenthala i współautorów nad tzw. efektem oczekiwań badacza [klinicysty nauczyciela] wykazały ponad wszelka wątpliwość, […], że w typowych sytuacjach laboratoryjnych, diagnostycznych, szkolnych, terapeutycznych badacz w sposób niewerbalny przekazuje osobom badanym wskazówki zawierające pewne informacje o tym, jak powinny się zachowywać, aby mogły się potwierdzić oczekiwania badacza.”[Brzeziński, Kowalik, 2000 .s.268]
Kryteria dobrej teorii emocji
Model emocji musi określać niezależne lub pierwotne, czyli:
Działające wcześnie w ontogenezie Względnie niezależne od wpływów
sytuacyjnych
mechanizmy różnicujące doświadczenia emocjonalne
Kryteria dobrej teorii emocji
Model emocji musi obejmować mechanizmy poznawcze emocji, n. p.
Schematy poznawcze [subiektywne emocje + doświadczenia sytuacyjne];
Właściwości struktur wrodzonych i specyficznych zmiennych sytuacyjnych
Właściwości specyficznych schematów wrażliwych na wpływy sytuacyjne
Kryteria dobrej teorii emocji
Określić sytuacyjne czynniki wzbudzające procesy emocjonalne
Wskazywać mechanizmy osłabiania lub integrowania procesów emocjonalnych i związanych z nimi doświadczeń
Określić związki emocji z „uwagą” i „świadomością”Określić, jak ludzie rozumieją własne emocje i jak
je kontrolują
H. Leventhal, 1984.
II. Przegląd strategii, metod i technik badawczychKlasyfikacja według definicji roboczej C. Izarda
Robocza definicja porządkująca Izarda
„Emocja jest pojęciem złożonym, mającym aspekt neurofizjologiczny, neuromięśniowy i doświadczeniowy (fenomenologiczny).
Robocza definicja porządkująca IzardaNa poziomie
Neurofizjologicznym – emocja jest definiowana w terminach wzorców aktywności elektrochemicznej w układzie nerwowym;
Robocza definicja porządkująca Izarda
Na poziomie doświadczeniowym (fenomenologicznym)
- emocja jest doświadczeniem motywującym lub /i doświadczeniem, które ma natychmiastowe skutki i ważność dla danej osoby”
Robocza definicja porządkująca IzardaNa poziomie doświadczeniowym
(fenomenologicznym)
- emocja jest doświadczeniem motywującym lub /i doświadczeniem, które ma natychmiastowe skutki i ważność dla danej osoby”
1. Badania na poziomie neurofizjologicznym poszukiwanie WZORCÓW
FIZJOLOGICZNEGO REAGOWANIA: Zmienność poglądów w tej kwestii
James – Schachter / Singer - Ekman CO TRZEBA założyć IDENTYFIKUJĄC
FIZJOLOGICZNE NIEZMIENNIKI TEJ SAMEJ EMOCJI?
Problemy teoretyczne dotyczące określania WZORCÓW
Wykazać, że różne sposoby wywoływania danej emocji prowadzą do tych samych reakcji fizjologicznych
Dokonać porównania 2 różnych reakcji emocjonalnych
Poprawnie planować i kontrolować eksperymenty
(za Davidsonem 1994/1998)
Problemy teoretyczne dotyczące WZORCÓW Co obejmuje aktywność fizjologiczna
specyficzna dla danej RE?- Jaka jest odpowiedniość między RF a E?- Jaki status przyczynowy mają zmiany w RF?- Czy stymulacja wzorca fizjologicznego
wystarcza do wzbudzenia emocji?- Czy jest on konieczny?
Brak jasnych dowodów…… „WYZWANIEM DLA BADACZY JEST (…)
OKRESLENIE NATURALNYCH KATEGORII EMOCJONALNYCH I ZIDENTYFIKOWANIE TEGO, CO SIĘ NIE ZMIENIA W RÓŻNYCH EZGEMPLIFIKACJACH (OKAZJACH PRZEŻYWANIA) EMOCJI TEJ SAMEJ KATEGORII”
(Davidson, 1994,1998, s.208)
Warianty definiowania WZORCA
Wzorzec: ośrodkowo- obwodowy: [Davidson]:
Rola przednich płatów skroniowych w tendencji zbliżanie się/ wycofywanie
Powiązanie stanów afektywnych z tymi tendencjami
Wzorzec: ośrodkowo behavioralno-poznawczy - GRAY
Istnieją 3 systemy emocjonalne:System zbliżania behavioralnegoSystem walki/ucieczkiSystem hamowania behavioralnegoKażdy opisany na poziomie: Behavioralnym Neuronalnym Poznawczym czyli komputacyjnym
Wzorzec: strukturalno - funkcjonalny: LeDoux
„Skłonny jestem zatem sądzić, że w każdych warunkach wywołujących silne pobudzenie emocjonalne następuje skok niezróżnicowanej aktywności autonomicznej owocujący uogólnionym stanem niespecyficznego pobudzenia , stanowiącego tło, dla innych zmian anatomicznych o bardziej specyficznym charakterze’ (LeDoux, 1994/1998, s.216)
Wzorzec aktywności autonomicznej: Levenson Levenson dostrzega najwięcej specyfiki
w przebiegu poszczególnych emocji ze strony układu autonomicznego:
n.p: wstrętowi towarzyszy słabsze tempo akcji serca niż gniewowi
Gniewowi towarzyszy wyższa temperatura obwodu ciała niż strachowi
Podsumowanie kwestii wzorców Badacze zgadzają się, ze
poszczególnym emocjom odpowiadają specyficzne zmiany biologiczne, stanowiące substrat tych emocji
Większość sceptycznie ocenia możliwość istnienia/identyfikowania wzorców aktywości AUN
Techniki badania (m. in. emocji) na poziomie NEURO
Badania psychofizjologiczne Chirurgiczne odjęcia i lezje Implantacja elektrod i bezpośrednia
stymulacja mózgu Technika potencjałów wywołanych Techniki neuroobrazowania [in vivo] Rekonstrukcje i obrazy wirtualne
Ograniczenia technik badania NEURO
Zbyt silne założenie o powiązaniu struktury z funkcją
Zbyt silne założenie o ciągłości ewolucyjnej
Nadmierny optymizm eksperymentalny Mechanicyzm, determinizm, materializm
jako ukryte założenia
Teleologiczny
„Pogląd oznaczający, że istnieje coś, co jest celem życia”
Od: „telos” (gr.) cel
Ograniczenia technik badania NEURO
Ignorowanie: ekwipotencjalności różnych obszarów mózgowia
Pomijanie całościowej i złożonej organizacji pracy mózgu
Pomijanie różnic indywidualnych Pomijanie zróżnicowania struktury i funkcji
nawet małych obszarów Pokusa interpretacji teleologicznych
Dwie strategie teoretyczne w badaniach „neuro”
1. Ostrożna strategia powolnego uogólniania - Joseph Ledoux
2. Zuchwała strategia nadmiernego teoretyzowania – Antonio Damasio
2. Techniki badania emocji na poziomie neuromięśniowym
– „emocja jest pierwotną aktywnością twarzową i stanowi wzorce aktywności twarzowej, wtórnie zaś jest to reakcja cielesna, posturalno – gesturalna, wisceralna i niekiedy miejscową”;
Podejścia badawcze
Badania ekspresji dowolnej : JAK SIĘ WYRAŻA DANA EMOCJA- Encoding studies
[np.. Z badań Scherera: jakie odgłosy towarzyszą zalotom]
Badanie znaczenia i funkcji różnych reakcji i zachowań: JAKA EMOCJA WYRAŻA SIĘ DANYM ZACHOWANIEM - Decoding studies [co oznaczają odgłosy niskie, rytmiczne, powtarzające się]
Jakie rodzaje zachowań są badane? Wyraz mimiczny (znaczenie, wyrazistość, czas
trwania, symetria) n. p. FACS (facial affective code system wg Ekmana)
Gestykulacja (ręce, palce, nogi, stopy, głowa) Wokalizacja (cechy wokalne wypowiedzi,
dźwięki paralingwistyczne) Postura (otwartość /zamkniętość, rozluźnienie
– napięcie)
Jakie rodzaje zachowań są badane? Dystanse fizyczne i dotyk Wygląd fizyczny ciała Organizacja środowiska w skali osobistej
i społecznej
(Nęcki, 1993, Ekman, 1997, Pease, 1997)
Założenia dotyczące funkcji zachowań niewerbalnych
Ogólne (za: Walbott, Scherer, 1985):
Semantyczna
Syntaktyczna
Pragmatyczna
Funkcja regulowania konwersacji
Założenia dotyczące funkcji zachowań niewerbalnych
Funkcje specyficzne:
Emblematy
Ilustratory
Wskaźniki emocji
Regulatory konwersacyjne
Autoadaptatory
Alteroadaptatory
Ograniczenia interpretacji języka ciała Różnice indywidualne Indywidualna odmienność w zakresie
ekspresji [wyrazistość] Choroby somatyczne Inteligencja emocjonalna Kompetencje społeczne Różnice kulturowe i społeczne
3. Badania na poziomie doświadczeniowym- „emocja jest doświadczeniem
motywującym lub /i doświadczeniem, które ma natychmiastowe skutki i ważność dla danej osoby”
Metody badania nastroju w sytuacji eksperymentalnej
Nastrój: efekt aktywności lub stymulacji:
A. Swobodny opis nastroju poprzez wybór przymiotników z listy
B. Szacowanie odczuć na skali opisowej (np. przymiotnikowej]:
Metody badania nastroju w sytuacji eksperymentalnej
V.Nowlis (1956,1965,1984):Mood Adjective Check List – MACLC. Izard: Differential Emotions Scale - DES zainteresowanie, przyjemność/zabawa,
zdziwienie/przestrach, zmartwienie/udręka, wstręt, złość/wściekłość, wstyd/poniżenie, strach/panika, pogarda, wina/wyrzuty sumienia
Przykład metody badania nastroju
G. Mattews, G. Chamberlaine, D.M. JonesUMACL University of Wales Institute of Science and
tehcnology UNWIST= U +Mood Adjective Check List
„nastrój zdefiniowany jest jako doświadczenie afektywne o umiarkowanym czasie trwania (co najmniej kilka minut), niezwiązane z obiektem lub związane z quasi-obiektem, obejmujące trzy wymiary rdzennego afektu: pobudzenie napięciowe, pobudzenie energetyczne, i ton hedonistyczny” (Goryńska, 2005, s.7)
UMACL - G. Mattews, G. Chamberlaine, D.M. Jones
pobudzenie napięciowe - lękotwórcze pobudzenie energetyczne – energia do
działania ton hedonistyczny – subiektywne
odczucie przyjemności – nieprzyjemności Nastrój = fenomenologiczny aspekt
emocji (subiektywne doświadczenie)
UMACL - G. Mattews, G. Chamberlaine, D.M. Joneszwiązki z cechami osobowości:
„Neurotyków cechuje duża wrażliwość na oba systemy (t. j kary i nagrody – AT) [Gray, 1980]. Wyższy ton hedonistyczny i wyższe pobudzenie energetyczne (sygnały nagrody) byłyby więc charakterystyczne dla ekstrawersjii, wyższe pobudzenie napięciowe i niższy ton hedonistyczny (sygnały kary) – dla introwersji, natomiast wyższe obydwa rodzaje pobudzenie powinny być charakterystyczne dla neurotyzmu. (Goryńska, 2005, s. 8). W badaniach związki te jawią się jako bardziej złożone
Metody badania dyspozycji emocjonalnych Spielberger: STAI : Lęk jako stan i lęk jako
cecha Janet Taylor: Kwestionariusz Jawnego
Niepokoju J. Wrońska: Skala do badania wstrętliwości B. Wojciszke: Skala do badania Intymności
Wypowiedzi osobiste – self - reports Co przekazują wypowiedzi osobiste? (za:
Walbott, Scherer, 1984): Dane na temat motywacji Dane o odczuciach subiektywnych Zmiany w poziomie napięcia i energii do
działania Wiedzę na temat własnej ekspresji
Wypowiedzi osobiste
Dane na temat samokontroli Reakcji, jakie dany epizod wywołał u
innych Skutków epizodu dla samopoczucia i
działania Zwrotnego wpływu na inne emocje i
dążenia
Wypowiedzi osobiste
Jakie są ograniczenia wypowiedzi osobistych ? [za: Walbott, Scherer, 1984]:
Celowe modyfikowanie wypowiedzi Kłamstwo Wpływ zmiennej aprobaty społecznej Zniekształcenie retrospektywne Świadome lub nieświadome motywy
Wypowiedzi osobiste
Tworzenie faktów negatywnych [zaprzeczanie]
Tworzenie faktów pozytywnych „Dobra narracja” Werbalizacja, wykształcenie, IQ Nieadekwatność języka
Wypowiedzi osobiste
Trudności metodologiczne: Umiejętność układania pytań Strategie zadawania pytań Kwestie etyczne Pracochłonność (przygotowanie, klasyfikacja
odpowiedzi, sędziowie kompetentni) Nieporównywalność odpowiedzi
Badanie dyspozycji
Spielberger: STAI : Lek jako stan i lęk jako cecha
Janet Taylor: Kwestionariusz Jawnego Niepokoju
J. Wrońska: Skala do badania wstrętliwości B. Wojciszke: Skala do badania intymności
3.1. Metody badania nastroju w sytuacji eksperymentalnej
Nastrój: efekt aktywności lub stymulacji:
A. Swobodny opis nastroju poprzez wybór przymiotników z listy
B. Szacowanie odczuć na skali opisowej (np. przymiotnikowej]:
Postawy teoretyczne Dzienniczka Próbek Czasowych H. Brandtstaettera:
Należy badać zjawiska w środowisku naturalnym
Należy ujmować dynamikę badanych zjawisk, stosować badania podłużne
Należy badać zgodność właściwości osoby i środowiska
DPC pozwala spełnić te założenia
Technika badania w DPC
Wyznaczone są losowo dobrane momenty (próbki) [z 4 czterogodzinnych okresów]
Osoba odpowiada na 7 pytań:
1. Jak się czuję właśnie teraz: czy mój nastrój w tym momencie jest raczej negatywny, neutralny czy pozytywny??
2. Jak mógłbym/mogłabym opisać swój nastrój używając 1-2 przymiotników?
3. Dlaczego tak się czuję?
Technika badania w DPC [cd]
4. Gdzie jestem?
5. Co robię?
6. Kto jest jeszcze obecny?
7. W jakim stopniu czuje się wolna/wolny w wyborze tego, co robię w tej chwili?
Osoba badana udziela krótkich odpowiedzi lub wybiera możliwości
Odpowiedzi są kodowane
4. Strategie eksperymentowania w badaniu emocji SKUTECZNOŚC MANIPULACJI
EKSPERYMENTALNEJ: Czy emocja była wzbudzona skutecznie? Czy warunki były naturalne czy laboratoryjne? KONTROLA: Czy w grupie kontrolnej nie wystąpiły emocje
stymulowane w grupie eksperymentalnej? Czy respektowano fakt, że emocje rzadko występują
w stanie czystym?
4. Strategie eksperymentowania w badaniu emocji ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE: Czy kontrolowano oddzielnie parametry emocji
[wzbudzenie, poziom walencji] Czy zakładano, że emocje są dyskretne czy
ciągłe? KLUCZOWE PROBLEMY: definiowanie operacjonalizacja pomiar