Wikang Pilipino Sa Tuwid Na Daan

Wikang Filipino: Susi sa Tagumpay ng Matuwid na Daan

Noon, Ngayon, at Bukas

Agosto ng 1987, sa bandang bukana ng ilog Bumbungan o mas kilala bilang ilog

Pagsanjan, sa sitio Wawa, bayan ng Lumban, Laguna, habang masusing nagmamasid

si G. Ernesto Lacerna Legisma sa takbo ng conveyor ng makinang pangsalok ng

buhangin sa ilog, ay may napansin siyang isang nangingitim na bagay sa buhanging

nasalok ng conveyor mula sa ilog. Kagyat nyang kinuha ang namataang nakatuping

kanso (metal) sa pag-aalalang baka bumara ito sa makina.

Nang kanyang siyasatin ay napuna niyang may mga nakabatbat ditong mga

simbolong hindi niya mawawaan. Sa isip-isip niya, baka pakikinabangan dahil mukhang

antigo. Marami-rami na rin syang nakuhang mga antigong bagay na di-sinasadyang

nahuhukay ng kanyang makina tulad ng mga porselanang pinggan at banga, mga

sinaunang palamuti sa katawan, garing (ivory), ginto at mga samut-saring antigong

abubot na gamit ng mga taong namuhay sa lugar na iyon bago pa man dumating ang

mga Kastila.Iniuwi nya sa bahay ang nasalok na nakatuping kanso at ipinakita sa

kanyang maybahay na si Gng. Romana Legisma. Nang iunat ni Aling Romana ang

kansong may dalawang tupi, napuna din niya na may mga nakaukit ditong mga di-

mawawaang simbolo. Ibebenta na lang sana ni Mang Erning sa magbubulok (junk

shop) ang kanso ngunit sinansala siya ni Aling Romana dahil baka nga naman may

halaga ang kanso dahil sa mga nakabatbat na simbolo dito.

Lahat ng antigong bagay na natatagpuan ni Mang Erning ay ipinapasuri at

ipinapasa nya sa kanyang kakilalang si G. Alberto “Abet” Dealino, isang mangangalakal

Pahina 1 ng 19 na pahina

ng mga antigo na taga Siniloan, Laguna ngunit ngayo’y naninirahan na sa Kalakhang

Maynila. Bilang kabayaran ay nagpapa-inom si Mang Abet at nag-aabot din kahit paano

bilang kabayaran sa mga kinukuha nyang antigo kay Mang Erning. Nang napadaan si

Mang Abet ay agad nyang inialok ang kanyang bagong tuklas na may sukat na sinlaki

lamang ng isang maliit na bond paper (mga 20 x 20 cm).

Nang makita ni Mang Abet ang dahong tansong may mga nakaukit na script,

agad nyang napagtanto na mahalaga iyon. Kung gaano kahalaga ay hindi nya alam

dahil unang pagkakataoon pa lang nyang nakakita ng ganoong klaseng antigo. Matapos

abutan ng 350 piso bilang kabayaran ay agad na niyang dinala ang dahong tanso

upang lubos itong masuri sa kanyang bahay. Naging abala si Mang Abet sa pag-

tatangkang isalinwika ang mga nakaukit na script ngunit nabigo siya. Nahihiwagahan

siya dahil ang mga script ay hindi ang kilalang Baybayin na siyang ginagamit sa

pagsulat ng mga Tagalog nuon.

Ang Baybayin (hindi Alibata) ang tinatayang umiiral na sistema ng pagsulat

nuong ika-14 na siglo. Ang istilo ng pagsulat ay ayon sa sistemang abugida na

gumagamit ng pagpaparis ng katinig at patinig. Ang Alibata na nagmula sa Kavi script

ng Java (na nagmula naman sa Brahmin Sanskrit ng India) ay binubuo ng 3 simbulo

para sa katinig at 14 naman para sa patinig. May isang simbolo lamang para sa patinig

na D o R, na siya marahil dahilan kung bakit napagpapalit natin ang din sa rin, gayundin

ang daw sa raw ng walang pagbabago sa kahulugan ng kataga. Sa mga katinig ay iisa

ang simbulo sa E/I at O/U. Ang patunay na Baybayin nuon ang gamit ng mga Tagalog

ay ang unang librong nilimbag sa Filipinas nuong 1593, ang Doctrina Cristiana, ay


nakasulat sa salitang Kastila gamit ang mga letrang Romano at Latin script, ngunit may

kaukulan ding salinwika sa Tagalog gamit ang Tagalog script na Baybayin.

Sinubukang ilako ni Mang Abet sa iba ang dahong tanso ngunit walang magka-

interes dito. Sa kanyang pagkabigo, minabuti nyang i-exhibit ito sa Philippine

Numismatic and Antiquarian Society (PNAS) na kinabibilangan nya. Pineresyuhan niya

ito ng halagang 5,000 piso. Muntik na nya itong maibenta kay G. Vicente Escobar, isa

ring kolektor, ng tumawad ito ng 3,000 piso dangan nga lang at may isa pang mamimili,

si G. William “Bill” Elwell, isang mangangalakal ng mga antigong barya sa daang A.

Mabini, Maynila at kasapi rin sa PNAS, ang bumili sa itinakdang presyo ni Dealino.

Sumunod ay ibinenta ni Mang Bill ang pinakamahalagang artifact ng ating kasaysayan

kay G. Venancio Magbuhos, isa ring mangangalakal ng antigo,sa dobleng halaga o

10,000 piso. Inilako ni G. Magbuhos ang dahong tanso ngunit sadyang walang magka-

interes dito kaya minabuti nyang ibenta na lang ito ng palugi nuong 1990 kay Dr.

Alfredo E. Villegas ng Pambansang Museo sa paluging halagang 2,000 piso.

May isang taon ding nakatabi lamang at hindi pinapansin ang dahong tanso

hanggang minsang madalaw sa kanyang mga kaibigan duon si G. Antoon Vreeze

Postma, isang Dutch na dalubwika o pantas-wika (linguist) lalo na sa mga sinaunang

Brahmin script. May nagpakita sa kanya ng dahong tanso at kagyat na naging intresado

si G. Postma. Unang tingin nya pa lang ay nakilala na nya kaagad na Sanskrit ang mga

simbolong nakabatbat sa dahong tanso. Humingi siya ng larawan at binakat pa ang

mga inskripston upang mapag-aralan nya itong maigi. Binisita nya rin si G. Legisma

nuong ika-11 ng Nobyembre, 1991 upang kapanayamin ito tungkol sa dahong tanso na

tinawag ni G. Postma na Inskripsyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna (IBTL).


Nang matapos niya ang pagsasaling wika sa tulong ni G. Johannes Gijsbertus de

Casparis, isa pang pantas-wikang Dutch, ay ini-ulat niya ang kanyang natuklasan sa

isang pulong, ang First European Studies Conference, na ginanap sa Amsterdam,

Netherlands nuong 1991.

Lubhang nagulat ang mga taga-Pambansang Museo dahil ang hindi nila

pinapansing dahong tanso ay isa palang Pambansang Kayamanan (National Treasure).

Ito ang natatanging kasulatang nagpapatunay na nuon pa mang bago dumating ang

mga Kastila, ang mga ninunong natin ay mayroon ng maunlad na kabihasnan at hindi

mga barbaro tulad ng pagkakakilala ng mga banyagang Kanluranin.

Kung si G. Postma ang nagsaling wika, si G. Hector Santos naman ang

kumuwenta ng petsang nakasaad sa IBTL batay sa kasalukuyan. Lunes, Agosto 12,

900 AD ang kinikilala ngayong simula ng nakasulat na kasaysayan ng ating lahi at hindi

na ang sinulat ni Antonio Pigafetta, tagatala ni Ferdinand Magellan sa kanyang

paglalayag nuong 1521. Samakatuwid, nadagdagan ng 620 taon ang ating kasaysayan

at maipagmamalaki natin ngayon na pumantay na ang Filipinas sa mga lumang

kahariang umiiral ng mga panahong iyon tulad ng Angkor (Cambodia), Mataram (Java),

Sriwijaya (Sumatra) at Dinastiya ng Cham (Vietnam).

Ang IBTL ay hindi isang “resibo”na pabirong sinasabi ng iilan bagkus ay isa itong

dokumentong legal na nagsasaad ng pagpapatawad sa pagkakautang ng isang taong

may katungkulan na nagngangalang Namwaran, sampu ng kanyang kapamilya, na

tapat na naglingkod sa hari ng Tundun (Tondo). Ang kasulatan ay nagpapakita ng

kagandahang-loob ng isang namumuno sa kanyang nasasakupan. Sa madaling sabi,

tuwid na landas ng pamumuno ang ipina-iiral nuon dahil marunong sumunod sa


kasunduan at patakaran ang mga tao samantalang mapagpatawad naman ang

namumuno sa kanyang mga nasasakupan kung ito’y tapat sa kanya.

Ang natagpuang IBTL ay ang unang pahina lamang ng dokumento dahil putol

ang ika-sampu’t huling pangungusap na nagpapahiwatig lamang na may ikalawa pang

pahina. Sa pagpapakita sa larawan ng IBTL at sa pagtatanong ni G. Postma sa mga tao

sa Lumban, may mga nakapagsabi sa kanyang may nakita na sila duong ganuong

klaseng bagay. Nakahihinayang isipin ngunit malamang sa hindi ay naipagbili lang ito

sa magbubulok. Harinawang sa mga darating na panahon ay may matuklasan pang

mga ganitong uri ng dokumento upang higit pa nating makilala ang kabihasnan ng ating

mga ninuno.

Sino ang makapagsasabi na baka sa hinaharap ay may matuklasang tayong

tulad ng Yungib Aklatan (Library Cave) sa Dunhuang, Tsina na nagtataglay ng humigit-

kumulang sa 50,000 sulat-kamay na manuskritong isinulat sa balat ng hayop, kawayan,

tela, papel, at iba pang midyum na natagpuan ni Abbot Wang Yuanlu, tagapangalaga

ng mga yungib ng Mogao sa Dunhuang nuong ika-25 ng Hunyo, 1911. Ang yungib

(Cave # 17) na kinalalagyan ng mga dokumento ay pinaderan sa bukana upang ganap

itong maselyuhan nuong ika-11 siglo sa hindi pa malamang kadahilanan. Ang mga

dokumentong nadiskubre na tinatayang mula pa nuong ika-5 hanggang ika-11 siglo ay

mga banal na kasulatan tungkol sa relihiyong Taoismo, Budismo, Kristyanismo at iba

pang paksa .

Sa kabilang banda, marahil ay wala ng hihigit pa sa panlilinlang na ginawa ni G.

Jose E. Marco ng Pontevedra, Negros Occidental. Isang dating kawani ng Kawanihan

ng Koreo (Bureau of Posts), lumikha siya ng isang huwad na dokumentong binubuo ng


limang pahina na aniya’y pinakamatandang kodigong legal na umiral sa isla ng Panay

nuon pang 1433. Tinawag nya itong Kodigo ni Kalantiaw. Natagpuan daw ang

dokumento sa dalawang tomo ng librong Las Antiguas Leyendas de la Isla de Negros,

na sinulat di-umano ng isang prayle, si Fr. Jose Maria Pavon. Sangayon kay G. Marco,

nakuha daw niya ang Kodigo mula sa isang matandang tagapagluto na minsa’y

nagtrabaho sa kumbento sa Himamaylan, Negros Occidental kung saan naglingkod si

Fr. Pavon mula 1842 hanggang 1848. Ang Kodigo ni Kalantiaw ay ibinigay bilang

donasyon ni G. Marco sa Pambansang Aklatan at Museo (Philippine Library & Museum)

nuong 1914.

Ang Kodigo ni Kalantiaw ay binubuo ng 18 batas na nagtatakda ng mga

kaparusahan sa mga lalabag sa patakaran ng namumunong si Datu Bendahara

Kalantiaw. Brutal ang mga binanggit na kaparusahan sa mga nagkakasala gaya ng

pagputol ng kamay, pagpapakain sa bwaya o pating, pagtatali sa langaman, paglunod,

ilalaga ng buhay, pagsasawsaw sa kumukulong tubig, paghahampas, gugutay-gutayin

ang katawan, puputulan ng mga daliri, susunugin ng buhay, babatuhin hanggang

mamatay, pipisakin at iba pang di-makataong pagpapahirap at pagpatay.Sa kabila nito,

buong-buong nilunok ito ng dating Kgg. na Pang. Ferdinand E. Marcos na humantong

pa nga sa pagbibigay ng karangalang Order of Kalantiaw. Iniutos din sa dating

Kagawaran ng Edukasyon at Isports (Department of Education and Sports o DECS) na

ituro ang Kodigo ni Kalantiaw sa lahat ng paaralan sa bansa, pampubliko man o

pribado. Isang barko din ng Hukbong Dagat ng Filipinas na naging flagship mula 1967

hanggang 1981 ang pinangalanang BRP Datu Kalatiaw (PS-76). Sa kasamaang palad

ay inihampas ng bagyong Clara ang barko sa mabatong bahagi ng isla ng Calayan, na


nasa bandang itaas ng Cagayan, na humantong sa pagkasawi ng 79 sa 97 kataong

tripulante nito. Nuong 1957, ipinatayo ng Philippine Historical and Cultural Society ang

Dambana ni Kalantiaw (Kalantiaw Shrine) sa Batan, Aklan kung saan nakalagak

ngayon ang orihinal na manuskrito ng pekeng kodigo.

Isang Amerikanong misyonaryong namuhay sa Sagada, Cordillera, si William

Henry Scott ang nagbunyag ng pagiging huwad ng Kodigo ni Kalantiaw ng matagumpay

niyang naipagtanggol ang kanyang disertasyon, Prehispanic Source Materials for the

Study of Philippine History, nuong 1986 sa harap ng panel na binubuo ng mga

dalubhasa sa kasaysayang Filipino na sina Teodoro Agoncillo, Horacio de la Costa,

Marcelino Foronda, Nicolas Zafra, at Gregorio Zaide.

Bunga ng nasabing panlilinlang, mula nuon ay naging “rule of thumb” na

anumang dokumento na may petsang mas matanda pa sa petsa ng pagdating dito ng

mga Kastila nuong 1521 ay malamang huwad. Ito ang dahilan kung bakit hindi pinansin

ng mga taga-Pambansang Museo ang IBTL ng ito’y unang ialok sa kanila. Nagkalat

kasi nuon ang mga huwad na dokumento at maraming mapagtiwala ang nabibiktima ng

mga mapanlinlang. Sa ngayon ay may isa lang liban sa nasabing panuntunan at ito ay

ang Inskriptiyon sa Binatbat na Platong Tanso ng Laguna na walang dudang

napatunayang orihinal at tunay.

Sa dalawang paksang nabanggit, mapapansing isang banyaga pa ang naging

kasangkapan upang sa unang paksa’y makita natin ang tuwid na daan ng kasaysayan,

samantalang sa ikalawang paksa’y isang banyaga din ang nagpakita sa atin ng baluktot

na daan ng kasaysayan na inimbento ng isang buktot na Filipino. Sadya nga bang


kailangan pa natin ang husay at talino ng mga banyaga upang makita natin ang tuwid o

baluktot na daan ng kasaysayan?

Nang maluklok ang Kgg. na Pang. Noynoy Aquino sa Malacañang ay isinulong

niya ang plataporma ng “Tuwid na Daan.” Nais nyang magsama-sama ang mga Filipino

sa pagtahak sa daang matuwid upang umunlad ang bayan. Ang daang matuwid na

tinutukoy niya ay daan patungo sa isang bansang may katarungan, kapayapaan,

lumalaban sa katiwalian, may pangangalaga sa kapaligiran, at higit sa lahat ay may

mabilisan, inklusibo at sustenidong kaunlaran na siyang magiging pangunahing sandata

laban sa kahirapan

Ang tutoo ay hindi na bago ang konseptong ito dahil ayon sa pagsasaliksik ni Dr.

Zeus Salazar, isang historyador at tagapagturo ng kasaysayan sa Unibersidad ng

Pilipinas (UP), ang ating mga ninuno ay naniniwala na ang kaluluwa ng tao ay may

pagkakahanay (alignment) sa langit. Kung ang tao ay mabuti, diretso o tuwid sa langit

ang punta ng kanyang kaluluwa. Ang sabi nga ni G. Michael Charleston “Xiao” Briones

Chua, komentarista sa telebisyon at isa ding tagapagturo ng kasaysayan sa

Unibersidad ng De La Salle (DLSU), “ . . . ang ating naging termino para sa nasa tama

at sa hustisya ay katuwiran.” Ito rin marahil ang dahilan kung bakit sinasabi nating

“halang ang kaluluwa” o “halang ang bituka” ng mga masasamang tao.

Nang itatag nila Gat Andres Bonifacio ang Katipunan, sumulat si Gat Emilio

Jacinto ng isang gabay sa mga nagnanais sumapi at ito ay ang Kartilya ng Katipunan.

Ang Kartilya ay may panimulang ganito:

“Ang kabagayang pinag-uusig ng katipunang ito ay lubos na dakila at mahalaga;

papagisahin ang loob at kaisipan ng lahat ng tagalog (*) …upang sa


pagkakaisang ito’y magkalakas na iwasak ang masinsing tabing na nakabubulag

sa kaisipan at matuklasan ang tunay na landas ng Katuiran at Kaliwanagan.”

Dagdag pa ni Gat Jacinto sa Kartilya ang ganito:

“Ang kamahalan ng tao'y wala sa pagkahari, wala sa tangus ng ilong at puting

mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng Dios, wala sa mataas na kalagayan sa

balat ng lupa: wagas at tunay na mahal na tao, kahit laking gubat at walang

nababatid kundi ang sariling wika, yaon may magandang asal, may isang

pangungusap, may dangal at puri; yaon di nagpapaapi't di nakikiapi; yaong

marunong magdamdam at marunong lumingap sa bayang tinubuan.”

Sa madaling sabi, hinihimok ang bawa’t kasapi sa Katipunan na magkaisa at

magsama-sama upang itatag ang daang matuwid at maliwanag tungo sa kalayaan.

Ang tunay na kalayaan ayon kay Jacinto ay ang paghahari sa bawat puso ng higit na

kabutihan ng lahat.

Noong panahon ng Himagsikan, wikang Kastila ang umiiral na salita ng mga elit

o naghaharing uri. Mapapansing ang mga akda ng mga bayaning naggalaw ng

Himagsikan ay sinulat sa salitang Tagalog. Ito ay dahil Tagalog ang salitang higit na

naiintindihan ng masang Anak ng Bayan na maggagalaw ng Himagsikan. Si Gat Pio

Valenzuela, naging bahagi ng camara secreto o ang tatlong pinakamataas na pinuno ng

Katipunan na kinabibilangan din ni Gat Emilio Jacinto, ang nagmungkahing magkaroon

ng diyaryo o pahayagan ang Katipunan. Ito’y sinang-ayunan ni Gat Bonifacio at isinilang

ang diyaryong Kalayaan na inilimbag sa wikang Tagalog. Si Dr. Valenzuela ang unang

naging patnugot ng Kalayaan. Dahil sa Kalayaan, malinaw na naipaliwanag at

naipatagos sa masang Filipino ang layunin ng kilusang lihim—Ang Katipunan. Dahil


lubos na naunawaan ang mensahe at dahil sa wagas na pag-ibig sa bayan, iisang

taong nagsisapi ang mga anak pawis ng bayan sa Katipunan. Mula 300 kasapi, anupa’t

lumobo ang kasapian sa mahigit 30,000 dahil sa diyaryong Kalayaan.

Ngunit ano nga ba ang wikang Tagalog?

Ang wikang Tagalog ay nabibilang sa pamilya ng Austronesiang wika. Dalawang

sapantaha ang nagtutunggalian kung paano napadpad sa Filipinas ang wikang

Tagalog. Ang unang sapantaha ay nagsasabing galing ito ng Formosa o Taiwan at

tumawid pababa sa Luzon. Ang Ikalawang sapantaha naman ay nagsasabing ito ay

nagmula sa Borneo at umakyat patungong Mindanao, paakyat sa Visayas at Luzon.

Noong una ay namamayani ang unang sapantaha ngunit sa pagsasaliksik ng mga

dalubhasa gamit ang resulta ng pagsusuri sa deoxyribonucleic acid (DNA) ng mga tao

sa Filipinas, lumalabas na higit na nakararami nga ang mga Filipinong may DNA ng

katulad sa mga Malay at Indones. Ibig sabihin ay mas malapit sa katotohanan na sa

bandang timog nga nagmula ang mga Filipino, kasama ang winiwika nilang Malay kung

saan umusbong ang wikang Tagalog.

Sangayon kay G. Postma, isinulat daw sa lumang Malay (old Malay) ang IBTL.

Taliwas ito sa pag-aaral na ginawa ni G. Jaime Figueroa Tionson, kasapi sa Pila

Historical Society, na nagsabing sa lumang Tagalog (old Tagalog) nakasulat ang IBTL.

Humantong siya sa ganitong kongklusyon ng ihambing niya ang mga katagang ginamit

sa IBTL kontra sa mga entrada sa inilathalang komprehensibong Diksyunaryong

Kastila-Tagalog na “Vocabulario de la Lengua Tagala” na akda ng Pransiskanong

Prayle na si Fr. Pedro de San Buenaventura. Nilimbag ito ng unang Filipinong

tagapaglathala, ang Tsinoy na si Tomas Pinpin at si Domingo Laog sa La Noble Villa de


Pila na nasa Pinagbayanan, Pila, Laguna nuong Mayo 27, 1613. Ipinapaliwanag ng

diksyunaryo ni San Buenaventura ang kahulugan, deskripsyon, pinagmulan at gamit ng

bawat kataga. Dagdag pa dito ay nagbibigay din siya ng mga halimbawang

pangungusap na magsingkahulugan sa Tagalog at Kastila upang mas maunawaan pa

ng mambabasa.

May isa pang akdang may kapareho ding pangalang “Vocabulario de la Lengua

Tagala” na akda naman ni Fr. Francisco Blancas de San Joseph na sinulat niya nuong

1835, dangan nga lamang at nasa manuskrito lamang ito at hindi nalimbag, marahil ay

dahil hindi ito kasing kakomprehensibo ng naunang diksyunaryo ni Fr. San

Buenaventura. Isa pang aklat din tungkol sa wika na isinulat naman nuong 1850 ay ang

“Arte de la lengua tagala y manual tagalog para la administración de los Santos

Sacramentos.”

Nitong nakaraang Abril 4, 2013 ay inilunsad sa Kumperensya ng Bagong

Kasaysayan sa Pila, Laguna ang aklat ni G. Tionson, Ang Saysay ng Inskripsyon sa

Binatbat na Tanso ng Laguna: Bagong Pagpapakahulugan na nagpapaliwanag sa

kanyang interpretasyon sa IBTL.

Samakatuwid ay Tagalog na nuon pa man ang wikang gamit ng ating mga

ninuno sa Luzon. Maging ng masakop na tayo ng mga Kastila ay Tagalog pa rin ang

umiiral na wika nuon at hindi wikang Kastila o Castillan. Upang mahimok ang mga

Filipino nuon na maging Kristyano, minabuti ng mga paring prayle na pag-aralan ang

Tagalog upang sa halip na wikang Kastila ay sa Tagalog nila ipahayag ang mabuting

balita ng Banal na Aklat. Dahil dito ay mas naintindihan ng ating mga ninuno kung ano

ang Kristyanismo kaya sila ay nakumbinsing magpabinyag. Sa kasamaang palad,


naging mitsa din ito sa pagiging abusado ng mga prayle sa kapangyarihan. Palibhasa’y

sila lamang ang nakakaintindi ng wika ng mga Indio, at ang mga Indio naman ay hindi

tinuruan ng wikang Kastila, naging lubhang makapangyarihan at maimpluwensya ang

mga prayle na siya naman nilang sinamantala upang abusuhin ang mga sunud-

sunurang Filipino. Naging pala-asa at buong-buong nilulunok ng mga Filipino ang

anumang sasabihin o ipapahayag ng mga prayle dahil sa kamang-mangan ng mga

ninunong Filipino. Kahit nuong panahon na ng himagsikan ay Tagalog din ang hinirang

na opisyal na wika ng unang saligang batas ng Filipinas, ang Saligang Batas ng Biak-

na-Bato nuong 1897.

Nang dumating ang mga Amerikano at sinakop ang Filipinas, pinalaganap

naman ng mga bagong mananakop ang kanilang salitang Ingles. Daan-daang mga

gurong Amerikanong tinawag na Thomasites, sakay ng bapor na USS Thomas ang

dumating at kumalat sa buong Filipinas upang magturo sa mga paaralan gamit ang

salitang Ingles. Sa madaling sabi, ginamit nila ang kanilang wikang Ingles upang

palaganapin ang kulturang Kanluranin. Gayon pa man ay nagsikhay pa rin ang mga

patriyotikong Filipino at pilit pa ring itinaguyod ang Tagalog bilang pambansang wika.

Taong 1935 ng inatasan ang Surian ng Wikang Pambansa (SWP) sa pamumuno

ni G. Lope K. Santos upang pumili ng hihiranging pambansang wika mula sa iba’t ibang

wikang umiiral sa Filipinas. Tagalog ang hinirang na pambansang wika ng pitong

miyembro ng komite kung kayat nuong Disyembre 30, 1937 ay idineklara ng Kgg. na

Pang. Manuel L. Quezon ang Tagalog bilang Wikang Pambansa. Taong 1939 ng

nilimbag ang balarila ng Abakadang Tagalog. Ito ay binubuo ng 20 titik o letra. Lima sa

mga ito ang patinig samantalang labinlima naman ang katinig.


Ang Abakadang Tagalog ang ipinalit sa Abecedario na gamit nuong panahon ng

mga Kastila. Ang Abecedario ay binubuo naman ng 32 titik o letra. Lima din sa mga ito

ang patinig samantalang 27 naman ang katinig. Naging kontrobersyal ang Balarila ng

Wikang Pilipino at ang Abakadang Tagalog ni G. Santos dahil nagpumilit siyang palitan

ang ispeling, ayon na rin sa mungkahi ni Gat. Jose P. Rizal nuong siya ay nabubuhay

pa, ng mga katagang may letrang “C” papuntang “K” o “S” (dahil walang letrang “C” sa

alpabetong Tagalog) at letrang “O” papuntang “W.”

Naging mainit ang mga pagtatalo at tunggalian ng salita dahil kinukwestyon ng

mga Bisaya, partikular ng mga Cebuano, kung bakit Tagalog ang hinirang na wikang

pambansa gayong mas marami ang nagsasalita ng Sugbuanon. Tutol din ang iba pang

Filipinong nagsasalita ng ibang wika tulad ng mga Ilokano, Kapampangan, Hiligaynon,

Waray, at iba pang pangunahing grupo sa Filipinas. Ang tutoo ay may kabuuang 174

na katutubong wika sa Filipinas (apat ang itinuturing na patay na dahil wala ng

nagsasalita ng Dicamay Agta, Katabaga, Tayabas Ayta, at Villaviciosa Agta), maliban

pa sa mga diyalektong maaaring umabot pa ng 500. Sa buong daigdig, pangsampu ang

Filipinas sa may pinakamaraming wika. Nangunguna ang bansang Papua New Guinea.

Nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, iminandato ng mga

mananakop na Hapones ang pagpapalaganap ng Tagalog sa halip na Ingles sa buong

kapuluan. Ang naging bunga nito ay ang pagyabong ng panitikang Filipino kung kaya’t

tinawag na Gintong Panahon ng Panitikang Filipino (Golden age of Filipino Literature)

ang panahon ng mga Hapon.

Nang mapalaya ang bansa sa mga Hapones, bumalik ulit ang kontrobersiya ng

salungatang Filipino vs. Lalawiganing wika at Ingles. Dahil dito ay inihayag nuong 1959


na ang pambansang wika ay tatawagin ng Pilipino. Ang Pilipino ay nakabase pa rin sa

Tagalog, ngunit ang mga kataga sa iba pang batayang wikang umiiral sa bansa ay

sisimulan ng ilahok at ipaloob sa korpus nito.

Taong 1976 ng nirebisa ng SWP ang matandang Abakada. Ang nabuong

Alpabetong Pilipino ay mayroong 31 titik o letra. Ang pagbabago ay ipinalabas ng

Kagawaran ng Edukasyon at Kultura sa pamamagitan ng Memorandum

Pangkagawaran Blg. 194, s. 1976 (DEC Memo No. 194, s. 1976). Hindi ito naging

matagumpay sapagkat may lumitaw itong ilang kahinaan sangayon sa aklat na

Makabagong Balarilang Filipino na inakda nina G. Alfonso O. Santiago at Bb. Norma

G. Tiangco.

Una, hindi nilinaw kung paano ang paraan ng pagbabaybay – papantig ba (na

kasalukuyang itinuturo noon sa mga paaralan) o patitik?

Ikalawa, hindi sinabi kung paano tatawagin o ngangalanan ang mga letra ng

alpabeto – pa-Abakada ba? Pa-Kastila? O pa-Ingles?

Ikatlo, hindi rin nilinaw kung paano pagsusunud-sunurin ang mga letra ng

alpabeto.

Ikaapat, hindi naging praktikal sapagkat isinama pa ang mga diagrapong CH, LL,

at RR.

Dahil sa mga nabanggit na kadahilanan, muling nireporma ng Surian ng Wikang

Pambansa (naging Lupon ng Wikang Pambansa, ngayon ay Komisyon ng Wikang

Filipino) nuong 1987 ang alpabeto at mga tuntunin ng palabaybayang Filipino upang

mai-ayon ito sa itinatadhana ng Konstitusyon ng 1987. Ipina-iral sa Kautusang

Pangkagawaran Blg. 81, s. 1987 ng Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports


(DECS Order No 81, s. 1987) ang nabuong Bagong Alpabetong Filipino na may 28

titik o letra at halos pareho sa alpabetong Ingles maliban sa Ñ (N na may kilay) at ang

orihinal nating titik NG.

Ganoon pa man ay nagkaroon na naman ng mainit na pagtatalo sa pagitan ng

mga Purista at Liberal. Ang mga Purista (o Tagalista sa pakutyang tawag) ay gustong

manatiling wagas at busilak ang wikang Tagalog na pinagbatayan ng Filipino

samantalang ang mga Liberal naman ay handang umampon ng mga katagang hiram sa

mga banyagang wika tulad ng Kastila, Ingles at iba pa. Kung minsa’y pabiro ding

tinatawag na “purebreed” at “mongrel” ang dalawang grupo dahil para silang mga

mababagsik na asong naglalapaan sa madugong balitaktakan ng ideya at opinyon.

Sangayon kina G. Santiago at Bb. Tiongco, binalak din ng Lupon na huwag na

ring isama ang dalawang titik (Ñ at NG) na naturan ngunit nagbago sila ng pasya

sapagkat malinaw na hindi pa handa ang kasalukuyang henerasyon sa ganitong uri ng

pagtitipid o konsepto. Partikular sa titk NG, hinarang ang Lupon ng maraming makawika

na handang ipaglaban hanggang sa “huling patak ng kanilang dugo” ang pagpapanatili

ng NG sa ating alpabeto.

Sa tulang Rebolusyon ang Magsulat sa Wika ni Sam Prudente ay winika nya

ito:

Hindi na tayo makikipagtawaransa mga salitang banyaga.Sila ang aakiting sumalo sa handaannating mandrigmang tagasulat.Di ba't Pinoy ang magkumbida ng lahatat anyayahang kumain sa pista?Pag lumipas na ang panahon ng gutom,tapos na rin ang giyera


Bukas na usapin pa ang ebolusyon ng ating pambansang wika dahil patuloy ang

pananaliksik at pag-aaral kung paano pa ito mapapayabong na angkop sa

kasalukuyang panahon. Ang sabi nga ng mga pantas-wika ay “nagbabago ang Filipino

kahit sa paraan ng asimilasyon, sa gramatika at palaugnayan, sa pagpapakahulugan at

pagpapahiwatig, at humahalo kahit ang “Ingles na Tinagalog” na Ingles ang padron ng

pagkakabuo ng pangungusap ngunit ang ginagamit ay wikang Tagalog.”

Naging mahaba ang pagtalakay sa ebolusyon ng ating wikang pambansa pati na

rin sa katitikan ng ating alpabeto. Ngunit nananatili ang katanungan, “Ano ang halaga

nito sa atin bilang isang bansa at bilang Filipino?”

Sa mga panahong nagdaan, sa panahong kasalukuyan at darating pa, naging

matingkad ang papel na ginampanan ng wikang Filipino upang bigkisin ng pagkakaisa

ang diwang watak-watak sanhi ng matagal na panahong pinagharian ng mga dayuhan.

Patuloy ang ebolusyon nito dahil buhay ito at nagbabago tulad ng isang tao. Walang

permanente dito sa mundo kaya’t huwag tayong magugulat at magtataka kung ang

tama ngayon ay maaring maging mali na bukas. Ang tanging sigurado ay ang

pagbabago nito upang lalo pang umunlad. Kasabay ng pag-unlad ng ating wika ay ang

tinatayang pag-unlad din ng kamalayan na siyang magsusulong sa atin upang hanapin

at tahakin ang tuwid na daan tungo sa magandang bukas.

Simulan natin ang daang matuwid sa ating sarili. Hindi pa naman huli ang lahat

dahil tulad ng mensahe sa piniling sagisag ng Supremo – Maypagasa.


MGA SANGGUNIAN:

Journals

Postma, Antoon (1992). The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary.

Philippine Studies vol. 40, no. 2, 183-203

Prudente, Sam (2004). Rebolusyon ang Magsulat sa Wika. Philippine Studies vol. 53,

no. 2&3. 423

Santos, Hector (1996). The Date of the Laguna Copperplate Inscription. Philippine

Studies vol. 44, no. 4, 514-525

Books

Hermenegildo Cruz (1922). Kartilyang Makabayan. 152 pages.

Santiago, Alfonso O.; Tiangco, Norma G. (2003). Makabagong Balarilang Filipino.

Binagong Edisyon 2003. 287 pages.

Websites

Añonuevo, Roberto. (2008). Kritika sa Multilingguwalismo at sa Pahayag ni Ricardo

Nolasco ng Komisyon sa Wikang Filipino. Retrieved 16 May 2013, from

http://alimbukad.com/2008/10/25/kritika-sa-multilingguwalismo-at-sa-pahayag-ni-

ricardo-nolasco-ng-komisyon-sa-wikang-filipino/

Chua, Michael Charles B. (2012). Daang Matuwid, Ano nga ba ang tunay na kalayaan?.

Retrieved 16 May 2013, from http://xiaochua.net/?s=ano+ang+tuwid+na+daan


http://xiaochua.net/?s=ano+ang+tuwid+na+daan

http://alimbukad.com/2008/10/25/kritika-sa-multilingguwalismo-at-sa-pahayag-ni-ricardo-nolasco-ng-komisyon-sa-wikang-filipino/

http://alimbukad.com/2008/10/25/kritika-sa-multilingguwalismo-at-sa-pahayag-ni-ricardo-nolasco-ng-komisyon-sa-wikang-filipino/

__________(2013). Kahalagahan ng Laguna Copperplate at Ika-400 taon ng

Vocabulario ni San Buenaventura. Retrieved 16 May 2013, from

http://xiaochua.net/2013/05/28/xiao-time-27-may-2013-kahalagahan-ng-laguna-

copperplate-at-ika-400-taon-ng-vocabulario-ni-san-buenaventura/

Morrow, Paul (2003). Ang Kasulatang Tanso ng Laguna. Retrieved 16 May 2013, from

http://www.mts.net/~pmorrow/lci.htm

__________(2010). Baybayin, The Ancient Script of the Philippines. Retrieved 16 May

2013, from http://www.mts.net/~pmorrow/baybay1.htm

__________(2012). Kalantiaw, the Hoax. Retrieved 16 May 2013, from

http://www.mts.net/~pmorrow/kalant_e.htm

__________(2003). Pinagmulan ng mga Wika. Retrieved 16 May 2013, from

http://www.mts.net/~pmorrow/origin.htm

Uckung, Peter V.; Aquino, Edward C. (n.d.) Liham mula sa nakaraan: Ang hiwaga ng

Laguna copperplate. Retrieved 16 May 2013, from

http://www.laguna.gov.ph/content/liham-mula-sa-nakaraan-ang-hiwaga-ng-

laguna-copperplate

Wikipedia, (n.d.). Mogao Caves. Retrieved 16 May 2013, from

http://en.wikipedia.org/wiki/Mogao_Caves


http://en.wikipedia.org/wiki/Mogao_Caves

http://www.laguna.gov.ph/content/liham-mula-sa-nakaraan-ang-hiwaga-ng-laguna-copperplate

http://www.laguna.gov.ph/content/liham-mula-sa-nakaraan-ang-hiwaga-ng-laguna-copperplate

http://www.mts.net/~pmorrow/origin.htm

http://www.mts.net/~pmorrow/kalant_e.htm

http://www.mts.net/~pmorrow/baybay1.htm

http://www.mts.net/~pmorrow/lci.htm

http://xiaochua.net/2013/05/28/xiao-time-27-may-2013-kahalagahan-ng-laguna-copperplate-at-ika-400-taon-ng-vocabulario-ni-san-buenaventura/

http://xiaochua.net/2013/05/28/xiao-time-27-may-2013-kahalagahan-ng-laguna-copperplate-at-ika-400-taon-ng-vocabulario-ni-san-buenaventura/

Newspaper Article

Ocampo, Ambeth R. (2011). Isulat mo sa tubig, itaga mo sa bato. Philippine Daily

Inquirer.

Speech

Nolasco, Ricardo Ma. Duran. (2007). Ang Filipino at Tagalog, Hindi Ganoong Kasimple.

Buwan ng WIkang Pambansa 2007, Bayview Park Hotel.

-- Tapos --


Documents

Wikang Pilipino Sa Tuwid Na Daan