William S. BURROUGHS

Ćpun

Pierwsze pełne wydanie

A AJllBEK

Warszawa 2004

A Al'IBER

D:.OTA SllRIA

Wstęp

„DOSTAJESZ TO, CO WIDZISZ"

J eśli szukasz książek o uzależnieniu od narkotyków, to nigdy nie było lepszej oferty. Istnieją dzieła z dziedziny historii społecznej, polemiki na

temat zdrowia publicznego i polityczna krytyka wojny z narkotykami; stu­dia kulturowe i analizy etyczne; przeglądy prawodawstwa w kwestii narko­tyków, psychologia uzależnień, farmakologia i metody leczenia; wspomnienia osobiste, trzeciorzędne powieści i klasyczne dzieła literackie. Ćpun to współ­czesna ikona, a heroina ma swoją historię i mitologię tak jak chemia. A je­żeli szukasz książek Williama Burroughsa, to masz do wyboru dwadzieścia parę - większość, jesli nie wszystkie, mówi o narkotykach i uzależnieniach. Ćpun i Burroughs to jedno, jest on artystą narkomanem XX stulecia, ale do tej pory nie napisał książki choćby z grubsza przypominającej jego pierw­sze dzieło - Ćpuna.

„Realistyczna, uczciwa proza"; „dostajesz to, co widzisz"; „uczciwe spra­wozdanie z błędnego kola uzależnienia" - takich komentarzy czytelników z księgarni online na stronie internetowej nikt nie użyłby do opisania Nova Express, The Wild Boys czy The Westem Lands. Jednak jest coś, co można powiedzieć o wszystkich książkach Williama Burroughsa - otóż gdy są­dzisz, że już uda ci się je zdefiniować, wtedy właśnie ci umykają. Dotyczy to również tej książki, mimo że wśród dzieł Burroughsa tylko ona częściej

5

jest czytywana tak, jakby pozostawała poza jego twórczością, niż była jej częścią. Pochłaniają ją nawet ci czytelnicy, którzy przyznają, że zadławili się Nagim lunchem.

Ćpun jest w pewnym stopniu zapisem wczesnych lat heroinowych Burrou­ghsa i - powołajmy się na Luca Santego (autora low Life, klasycznego studium zbrodni i narkotyków) - chapeaux bas! Dużo w niej o marihuanie, kokainie, benzedrynie, nembutalu, pejotlu, yage i antyhistaminach, a także o opium i jego pochodnych, co sprawia, że staje się na poły farmakopeą. Odzwierciedlając studia antropologiczne Burroughsa (najpierw na Harvar­dzie, a potem w Mexico City College}, naśladuje etnograficzny raport tere­nowy: szczegółowo przedstawia terytoria i obyczaje różnych amerykań­skich subkultur i dokumentuje ich powstanie oraz zmierzch w latach powojennych. Zainteresowanie idiomami środowiskowymi i żargonem kry­minalnym czyni z tej książki studium lingwistyki świata przestępczego. Są w niej nie tylko działania policji antynarkotykowej , prawników, lekarzy i psychiatrów w szpitalach federalnych, ale też bogate informacje o ekono­mice zbiorów, wskazówki , jak dopomóc szczęściu, i wreszcie medytacje o lojalności i zdradzie, samotności egzystencjalnej i wstręcie do własnego, nędznego ciała. To dziennikarski reportaż, rodzaj autobiograficznej spo­wiedzi i zarazem powieść wzorowana na Erneście Hemingwayu, Dashiellu Hammetcie, Johnie O' Harze i F. Scotcie Fitzgeraldzie, a także na dialogach z hollywoodzkich filmów klasy B. Książkę uważa się za prostą opowieść Burroughsa, nieskomplikowane, pouczające sprawozdanie napisane zwy­czajnym, oschłym stylem. Ale przeczytaj ją ponownie, a znajdziesz perełki prozy i dziwne, widmowe obrazy, niezwykłe chwile prawdziwego zagroże­nia albo absolutną dwuznaczność zadającą kłam poglądowi , że to lapidarny, chrypliwy realizm; efekt będzie tym bardziej niepokojący, że czegoś takie­go wcześniej na pozór nie było. Przeczytaj po raz trzeci i styl, daleki od nudziarstwa i niezgrabności , okaże się żywy i subtelny. Sprytnie wywołując efekty komiczne, obfituje też w przebiegłe sztuczki . Popatrz więc z różnych stron, a obraz zacznie się zmieniać przed twoimi oczami jak w kalejdosko­pie.

Ta dziwna, opóźniona w reakcjach logika pojawia się w wielu przebra­niach. Oto choćby jedno z nich. William Lee mówi: „Musisz mieć dobre maniery w łóżku z doktorami albo nigdzie nie zajedziesz". Na pierwszy rzut oka jest to żart z doktorów, wygląda na śmiertelnie poważną ironię, jak w zwrocie „ciężko pracujący złodziej" i w wielu innych, w których zwy­czajnym, kulturowo pozytywnym terminom zgrabnie przydaje się wywro-

6

towego znaczenia. Ale jak się temu przyjrzeć, słowa klucze to już nie „ma­niery w łóżku" i „doktorzy", lecz zwrot per „ty": nagle Lee nie mówi o dok­torach, on mówi, jak ty masz sobie z nimi dawać radę. Ta powtarzająca się pułapka taktyczna, insynuująca, że czytelnik zanurzony jest w świecie prze­stępstwa, podkreślając nasze podglądactwo, stanowi jedyną w swoim ro­dzaju cechę stylu Burroughsa. Najbliższym jego ekwiwalentem jest zdanie z Krwawego żni wa Hammetta: „Nie należał do tego rodzaju ludzi, któremu chciałbyś wyciągnąć pieniądze z kieszeni, chyba że bardzo ufasz swoim palcom"; aż kusi nas, żeby zastanowić się, jak bardzo ufamy swoim palcom - czy mamy wsadzać je, czy też nie do cudzej kieszeni? Innymi słowy: po której stronie granicy ze światem przestępstwa jesteś naprawdę i gdzie ry­sujesz tę granicę?

Chcialoby się wysnuć wniosek, że zimna i uwodzicielska książka Burr­oughsa jest dziełem złożonym i ironicznym, że jej pozorna prostota to wyra­finowany fortel, który ma cię otumanić, ale to też jest zbyt proste i nie oddaje wszystkiego. W rzeczywistości, pierwsza powieść Burroughsa jest całkowicie różna od tego, co napisał później , a jednak nie można jej czytać, nie napotykając na każdym kroku zwiastunów jego pisarstwa w przyszło­ści. To tak, jakby czytać dwie książki jednocześnie, jedną nietypowo prostą. drugą charakterystycznie pokręconą. To jest jej paradoks, jej los - niekon­wencjonalnego dzieła jednego z najbardziej niekonwencjonalnych pisarzy amerykańskich.

„ . . . z PRZYCZVN Ml NIEZNANYCH"

Historia tego, jak debiutancka powieść została napisana, jak i dlaczego Burroughs zaczął od niej karierę, to dla nas intrygująca tajemnica. Ale nasz apetyt na twarde fakty zawsze zrównoważony jest intuicyjnym wyczuciem, że tajemnica takiego początku winna pozostać nienaruszona. Może dlatego. że pisarz musi , na pewnym poziomie, pozostawić tajemnice tajemnicami, by w ogóle móc pisać, a my to szanujemy, choć przecież po części je odkry­wamy. Tak czy inaczej, jest w tym sprzeczność, która sięga samego sedna powieści Burroughsa: jedna prawda ujęta na dwa sposoby i wyłożona we­dług najbardziej charakterystycznych cech. Oto fakty - to pierwsze ujęcie, kryjące obietnicę, że otrzymamy wszystko, co chcemy wiedzieć. I drugie. jakby jego zaprzeczenie: nie ma klucza do strzeżonej tajemnicy.

Żeby zgłębić tę książkę i zrozumieć, co nowa edycja, w pięćdziesiątą rocznicę ukazania się pierwszej , może dodać do naszego jej zrozumienia.

7

należy zacząć od rzeczy najprostszej, od znamiennej , choć zaskakującej tajemnicy, od problemu, którego do tej pory nie poruszałem - od tytułu. Tytuły nie powinny być tajemnicze. Ich zadaniem jest określenie myśli prze­wodniej dzieła, nadanie mu jasnej tożsamości, zdefiniowanie, w skrócie, intencji autora. W tym przypadku historia małych, ale znaczących zmian oddaje dziwne losy wydawnicze książki .

Burroughs zaczynał swoją „książkę o herze" w samym środku XX stule­cia, zaledwie kilka miesięcy po tym, jak późną jesienią 1949 roku jego rodzina przeniosła się do Mexico City. Uciekając od ostrego reżimu karne­go zimnowojennej Ameryki - po serii aresztowań za narkotyki - Burroughs zaczynał egzystencję pisarza na wygnaniu, które, jak się okazało, było dłu­gie: dwadzieścia pięć lat. Przekazał tę wiadomość Jackowi Kerouacowi w li­ście z 1 O marca 1950 roku, a musiała to być wiadomość interesująca. Pięć

lat wcześniej właściwie już współpracowali, pisząc tę powieść, ale o ile Kerouac jak nigdy pasjonował się wtedy swoim pisarskim powołaniem -jego pierwsza powieść The Town and the City właśnie została opublikowa­na - Burroughs zrezygnował z pisania. W późniejszych latach powie, że to właśnie Kerouac mu powtarzał, że jest pisarzem, ale w marcu 1950 roku nie było o tym wzmianki . Nazwał swoją powieść po prostu Ćpun* i pod koniec roku ten właśnie tytuł figurował na stronie tytułowej pierwszej wersji ma­nuskryptu, poprzedzając jego nom de plume (zapożyczone z powieści Ke­rouaca): William Dennison. Kiedy książka ukazała się w 1953 roku, zarów­no tytuł, jak i pseudonim uległy zmianie. Zamiast Junk Williama Dennisona było Junkie: Confessions of an Unredeemed D rug Addict**.

Burroughs sam wybrał sobie inny pseudonim - w rzeczy samej był to bardzo dwuznaczny wybór: uznał, że potrzebny mu pseudonim, żeby ukryć tożsamość przed rodziną, ale przewrotnie wybrał ,,Lee", nazwisko panień­skie matki, i w ten sposób ujawnił to, co, jak twierdził, chciał ukryć. Jednak­że zarówno tytuł, jak i podtytuł wybrane zostały bez wiedzy Burroughsa przez wydawców z Ace B ooks - to jedna z wielu zmian, które na nim później wymogli. Allen Ginsberg, który w tym czasie działał jako agent Burroughsa, walczył o jego sprawę i przegrał, zanim jeszcze, w lipcu 1952

roku, podpisano kontrakt z Ace. „Naprawdę uważam Junk za właściwy

* W oryginale Junk. Junk to bardzo potoczna nazwa heroiny, czyli po polsku hera, stąd powyżej i poniżej odniesienia do heroiny, a nie do zażywającego ją ćpuna. Na język polski przetłumaczono tytuł nadany przez amerykańskiego wydawcę: Junky - w innym wydaniu Junkie - co 1.naczy „ćpun" (przyp. tłum.).

** Ćpun: wyznania nieulec:alnego narkomana (przyp. tłum.).

8

tytuł", pisał w kwietniu tego roku do wydawcy A.A. Wyna. „Jest zabawny, prosty, oryginalny, a jednak taki typowy dla slangu ćpunów i charaktery­styczny dla autora. Uważam, że naprawdę smutną pomyłką byłoby zmienić go wbrew mojej radzie" .1 Dlaczego zignorowano jego radę i wybór Burrou­ghsa? Według Carla Solomona, który zdobył książkę dla Ace, stało się tak dlatego, że obawiano się wrażenia, iż książka jest tandetą*.

Te informacje mówią nam wiele o sytuacji Burroughsa jako dziewiczego powieściopisarza, a zarazem dają wskazówkę, jak wyglądało pisanie i pu­blikowanie w tej szczególnej epoce, ale sprawa na tym się nie skończyła. Prawie dwadzieścia pięć lat później tytuł zmieni się ponownie, tym razem na Junky, w nieokrojonym i rozszerzonym wydaniu Penguina, które opuści­ło drukarnię w 1977 roku. Burroughs autoryzował zmiany wprowadzone do tej edycji, ale nadal jedną decyzję podjęto za niego. W sierpniu 1 976 roku pisał do swojego agenta Petera Matsona: „Proponowałbym, żeby tytuł no­wego wydania brzmiał Junk, a nie Junkie. Junk to był oryginalny tytuł, który nadałem książce, i został zmieniony przez A.A. Wyna z przyczyn mi nieznanych". W następnym miesiącu Matson zdał sprawę z werdyktu wy­dawcy z Penguina: „Dickowi Seaverowi podoba się Junky, bo pomyśl tylko: bez „y" brzmi to trochę jak jakieś śmieci , jeśli wybaczysz to określenie".2

O czym to wszystko świadczy? Z punktu widzenia wydawcy ta dyskusja uwidacznia czystą przypadkowość powieści Burroughsa: rolę, którą w niej, z woli przypadku, odgrywają decyzje innych, znane wybiórczo. Z punktu widzenia krytyki literackiej jest to ostrzeżenie przed „faktami", ponieważ interpretacje literatury zasadniczo opierają się na milczącym założeniu, któ­re przecież może okazać się fałszywe: Ginsberg, A.A. Wynn i Richard Sea­ver wiedzieli, że książka zatytułowana Junk to coś zupełnie innego niż zaty­tułowana Junkie albo Junky. A ogólniej mówiąc, te uwagi nadają całkowicie materialny wymiar truizmowi, że nigdy nie czyta się dwa razy tej samej powieści.

Każda książka zmienia się do pewnego stopnia wraz z upływem czasu i w nowych kontekstach, ale powieść Burroughsa zmieniała się dosłownie ciągle, zarówno jeśli chodzi o tytuł, jak i zawartość. Życzenie autora powin­no chyba wreszcie zostać uszanowane, choćby pośmiertnie, i nowe wydanie

1 Ginsberg do A.A. Wyna, 12 kwietnia 1 952 roku, Ginsberg Collection, Columbia Universi­ty.

* Junk znaczy też: dziadostwo, tandeta, graty (przyp. tlum.). 2 Burroughs do Petera Matsona, 25 sierpnia 1976 r., i Matson do Burroughsa, IO września

1 976 roku, Matson Collection, Columbia University.

9

należało zatytułować Junk. Jednak działalność wydawnicza tak samo dziś jak i dwadzieścia pięć czy pięćdziesiąt lat temu pozostaje skrępowana wzglę­dami pragmatycznymi - w końcu rację ma dział sprzedaży: w księgarniach ludzie nadal będą pytać o Ćpuna (Junky). Ale i w kręgach akademickich kolejna zmiana oznaczałaby dodatkowe zamieszanie, ponieważ z czasem znajomy tytuł obrósł znaczeniami, nabrał wagi i zyskał szczególny status: na złe i na dobre Junky weszło do kanonu. I sprawę załatwiono podtytułem: The Definitive Text of Junk - ostateczny tekst Junk, żeby wskazać, że ta wersja to ostatnie stadium w pięćdziesięcioletniej historii. Celem tego wy­dania jest zatem wyjaśnienie i ustalenie tej historii poprzez przegląd orygi­nalnych rękopisów Burroughsa, żeby w pełni przywrócić pierwotny tekst, choć nie - pierwotny tytuł.

"' .. AMERYKAŃSKI CHŁOPAK"

Jak dalece autobiograficzny jest Ćpun (Junky)? Albo, innymi słowy, co łączy Williama Burroughsa z Williamem Lee? Te pytania wymagają od­powiedzi , ponieważ pierwsza powieść Burroughsa stanowiła kopalnię in­formacji o jego życiu przez jakieś trzydzieści pięć lat, do opublikowania w 1988 roku biografii pióra Teda Morgana. W szczególności Prolog , w któ­rym Burroughs wprowadza brakujące tło dla narracji, był zwykle przyjmo­wany jako całkowicie wiarygodny surowiec biograficzny: większość szcze­gółów rzeczywiście się zgadza, nawet te najbardziej nieprawdopodobne (na przykład opisy przypadków z kliniki psychiatrycznej Payne'a Whitneya do­wodzą, że lekarze Burroughsa „nigdy nie słyszeli o van Goghu"*), ale ostatnie opracowania krytyczne prozy Burroughsa mimo wszystko wskazują na to, że mamy tu raczej do czynienia z przebiegłością niż z uczciwym przedsta­wieniem faktów. A co z resztą narracji? Ginsberg jako pierwszy wskazał na oczywistości - w Anal izie krytycznej, którą napisał w 1952 roku (por. aneks 4): „To jest autobiografia jednego aspektu życia autora. Nie można jej uznać za pełny obraz osobowości". Teraz, gdy dysponujemy dwiema bio­grafiami (druga jest pióra Barry' ego Milesa), tomem listów z tego okresu i mnóstwem wywiadów, artykułów dziennikarskich i materiałów krytycz­nych, widzimy, jak fragmentaryczny jest opis książkowy.

Zamiast wdawać się w szczegółowe badanie, czy narracja jest dokładna, czy też selektywna, rozsądniej jest, jak sądzę, skoncentrować się na „dziu-

*Wszystkie fragmenty Ćpuna w przckJadzie A. Ziembickiego (przyp. tlum. R.J.).

IO

rach" w niej, a są one tak wielkie, że łatwo je przeoczyć. Na przykład, są tam portrety Herberta Huncke'a, kanciarza z Times Square, który podpo­wiedział Kerouacowi słowo beat - w Junk występuje jako Herman - oraz złodzieja Phila White'a alias Marynarza, któremu Burroughs początkowo miał zamiar zadedykować powieść. White występuje w niej jako Roy. Ale nie ma w niej ani słowa odniesienia do dwóch najważniejszych postaci, z którymi w owym czasie Burroughs się przyjaźnił - Ginsberga i Kerouaca. Te znaczące nieobecności sprzyjają uwydatnieniu kontrastu z dziełem Ke­rouaca: chociaż Burroughs czytał The Town and the City zaledwie na kilka tygodni przed napisaniem własnej pierwszej powieści, to Junky nie wejdzie na drogę grupowego mitotwórstwa, autobiograficznej fikcji charakterystycz­nej dla pisarstwa pokolenia bitników.

Bardzo mało jest tam także o jego żonie, Joan Vollmer Adams. Jeśli wziąć pod uwagę to, na czym autor się koncentrował, nie mogło być o niej wiele, ale po wypadku z bronią palną w październiku 195 1 roku (zginęła), Burroughs został postawiony w trudnej sytuacji, kiedy Ace naciskało go, żeby napisał więcej : „O śmierci Joan. Nie wiem, jak miałbym to wpleść - pisał do Gins­berga w kwietniu 1952 roku. - Nie wchodzę w życie domowe w Junk, bo ono nie było, słowami Sama Johnsona «do niczego potrzebne»"3• Później, tego samego miesiąca, narzekał, że żądania Ace sprawiają, iż czuje się jak człowiek „przepiłowywany na pół przez niezdecydowanych wrogów", ale z kolejnych listów wynika jasno, że to niezdecydowanie dotyczy w równym stopniu i jego, i jego wrogów: ,,Jes1i chcą, ja to napiszę. W przeciwnym wypadku mogą po prostu wykreślić wszystkie odniesienia do niej". W koń­cu zniknięcie żony Lee i jej obecność pozostają anomalią: sporadyczne od­niesienia dają niepokojący efekt: czytelnik chce więcej albo w ogóle nic.

Niezdecydowanie Burroughsa sugeruje, że zachowanie konsekwentnego stosunku do niej sprawiało mu trudność, i stąd dobrany styl pisarski. Z po­czątku chronologia jego doświadczeń tworzy pewną strukturę - można ją nazwać „intrygą" - ale to sprawia, że problemy zaczynają narastać. Po czę­ści dlatego, że Burroughs miał techniczne oraz wynikające z temperamentu trudności z podtrzymaniem realistycznej narracji, pospolitą słabość, którą potem zamieni w zaletę prozy eksperymentalnej. W rzeczy samej, chcąc te­mat „wyłożyć prosto", postanowił wyciąć najbardziej interesujące fragmenty, które uznał za dygresje wobec głównego wątku narracji. Ale to tylko pogor-

J Poza odniesieniami w przypisach wszystkie cytaty z listów Burroughsa pochodzą z The letters of William S. Burroughs: 1945-1959, Penguin, 1993) pod redakcją Olivera Harrisa.

1 1

szyło sprawę, gdy przestał pisać o wydarzeniach osadzonych bezpiecznie w przeszłości i zaczął zajmować się doświadczeniami bieżącymi. Burroughs żył ze zmorą zgotowanej sobie samemu tragedii i nie potrafił ani o niej napisać, ani zignorować jej skutków, kończył więc Junkie w coraz trudniej­szych czasach, na co wskazuje ostatnia jedna czwarta powieści.

Jeśli była jakaś logika w wyłączeniu kolegów-pisarzy, Ginsberga i Kerou­aca, to nie ma wytłumaczenia dla innej kluczowej decyzji: dlaczego Bur­roughs uczynił swoje alter ego tak nieliterackim: przelotne uwagi Lee na temat kultury masowej (George Raft, Jimmy Durante, Louis Armstrong -interesujące trio) ostro kontrastują z uwagami w Pedale, powieści, którą pisał, gdy jeszcze kończył J unky (Frank Harris i Jean Cocteau). W listach Burroughs nazywa czasem opium „kopem Cocteau", nawiązując do Opium: dziennik kuracji odwykowej , ale taka aluzja do francuskiego pisarza byłaby całkowicie nie na miejscu w przypadku Lee z Junky. W Prologu są bowiem literackie odniesienia do Europy - do „Oscara Wilde'a, Anatola France'a, Baudelaire'a, nawet Gide' a" - chociaż używa się ich, żeby odróżnić Burro­ughsa/Lee od „amerykańskiego chłopca tamtego czasu i miejsca". W Prolo­gu Burroughs mówi też, że jest „pod wielkim wrażeniem autobiografii pew­nego włamywacza, zatytułowanej Nie możesz wygrać ( You Can 't Win). Pod wieloma względami jest to główne odniesienie, to, które mówi najwięcej o Junky i szczególnych relacjach, jakie ta książka tworzy między literaturą a życiem.

Sześćdziesiąt lat po przeczytaniu jej po raz pierwszy Burroughs podejmu­je ryzyko i odpłaca tworzącemu pod pseudonimem Jackowi B lackowi, pi­sząc wstęp do kolejnej publikacji Nie możesz wygrać (Amok Press Nowy Jork 1 988). Burroughs wspomina w tym tekście, jak był „zafascynowany rzutem oka na świat przestępczy, świat zapuszczonych bloków mieszkal­nych, sal bilardowych, burdeli i melin opiumowych, więziennych ptasz­ków, włamywaczy i włóczęgów". Można o tym powiedzieć dwie rzeczy. Jedna jest oczywista, druga łatwa do przeoczenia. Pierwsza: Burroughs czer­pie czystą przyjemność z grypsery używanej w tych lokalach. Smakuje sło­wa w tak oczywisty sposób przywodzące mu na myśl zapomniany świat, świat nocy, świat podziemia okryty mgłą nostalgii . Burroughs, którego za­chwyca również barwny, wielkomiejski świat Damona Runyona, żywi po­dwójną fascynację: do środowiska kryminalnego, a zarazem do jego żywe­go żargonu - widać to wszędzie w Junky. Znalazł to w Nie możesz wygrać („Świat przestępczy chętnie korzysta z dziwnych słów", zauważa Black) i prawdopodobnie, trochę póiniej , w The Big Con Davida Maurera ( 1940),

12

klasycznym dziele o codziennym życiu i slangu oszustów w Złotej Erze trwającej do lat dwudziestych4• Galeria kanciarzy Maurera należy do żywe­go, ale zanikającego światka leżącego poza chronionymi przedmieściami dzieciństwa Burroughsa spędzonego na Środkowym Zachodzie. W Junky ożywia on po części ten światek.; Metro Mike, George Grek, Pantoponowa Róża, Louie Pokojowiec, Eric Pedryl i Czarny Skurwiel to krewni Kida Garkuchni i Boba Niechluja z książki Maurera albo Świętoszkowaty Kid, Mordka, Słona Mary Jacka Blacka.

Mając takie wzory, Burroughs przedstawia w Junky różne czynności i opi­suje je żargonem. Widzimy, jak potrafi on naszkicować konspiracyjne życie złodziei i narkomanów i sprawić, że wygląda ono jak świat alternatywny: „Życie sprowadza się do hery, jeden strzał w żyłę i szuka się następnego, schowki i szpryce, kroplomierze i igły". Dla narkomana slang wzmacnia także społeczną rolę samej substancji. „Heroina była naszym znakiem -mówił Rodney King, niegdyś partner Charliego Parkera i ćpun. - To było coś, co mówiło: «my wiemy. Wy nie wiecie». Coś, co dawało nam członko­stwo jedynego w swoim rodzaju klubu, a dla tego członkostwa oddawali­śmy wszystko, co mieliśmy na świecie".5 Świadom schyłku starych subkul­tur i powstawania nowych, Burroughs opowiada o zmianach, które zaszły na nowojorskiej scenie od czasu, kiedy był tu po raz ostatni, żeby pokazać, jak przesunięcie w kluczowych pojęciach może określić egzystencję i - jak hasło - zezwolić na wejście do niej: „Dowiedziałem się o nowym słowniku bitników [w oryginale hipster]: marycha zamiast trawka, zakręcony zamiast narąbany, cool jako słowo na każdą okazję"*.

Cab Calloway w Hepst er's D ict ionary pisze, że termin hip oznacza „mą­dry, wyrafinowany, każdy, kto «zdarł buty»" - ostatnie sformułowanie ozna­cza życie na ulicy, obycie z jej obyczajem - a Burroughsa musiała pociągać świadomość, że outsider z kultury oficjalnej musi posiąść wiedzę człowieka ulicy. Jego własna definicja słowa hip jest sprytnym wyzwaniem dla czytel­nika: „To wyrażenie nie daje się zdefiniować, bo jeśli nie kumasz, co ono znaczy, to nikt ci tego nie wyjaśni". Burroughs pokazuje na początku Na­giego lunchu, że stary nudziarz, który chce „zostać hip" , jest dobrym

• Por. David W. Maurer The Big Con: The Classic Story of the Confidence Manand the Con,(tdence Trick Century, Londyn 1999.

5 Cytowane u Jill Jonnes Hep-Cats, Nan:s, and Pipe Dreams: A History of America's Ro­mance with I/lega/ Drugs, Scribner, Nowy Jork 1 996.

* Slowo cool pojawilo się w obecnym żargonie młodzieżowym w Polsce. okresla jednak wyłącznie coś. co się podoba (przyp. tłum.).

1 3

przykładem; czytelnikowi zgłodniałemu pośrednio doznawanego dreszczy­ku emocji wiedzy, ale bez ryzyka jego doświadczenia, Junky daje ostrzeże­nie, że wchodzi w pułapkę jak w jednej z gier naciągaczy u Maurera.

Black w Ni e możesz wygr ać opisuje swoją młodzieńczą fascynację Jes­se' em Jamesem - jakoś w latach osiemdziesiątych XIX wieku - i konkludu­je: „Oglądając się teraz wstecz, widzę jasno, jak chłopaki Jamesa i podobne postacie wpłynęły na to, żebym zwrócił swoje myśli ku przygodzie, a potem ku przestępstwu". Przygoda i przestępstwo: Burroughs zauważa w Junky, że złapany w pułapkę bogatego przedmieścia St. Louis, odizolowany od życia miasta pieniędzmi rodziny, widzi w tych słowach synonimy. Nie mo­żesz wygr ać z pewnością zwróciło mys1i Burroughsa ku przygodzie i prze­stępstwu, a później ku pisarstwu. Ale pozostała jedna rzecz niewypowie­dziana w Prologu i tylko wspomniana mimochodem we wstępie Burroughsa do Nie możesz wygr ać poprzez zwrot „meliny opiumowe". Chociaż jest to typowe dla Junky - podawanie szczegółów autobiograficznych, całkowicie zgodnych z rzeczywistością, a zarazem pomijanie klucza do nich - pojawia się pytanie: dlaczego Burroughs nie wspomniał o tym, że Jack Black był narkomanem, skoro po części to właśnie go pociągało i tak bezpośrednio zaważyło na Junky?

Najbardziej prawdopodobne wytłumaczenie jest takie, że chciał uniknąć jakiegokolwiek nawiązania do literackości zarówno swoich doświadczeń, jak i swojego pisarstwa, pomysłu, że to doświadczenie i to pisarstwo zainspiro­wane zostały lekturą książek. Ten zabieg pomógł oddzielić Junky od wiel­kiej tradycji romantycznej Coleridge'a i De Quinceya, których Burroughs znał tak dobrze. Jeśli odarł Lee z literackiej wiedzy i ambicji i nadał priory­tet anonimowym zwierzeniom amerykańskiego złodzieja, a nie romantycz­nym poetom albo europejskim modernistom, to z pewnością dlatego, że chciał, aby jego pisarstwo „zdarło buty".

"TEMAT JEST TERAZ GORĄCY"

Patrząc wstecz z dogodnej perspektywy półwiecza, wyrazy uznania, jakie Burroughs złożył Nie możesz wygr ać, w równym stopniu dotyczyć mogą Junky: „Zapisał rozdział specyficznego amerykańskiego życia, które już odeszło na zawsze". Jednak latem 1952 roku, gdy zamartwiał się negocja­cjami z A.A. Wynem, Burroughs myślał o dziełach bardzo współczesnych. W czerwcu napisał do Ginsberga: „Ma zamiar opublikować Junk czy nie? Wyszły już dwie książki na ten temat: D own All Your Streets i H is for

14

Heroin. Sądzę, że to początek potopu. Czas na publikowanie jest teraz albo znajdziemy się na końcu i stracimy przewagę czasu . . . Temat jest teraz gorą­cy, ale długo taki nie pozostanie".6 Chociaż mylił się w tej ostatniej kwestii - ten temat nigdy nie ostygnie - jego punkt odniesienia jest odkrywczy.

Down All Your Streets, pierwsza długa powieść o przestępstwie i narkoty­kach w Nowym Jorku, zyskała umiarkowany poklask krytyki i dobry na­kład dla Leonarda Bishopa, kiedy Dial Press wydało ją w I 952 roku. Davi­da Hulburda H /sfor Heroin (Nastolatka opowiada swoją historię) to książka za dwadzieścia pięć centów w Popular Library. Do tej pory Burroughs go­dził się na to, że Ace, względnie nowy gracz średniej ligi w klasie tanich czytadeł, jest najlepszym wydawcą dla Junky. Ale myślał już o New Direc­tions, jednoosobowym wydawnictwie prowadzonym przez Jamesa Laugh­lina, słynnego z niezwykle bogatej oferty literatury modernistycznej i wy­dawania interesujących nowych talentów.

Przez ponad rok zarówno Ginsberg, jak i Kerouac w imieniu Burroughsa namawiali Laughlina do wydania Junky . W lutym 1952 roku Kerouac koń­czył list wymownym zdaniem (powiedzianym mu przez Ginsberga): „To byłby wstyd, gdyby połknęły to w końcu tanie czytadła po dwadzieścia pięć centów z Gold Medal albo Signet, takie jak Ja, gangster".1 Wydana przez Ace Double Book powieść Junkie (we wspólnej oprawie ze wspomnienia­mi Maurice'a Helbranta Narcotic Agent, za trzydzieści pięć centów) zdecy­dowanie uplasowała Burroughsa na rynku kioskowych i hipermarketowych czytadeł, a nie na półkach z poważną literaturą. Można by się zastanowić, co stałoby się z pierwszą powieścią Burroughsa, gdyby wydało ją nie Ace Books, ale New Directions -jak zostałaby przyjęta (Ace w pierwszym roku sprzedało ponad sto tysięcy egzemplarzy, ale recenzenci literaccy nie kupili ani jednego), a także jaka byłaby jej rzeczywista treść. Okazuje się bowiem, że ostateczna forma i zawartość Junkie została ukształtowana bezpośrednio i pośrednio przez wydawców.

Rynek, na który trafiła książka Burroughsa, sprzyjał znacznie bardziej popularnej powieści na ten temat, którą nasz autor musiał znać: The Man with the Golden Ann Nelsona Algrena. Nominowana do nagrody Pulitzera w.1950.roku...nagle uczyniła z Algrena ważną osobistość, a jego opis Fran­kiego Maszyny, tytułowego ćpuna-pokerzysty, stał się słynny: jak zauważył

6 Burroughs do Ginsberga, 15 czerwca 1952 roku, Ginsberg Colection, Columbia Universi­ty.

7 Jack Kerouac, Selected letters, 1940-1956, Viking, Nowy Jork 1 995), pod redakcją Ann Charters, 333.

15

David Courtwright w swojej historii narkomanii opiumowej w Ameryce, bohater Algrena wprowadza istotną pokoleniową zmianę w kulturowym stereotypie narkomana, teraz przedstawianym na użytek powojennej pu­bliczności za pośrednictwem obrazu ulicznego przestępcy żyjącego z kan­tów. 8 Ironia polega jednak na tym, że literackie ambicje Algrena i jego do­świadczenie z narkotykami szybowały wysoko ponad poziomem ulicy. W rzeczywistości to jego agent namówił go do uczynienia z hery osi fabuły, gdy tymczasem Algren, korespondujący z Simone de Beauvoir i finansowa­ny przez stowarzyszenia literackie, prawie nie znał prawdziwych ćpunów.

W marcu 1950 roku, gdy Burroughs zaczynał pracę nad Junky, Algren dostawał zaproszenia do Hollywood (film na podstawie jego powieści, re­żyserowany przez Otto Premingera, z Frankiem Sinatrą, wszedł na ekrany w I 956 roku) i został uhonorowany nagrodą literacką National Book Award for Fiction, wręczaną przez Eleanor Roosevelt w Waldorf-Astoria. Choć perspektywa takiego losu nie kusiła Burroughsa, warto dowiedzieć się, w jaki sposób warunki wydawnicze określone przez Ace Books sprawiły, że jego powieść, niewydana w I 953 roku pod jego własnym nazwiskiem i nawet nie pod nadanym przez niego tytułem, straciła wszelkie szanse na zyskanie sławy literackiej czy choćby zainteresowania krytyki.

W I 952 roku Burroughs doskonale zdawał sobie sprawę, że temat Junky jest gorący w kilku znaczeniach tego słowa. Z punktu widzenia wydawcy był to rodzaj historii , która sprzeda się jako czytadło w miękkiej okładce, nowy i zwyżkujący interes. Ale paranoiczna i reakcyjna atmosfera panująca w Ameryce - była to era maccartyzmu - sprawiała, że temat był także nie­bezpieczny. W gorączce obaw o kulturę masową i jej zdolność do wichrzy­cielstwa przemysł wydawniczy oparty na tanich wydaniach popularnych książek stał się w 1 952 roku przedmiotem śledztwa Kongresu i został uzna­ny winnym. Toteż czytadło o narkomanii łączyło w sobie dwa rodzaje mo­ralnego panikarstwa za cenę jednego.

Junkie był produktem tamtych czasów. Ace Books chciało zarobić na tym interesie - wydając powieść w szczególnie drastycznej, zakrawającej na podglądactwo okładce - i ochronić własny tyłek, załączając serię nerwo­wych dementi. Ta próba ocenzurowania powieści Burroughsa zaowocowa­ła jednak niezamierzoną ironią. Przypisy do tekstu przewrotnie sugerowały dwie rzeczy: albo, że tam, gdzie nie ma zaprzeczenia lub polemiki („To

8 Por. David T. Courtwright Dark Paradise: A History of Opiate Addiction in America, Harvard University Press. Cambridge 200 I.

1 6

stwierdzenie oparte jest na pogłoskach" czy też „Przeczą temu uznane auto­rytety medyczne"), tekst może mówić tylko prawdę; albo że głos cenzora nieumyślnie wskazuje naprawdę ważne fakty. Ace dodało też Notę wydaw­niczą (por. aneks 5), w której przypisywano powieści rolę odstraszacza; miała ona, twierdzono, „zniechęcić do naśladownictwa spragnionych wra­żeń nastolatków". Ironii tych środków Burroughs nie mógł nie zauważyć i we Wstępie do pierwotnego rękopisu Junk (por. aneks 2) wyraźnie i bez ogródek przedstawia swoje stanowisko: „Oficjalna propaganda przeciwsta­wia się rzeczowej wiedzy na temat heroiny, toteż na ten temat nie napisano prawie niczego zgodnego z rzeczywistością". Przebicie się przez mity mia­ło znaczenie, ponieważ, jak wiedział z własnego doświadczenia narkomana, w roku 1950 Ameryka przeżywała szczyt powojennej epidemii . Czymkol­wiek jeszcze byłaby ta książka, pozostaje ona precyzyjną relacją naocznego świadka o zasadniczych zmianach w kraju.

Na początku i pod koniec Junky Burroughs robi odniesienia do ustawy o narkotykach, autorstwa Harrisona, z 1 9 1 4 roku. Ta kluczowa ustawa w hi­storii legislacji dotyczącej narkomanii została, prawdę mówiąc, pomyślana jako narzędzie podatkowe, które ureguluje rynek, ale wkrótce zinterpreto­wano ją jako prawo zabraniające sprzedaży opiatów. Życie urodzonego w 1 914 roku Burroughsa zbiegło się z prohibicją narkotyków, a ta zbież­ność miała znaczenie nie tylko symboliczne, lecz i ze względu na związki rodzinne. Uzależniwszy się podczas terapii medycznej od morfiny, wujek Burroughsa, Horace, popełnił samobójstwo - zaledwie kilka dni po wejściu w życie ustawy Harrisona, w marcu 1 9 1 5 roku. I tak już targany konfliktami wuj uznał, że nagła kryminalizacja stanu psychiczno-fizycznego, w którym się znajduje, to już za dużo. Był on jedną z pierwszych ofiar. Co ciekawe, Burroughs nie wskazuje jednak na ustawę Harrisona jako na wydarzenie, które wepchnęło narkomanów w świat przestępstwa, odcinając im legalne dostawy. W ten sposób uniknął sytuacji, którą współcześni historycy uza­leżnień przedstawiają jako rodzaj rozpowszechnionego mitu, uproszczenia pomijającego zjawisko powstawania subkultur narkomańskich na długo przed ustawodawstwem państwowym. Burroughs obserwuje raczej cały wachlarz zachowań, które dokładnie ukazują zmiany w używaniu narkoty­ków w ponadpięćdziesięcioletnim okresie, i czyni to ze zdumiewającą pre­cyzją i zrozumieniem istotnych szczegółów.

Weźmy pierwszy odnośnik w książce. W Prologu Burroughs wspomina dziecko, które słyszy, jak służąca mówi o paleniu opium, i wyznaje, jaki to miało na nie wpływ: „Będę palić opium, kiedy dorosnę". Prawda zawarta

2- Ćpun 1 7

w tej anegdocie nie leży w tym, czy to rzeczywiście się zdarzyło, ale że jest historycznie trafna. Według Davida Courtwrighta, biali palacze opium, w od­różnieniu od Chi ńczyków, pojawili się w Ameryce w końcu XIX wieku i zawsze kojarzeni byli z światem przestępczym dołów społecznych: z pro­stytutkami, hazardzistami, pomniejszymi kryminalistami - nawet z podej­rzanymi pokojówkami opiekującymi się podatnymi na wpływy synami z bo­gatych rodzin mieszczańskich. Istotnie, rozpowszechnione były obawy, że palenie opium rozciągnie się na klasy wyższe, szczególnie na leniwych bo­gaczy. Dekadencki arystokrata oczarowany fajką z opium stał się szablono­wą postacią, którą Burroughs sparodiował później w autoportrecie: ,,Jako małe dziecko chciałem zostać pisarzem, ponieważ pisarze byli bogaci i sław­ni. Próżnowali po Singapurach i Rangunach, paląc opium, ubrani w żółte jedwabne stroje". 9 Ale poza arystokratycznymi i artystycznymi skojarze­niami palacz opium jest jedynie istotną wzmianką, bo kiedy zakazano im­portu „towaru" (ustawa wykluczająca opium do palenia z 1 909 r.), heroina błyskawicznie zajęła jego miejsce.

Wzrost spożycia heroiny zbiegł się ze znaczącą zmianą profilu i środowi­ska typowego narkomana, a istota tych zmian udokumentowana jest w po­wieści Burroughsa poprzez szczegóły, które skądinąd mogą się wydawać bez znaczenia. Żeby przedstawić tylko kilka przykładów: akcja Ćpuna za­czyna się w Nowym Jorku, w 1 945 roku, w wielkomiejskim centrum hero­inizmu w chwili, gdy linie zaopatrzeniowe znów zaczęły działać po prze­rwie spowodowanej wojną; swojemu włoskiemu kontaktowi na dolnym East Endzie Burroughs nadaje ksywę Short Count Tony*, a było to wtedy, gdy włoscy gangsterzy zastąpili żydowskich dealerów i jakość ulicznej heroiny gwałtownie się pogorszyła, co z kolei doprowadziło do wzrostu aplikowa­nia dożylnego, żeby maksymalizować kopa; kluczowa transformacja uza­leżnienia, powód, dla którego przeniosło się ono do świata przestępczego, ma początki w zmianie podejścia lekarzy do problemu. Postać taka jak Mat­ty, którego Lee spotyka w Lexington, jest charakterystyczna dla starszego pokolenia („W nałóg wciągnął go pewien lekarz. «Żydowski skurwysyn -wspominał Many - . . . Ale pożałował, że mnie w ogóle poznał».); dość wcześ­nie Burroughs koncentruje się na szczególnej kamienicy na Broadwayu, żeby okres1ić terytorium, a także typ narkomanów („Szpanujące ćpuny jaz­zowe nigdy się nie pokazywały na Sto Trzeciej ulicy. Chłopcy ze Sto Trze-

9 The Adding Machine, Calder. London 1985).

* W polskim tłumaczeniu występuje jako Tony (przyp. tłum.).

1 8

ciej to byli wyłącznie weterani . . . "), w ten sposób wyraźnie przestrzennie i czasowo wyróżnia to, co zrobi potem w Meksyku (No zoot-suiters. The hipster has gone underground: ,,Żadnych facetów w modnych garniturach z wypchanymi ramionami. Bitnicy zeszli do podziemia"). Wprowadza więc wymiar etniczny (garnitury o szerokich wypchanych ramionach noszone były przez Meksykano-Amerykanów i kojarzone z napięciami rasowymi i buntami w południowej Kalifornii w I 943 roku) i wyznacza rozwój praw­dziwej kontrkultury heroinowej; w zakończeniu Ćpuna opisuje „ogólnokra­jową histerię", która wyszła z „legislacji państwa policyjnego" wprowadzo­nej w Luizjanie, co stanowi odniesienie do ustawy Boggsa z 1951 roku, ferującej z mocy prawa surowe wyroki w czasie, gdy powojenna epidemia już właściwie wygasała - znak, jak twierdzi Burroughs w liście z tego cza­su, że „prawdziwa wymowa tych skandalicznych praw jest polityczna".

Wreszcie, długi fragment Ćpuna, osadzony w realiach Szpitala Uzależ­nień Publicznej Służby Zdrowia w Lexington, ma szczególne znaczenie, ponieważ daje opis, z pierwszej ręki, kluczowej instytucji federalnej ważnej nie tylko dla leczenia uzależnień, ale również ze względu na naukowe bada­nia medyczne (od lat pięćdziesiątych wchodziły w to tajne eksperymenty CIA) i zmiany w polityce przez czterdzieści lat. Lexington otwarto w 1935

roku, kiedy narkomania w terminologii zdrowia publicznego widziana była jako choroba zakaźna, a farma dla narkomanów została pomyślana, co wy­kazała Caroline Acker, jako sposób na wyrwanie uzależnionych z systemu więziennego i, być może, w celu rehabilitowania ich za pomocą technik moralnego i społecznego dostosowania w. W 1946 roku Lexington przyjęło 600 osób; w 1949 było ich prawie 3000; w 1950 ponad 5500. Ten wielki wzrost odzwierciedla dwie kluczowe przemiany demograficzne: 1) jak za­uważa Jill Jonnes, w 1949 roku przyjęto 2 I 4 Murzynów; w I 950 już 1460.

2) Nastąpił równie spektakularny wzrost liczby młodych narkomanów, a w I 951 roku otwarto nowy, specjalny oddział dla młodocianych, żeby uporać się z tym problemem; jak stwierdza Bill Gains, triumfalnie się przy tym uśmiechając: „Tak, Lexington jest teraz pełne małolatów".

Bill Gains rzeczywiście zasługuje na specjalną wzmiankę. Ze swym okrut­nym, wampirycznym uśmiechem jest ważnym wyjątkiem potwierdzającym regułę Ćpuna. „Naturalnie, mając towar, potrzebujesz klientów", zauważa Lee; ale „Gains był jednym z niewielu ćpunów, którzy doznają osobliwej

'" Por. Caroline Jean Acker Creating the American Junkie: Addiction Research in the Clas­sic Era of Nan:otic Control, Johns Hopkins University Press, Baltimore 2002).

1 9

uciechy, widząc, jak inni wpadają w nałóg". Obserwacje Burroughsa na temat handlu narkotykami stanowczo przeczą jednej z zasad tego, co w pier­wotnym wstępie do Junk nazywa „oficjalnie sponsorowanym mitem": „Nar­koman chce, żeby inni też zażywali". Jak na ironię, Burroughs daje do zro­zumienia, że z kilkoma wyjątkami zasady ekonomii handlu herą są bardziej etyczne niż legalny biznes. Dominującej retoryce zimnowojennej : trzeba nas1adować i odstraszać oraz zachowywać moralne pozycje, Burroughs mówi po prostu „nie".

Komisarz do spraw narkotyków Harry J. Anslinger - który także, w 1953

roku, opublikował książkę The Trafjic in Narcotics - podtrzymywał ofi­cjalne mity tak długo, jak było to możliwe. Ale, jak zauważa David Court­wright, twarde dane epidemiologiczne - na przykład statystyki przyjęć do Lexington - potwierdzają to, co Burroughs mówi w Ćpunie, że narkoma­nia nie jest wadą moralną albo psychopatologią wymagającą kary jako terapii, ale chorobą ryzyka. B urroughs, który spędził w Lexington dwa tygodnie w styczniu 1948 roku, stał się daną statystyczną oczywistej po­rażki motywowanych politycznie i coraz bardziej drakońskich praw pro­hibicyjnych. Pięćdziesiąt lat później , gdy Ameryka wtrąciła do więzień pól miliona przestępców na tle narkotycznym - zdumiewający rozwój wydarzeń, przerastający nawet proroctwa Burroughsa - zawarta w Ćpu­nie kategoryczna odmowa oszczędzania moralnej , medycznej , prawnej i politycznej hipokryzji wokół narkomanii stawała się, niestety, coraz bar­dziej istotna.

Niemniej, byłoby błędem uznanie tej uwagi za ostateczne przesłanie, po­dobnie jak błędem byłoby odczytywanie zawartego u Burroughsa opisu han­dlu narkotykami jako wyłącznie krytykę kapitalizmu albo odpowiedź na opowiastki o „heroinowym zagrożeniu". W końcu, i to nie tylko z przyczyn literackich, powieść Burroughsa jest czymś więcej - i czymś innym - niż śmiałym, wnikliwym reportażem. Jego kliniczne obserwacje zachęcają do głębokich spostrzeżeń, do wzlotów wyobraźni naukowej na temat narko­manii, a z pierwotnie napisanego wstępu widać jasno, że wiodą one ku okres1onej tezie. Autor przedstawia tam, na przykład, bez ogródek, logikę kryjącą się za wieloma scenami powieści, logikę sugerującą, że heroina jest rodzajem widmowego wampira żerującego na tych, którzy ją zażywają: „Nie unikr.k� się uczucia, że hera jest w jakiś sposób żywa". „Hera jest pasożytem" i tak dalej . Zanim Burroughs pójdzie dalej, będzie musiał napi­sać Pedała - pod wieloma względami mniej znaczący tekst, a jednak, z in­nych powodów, znacznie istotniejszy dla jego rozwoju - ale już tu nawiązu-20

je do teorii wirusa, clou jego pisarstwa, począwszy od Nagiego lunc hu. Innymi słowy, Ćpun jest embrionalną fonną powieści eksploracyjnej, tek­stem eksperymentalnym, jak wszystkie te, które Burroughs napisał później, a ostatnie zdania wstępu, który wyciął, mogą zostać uznane za maksymę jego twórczości. ,,Znane fakty wykorzystuję jako punkt wyjściowy, próbu­jąc sięgnąć do tych, które znane nie są".

Burroughs zaczął pisać J unk w początkach roku 1950, tymczasem Ace Books wydało książkę 1 5 kwietnia 1953 roku, ale to, co stało się z manu­skryptem - w tym czasie, jak i później - mówi sporo o wczesnym etapie jego kariery i znacząco zmienia utrwaloną wiedzę o jego pisarskich począt­kach. Jest to fascynujący i złożony epizod w znacznie szerszej historii , którą opowiedziałem gdzie indziej 11, skoncentruję się więc tutaj na najpilniejszej sprawie; mianowicie na tym, jak składanie tej opowieści w jedną całość po raz pierwszy uwidoczniło prawdziwe dzieje wydawnicze powieści Burrou­ghsa, łącznie z jej obecną edycją.

Historię rękopisu Burroughsa można podzielić na trzy części . Do końca 1950 roku zakończył stupięćdziesięciostronicowy szkic, który przepisała na maszynie Alice Jeffries, żona przyjaciela z emigracyjnego środowiska Me­xico City. Burroughs wysłał manuskrypt w grudniu, pocztą do Luciena Car­ra - Ginsberg dopiero póiniej zaczął odgrywać rolę agenta literackiego. Rękopis liczył dwadzieścia dziewięć rozdziałów (numerowanych do trzy­dziestego, ale, o dziwo, nie było tam rozdziału ósmego) i kończył się w mo­mencie, kiedy Lee po raz pierwszy spotyka Starego Ike'a w jego prawni­czym gabinecie. Badacze dzieła Burroughsa dawno już uznali, że „pierwotny" manuskrypt zaginął; w rzeczywistości, mimo braku kilku stron.jest on prze­chowywany na Uniwersytecie Columbia. Burroughs, w 1951 i 1952 roku, zmienił sporo szczegółów, ale nigdy nie zmienił rękopisu jako takiego. Po­tem, poczynając od marca 195 1 roku, napisał i włączył do powieści kilka krótkich fragmentów, rozpoczynających się od tego, co nazwał epizodem meksykańskim, a w kwietniu zdecydował się na jeden znaczący skrót: usu­nął rozdział 28, długą dygresję, w której zastosował do narkomanii teorie Wilhelma Reicha. Następna faza rozpoczęła się w początkach 1952 roku, kiedy Burroughs dopisał krótkie uzupełnienie, a w marcu dokonał drugiego znaczącego skrótu: usunął rozdział 27, długą dygresję na temat gospodarki

11 Por.: William Burroughs and the Secret of Fuscination, Southern Illinois University Press, Carbondale 2003.

2 1

doliny Rio Grande. „Pomysł polega na tym - mówił Ginsbergowi - żeby ograniczyć się do prostej narracji".

Część trzecia historii rękopisu jest najbardziej znacząca i odkrywcza, ale ponieważ tak wiele fragmentów uległo rozproszeniu lub zostało uznanych za zaginione, aż do tej pory nie można było dokonać szczegółowego zesta­wienia. Zaczyna się ona w kwietniu 1952 roku , kiedy Ginsberg informuje A.A. Wyna, że Burroughs zaczął Pedała - mimo że pisany w trzeciej oso­bie, zaczynał się jako ciąg dalszy Junk. Ku irytacji Burroughsa Wyn zasto­pował negocjacje do czasu, kiedy zobaczy nowy rękopis, z myślą, że doda go do Junk; ale kiedy w czerwcu zobaczył to, co Burroughs zdążył napisać, odrzucił książkę (w mniejszym stopniu ze względu na homoseksualny kon­tekst niż ze względu na zupełnie inną jakość pisarstwa). Wyn żądał teraz czterdziestu kolejnych stron Junk, zanim zgodzi się podpisać umowę. Bur­roughs był wściekły - Wyn wymógł już na nim napisanie autobiograficzne­go prologu - i z kolei on odmówił pracy nad nowym materiałem do chwili podpisania kontraktu, co stało się 5 lipca. W nieprzekraczalnym terminie 15 sierpnia, zgodnie z planem, zakończył zarówno Prolog, jak i trzydziesto­ośmiostronicowy rękopis („Nie jestem w pełni zadowolony - powiedział Ginsbergowi - szczególnie z tej kurewskiej przedmowy").12

Poza dwustronicową wstawką napisaną w 1977 roku ten dodatkowy rę­kopis odpowiada ostatnim trzydziestu stronom opublikowanej powieści. Ze względu na opisywane wydarzenia, ostatnich kilka stron nowego manu­skryptu mogło zostać napisane od nowa w lipcu 1952 roku, podczas gdy pierwsze dziesięć stron to prawdopodobnie zapożyczenia z „odcinka mek­sykańskiego", który Burroughs zaczął w 1951 roku. Natomiast obszerną część środkową, ponad połowę tego rękopisu, można obecnie potraktować jako przeróbkę materiału zaczerpniętego z pierwszej połowy Pedała. Do­kładne porównanie nowo odkrytego rękopisu pozwala dokładnie prześledzić jak, gdzie i dlaczego Burroughs wziął z jednego, żeby dodać do drugiego; i rzeczywiście, ukazuje on sposób, w jaki dosłownie wycinał fragmenty z ko­pii uczynionych przez kalkę i sklejał razem delikatne kawałki. Ta kanibaliza­cja materiału - stanie się ona istotnym znakiem handlowym Burroughsa jako pisarza - pozwala nam zrozumieć po raz pierwszy, a zarazem bardzo wni­kliwie, jakie są relacje między tymi dwoma powieściami, co umożliwi czy­telnikowi - i krytykowi - zdumionemu nagle objawionymi i uderzającymi różnicami, nowe ich zrozumienie.

22

12 Burroughs do Ginsberga, 20 sierpnia 1952, Ginsberg Collection, Columbia University.

Gdy tylko rękopis Burroughsa trafił do Ace Books, redaktorzy zasiedli do pracy. W grudniu 1952 roku podjęli decyzję, żeby wydać ją w jednym tomie z Narcotic Agent („przerażający pomysł", jęczał Burroughs, chociaż pói­niej przyznał: wspomnienia „nie były takie złe, jak się spodziewałem"). Potem przeredagowali powieść, żeby miała piętnaście rozdziałów, wycięli liczne fragmenty, dokonali mnóstwa ingerencji cenzorskich, usuwając zbyt drażliwe, ich zdaniem, ustępy (niektóre małe: „pierdoleni chuligani" stali się „chuliganami znikąd"; inne pokainiejsze), i zamieścili siedem przypi­sów od wydawcy. Wreszcie, w lutym 1953 roku Ace wstrzymało cykl wy­dawniczy, gdy tylko wydawcy dowiedzieli się, że Burroughs, który właśnie podróżował po Ameryce Środkowej i Południowej, zamierza napisać o swojej wyprawie po narkotyk o nazwie yage. A Burroughs wycofał się, bo nie chciał znów dać się zrobić w konia: ,,Zaczęli swoje stare sztuczki : dwie książki, jedna zaliczka" - i dwa miesiące póiniej książka była w sprzedaży na stacjach kolejowych w całej Ameryce.

Pierwsze wydanie Ace osiągnęło nakład sprzedany 113 170 egzemplarzy -między kwietniem a końcem 1953 roku - (96 382 w Stanach Zjednoczonych, 16 578 w Kanadzie, reszta gdzie indziej) i zarobiło 1129,60 dolarów, ale Burroughs nigdy nie otrzymał rzetelnych tantiem i ciągle narzekał, że Ace nie dotrzymało umowy. Tymczasem Ginsberg skarżył się na co innego. Po spo­tkaniu z Wynem w patdziemiku, obszedł wszystkie stoiska i księgarnie wo­kół Ttmes Square, Czterdziestej Drugiej ulicy i Greenwich Village w poszuki­waniu Junkie i nie znalazł ani jednego egzemplarza wystawionego na sprzedaż. A że były to, jak póiniej z urazą mówił Wynowi, najbardziej heroinowe tere­ny, więc najlepsze dla książki, pojawia się pytanie, skąd pochodziło owe sto tysięcy czytelników powieści Burrougsa, kim byli i co z niej zrozumieli.

Poza brytyjskim wznowieniem z 1957 roku, wydanym przez Digit Books, Junkie nie został opublikowany oddzielnie - ani nawet pod własnym nazwis­kiem Burroughsa - aż do wydania Ace z 1964 roku, które wznowiono w 1970

i t 973, podczas gdy inne wydania ukazały się nakładem Olympia Press ( t 966, wznowione w 1969 i 1972) oraz Bruce and Watson ( 1973). Powieść przetłumaczono na wiele języków, od holenderskiego po japoński, w tym również na włoski (La scimmia su/la schiena - Małpa na plecach), z ob­szernym opisem kuracji apomorfinowej . Burroughsowi zależało na tym, żeby tę wersję przedrukowano w wydaniu Ace z 1964 roku („ten passus doda godności i sensu publikacji"13), ale zabiegał o to bez skutku. W połowie

I) Burroughs do Carla Solomona, I I października 1964, New York University.

23

lat siedemdziesiątych, za pośrednictwem swojego agenta Petera Matsona i prawnika Eugene'a Winicka, wreszcie podjął kroki przeciwko Ace Books za pogwałcenie umowy, przedstawił przytłaczające dowody i uzyskał z po­wrotem prawa autorskie. To otworzyło drogę do nowego wydania Penguina z 1977 roku oraz do wielu zmian, korekt i przywróceń fragmentów tekstu dokonanych przez Jamesa Grauerholza i autoryzowanych przez Burroughsa.

Różnice między Junky a pierwszym wydaniem Junkie są znaczne, ale można je podać w skrócie: zmieniony został tytuł (a podtytuł odrzucony); wycięto dedykację (Dla A.L. Am. - zagadkowe odniesienie do Adelberta Lewisa Markera, rzeczywistego odpowiednika Allertona, obiektu pożąda­nia Lee w Pedale); notą od wydawcy pióra Carla Salomona zastąpiona zo­stała nowym wstępem Allena Ginsberga; rozdziały Ace zastąpiono tekstem ciągłym podzielonym jedynie światłami; zmieniono akapity; ingerencje cen­zorskie złagodzono i przywrócono kilkanaście prawdziwych nazwisk; wy­rzucone zostały przypisy od wydawcy; poprawiono pewną liczbę pomyłek, choć pojawiły się nowe (często z powodu pomyłek we wznowieniu Ace z 1973 roku, które zostało wykorzystane jako podstawa do wydania Pengui­na); i wreszcie, włączono fragmenty z oryginalnego rękopisu Burroughsa, na przykład o dolinie Rio Grande. W sumie dokonano jakichś dwustu pięć­dziesięciu skreśleń, korekt i dodatków, a dla samej narracji efekt końcowy był taki , że gdy Junkie stało się Junky, zyskało trzy tysiące osiemset pięć­dziesiąt słów, straciło niecałe sto, a i z innych, bardziej subtelnych wzglę­dów, książka wyglądała i czytała się jak inna powieść.

Junky ( 1977) była całkowicie nieokrojona, ale nie była kompletna - w sen­sie odtworzenia jedynego, ostatecznego rękopisu - jako że, właściwie rzecz ujmując, takie dzieło nigdy nie istniało. Użycie rękopisu zawsze jest kwe­stią pewnej delikatności w podejmowaniu decyzji (można nakreślić zasady, ale trzeba je stosować elastycznie) i szczęścia (w przeciwieństwie do puzzli nigdy nie wiadomo, czy jakieś małe fragmenty nie czekają na odkrycie), a także interpretacji (znalezienie dodatkowych dowodów nie zawsze ozna­cza, że nie ma już dwuznaczności). Poza nieco ponad stu zmianami, w obec­nym wydaniu dodano do Junky w przybliżeniu tę samą ilość nowego mate­riału (około czterech tysięcy słów), co w Junky względem Junkie, ale metoda jest - i powinna być - zupełnie inna.

W tym wydaniu Junky wykorzystano nowe, ważne odkrycia rękopisów, co daje lepsze zrozumienie starego materiału; manuskrypt z połowy lipca 1952 roku, cały rozdział o Williamie Reichu, pierwotny wstęp Burroughsa i szkic słownika, rękopis Ped ała - te i inne fragmenty były niedostępne lub

24

uważano je za zagubione w 1 977 roku. Z drugiej strony, imprimatur samego Burroughsa nie jest już osiągalne. To ważny powód, dla którego sięgnąłem po szczegóły, żeby jak najbardziej uwidocznić procesy przemian między jednym a drugim wydaniem, a tam, gdzie przekaz źródłowy jest niepewny albo wątpliwy, ostrożnie interweniowałem. Około trzech czwartych nowe­go materiału nie zostało dołączone do tekstu: ponad pięćset słów z rękopi­sów Junky i Pedała zostało podane w przypisach*. Mnóstwo wiedzy znala­zło się w krótkich aneksach.

Aneks l , dawno zaginiony rozdział 28 (znaleziony w Ginsberg Collection na Uniwersytecie Stanforda), jest tak znaczący, że aż kusi myśl, żeby przy­wrócić go do Junky. Jest z pewnością bardziej odkrywczy niż fragment o dolinie, przed którym umieszczony jest w rękopisie, a jednak Burroughs postanowił go także wyciąć. Ale taka niedwuznaczna decyzja autora to nie kwestia lekceważenia. („Reich zostanie usunięty z całym majdanem", po­wiedział Ginsbergowi w maju 1951 roku; „Nie wydaje mi się, żeby ta część o Reichu i fragmenty filozoficzne pasowały tutaj ; zaśmiecają narrację", po­wtórzył w kwietniu 1952 roku). Powstaje pytanie, jaki efekt na całość wy­wrze przywrócenie tego materiału.

Chociaż zawiesza to narrację, a proza jest tu dziwnie drętwa, brakuje jej tej zwodniczej płynności i rytmu, który występuje gdzie indziej, prawdzi­wym powodem, dla którego Burroughs chciał go wyciąć, jest to, że ten fragment przedstawia resztę powieści w zupełnie innym świetle. Nagle Bur­roughs przemawia własnym głosem, jakby ulżyło mu, że może pozbyć się ograniczeń narratora, a osoba, która się pojawia, jest spekulatywnym filo­zofem, teoretykiem uzależnień. Nie sposób wyobrazić sobie Williama Lee czytającego Reicha The Cancer Biopathy (Biopatię raka) - jak to uczynił Burroughs w czerwcu 1949 roku - albo budującego akumulator orgonowy (jak to zrobił w listopadzie tegoż roku), ale lektura tego fragmentu powodu­je, że zwracamy uwagę na obecność podobnego materiału rozsianego w ca­łej powieści , który w przeciwnym wypadku łatwo jest przeoczyć. Jednocze­śnie świadczy to o czymś jeszcze, jeśli chodzi o Burroughsa. Reich był niegdyś jednym z czołowych myślicieli-psychoanalityków, ale w powojen­nej Ameryce zaczęto na niego patrzeć jak na nawiedzonego naukowca albo medycznego szarlatana. Niektóre przemyślenia Burroughsa na temat uza­leżnień okazały się wręcz wizjonerskie, dosłownie profetyczne, ale inne uka­zały go jako amatora na mównicy, ześwirowanego ekscentryka; mówiąc

* Pominięto je w polskim wydaniu (przyp. wyd.).

25

Burroughs przyznaje, że może być wzięty „za wariata". Było zatem kilka powodów, dla których Reich został usunięty „z całym majdanem".

Pierwotny wstęp Burroughsa (również pochodzący z Ginsberg Cołlection na Uniwersytecie Stanforda) ma wiele wspólnego z rozdziałem 28 i to nie przypadek, że w kwietniu 1 952 roku Burroughs postanowił go skorygować, w tym samym czasie, kiedy potwierdził, że Reich ma zostać usunięty. Bur­roughs uznał, że w wyniku ciągłych korekt jego powieść uległa zmianie i chociaż kilka fragmentów rozdziału 28 przetrwało w nowym autobiogra­ficznym Prologu , o napisanie którego go poproszono, to nie zachował się ani jeden kawałek pierwszego wstępu. I znów jest to bardzo odkrywczy tekst, w którym autor snuje rozważania na temat równowagi hormonalnej narkomanów i promuje wartość kuracji antyhistaminowej (jako cudownego narkotyku, dla Burroughsa prekursora apomorfiny). Burroughs pisze też absolutnie bez ogródek o tym, co postanowił: przebić się poza dezinforma­cję powszechnie panujących mitów.

List Burroughsa do A.A. Wyna (Ginsberg Cołlection, Uniwersytet Co­lumbia) napisany gdzieś w 1 959 roku, ale prawdopodobnie nigdy niewysła­ny, załączony został z dwóch powodów. Po pierwsze, daje podstawy do sprostowania kilku nieautoryzowanych zmian naniesionych na powieść Burroughsa przez Ace Books, zmian, które przytoczono jako przykłady „naj­bardziej rażących okaleczeń" rękopisu. Po drugie, ukazuje on, jaką wagę przywiązywał Burroughs do szczegółu, nie tylko jeśli chodzi o poprawne użycie idiomów, ale o powieść jako całość: „Rok strawiłem nad tym rękopi­sem. Wiele razy sprawdzałem każde słowo". Można to odczytać jako upo­mnienie wobec tych, którym się wydawało, że Burroughs niedbale podcho­dzi do swojego pisarstwa. Ale, żeby być bardziej precyzyjnym, sugeruje to, że podczas gdy w Nagim lunchu - po raz pierwszy wydanym w 1959 roku -i wczesnych okrojonych tekstach godzi się na pewną przypadkowość i prze­oczenia, które inny autor nazwałby pomyłkami, nie jest tak w jego pierw­szej powieści.

Aneks 4, Analiza krytyczna Ginsberga z kwietnia 1952 roku (wcześniej publikowana w Deliberate Prose: Selected Essays, 1952-1995), jest nie mniej interesujący, gdyż pełen błędów rzeczowych na temat życia Burrou­ghsa. Istotnie, kontrast, który tworzy z Prologiem autorstwa Burroughsa, opublikowanym przez Ace, jest intrygujący, szczególnie że, jak wskazują zawarte w nim wskazówki , Burroughs wymodelował swój własny szkic autobiograficzny na podstawie tekstu Ginsberga. Zgadza się to w przypad­ku wielu szczegółów: podobnie jak Ginsberg, Burroughs wspomina Gide' a 26

i Baudelaire'a wśród swoich lektur, ale nie Opium Cocteau (dla przyczyn wyżej wspomnianych) czy W.B. Yeatsa A Vision (dzieło filozoficzne zbyt zawiłe i ekscentryczne); zachowa dla siebie incydent z obcinaniem sobie palca, ale nie wypadek strzelecki Joan, a pierwsza dojrzała próba literacka w dziedzinie beletrystyki, Twilight's Last Gleaming (według określenia Gins­berga: „dwudziestostronicowa, krótka sztuka"), także pozostanie poza tek­stem wraz z wszelkimi sugestiami na temat literackiego tła Junky. Ten frag­ment jest interesujący, bo ukazuje, że Ginsberg natychmiast zorientował się, iż Burroughs napisał „ważny dokument"; „archiwum świata przestępcze­go". Z drugiej strony, ukazuje również, jak bardzo Ginsberg spętany jest albo uważa, że takim być powinien, językiem moralnego osądu (mówiąc o „podziemnym występku", gdy ma na mys1i homoseksualizm), charakte­rystycznym dla wczesnych lat pięćdziesiątych.

Ostatnia obserwacja warta jest wzmianki: wskazuje na wysiłki, jakie po­czynił Ginsberg, żeby promować powieść Burroughsa w czasach, gdy nie­wielu by się tego podjęło. Planując, że ukaże się pod nazwiskami Kerouaca i Johna Clellona Holmesa (obaj uznani już zostali za postacie pokolenia bitników), Ginsberg napisał nawet notkę do kolumny plotek, tak żeby zbie­gła się z publikacją. David Dempsey zamierzał zamieścić ten tekst w „New York Timesie", ale wywołał jedynie gniewną odmowę Kerouaca, który nie pozwolił na wykorzystanie swojego nazwiska (albo ze strachu o skojarze­nie z narkotykami, albo ze względu na trwającą z przerwami literacką rywa­lizację z Holmesem). Ginsberga nieznużone wysiłki wspierające Junky nie mogą zostać przecenione.

Ostatnie trzy aneksy zostały tutaj przedrukowane, żeby skompletować rejestr wydawniczy, gdyż każdy z nich ukazywał się jako tekst wprowadza­jący do trzech wcześniejszych głównych wydań. Pierwszy z dwóch frag­mentów pióra Carla Solomona, anonimowa nota od wydawcy poprzedzają­ca pierwsze wydanie Junkie, wnosi więcej od drugiego i wzbudza czysto historyczne zainteresowanie. Wstęp Ginsberga do wydania Penguina z 1977

roku trafnie opisuje zaangażowanie Solomona w wydanie Ace, pouczającą, wartościową relację zdarzeń. Niemniej ta relacja nie jest w pełni wiarygod­na. Ginsberg sugeruje, na przykład, że fragment o dolinie Rio Grande ocen­zurowany został przez Ace, podczas gdy ze źródeł wynika, że cięć dokonał sam Burroughs. Co ważniejsze, jego twierdzenie, że Burroughs napisał Junky w rzeczywistości dla niego, przesyłając mu rozdziały jako część ich długo­letniej korespondencji, pozostaje w sprzeczności ze wszystkimi źródłami (ta korekta ma daleko sięgające implikacje w granicach szerszej historii ,

27

którą zrelacjonowałem). Alternatywna relacja, jak Burroughs zaczynał po­wieść, podawana przez obu jego biografów jest taka, że najstarszy z jego przyjaciół, Kells Elvins, po przeprowadzce do Mexico City w styczniu 1 950,

po prostu zachęcił Burroughsa, żeby spisał swoje należące do przeszłości doświadczenia narkomana, co też on, choć jest to tylko częściowe i nieza­dowalające wytłumaczenie, prawdopodobnie uczynił.

Ale błędem byłoby, gdybyśmy zakończyli Wstęp do Junky zastrzeżeniami co do precyzji Ginsberga jako historyka dzieła. To on był przy pisaniu i po­starał się, żeby powieść Burroughsa została wydana - a przy okazji, kto może powiedzieć: Oto są fakty? Na tym polega osobliwość Junky, że pisa­nie zaczęło się wtedy, kiedy Burroughs uznał, że ma coś do powiedzenia, a skończyło w chwili, gdy wiedział, że już nie ma. Jeśli nigdy nie zdemisty­fikował początków pisania powieści, to może dlatego, że niekompletne albo niedokładne relacje odpowiadały komuś, kto miał coś do zatajenia (a z pew­nością miał), ale także dlatego, że wątpił w wartość powieści i podejrzliwie odnosił się do przypisywania sobie prawdziwej wiedzy. Jeśli nawet tak było, to powieść pełna jest spraw niewyjaśnionych jak tożsamość ćpuna, „umy­kających dokładnym zestawieniom" - i w ten sposób staje się nieuchwytna. Prowadzi nas, ale ciągle nam się wymyka. „Nie ma tajemnicy, nie ma klu­cza, który ktoś by chował i mógł ci dać" - Burroughs zostawia nas z klu­czem paradoksu, przewrotną tajemnicą, być może z wyznaniem, a na pew­no z ostrzeżeniem.

Oliver Harris wrzesień, 2002

Prolog

U rodziłem się w 19 14 roku w jednym z wielkich miast Środkowego Zachodu. Rodzice byli dobrze sytuowani, ojciec posiadał skład drew­

na. Mieszkaliśmy w masywnym dwupiętrowym domu z cegły, który miał od frontu trawnik, z tyłu zaś ogród i staw rybny; całą posesję otaczało drew­niane ogrodzenie. Pamiętam lampiarza, zapalającego wieczorami gazowe latarnie uliczne, wielkiego, lśniącego lincolna rodziców i niedzielne prze­jażdżki po parku, innymi słowy - wszystkie atrybuty bezpiecznego, dostat­niego życia, które teraz odeszło bezpowrotnie. Mógłbym w tym momencie zasunąć jakąś nostalgiczną śpiewkę o naszym sąsiedzie Niemcu, starym lekarzu, o szczurach ganiających po podwórku, o elektrycznym samocho­dzie mojej ciotki bądź też ropusze znad stawu, którą zdołałem oswoić.

W istocie jednak moje najwcześniejsze wspomnienia są zabarwione lę­kiem przed koszmarami. B ałem się samotności i mroku, bałem się iść spać, a to z powodu snów, nawiedzanych przez nadprzyrodzone okropieństwa, które -jak się zdawało - tylko jeden krok dzielił od materializacji. Lękałem się, że któregoś dnia sen będzie trwać jeszcze po mym przebudzeniu. Przy­pominam sobie, jak służąca rozprawiała kiedyś o paleniu opium i rozkosz­nych snach, przez nie sprowadzanych.

- Będę palić opium, kiedy dorosnę - oświadczyłem wtedy. W dzieciństwie miałem skłonności do halucynacji. Kiedyś obudziłem się

o pierwszym brzasku i zobaczyłem, że w zbudowanym przeze mnie domku z klocków bawią się małe ludziki . Nie przeraziłem się, doświadczyłem

29

jedynie oszołomienia. Inna powracająca halucynacja - czy też koszmar -miała związek ze „zwierzętami w ścianie" i zaczęła się od delirium, wywo­łanego tajemniczą, niewyjaśnioną gorączką, na którą zapadłem w wieku czterech czy pięciu lat.

Chodziłem do postępowej szkoły; za kolegów miałem przyszłych solid­nych obywateli , prawników, lekarzy i biznesmenów z dużego miasta na Środkowym Zachodzie. W stosunkach z rówieśnikami byłem potulny i ba­łem się przemocy fizycznej . Pewna agresywna mała lesbijka przy okazji każdego spotkania ciągała mnie za włosy. Teraz z chęcią dałbym jej po buzi, ale już wiele lat temu spadła z konia i skręciła sobie kark.

Gdy miałem siedem lat, rodzice postanowili przeprowadzić się do dziel­nicy willowej, by „uciec od ludzi". Kupili wielki dom, łąki, las i staw rybny. Po posiadłości biegały teraz wiewiórki , nie szczury. Żyliśmy tu w otoczo­nym ogrodem wygodnym bunkrze, kompletnie odcięci od życia miasta.

Uczęszczałem do prywatnego ogólniaka w dzielnicy willowej. W sporcie nie byłem ani szczególnie dobry, ani zły, w nauce - ani wyjątkowo błysko­tliwy, ani tępy. Moim zdecydowanie najsłabszym punktem była matematy­ka i w ogóle wszystko, co dotyczyło nauk ścisłych. Nigdy nie polubiłem gier zespołowych i unikałem ich, gdy to tylko było możliwe; stałem się chronicznym symulantem. Lubiłem wędkarstwo, polowanie i jazdę na ro­werze. Czytałem więcej niż typowy amerykański chłopak w owym czasie i miejscu: Oscara Wilde'a, Anatola France' a, Baudelaire'a, nawet Gide'a. Wmówiłem sobie romantyczne przywiązanie do innego chłopca i spędzali­śmy razem soboty, myszkując po starych kamieniołomach, jeżdżąc na ro­werach, łowiąc ryby w stawach i rzekach.

Byłem wtedy pod wielkim wrażeniem autobiografii pewnego włamywa­cza, zatytułowanej Nie możesz wygrać. Autor utrzymywał, że spędził w wię­zieniach sporą część życia. Uznałem, że w porównaniu z martwotą mojego przedmieścia, gdzie wszelkie związki z prawdziwą rzeczywistością zostały odcięte, nie brzmi to źle. W przyjacielu dostrzegłem sprzymierzeńca, wspól­nika zbrodni. Upatrzyliśmy sobie opuszczoną fabrykę i po wybiciu wszyst­kich okien skradliśmy dłuto. Złapano nas, ojcowie musieli zapłacić za szko­dy. Po tej historii kumpel spisał mnie na straty, bo nasza przyjaźń zagrażała jego pozycji w bandzie kolegów. Zorientowałem się, że nie mam szans na kompromis z tą paczką, z innymi rówieśnikami, i od tej pory wiodłem ży­wot niemal całkowicie samotny.

Mój świat był pusty, a przeciwnik ukryty, kontynuowałem więc, teraz solo, swoją awanturniczą krucjatę. Przestępstwa, jakich się dopuszczałem, były wy-30

łącznie daremnymi gestami i przeważnie uchodziły mi na sucho. Włamywałem się do domów po to tylko, by je opuścić z pustymi rękoma. W gruncie rzeczy wcale nie potrzebowałem forsy. Niekiedy grasowałem po wiejskich drogach i z fuzji kaliber 22 strzelałem do kur. Wariacką jazdą stwarzałem zagrożenie na szosach i dopiero wypadek, z którego cudownym zgoła sposobem wyszedłem bez jednego zadraśnięcia, napędził mi stracha i skłonił do zwykłej ostrożności.

Wstąpiłem na jeden z uniwersytetów „wielkiej trójki" i z braku zaintere­sowania jakąkolwiek inną dziedziną zacząłem studiować literaturę angiel­ską. Nienawidziłem tej uczelni i nienawidziłem miasta, w którym się znaj­dowała. Wszystko tam było martwe. Uniwersytet był takim podrabianym Oksfordem, pełnym absolwentów podrabianych angielskich szkól prywat­nych. Tkwiłem na uboczu; nikogo nie znałem, a zamknięte towarzystwo „swoich" odnosiło się z niesmakiem do obcych.

Przypadkowo poznałem kilku bogatych homoseksualistów, należących do międzynarodowej pedalskiej trupy, której członkowie krążą po świecie, wpadając na siebie w pedalskich melinach od Nowego Jorku po Kair. Po­znałem inny sposób życia, cały - jak powiadają socjologowie - system odniesień i symboli. Ci faceci byli jednak w zasadzie bałwanami, po począt­kowym zatem okresie fascynacji odpuściłem sobie ich kompanię.

Kończąc studia bez specjalnych wyróżnień, miałem do dyspozycji sto pięćdziesiąt dolarów miesięcznie z funduszu powierniczego. Były to czasy kryzysu, bezrobocia, no a poza tym nie przychodziła mi do głowy żadna praca, na jaką miałbym ochotę. Przez jakiś rok szlajałem się po Europie, gdzie wciąż unosił się zapaszek powojennego rozkładu. Za amerykańskie dolary można było, na przykład, kupić spory procent populacji Austrii, obo­jętne - męskiej czy damskiej . Mieliśmy wówczas rok 1936 i faszyści byli już widoczni na horyzoncie.

Wróciłem do Stanów. Dzięki funduszowi powierniczemu mogłem spo­kojnie wyżyć bez pracy, nie uciekając się do kombinowania. Byłem nadal równie odizolowany od prawdziwego życia, jak w dzielnicy willowej na Środkowym Zachodzie. Obijałem się, uczestniczyłem w podyplomowych kursach z psychologii i brałem lekcje dżiu-dżitsu. Postanowiłem poddać się psychoanalizie i ciągnąłem to przez trzy lata. Terapia usunęła zahamowania i lęki , dzięki czemu mogłem żyć tak, jak mi się podobało. Zakończyła się w znacznym stopniu sukcesem wbrew wysiłkom psychoanalityka, któremu nie podobała się moja, jak ją nazywał, „orientacja". Odrzuciwszy na koniec analityczny obiektywizm, uznał mnie za pacjenta „kompletnie opornego". Bylem znacznie bardziej niż on zadowolony z wyników kuracji.

3 1

Niezakwalifikowany z powodu warunków fizycznych do odbycia pięcio­letniego szkolenia oficerskiego, zostałem jednak uznany za zdolnego do służby zasadniczej w każdym rodzaju broni . Stwierdziwszy, że nie obdarzę armii miłością, wymigałem się swoją wariacką karierą - pod wpływem syn­dromu van Gogha obciąłem sobie kiedyś palec na wysokości stawu, żeby wywrzeć wrażenie na kimś, kto mnie wówczas interesował. Lekarze od czubków nigdy nie słyszeli o van Goghu. Uznali mnie za schizofrenika, dorzucając „typ paranoidalny", by wyjaśnić kłopotliwy fakt, że wiem, gdzie się znajduję i kto jest prezydentem Stanów Zjednoczonych. Na widok owej diagnozy komisja poborowa zdemobilizowała mnie natychmiast z adnota­cją: „całkowicie i dożywotnio niezdolny do służby wojskowej".

Po rozstaniu z armią chwytałem się różnych zajęć. W owych czasach człowiek mógł dostać każdą robotę. Pracowałem zatem jako prywatny de­tektyw, tępiciel szczurów i barman. Pracowałem w fabrykach i biurach. Balansowałem na granicy przestępstwa. Zawsze jednak miałem swoje sto pięćdziesiąt dolarów miesięcznie i wcale nie potrzebowałem więcej . Ryzy­kowanie wolności w imię jakichś zupełnie symbolicznych działań krymi­nalnych wydawało się romantyczną ekstrawagancją. Wówczas właśnie, w ta­kich okolicznościach, zetknąłem się z opiatami , zostałem narkomanem i uzyskałem motywację; odczułem - nieznaną dotąd - prawdziwą potrzebę posiadania pieniędzy.

Często bywa stawiane pytanie: dlaczego człowiek zostaje narkomanem? Odpowiedź jest taka, że zwykle nie zamierza nim zostać. Nie budzisz się

pewnego ranka, postanawiając, że od dziś będziesz narkomanem. Aby po­paść w nałóg, trzeba przez co najmniej trzy miesiące strzelać dwa razy dziennie. I dopiero po kilku ciągach wiesz, na czym polega prawdziwy głód. W pierwszy ciąg wpadłem dopiero po sześciu miesiącach, a gdy się skończył, objawy towarzyszące odstawieniu były łagodne. Myślę, że nie byłoby przesady w stwierdzeniu, że aby stworzyć narkomana, potrzeba mniej więcej roku i kilku setek zastrzyków.

Można, oczywiście, zadać pytanie: dlaczego w ogóle spróbowałeś narko­tyków? Dlaczego używałeś ich tak długo, by zostać narkomanem? Stajesz się narkomanem, bo nie masz siinych motywacji wiodących cię w innych kierun­kach. Narkotyk wygrywa walkowerem. Spróbowałem go z ciekawości. Po­tem dryfowałem, biorąc zastrzyki, ilekroć mogłem kupić towar. Skończyłem uzależniony. Większość narkomanów, z którymi rozmawiałem, relacjonuje podobne doświadczenia. Nie zaczęli używać narkotyków z jakiegokolwiek powodu, który by im przychodził do głowy. Dryfowali po prostu tak długo, 32

aż się uzależnili . Jes1i nigdy nie byłeś uzależniony, nie możesz mieć pojęcia, co to znaczy pragnąć towaru tym szczególnym łaknieniem narkomana. Nie postanawiasz zostać narkomanem. Pewnego ranka budzisz się na głodzie i już nim jesteś.

Nigdy nie żałowałem swoich doświadczeń z opiatami . Sądzę, że w wyni­ku okresowego używania pochodnych opium jestem teraz w lepszym zdro­wiu, niż byłbym wówczas, gdybym nie używał ich wcale. Kiedy człowiek przestaje dorastać, zaczyna umierać. Narkoman nigdy nie przestaje dora­stać. Większość nałogowców okresowo wychodzi z ciągu, co wiąże się z kur­czeniem organizmu i wymianą komórek, uzależnionych od opiatów. Narko­man trwa w stanie kurczenia się i rozrostu, powodowanym codziennym cyklem „potrzeby strzału" i „wykonania strzału".

Przeważnie narkomani nie wyglądają na swoje lata. Naukowcy ekspery­mentowali ostatnio z robakiem, którego dzięki diecie umieli kurczyć. Okre­sowo zmniejszany robak nieustannie dorastał i w ten sposób jego życie wydłużało się w nieskończoność. Być może ćpun dożyłby fenomenalnego wieku, gdyby bez przerwy trwał w stanie wychodzenia z ciągu.

Opiaty to prawo obowiązujące na poziomie komórkowym, uczące ćpuna faktów o zasadniczym znaczeniu. Wiele się nauczyłem, używając opiatów: widziałem życie dozowane kroplomierzem pełnym roztworu morfiny. Do­świadczałem udręki głodu narkotycznego i rozkoszy zaspokojenia, gdy sprag­nione towaru komórki pokrzepiały się z igły. Nauczyłem się stoicyzmu ko­mórkowego, który opiaty przekazują narkomanowi. Widziałem cele pełne zgłodniałych ćpunów, milczących i znieruchomiałych w jednostkowym cier­pieniu. Rozumieli bezcelowość skargi czy ruchu. Rozumieli, że w żadnym wypadku jeden nie może pomóc drugiemu. Nie ma klucza, nie ma sekretu, który ktoś mógłby ci zdradzić.

Poznałem prawo opiatów. Nie są, jak trawa czy alkohol, środkiem przy­dającym życiu uciechy. Nie hajcują. Są sposobem życia.

Ćpun WERSJA OSTATECZNA JUNK

P ierwsze doświadczenia z opiatami miałem podczas wojny, gdzieś w 1944 czy 1945 roku. Poznałem pracującego wówczas w stoczni fa­

ceta o nazwisku Norton. Norton, który naprawdę nazywał się Morelli albo jakoś tak, został wywalony z przedwojennych sił zbrojnych za sfałszowanie czeku z żołdem i dostał za paskudny charakter kategorię 4-F. Wyglądał jak George Raft, ale był wyższy. Usiłował poprawić swoją angielszczyznę oraz nabrać manier człowieka ogładzonego i uprzejmego. Uprzejmość jednak przychodziła mu z trudem. Gdy się rozluźniał, jego oblicze stawało się po­sępne i wredne; mogłeś mieć pewność, że kiedy nań nie patrzysz, zawsze wygląda wrednie.

Norton był ciężko pracującym złodziejem i czuł się źle, jeśli co dzień nie skradł czegoś ze stoczni. Narzędzi, konserw, kombinezonu, czegokolwiek. Któregoś dnia wpadł do mnie i powiedział, że ukradł tomigan. Czy mógł­bym znaleźć nabywcę?

- Może - odparłem. - Przynieś. Narastały kłopoty mieszkaniowe. Płaciłem piętnaście dolarów tygodnio­

wo za brudne lokum, do którego nigdy nie docierał blask słońca. Tapeta odłaziła płatami, bo z grzejnika wydobywała się para, jeśli była w ogóle jakaś para. By obronić się przed chłodem, nigdy nie otwierałem uszczelnionych

35

gazetami okien. W domu roiło się od karaluchów, a niekiedy udawało mi się zabić pluskwę.

Lekko wilgotny od pary siedziałem przy grzejniku, gdy usłyszałem puka­nie Nortona. Otworzyłem drzwi i zobaczyłem, że stoi w mrocznym koryta­rzu z dużą, zawiniętą w szary papier paczką pod pachą. Uśmiechnął się i powiedział:

- Cześć. - Wejdt, Norton - odparłem. - Zdejmij płaszcz. Rozpakował tomigan; złożyliśmy go i kilkakrotnie pociągnęliśmy za spust. Powiedziałem, że znajdę kupca, a wtedy Norton rzekł: - Och, a tu masz jeszcze jedną rzecz, którą podłapałem. Było to płaskie żółte pudełeczko z sześcioma półgranowymi autostrzy­

kawkami winianu morfiny. - To tylko próbka - powiedział. - Mam w domu piętnaście takich pudełe­

czek i mogę zdobyć więcej, jeśli się ich pozbędziesz. - Zobaczę, co się da zrobić - obiecałem.

W owym czasie nie używałem żadnych opiatów i nawet nie przychodziło mi do głowy, żeby ich spróbować. Zacząłem rozglądać się za kimś, kto by kupił towar Nortona, i tak zetknąłem się z Royem i Hermanem.

Znałem młodego bandziora ze stanu Nowy Jork, który pracował jako ku­charz - „łapiąc oddech", tak wyjaśniał. Zadzwoniłem do niego, mówiąc, że mam coś, czego pragnę się pozbyć, i umówiliśmy się w barze Angle przy Ósmej Alei w pobliżu Czterdziestej Drugiej ulicy.

Ten bar był punktem zbornym cwaniaczków z Czterdziestej Drugiej , oso­bliwej rasy wciskających kit niedoszłych kryminalistów. Zawsze rozglądali się za „facetem z głową", kimś, kto zaplanuje robotę i powie im dokładnie, co mają robić. Skoro zaś żaden „facet Ż głową" nie chciałby mieć do czynie­nia z ludźmi tak jawnie nieudolnymi, niefartownymi i przegranymi, wciąż rozglądali się, fabrykując absurdalne łgarstwa na temat wielkich numerów, „łapiąc oddech" jako pomywacze, sprzedawcy wody sodowej i kelnerzy, a wreszcie obrabiając od czasu do czasu pijaczka albo bojaźliwego pedera­stę. I rozglądali się, wciąż się rozglądali za „facetem z głową", który oznaj­mi : „Miałem cię na oku. Jesteś gościem, jakiego potrzebuję do tej przewa­lanki. Teraz s!nchaj . . . "

Jack - przez którego poznałem Roya i Hermana - nie należał do owego stadka owiec szukających pasterza z diamentowym pierścionkiem, spluwą pod pachą i twardym, pewnym głosem, w którym pobrzmiewają echa kon-36

taktów, układów i ustaleń, czyniących z roboty rzecz łatwą i zakończoną niechybnym sukcesem. Jack od czasu do czasu prosperował bardzo dobrze i pojawiał się w nowych ciuchach, a nawet w nowym samochodzie. Był także chronicznym łgarzem, który kłamał bardziej dla samego siebie niż dla jakichkolwiek konkretnych słuchaczy. Miał zdrową wieśniaczą twarz o pro­stych rysach, ale było w nim coś przedziwnie chorobliwego. Ulegał czę­stym wahaniom wagi ciała - jak diabetyk albo człowiek z dolegliwościami żołądka. Owym zmianom często towarzyszyły napady niepokoju, wówczas znikał na kilka dni.

Efekt tych eskapad był niesamowity. Jednego dnia widziałeś rumianego młodzika. Jakiś tydzień później pojawiał się tak wychudzony, ziemisty i po­starzały, że trzeba się było dwa razy przyjrzeć, żeby go rozpoznać. Jego twarz napiętnowana była cierpieniem, któremu nie ulegały tylko oczy. Było to wyłącznie cierpienie komórek. On sam - świadome ego wyzierające z przeszklonych czujno-spokojnych oczu bandziora - nie miał nic wspólne­go z udręką tego drugiego, odrzuconego ja, udręką systemu nerwowego, ciała, trzewi i komórek.

Usiadł przy moim stoliku i zamówił lufę whisky. Wypił i odstawił szklankę. - Co ten facet ma? - zapytał, patrząc na mnie z głową odchyloną lekko na

bok i do tyłu. - Tomigan i jakieś czterdzieści pięć granów morfiny. - Morfiny mogę się pozbyć od ręki, ale z rozpylaczem to trochę potrwa. Weszło dwóch detektywów; oparci o kontuar zaczęli rozmawiać z barma­

nem. Jack wykonał głową ruch w ich kierunku. ' - Władza. Przejdźmy się. Podążyłem za nim ku wyjściu. - Biorę cię do kogoś, kto weźmie morfinę - powiedział, przechodząc

przez wahadłowe drzwi. - Chcę, żebyś zapomniał ten adres. Zeszliśmy na najniższy poziom stacji Independent. Jack bez przerwy mó­

wił do niewidocznych słuchaczy. Miał zdolność wnikania swym głosem do świadomości. Nie zagłuszały go żadne hałasy zewnętrzne.

- Dla mnie istnieje tylko trzydziestka ósemka. Odwcxlzisz kurek i walisz. Załatwię każdego na sto pięćdziesiąt metrów. Możesz sobie mówić, co chcesz. Mój brat ma w Iowa zamelinowane dwa pistolety maszynowe kaliber 30.

Wysiedliśmy z kolejki i ruszyliśmy zaśnieżonymi chodnikami wśród czyn­szówek.

- Ten facio był mi krewny już od dawna, kapujesz? Wiedziałem, że ma, ale nie chce płacić, więc zaczekałem na niego po robocie. Miałem pończochę

3 7

drobniaków. Nikt się nie może doczepić za noszenie legalnej waluty Sta­nów Zjednoczonych. Gość mówi, że jest spłukany. Rozwaliłem mu szczękę i zabrałem swoje dziadźki. Stało obok dwóch jego kumpli, ale pokazałem im kosę, więc się nie wtrącali .

Wchodziliśmy po żelaznych zniszczonych schodach kamienicy. Stanęli­śmy przed wąskimi, obitymi metalem drzwiami . Pochylając głowę jak wła­mywacz, Jack wystukał skomplikowany sygnał.

Otworzył nam wielki, rozlazły pederasta w średnim wieku, przyozdobio-ny tatuażami na przedramionach, a nawet grzbietach dłoni.

- To jest Joey - powiedział Jack. A Joey rzekł: - Witajcie. Jack wyciągnął z kieszeni banknot pięciodolarowy i wręczył go Joeyowi. - Skocz nam po flaszkę schenleya, dobra? Joey włożył płaszcz i wyszedł. W mieszkaniach wielu czynszówek drzwi wejściowe otwierają się wprost

na kuchnię. To było właśnie takie mieszkanie i znajdowaliśmy się w kuchni. Gdy Joey wyszedł, dostrzegłem, że jest tu i wpatruje się we mnie jeszcze

jeden mężczyzna. Fale wrogiej niechęci i podejrzliwości biły na kształt prze­kazu telewizyjnego z jego dużych brązowych oczu. Efekt był odczuwalny niemal fizycznie. Mężczyzna był niski i bardzo chudy, a jego szyja gubiła się w kołnierzu koszuli. Próbując ukryć zniszczoną cerę, swą cętkowaną twarz, niegdyś brązową, a teraz pożółkłą, pokrył grubą warstwą pudru. Ką­ciki jego ust opadały w grymasie rozdrażnienia.

- Kto to jest? - zapytał. Na imię miał Herman, jak dowiedziałem się później . - Mój przyjaciel. Ma trochę morfiny, której chce się pozbyć. Herman wzruszył ramionami i rozłożył ręce. - Raczej bym nie chciał zawracać tym sobie głowy. - W porządku - powiedział Jack - sprzedamy komuś innemu. Chodź,

Bill. Przeszliśmy do pokoju. Było tam małe radio, porcelanowy Budda z wo­

tywną świeczką, trochę rupieci . Na kozetce · leżał mężczyzna. Siadł, gdy weszliśmy, przywitał nas i uśmiechnął się sympatycznie, ukazując pokryte nalotem brązowawe zęby. Mówił jak południowiec, trącił wschodnim Tek­sasem.

- Roy, to jest mój kumpel - przedstawił mnie Jack. - Ma trochę morfiny na sprzedaż.

38

Mężczyzna wyprostował się i opuścił nogi z kozetki . Szczęka opadła mu bezwładnie, przez co twarz miała nieobecny wyraz. Skóra tej twarzy była gładka i brązowa. Wystające kości policzkowe nadawały mu wygląd Azja­ty. Uszy sterczały pod kątem prostym z asymetrycznej czaszki . Brązowe oczy jaśniały osobliwie, jak gdyby podświetlane od wewnątrz. Przypomi­nały opale, gdy odbijał się od nich blask żarówki .

- Ile tego masz? - zapytał. - Siedemdziesiąt pięć półgranowych autostrzykawek. - Stała cena wynosi dwa dolary za gran - powiedział - ale autostrzykawki

chodzą trochę taniej . Ludzie chcą tabletek. Te pompki mają za dużo wody, trzeba wyciskać z nich towar i gotować. - Przerwał i jego twarz zastygła niczym maska. - Pójdę na jakieś półtora za gran - oświadczył w końcu.

Wyraziłem zgodę. Spytał, jak moglibyśmy się skontaktować, podałem mu więc numer mojego telefonu.

Joey wrócił z whisky i wypiliśmy kolejkę. Herman wystawił z kuchni głowę.

- Mógłbym z tobą minutkę pogadać? - powiedział do Jacka. Słyszałem, że się o coś spierają. Potem Jack wrócił, a Herman został

w kuchni. Po następnych kilku kolejkach Jack zaczął opowieść: - Mój kumpel robił chatę. Facio spał, a ja stałem nad nim z metrową

rurką, którą znalazłem w łazience. Na końcu miała nakrętkę, kapujecie? No i nagle facio się budzi, wyskakuje z łóżka i daje chodu. Przywalam mu tym końcem z nakrętką, a on wbiega do drugiego pokoju, tylko że przy każdym uderzeniu serca krew mu tryska ze łba na trzy metry. - Wykonał ręką gest pompowania. - Widać było mózg i z niego ta krew tryskała. - Jack zaczął się niepohamowanie śmiać. - Moja dziewczyna czekała w samochodzie. Nazwala mnie . . . cha, cha, cha ! . . . nazwała mnie . . . cha, cha, cha ! . . . krwio­żerczym zbirem.

Śmiał się tak długo, aż twarz mu spurpurowiała.

Kilka dni po spotkaniu z Royem i Hermanem użyłem jednej z autostrzyka­wek, co było moim pierwszym doświadczeniem z opiatami . Autostrzykawka przypomina tubę pasty do zębów i zakończona jest igłą. W igłę wprowadza się szpilkę, szpilka nakłuwa izolację i autostrzykawka jest gotowa do strzału.

Morfina atakuje najpierw tył nóg, potem kark, fala rozluinienia rozchodzi się, oddziela mięśnie od kości i czujesz, że unosisz się, pozbawiony kontu­rów, jakby zawieszony w ciepłej słonej wodzie. Gdy owa rozluiniająca fala wędrowała po moich tkankach, doznałem silnego lęku. Miałem wrażenie,

39

że jakiś koszmarny obraz czai się tuż poza polem mojego widzenia i odsuwa się, gdy odwracam głowę, tak że nigdy nie mogę go w całości zobaczyć. Poczułem mdłości; położyłem się i zamknąłem oczy. Jak w kinie przemknę­ła seria scen: wielki, rozświetlony blaskiem neonów koktajlbar, który rósł i rósł, aż rozprzestrzenił się na całą ulicę z jadącymi samochodami, światła­mi sygnalizacyjnymi i robotami drogowymi; kelnerka niosąca na tacy czasz­kę; gwiazdy na jasnym niebie. Nastąpiły fizyczne objawy lęku przed śmier­cią; utrata oddechu; stygnięcie krwi.

Zdrzemnąłem się i obudziłem drżący, opętany strachem. Następnego ran­ka zwymiotowałem i miałem nudności aż do południa.

Wieczorem zadzwonił Roy. - W tej sprawie, o której rozmawialiśmy wtedy. Mogę dać cztery dolary

za pudełko i wziąć teraz pięć pudełek. Wolny jesteś? Przyjadę do ciebie. Jakoś się dogadamy.

Parę minut później zapukał do drzwi . Miał na sobie garnitur w kratę i ka­wową koszulę. Przywitaliśmy się. Tępo popatrzył dokoła.

- Jeśli nie masz nic przeciwko temu, wezmę jedną od razu. Otwarłem pudełko. Wziął autostrzykawkę i wbił ją w nogę. Żwawo pod­

ciągnął spodnie, wyjął dwadzieścia dolarów. Postawiłem pięć pudełek na stole kuchennym.

- Powyjmuję je z pudełek - rzekł. - Za duże. - Zaczął wpychać autostrzy­kawki do kieszeni płaszcza. - Mam nadzieję, że się nie podziurawią. Słu­chaj, zgłoszę się do ciebie za dzień albo dwa, jak tylko pozbędę się tych i dojdę do jakiejś forsy. - Poprawił kapelusz na swej asymetrycznej głowie. - Do zobaczenia.

Wrócił nazajutrz. Zrobił sobie następny zastrzyk i wyjął czterdzieści dola-rów. Wyłożyłem dziesięć pudełek i zatrzymałem dwa.

- Te są dla mnie - powiedziałem. - Używasz tego? - Popatrzył na mnie zaskoczony. - Od czasu do czasu. - To paskudny towar. - Potrząsnął głową. - Najgorsze, co może spotkać

człowieka. Na początku wszyscy myślimy, że potrafimy nad tym panować. A czasem wcale nie chcemy nad tym panować. - Roześmiał się. - Za tę cenę wezmę wszystko, co skombinujesz.

I znów pojawił się następnego dnia. Pytał, czy nie zmieniłbym zdania w sprawie sprzedaży dwóch pudełek. Powiedziałem, że nie. Kupił dwie strzykawki po dolarze za sztukę, strzelił obydwie i wyszedł. Powiedział, że zamustrował się na dwumiesięczny rejs.

40

Osiem autostrzykawek, których nie sprzedałem, zużyłem w ciągu następ­nego miesiąca. Lęk, jakiego doświadczyłem po użyciu pierwszej, zanikł po trzeciej , lecz nadal od czasu do czasu budziłem się po zastrzyku ogarnięty strachem. Po jakichś sześciu tygodniach zadzwoniłem do Roya, nie spo­dziewając się właściwie, że wrócił już z rejsu, usłyszałem jednak w słu­chawce jego głos.

- Słuchaj - powiedziałem - nie masz czegoś na zbyciu? Z tego towaru, co ci kiedyś sprzedawałem?

Chwila ciszy. - Tak - odparł - mogę ci spuścić sześć, ale cena będzie trzy dolary za

gran. Rozumiesz, mam niewiele. - W porządku - zgodziłem się. - Wiesz, jak trafić. Przynoś. Było to dwanaście pólgranowych tabletek w fiolce z cienkiego szkła. Za­

płaciłem mu osiemnaście dolarów, a on raz jeszcze przeprosił za cenę deta­liczną.

Nazajutrz odkupił dwa grany. - Cholemie ciężko dziś to dostać za jakąkolwiek cenę - powiedział, szu­

kając żyły w nodze. Znalazł ją w końcu i wstrzyknął płyn z bąbelkiem powietrza. - Gdyby bąbelki zabijały, żaden ćpun by się nie ostał przy życiu. - Poprawił spodnie.

Później tego samego dnia Roy wskazał mi aptekę, gdzie sprzedawali igły, nie zadając pytań - bardzo niewiele aptek sprzedawało je bez recepty. Na­uczył mnie, jak robić kołnierz z papieru, by dopasować igłę do kroplomie­rza. Kroplomierz jest łatwiejszy w użyciu niż prawdziwa strzykawka, szcze­gólnie gdy się robi sobie samemu zastrzyki dożylne.

Kilka dni później , w nadziei wycyganienia recepty na morfinę, Roy wy­siał mnie do lekarza z historią o kamieniach nerkowych. Żona lekarza za­trzasnęła mi drzwi przed nosem, ale Roy w końcu jakoś się przez nią przebił i urobił lekarza na dziesięciogranową receptę.

Gabinet znajdował się na terytorium królestwa ćpunów przy Sto Drugiej i Broadwayu. Lekarz był trzęsącym się staruszkiem i nie potrafił odmówić zapełniającym poczekalnię ćpunom - innych pacjentów nie miał. Musiał czuć się ważny, gdy wyglądał z gabinetu i widział poczekalnię pełną ludzi. Myślę, że osiągnął punkt, w którym mógł tak postrzegać rzeczywistość, by czyniła zadość jego pragnieniom; widział dystyngowaną i zróżnicowaną klientelę, prawdopodobnie elegancko odzianą według mody I 91 O roku, miast wściekłej bandy narkomanów, chcących wykołować odeń receptę na morfinę.

4 1

Roy wypływał co jakieś dwa, trzy tygodnie. Jego rejsy, głównie z trans­portami wojskowymi, były zazwyczaj krótkie. Gdy przebywał w mieście, dzieliliśmy się receptami . Stary łapiduch ze Sto Drugiej w końcu zwariował zupełnie i żadna apteka nie chciała realizować jego recept, ale Roy zlokali­zował włoskiego lekarza w Bronksie, który przepisywał.

Strzelałem sobie od czasu do czasu, ale daleko mi jeszcze było do nałogu. W tym czasie przeniosłem się do mieszkania w Lower East Side. Było to miesz­kanie w czynszówce i drzwi wejściowe otwierały się wprost na kuchnię.

Zacząłem wpadać co wieczór do baru Angle i często widywałem Herma­na. Zdołałem odmienić złe wrażenie, jakie wywarłem na nim w pierwszej chwili, i wnet stawiałem mu drinki i posiłki, a on regularnie rąbał mnie na rachunkach. Herman wtedy nie był w ciągu. Prawda jest taka, że tylko gdy ktoś za to płacił, wpadał w nałóg, ale zawsze był po czymś na haju - zielu czy benzedrynie - albo zdołowany jak cholera po nembutalu. Zjawiał się w Angle co wieczór z Whiteyem, klocowatym facetem polskiego pocho­dzenia. Wśród bywalców Angle było czterech Whiteyów, co sprzyjało za­mieszaniu. Ten Whitey łączył wrażliwość neurotyka z psychopatyczną go­towością do przemocy. Był przeświadczony, że nikt go nie lubi , i bardzo się tym martwił. Tak się przynajmniej zdawało.

Któregoś wtorkowego wieczoru staliśmy z Royem przy skraju kontuaru w Angle. Był również Metro Mike i był Frankie Dolan, irlandzki chłopak z zezem. Specjalizował się w oszukańczych handelkach, biciu bezbronnych pijaczków i kapowaniu na wspólników.

- Nie mam honoru - mawiał. - Jestem gnojek. - I chichotał. Metro Mike miał wielką bladą twarz i długie zęby. Przypominał zwierzę

żyjące pod ziemią, które przystosowało się do żerowania na mieszkańcach powierzchni. Był specem od obrabiania kirusów, ale pracował samotnie. Każdy gliniarz przerwałby obchód na jego widok; był dobrze znany bryga­dzie z metra. Połowę życia spędzał na Wyspie, odsiadując pięć-dwadzie­ścia-dziewięć za napastowanie.

Tego wieczoru Herman był zdołowany i głowa wciąż opadała mu na kon­tuar. Whitey wędrował z jednego końca baru w drugi, próbując zorganizo­wać jakiegoś gratisowego drinka. Chłopcy przy kontuarze siedzieli sztywni i spięci , ściskali szklanki , pospiesznie chowali resztę. Usłyszałem, jak Whi­tey mówi do barmana:

- Przechowaj to dla mnie, dobra? - I podaje mu wielki składany nóż. Milczący i posępni siedzieliśmy we fluoryzującym blasku jarzeniówek. 42

Wszyscy bali się Whiteya, wszyscy, tylko nie Roy. Roy ponuro popijał swo­je piwo, a jego oczy promieniowały własną fluorescencją. Długie asyme­tryczne ciało wsparł o kontuar i nie patrzył wcale na Whiteya, lecz na prze­ciwległą ścianę, gdzie rozmieszczono stoliki porozdzielane parawanami. W pewnym momencie powiedział do mnie:

- Nie jest bardziej pijany niż ja. Jest po prostu spragniony. Whitey stał przy środkowej części kontuaru, zaciskał pięści, a z oczu cie­

kły mu łzy. - Jestem do niczego - mówił. - Jestem do niczego. Czy nikt nie rozumie,

że nie wiem, co robię? Chłopcy usiłowali odsunąć się odeń jak najdalej , nie zwracając na siebie

jego uwagi. Metro Slim, okazjonalny partner Mike'a, wszedł do baru i zamówił piwo.

Był wysoki i kościsty, a jego szpetna twarz miała przedziwnie martwy wy­raz, jakby zrobiono ją z drewna. Whitey walnął go w plecy i usłyszałem, że Slim mówi:

- Jak pragnę Boga, Whitey ! Nastąpiła dalsza wymiana myśli, której już nie usłyszałem. Tymczasem

Whitey musiał dostać z powrotem od barmana swój nóż. Stanął za Slimem i nagle wykonał dłonią ruch w stronę jego pleców. Slim z jękiem osunął się na kontuar. Whitey ruszył ku drzwiom, rozejrzał się wkoło. Zamknął nóż i schował go do kieszeni.

- Chodimy - rzekł Roy. Whitey zniknął i bar opustoszał. Został tylko Mike, który podtrzymywał

Slima z jednej strony, i Frankie Dolan podpierający go z drugiej . Dowiedziałem się nazajutrz od Frankiego, że ze Slimem wszystko w po­

rządku. Łapiduch w szpitalu powiedział, że ostrze przeszło tuż obok nerek. - Wielkie bydlę - stwierdził Roy. - Prawdziwego twardziela rozpoznam

na pierwszy rzut oka, ale to łajza, co zabiera z baru dziesiątki i ćwiartki. Byłem na niego przygotowany. Zamierzałem dać mu najpierw kopa w brzuch, a potem złapać flaszkę piwa ze skrzynki na podłodze i walnąć go w banię. Z takim łobuzem trzeba użyć fortelu.

Zaczęliśmy trzymać się z daleka od Angle, który wnet zmienił nazwę na Roxy Grill.

Wpadłem jednego wieczoru do mieszkania przy Henry Street, żeby zoba­czyć się z Jackiem. W drzwiach powitała mnie wysoka rudowłosa dziew­czyna.

43

- Jestem Mary - oświadczyła. - Wejdź. Wyglądało na to, że Jack pojechał w interesach do Waszyngtonu. - Chodź do pokoju. - Odsunęła kotarę z czerwonego pluszu. - W kuchni

gadam tylko z inkasentami i gospodarzem, a mieszkamy tutaj. Rozejrzałem się dokoła. Rupieciarnia zniknęła, pokój przybrał wygląd

chińskiej knajpki . Wypełniały go rozstawione tu i tam czarno-czerwone sto­liki z laki, w oknie zawisła czarna zasłona, na suficie zaś wymalowano kolorowy krąg. Złożony z wielobarwnych kwadracików i trójkącików, przy­wodził na myśl mozaikę.

- To robota Jacka - wyjaśniła Mary. - Żałuj, żeś go przy niej nie widział. Oparł deskę na dwóch drabinach i malował, leżąc na wznak, a farba nie­ustannie kapała mu na twarz. Rajcują go takie fuchy. To koło robi się niesa­mowicie odlotowe, kiedy człowiek jest na haju. Kładziemy się na plecach, gapimy na koło, a ono zaraz zaczyna się kręcić. Im dłużej patrzysz, tym szybciej się obraca.

Krąg miał w sobie koszmarną krwawą wulgarność azteckich mozaik -przypominał serce pulsujące w porannym słońcu - ale także jaskrawe róże i błękity pamiątkowych popielniczek, pocztówek i kalendarzy. Ściany były wymalowane na czarno, a jedną z nich zdobiły wypisane czerwonym lakie­rem chińskie znaki .

- Nie wiemy, co to znaczy - powiedziała. - Koszule po trzydzieści jeden centów - zasugerowałem. Obdarzyła mnie chłodnym, bezmyślnym uśmiechem. Potem zaczęła roz­

prawiać o Jacku. - Jestem szajbnięta na jego punkcie. Jack traktuje złodziejstwo jak każdy

inny zawód. Czasem wraca wieczorem, wręcza mi swoją spluwę i powiada: „Skitraj". Lubi różne domowe zajęcia: malowanie, majsterkowanie.

Mówiąc, chodziła nieustannie po pokoju, przesiadała się z jednego krze­sła na drugie, to zakładała nogę na nogę, to je prostowała i poprawiała haleczkę, jak gdyby zamierzała zapoznać mnie na raty ze swoją anatomią.

Później powiedziała, że jej dni są policzone z powodu pewnej rzadko występującej choroby.

- Odnotowano tylko dwadŻieścia sześć przypadków. Za kilka lat w ogóle nie będę mogła się poruszać. Kapujesz, organizm nie przyswaja wapna, kości powoli się rozpuszczają. W końcu amputują mi nogi , a potem ręce.

Istotnie, miała w sobie coś bezkręgowego, jak głębinowe morskie stwo­rzenie. Jej oczy, zimne i rybie, patrzyły na człowieka przez jakiś kleisty miazmat, który zdawała się z siebie wydzielać. Bez trudu wyobraziłem so-

44

bie te oczy osadzone w bezkształtnej bryle protoplazmy, falującej pod po­wierzchnią morza.

- Benzedryna to dobry kop - oświadczyła. - Trzy papierki albo jakieś dziesięć tabletek. Albo weź dwa papierki benzedryny i dwa nembutale. Wchodzą, gdzie trzeba, i zaczynają ze sobą walczyć. Niekiepski odlot.

Z rękoma w kieszeniach wpłynęło trzech wystylizowanych jak balet mło­dych brooklyńskich oprychów o drewnianych twarzach. Szukali Jacka, któ­ry rąbnął ich na jakimś przekręcie. Tak przynajmniej wyglądał ogólny obraz sytuacji. Przekazywali myśl nie tyle słowami, co znaczącymi ruchami głów, kocim łażeniem z kąta w kąt i opieraniem się o ściany. Na koniec jeden z nich podszedł do drzwi, potrząsnął głową i wszyscy trzej wysypali się rządkiem.

- Chciałbyś się podkręcić? - zapytała Mary. - Mogę tu gdzieś mieć duła. - Zaczęła myszkować po szufladach i popielniczkach. - Nie, chyba nie mam. Może byśmy się machnęli na miasto? Mam kilka niezłych kontaktów, przypuszczalnie są teraz do złapania.

Do pokoju wpadł młody człowiek, dźwigając pod pachą jakiś przedmiot owinięty w szary papier.

- Wywalcie to, jak będziecie wychodzić - powiedział, kładąc pakunek na stole.

Chwiejnie podążył w głąb kuchni, skąd wchodziło się do sypialni. Gdy­śmy znaleźli się na zewnątrz, rozchyliłem papier pakowy i zobaczyłem, że zawiera rozbebeszone w brutalny sposób pudełko na bilon z płatnej toalety.

Na Times Square złapaliśmy taksówkę i prowadzeni przez Mary zaczęli­śmy krążyć po bocznych uliczkach. Od czasu do czasu Mary krzyczała „Stop!", z rozwianymi rudymi włosami wyskakiwała z auta, dopadała ja­kiegoś faceta i wszczynała rozmowę.

- Kontakt tu był mniej więcej dziesięć minut temu - wyjaśniała po powro­cie. - Ten gość ma towar, ale nie chce odpalić.

A później : - Stały kontakt zwinął na dziś żagle. Mieszka w Bronksie. Ale stańmy tu

na minutkę, może znajdę kogoś u Kellogga. I wreszcie: - Wygląda na to, że nikogo nie ma. Trochę za późno, żeby dostać towar.

Kupmy kilka opakowań benzedryny i chodźmy do Ronniego. Mają tam w sza­fie trochę starych numerów. Zamówimy kawę i podkręcimy się benzedryną.

U Ronniego to była knajpka w pobliżu Pięćdziesiątej Drugiej ulicy i Szó­stej Alei, gdzie po pierwszej w nocy klezmerzy przychodzili na pieczone

45

kurczęta i kawę. Usiedliśmy przy stoliku i zamówiliśmy kawę. Mary zręcznie otworzyła opakowanie, wyciągnęła złożony papier i podała mi trzy paski .

- Zrób z tego pigułę i popij kawą. Papier roztaczał przyprawiający o mdłości zapach mentolu. Kilka siedzą­

cych w pobliżu osób pociągnęło nosami i uśmiechnęło się znacząco. Omal nie zadławiłem się zwitkiem papieru, ale w końcu jakoś go przełknąłem. Mary wybrała w szafie grającej kilka starych numerów i wybijała rytm o blat stołu, strojąc miny masturbującego się idioty.

Zacząłem mówić bardzo szybko. Miałem sucho w ustach, a moje plwoci­ny wyglądały jak białe kulki - nazywa się to pluciem bawełną. Potem łazi­liśmy dokoła Times Square. Mary zależało na znalezieniu kogoś, kto ma flet pikolo, mnie natomiast przepełniała bezgraniczna wszechżyczliwość i na­gle doświadczyłem chęci złożenia wizyt ludziom, których nie widziałem od miesięcy, a nawet lat, ludziom, których nie lubiłem i którzy nie lubili mnie. Podjęliśmy kilka nieudanych prób zlokalizowania idealnego gospodarza, który zarazem dysponowałby fletem pikolo. Gdzieś po drodze podłapali­śmy Petera i postanowiliśmy wrócić do mieszkania przy Henry Street, gdzie było przynajmniej radio.

We trójkę spędziliśmy tam trzydzieści następnych godzin. Od czasu do czasu parzyliśmy kawę i połykaliśmy następne porcje benzedryny. Mary opisywała techniki, jakie wykorzystywała do wyciągania forsy od „wuj­ków", będących jej głównym źródłem dochodów.

- Zawsze podbijam wujkowi bębenka. Jeśli w ogóle ma coś w portkach, powiadam: „Och, tylko nie spraw mi bólu". Wujek jest czymś zupełnie innym niż jeleń. Z jeleniem człowiek ma się cały czas na baczności. Nic mu nie daje. Jeleń jest po to, żeby go wykorzystać. Z wujkiem inna sprawa. Dajesz mu to, za co płaci . Kiedy z nim jesteś, dobrze się bawisz i pragniesz, żeby on też miał frajdę. Jeśli naprawdę chcesz faceta poniżyć, zapal papierosa w trakcie sto­sunku - mówiła dalej . - Oczywiście, seksualnie faceci zupełnie mnie nie biorą. Tak naprawdę lecę tylko na dzidzie. Cholemie mnie zagrzewa, jak biorę dumną laleczkę, łamię ją i pokazuję, że jest tylko zwierzęciem. Złamana laleczka nigdy nie jest piękna. Powiedzmy, że to robi za kominek - powie­działa, wskazując radio, które było jedynym źródłem światła w pokoju.

Jej twarz wykrzywił grymas małpiej wściekłości, kiedy mówiła o męż­czyznach, którzy zaczepiają ją na ulicy.

- Skurwiele - warknęła. - Przecież widzą, kiedy kobiety nie interesuje podryw. Był czas, że chodziłam z kastetem w rękawiczce, czekając, aż któ­ryś z tych kmiotów spróbuje się do mnie dobrać.

46

Pewnego dnia Hennan powiedział mi o ki logramie pierwszoklaśnej no­woorleańskiej trawy, którą mógłbym kupić za siedemdziesiąt dolarów. Roz­prowadzanie grasu, tak samo jak hodowla zwierząt futerkowych czy żab, wygląda dobrze na papierze. Siedemdziesiąt pięć centów skręt, siedemdzie­siąt skrętów z uncji - brzmiało to jak prawdziwa forsa. Dałem się przekonać i kupiłem towar.

Stworzyliśmy z Hennanem spółkę, żeby rozprowadzać trawę. Herman namierzył lesbijkę o imieniu Marian, która mieszkała w Village i utrzymy­wała, że jest poetką. Przechowywaliśmy trawę w mieszkaniu Marian, dając jej za to gratis wszystko, co zdołała zużyć, plus pięćdziesiąt procent z obro­tu. Znała kupę trawiarzy. Sprowadziła się do niej inna lesbijka, ilekroć więc odwiedzałem mieszkanie Marian, czułem na sobie przepełnione bezmyślną nienawiścią zimne rybie spojrzenie wielkiej rudowłosej Lizzie.

Kiedyś ruda Lizzie - z twarzą martwo białą i opuchniętą po nembutalo­wym śnie - otworzyła nam drzwi i wcisnęła mi w dłonie paczkę z trawą.

- Bierz to i spieprzaj - powiedziała. - Obaj jesteście cwele. - Była pół­przytomna, a jej głos brzmiał rzeczowo, jak gdyby z pełną powagą komen­towała nasze obyczaje seksualne.

- Podziękuj Marian za wszystko - odparłem. Zatrzasnęła drzw; hałas najwyraźniej wyrwał ją z półuśpienia, bo ponow­

nie je otworzyła i zaczęła się drzeć z histeryczną wściekłością. Słyszeliśmy ją jeszcze na ulicy.

Hennan skontaktował się z innymi trawiarzami , ale wszyscy potrafili się zdobyć tylko na bel.kot. W praktyce rozprowadzanie trawy to upierdliwe zajęcie. Trawa ma dużą objętość. Żeby mieć z niej jakąkolwiek forsę, trzeba dysponować pełną walizką. No więc kiedy gliniarze zaczną wywalać twoje drzwi, jesteś w takiej sytuacji, jakbyś miał na składzie snopek lucerny.

Trawiarze nie przypominają ćpunów. Ćpun wręcza ci forsę, bierze towar i znika. Trawiarze postępują inaczej . Oczekują, że detalista będzie przez pół godziny zabawiał ich rozmową, żeby upchnąć porcję towaru za dwa dolce. Ktoś, kto przechodzi wprost do rzeczy, psuje im całą zabawę. W istocie handlarz nie powinien obnosić się z faktem, że jest handlarzem. Nie, on po prostu obsługuje kilku fajnych gości i kilka lasek, bo ma dojście do towaru. Wszyscy wiedzą, że jest kontaktem, ale nazywanie tego po imieniu uchodzi za niekulturalne. Bóg raczy wiedzieć dlaczego. Dla mnie trawiarze są nie­pojęci.

W „herbacianym" interesie jest wiele tajemnic branżowych, których tra­wiarze strzegą ze sprytem imbecyli. Na przykład: trawa musi zostać poddana

47

obróbce, bo w przeciwnym razie jest zielona i drażni gardło. Ale spytaj trawiarza, na czym polega ta obróbka, a otrzymasz w odpowiedzi kretyń­sko-szczwane spojrzenie i usłyszysz jakieś bezsensowne bałakanie. Może stale palona trawa uszkadza mózg, może trawiarze są po prostu z natury głupi.

Moja trawa była zielona, włożyłem ją więc do sokownika, sokownik z kolei do piekarnika i trzymałem tak długo, aż towar uzyskał właściwy zielono­brązowy kolor. Na tym właśnie polega obróbka trawy, a przynajmniej jeden z jej sposobów.

Trawiarze są towarzyscy, wrażliwi i paranoidalni. Jesli zyskasz opinię ponuraka czy nudziarza, nie możesz z nimi handlować. Rychło doszedłem do wniosku, że nie znajdę z tymi modelami wspólnego języka; byłem rad, gdy znalazłem kogoś, kto przyjął ode mnie trawę po cenie kosztów włas­nych. Postanowiłem wówczas nigdy więcej nie rozprowadzać maryśki.

W 1937 trawę podciągnięto pod ustawę Harrisona o narkotykach. Odnoś­ne organa utrzymują, że jest narkotykiem powodującym uzależnienie, szko­dliwym dla ciała i umysłu oraz skłaniającym do przestępstw ludzi, którzy go używają. A oto fakty:

Trawa z całą pewnością nie powoduje uzależnienia. Możesz palić trawę przez lata i nie doświadczysz żadnego dyskomfortu, jeśli dostawy nagle się urwą. Widywałem trawiarzy w ciupie i żaden nie zdradzał oznak głodu. Paliłem z przerwami trawę przez piętnaście lat i nigdy mi jej nie brakowało, gdy wyprztykałem się z zapasów. Trawa uzależnia w znacznie mniejszym stopniu niż tytoń. Trawa nie szkodzi zdrowiu. Zdaniem wielu palaczy, po­budza apetyt i działa tonizująco na organizm. Nie znam żadnego innego czynnika, który pobudzałby apetyt równie mocno. Po wypaleniu skręta mogę delektować się kieliszkiem kalifornijskiej sherry, a potem posiłkiem w re­stauracji .

Kiedyś, paląc gras, wyszedłem z opiatowego ciągu. Drugiego dnia bez opiatów usiadłem do stołu i wrąbałem cały posiłek. Zazwyczaj po wyjściu z ciągu nie mogę jeść przez osiem dni .

Trawa nie skłania nikogo do popełniania przestępstw. Nigdy nie widzia­łem, by ktoś zrobił się wredny pod wpływem·trawy. Trawiarze są towarzy­scy, i to aż nadto towarzyscy, jak na mój gust. Nie rozumiem, dlaczego ludzie, którzy twierdzą, że trawa powoduje wzrost przestępczości, nie są na tyle konsekwentni, by domagać się zakazu spożywania alkoholu. Każdego dnia pijani popełniają przestępstwa, których by nigdy nie popełnili na trzeź­wo.

48

Wiele się mówi o działaniu trawy w charakterze afrodyzjaku. Z jakiegoś powodu naukowcy nie są skłonni przyznać, że w ogóle istnieje coś takiego jak afrodyzjak, większość zatem farmakologów utrzymuje, że „nie ma do­wodów potwierdzających popularny pogląd o podniecającym działaniu marihuany". Z całą pewnością mogę oświadczyć, że trawa jest afrodyzja­kiem i że seks, uprawiany po jej użyciu, sprawia znacznie większą przyjem­ność. Każdy, kto palił dobrą trawę, potwierdzi to spostrzeżenie.

Słyszy się, że palenie trawy doprowadza ludzi do szaleństwa. W rzeczy samej , istnieje pewna forma szaleństwa, powodowana nadużywaniem trawy. Trawa, dostępna w Stanach, nie jest najwyraźniej dość mocna, by jej pala­czom mogła odbić szajba, i przypadki marihuanowej psychozy są w naszym kraju rzadkie. Na Bliskim Wschodzie natomiast zdarzają się nader często. Psychoza ta - porównywalna z delirium tremens - ustępuje dość szybko po odstawieniu trawy. Ktoś, kto pali kilka skrętów dziennie, ma takie same szan­se na obłęd, jak na delirkę gość wypijający przed obiadem kilka koktajli.

Jedno o trawie trzeba powiedzieć. Człowiek znajdujący się pod jej wpły­wem jest całkowicie niezdolny do prowadzenia samochodu. Trawa zakłóca poczucie czasu i w konsekwencji również orientację przestrzenną. Kiedyś w Nowym Orleanie musiałem zjechać do krawężnika i odczekać, aż minie działanie trawy. Nie umiałem oceniać odległości, nie wiedziałem, kiedy skręcać czy naciskać hamulec przed skrzyżowaniem.

Strzelałem teraz codziennie. Herman przeprowadził się do mnie na Henry Street, bo nie miał kto płacić za mieszkanie, które dzielił dotąd z Jackiem i Mary. Jack wpadł na włamaniu i siedział w więzieniu powiatu Bronx, oczekując na proces, a Mary pojechała z „wujkiem" na Florydę. Hermano­wi nawet nie przychodziło do głowy, żeby płacić czynsz. Całe życie prze­mieszkiwał u innych.

Roy zafundował sobie dłuższy urlop. Zlokalizował w Brooklynie lekarza, który był durniem, jeśli idzie o przepisywanie. Ten łapiduch dawał trzy recepty dziennie i to po trzydzieści tabletek sztuka! Od czasu do czasu za­czynał się wahać, ale widok forsy zawsze go uspokajał.

Jest kilka odmian zapisujących łapiduchów. Jedni zapisują tylko wtedy, gdy są przekonani, że jesteś narkomanem, inni - gdy mają pewność, że nie jesteś. Większość narkomanów sprzedaje historyjkę starą jak świat: kamie­nie żółciowe albo nerkowe, i często bywa tak, że kiedy tylko o tym wspo­mnisz, łapiduch pokazuje ci drzwi. Osiągałem lepsze rezultaty z nerwobóla­mi twarzy, gdy już poczytałem sobie o objawach i nauczyłem się ich na 4 - ćpun 49

pamięć. Roy miał na brzuchu pooperacyjną bliznę i używał jej do uwiary­godnienia swojego skeczu o kamieniach żółciowych.

Przypominam sobie pewnego lekarza starej daty, który mieszkał w wikto­riańskim budynku z piaskowca. Trzeba mu było tylko zaprezentować dżen­telmeńską fasadę. Jeśli już dotarłeś do jego gabinetu - byłeś wygrany, ale dawał jedynie trzy recepty. Inny lekarz był zawsze pijany i musiałeś dopaść go we właściwym momencie. Często wypisywał receptę niewłaściwie i trzeba ją było przynosić do poprawienia. A wtedy - w połowie przypadków -oświadczał, że jest sfałszowana, i darł ją na kawałki. Inny jeszcze lekarz był sklerotykiem i pomagało mu się wypisywać receptę. Zapominał, co robi , odkładał pióro i pogrążał się w rozwlekłych wspominkach o pacjentach z wyższych sfer, jakich miewał w czasach minionych. Szczególnie lubił rozprawiać o niejakim generale Gore, który rzekł doń pewnego razu: „By­łem raz w Klinice Braci Mayo, ale pan, panie doktorze, wie więcej niż tamci wszyscy zebrani do kupy".

Nie było sposobu, żeby mu przerwać, i zrozpaczony narkoman musiał słuchać cierpliwie. Często w ostatniej chwili wpadała żona lekarza, rwała receptę albo nie chciała jej potwierdzić, gdy dzwonili z apteki.

Ogólnie biorąc, starzy lekarze są bardziej skłonni do wypisywania recept niż młodzi . Przez jakiś czas doktorzy z przedmieść byli dobrym łowiskiem, ale narkomani szybko ich zniechęcili. Niejednokrotnie lekarz wściekał się na samą wzmiankę o narkotykach i groził wezwaniem policji.

Lekarze są tak przeczuleni na punkcie swej pozycji, że z reguły podejście rzeczowe jest najgorszym z możliwych. Nie wierzą twej historyjce, chcą jed­nak ją usłyszeć. Przypomina to jakiś orientalny rytuał ratowania twarzy. Je­den człowiek odgrywa szlachetnego lekarza, który nawet za tysiąc dolarów nie wypisze nieetycznej recepty, drugi ze wszystkich sił stara się zagrać przy­zwoitego pacjenta. Jeśli powiesz: „Niech pan posłucha, doktorze, potrzebuję recepty na MS i zapłacę za to podwójnie", łapiduch się wścieknie i wywali cię z gabinetu. Jeżeli nie umiesz podejść lekarza, nic nie osiągniesz.

Roy to był taki przymuł, że musieliśmy z Hermanem strzelać więcej , ni­żeśmy potrzebowali, by dotrzymać mu kroku i wyjść na swoje. Zacząłem dawać sobie w kanał, żeby przyoszczędzić towar, a ponadto kop był lepszy. Mieliśmy problemy z realizacją recept. Większość aptek realizowała recep­ty na morfinę tylko raz albo dwa razy, wiele nie robiło tego w ogóle. Była jedna apteka, która zawsze realizowała wszystkie nasze recepty, więc cho­dziliśmy do niej , choć Roy mówił, że powinniśmy je rozsiewać, tak by inspektorzy nie mogli ich łatwo wyłuskiwać. Ale łażenie od apteki do apteki

50

było zbyt kłopotliwe, więc zazwyczaj kończyło się na tym, że nosiliśmy recepty w to samo miejsce. Nauczyłem się chować swój towar - kitrać, jak mawia się w środowisku - by Roy i Hennan nie mogli mi podbierać. Pod­bieranie towaru schowanego przez innego ćpuna nazywane jest „zabawą w skitranego". Trudno się ustrzec przed kradzieżą tego typu, bo ćpuny wie­dzą, gdzie szukać skitranego towaru. Niektórzy noszą go ze sobą, ale wów­czas w przypadku rewizji ryzykują oskarżenie o posiadanie narkotyków.

Gdy zacząłem brać codziennie, a często kilka razy w ciągu dnia, skończy­łem z piciem i wieczornymi wyjściami . Kiedy używasz opiatów, nie pijesz. Prawdopodobnie ciało, które ma w komórkach odpowiednią ilość morfiny, nie może przyswajać alkoholu. Gorzałka pozostaje w żołądku, stopniowo narastają mdłości , złe samopoczucie i zawroty głowy; i wcale cię to nie podkręca. Narkotyki mogłyby być stuprocentowo pewną kuracją dla alko­holików. Przestałem się również kąpać. Gdy używasz opiatów, zetknięcie skóry z wodą jest nieprzyjemne i ćpuny kąpią się niechętnie.

Wiele bzdur napisano o przemianach, jakim ulegają ludzie wpadający w nałóg. Narkoman patrzy w lustro i nagle się nie poznaje. Prawdziwe zmiany trudno określić i w lustrze ich na pewno nie widać. Jest tak, że narkoman nie może dostrzec niczego, co wiąże się z postępem nałogu. Zasadniczo nie zdaje sobie nawet sprawy, że w ogóle wpada w nałóg. Powiada, że nałóg wcale nie jest koniecznością, jeśli przestrzega się kilku zasad, jak na przy­kład branie co drugi dzień. W rzeczy samej nie przestrzega tych zasad, ale każdy strzał ekstra traktuje jako wyjątek. Rozmawiałem z wieloma narko­manami i wszyscy mi mówili, że byli zaskoczeni , gdy się przekonali, że są w swym pierwszym ciągu. Wielu z nich przypisywało objawy jakimś in­nym przyczynom.

Gdy nałóg krzepnie, inne sprawy przestają dla narkomanów być ważne. Życie ogniskuje się na opiatach, jednym kopie i oczekiwaniu na następny, na skitranym towarze, recepcie, szpilkach i pompkach. Często sam narko­man uważa, że prowadzi nonnalny żywot, w którym opiaty są zjawiskiem incydentalnym. Nie zdaje sobie sprawy, że odwala tylko rytuał działań po­zaopiatowych. I nie poj mie, póki nie wyczerpią się jego zapasy, czym jest dlań narkotyk.

„Panie Lee, po co są panu potrzebne narkotyki?" - to pytanie zadawali mi często głupi psychiatrzy. Odpowiedź brzmi : „Potrzebuję opiatów, żeby rano wstać z łóżka, ogolić się, zjeść śniadanie. Potrzebuję ich, żeby żyć".

Oczywiście, ćpuny z reguły nie umierają po odstawieniu narkotyków. Ale w bardzo dosłownym sensie odstawienie opiatów oznacza śmierć uzależnionych

5 1

od nich komórek i konieczność zastąpienia ich komórkami, które opiatów nie będą potrzebowały.

Roy i jego kobieta przeprowadzili się do mojej czynszówki . Codziennie po śniadaniu spotykaliśmy się w moim mieszkaniu i ustalaliśmy bieżący plan opiatowy. Jeden z nas musiał wystartować do konowała. Roy zawsze próbował zwalić to na kogo innego.

- Tym razem nie mogę iść sam. Ostatnio się z nim pożarłem. Ale powiem ci, co masz zasunąć.

Albo usiłował urobić Hermana czy mnie, żebyśmy spróbowali nowego łapiducha.

- Sprawa jak w banku. Nie pozwól mu powiedzieć „nie", to zapisze na pewno. Sam nie mogę iść.

Miałem telefonicznie na karku jednego z tych pewniaków. Powiedziałem o tym Royowi, a on rzeki:

- Och, myślę, że gość jest wkurzony. Ktoś mu parę dni temu skręcił torbę. Po tym wypadku trzymałem się od nieznajomych łapiduchów na dystans,

lecz nasz chłopak z Brooklynu zaczynał się narowić.

Wszystkie łapiduchy zwijają żagle wcześniej czy póiniej . Pewnego dnia, gdy Roy przyszedł po receptę, lekarz oznajmił mu:

- To definitywnie ostatnia i lepiej trzymajcie się, chłopaki , z daleka. Wczo­raj przyszedł do mnie inspektor. Ma wszystkie recepty, jakie wam wypisa­łem. Powiedział, że stracę licencję, jeśli dam jeszcze jedną, więc na tej napiszę wsteczną datę. Powiedz aptekarzowi, że wczoraj byleś zbyt chory, by ją zrealizować. Wy, chłopcy, macie na tych receptach fałszywe adresy. Jest to pogwałcenie ustawy 334 o zdrowiu publicznym i nie mówcie, że was nie ostrzegłem. Ale, na rany boskie, kryjcie mnie, gdyby was przesłuchiwa­li. To może przekreślić całą moją karierę zawodową. Wiecie, że zawsze bylem z wami w porządku, Chciałem już dać sobie spokój parę miesięcy temu, lecz po prostu nie moglem zostawić was na lodzie. Dajcie mi więc szansę.

Roy wrócił następnego dnia. Był tam szwagier lekarza, by strzec honoru rodziny. Złapał Roya za kołnierz i pasek i wywalił z domu.

- Jak zobaczę następnym razem, że zawracasz głowę panu doktorowi -oznajmił - nie będziesz w stanie wyjść stąd o własnych siłach.

Dziesięć minut póiniej przybył Herman. Szwagier już mu dawał taką samą odprawę, gdy Herman wydobył spod płaszcza jedwabną suknię - ktoś, jak sobie przypominam, odpalił nam naręcze trefnych sukienek w zamian

52

za trzy grany morfiny - i zwracając się do połowicy lekarza, która zeszła ze schodów, żeby zobaczyć, co to za zamieszanie, powiedział:

- Sądziłem, że może się pani spodoba ta sukienka. I tak zyskał szansę pogadania z doktorem, który wypisał jeszcze jedną,

ostatnią receptę. Jej zrealizowanie zajęło trzy godziny. Nao:;za stała apteka została ostrzeżona przez inspektora i nie realizowała już żadnych recept.

- Nie przychodźcie tu, chłopcy - powiedział aptekarz. - Myślę, że in­spektor ma nakazy na was wszystkich.

Nasz łapiduch zwinął żagle. Rozdzieliliśmy się, żeby przeczesać miasto. Oblecieliśmy Brooklyn, Bronx, Queens, Jersey City, Newark. Nie załapali­śmy się nawet na pantopon. Wyglądało to tak, jakby wszyscy lekarze spo­dziewali się nas i tylko czekali, by powiedzieć: „Kategorycznie odmawiam". Wyglądało to tak, jakby każdy lekarz w granicach Nowego Jorku przysiągł sobie nagle, że nie wypisze ani jednej więcej recepty na narkotyki. Opiaty nam się skończyły. Było jasne, że zesztywniejemy w przeciągu paru godzin . Roy postanowił skapitulować i iść na Wyspę Rikera na „kurację trzydzie­stodniową". Nie była to kuracja stopniowa. Nie dawali żadnych opiatów, nawet tabletki nasennej . Ofiarowywali narkomanowi tylko trzydziestodnio­we zapudłowanie, nic więcej. Wszystkie miejsca były bez przerwy zajęte.

Herman został złapany w Bronksie, gdy szukał łapiducha. Żadnych kon­kretnych zarzutów, po prostu nie podobał się z wyglądu dwóm detektywom. Kiedy go przywieźli do centrum, zorientowali się, że wydział narkotyków ma na niego nakaz wydany przez inspektora stanowego. Zarzut brzmiał: kupno narkotyków na receptę z fałszywym adresem. Zadzwonił do mnie jakiś obstawiający suki adwokat i spytał, czybym nie wyłożył gotówki na kaucję za Hermana. Zamiast tego wysłałem dwa dolary na fajki. Skoro facet ma siedzieć, to równie dobrze może zacząć odsiadkę od razu.

W tym momencie byłem już kompletnie wypłukany z opiatów i po dwa razy wygotowałem moje ostatnie tampony. Opiaty gotuje się na łyżeczce i wciąga do pompki przez mały wacik, żeby nic się nie zmarnowało. Nieco roztworu zostaje w wacie i narkomani zachowują te tamponiki jako żelazną rezerwę.

Wciskając historyjkę o migrenowych bólach głowy, wycyganiłem od sta­rego lekarza receptę na kodeinę. Kodeina jest lepsza niż nic, a pięć granów podskórnie chroni cię przed ssawą. Dożylne wstrzyknięcie kodeiny jest nie­bezpieczne, choć nie wiem dlaczego.

Przypominam sobie pewien wieczór, kiedyśmy z Hermanem nie mieli dosłownie nic prócz siarczanu kodeiny. Herman ugotował go pierwszy

5 3

i strzelił dożylnie jeden gran. Z miejsca poczerwieniał, a potem okropnie zbladł. Ciężko opadł na łóżko.

- Mój Boże ! - jęknął. - O co biega? - zapytałem. - Jest zupełnie w porządku. Odpowiedział mi kwaśnym spojrzeniem. - W porządku, tak? No to strzel sobie trochę. Ugotowałem gran i przysposobiłem sprzęt do strzału. Herman obserwo­

wał mnie badawczo. Wciąż siedział na łóżku. Ledwie wyjąłem igłę z ramie­nia, a poczułem intensywne i zdecydowanie nieprzyjemne uczucie mrowie­nia, całkowicie odmienne od owego dreszczyku, jaki daje dobry strzał morfiny. Czułem, że puchnie mi twarz. Usiadłem na łóżku obok Hermana. Moje palce rozdęły się do podwójnego rozmiaru.

- No i co? - spytał Herman. - W porządku? - Nie - odparłem. Wargi miałem odrętwiałe, jakby ktoś rąbnął mnie w zęby. Potwornie bola­

ła mnie głowa. Zacząłem chodzić po pokoju, miałem bowiem niejasne prze­świadczenie, że jeśli pobudzę krążenie, krew wydali kodeinę.

Po godzinie poczułem się odrobinę lepiej i poszedłem do łóżka. Herman opowiedział o swoim kumplu, który po kodeinowym strzale zsiniał i straci ł przytomność.

- Wsadziłem go pod zimny prysznic i doszedł do siebie. - Czemuś o tym nie mówił wcześniej? - zapytałem gniewnie. Z niewiadomych powodów Herman się nagle zirytował. W ogóle źródła

jego złości bywały niezgłębione. - Cóż - zaczął - używając opiatów, musisz czasem zakładać, że podejmu­

jesz ryzyko. A poza tym fakt, że jedna osoba reaguje w taki, a nie inny sposób, wcale nie oznacza, że ktoś drugi będzie reagować tak samo. Byłeś tak pewny siebie, że nie chciałem ci psuć nastroju jakimiś opowieściami.

Gdy więc dowiedziałem się pewnego dnia, że Herman został aresztowa­ny, wykombinowałem sobie, że ja będę następny, ale byłem już na głodzie i nie miałem dość energii, by opuścić miasto.

Zostałem aresztowany w moim mieszkaniu przez dwóch detektywów i agen­ta federalnego. Inspektor stanowy wydał nakaz oskarżający mnie o pogwałce­nie ustawy 334 o zdrowiu publicznym, gdyż zrealizowałem receptę wystawio­ną na fałszywe nazwisko. Detektywi tworzyli zespół „brat łata i twardziel".

- Od jak dawna używasz opiatów, Bill? - pytał brat łata. - Wiesz, że na recepcie powinno być prawdziwe nazwisko?

54

Wówczas twardziel wtrącał: - No już, gadaj , nie masz do czynienia z harcerzykami ! Nie byli jednak zbyt zainteresowani sprawą i nie musiałem składać zeznań.

W drodze do śródmieścia federalny zadał mi kilka pytań i wypełnił formularz do swoich akt. Zabrano mnie do Tombs, gdzie zdjęto mi odciski palców i ob­cykano facjatę. Kiedy czekałem na spotkanie z sędzią, brat łata poczęstował mnie papierosem i zaczął się rozwodzić, jak przegraną sprawą są opiaty.

- Oszukujesz się, nawet jes1i wytrzymasz z tym trzydzieści lat. Weź na przykład zboczeńców seksualnych. - Jego oczy zalśniły. - Lekarze mówią, że oni nic nie mogą na to poradzić.

Sędzia ustalił kaucję na tysiąc. Zostałem przewieziony na powrót do Tombs, gdzie kazano mi wyskoczyć z ciuchów i wejść pod prysznic. Apatyczny strażnik szperał w moim ubraniu. Znów się ubrałem, wjechałem windą na górę, gdzie wyznaczono mi celę. O czwartej po południu wszystkich nas zamknięto w celach. Drzwi zamykały się automatycznie za pociśnięciem przycisku-matki i przez cały blok poniósł się echem potężny trzask.

Zanikały ostatnie efekty kodeiny. Zaczęło mi ciec z oczu i nosa, pot prze­siąkał przez ubranie. Uderzyły we mnie fale gorąca i zimna, jakby tuż przede mną na zmianę otwierano i zamykano drzwiczki pieca. Ległem na pryczy, zbyt slaby, żeby się ruszyć. Ból i skurcze nóg sprawiały, że każda pozycja była nieznośna, przewracałem się z boku na bok, coraz bardziej zaplątany w przepoconą odzież.

Ja.kiś Murzyn śpiewał: „Wstań, wstań, kobieto, podnieś ten leniwy zad". Glosy przybliżały się i oddalały. „Czterdzieści lat! Człowieku, nie odpękam czterdziestu lat".

O północy moja staruszka zapłaciła kaucję i przywitała mnie u drzwi nem­butalem. Trochę pomógł.

Nazajutrz czułem się jeszcze gorzej i nie moglem wstać z łóżka. Przeleża­łem cały dzień, od czasu do czasu biorąc nembutal.

Wieczorem wziąłem ze sobą trochę benzedryny i poszedłem do baru, gdzie siadłem obok szafy grającej . Muzyka bardzo pomaga, gdy jesteś na głodzie. Kiedyś, w Teksasie, odstawiłem opiaty na trawie, środkach uśmierzających i kilku płytach Louisa Annstronga.

Niemal gorsza od ssawy jest towarzysząca jej depresja. Pewnego popołu­dnia, zamknąwszy oczy, zobaczyłem Nowy Jork w ruinach. Wielkie stono­gi wpełzały do barów, kafeterii, aptek przy Czterdziestej Pierwszej ulicy i wypełzały z nich. Zielsko przerastało płyty chodników i pieniło się w dziu­rach. W polu widzenia nie było nikogo.

55

Po pięciu dniach zacząłem się czuć odrobinę lepiej. Po ośmiu dostałem „szamki" i nabrałem niesamowitego apetytu na bezy i makaroniki . Po dzie­sięciu dniach głód minął. Moja sprawa została odroczona.

Roy wrócił ze swojej trzydziestodniowej kuracji na Wyspie Rikera i po­znał mnie z handlarzem, który na Sto Trzeciej i Broadwayu rozprowadzał meksykańską herę. Podczas pierwszego okresu wojny import H został prak­tycznie ucięty i jedynym dostępnym opiatem była M na recepty. Kanały komunikacji zostały jednak zreformowane i heroina poczęła napływać z Mek­syku, gdzie uprawą maku zajmowali się Chińczycy. Meksykańska H była brązowego koloru, zawierała bowiem sporo surowego opium.

Sto Trzecia w tym miejscu wyglądem przypomina jakąkolwiek inną prze­cznicę Broadwayu. Kafeteria, kino, sklepy. Na środku Broadwayu jest wy­sepka z trawnikami i ławkami rozstawionymi w regularnych odstępach. To terytorium opiatów. Towar nawiedza kafeterię, przemierza przecznicę w obie strony, czasem przełazi pół Broadwayu, by spocząć na którejś z ławek wy­sepki . Duch w biały dzień na ludnej ulicy.

Zawsze możesz znaleźć paru ćpunów w kafeterii albo obok niej , jak stoją w płaszczach z podniesionymi kołnierzami, plują na chodnik i w oczekiwa­niu na kontakt omiatają wzrokiem ulicę. Latem siadują na ławkach wysep­ki, przykurczeni w swych czarnych ubraniach jak stado sępów.

Handlarz miał oblicze zasuszonego młodzieńca. Liczył sobie pięćdziesiąt pięć lat, ale nie wyglądał na więcej niż trzydzieści. Był niskim człowieczkiem o chudej irlandzkiej twarzy. Gdy się już zjawiał - a był kompletnie niepunktu­alny, jak wielu ćpunów z dużym stażem - zasiadał w kafeterii przy stoliku. Tam dawało mu się pieniądze, a dostarczał towar trzy minuty póiniej za ro­giem. Nigdy nie nosił towaru przy sobie, ale kitrał gdzieś w pobliżu.

Ten człowiek był znany jako Irlandczyk. Pracował niegdyś dla Dutcha Schułtza, ale wielcy gangsterzy nie chcą trzymać ćpuna na etacie, sądzi się bowiem, że jest niepewny. Więc Irlandczyka wykopsali . Teraz od czasu do czasu handlował, a kiedy nie mógł nawiązać kontaktu z hurtownikiem, ob­rabiał denatów. Pewnej nocy Irlandczyka przyskrzynili w kolejce za napa­stowanie. Powiesił się w Tombs.

Rozprowadzanie było rodzajem służby publicznej, która przechodziła z jed­nego członka grupy na drugiego, a przeciętny okres sprawowania urzędu wynosił trzy miesiące. Wszyscy się zgadzali, że to niewdzięczna robota. Jak to określił George Grek: „Kończysz spłukany i w kiciu. Wszyscy nazywają cię gównozjadem, jeśli nie dajesz na kredyt; jeśli dajesz, wykorzystują cię".

56

George nie potrafił spławić człowieka, który przychodził doń na głodzie. Ludzie wykorzystywali więc jego dobroć, brali na kredyt, a z forsą lecieli do innego handlarza. George odsiedział trzy lata, kiedy zaś wyszedł, sta­nowczo odmówił rozprowadzania.

Szpanujące ćpuny jazzowe nigdy się nie pokazywały na Sto Trzeciej uli­cy. Chłopcy ze Sto Trzeciej to byli wyłącznie weterani - wychudłe, ziemiste twarze, smętnie skrzywione usta, wystylizowana gestykulacja dłoni o sztyw­nych palcach. (Jest taki gest, który zdradza ćpuna równie pewnie jak zwiot­czały nadgarstek zdradza pedała: przedramię kołysze się z łokcia, a wnętrze dłoni o usztywnionych palcach zwrócone jest do przodu). Byli różnych na­rodowości i reprezentowali rozmaite typy fizyczne, ale coś w nich było podobnego. Leciało od nich opiatami . Był więc Irlandczyk, George Grek, Pantoponowa Róża, Louie Pokojowiec, Eric Pedryl, Chart, Żeglarz, Joe Meksykaniec. Kilku z nich już nie żyje, inni siedzą.

Na Sto Trzeciej i Broadwayu nie ma już ćpunów czekających na kontakt. Kontakt pojawia się gdzieś indziej , ale atmosfera opiatów pozostała. Ogar­nia cię już na rogu, otacza, gdy przemierzasz przecznicę, a kiedy się odda­lasz, zostaje z tyłu jak zniechęcony żebrak.

Joe Meksykaniec miał chudą twarz o długim, ostrym, marszczącym się nosie i wykrzywionych w podkowę bezzębnych ustach. Twarz Joego była pobrużdżona i zeszmatławiona, ale nie stara. Różności się działy z twarzą Joego, lecz jego to nie ruszało. Miał jasne i młode oczy. Była w nim łagod­ność powszechna dla wielu ćpunów weteranów. Mogłeś Joego wypatrzyć o kilka przecznic. W anonimowym miejskim tłumie był punktem jasnym i wyraźnym jak ktoś, kogo obseiwuje się przez lornetkę. Był łgarzem i jak większość łgarzy między jedną opowieścią a drugą zmieniał jej czas i prota­gonistów. Raz opowiadał historię o jakimś swoim kumplu, innym znów razem bohaterem tej samej anegdoty czynił siebie. Siadywał w kafeterii nad kawą i ciastkiem, opowiadając bez ładu i składu o swych przygodach.

- Wiedzieliśmy, że Chińczyk ma skitrany towar, i próbowaliśmy wszyst­kimi sposobami go skłonić, żeby nam powiedział, gdzie. Przywiązaliśmy go do krzesła. Zapalałem zapałki - wykonał gest zapalania zapałki - i przy­tykałem mu do stóp. Nic nie chciał powiedzieć. Żal mi było tego człowie­ka. Potem oberwał od mojego wspólnika w twarz spluwą. Zalał się krwią. - Przytknął dłonie do twarzy, a potem opuścił je, żeby unaocznić nam upływ krwi. - Kiedy to zobaczyłem, zrobiło mi się słabo, więc powia­dam: „Zbierajmy się stąd i dajmy temu facetowi spokój . Nic nam nie powie".

57

Louie był złodziejem sklepowym, który nigdy nie miał wiele ikry, ale teraz stracił ją do reszty. Nosił długie, niechlujne, czarne jesionki , co upodob­niało go łudząco do przyczajonego sępa. Miał na sobie wypisane „złodziej i ćpun". Louiemu nie było lekko. Słyszałem, że kiedyś kablował, ale w mo­mencie gdy go poznałem, uważano, że zasadniczo jest w porządku. George Grek nie lubił Louiego.

- To zwykła łajza - powiedział. - Nigdy go nie zapraszaj do domu, bo cię wykorzysta. Narąbie się w obecności całej twojej rodziny. Nie ma żadnej klasy.

George Grek był uznanym arbitrem całej kompanii . To on decydował, kto ma rację, a kto jej nie ma. George szczycił się swoją prawością.

- Nigdy nikogo nie uderzyłem - mawiał. George wpadał trzy razy. Kolejna wpadka oznaczała dożywocie za recy­

dywę. Jego życie sprowadzało się do konieczności unikania jakichkolwiek poważniejszych afer. Nie handlował, nie kradł; pracował okresowo w stoczni. Osaczony ze wszystkich stron, miał przed sobą tylko jeden kierunek: w dół. Gdy nie mógł załapać się na opiaty - a bywało tak w połowie przypadków -pił i brał nembutal.

Miał dwóch dorastających synów, którzy sprawiali mu masę kłopotów. W okresach niedostatku George był prawie do niczego i nie miał żadnych szans z tymi gnojami. Jego twarz nosiła ślady niezmiennie przegranych bójek. Ostatnim razem, kiedy byłem w Nowym Jorku, nie mogłem odnaleźć George'a. Chłopcy ze Sto Trzeciej rozeszli się po świecie i nikt, kogo pyta­łem, nie miał pojęcia, co się stało z George' em Grekiem.

Fritz Cieć, blady chudzielec, sprawiał wrażenie kaleki. Był na warunko­wym po pięciu latach odsiadki . Kupował dla kabla. Kabel był napalony, żeby kogoś wystawić, a agent z wydziału narkotyków - żeby aresztować. Do spółki zrobili z Fritza wielkiego hurtownika i aresztując go, unicestwili siatkę. Fritz był rad, że zwrócił na siebie tyle uwagi, i z satysfakcją rozpra­wiał o swej „dysze" w Lexington.

Pedryl był błyskotliwym artystą od robienia denatów. Jego trafienia prze­szły do legendy. Był zawsze tym, który pierwszy dociera do kirusa, a nie tym, który znajduje go z wywróconymi na nice ·kieszeniami . Uśpiony kirus przyciąga całą hierarchię ścierwojadów. Najpierw, wiedzeni jakimś specjal­nym radarem, przybywają spece z czołówki, tacy jak Pedryl. Interesują się tylko gotówką, dobrą biżuterią i zegarkami. Potem zjawiają się żuliki, które biorą wszystko - kapelusz, buty, pasek. Wreszcie nieudolni, a bezczelni złodzieje, którzy będą próbować ściągnąć płaszcz i marynarkę.

58

Na dobrym ochlapusie Pedryl był zawsze pierwszy. Kiedyś na stacji przy Sto Trzeciej ulicy trafił tysiąc dolców. Często jego trafienia szły w setki . Gdy pijak się budził, Pedryl zaczynał się krygować i macać udo frajera, jakby jego intencje były natury seksualnej. Stąd wzięła się jego ksywka.

Zawsze dobrze się ubierał, zazwyczaj w sportowe tweedowe płaszcze i garnitury z szarej flaneli. Europejskie ujmujące maniery i lekki akcent skandynawski dopełniały ogólnego obrazu. Nikt nie mógł mniej niż on wy­glądać na speca od denatów. Zawsze pracował sam. Dopisywało mu szczę­ście i był zdecydowany nie wpaść. Czasami kontakt z farciarzem może skończyć czyjąś złą passę, lecz na ogól jest wręcz odmiennie. Ćpuny to kompania zawistna. Sto Trzecia ulica zazdrościła Pedrylowi jego trafień. Ale każdy musiał przyznać, że jest facetem w porządku i zawsze odpali niedużą działkę.

Kapsułki hery stały po trzy dolary za sztukę, a potrzebowałem przynajmniej trzech, żeby przeżyć dzień. Więc zacząłem z Royem obrabiać pijaków.

Jeździliśmy kolejką, wyglądając przez okna wagonu - jeden z jednej, drugi z drugiej strony - aż wypatrzyliśmy kimającego na ławce ochlaptusa. Wysiadaliśmy, stawałem przed ławką z rozłożoną gazetą i kryłem Roya, który myszkował po kieszeniach pijaka. Roy szeptem udzielał mi instrukcji - „trochę w lewo, za daleko, ciut do tyłu, dobrze, tak trzymaj" - a ja przesu­wałem się, żeby zapewnić mu osłonę. Często przybywaliśmy za późno i ki­rus leżał już z wywróconymi kieszeniami.

Pracowaliśmy również w wagonach. Siadałem obok pijaczka i rozkłada­łem gazetę. Roy sięgał za moimi plecami i gmerał w kieszeniach denata. Gdyby pijak się obudził, zobaczyłby, że obie moje dłonie są zajęte gazetą. Średnio trafialiśmy dziesięć dolarów w ciągu nocy.

A przeciętna noc wyglądała mniej więcej tak: zaczęliśmy robotę około jedenastej wieczorem, wsiadając przy Times Square na linię IRT w kierun­ku przedmieść. Przy Sto Czterdziestej Dziewiątej ulicy wyczaiłem denata i wysiedliśmy. Sto Czterdziesta Dziewiąta to wielopoziomowa stacja, nie­bezpieczna dla ludzi z naszej branży, ma bowiem mnóstwo zakamarków, gdzie mogą się skryć gliniarze, i w żaden sposób nie da się tu zapewnić osłony ze wszystkich stron. Z niższych poziomów można się wydostać tyl­ko ruchomymi schodami.

Zbliżaliśmy się do denata obojętnie, jakbyśmy go wcale nie dostrzegali. Był w średnim wieku; wsparty o ścianę, dyszał donośnie. Roy przysiadł się do niego, ja zaś stanąłem przed nimi i rozłożyłem gazetę.

59

- Trochę w prawo - powiedział Roy - za daleko, ździebko do tylu, tak, teraz dobrze.

Nagłe pochrapywanie ustało. Pomyślałem o scenach z filmów, gdy pod­czas operacji urywa się oddech pacjenta. Wyczułem, że za moimi plecami Roy nieruchomieje. Pijak coś wymamrotał i zmienił pozycję. Oddech z wolna począł wracać. Roy wstał.

- Załatwione - rzucił i szybko przeszedł na drugi koniec peronu. Wycią­gnął z kieszeni garść zgniecionych banknotów i przeliczył je - było osiem dolarów. Wręczył mi cztery. - Miał je w spodniach. Nie mogłem znaleźć portfela. Przez chwilę myślałem, że będziemy go mieli na karku.

Ruszyliśmy na powrót w stronę śródmieścia. Przy Sto Szesnastej wypa­trzyliśmy klienta, ale wstał i zmył się, nim zdołaliśmy doń dotrzeć. Nie­chlujny facet o szerokich miękkich ustach pozdrowił Roya i zaczął gadać. Też był artystą od kirusów.

- Pedryl znowu miał trafienie - oznajmił. - Dwie stówy i zegarek na Dziewięćdziesiątej Szóstej.

Roy coś wybąkał i wbił wzrok w swoją gazetę. Tamten facet wciąż roz­prawiał podniesionym głosem:

- Jeden się połapał. „Co twoja ręka robi w mojej kieszeni?", powiada. - Na rany boskie, przestań tak gadać - burknął Roy i oddalił się. - Głupi

pojebany skurwysyn - mamrotał. - Niewielu już zostało fachowców. Tylko Pedryl, Chart i ta łajza. Wszyscy zazdroszczą Pedrylowi, bo ma dobre tra­fienia. Jak się frajer budzi, to on zaczyna macać mu nogę, że niby jest pedał. Te gnoje ze Sto Trzeciej ulicy wciąż gadają „Cholerny Pedryl", bo sami się nie mogą na nic załapać. Z niego taki sam pedał jak ze mnie. - Roy popadł w zadumę. - A w gruncie rzeczy nie aż taki.

Dojechaliśmy do końca linii w Brooklynie, nie dostrzegłszy ani jednego pijaczka. W drodze powrotnej trafił nam się jeden, który kimał w wagonie. Usiadłem obok niego i rozłożyłem gazetę. Na swoich plecach czułem rękę Roya. Raz pijak obudził się i spojrzał na mnie spode łba, ale w obu dłoniach trzymałem gazetę. Roy udawał, że czyta mi przez ramię. Pijak zasnął po­nownie.

- I tu wysiądźmy - powiedział Roy. - Lepiej połaźmy trochę po ulicach. Nie opłaca się jeździć zbyt długo.

Przy automacie na Trzydziestej Czwartej ulicy napiliśmy się kawy i roz­dzieliliśmy ostatni łup - trzy dolary.

- Kiedy bierzesz kirusa w wagonie - wyjaśnił Roy - musisz się dostroić do kołysania pociągu. Jak złapiesz właściwy rytm, to możesz pracować,

60

nawet gdy frajer nie śpi . Na tym ostatnim byłem trochę za szybki. Dlatego się zbudził. Czuł, że coś się dzieje, ale nie wiedział co.

Na Times Square natknęiiśmy się na Metro Mike'a. Skinął nam głową, ale się nie zatrzymał. Mike zawsze pracował solo.

- Zróbmy kurs do Queens Płaza - zaproponował Roy. - To będzie linia Independent. Independent ma specjalnych gliniarzy zatrudnionych przez kolej , ale oni nie noszą spluw. Tylko narkozy. Więc jak cię który chapsnie, dawaj nogę, jeśli zdołasz się wyrwać.

Queens Plaza to kolejna z niebezpiecznych stacji, gdzie nie da się zapewnić osłony ze wszystkich stron. Trzeba po prostu ryzykować. Jeden pijak spał wy­ciągnięty na ławce, ale nie mogliśmy go wziąć, bo kręciło się zbyt wielu ludzi.

- Chwilkę poczekamy - rzekł Roy. - Ale zapamiętaj sobie, żeby nigdy nie przepuszczać więcej niż trzech kolejek. Jeśli nie trafi się do tego czasu stuprocentowa okazja, daj sobie spokój bez względu na to, jak cacy to wszyst­ko będzie wyglądać.

Z wagonu wysiadło dwóch młodych cwaniaków, taszcząc między sobą pijaczka. Usadzili go na ławce, a potem popatrzyli na Roya i na mnie.

- Przeflancujmy go na drugą stronę - powiedział jeden. - A dlaczego nie wziąć go tutaj? - zapytał Roy. Żuliki udawały, że nie chwytają. - Wziąć go? Nie kapuję. Co nasz zboczony przyjaciel ma na myśli? Dźwignęli swojego klienta i poczęli go holować na przeciwległy peron. Roy podszedł do naszego jelenia i wyciągnął mu z kieszeni portfel. - Nie ma czasu na subtelności - zauważył. Portfel był pusty. Roy upuścił go na ławkę. - Wyjmij łapy z jego kieszeni ! - wrzasnął jeden z żulików z drugiej strony

torów. Obaj wybuchnęli śmiechem. - Pierdolone gnojki - zaklął Roy. - Jak złapię którego na linii West Side,

zepchnę skurwysyna na tory. Jakiś cwaniaczek podszedł do nas i poprosił Roya o działkę. - Był goły, uwierz mi - odparł Roy. - Widzieliśmy, jak wyciągasz portfel. - Nic w nim nie było. Podjechała kolejka. Wsiedliśmy do wagonu, zostawiając cwaniaka, który

wciąż nie mógł zdecydować, czyby nie zagrać z nami twardo. - Jebane gnojki myślą, że to żarty - powiedział Roy. - Nie pociągną

długo. Wcale nie będą myśleć, że to takie zabawne, jak trafią na Wyspę za pięć-dwadzieścia-dziewięć.

6 1

Mieliśmy złą passę. - Cóż, tak bywa - rzekł Roy. - Czasem trafisz parę setek. Czasem nie

trafisz nic.

Którejś nocy poszliśmy na stację przy Times Square. Przyuważyliśmy odpicowanego faceta, który chwiał się lekko. Roy go obadał i stwierdził :

- To kurewsko dobry jeleń. Zobaczmy, gdzie pojedzie. Jeleń wsiadł na IRT w kierunku Brooklynu. Ulokowaliśmy się w przej­

ściu między wagonami i czekaliśmy, aż frajer zaśnie. Wtedy weszliśmy do wagonu, a ja usiadłem obok klienta, otwierając „New York Timesa". „Ti­mes" to był koncept Roya, który utrzymywał, że wyglądam z nim na biznes­mena. Wagon był niemal pusty, ale pomimo wolnych miejsc my przykleili­śmy się do faceta. Roy zaczął pracować za moimi plecami . Jeleń wciąż się poruszał, a raz obudził się i popatrzył na mnie z otępiałą irytacją. Siedzący naprzeciwko nas Murzyn uśmiechnął się.

- Negatyw wie, co jest grane - szepnął mi Roy do ucha. - Jest w porządku. Roy miał kłopoty z dotarciem do portfela. Sytuacja stawała się niebez­

pieczna. Czułem, że z ramion spływa mi pot. - Zmywajmy się - powiedziałem. - Nie. To dziany jeleń. Siedzi na swoim płaszczu i nie mogę się dostać do

kieszeni . Jak ci powiem, zwal się na niego, a ja wtedy wyciągnę płaszcz . . . Teraz ! . . . Na rany boskie, to było o wiele za słabo.

- Zmywajmy się - powtórzyłem. Czułem, jak gdzieś w środku narasta we mnie strach. - On się zaraz obudzi.

- Nie. Spróbujmy jeszcze raz . . . Już ! . . . Co się z tobą dzieje, do cholery? Po prostu opadnij na niego całym ciężarem.

- Roy, jak pragnę Boga, idziemy. On się zbudzi. Zacząłem wstawać, ale Roy mnie przytrzymał. Nagle mocno szarpnął

i ciężko opadłem na jelenia. - Tym razem mam - oświadczył Roy. - Portfel? - Nie, płaszcz. Jechaliśmy teraz naziemńym odcinkiem trasy. Mdliło mnie ze strachu,

próbowałem nad sobą zapanować, aż cały zesztywniałem. Jeleń był prawie rozbudzony. Czekałem tylko, że lada chwila porwie się z miejsca i zacznie na nas wrzeszczeć. W końcu usłyszałem, że Roy mówi :

- Jest. - No to chodu.

62

- Nie, mam tylko forsę luzem. Musi gdzieś mieć portfel i ja go znajdę. Musi mieć portfel.

- Wysiadam. - Nie. Poczekaj . Czułem za swoimi plecami, że manipuluje zupełnie już otwarcie. Wyda-

wało się nie do wiary, żeby gość mógł dalej spać. Był to koniec trasy. Roy wstał. - Osłaniaj mnie - nakazał. Stanąłem przed nim z gazetą, zasłaniając go, na ile to było możliwe, przed

wzrokiem innych pasażerów. Zostało ich już tylko trzech, ale siedzieli w roz­maitych miejscach wagonu. Jawnie i brutalnie Roy przetrząsał kieszenie frajera.

- Idziemy - powiedział wreszcie. Wyszliśmy na peron. Jeleń obudził się i wsadził rękę do kieszeni . Potem wyszedł z wagonu

i zbliżył się do Roya. - Oddawaj moją forsę, Jack - rzekł. Roy wzruszył ramionami i rozłożył dłonie. - Jaką forsę? O czym ty mówisz? - Cholera, dobrze wiesz, o czym mówię! Wsadzałeś łapę do mojej kiesze-

ni. Roy znów rozłożył dłonie w geście mającym wyrażać zdumienie i nie­

winność. - O czym ty gadasz? Nic nie wiem o twojej forsie. - Widuję cię na tej linii co wieczór. To twoja stała trasa. - Odwrócił się

i pokazał na mnie. - A ten tu jest twoim wspólnikiem. No to co, oddasz teraz moje dziadiki?

- Jakie dziadiki? - W porządku. Przejedziemy się z powrotem do miasta i lepiej, żeby wy-

szło na twoje! Nagle wsadził obie ręce w kieszenie płaszcza Roya. - Ty skurwysynu ! - wrzasnął. - Oddawaj mój szmal ! Roy powalił go uderzeniem w twarz. - O żeż ty . . . - zaklął, porzucając udane zdumienie i ugodowość. - Trzy­

maj łapska przy sobie! Konduktor, dostrzegłszy bójkę, zatrzymał kolejkę, żeby nikt nie dostał się

pod koła. - Zmywamy się - powiedziałem.

63

Ruszyliśmy w dół peronu. Facet pobiegł za nami . Chwycił Roya od tyłu i trzymał z uporem. Roy nie mógł się wyrwać. Był już solidnie zadyszany.

- Weź ze mnie tego frajera! - krzyknął. Dwukrotnie rąbnąłem mężczyznę w twarz. Rozluźnił uścisk i osunął się

na kolana. - Łeb pod obcas - powiedział Roy. Kopnąłem faceta w bok i poczułem, że pęka żebro. - Ratunku ! - zaskowytał. Nie próbował wstać. - Czadu ! - rzuciłem. Z drugiego końca peronu usłyszałem gwizdek policyjny. Nasz frajer leżał

na ziemi i trzymając się za bok, raz po raz wrzeszczał: „Ratunku !" Padał lekki kapuśniaczek. Kiedy wybiegłem na ulicę, poślizgnąłem się na

mokrym chodniku. Staliśmy obok zamkniętej stacji benzynowej, oglądając się na estakadę kolejki .

- Chodźmy - powiedziałem. - Zobaczą nas. - Ale nie możemy tu zostać. Ruszyliśmy. Zorientowałem się, że usta mam suche jak pieprz. Z kieszon-

ki koszuli Roy wyciągnął dwa nembutale. - Nie dam rady przełknąć - rzekł. - Za sucho w ustach. Szliśmy dalej. - Na pewno będzie alann z naszego powodu - mówił Roy. - Miej na oku

samochody. Schowamy się w krzakach, jeśli któryś nadjedzie. Będą my­śleć, że zechcemy wracać kolejką, więc najlepiej zasuwać pieszo.

Deszczyk wciąż mżył. Obszczekiwały nas psy. - Pamiętaj , co nawijamy, jakby nas przyskrzynili - powiedział Roy. -

Zasnęliśmy w wagonie i obudziliśmy się przy końcu trasy. Ten facet nas oskarżył, że zabraliśmy mu forsę. Wystraszył nas, no tośmy mu i zwiali. Gówno nam z dupy wybiją. Musisz się tego spodziewać.

- Jedzie wóz - oznajmiłem. - I to na długich. Wpełzliśmy w krzaki na poboczu i przyczailiśmy się za tablicą rekla­

mową. Samochód minął nas powoli. Ruszyliśmy dalej . Zaczynałem mieć ssawę i zastanawiałem się, czy w ogóle dotrę' do skitranego w mieszka­niu MS.

- Jak już będziemy bliżej , to lepiej się rozdzielmy - rzekł Roy. - Może jeden będzie mógł jakoś drugiemu pomóc. Gdybyśmy się napatoczyli na posterunkowego, mówimy, że byliśmy z dziewczynami, a teraz szukamy stacji. Ten deszcz daje nam szansę. Wszyscy gliniarze będą pić kawę w ja-

64

kichś całonocnych knajpach. Rany boskie ! - dodał poirytowany. - Nie gap się tak za siebie!

Odwróciłem głowę i spojrzałem przez ramię. - Patrzeć przez ramię to coś zupełnie naturalnego - powiedziałem. - Naturalnego dla złodziei . Dobrnęliśmy w końcu do linii BMT i wróciliśmy na Manhattan. - Chyba nie tylko swoje odczucia wyrażam, mówiąc, że się bałem - oświad-

czył Roy. - Ach, tu masz swoją działkę. Wręczył mi trzy dolary. Następnego dnia powiedziałem mu, że daję sobie spokój z kirusami. - Nie mogę mieć ci za złe - odparł. - Ale odniosłeś fałszywe wrażenie.

Jeśli porobisz w tym dość długo, muszą ci się trafić dobre okazje.

Moją sprawę rozpatrywano w ramach Posiedzeń Specjalnych. Dostałem cztery miesiące z zawieszeniem. Zrezygnowawszy z robienia pijaczków, postanowiłem rozprowadzać towar. Nie ma z tego dużej forsy. Plus minus wszystko, na co może liczyć uliczny detalista, to zaspokojenie nałogu. Do­stępność towaru zapewnia jednak rozprowadzającemu poczucie bezpieczeń­stwa. Oczywiście, są ludzie robiący na detalu pieniądze. Znałem pewnego Irlandczyka, który zaczął od sporządzenia działek z jednej szesnastej uncji H, a kiedy wpadł dwa łata później i dostał trójkę, miał trzydzieści tysięcy dolarów i kamienicę w Brooklynie.

Jeśli chcesz rozprowadzać, pierwszym krokiem jest znalezienie kontaktu hurtowego. Nie miałem go, wszedłem więc w spółkę z Billem Gainsem, który w dolnej East Side miał zupełnie dobry układ z jednym Włochem. Kupowaliśmy towar po dziewięćdziesiąt dolarów za ćwierć uncji, mieszali­śmy z jedną trzecią cukru pudru i dzieliliśmy na jednogranowe kapsułki. Kapsułki szły w detalu po dwa dolary za sztukę. Każda zawierała od dzie­sięciu do szesnastu procent H, co jest zawartością wysoką jak na handel detaliczny. Ale jeśli hurtownik jest Włochem, możesz mieć niemal zupełną pewność, że będzie rąbał cię na dostawach. Z tych włoskich ćwierćuncjó­wek otrzymywaliśmy z reguły osiemdziesiąt działek.

Bill Gains pochodził z „dobrej rodziny" -jego ojciec, jak sobie przypomi­nam, był gdzieś w Maryland prezesem banku - i miał prezencję. Gains zajmował się kradzieżą palt z restauracji ; był do tej roboty znakomicie przy­stosowany. Obywatel amerykański z górnej strefy klasy średniej składa się z zaprzeczeń. W znacznym stopniu określa go to, czym nie jest. Gains po­szedł dalej. Nie był po prostu zaprzeczeniem. Był zdecydowanie niewidoczny:

5 - Ćpun 65

rozmyty szacowny nikt. Istnieje pewien rodzaj duchów, które mogą zmate­rializować się tylko za pomocą prześcieradła ukazującego ich kontury. Taki właśnie był Gains. Materializował się w czyimś palcie.

Gains miał złos1iwy dziecinny uśmieszek, który kontrastował szokująco z jego oczami - bladobłękitnymi, martwymi, starymi. Uśmiechał się, wsłu­chany w siebie, jakby zajęty w głębi swej istoty czymś, co mu sprawia przyjemność. Czasem po strzale uśmiechał się, nasłuchiwał i oznajmiał nie­śmiało:

- Ten towar jest niekiepski. Z tym samym uśmieszkiem rozprawiał o upadku i niepowodzeniach in­

nych. - Hennan był przepięknym chłopaczkiem, kiedy pierwszy raz zjawił się

w Nowym Jorku. Nieszczęście polega na tym, że stracił urodę. Gains był jednym z niewielu ćpunów, którzy doznają osobliwej uciechy,

widząc, jak inni wpadają w nałóg. Wielu handlarzy towarem raduje się z po­wodów ekonomicznych rosnącą rzeszą uzależnionych. Naturalnie, mając towar, potrzebujesz klientów odpowiedniego rodzaju. Ale Gains lubił za­praszać szczeniaków do swojego pokoju i uraczywszy ich strzałem, zwykle sporządzonym ze starych tamponów, obserwował efekty ze swym charakte­rystycznym uśmieszkiem na twarzy.

Szczeniaki mówiły przeważnie, że to nieźle podkręca - jak nembutal, benzedryna, gorzałka czy trawa - i na tym się kończyło. Ale paru zawsze zaczynało orbitować wokół Gainsa, wpadało w ciąg, i patrząc na tych neo­fitów Bill, misjonarz opiatów, uśmiechał się. A niedługo później słyszało się, jak mówi:

- Naprawdę, taki a taki musi zdać sobie sprawę, że nie mogę go dłużej utrzymywać.

Adepta nie należało już zachęcać. Przyszedł dlań czas spłacania długu. I to spłacania przez całą resztę życia - wiecznego oczekiwania na rogach ulic i w kafeteriach na kontakt, owego pośrednika między człowiekiem a to­warem. Gains był ledwie wikarym w opiatowej hierarchii . O jej wyższych funkcjonariuszach mawiał głosem grobowym i trwożnym:

- Kontakt powiada . . . Jego żyły były przeważnie nieosiągalne, bowiem by umknąć przed pene­

trującą igłą, wycofały się aż do kości . Przez jakiś czas używał tętnic, które przebiegają głębiej niż żyły i są trudniejsze do trafienia; kupował na użytek tego procederu igły szczególnie długie. Z ramion i dłoni przeniósł się do żył w stopach. Żyły wracają po pewnym czasie, mimo to Bill w połowie przy-

66

padków musiał poprzestawać na zastrzykach domięśniowych. Ale podda­wał się i strzelał domięśniowo dopiero po półgodzinnej udręce sondowania, nakłuwania i czyszczenia igły zatykającej się skrzepami krwi.

Jednym z moich pierwszych klientów był Nick, typ z Village. Malował, jeśli w ogóle miał chęć na jakąkolwiek pracę. Jego płótna były maleńkie i wyglądały tak, jakby sprasowało je, ścisnęło i zniekształciło jakieś po­tworne ciśnienie.

- Twór wykolejonej psychiki - oznajmił uroczyście agent do spraw nar­kotyków, obejrzawszy jeden z obrazów Nicka.

Nick zawsze oscylował na pograniczu ssawy - jego tęskne piwne oczy łzawiły z lekka i ciekło mu z wąskiego nosa. Sypiał na kanapach w mieszka­niach przyjaciół, uzależniając swój byt od niepewnej życzliwości neurotycz­nych, niezrównoważonych i głupio podejrzliwych indywiduów, które nagle wyrzucały go z domu bez powodu i uprzedzenia. Dla tych ludzi dokonywał również zakupów, mając nadzieję, że dostanie w zamian choć szczyptę towa­ru, co mu pozwoli przytępić nieustanny głód narkotyczny. Często nie otrzy­mywał nic poza obojętnym podziękowaniem, gdy klienci uznali, że Nick do­stał już swoje od drugiej strony. W rezultacie zaczął podprowadzać niewielkie ilości towaru z każdej działki, a resztę wstrząsał tak, by kapsułka była pełna.

Niewiele z Nicka zostało. Jego ciągły niezaspokojony głód zabijał w nim wszystkie inne troski . Mówił mętnie o pójściu do Lexington na kurację albo zaciągnięciu się do marynarki handlowej, albo o kupieniu w Connecticut paregoriku, żeby za jego pomocą stopniowo wyjść z nałogu.

Nick poznał mnie z Tonym, który był barmanem w restauracji w Village. Tony rozprowadzał i omal nie wpadł, gdy federalni wdarli się do jego miesz­kania. W ostatniej chwili upchnął pod pianinem paczuszkę z jedną szesna­stą uncji H. Nie znalazłszy nic poza sprzętem, federalni puścili Tony'ego wolno, ten jednak tak się wystraszył, że dał sobie spokój z rozprowadza­niem. Był młodym Włochem i doskonale wiedział, co jest grane. Wyglądał na takiego, który potrafi trzymać gębę na kłódkę. Klient dobrego gatunku.

Codziennie wpadałem do baru Tony'ego i zamawiałem coca-colę. Tony mówił mi, ilu kapsułek potrzebuje, a ja szedłem do toalety lub budki telefo­nicznej i zamówioną i lość zawijałem w folię aluminiową. Gdy wracałem do swojej coli, forsa za towar leżała na kontuarze jako reszta. Wrzucałem kap­sułki do popielniczki , a Tony wypróżniał ją pod barem i wtedy przejmował towar. Taki tryb postępowania był nieodzowny, bo właściciel lokalu wie­dział, że Tony jest narkomanem, i oświadczył mu, by trzymał się z dala od

67

towaru albo szukał innej roboty. Narkomanem był również syn właściciela; w owym czasie przebywał w sanatorium na kuracji. Kiedy wyszedl, zwrócil się wprost do mnie. Powiedział, że nie może wytrzymać bez opiatów.

Codziennie do tego baru wpadał młody włoski olewus imieniem Ray. Wyglądało, że jest w porządku, więc zająłem się również nim, wrzucając do popielniczki , prócz kapsułek barmana, kapsułki dla niego. Bar, w któ­rym pracował Tony, był małym lokalikiem położonym kilka stopni poni­żej poziomu ulicy. Miał tylko jedne drzwi. To miejsce napawało mnie takim poczuciem depresji i zagrożenia, że wchodziłem tam po dłuższej walce z sobą.

Zaopatrzywszy Tony' ego i Raya w towar, z reguły szedłem na spotkanie z Nickiem w kafeterii przy Szóstej Alei. Nick miał zwykle forsę na kilka kapsułek. Wiedziałem, rzecz jasna, że kupuje dla innych, ale nie znałem tych ludzi. Powinienem być mądrzejszy i nie wdawać się w interesy z face­tem w rodzaju Nicka, który był zawsze na głodzie i bez grosza, a co za tym idzie - łakomy na cudze pieniądze. Są tacy, którzy potrzebują pośrednika w zakupach, bo nie znają miasta albo nie biorą na tyle długo, by wyrobić sobie kontakty. Detalista ma jednak ważne powody, by nieufnie traktować wszystkich, którzy w zakupach posługują się pośrednikiem. Ogólnie bio­rąc, powodem uniemożliwiającym dokonywanie zakupów jest opinia „tref­nego". Więc taki ktoś wysyła po towar człowieka, który wcale nie musi być trefny, ale rozpaczliwie potrzebuje opiatów. Kupowanie dla kabla jest zde­cydowanie nieetyczne. Gość, który robi coś takiego, często sam zostaje kapusiem.

Moja sytuacja nie pozwalała mi na odrzucanie jakichkolwiek dochodów. Nie dostawałem marży. Musiałem każdego dnia sprzedać tyle kapsułek, aby móc kupić następną ćwierćuncjową porcję: bywałem najwyżej parę dola­rów do przodu. Dlatego brałem całą forsę, jaką przynosił Nick, i nie zada­wałem pytań. Wiedziałem, że Nick to cholerne ryzyko dla bezpieczeństwa, ale nie mogłem sobie pozwolić, żeby go rzucić.

Działałem więc w spółce z Billem Gainsem, który operował poza śród­mieściem. Kiedy już obłatwi'łem Village, spotykaliśmy się w kafeterii przy Ósmej Alei. Bill miał kilku dobrych odbiorców. Izzy, prawdopodobnie naj­lepszy z nich, pracował jako kucharz na holowniku w nowojorskim porcie. Należał do chłopców ze Sto Trzeciej . Izzy siedział kiedyś za handel, cieszył się opinią faceta absolutnie porządnego i mial stale źródło dochodów. Taki klient jest idealny.

68

Czasem Izzy pokazywał się ze swym kompanem Goldiem, który pracował na tym samym holowniku. Gołdie, chudy, o haczykowatym nosie i twarzy ciasno obciągniętej skórą, na każdym policzku miał barwną plamę. Innym z przyjaciół Izzy'ego był eks-spadochroniarz imieniem Matty, krzepki, przy­stojny młodzieniec o twardym obliczu. Nic nie wskazywało na to, że Matty jest narkomanem. I były jeszcze dwie kurwy, którymi Bill się opiekował. Generalnie kurwy to lichy interes. Sprawiają kłopoty i przeważnie mają za długie języki . Bill utrzymywał, że wyjątkowo te dwie dziwki są w porządku.

Do naszych klientów należał również Stary Bart. Brał codziennie kilka kapsułek, które następnie odsprzedawał z zyskiem. Nie znałem jego odbior­ców, ale się tym nie przejmowałem. Bart był przyzwoitym facetem. W przy­padku skuchy poszedłby siedzieć bez słowa. Tak czy owak, miał trzydzie­stoletnie doświadczenie z opiatami i wiedział, co robi .

Kiedy przyszedłem do kafeterii na nasze zwykłe spotkanie, Bill już tam był. Przygarbiony, chuderlawy, ubrany w cudze palto, przycupnął przy sto­le. Stary Bart, obdarty i niepozorny, maczał pączka w kawie. Bill powie­dział, że zajął się już Izzym, dałem więc Bartowi dziesięć kapsułek, a potem pojechaliśmy z Billem taksówką do mojego mieszkania. Tam strzeliliśmy sobie i zrobiliśmy bilans, odkładając dziewięćdziesiąt dolarów na następne ćwierć uncji.

Po strzale słaby rumieniec wypełzał na twarz Billa. Chudzielec stawał się wówczas niemal kokieteryjny. Był to odrażający widok. Pamiętam, że kie­dyś B ill mi opowiadał, jak pedał zwrócił się doń z dwudziestodolarową propozycją. Bill odmówił: „Nie sądzę - tłumaczył mu - żebyś był specjal­nie usatysfakcjonowany".

- Powinieneś zobaczyć mnie na waleta. - Uśmiechał się nieśmiało. Jego kościste uda zadygotały. - Jestem naprawdę śliczny.

Jeden z najbardziej obrzydliwych rytuałów konwersacyjnych Billa pole­gał na wygłaszaniu szczegółowych sprawozdań na temat stolca.

- Czasem bywa tak, że muszę wyciągać go palcami . Twardy jak porcela­na, kapujesz. Ból jest potworny.

- Posłuchaj - przerwałem - ten kontakt nas roluje. Z ostatniej porcji po dodaniu cukru wyszło mi tylko osiemdziesiąt kapsułek.

- No, nie możesz się zbyt wiele spodziewać. Gdybym tak mógł iść do szpitala na dobrą lewatywę! Ale nic dla ciebie nie zrobią, jeśli nie zapiszesz się do szpitala, a to, oczywiście, nie wchodzi w grę. Trzymają cię przynaj­mniej dobę. Powiedziałem im: „Podobno to jest szpital. Cierpię i potrzebuję opieki. Dlaczego nie możecie wezwać pielęgniarki i . . . "

69

Nie było sposobu, żeby mu przerwać. Gdy ludzie zaczynają rozprawiać o swoich wypróżnieniach, stają się równie niepohamowani, jak proces, któ­ry opisują.

I tak stały sprawy przez kilka tygodni . Stopniowo lokalizowali mnie od­biorcy Nicka. Mieli dość jego pośrednictwa i podkradania. Co za menaże­ria! Frajerzy, pederaści, hochsztaplerzy, kapusie, nieroby - niechętni do pracy, niezdolni do kradzieży, zawsze spłukani, zawsze skamlący o kredyt. W ca­łej tej kompanii nie było jednego, który by nie zmiękł i nie zaczął sypać natychmiast, gdy mu ktoś da w gębę i zapyta: „Skąd to masz?"

Najgorszy ze wszystkich był Gene Doołie, chudy, mały Irlandczyk, za­chowujący się jak coś pośredniego między alfonsem a pedałem. Kapuś do szpiku kości. Prawdopodobnie sporządził czarne listy - ręce miał zawsze brudne - i odczytywał je przedstawicielom prawa. Mogłeś go sobie wy­obrazić, jak podczas Niepokojów Irlandzkich wpada do centrali Czarnych i Śniadych, jak w brudnej szarej todze wydaje chrześcijan, jak udziela infor­macji gestapo, GPU, jak siedząc w kafeterii , gada z agentem od narkoty­ków. Zawsze ta sama chuda szczurza twarz, szmatławe, niemodne ciuchy, jęczący, przenikliwy głos.

Ten głos był najbardziej nieznośną cechą Gene' a. Przewiercał cię na wy­lot. To za jego pośrednictwem dowiedziałem się o istnieniu Gene' a. Przy­szedł akurat do mojego mieszkania Nick z forsą na zakup, gdy dźwięk dzwon­ka wezwał mnie do telefonu w korytarzu.

- Jestem Gene Doołie - usłyszałem głos. - Czekam na Nicka, i to czekam od dawna.

W końcu zdania głos podniósł się i „od dawna" zabrzmiało jak przykry, świdrujący skowyt.

- Cóż, właśnie u mnie jest - odparłem. - Pewnie zaraz się z nim zoba­czysz - i odłożyłem słuchawkę.

Nazajutrz Doolie zadzwonił ponownie. - Jestem za najbliższym rogiem. Masz coś przeciwko temu, żebym wpadł?

Wolałbym pogadać z tobą sam na sam. Odłożył, zanim zdołałem cokolwiek powiedzieć, a dziesięć minut później

stał już w drzwiach. Gdy jedna osobowość po raz pierwszy spotyka drugą, jest zawsze okres wzajemnego badania się na intuicyjnym poziomie empatii i identyfikacji . Ale jakakolwiek forma konfrontowania własnej istoty z Doo­liem była niemożliwa. Był po prostu punktem ogniskującym wrażą agre­sywną siłę. Czułeś, jak wdziera się wprost do twojej psychiki i rozgląda

70

dokoła, by zobaczyć, czy nie ma tu czegoś, co by się dało wykorzystać. Odruchowo cofnąłem się od drzwi, żeby uniknąć bezpośredniego z nim kontaktu. Wcisnął się do pokoju, natychmiast usiadł na kanapie i zapalił papierosa.

- Lepiej spotykać się w cztery oczy. - Jego uśmiech był dwuznaczny seksualnie. - Nick to bardzo niepewny facet. - Wstał i wręczył mi cztery dolary. - Nie przeszkodzi ci, jeśli wystartuję? - zapytał, zdejmując płaszcz.

Nigdy nie słyszałem, by ktoś używał tego wyrażenia. Przez obłędny mo­ment mys1ałem, że się do mnie zaleca. Rzucił płaszcz na kanapę i podwinął rękaw. Przyniosłem mu dwie kapsułki oraz szklankę wody. Sprzęt miał włas­ny, co przyjąłem z ulgą. Obserwowałem, jak wkłuwa się w żyłę, ściska kroplomierz i opuszcza rękaw.

Kiedy jesteś w ciągu, efekty strzału nie są dramatyczne, ale obserwator, który wie, na co patrzeć, bezzwłocznie dostrzega działanie opiatów w krwi i komórkach drugiego narkomana. Nie zauważyłem w Dooliem najmniej­szej zmiany. Włożył na powrót płaszcz i wziął papierosa, który żarzył się w popielniczce.

- Pozwól, że coś ci poradzę. - Spojrzał na mnie swoimi bladobłękitnymi oczyma, pozbawionymi głębi. Wyglądały jak sztuczne. - Popełniasz wielki błąd, ufając Nickowi. Parę dni temu byłem w kafeteńi Thompsona i natkną­łem się na Rogersa, tego agenta. Powiedział mi: „Wiem, że Nick dostarcza towar wszystkim ćpunom z Village. I to dobry towar - od szesnastu do dwudziestu procent. No to powiedz Nickowi coś takiego: możemy go zwi­nąć w każdej chwili, a kiedy to zrobimy, będzie musiał dla nas pracować. Raz już przede mną sypał. Zrobi to znowu. Zamierzamy się dowiedzieć, skąd jest ten towar". - Doolie patrzył na mnie i zaciągał się dymem. - Jak dostaną Nicka, dostaną i ciebie. Lepiej daj Nickowi do zrozumienia, że jes1i będzie gadać, wsadzisz go do beczki z cementem i wrzucisz do East River. Więcej ci nie muszę mówić. Sam widzisz, jaka jest sytuacja.

Wpatrywał się we mnie, próbując zmiarkować, jaki efekt wywarły jego słowa. Nie sposób było określić, której cząstce tej histońi miałem dać wia­rę. Może mi okrężnie mówił: „Skąd będziesz wiedzieć, kto cię wystawił? Skoro Nick jest tak oczywistym podejrzanym, nie będziesz mieć żadnej pewności, nawet gdybym to ja cię sypnął".

- Mógłbyś mi spuścić jedną kapsułkę na kredyt? - spytał. - To, co ci powiedziałem, jest chyba coś warte?

Dałem mu działkę, a on bez słowa wsadził ją do kieszeni i wstał. - No, do zobaczenia. Odezwę się jutro o tej samej porze.

7 1

Nadalem po ludziach sprawę, żeby dowiedzieć się czegoś o Dooliem i sprawdzić jego historię. Nikt nie wiedział nic pewnego.

- Doolie zakapuje, jeśli będzie musiał - stwierdził bannan Tony, ale nie potrafił dać żadnego przykładu. Tak, o Nicku wiadomo, że raz puścił farbę. Choć pewne fakty dotyczące sprawy, w którą zamieszany był również Doo­lie, mogłyby wskazywać, że to Gene dostarczył infonnacji.

Kilka dni po epizodzie z Dooliem wychodziłem ze stacji metra przy Wa­shington Square, gdy podszedł do mnie szczupły, jasnowłosy szczeniak.

- Bill - powiedział - chyba mnie nie znasz. Kupowałem od ciebie za pośrednictwem Nicka, ale mam dość jego podkradania. Czy nie mógłbyś zająć się mną bezpośrednio?

Pomyślałem: Do diabla ! Po Dooliem nie muszę być wybredny. - Dobra, mały - odparłem. - Ile potrzebujesz? Dal mi cztery dolary. - Przejdźmy się - zaproponowałem. Ruszyliśmy w stronę Szóstej Alei . Miałem w dłoni dwie działki i rozglą­

dałem się za jakimś opustoszałym miejscem, które czasem udaje się znaleźć w mieście.

- Bądź gotów przejąć - uprzedziłem i wetknąłem mu kapsułki w dłoń. Uzgodniłem z nim jutrzejsze spotkanie przy Washington Square.

Blond szczeniak miał na imię Chris. Dowiedziałem się od Nicka, że jego starzy mają forsę i Chris żyje z kieszonkowego. Kiedyśmy spotkali się na­zajutrz, bezzwłocznie poczęstował mnie formułką „pozwól, że cię ostrzegę przed Nickiem".

- Nick jest teraz śledzony bez przerwy. Sam wiesz, że facet na głodzie nie ogląda się za siebie. Ucieka. Teraz widzisz, kogo wybrałeś, żeby mu dać adres i telefon.

- Jasne, nie jestem głupi. Chris wyglądał na urażonego. - Cóż, mam nadzieję, że wiesz, co robisz. Teraz posłuchaj, to nie żaden greps.

Naprawdę dziś po południu mam dostać czek od ciotki. Zresztą popatrz. Wyciągnął z kieszeni telegram. Zerknąłem. Była tam niejasna wzmianka

o czeku. Chris rozwijał temat. Mówiąc, położył dłoń na moim ramieniu i otwarcie patrzył mi w oczy. Nie mogłem znieść tej słodziutkiej hochszta­plerki. Żeby już z tym skończyć, dałem mu jedną kapsułkę, nim zdążył przymówić się o dwie lub trzy.

Następnego dnia przyniósł dolara osiemdziesiąt centów. Nic już nie mó­wił o czeku. I tak to szło. Albo przynosił za mało forsy, albo nie miał jej

72

wcale. Zawsze oczekiwał przekazu od ciotki, teściowej czy kogo tam jesz­cze. Dokumentował te historie listami i telegramami. Stawał się taką samą kulą u nogi jak Gene Doolie.

Innym niezastąpionym klientem był Marvin, który dorywczo pracował jako kelner w nocnym barze Village. Zawsze nieogolony, sprawiał wraże­nie brudnego. Miał tylko jedną koszulę, którą prał mniej więcej co tydzień i suszył na kaloryferze. Na domiar wszystkiego nie nosił skarpetek. Dostar­czałem towar do jego mieszkania, brudnego umeblowanego pokoju w ka­mienicy z czerwonej cegły przy Jane Street. Wykombinowałem sobie, że lepiej już nosić mu do domu, niż spotykać się z nim gdziekolwiek indziej.

Niektórzy ludzie są uczuleni na opiaty. Pewnego razu dostarczyłem Mar­vinowi kapsułkę i strzelił od razu. Wyglądałem przez okno, bo obserwowa­nie gościa, który szuka żyły, rozstraja nerwowo. Gdy się obejrzałem, pomp­ka była wypełniona krwią. Straci ł przytomność i krew napłynęła do kroplomierza. Zawołałem Nicka, który wyszarpnął igłę i wychłostał Marvi­na po twarzy mokrym ręcznikiem. Klient zaczął przychodzić do siebie i coś wymamrotał.

- Chyba jest już w porządku - zdecydowałem. - Spływamy. Rozwalony bezwładnie na brudnym, niezaścielonym łóżku, wyglądał jak trup;

zwiotczałe ramię· sterczało na zewnątrz, a na łokciu pęczniała kropla krwi. Gdy schodziliśmy na dół, Nick powiedział, że Marvin nie daje mu spoko­

ju w sprawie mojego adresu. - Posłuchaj - oświadczyłem - jesli dasz mu ten adres, możesz sobie po­

szukać nowego kontaktu. Jedyna rzecz, jakiej sobie nie życzę, to gość umie­rający u mnie w domu.

Nick sprawił wrażenie urażonego. - Oczywiście, nie powiem mu, gdzie mieszkasz. - A co z Dooliem? - Nie wiem, jak dostał twój adres. Przysięgam, że nie wiem.

Oprócz tych obrzympalców podłapałem paru dobrych klientów. Pewnego dnia napatoczyłem się na Berta, typka, którego pamiętałem jeszcze z baru Angle. Znany osiłek, był potężnie zbudowanym młodzieńcem o okrągłej buzi i zwodniczo niewinnym wyglądzie; specjalizował się w mokrej robo­cie i wymuszaniu. Nie słyszałem dotąd, by używał czegokolwiek prócz tra­wy, bylem więc zaskoczony, gdy mnie zapytał, czy mam coś z opiatów. Odparłem, że tak, rozprowadzam towar, a on kupił dziesięć działek. Dowie­działem się, że ćpa od jakichś sześciu miesięcy.

73

Przez Berta poznałem innego klienta, Louisa, bardzo przystojnego gościa o woskowej cerze, delikatnych rysach i jedwabistym czarnym wąsiku. Przy­pominał postacie z portretów z końca XIX wieku. Louis był złodziejem dość biegłym w swoim fachu i przeważnie dobrze prosperował. Kiedy na­wet prosił o kredyt, co zdarzało się rzadko, zawsze nazajutrz wypłacał się co do grosza. Czasem zamiast gotówki przynosił zegarek albo garnitur; nie miałem nic przeciwko temu. Raz za pięć działek dostałem od niego zegarek wart pięćdziesiąt dolarów.

Rozprowadzanie towaru wiąże się z nieustannym napięciem nerwowym. Wcześniej czy później człowiek załapuje „uczulenie na glinę" i każdy napotka­ny wydaje się policjantem. Trudno oprzeć się wrażeniu, że ludzie w metrze przysuwają się coraz bliżej, by móc cię dopaść, zanim zdołasz wyrzucić towar.

Doolie - bezczelny, nachalny i nieznośny - odwiedzał mnie każdego dnia, zwykle z nowym meldunkiem o rozwoju sytuacji na linii Nick-Rogers. Da­wał jasno do zrozumienia, że utrzymuje z Rogersem stały kontakt.

- Rogers jest cwany, ale to prostak - mówił. - Powtarza: „Was, ćpuny cholerne, to ja czniam. Interesują mnie faceci , którzy robią na tym forsę. Nick będzie sypał, niech no tylko go znajdę. Już raz otworzył przede mną duszę. Zrobi to znowu".

Chris prześladował mnie błaganiami o kredyt; skamlał, obłapywal mnie, gadając o forsie, którą bankowo dostanie już za kilka dni, kilka godzin.

Nick sprawiał wrażenie człowieka udręczonego i pogrążonego w rozpa­czy. Nie trwonił już ani grosza na jedzenie. Wyglądał jak ktoś w ostatnim stadium jakiejś wyniszczającej choroby.

Dostarczając towar Marvinowi, zawsze wychodziłem, zanim zdołał strze­lić. Wiedziałem, że opiaty zabiją go wcześniej czy później , nie chciałem być przy tym obecny.

Na domiar złego ledwie wiązałem koniec z końcem. Nieustanne kanty ze strony hurtownika, ciągłe prośby o kredyt, klienci , którym brakuje ćwierć, pół, a nawet całego dolara, no i wreszcie mój własny nałóg - to wszystko ograniczało zysk do gołego minimum.

Gdy uskarżałem się na hurtownika, Bill Gains zauważał złośliwie, że po­winienem dodawać do towaru więcej cukru pudru.

- Dajesz lepszą działkę niż ktokolwiek inny w całym Nowym Jorku. Nikt nie sprzedaje na ulicach szesnastoprocentowego towaru. Jeśli twoi klienci będą kręcić nosami, mogą się przerzucić na Walgreena.

Przenosiliśmy nasze punkty kontaktowe z jednej kafeterii do drugiej . Właś­ciciel knajpy nie potrzebuje wiele czasu, żeby namierzyć ćpuna czy handla-

74

rza narkotyków. Mieliśmy teraz sześciu klientów z miasta, a to oznacza spory ruch. No więc zmienialiśmy miejsca.

Bar Tony'ego wciąż napawał mnie zgrozą. Pewnego dnia lał potężny deszcz, a ja z półgodzinnym opóźnieniem spieszyłem na spotkanie z To­nym. Nagle z drzwi jakiejś restauracji wystawił głowę Ray, ten młody wło­ski szpaner, i zawołał mnie do środka. Środek knajpy zajmował kontuar, a wzdłuż ścian były rozmieszczone przepierzenia. Usiedliśmy za jednym z nich i zamówiłem herbatę.

- Na dworze stoi agent w białym trenczu - powiedział Ray. - Śledził mnie od Tony' ego aż tutaj i boję się wyjść.

Stół był z metalowych rurek i kierując pod blatem moją dłonią, Ray poka­zał mi miejsce, gdzie jedna z nich nie była zaślepiona. Sprzedałem mu dwie działki, a on zawinął je w serwetkę i wetknął w otwór.

- Najpierw wyjdę czysty, na wypadek gdyby mnie przeszukał - rzekł. Dopiłem herbatę, podziękowałem Rayowi za informację i wyszedłem przed

nim. Miałem towar w paczce papierosów i byłem gotów wyrzucić go do pełnego wody rynsztoka. Fakt, w wykuszu drzwi stał krępy młody człowiek w białym trenczu. Na mój widok niespiesznie ruszył przodem. Potem skrę­cił za róg i przystanął; gdybym go wyprzedził, mógłby ruszyć moim śla­dem. Zawróciłem na pięcie i pognałem w przeciwnym kierunku. Gdy do­cierałem do Szóstej Alei, był może piętnaście metrów za mną. Przesadziłem bramkę wiodącą do metra i wcisnąłem paczkę w szczelinę za automatem z gumą do żucia. Zbiegłem jeden poziom niżej i złapałem kolejkę na Times Square.

Bill Gains siedział w kafeterii. Jeden skradziony płaszcz miał na sobie, drugi na kolanach. Jego oblicze promieniowało sprytnym samozadowole­niem. W lokalu był również Stary Bart i bezrobotny taksówkarz Kelly, któ­ry orbitował wokół Czterdziestej Drugiej ulicy i czasem trafiał kilka dola­rów na sprzedaży prezerwatyw bądź też urabiał pasażerów metra na garść pięćdziesiątek numerem znanym jako „nie mam na bilet". Opowiedziałem im o agencie i Stary Bart poszedł na stację, żeby zabrać towar.

Gains wyglądał na poirytowanego. - Na rany boskie, u ważaj, z kim handlujesz - powiedział zgryźliwie. - Gdybym nie handlował z Rayem, już bym był w drodze do Gmachu

Federalnego. - Cóż, bądź ostrożny. Czekaliśmy na Barta, a Kelly rozpoczął długą opowieść o tym, jak wygar­

nął prawdę w oczy jednemu strażnikowi z Tombs.

75

Bart niebawem wrócił z towarem i oznajmił, że facet w białym trenczu wciąż łazi po peronie. Pod stołem dałem Ba11owi dwie kapsułki.

Poszedłem z Gainsem do jego pokoju na strzał. - Zamierzam Bartowi powiedzieć, że nie mogę go dłużej utrzymywać -

mówił Gains w drodze. Gains mieszkał w kamienicy z tanimi umeblowanymi pokojami w okoli­

cy zachodnich czterdziestych. Otworzył drzwi do swego pokoju. - Ty tu zaczekaj, a ja przyniosę sprzęt. Jak większość ćpunów sprzęt i towar trzymał gdzieś poza mieszkaniem.

Wrócił ze sprzętem i strzeli liśmy. Gains był świadom swego talentu do stawania się niewidzialnym i niekie­

dy odczuwał potrzebę wzięcia się fizycznie w garść, aby zmobilizować przy­najmniej tyle cielesności , ile jest niezbędne, by było w co zrobić zastrzyk. W takich razach przywoływał wszystkie znane sobie patenty na urzeczy­wistnienie swojego istnienia. Teraz pomyszkował chwilę w szufladach i wy­dobył zmiętą dużą kopertę. Pokazał mi świadectwo zwolnienia z Annapolis „dla dobra służby", stary uświniony list „od mojego przyjaciela, kapitana", jakiś dokument świadczący o przynależności do masonów i legitymację Rycerzy Kolumba.

- Każdy drobiazg bywa użyteczny - oświadczył, wskazując wszystkie te referencje. Przez kilka minut siedział w milczeniu i zadumie. Potem się uśmiechnął. - Jestem po prostu ofiarą okoliczności. - Wstał i skrzętnie po­zbierał dokumenty. - A poza tym jestem spalony chyba we wszystkich no­wojorskich lombardach. Nie masz chyba nic przeciwko temu, żeby zasta­wić dla mnie te płaszcze, co?

Sytuacja wciąż się pogarszała. Pewnego dnia w hotelu, gdzie mieszka­łem, zaczepił mnie recepcjonista.

- Nie wiem, jak to powiedzieć - zaczął - ale z ludźmi, którzy przychodzą do pańskiego pokoju, coś jest nie tak. Sam tkwiłem przed laty w lewych interesach. Chcę pana ostrzec: niech pan będzie ostrożny. Wie pan, każdy telefon idzie przez recepcję. Słyszałem jeden . dziś rano i wszystko było zupełnie oczywiste. Gdyby centralkę obsługiwał ktoś inny . . . Więc niech pan będzie ostrożniejszy i powie tym ludziom, żeby uważali , co mówią przez telefon.

Wiedziałem, o którym telefonie mówił. Doolie zadzwonił z samego rana. - Muszę się z tobą zobaczyć ! - wrzasnął. - Jestem na głodzie. Zaraz będę.

76

Czułem, jak federalni zaciskają powoli pętlę. To była tylko kwestia czasu. Nie ufałem ani jednemu klientowi z Village i bylem przekonany, że któryś z nich jest etatowym kapusiem. Podejrzanym numer jeden był Doolie, po piętach stąpał mu Nick, a na trzecim miejscu podążał Chris. Oczywiście, nie można było wykluczyć ewentualności, że Marvin wybrał łatwy sposób zgro­madzenia funduszy na kupno pary skarpetek.

A poza tym Nick dostarczał kilku godnym szacunku, pracującym oso­bom, które niekiedy brały sportowo. Ludzie tego typu są klientami wielce ryzykownymi, a to ze względu na swe tchórzostwo. Boją się policji, boją się utraty odpowiedzialnych stanowisk. Nawet im do głowy nie przychodzi , że w informowaniu władz jest coś niewłaściwego. Oczywiście, nie pospieszą sami z informacją, gdyż boją się, że zostaną „zamieszani", ale podczas prze­słuchania z zasady puszczają farbę.

Agenci do spraw narkotyków działają przeważnie przy pomocy informa­torów. Tryb postępowania jest zwykle taki , że zwijają kogoś, kto ma przy sobie towar, pozwalają mu skruszeć w kiciu, a kiedy już jest mięciutki i na głodzie, występują ze stalą gadką:

- Możemy załatwić ci piątkę za posiadanie. Albo możesz wyjść stąd za­raz. Decyzja należy do ciebie. Jes1i będziesz dla nas pracować, zapewnimy ci korzystny układ. Po pierwsze, będziesz miał kupę towaru i kieszonkowe. To znaczy, za coś. Dajemy ci parę minut, zastanów się.

Wtenczas agent wyjmuje kilka kapsułek i kładzie je na stole. To tak, jakby nalewać do szklanki lodowato zimną wodę przed człowiekiem umierają­cym z pragnienia.

- Dlaczego ich nie bierzesz? No, teraz jesteś rozsądny. Pierwszym czło­wiekiem, którego chcemy dostać, jest. . .

Niektórych w ogóle nie trzeba naciskać. Towar i forsa to wszystko, czego potrzebują, i jest im obojętne, jak do tego dochodzą. Nowy kabel dostaje oznakowane pieniądze, zostaje wysłany po zakupy, a podczas transakcji pojawia się agent i dokonuje aresztowania. Sprawą zasadniczą jest areszto­wanie handlarza, nim zdoła zamienić znaczone pieniądze. Agenci mają zna­czone pieniądze na zakup opiatów i opiaty są za tę forsę kupowane. Jes1i sprawa jest dostatecznie ważna, kabel może zostać wezwany na świadka. Oczywiście, raz pojawiwszy się w sądzie w charakterze świadka, kabel staje się znany w środowisku i nikt go już nie obsłuży. O ile więc agenci nie wyślą go do innego miasta (szczególnie uzdolnieni kapusie jeżdżą w trasy), jego donosicielska kariera dobiega końca.

7 7

Wcześniej czy później handlarze rozgryzają kabla i od nikogo już nie kupi , a co za tym idzie, staje się bezużyteczny dla agentów, którzy zwykle go wtedy przyskrzyniają. Często kończy się na tym, że siedzi dłużej niż wszyscy, których wystawił.

W przypadku małoletnich szczeniaków, które nie nadają się do roli pełno­etatowych kapusiów, procedura bywa odmienna. Agent może wystąpić ze starym gliniarskim szantażykiem:

- Naprawdę wolałbym nie wsadzać takiego młodego chłopaka. Po prostu popełniłeś błąd. To się może zdarzyć każdemu. Posłuchaj , chcę ci dać szan­sę, ale musisz z nami współpracować. Inaczej nie będę ci mógł pomóc.

Albo dają mu po prostu w ryja i pytają: - Skąd wziąłeś towar? Większości to wystarczy. W gronie moich klientów mogłeś znaleźć infor­

matorów wszelkiego typu - i jawnych, i potencjalnych. Po rozmowie z recepcjonistą przeniosłem się do innego hotelu i zameldo­

wałem pod fałszywym nazwiskiem. Przestałem bywać w Village - klien­tom z tej dzielnicy naznaczałem spotkania gdzie indziej .

Przekazałem Gainsowi słowa recepcjonisty i powiedziałem, że mieliśmy szczęście, bo okazał się przyzwoitym facetem.

- Musimy się zwijać - oświadczył Bill. - Z tą bandą nie pociągniemy długo.

- Masz rację - odparłem - ale oni wszyscy tu są. Czekają przed automa­tem. Wszyściutcy. Sprzedajemy dziś?

- Tak. Jadę do Lexington na kurację i potrzebuję forsy na bilet. Wyjeżdżam wieczorem.

Gdy tylko stanęliśmy przed zgromadzeniem, Doolie wypadł spośród po­zostałych i pognał ku nam, ściągając w biegu dwukolorową sportową kurt­kę. Miał na nogach rodzaj sandałów czy też klapek.

- Odpalcie mi cztery działki za tę kurtkę - powiedział. - Siedziałem w pu­dle dwadzieścia cztery godziny.

Doolie na głodzie to był widok wyprowadzający z równowagi. Rozpusz­czona przez spragnione opiatów tkanki , znikała otoczka jego osobowości . Trzewia i komórki , rozbudzone do obmierzłej' owadziej aktywności, roze­rwą, zdawało się, lada chwila skórę i wychyną na wierzch. Jego twarz, rozmyta i nierozpoznawalna, była skurczona i obrzmiała zarazem.

Gains dał Dooliemu dwie kapsułki i zabrał kurtkę. - Dwie następne dam ci dziś wieczorem - powiedział. - W tym samym

miejscu o dziewiątej .

78

Izzy, który, milcząc, stał w pobliżu, patrzył na Dooliego z niesmakiem. - Jezu Chryste ! - wykrzyknął. - Sandały ! Inni tłoczyli się wokół nas, wyciągając dłonie jak tłum azjatyckich żebra­

ków. Ani jeden nie miał forsy. - Nie dajemy na kredyt - oznajmiłem i ruszyliśmy z Gainsem ulicą. Podą­

żali w ślad za nami, czepiali się rękawów. - Tylko jedną kapsułkę! - skowyczeli. Powiedziałem „nie" i szliśmy dalej . Odpadali jeden po drugim. Wchodzi­

liśmy na stację, gdy powiedziałem lzzy'emu, że zwijamy żagle. - Chryste ! - jęknął. - Rozumiem was. Sandały ! Izzy kupił sześć kapsułek, a dwie daliśmy Staremu Bartowi, który szedł

na Wyspę Rikera na trzydziestodniową kurację. Bill Gains badał sportową kurtkę wprawnym okiem. - Z łatwością trafimy dziesięć dolarów. Znam krawca, który zaszyje mi to

rozdarcie. - Jedna kieszeń była trochę nadpruta. - Skąd to wziął? - Twierdzi, że od Braci Brooks. Ale to taki facet, który mówi, że wszyst­

ko, co kradnie, jest albo od Braci Brooks, albo od Abercrombiego i Fitcha. - Głupia sprawa - powiedział z uśmiechem Gains. - Mój autobus wy­

jeżdża o szóstej . Nie będę mógł mu dać tych dwóch działek. - Nie przejmuj się. Jest nam krewny dwie dychy. - Tak? No to bez znaczenia.

Bill Gains wyjechał do Lexington, a ja ruszyłem moim wozem do Teksasu. Miałem przy sobie jedną szesnastą uncji towaru. Sądziłem, że zdołam na tym zejść, precyzyjnie opracowałem plan redukcyjny. Miało to trwać dwanaście dni. Opiaty były w postaci roztworu; w drugiej butelce trzymałem wodę de­stylowaną. Ilekroć napełniałem pompkę towarem, uzupełniałem zawartość butelki dokładnie taką samą i lością wody destylowanej . W końcu bym strze­lał samą wodę. Ta metoda jest znana wszystkim ćpunom. Jej odmiana wystę­puje pod nazwą kuracji chińskiej i przeprowadza się ją z opium i tonikiem Wampole'a. Po kilku tygodniach pije się czysty tonik Wampole'a.

Cztery dni później w Cincinnati byłem wypłukany z opiatów i sztywny. Nie znam przypadku, by sprawdziła się jakakolwiek z narzucanych same­mu sobie kuracji. Zawsze znajdziesz powody, żeby z każdego strzału uczy­nić wyjątek wymagający nieco większej ilości towaru. Opiaty się kończą, a ty wciąż jesteś w ciągu.

Zostawiłem samochód w garażu i pociągiem pojechałem do Lexington. Nie miałem dokumentów, jakich wymagają tam w chwili przyjęcia, ale

79

liczyłem na swoje zwolnienie z wojska. Z dworca w Lexington pojechałem taksówką do szpitala położonego kilka kilometrów od miasta. Przy bramie urzędował wartownik, stary Irlandczyk. Popatrzył na moje zwolnienie z woj­ska.

- Czy używasz jakichkolwiek narkotyków powodujących uzależnienie? Odparłem, że tak. - No to siądź - pokazał mi ławkę. Zadzwonił do głównego budynku. - Nie, nie ma dokumentów . . . tylko zwolnienie z wojska. - Odwrócił się

od telefonu. - Byłeś tu już kiedyś? - zapytał. Odparłem, że nie. - Powiada, że nigdy tu nie był. - Odłożył słuchawkę. - Za parę minut

przyjedzie po ciebie samochód. Czy masz przy sobie jakieś narkotyki, igły albo kroplomierze? Możesz oddać je tutaj , ale jeśli zabierzesz je do główne­go budynku, będziesz narażony na oskarżenie o przemyt zabronionych ar­tykułów do rządowej instytucji zamkniętej.

- Nic nie mam. Po krótkim oczekiwaniu podjechał samochód i zabrał mnie do gmachu

głównego. Automatycznie otwarły się ciężkie żelazne wrota i również auto­matycznie zamknęły, gdyśmy wjechali. Uprzejmy wartownik wysłuchał hi­storii mojego nałogu.

- Przychodząc tu, postępujesz rozsądnie - rzekł. - Mamy teraz gościa, który wszystkie Boże Narodzenia od dwudziestu pięciu lat spędzał w takim czy innym kiciu.

Wsadziłem do kosza swoje ciuchy i wziąłem prysznic. Następnym eta­pem było badanie medyczne. Na lekarza musiałem poczekać jakiś kwa­drans. Doktor przeprosił mnie za spóźnienie, przebadał, zanotował historię nałogu. Zachowywał się grzecznie i rzeczowo. Gdy opowiadałem mu o dzie­jach mojego uzależnienia, przerywał czasem pytaniem lub komentarzem . Uśmiechnął się, kiedy wspomniałem o kupowaniu opiatów w ćwierćuncj o-wych porcjach.

·

- Handlowałeś trochę, żeb}' zaspokoić nałóg, co? W końcu odsunął się od biurka.

·

- Jak wiesz - powiedział - możesz stąd wyjść z uprzedzeniem dwudzie­stoczterogodzinnym. Jedni wychodzą po dziesięciu dniach i nigdy już nie wracają. Inni siedzą pół roku i są z powrotem dwa dni po wyjściu, ale staty­stycznie biorąc, im dłużej tu przebywasz, tym większe masz szanse na ze­rwanie z nałogiem. Nie licz na indywidualne podejście do pacjenta. Kuracja

80

trwa osiem do dziesięciu dni, zależnie od stopnia nałogu. Teraz możesz ubrać się w te rzeczy.

Wskazał piżamę, szlafrok i kapcie, które dla mnie przygotowano. Potem szybko zaczął mówić do dyktafonu. W skrócie opisał mój stan fizyczny i historię uzależnienia.

- Pacjent sprawia wrażenie zdecydowanego, jako powód rozpoczęcia kuracji podaje konieczność zapewnienia bytu rodzinie.

Wartownik zaprowadził mnie na oddział. - Jeśli chcesz zerwać z narkotykami - rzekł - jesteś we właściwym miej­

scu. Pielęgniarz zapytał, czy naprawdę chcę zerwać z nałogiem. Przytakną-

łem. Skierował mnie do izolatki. Jakieś piętnaście minut później pielęgniarz krzyknął: - Zbiórka na zastrzyk ! Cały oddział ustawił się w kolejce. W miarę wywoływania nazwisk wsu­

waliśmy ramię przez okienko w drzwiach pokoju zabiegowego i pielęgniarz robił nam zastrzyki. Byłem już na takim skręcie, że ten strzał postawił mnie na nogi. Z miejsca zacząłem odczuwać głód.

Przeszedłem do centralnej części oddziału, gdzie były krzesła, ławki i od­biornik radiowy, i wdałem się w rozmowę z Włochem o bandyckim wyglą­dzie. Spytał, czy mam bardzo zaszargane konto. Odparłem, że nie.

- No to powinieneś być z rokującymi - powiedział. - Załapiesz się na dłuższą kurację i lepszy pokój .

,.Rokującymi" nazywano ludzi przybywających do Lexington po raz pierw­szy, którym rokowano szczególnie duże nadzieje na definitywne wylecze­nie z nałogu. Widocznie lekarz w izbie przyjęć nie był zbyt dobrego zdania o moich perspektywach.

Podpływali następni i przyłączali się do rozmowy. Strzał wprawił ich w na­strój towarzyski. Jako pierwszy podszedł Murzyn z Ohio.

- Ile siedziałeś? - zapytał go Włoch. - Trzy lata - odparł Murzyn. Kiblował za fałszowanie i sprzedaż recept.

Zaczął rozprawiać o swym pobycie w Stanowym w Ohio. - To kurewskie miejsce na odsiadkę. Jest tam kupa małolatów, wrednych parszywych szczyli. Bierzesz od intendenta swoje rzeczy, a tu podchodzi taki gnój i powiada: „Dawaj !" Jeśli mu nie oddasz, wali cię w ryja. Potem obrabiają cię całą bandą. Wszystkim nie dołożysz.

Krupier z kasyna we wschodnim St. Louis opisywał sposób przyrządza­nia skutecznego towaru z pewnej maści na receptę.

6 - Ćpun 8 1

- Mówię łapiduchowi , że mam matkę staruszkę, która używa tego na hemoroidy. Po odsączeniu oliwki bierzesz resztę na łyżeczkę i trzymasz nad płomieniem gazowym. Fenol natychmiast się wypala. Ten towarek ustawia człowieka na dwadzieścia cztery godziny.

Przystojny, potężnie zbudowany mężczyzna koło czterdziestki , o smagłej cerze i stalowoszarych włosach, opowiadał, jak jego dziewczyna przemyci­ła mu towar w pomarańczy.

- No więc siedzimy w Powiatowym i normalnie sramy po nogach. Chole­ra, jak ugryzłem tę pomarańczę, poczułem piekielną gorycz. Musiało w niej być z piętnaście albo dwadzieścia granów, wstrzykniętych pompką. Nie sądziłem, że dupka ma aż tyle oleju w głowie.

- Strażnik mi mówi: „Uzależniony ! Masz, skurwysynu, na myśli, że je­steś ćpunem? No to żadnego lekarstewka tu nie dostaniesz !"

- Oliwa nicejska i tynktura. Oliwa wypływa na wierzch i możesz ją odcią-gnąć pompką. Po ugotowaniu jest czarne jak smoła.

- Więc dojebałem Philly, aż ją zemdliło. - No to łapiduch powiada: „W porządku, ile bierzesz?" - Używaliście kiedy di laudidu w proszku? Kupa facetów się tym zabiła.

Nie więcej niż wejdzie na koniec wykałaczki. Ten grubszy koniec. - Gotujesz i strzelasz. - Przyćpany. - Narąbany. - To było w trzydziestym trzecim. Dwadzieścia osiem dolarów uncja. - Robiliśmy fajki z butelki i rurki gumowej. Gdyśmy wszystko spalili,

rozbijało się butelkę. - Gotujesz i strzelasz. - Przyćpany. - Jasne, że możesz strzelać kokainę domięśniowo. Wali cię wprost w żo-

łądek. - H i koka. Normalnie czujesz, jak wchodzi. Zupełnie jak wygłodniali ludzie, którzy nie 'potrafią mówić o niczym in­

nym, tylko o jedzeniu. Po jakimś czasie efekty strzału poczęły zanikać. Rozmowa słabła. Odpływali; .by się położyć, poczytać, zagrać w karty. Po­dano lunch i był to znakomity posiłek.

Zastrzyki robiono trzykrotnie w ciągu dnia. Jeden o siódmej rano, kiedy­śmy wstali, drugi o pierwszej po południu i trzeci o dziewiątej wieczorem. Po południu przybyło dwóch moich znajomych, Matty i Louis. Na Louisa natknąłem się w kolejce do strzału.

82

- Związali cię? - zapytał. - Nie. Przyjechałem na kurację. A co z tobą? - To samo - odparł. Przy wieczornym strzale podano mi w szklance nieco wodzianu chloralu.

Nocą zjawiło się na oddziale ki lku nowych. Pielęgniarz rozłożył ręce. - Nie wiem, gdzie ich wetknąć. Mam tu trzydziestu jeden narkomanów. Wśród nowo przybyłych był Bob Riordan, dystyngowany siwowłosy

mężczyzna pod siedemdziesiątkę, stary hochsztapler, handlarz narkotyków i kieszonkowiec. Wyglądał tak, jak w 1 9 l O wyglądali bankierzy. Przyjechał samochodem wespół z dwoma przyjaciółmi. Zadzwonili z drogi do Lekarza Naczelnego w Waszyngtonie, prosząc, by wysłał telegram, który ułatwi im bezzwłoczne dostanie się do szpitala. O Lekarzu Naczelnym mówili Felix i wydawało się, że znają go z dawniejszych czasów. Ale tylko Riordan poja­wił się tej nocy. Dwaj inni pojechali do znajomego łapiducha w pobliskim miasteczku, żeby się narąbać, nim sparaliżuje ich brak opiatów.

Obaj przyjechali w południe następnego dnia. Sol B loom był grubasem o ciężkiej żydowskiej twarzy. Towarzyszył mu chudy człowieczek zwany Bunky. Bunky mógł być starym farmerem albo innym zasuszonym starusz­kiem i wrażeniu temu przeczyły tylko jego szare oczy, spokojne i zimne za szkłami okularów w drucianej oprawce. To byli ci przyjaciele Riordana. Wszyscy trzej przekiblowali masę czasu, szczególnie z oskarżeń o handel narkotykami. Byli przyjaźni , ale zachowywali pewien dystans. Zasunęli hi­storyjkę, że naprawdę chcą rzucić narkotyki , bo federalni wciąż im sprawia­ją kłopoty.

Jak to Sol ujął: - Cholera, kocham opiaty i mogę ich mieć pełny pokój. Ale skoro nie

mogę ich używać, bo za każdym razem władza mi robi koło pióra, rzucam je na dobre.

Rozprawiał o jakichś starych znajomych, którzy zaczęli od narkotyków, ale później wyszli na szacownych obywateli .

- I teraz mówią: „Nie zadawajcie się z Solem. To jest shmecker" . Nie sądzę, by oczekiwali, że ktokolwiek uwierzy w ich tekst o rzucaniu

narkotyków. Mówili po prostu: - Nasza sprawa, dlaczegośmy tu przyszli . Innym nowym pacjentem był Abe Green, długonosy, jednonogi Żyd, nie­

mal bliźniaczo podobny do Jimmy'ego Durante. Miał jasnobłękitne ptasie oczy. Nawet będąc na głodzie, emanował niepohamowaną żywotnością. Swej pierwszej nocy na oddziale miał taką ssawę, że lekarz przyszedł go

83

zbadać i strzelił mu pół grana morfiny ekstra. Po paru dniach kusztykał już po oddziale, gawędził i grał w karty. Green był znanym detalistą z Brookly­nu, jednym z ki lku niezależnych w branży. Większość detalistów musi pra­cować dla syndykatu lub zrezygnować, ale Green miał tak wiele kontaktów, że mógł prowadzić interesy na własną rękę. W owym czasie był zwolniony za kaucją, lecz uważał, że zdoła się wykręcić pod pretekstem aresztowania niezgodnego z prawem.

- Ten gość (agent) budzi mnie w środku nocy i zaczyna okładać spluwą po głowie. Chce, żebym zdradził mu swój kontakt. „Mam pięćdziesiąt czte­ry lata - powiadam - i nic wam jeszcze, chłopcy, nie sypnąłem. Wolę zdech­nąć".

Potem opowiadał o odsiadce w Atlancie, gdzie wyszedł z ciągu na sucho: - Czternaście dni waliłem głową w ścianę, krew mi ciekła z oczu i z nosa.

Jak przyszedł klawisz, naplułem mu w twarz. W jego ustach te opowieści miały wymiar epicki. Benny był jeszcze jednym żydowskim ćpunem weteranem z Nowego Jor­

ku. W Lexington przebywał jedenaście razy, a teraz załapał się na Błękitną Trawę. Według Prawa Błękitnej Trawy stanu Kentucky ,,każdy uzależniony od środków narkotycznych może zostać skazany na roczny pobyt w więzie­niu powiatowym z zamianą na kurację w Lexington". Nigdy bym nie po­wiedział, że niski, tłuściutki Benny o okrągłym obliczu jest ćpunem. Miał niezły, choć raczej w sensie donośności , głos, a jego najlepszym numerem były „April Showers".

Pewnego dnia Benny wpadł do świetlicy niebywale podekscytowany. - Właśnie się zjawił Moishe - rzekł. - To żebrak i ciota. Zakała rasy

żydowskiej . - Ależ, Benny - zaoponował ktoś - on ma żonę i dzieciaki. - Niech sobie ma nawet dziesięcioro dzieci, i tak jest ciota - upierał się

Benny. Moishe pokazał się jakąś godzinę póiniej. Był zupełnie oczywistym pe­

dałem i żebrakiem. Liczył sobie może sześćdziesiąt lat, miał gładką, różową twarz i si we włosy.

Matty' ego pełno było w każdym kącie oddziału; rozmawiał ze wszystki­mi, zadawał chamskie, niedyskretne pytania, opisywał szczegółowo prze­bieg swej kuracji i symptomy towarzyszące wychodzeniu z ciągu. Wcale się nie uskarżał. Chyba nie był zdolny do litowania się nad sobą. Bob Rior­dan go spytał, jakim sposobem zarabia na życie.

- Jestem po prostu kiepskim złodziejem, kurwa mać - odparł.

84

Opowiedział historię o pijaku śpiącym na stacji metra. - Wiedziałem, że ma szmal w kieszeni spodni, ale za każdym razem gdy

podchodziłem do niego na trzy metry, budził się i pytał: „Czego chcesz?" Nietrudno było sobie wyobrazić, jak niespokojna, agresywna aura Mat­

ty' ego wyrywa kirusa ze snu. - Więc odszedłem i poszukałem znajomego faceta. Taka stara łajza, co żre

nembutal. Usiadł obok pijaka i obrobił go w dwadzieścia sekund. Przeciął kieszeń.

Matty miał bezgraniczny tupet, za którym nie kryła się nawet szczypta niepewności . Wyglądał jak kompletne zaprzeczenie narkomana. Gdy w ap­tece odmawiano mu sprzedania igły, pytał :

- Czemu nie chcecie mi jej sprzedać? Czy ja wyglądam na ćpuna? W nałóg wciągnął go pewien lekarz. - Żydowski skurwysyn - wspominał Matty - mówił czasem: „Matty, przy­

dałby ci się maleńki zastrzyczek. Blady coś jesteś". Ale pożałował, że mnie w ogóle poznał.

Wyobrażałem sobie, jak tłusty żydowski lekarz próbuje Matty'emu od­mówić strzału na kredyt. Typy w rodzaju Matty'ego stanowią jedno z nie­bezpieczeństw rozprowadzania towaru. Zazwyczaj mają forsę, ale kiedy jej nie mają, oczekują kredytu. Jeśli odmawiasz, próbują wziąć cię na huki . Gdy pragną opiatów, odmowy nie przyjmują do wiadomości .

Kuracja w Lexington nie jest pomyślana po to, by sprawiać uzależnionym przyjemność. Zaczyna się od trzech ćwierćgranowych strzałów M dziennie i trwa to przez osiem dni - preparatem używanym obecnie jest syntetyczna morfina o nazwie dolofina. Po ośmiu dniach dostajesz strzał pożegnalny i przechodzisz na „zbiorówkę". Tu przez trzy doby otrzymujesz barbiturany i na tym się kończy część farmakologiczna kuracji .

Dla człowieka w ciężkim nałogu jest to rygor drastyczny. Ja miałem szczę­ście o tyle, że przyszedłem na głodzie - dawki przewidziane w kuracji star­czyły, by mnie postawić na nogi . Im większą masz ssawę, im dłużej pozo­stajesz bez opiatów, tym mniej potrzeba towaru, żebyś doszedł do siebie.

Gdy nadszedł czas mego strzału pożegnalnego, wyznaczono mnie na od­dział B , zwany „slumsami". Warunki nie budziły tu zastrzeżeń, ale pacjenci byli kompanią żałosną. W mojej części urzędowała banda starych pierdoł, którym z kącików ust ciekła ślina.

Po zakończeniu kuracji farmakologicznej masz prawo do siedmiodnio­wego odpoczynku na „zbiorówce". Potem musisz wybrać sobie robotę i iść do pracy. Lexington ma kompletne gospodarstwo rolne i fermę mleczną.

85

Jest tu również przetwórnia zajmująca się konserwowaniem wyhodowa­nych w gospodarstwie warzyw i owoców. Pacjenci prowadzą laboratorium dentystyczne, gdzie produkuje się sztuczne zęby, pracują w warsztacie na­prawczym sprzętu radiowego i w bibliotece. Sprzątają, gotują i podają po­siłki, a wreszcie pomagają pielęgniarzom. Wybór rozmaitych zajęć jest więc duży.

Nie zamierzałem zostać na tyle długo, by brać się do roboty. W miarę jak przestawał działać mój strzał pożegnalny, zaczynałem mieć ssawę. Ledwie ułamek tego, co czułem, gdy tu przyszedłem, ale i tak było źle. W nocy nie mogłem zasnąć mimo środków nasennych. Nazajutrz było jeszcze gorzej . Kompletnie straciłem apetyt i poruszałem się z najwyższym wysiłkiem. Dolofina odsuwa głód, który jednak powraca natychmiast, gdy się ją prze­staje brać.

- Nie wychodzi się z nałogu na strzelnicy - powiedział mi współpensjo­nariusz. - Robi się to dopiero tu, na „zbiorówce".

Po trzech dniach barbituranów wypisałem się - wciąż na głodzie. W zim­ne wietrzne popołudnie wzięliśmy w pięciu taksówkę do Lexington.

- Trzeba jak najszybciej zmyć się z Lexington - pouczali mnie kompani. - Jechać wprost na dworzec i nie opuszczać go aż do odjazdu autobusu. W przeciwnym razie możemy podpaść pod Błękitną Trawę.

Prawo to wymyślono, między innymi, w tym celu, żeby uchronić lekarzy i aptekarzy z Kentucky przed natarczywością narkomanów zmierzających do szpitala w Lexington i opuszczających go. Ma ono również zniechęcić uzależnionych do dłuższego pozostawania w samym mieście.

W Cincinnati zrobiłem rundkę po aptekach, kupując jednouncjowe bute­leczki paregoriku. Dwie uncje stawiają na nogi narkomana, którego nałóg został zredukowany, a tak wówczas wyglądały sprawy ze mną. Wypiłem trzy uncje paregoriku, a potem jeszcze odrobinę ciepłej wody. Po jakichś dziesięciu minutach poczułem, że towar zaczyna działać, i ssawa zaraz znik­nęła. Natychmiast poczułem głód i poszedłem do hotelu coś zjeść.

Koniec końców dotarłem do Teksasu i nie brałem przez mniej więcej cztery miesiące. Potem pojechałem do Nowego Orleanu . Nowy Orlean to strefowy układ ruin. Wzdłuż Bourbon Street stoją ruiny z lat dwudziestych. Dalej, tam gdzie Dzielnica Francuska przeradza się w slumsy, piętrzą się ruiny wcześniejsze: mordownie z meksykańskim jedzeniem, murszejące hotele, saloony w starym stylu z mahoniowymi barami , spluwaczkami i kryształowymi kandelabrami . Ruiny z przełomu wieków.

86

W Nowym Orleanie żyje sporo ludzi, którzy nigdy nie przekroczyli granic miasta. Akcent nowoorleański zupełnie przypomina akcent brooklyński. Dziel­nica Francuska jest wiecznie zatłoczona. Turyści, żołnierze na przepustkach, marynarze ze statków handlowych, gracze, zboczeńcy, łaziki i zbiegli prze­stępcy ze wszystkich stanów. Łażą bez celu i bez sensu, a większość z nich sprawia wrażenie z lekka posępne i odpychające. To miejsce zabawy. Nawet kryminaliści przybywają tu, żeby odprężyć się i złapać oddech.

Ale skomplikowana siatka napięć, podobnie jak owe labirynty pod napię­ciem elektrycznym, które wymyślają psychologowie, by rozstroić systemy nerwowe szczurów i świnek morskich, utrzymuje tych smętnych poszuki­waczy uciech w stanie nieokreślonej czujności. Bo Nowy Orlean jest ponad miarę hałaśliwy. Kierowcy orientują się głównie za pomocą klaksonów -jak nietoperze. W dodatku mieszkańcy są gburowaci, a społeczność przy­byszów tak zróżnicowana i niejednolita, że nigdy nie wiadomo, jakiej ludz­kiej reakcji oczekiwać.

Nowy Orlean był dla mnie miastem nieznanym i nie potrafiłem nawiązać kontaktu opiatowego. Przemierzając miasto, wypatrzyłem kilka dzielnic opiatowych: St. Charles, Poydras, obszar wokół Lee Circle, Canal i Exchange Płace. Nie rozpoznaję terenów opiatowych według cech zewnętrznych, ale według aury, jaką roztaczają - w podobny sposób różdżkarz odkrywa ukry­tą wodę. Idę sobie i nagle opiaty w moich komórkach budzą się i zaczynają drżeć jak różdżka: Tu jest towar!

Ale nikt mi się nie trafiał, a poza tym nie chciałem brać, czy też przynaj­mniej myślałem, że nie chcę brać.

Pewnego wieczoru siedziałem w barze U Franka nieopodal Exchange Place, popijając rum i colę. Był to lokal o wątpliwej reputacji : marynarze i robotnicy portowi , pedały, krupierzy z pobliskiego salonu gry, nadto paru typów, których nie sposób było zaklasyfikować. Obok mnie stał gość w śred­nim wieku, o długiej chudej twarzy i siwych włosach. Spytałem, czy nie napiłby się ze mną pi wa.

- Z przyjemnością - odparł - ale niestety . . . niestety moja sytuacja nie daje mi szansy rewanżu.

Widzę na pierwszy rzut oka, że facet żyje z pracy fizycznej , jest samo­ukiem i będzie potwornie nudzić, gdy już rozpozna w tobie „człowieka inteligentnego".

Zamówiłem dwa piwa, a on zaczął się rozwodzić, jak to miał w zwyczaju się rewanżować. Gdy dostaliśmy piwa, zaproponował:

87

- Znajdźmy stolik, przy którym bez przeszkód da się podyskutować o sta­nie świata i sensie życia.

Przenieśliśmy się ze szklankami do stolika. Przygotowywałem jakąś wy-mówkę, żeby się od faceta uwolnić, i wtedy powiedział nagle:

- Teraz, na przykład, widzę, że jest pan zainteresowany narkotykami. - Skąd pan wie? - Wiem - odparł z uśmiechem. - Wiem, że jest pan tutaj, by zbadać sprawę

narkotyków. Sam wiele robiłem w tej dziedzinie. Byłem z pięćdziesiąt razy w FBI, żeby powiedzieć im, co wiem. Jest pan, rzecz jasna, świadom, w jak prosty sposób narkotyki są powiązane z komunizmem? Byłem w zeszłym roku w rejsie na linii C and A. Tę linię opanowali komuniści. Pierwszy me­chanik jest jednym z nich. Rozgryzłem go z miejsca. Palił fajkę i zapalał ją zapalniczką elektryczną. Używał tej zapalniczki do wysyłania sygnałów.

Pokazał mi, jak mechanik zapalał fajkę i sygnalizował, zasłaniając i od-słaniając zapalniczkę.

- Och, był szczwany. - Komu sygnalizował? - zapytałem. - Dokładnie nie wiem. Niekiedy przez j akiś czas podążał za nami samo-

lot. Słyszałem go, ilekroć mechanik wychodził na pokład, żeby zapalić faj­kę. Niech mi wolno będzie powiedzieć coś, co oszczędzi panu masę czasu: Miej scem, w którym trzeba szukać informacji, na jakiej panu zależy, jest hotel Frontier. Ci sami ludzie, którzy tu prowadzą hotel Frontier, mają hotel Standish w Filadelfii . Tkwią w narkotykach i są powiązani z komunizmem.

- Czy mówiąc mi o tym, nie naraża się pan na niebezpieczeństwo? Nie wie pan, kim jestem. Przypuśćmy, że stoję po drugiej stronie.

- Wiem, z kim rozmawiam - odparł. - Gdyby było inaczej , tobym tu nie siedział. Byłbym martwy. Ze wszystkich ludzi w tym barze wybrałem pana, czyż nie tak?

- Zgoda, ale dlaczego? - Coś mi podpowiada, jak postępować. - Pokazał zawieszony na szyi

medalik. - Gdybym go nie nosił, dawno połknąłbym nóż albo kulę. - Dlaczego przejmuje się pan sprawą narkotyków? - B o nie podoba mi się, co Óne robią z ludźmi: Miałem na statku kumpla,

który ich używał. - Niech mi pan powie - poprosiłem - jaki dokładnie jest związek między

narkotykami a komunizmem? - Zna pan odpowiedź na to pytanie lepiej niż ja. Widzę, że próbuje pan

wyniuchać, ile wiem. W porządku. Ci sami ludzie robią w narkotykach

8 8

i w komunizmie. W tej chwili zawładnęli większością Ameryki. Jestem ma­rynarzem. Pływam od dwudziestu lat. Kto dostaje robotę w NMU Hall? Biali Amerykanie, jak pan albo ja? Nie. Italiańcy, Meksy i smoluchy. Dla­czego? Bo związek opanował żeglugę, a komuniści opanowali związek.

Wstałem, żeby wyjść. - Znajdzie mnie pan tu, jeśli będę potrzebny - powiedział.

Jest w Dzielnicy Francuskiej kilka barów dla homoseksualistów, tak co noc przepełnionych, że pedały wylewają się na chodnik. Sala pełna pe­dziów napawa mnie grozą. Skaczą w kółko jak kukiełki na niewidzialnych sznurkach, pobudzone do odrażającej aktywności , która jest zaprzeczeniem wszystkiego, co żywe i spontaniczne. Żyjąca istota ludzka wyniosła się z tych ciał już dawno temu. Ale coś zajęło jej miejsce, gdy wyprowadził się pierwotny mieszkaniec. Pedały to marionetki należące do brzuchomówcy, które przejęły nad nim władzę. Marionetki wysiadują w barze dla pedziów, hołubiąc szklanki z piwem i jak najęci trajkoczą nieruchomymi buziami lalek.

Niekiedy w barach dla homoseksualistów natrafia się na osobowość nie­okaleczoną, lecz pedzie nadają ton owym przybytkom, które nieodmiennie wpędzają mnie w przygnębienie. I to uczucie narasta. Po pierwszym tygo­dniu w nowym mieście miałem po uszy podobnych lokali i barowa peregry­nacja powiodła mnie dalej .

Ale nie o tym chcę mówić. Pewnego wieczoru zapiłem się w trupa U Fran­ka i zniosło mnie do baru dla ciot. Tu musiałem poprawić, bo nastąpiła przerwa w życiorysie. Świtało już na dworze, gdy bar wszedł nagle w jed­ną z tych niespodziewanych stref ciszy. Cisza to coś, co nie zdarza się często w barze dla pedziów. Chyba większość pedałów już wyszła. Opiera­łem się o ladę, przede mną stało piwo, na które nie miałem ochoty. Zgiełk rozwiewał się jak dym i zobaczyłem, że wpatruje się we mnie rudowłosy małolat.

Nie próbował żadnej pedalskiej zagrywki, więc zapytałem: ,,Jak leci?", albo coś w tym stylu.

- Chcesz iść ze mną do łóżka? - zapytał. - Dobrze - odparłem. - Chodźmy. Kiedyśmy wychodzili, porwał z baru moją butelkę piwa i wetknął ją pod

płaszcz. Na zewnątrz było już jasno; wschodziło słońce. Wędrowaliśmy zygzakami przez Dzielnicę Francuską, przekazując sobie butelkę. Prowa­dził w stronę swojego hotelu, jak mi mówił. Czułem skurcz żołądka, tak

89

jakbym po długim głodzie szykował się do strzału. Powinienem, rzecz jasna, być ostrożniejszy, ale nigdy nie potrafiłem ożenić czujności z seksem. Przez cały czas chłopak gadał głosem, który nie był nowoorleański, ale południo­wy i sexy. W świetle dziennym nadal wyglądał ładnie.

Dotarliśmy do hotelu, a on nadał mi tekst, dlaczego powinien wejść pierw-szy. Wyciągnąłem z kieszeni kilka banknotów. Popatrzył na nie.

- Daj dziesiątkę - powiedział. Dałem. Wszedł do hotelu i zaraz wyszedł. - Nie mają pokoi - oznajmił. - Spróbujemy Savoya. Savoy był po drugiej stronie ulicy. - Poczekaj tu - rzekł chłopak. Czekałem jakąś godzinę i dopiero wtedy dotarło do mnie, co nie grało

w pierwszym hotelu. Nie miał ani tylnych, ani bocznych drzwi, przez które chłopak mógł się zmyć. Wróciłem do mieszkania po spluwę. Czekałem pod Savoyem i szukałem szczeniaka po całej Dzielnicy Francuskiej. Koło połu­dnia poczułem głód. Zjadłem talerz ostryg, popiłem szklanką piwa i zaraz ogarnęło mnie takie zmęczenie, że gdy wychodziłem z restauracji, gięły się pode mną nogi, jakby ktoś podcinał je od tyłu.

Złapałem taksówkę, w domu opadłem na łóżko, nie zdejmując butów. Obudziłem się około szóstej wieczorem i poszedłem do Franka. Po trzech szybkich piwach poczułem się lepiej.

Koło szafy grającej stał facet i kilka razy spostrzegłem, że na mnie patrzy. Robił to w ów specjalny porozumiewawczy sposób, jak pedał na pedała. Jego twarz przypominała oblicze z doniczki w kształcie ludzkiej głowy. yYieśniacza twarz, z całą wieśniaczą intuicją, głupotą, sprytem i złośliwo­ścią. Wyglądał na Irlandczyka.

Szafa grająca była zepsuta. Podszedłem do faceta i spytałem, czego jej brakuje. Odparł, że nie wie. Zaproponowałem mu drinka; zamówił colę. Powiedział, że ma na i mię Pat. Ja na to, że przyjechałem właśnie z granicy meksykańskiej .

- Sam bym chciał się tam machnąć - odrŻekł. - Przywieźć z Meksyku trochę towaru.

- Na granicy jest dość gorąco - stwierdziłem'.

- Mam nadzieję, że się na mnie nie obrazisz za to, co powiem - zaczął -ale wyglądasz, jakbyś sam brał.

- Jasne, że biorę. - Chcesz kupić? Za parę minut widzę się z kontaktem. Chciałem zorgani-

zować szmal. Kupię dla ciebie, jeśli mi odpalisz działkę.

90

Zgodziłem się. Skręciliśmy za róg, mijając NMU Hall. - Zaczekaj tu chwilę - powiedział, znikając w barze. Niemal oczekiwa­

łem, że zwinie moje cztery dolary, ale wrócił po ki lku minutach. - Dobra -rzeki. - Mam.

Zaprosiłem go na strzał do swojego mieszkania. Na miejscu wyjąłem sprzęt, którego nie używałem od pięciu miesięcy.

- Jeśli nie jesteś w ciągu, to lepiej ostrożnie z tym towarem - ostrzegł. -Jest dość potężny.

Odmierzyłem jakieś dwie trzecie kapsułki . - Połowy starczy aż nadto - powiedział. - Mówię ci, że jest potężny. - Wszystko będzie w porządku - odparłem, ale gdy tylko wyjąłem igłę

z żyły, zorientowałem się, że nic nie jest w porządku. Coś miękko łupnęło mnie w serce. Twarz Pata poczęła czernieć na krawędziach, potem całą okrył mrok. Oczy uciekły mi pod czaszkę.

Przyszedłem do siebie kilka godzin później. Pat zniknął. Z rozluźnionym kołnierzykiem leżałem na łóżku. Wstałem, by zaraz opaść na kolana. Mia­łem zawroty i bóle głowy. W kieszeni kamizelki brakowało dziesięciu dola­rów. Chyba przyszła mu wtedy do głowy mys1, że już ich nie będę potrzebo­wał.

Kilka dni później spotkałem Pata w tym samym barze. - Boże święty ! - wykrzyknął. - Myślałem, że umierasz. Rozluźniłem ci

kołnierzyk i wcierałem lód w szyję. Zupełnie zsiniałeś. Więc sobie mówię: „Boże święty ! Ten człowiek umiera, muszę się stąd zmywać !"

Po tygodniu znów byłem w ciągu. Zapytałem Pata o możliwość rozpro­wadzania towaru w Nowym Orleanie.

- W mieście roi się od kabli - odparł. - Jest naprawdę ciężko.

Kupowałem więc za jego pośrednictwem. Przestałem pić, przestałem włó­czyć się po nocy i wpadłem w zwykłą koleinę: trzy razy dziennie po kapsuł­ce i czas między strzałami, który trzeba jakoś wypełnić. Przeważnie malo­wałem i robiłem coś w domu. Praca manualna przyspiesza upływ czasu. Oczywiście, niekiedy kupno towaru zajmowało prawie cały dzień.

Gdy się zjawiłem w Nowym Orleanie, głównym handlarzem - albo „Fa­cetem", jak się tu mawi a - był typ o pseudonimie Żółtek. Nazwano go tak, bo miał żółtą cerę wątrobowca. Niski, chudy, powłóczył bezwładną nogą. Operował z baru w pobliżu NMU i czasem wduszał w siebie piwo, żeby usprawiedliwić kilkugodzinne nasiadówki. Przebywał na wolności za kau­cją, a po procesie dostał dwa lata.

9 1

Nastąpił okres zamieszania, podczas którego dokonanie zakupu nie było rzeczą łatwą. Czasami sześć albo i osiem godzin jeździliśmy z Patem samochodem, wypatrując kogoś, kto może mieć towar. W końcu Pat spiknął się z kontaktem hurtowym, dolar pięćdziesiąt kapsułka i nie mniej niż dwa­dzieścia sztuk. Tym kontaktem był Joe Brandon, jeden z nielicznych zna­nych mi handlarzy, którzy nie brali.

Zaczęliśmy z Patem rozprowadzać na niewielką skalę, ot, taką, żeby za­spokoić nałóg. Dbaliśmy tylko o tych, których Pat znał dobrze i uważał za pewnych.

Naszym naj lepszym klientem był Dupre; pracował jako krupier w szuler­ni i zawsze miał forsę. Ponieważ jednak był to również potężny przymuł, nie umiał się powstrzymać przed zapuszczaniem łapy do kasy firmy i w końcu stracił posadę.

Don, sąsiad i kumpel Pata z dawniejszych czasów, miał magistracką robo­tę w charakterze inspektora od Bóg wie czego, ale przeważnie siedział na zwolnieniu. Pieniędzy starczało mu zwykle tylko na jedną działkę, zresztą był praktycznie na utrzymaniu siostry. Pat mi powiedział, że Don ma raka.

- Cóż - odparłem - więc chyba niedługo umrze. Selcerowy Willy miał furgonetkę i dostarczał kilku stałym odbiorcom wodę

selcerską. Nie był zbyt przedsiębiorczy, interes zatem pozwalał mu zaopa­trzyć się w dwie działki dziennie. Chudy, rudowłosy i grzeczny, takich ludzi określa się mianem nieszkodliwych.

- Jest potulny - zaopiniował Pat. - Potulny i głupi. Mieliśmy jeszcze kilku innych, którzy zaopatrywali się od przypadku do

przypadku. Jeden z nich, grubawy, tępy kelner z jakiegoś hotelu, miał ksyw­kę Białas - nie wiem zresztą dlaczego, bo był ciemnowłosy.

Wykombinował sobie, że po wzięciu jednej działki za gotówkę ma prawo do jednej na kredyt. Raz, kiedy Pat go spławił, pognał wściekły do drzwi i podniósł do góry pięciocentówkę.

- Widzicie tego piątaka - powiedział. - Pożałujecie, że mi odmówiliście. Napuszczę teraz na was „Facetów".

Powiedziałem Patowi , że powinniśmy przestać obsługiwać Białasa. - Zgoda - odrzekł Pat - ale on wie, gdzie miesżkam. Trzeba znaleźć nowy

lokal. Innym okazjonalnym klientem był Lonny Alfons, który dorastał w burde­

lu prowadzonym przez jego matkę. Lonny usiłował strzelać w sporych od­stępach czasu, żeby nie wpaść w ciąg. Nieustannie się uskarżał, że musi tyle

92

to a tyle mieć na pokoje w hotelach, że gliniarze depczą mu po piętach i dlatego nie może do końca regulować rachunków.

- Kapujecie, co mam na myśli? - mawiał. - Jestem ciągle na zerze. Lonny był alfonsem w każdym calu. Chudy i nerwowy, nie potrafił usie­

dzieć na miejscu i trzaskał jadaczką bez chwili przerwy. Mówiąc, gestyku­lował chudymi dłońmi, porośniętymi na grzbietach czarnymi włoskami, które były długie i grube. Jego wygląd świadczył o tym, że dysponuje potężnym penisem. Jak wszystkie alfonsy, Lonny był elegancikiem i jeździł buickiem kabrioletem, ale nie miał oporów, by nas szarpnąć na dwudolarowy kredyt. Po strzale, opuszczając pasiasty rękaw jedwabnej koszuli i zapinając man­kiet, zwykł mawiać:

- Posłuchajcie, chłopaki , mam drobne kłopoty z forsą. Nie będziecie mie­li nic przeciwko temu, że to pójdzie na krechę? Wiecie, że jestem wypłacal­ny.

Pat posyłał mu w takich razach przeciągłe spojrzenie swoimi przekrwio­nymi oczyma. Chamskie spojrzenie kmiotka.

- Na rany boskie, Lonny, my ten towar bierzemy za gotówkę. Jak by ci się podobało, żeby to poszło na krechę? - Pat potrząsnął głową. - Jesteś takijak wszyscy ćpuni. Przestaje ich cokolwiek obchodzić, kiedy już walną sobie w żyłę. Udostępniam im ten swój bezpieczny lokalik, żeby mogli sobie strze­lić, i co dostaję w zamian? Chrzanią wszystko, kiedy już sobie walną.

- Posłuchaj , Pat, nie chcę was naciągać. Masz teraz dolca, a resztę przy­niosę po południu. Dobra?

Pat przyjmował dolara w milczeniu i wydymając z dezaprobatą wargi, chował go do kieszeni.

Selcerowy Willy wpadał po drodze około dziesiątej , strzelał sobie i kupo­wał jedną działkę na wieczór. Dupre, pracujący na nocną zmianę, zjawiał się koło dwunastej. Inni - o najrozmaitszych porach, kiedy im się tylko zebrało.

Bob Brandon, nasz kontakt, był wypuszczony za kaucją. Miał mieć w Są­dzie Stanowym sprawę za posiadanie narkotyków, co według ustawodaw­stwa Luizjany stanowi przestępstwo. Sprawa oparta była na poszlakach -zdołał pozbyć się towaru, nim gliniarze zrobili mu w domu kipisz, ale nie umył naczyń, w których trzymał towar. Federalni nie chcieli się brać do sprawy poszlakowej, więc wziął ją Stan. Taka jest zwykle w Luizjanie pro­cedura. Każda sprawa zbyt wątpliwa dla Sądu Federalnego przechodzi do Stanowego, który łapie wszystko. Brandon sądził, że zostanie uniewinnio­ny. Miał dobre układy z aparatem politycznym, a poza tym Stan dysponował

93

słabymi atutami. Ale prokurator okręgowy wyciągnął stare akta Brandona, gdzie był, między innymi, wyrok za morderstwo i Bob dostał dwa do pięciu lat.

Pat natychmiast znalazł nowy kontakt i rozprowadzaliśmy dalej. Detalista Jonkers zaczął rozprowadzać na rogu Exchange i Canal, i w rezultacie Pat utracił na jego rzecz paru klientów. Towar Jonkersa był w lepszym gatunku, więc sam niekiedy kupowałem u niego bądź też u jego wspólnika, jednookiego typka o nazwisku Richter. Pat, mający intuicję godną zaborczej matki, zawsze się jakoś o tym dowiadywał i potem patrzył na mnie koso przez kilka dni.

J onkers i Richter nie pociągnęli długo, bo róg Exchange i Canal to nie

tylko jeden z najruchliwszych, lecz również najniebezpieczniejszych punk­tów opiatowych w Nowym Orleanie. Któregoś dnia zniknęli.

- Zobaczysz - oświadczył Pat - teraz niektórzy z tych facetów zaczną do mnie wracać. Powiedziałem Lonny'emu: „Jeśli chcesz kupować u Jonker­sa, masz wolną rękę, ale nie przyłaź później do mnie, licząc, że cię obsłużę". Zobaczysz, jak mu wygarnę, kiedy wróci . Białasowi też. Kupował u Jon­kersa. - Pat posłał mi przeciągłe, ponure spojrzenie.

Pewnego dnia kierowniczka hotelu, w którym mieszkał, zatrzymała mnie w holu.

- Chcę ci tylko powiedzieć, żebyś był ostrożny - rzekła. - Byli tu wczoraj gliniarze i przetrząsali pokój Pata. Aresztowali też jednego z waszych klien­tów. Teraz siedzi.

Podziękowałem jej. Chwilę później przyszedł Pat. Powiedział, że gliny związały Willy'ego, gdy wychodził z hotelu. Nie znalazłszy przy nim towa­ru, zabrali go do Trzeciego Komisariatu na przesłuchanie. Siedział tam sie­demdziesiąt dwie godziny, co jest najdłuższym okresem zatrzymania bez stawiania zarzutów.

Gliniarze przeszukali pokój Pata, ale nie znaleźli towaru, który był skitra­ny w holu. Pat relacjonował później :

- Powiedzieli mi: „Mamy informację, że prowadzisz tu regularną strzel­nicę. Lepiej zwiń żagle, bo następnym razem -pójdziesz z nami. Kropka".

- Cóż - odparłem - więc spuśćmy wszystkich odbiorców z wyjątkiem Duprego. Nie zaszkodzi, jeśli będziemy go obsługiwać po staremu.

- Dupre stracił robotę - odrzekł Pat. - Wisi mi już na dwadzieścia dolców. I znów musieliśmy każdego dnia rozglądać się za towarem. Dowiedzieli­

śmy się, że urzędującym „Facetem" jest teraz Lonny. Tak to już idzie w No­

wym Orleanie. Nigdy nie 'wiadomo, kto w następnej kolejności zostanie „Facetem".

94

W tym mniej więcej czasie do miasta dotarła kampania antynarkotykowa. „Akcja będzie trwać tak długo, póki w mieście pozostanie choć jeden prze­stępca" - oświadczył szef policji .

Ustawodawcy stanowi wypichcili prawo, w myśl którego przestępcą był każdy narkoman. Nie uściślili natomiast, kogo pod tym pojęciem mają na myśli.

Gliniarze zaczęli zatrzymywać narkomanów na ulicach i badać ich ramio­na w poszukiwaniu śladów igły. Gdy je znajdowali, zmuszali człowieka do podpisania oświadczenia, w którym przyznawał się do nałogu, by móc go następnie oskarżyć o pogwałcenie „prawa o narkomanach". Obiecywano ćpunom wyrok z zawieszeniem, byle tylko przyznali się do winy i pomogli nowemu prawu nabrać mocy. Narkomani badali swe ciała, żeby znaleźć poza ramionami żyły nadające się do strzału. Gdy władze nie znajdowały na gościu śladów ukłuć, z reguły puszczały go wolno. Gdy znajdowały - szedł na siedemdziesiąt dwie godziny i był zmuszany do podpisania zeznania.

Hurtowy kontakt Lonny'ego się wyczerpał i ,,Facetem" został egzemplarz o pseudonimie Stary Sam. Stary Sam był po dwunastoletniej odsiadce w An­gola. Działał na terytorium w bliskiej okolicy Lee Circle, czyli kolejnego „gorącego" nowoorleańskiego punktu na opiaty i w ogóle na wszystko.

Któregoś dnia byłem bez grosza, wziąłem więc z domu pistolet, żeby zastawić go w mieście. Gdy dotarłem do pokoju Pata, zastałem tam dwóch gości . Pierwszym był Red McKinney, pomarszczony kaleki ćpun; drugim młody marynarz Cole. Cole nie był wówczas w ciągu i szukał kontaktu na trawę. Był prawdziwym trawiarzem. Powiedział mi , że bez trawy nie może cieszyć się życiem. Widywałem podobnych ludzi. Trawa zajmuje u nich miejsce zarezerwowane zwykle dla gorzałki. Mogą się bez niej obyć, ale tylko po grasie życie sprawia im przyjemność.

Tak się złożyło, że miałem w domu parę uncji trawy. Cole zgodził się załatwić cztery działki towaru w zamian za dwie uncje trawy. Pojechaliśmy do mnie. Cole spróbował trawy i powiedział, że jest w porządku. Ruszyli­śmy na poszukiwanie towaru.

- Znam kontakt na Julia Street - oznajmił Red. - Powinniśmy go tam teraz złapać.

Narąbany Pat siedział za kierownicą mojego wozu. Płynęliśmy promem z Algiers, gdzie mieszkałem, do Nowego Orleanu. Nagle Pat podniósł gło­wę i otworzył swe przekrwione oczy.

- Ten teren jest trefny - powiedział głośno.

95

- A gdzie jeszcze możemy dostać towar? - spytał McKinney. - Stary Sam też mieszka w tych stronach.

- Powiadam wam, że ten teren jest cholernie trefny - powtórzył Pat. Ro­zejrzał się z niesmakiem, jakby to, co ujrzał, było mu wcześniej znane i na­pawało go wstrętem.

W rzeczy samej , nie było gdzie kupować. Bez słowa Pat ruszył w stronę Lee Circle. Gdyśmy dotarli do Julia Street, McKinney powiedział do Co­le'a:

- Daj forsę, bo możemy się z nim spotkać w każdej chwili . Łazi po tej przecznicy. To ruchomy kontakt.

Cole dał McKinneyowi piętnaście dolarów. Trzykrotnie przemierzyliśmy ulicę, ale McKinney nie zobaczył „Faceta".

- Cóż, myślę, że musimy spróbować Starego Sama - stwierdził w końcu. Zaczęliśmy szukać Starego Sama przy Lee Circle. Nie było go w starej

czynszówce, gdzie mieszkał. Jeździliśmy powoli w kółko. Od czasu do cza­su Pat dostrzegał kogoś znajomego i wtedy zatrzymywaliśmy samochód. Nikt nie widział Starego Sama. Niektórzy z zagadniętych niechętnie wzru­szali ramionami.

- Ci goście nic ci nie powiedzą - rzekł Pat. - Szkodzi im, jak robią komuś przysługę.

Zaparkowaliśmy nieopodal kamienicy Starego Sama, a McKinney po­szedł na róg po papierosy. Wracając, kusztykał w pośpiechu.

- Władza - powiedział. - Zmywajmy się. Odjeżdżaliśmy od krawężnika, gdy minął nas wóz patrolowy. Dostrze­

głem, że prowadzący gliniarz ogląda się i rozpoznaje Pata. - Wyczaili nas, Pat ! - krzyknąłem. - Zasuwaj ! Patowi nie trzeba było mówić. Dodał gazu i skręcił w kierunku Corondo-

let. Odwróciłem się do siedzącego z tyłu Cole' a. - Wywal tę trawę - poleciłem.

'

- Chwileczkę - odparł Cole. - Może ich zgubimy. - Odbiło ci? - zapytałem i razem z Patem i McKinneyem wrzasnęliśmy

chóralnie: - Wywal to ! Jechaliśmy Corondolet w śtronę śródmieścia:. Cole wyrzucił trawę, wpa­

dła pod zaparkowany samochód. Pat skręcił w prawo w pierwszą jednokie­runkową ulicę. Wóz patrolowy wyłonił się z jej przeciwnego końca, jadąc pod prąd. Stary gliniarski trik. Byliśmy w narożniku. Usłyszałem wrzask Cole' a:

- O Boże, mam przy sobie jeszcze jednego skręta !

96

Gliniarze wyskoczyli z wozu z dłońmi na kolbach rewolwerów, lecz broni nie wyciągali. Jeden z nich, kierowca, zapytał z szerokim uśmiechem:

- Skąd masz ten samochód, Pat? Drugi gliniarz otworzył tylne drzwi . - Wszyscy wyłazić - rozkazał. Z tyłu siedzieli McKinney i Cole. Wysiedli, a gliniarze ich zrewidowali .

Z miejsca znaleźli skręta w kieszonce koszuli Cole' a. - Mamy dość, żeby przyskrzynić całą bandę - powiedział gliniarz kie­

rowca, który wypatrzył Pata. Miał gładką, rumianą twarz i uśmiechał się bez przerwy. W skrytce znalazł moją spluwę. - To broń zagraniczna - rzekł. - Czy zarejestrowałeś ją w Departamencie Spraw Wewnętrznych?

- Sądziłem, że odnosi się to tylko do pistoletów w pełni automatycznych, które wystrzeliwują za jednym pociągnięciem spustu więcej niż jeden po­cisk.

- Nie - odparł uśmiechnięty gliniarz. - To się odnosi do wszystkich za­granicznych automatów.

Wiedziałem, że się myli, ale wszczynanie z nim dyskusji nie przyniosłoby wiele pożytku. Spojrzał na moje przedramiona.

- Waliłeś w ten punkt tak ostro, że jest o włos od infekcji - powiedział, ukazując pręgę po zastrzykach.

Podjechała suka i zostaliśmy załadowani. Zabrano nas do Drugiego Ko­misariatu. Gliniarze przeglądali moje dokumenty wozu. Nie mogli uwie­rzyć, że samochód należy do mnie. Przynaj mniej sześciokrotnie rewido­wało mnie sześć różnych osób. Zostaliśmy w końcu zamknięci w maleńkiej celi o rozmiarach metr osiemdziesiąt na dwa czterdzieści . Pat zatarł dło­nie.

- Wkrótce będzie tu, kurwa, paru ćpaluchów na głodzie - powiedział. Po chwili klawisz wywołał moje nazwisko. Zaprowadził mnie do niewiel­

kiego pokoju, gdzie przy stole siedziało dwóch detektywów. Jeden był wy­soki i tęgi, miał żabią twarz człowieka z głębokiego Południa. Drugiemu -a był nim krępy Irlandczyk w średnim wieku - brakowało kilku przednich zębów, co stwarzało wrażenie, jakby miał zajęczą wargę. Gliniarz tego typu mógł z powodzeniem być wymachującym spluwą zakapiorem w starym stylu. Nie miał w sobie nic z biurokraty.

Przesłuchaniem najwyraźniej zawiadywał policjant o żabiej twarzy. Ka­zał mi usiąść przy stole naprzeciwko siebie. Pchnął w moją stronę paczkę papierosów i zapałki .

- Zapal - powiedział.

7 -- Ćpun 97

Irlandzki gliniarz siedział przy końcu stołu z mojej lewej strony i był dość blisko, by nie wstając z miejsca, móc mnie sięgnąć. Żabia Twarz studiował dokumenty wozu. Na stole leżały przed nim wszystkie rzeczy, jakie wycią­gnięto mi z kieszeni - futerał na okulary, portfel, klucze, list od przyjaciela z Nowego Jorku - wszystko z wyjątkiem scyzoryka, który policjant z wozu patrolowego schował do swojej kieszeni.

Nagle przypomniał mi się ten list. Przyjaciel z Nowego Jorku, który go napi­sał, był trawiarzem i od czasu do czasu handlował zielem. Pytał w liście o cenę trawy w Nowym Orleanie. Ja z kolei spytałem Pata, który wymienił kuszącą cenę czterdziestu dolarów za prawie pólkilograma. W liście, który leżał teraz na stole, przyjaciel nawiązywał do tej ceny i pisał, że chętnie by coś kupił.

Myślałem zrazu, że nie zwrócą na list uwagi. Byli z brygady do spraw kradzionych wozów i zależało im na znalezieniu skradzionego wozu. Wciąż przeglądali dokumenty i zadawali pytania. Zwarcie nastąpiło w momencie, gdy nie moglem sobie przypomnieć roku produkcji samochodu. Wyglądało, że lada chwila pójdą na całość.

- Cóż, to tylko kwestia sprawdzenia - powiedziałem w końcu. - Kiedy sprawdzicie, przekonacie się, że samochód jest mój . Nie ma sposobu, że­bym was przekonał samym gadaniem. Oczywiście, jeśli chcecie, żebym się przyznał, że ukradłem ten wóz, zrobię to. Ale jak sprawdzicie, to się prze­konacie, że jest mój .

- Spokojna głowa, sprawdzimy. Żabia Twarz starannie złożył dokumenty i odsunął je na bok. Podniósł

kopertę, popatrzył na adres i stempel pocztowy. Potem wyjął list. Najpierw przeczytał go po cichu. Potem przeczytał na głos, opuszczając te miejsca, gdzie nie było wzmianek o trawie. Położył list na stole i spojrzał na mnie.

- Nie tylko używasz trawy - oświadczył - ale także nią handlujesz i masz gdzieś zamelinowany ładunek. - Zerknął na list. - Jakieś osiemnaście kilo­gramów. - Spojrzał na mnie. - Lepiej się wytłumacz.

Nic nie odrzekłem. - Jest jak oni wszyscy - powiedział stary irlandzki gliniarz. - Nie gada.

To znaczy, dopóki nie nadepnie mu się na żebro. Potem będzie gadać, i to gadać z radością.

- Jedziemy przeszukać dom - zdecydował policjant o żabiej twarzy. -Jeśli cokolwiek znajdziemy, zapudłujemy też twoją żonę. Nie wiem, co się stanie z twoimi dzieciakami . Będą musiały iść do ludzi .

- Czemu by nie przedstawić facetowi propozycji? - zapytał stary irlandz­ki gliniarz.

98

Wiedziałem, że znajdą towar, jes1i zaczną przeszukiwać dom. - Wezwijcie federalnych - powiedziałem - a ja wam pokażę, gdzie jest

towar. Ale musicie dać słowo, że sprawa będzie przed Sądem Federalnym, a żonę zostawicie w spokoju.

- W porządku. - Gliniarz o żabiej twarzy skinął głową. - Zgadzam się. -Odwrócił się do partnera. - Wezwij Rogersa.

Po paru minutach stary Irlandczyk wrócił. - Rogers jest poza miastem i będzie dopiero jutro rano, a Williams jest chory. - No to zadzwoń do Hausera. Wsiedliśmy do samochodu. Irlandczyk prowadził, a kapitan siedział ze

mną na tylnym siedzeniu. - To tu - powiedział kapitan. Stary gliniarz zatrzymał wóz i nacisnął klakson. Z domu wyszedł mężczy­

zna z fajką i usiadł z tyłu. Spojrzał na mnie, a potem odwrócił wzrok i pykał fajkę. W ciemnościach sprawiał wrażenie młodego, ale kiedyśmy przejeżdżali pod latarnią, dostrzegłem, że ma pomarszczoną twarz i czarne półkola pod oczyma. Ta twarz o czystych rysach była typową twarzą amerykańskiego chłopca, który wprawdzie starzeje się, ale nie może wydorośleć. Wniosko­wałem, że jest agentem federalnym.

Palił w milczeniu przez kilka przecznic, a potem odwrócił się w moją stronę i wyjął fajkę z ust.

- Od kogo teraz kupujesz? - zapytał. - Trudno znaleić kontakt - odparłem. - Większość się zmyła. Zaczął wypytywać, kogo znam, a ja wymieniłem kilka nieaktualnych na­

zwisk. Sprawiał wrażenie usatysfakcjonowanego tą bezwartościową infor­macją. Jeśli próbujesz wpuszczać gliniarzy w kanał, urządzą ci obróbkę. Chcą, żebyś coś im dał, nawet jeśli nie mogą tego wykorzystać.

Spytał, co mam na koncie, a ja opowiedziałem o nowojorskiej sprawie recept.

- Ile dostałeś? - Nic. W Nowym Jorku to wykroczenie. Ustawa o zdrowiu publicznym,

numer 334, o ile dobrze pamiętam. - Jest obryty - powiedział stary gliniarz. Kapitan wyjaśnił agentowi, że, jak się zdaje, odczuwam szczególny lęk

przed Sądami Stanowymi i że w myśl naszej umowy przekaże sprawę fede­ralnym.

- Cóż - rzekł agent - taki już kapitan jest. Traktuje cię cacy, jes1i ty trak­tujesz go cacy. - Palił przez chwilę. Byliśmy na promie do Algiers. -

99

Wszystko można przeprowadzić albo po dobroci, albo na siłę - powiedział w końcu.

Gdy dotarliśmy do domu, kapitan przytrzymał mnie za pasek. - Kto tam jest oprócz twojej żony? - Nikt - odparłem. Podeszliśmy do drzwi i facet z fajką pokazał mojej żonie blaszkę. W środ­

ku oddałem im prawie pół kilo trawy i parę kapsułek opiatów. Kapitana to nie usatysfakcjonowało. Czekał na osiemnaście kilogramów trawy.

- Nie pokazujesz nam wszystkiego, Bill - powtarzał. - No, zasuwaj . Oka­zaliśmy ci wiele uprzejmości.

Powiedziałem, że więcej nie mam. Gość z fajką popatrzył na mnie. - Dawaj wszystko - rzekł. Jego oczy nie pożądały niczego ze szczególną

mocą. Stał pod lampą. Jego twarz nie tylko się starzała - ona ulegała rozkła­dowi. Wyglądał jak ktoś cierpiący na nieuleczalną chorobę.

- Macie już wszystko - powiedziałem. Rozejrzał się nieuważnie dokoła i zaczął szperać w szafach i szufladach.

Znalazł trochę starych listów, które przeczytał, siedząc w kucki na podło­dze. Widać nie chciał, żeby było mu wygodnie, kiedy czyta cudzą kore­spondencję. Dwaj gliniarze ze Skradzionych Wozów zaczynali się nudzić. W końcu zabrali trawę, kapsułki oraz trzydziestkęósemkę, którą trzymałem w domu, i ruszyli ku wyjściu.

- On teraz należy do Wuja - powiedział na pożegnanie kapitan do mojej żony.

Wróciliśmy do Drugiego Komisariatu, gdzie zamknięto mnie w celi. Tym razem innej . Pat i McKinney byli wprost nade mną. Opowiedziałem im, co się stało.

- Fatalna historia - uznał Pat. Pat dał adwokatowi jeżdżącemu za sukami dziesięć dolarów, żeby rano go

wyciągnął.

Z czterech nieznajomych facetów, którzy siedzieli ze mną, trzej byli nar­komanami. Mieliśmy w celi tylko jedną ławkę - była zajęta, musiałem więc stać albo leżeć na podłodze. Położyłem się obok gościa o nazwisku McCar­thy. Widywałem go na mieście. Siedział już niemal siedemdziesiąt dwie godziny. Od czasu do czasu pojękiwał z cicha. Raz powiedział:

- Czy to nie piekło? Ćpun żyje według czasu narkotycznego. Gdy brak towaru, zegar zwalnia

i staje. Można wtedy tylko trwać i czekać, aż zacznie się czas nienarkotycz-

1 00

ny. Ćpun na głodzie nie ma jak uciec od czasu ogólnego, nie ma gdzie się podziać. Może tylko czekać.

Cole rozprawiał o Jokohamie. - Tyle doskonałej hery i koki . Po prostu czujesz, jak wchodzą. - Człowieku - jęknął głucho McCarthy z podłogi - przestań gadać o to-

warze. Nazajutrz rano aresztowanym urządzono zbiórkę i przegląd. Przed nami

był szczeniak z epilepsją. Gliniarze dłuższą chwilę zabawiali się biedakiem. - Jak długo jesteś w Nowym Orleanie? - Trzydzieści pięć dni. - I co robiłeś przez ten cały czas? - Trzydzieści trzy dni przesiedziałem w ciupie. Uznali to za bardzo zabawne, międlili więc problem przez jakieś pięć

minut. Gdy przyszła nasza kolej, policjant prowadzący przegląd przedstawił oko-

liczności zatrzymania. - Byłeś tu już kiedyś? - zapytano Pata. Jakiś gliniarz roześmiał się i odpowiedział za niego: - Ze czterdzieści razy. Potem pytano nas o odsiedziane wyroki . Kiedy podeszli do mnie, zapytali , ile zaliczyłem w Nowym Jorku za oskar­

żenie o receptę. - Nic - odparłem. - Dostałem wyrok w zawieszeniu. - No cóż - powiedział gliniarz, który nas ustawiał. - Tutaj też tyle dosta-

niesz. Znienacka gdzieś za platformą rozległy się wrzaski i gulgotanie, więc

przyszła mi do głowy mys1, że to policjanci obrabiają epileptyka. Gdy jed­nak zszedłem na dół, przekonałem się, że szczeniak leży w drgawkach na podłodze, a dwóch pochylonych nad nim detektywów próbuje mu przemó­wić do rozsądku. Ktoś poszedł po lekarza.

Zamknięto nas w celi. Gruby detektyw, który chyba znał Pata, stanął przy drzwiach.

- Ten facet to psych - oznajmił. - Teraz powtarza: „Weźcie mnie do mo­jego kapitana". Psych. Posłałem po doktora.

Po jakichś dwóch godzinach zabrano nas na powrót do komisariatu, gdzie czekaliśmy następne kilka godzin. Koło południa zjawił się gość z fajką i jeszcze jeden, żeby zabrać nas do Gmachu Federalnego. Ten drugi facet był młody i grubawy. Żuł cygaro. Na tylnym siedzeniu stłoczono mnie,

1 0 1

Cole'a i dwóch Murzynów. Prowadził gość z cygarem. W pewnej chwili wyjął je z ust i zwrócił się do mnie:

- Czym się pan zajmuje, panie Lee? - Mówił grzecznie, z akcentem czło-wieka wykształconego.

- Rolnictwem - odparłem. Gość z fajką roześmiał się. - Kukurydza z trawką między grządkami, co? - stwierdził . - Nie. - Agent z cygarem pokręcił głową. - Słabo by rosła w kukurydzy.

Musi rosnąć oddzielnie. - Po chwili rzucił przez ramię do McCarthy' ego: -Zamierzam cię posłać do kicia w Angola.

- Dlaczego, panie Morton? - Bo jesteś narkomanem. - Wcale nie jestem, panie Morton. - To skąd te ślady po zastrzykach? - Mam syfa, panie Morton. - Wszystkie ćpuny mają syfa - orzekł Morton chłodno, protekcjonalnie

i z lekkim rozbawieniem. Facet z fajką czynił nieudane próby obśmiania jednego z Murzynów.

Murzyn miał pseudonim Graba z powodu zniekształconej dłoni. - No i co, trafił ci się kiepski odlot? - zapytał facet z fajką. - Nie wiem, o czym pan mówi - odrzekł Graba. Było to po prostu bezna-

miętne stwierdzenie. Bez szczypty bezczelności . Graba nie był narkoma­nem i to właśnie mówił .

Zaparkowali przed Gmachem Federalnym i zaprowadzili nas na czwarte piętro. Tu usadzono nas w poczekalni i pojedynczo wzywano do biura. Gdy przyszła moja kolej , wszedłem i zobaczyłem, że przy stole siedzi gość z cy­garem. Wskazał mi krzesło.

- Nazywam się Morton - powiedział. - Agent federalny do spraw narko­tyków. Czy chce pan złożyć zeznanie? Jak panu wiadomo, ma pan konstytu­cyjne prawo odmowy zeznań. Oczywiście, jeśli pan to uczyni, sporządzenie oskarżenia w pańskiej sprawie potrwa dłużej .

Odparłem, że złożę zeznanie. Gość z fajką też tam był. - Bill nie czuje się dzisiaj nadzwyczajnie - ·rzekł. - Może mały strzał

heroiny by mu pomógł? - Może - przyznałem. Zaczął zadawać mi pytania, wiele tak bezsensownych, że nie wierzyłem

własnym uszom. Wyraźnie brakowało mu gliniarskiej intuicji . Żadnym spo­sobem nie umiał pojąć, co jest ważne, a co nie.

1 02

- Jakie masz kontakty w Teksasie? - Nie mam żadnych. - To była prawda. - Czy chciałbyś zobaczyć swoją żonę w więzieniu? Wytarłem chusteczką pot z twarzy. - Nie - odrzekłem. - Cóż, ale ona pójdzie siedzieć. Używa benzedryny. To gorsze niż opiaty.

Czy jesteście z żoną zaślubieni prawnie? - Kocia łapa. - Pytałem, czy jesteście z żoną zaślubieni prawnie? - Nie. - Czy studiowałeś psychiatrię? - Co? - Pytam, czy studiowałeś psychiatrię? Przeczytał list od mojego przyjaciela, który był psychiatrą. Po rewizji

zabrał wszystkie listy, jakie znalazł w domu. - Nie, nie studiowałem psychiatrii . Można powiedzieć, że to moje hobby. - Masz dość osobliwe zamiłowania. Morton opadł na oparcie krzesła i ziewnął. Facet z fajką zacisnął nagle

dłoń i rąbnął się w pierś. - Jestem gliną, kapujesz? - powiedział. - Gdziekolwiek idę, szukam to­

warzystwa gliniarzy. Twój interes to narkotyki . Jest prawdopodobne, że znasz ludzi ze swojej branży. Nie stykamy się z takimi jak ty raz na miesiąc. Mamy z nimi do czynienia codziennie. Nie siedziałeś sam w tym interesie. Masz kontakty w Nowym Jorku, w Teksasie i tu, w Nowym Orleanie. No i teraz szykowało ci się tu coś większego, jakaś sprawa miała się sfinalizo­wać.

- Myślę, że pozwolimy temu rolnikowi pouprawiać rolę w Angola, skoro nie jest w stanie dostarczyć nam żadnej informacji - powiedział Morton.

- A co z tą aferą trefnych wozów? - zapytał gość z fajką, odwracając się ode mnie i odchodząc w głąb pokoju.

- Jaka afera trefnych wozów? - zapytałem, szczerze zaskoczony. Dopiero dużo później przypomniał mi się list sprzed pięciu lat, w którym była wzmian­ka o kradzionych samochodach.

Ten z fajką nie dawał za wygraną. Ocierał czoło i wędrował po pokoju. W końcu Morton mu przerwał.

- Jak się zorientowałem, panie Lee - stwierdził - jest pan gotów przyznać się do winy, nie mieszając wszakże nikogo innego. Czy mam rację?

- Ma pan absolutną rację - odparłem. Przesunął cygaro w drugi kącik ust.

1 03

- Dobra. To na razie wszystko. Ilu tam jeszcze mamy? Gliniarz wsunął głowę przez drzwi. - Pięciu. - Nie mam czasu. - Morton z irytacją machnął dłonią. - O pierwszej

muszę być w sądzie. Dajcie ich wszystkich naraz. Pozostali weszli i stanęli przy stole. Morton wertował plik papierzysk.

Spojrzał na McCarthy' ego i zwrócił się do ostrzyżonego na zapałkę młode­go agenta.

- Masz coś na niego? - zapytał. Agent uśmiechnął się i pokręcił głową. Potem uniósł stopę. - Widzisz ten but? - zapytał McCarthy' ego. - Zamierzam wtłoczyć ci go

do gardła. - Ja nic nie kombinuję z towarem, panie Morton - odparł McCarthy. - Nie

chcę iść do ciupy. - No więc co robiłeś na rogu z tymi wszystkimi ćpaluchami? - Po prostu przechodziłem. Byłem w piwnym kursie, panie Morton. Strze-

lam sobie piwko przy każdej okazji. Niech pan popatrzy. - Wyjął z portfela jakieś dokumenty i gestem magika, szykującego się do wykonania sztuczki z kartami, pokazał je wszystkim obecnym. Nikt się nie zainteresował. -Pracuję jako kelner, a tu jest moja legitymacja związkowa. Mógłbym dostać na weekend niezłą fuchę w Roosevelcie, gdzie jest konwencja, gdybyście mnie, chłopcy, puścili.

Podszedł do Mortona i wyciągnął rękę. - Niech mi pan da dziesiątkę na windę, panie Morton. Morton z rozmachem wcisnął mu w dłoń dziesięciocentową monetę. - Zabieraj stąd swoje zafajdane dupsko - powiedział. - Dostaniemy cię następnym razem ! - wrzasnęli chórem agenci, ale McCar-

thy był już za drzwiami. Młokos z jeżykiem roześmiał się. - Założę się, że zejdzie po schodach. - Wybaczcie, ale teraz nie zdążę już przesłućhać żadnego z was. - Morton

zebrał akta i wsunął je do teczki . - Muszę iść do sądu. Jes1i zdołam, to odbiorę zeznania reszty z was jeszcze dziś po południu.

- Wezwałem sukę - oznajmił facet z fajką. - Zabierzemy ich do Trzeciego i zapudłujemy.

W Trzecim Komisariacie ja i Cole mieliśmy celę tylko dla siebie. Położy­łem się na pryczy. Płuca przewiercał mi ostry ból. Ludzie różnią się pod względem objawów głodu narkotycznego. Jedni cierpią głównie z powodu

1 04

wymiotów i biegunki . Typy astmatyczne, o wąskiej i wypukłej klatce pier­siowej , są podatne na gwałtowne ataki kaszlu, łzawienie i wyciek z nosa, a w niektórych przypadkach na skurcze oskrzeli , odcinające dopływ powie­trza do płuc. W moim przypadku najpoważniejszą sprawą jest spadek ci­śnienia krwi i wynikające stąd odwodnienie organizmu, a także skrajne osła­bienie, podobnie jak w szoku. Wrażenie jest takie, jakby nagle zatamowano strumień energii życiowej i wszystkie komórki ciała zaczęły się dusić. Le­żałem na pryczy, mając uczucie, że jestem redukowany do stosu kości .

Spędziliśmy w Trzecim Komisariacie około trzech godzin, a potem, z nie­pojętych dla mnie powodów, władze zapakowały nas do suki i przewiozły do więzienia Parish. Tam czekał facet z fajką i zabrał nas do Gmachu Fede­ralnego.

Biurokrata bez twarzy oznajmił mi, że jest dyrektorem biura nowoorleań­skiego. Czy chcę złożyć zeznanie?

- Tak - odparłem. - Pan je zredaguje, a ja podpiszę. Jego twarz nie była tępa ani pozbawiona wyrazu. On po prostu jej nie

miał. Jedyną rzeczą, którą z niej zapamiętałem, były okulary. Wezwał ste­nografa i przygotował się, by podyktować zeznanie. Odwrócił się do faceta z fajką, który siedział przy biurku, i zapytał, czy coś by chciał dorzucić.

- Nie, nic, to już cała historia - odparł gość z fajką. Główny biurokrata o czymś rozmyślał. - Poczekajcie chwilę - powiedział. Poprowadził faceta z fajką do innego pomieszczenia biurowego. Wrócili

po paru minutach i biurokrata przystąpił do redagowania zeznania. Przy­znawałem się w nim do faktu posiadania trawy i heroiny znalezionych w mo­im domu.

Zapytał, skąd wziąłem heroinę. Odparłem, że udałem się na Exchange róg Canal i tam skontaktowałem się z handlarzem ulicznym.

- A co zrobił pan potem? - Pojechałem do domu. - Własnym autem? Zorientowałem się, do czego zmierza, ale zabrakło mi energii , żeby po­

wiedzieć: ,,Zmieniłem zdanie. Nie chcę składać żadnego zeznania". A poza tym bałem się kolejnej doby na głodzie spędzonej w areszcie. Więc powie­działem:

- Tak. W końcu podpisałem osobne oświadczenie, że jest mym zamiarem przy­

znanie się do wszystkich zarzucanych mi czynów przed obliczem Sądu

1 05

Federalnego. Zabrano mnie z powrotem do Drugiego Komisariatu . Agenci upewniali mnie, że stanę przed sądem nazajutrz z samego rana.

- Za pięć dni poczujesz się lepiej - powiedział Cole. - Jedyne lekarstwo na kiepskie samopoczucie to czas albo strzał.

Oczywiście wiedziałem o tym. Nikt nie będzie czekać z założonymi ręko­ma na głód narkotyczny, o i le nie siedzi w więzieniu albo jest jakoś inaczej odcięty od opiatów. Powód, dla którego praktycznie nie ma sposobu, żeby przestać brać i samemu wyjść z ciągu, to fakt, że głód trwa od pięciu do ośmiu dni . Łatwo jest wytrzymać dwanaście godzin, dwadzieścia cztery można, ale pięć do ośmiu dni to zbyt długo.

Leżałem na wąskiej drewnianej pryczy, przewracając się z boku na bok. Moje ciało było wrażliwe, drżące, obrzmiałe; zmrożone opiatami, ulegało teraz pełnemu udręki topnieniu. Przewróciłem się na brzuch i jedna noga zsunęła mi się z pryczy. Podciągnąłem się do przodu i zaokrąglona, wypole­rowana na gładko krawędź pryczy przesunęła się wzdłuż mojego krocza. Ów śliski kontakt spowodował gwałtowny napływ krwi do genitaliów. Przed oczyma eksplodowały mi i skierki , przez nogi przebiegł dreszcz - orgazm wisielca towarzyszący przerwaniu rdzenia kręgowego.

Drzwi mojej celi otworzył klawisz. - Lee, przyszedł do ciebie adwokat - powiedział. Adwokat oglądał mnie dość długo, zanim się przedstawił. Polecono go

mojej żonie i nigdy dotąd go nie widziałem. Klawisz zaprowadził nas do dużego pomieszczenia nad aresztem, w którym stały ławki.

- Widzę, że się pan teraz nie bardzo nadaje do rozmowy - zaczął adwo­kat. - Do szczegółów przejdziemy później . Czy pan coś podpisywał?

Powiedziałem mu o zeznaniu . - Chodziło o to, żeby zabrać panu samochód - stwierdził. - Jest pan oskarżo­

ny w Stanowym. Godzinę temu rozmawiałem telefonicznie z federalnym pro­kuratorem okręgowym i zapytałem, czy zamierza wziąć tę sprawę. Powiedział: ,,Absolutnie nie. To jest związane z bezprawnym zatrzymaniem i w żadnym wypadku moje biuro nie podejmie w tej sprawie kroków". - Milczał przez chwilę, a potem rzekł: - Sądzę, że zdołam zabrać pana do szpitala na zastrzyk. Dyżurny jest moim dobrym znajomym. Zejdę na dół i pogadam z nim.

Klawisz zaprowadził mnie z powrotem do celi. Po paru minutach ponow­nie otworzył drzwi .

- Lee, chcesz jechać do szpitala? Dwóch gliniarzy zawiozło mnie suką do Szpitala Dobroczynności . Pielę­

gniarka w rejestracji chciała wiedzieć, co mi dolega.

1 06

- Wypadek - tłumaczyli gliniarze. - Spadł z dachu. Jeden z nich oddalił się i wrócił z mocno zbudowanym rudawym młodym

lekarzem w okularach o złotych oprawkach. Lekarz zadał kilka pytań, obej­rzał moje przedramiona. Wtedy zjawił się jeszcze jeden lekarz - długonosy gość o włochatych rękach - i wtrącił swoje trzy grosze.

- W końcu, panie doktorze - zwrócił się do kolegi - powstaje problem moralny. Ten człowiek powinien był przewidzieć konsekwencje, zanim za­czął brać narkotyki.

- Tak, to jest problem moralny, ale istnieje również problem fizyczny. Ten człowiek jest chory.

Odwrócił się do pielęgniarki i zaordynował pół grana morfiny. Gdy suka podskakiwała w swej powrotnej drodze do komisariatu, czu­

łem, jak morfina rozchodzi się po wszystkich moich komórkach. Mój żołą­dek drgnął i wszczął rebelię. Gdy jesteś na głodzie, strzał zawsze porusza żołądek. Moje ciało znowu zaczęło funkcjonować normalnie. Byłem głod­ny i senny.

Nazajutrz około jedenastej zjawił się poręczyciel, żebym mógł podpisać zobowiązanie. Miał ten zabalsamowany wygląd wszystkich poręczycieli, jakby pod ich skórę wstrzyknięto parafinę. Mój adwokat Tige koło południa przybył mnie wyrejestrować. Poczynił ustalenia, bym mógł się udać wprost do szpitala psychiatrycznego na kurację. Oświadczył, że jest to niezbędne z prawnego punktu widzenia. Do szpitala jechaliśmy wraz z dwoma detek­tywami wozem policyjnym. Był to element ułożonego przez adwokata pla­nu, a detektywi mieli odegrać rolę świadków.

Gdy zatrzymaliśmy się przed szpitalem, adwokat wyciągnął z kieszeni kilka banknotów i zwrócił się do jednego z gliniarzy.

- Postaw to w moim imieniu na konia, dobra? - powiedział. Żabie oczy gliniarza z oburzenia wylazły na wierzch. Nie uczynił żadne­

go ruchu, by przyjąć pieniądze. - Nie zamierzam stawiać żadnej forsy na konie - odparł. - No to Mack postawi. - Adwokat roześmiał się i rzucił pieniądze na

siedzenie wozu. Ten oczywisty brak taktu w przekupywaniu policjantów w mojej obecno­

ści był zamierzony. Gdy go później zapytali, co miał na myśli , odparł : - Przecież ten chłopak był tak schorowany, że niczego nie zauważył. Więc gdyby tych dwóch policjantów powołano na świadków, stwierdziliby,

że wydawałem się w bardzo kiepskim stanie. A to właśnie było adwokatowi

1 07

potrzebne - świadkowie, którzy potwierdzą, że byłem bardzo chory w mo­mencie, gdy podpisywałem zeznanie.

Pielęgniarz rozebrał mnie, ległem na kozetce, oczekując zastrzyku. Przy­szła moja żona i zakomunikowała, że kierownictwo nic nie wie o narkoty­kach i ćpunach.

- Kiedy im powiedziałam, że jesteś na głodzie, zapytali, co ci właściwie dolega. Odparłam, że jesteś na głodzie i potrzebujesz zastrzyku morfiny. A oni na to: „Och, a myśmy myśleli , że to tylko kwestia uzależnienia od marihuany".

- Uzależnienie od marihuany ! - parsknąłem. - Co to takiego, u diabła? Dowiedz się, co zamierzają mi dawać. Potrzebuję kuracji redukcyjnej . Jeśli nie chcą jej zastosować, wypisuj mnie natychmiast.

Wkrótce wróciła i powiedziała, że skontaktowała się wreszcie telefonicz­nie z lekarzem, który wie, co jest grane. To był znajomy mojego adwokata, lekarz niezwiązany ze szpitalem.

- Chyba był zaskoczony, że niczego nie dostałeś. Powiedział, że natych­miast zadzwoni do szpitala i przypilnuje, żeby się tobą zajęto.

Po kilku minutach pojawiła się pielęgniarka ze strzykawką. Zaaplikowała mi demerol. Demerol trochę pomaga, ale nawet w części nie ma takiej sku­teczności jak kodeina, jeśli chodzi o złagodzenie głodu narkotycznego. Wie­czorem przyszedł lekarz i zrobił mi badanie. Z powodu odwodnienia moja krew była mocno zagęszczona. Przez czterdzieści osiem godzin bez opia­tów straciłem na wadze pięć kilo. Pobranie jednej ampułki krwi do badań zajęło lekarzowi dwadzieścia minut. Gęsta krew bez przerwy zatykała igłę.

O dziewiątej wieczorem dostałem następny zastrzyk demerolu. Ten strzał nie przyniósł żadnego efektu. Trzecia doba głodu narkotycznego jest z zasa­dy najgorsza, potem głód zaczyna z wolna ustępować. Na całym ciele czu­łem chłodne mrowienie, jakby skóra przemieniła się w ul czy może jakby tuż pod nią rozpełzły się mrówki.

Możliwe jest takie odcięcie się od większości bólów - przy czym naj­większy problem przedstawiają tu urazy oczu; zębów i genitaliów - że do­świadcza się ich jako doznań neutralnych. Od cierpień głodu narkotycznego ucieczki, jak się zdaje, nie ma. Głód narkotyc�ny jest odwrotnością kopa narkotycznego. Kop narkotyczny jest czymś, co musisz mieć. Ćpuny funk­cjonują według opiatowego czasu i dzięki opiatowemu metabolizmowi, po­datne na wpływ opiatowego klimatu. Opiaty grzeją ich i ziębią. Kop opiato­wy jest życiem na opiatowych warunkach. Ucieczka od głodu narkotycznego jest równie niemożliwa, jak uniknięcie kopa narkotycznego po strzale.

1 08

Byłem zbyt osłabiony, żeby zwlec się z łóżka. I nie mogłem uleżeć nieru­chomo. Na głodzie wszelka możliwa do pomys1enia aktywność jest tak samo nieznośna, jak bezczynność. Człowiek może umrzeć po prostu dlatego, że nie wytrzymuje we własnym ciele.

O szóstej rano otrzymałem następny strzał, który odrobinę poskutkował. Jak się później dowiedziałem, nie był to demerol. Zdołałem nawet wmusić w siebie małą grzankę i wypić trochę kawy.

Gdy później tego samego dnia odwiedziła mnie żona, powiedziała, że w moim przypadku zastosowano kurację nowego typu. Rozpoczęto ją wła­śnie porannym zastrzykiem.

- Dostrzegłem różnicę. Mys1ałem, że ten strzał to była M. - Rozmawiałam telefonicznie z doktorem Moore' em. Twierdzi , że to ten

cudowny środek, którego długo szukali, by leczyć uzależnionych. Przynosi ulgę objawom towarzyszącym odwykowi, a nie powoduje nowego uzależ­nienia. To nie jest wcale narkotyk. Jedna z antyhistamin. Zdaje mi się, że powiedział „thephorin".

- To by znaczyło, że te objawy są reakcją uczuleniową. - Tak właśnie mówi doktor Moore. Tę kurację zasugerował znajomy lekarz mojego adwokata. Nie pracował

w szpitalu i nie był psychiatrą. Po dwóch dniach byłem w stanie zjeść pełny posiłek. Zastrzyk antyhistaminy starczał na trzy do pięciu godzin; potem powracał głód. Strzały czuło się jak opiaty.

Kiedy już stanąłem na nogi i zacząłem się przechadzać, odwiedził mnie psy­chiatra. Był bardzo wysoki. Miał długie nogi i ciężkie ciało o kształcie gruszki, ustawionej smuklejszym końcem do góry. Mówiąc, uśmiechał się, głos miał piskliwy. Nie był zniewieściały. On po prostu nie miał tego czegoś, co mężczy­znę czyni mężczyzną. Był to doktor Fredericks, naczelny psychiatra szpitala.

Zadawał takie same pytania, jak wszyscy psychiatrzy: - Panie Lee, jak się panu zdaje, dlaczego potrzebuje pan narkotyków? Kiedy słyszy się takie pytanie, można być pewnym, że człowiek, który je

zadaje, nie wie nic o heroinie. - Potrzebuję ich, żeby rano wstać z łóżka, ogolić się i zjeść śniadanie. - Ale w sensie psychicznym. Wzruszyłem ramionami. Mogłem mu spokojnie podpowiedzieć diagno­

zę, żeby już sobie poszedł. - To dobry kop. Opiaty nie są „dobrym kopem". W opiatach istotne dla narkomana jest to,

że powodują uzależnienie. Nikt nie wie, czym są opiaty, póki nie zazna głodu.

1 09

Lekarz skinął głową. Osobowość psychopatyczna. Wstał. Nagle przyoblekł twarz w uśmiech, który w zamyśle miał być pełen zrozumienia i zdolny do przełamania moich oporów. Uśmiech się rozszerzał, aż przerodził w końcu w szaleńczy grymas. Doktor Fredericks pochylił się, przybliżając swój uśmiech do mojej twarzy.

- Czy pańskie życie seksualne jest zadowalające? - zapytał. - Czy macie z żoną zadowalające stosunki?

- O tak - odparłem. - Kiedy nie jestem naćpany. Wyprostował się. Wcale mu się moja odpowiedź nie spodobała. - Cóż, odwiedzę pana ponownie. Zarumienił się i popędził niezgrabnie ku drzwiom. Rozgryzłem go jako

picera, kiedy tylko pojawił się w pokoju - było jasne, że na użytek własny i bliźnich odgrywa rolę faceta, który dobrze wie, co robi - ale oczekiwałem solidniejszego i dokładniejszego kamuflażu.

Powiedział mojej żonie, że rokowania są jak najgorsze. Mój stosunek do narkotyków streszcza się w formułce: „No i co z tego?" Należy oczekiwać nawrotu, nie przestały bowiem działać psychiczne determinanty mojego stanu. Nie zdoła mi pomóc, jeśli nie wyrażę chęci współpracy. Uzyskawszy współpracę, byłby zapewne gotów wyłuskać moją psyche i przemontować ją w ciągu ośmiu dni .

Inni pacjenci byli kompanią nader zgrzebną i żałosną. W całym szpitalu ani jednego ćpuna. Jedynym pacjentem na moim oddziale, który w ogóle czuł bluesa, był pijak, przywieziony tu ze złamaną szczęką i kilkoma inny­mi urazami twarzy. Powiedział mi, że spławiono go we wszystkich szpita­lach publicznych. W Dobroczynności powiedziano mu wręcz: „Wynoś się. Zachlapałeś krwią całą podłogę".

Więc przyjechał do tego szpitala, w którym już kiedyś był i gdzie wiedzia­no, że jest w stanie zapłacić rachunek.

Pozostali to banda wałkoni bez przydziału. Typ szczególnie ceniony przez psychiatrów. Typ, na jakim doktor Fredericks może wywrzeć wrażenie. Był na przykład mały blady człowieczek o bezkrwistym, niemal przejrzystym ciele. Wyglądał jak zziębnięty wyczerpany plaż. Osobnik ten uskarżał się na nerwy i całymi dniami przemierzał korytarze we wszystkich kierunkach, powtarzając: ,,Ach, Boże, Boże, nawet nie czuję się jak człowiek!" Nie dysponował wystarczającym zasobem energii, aby utrzymać się w kupie; jego organizm balansował nieustannie na krawędzi rozpadu na części pierw­sze.

1 1 0

Pacjenci w większości byli starzy. Patrzyli na ciebie zdumionym, zawist­nym, tępym wzrokiem konającej krowy. Kilku zaledwie opuszczało czasem swe pokoje. Pewien młody schizofrenik miał obie ręce skrępowane banda­żem, by nie mógł napastować innych pacjentów. Przygnębiające miejsce i przygnębiający ludzie.

Coraz słabiej odczuwałem zastrzyki i po ośmiu dniach zacząłem ich uni­kać. Kiedy udało mi się wytrwać bez strzału dwadzieścia cztery godziny, uznałem, że czas najwyższy zbierać się stąd.

Moja żona postanowiła porozmawiać z doktorem Fredericksem i natknęła się na niego w korytarzu przed jego gabinetem.

Oświadczył, że powinienem pozostać w szpitalu trzy albo cztery dni dłu­żej.

- Jeszcze tego nie wie - wyznał - że zastrzyki od tej chwili będą wstrzy­mane.

- Ale on już nie bierze zastrzyków od dwudziestu czterech godzin - po­wiedziała moja żona.

Doktor Fredericks okropnie poczerwieniał na twarzy. Gdy odzyskał mowę, rzekł:

- Tak czy owak, mogą się pojawić objawy głodu. - Ale po dziesięciu dniach to mało prawdopodobne, prawda? - Dość prawdopodobne - odparł i oddalił się, nim zdołała powiedzieć coś

więcej . - D o diabla z nim - powiedziałem żonie. - Nie potrzebujemy jego zezna­

nia. Tige chce, żeby w sprawie mojego stanu zeznawał jego lekarz. Diabli wiedzą, co ten pajac mógłby nagadać podczas procesu.

Doktor Fredericks musiał podpisać moje zwolnienie ze szpitala. Nie opusz­czał swojego gabinetu, więc pielęgniarka zaniosła mu dokument do podpi­su. Oczywiście, uzupełnił go adnotacją „wbrew zaleceniu lekarskiemu".

Była piąta po południu, kiedyśmy opuścili szpital i pojechali taksówką na Canał Street. Wszedłem do baru i wypiłem cztery szklaneczki whisky z wo­dą sodową. Czułem się mile podbuzowany; bylem zdrowy.

Gdy otwierałem drzwi swojego mieszkania, miałem uczucie powrotu po długiej nieobecności . Wracałem do tego punktu w czasie, kiedy to rok temu pierwszy raz w Nowym Orleanie walnąłem sobie z Patem.

Po zakończeniu kuracji przez kilka dni człowiek czuje się, generalnie bio­rąc, znakomicie. Można pić, można odczuwać prawdziwy głód i przyjem­ność, gdy się go zaspokaja, wracają również z pełną mocą potrzeby seksualne.

1 1 1

Wszystko wygląda inaczej, ostrzej . A potem uchodzi z ciebie powietrze. Wielkiego wysiłku wymaga ubieranie się, wstawanie z krzesła, podnosze­nie widelca do ust. Nic ci się nie chce robić, nie masz ochoty wyjść z domu. Nawet nie masz ochoty na towar. Głód narkotyczny zniknął, ale nic się nie pojawiło w jego miejsce. Ten okres trzeba przesiedzieć. Albo przepraco­wać. Praca na roli jest najlepszą terapią.

Pat pojawił się natychmiast, gdy usłyszał, że wyszedłem. Czy mam ocho­tę „przyprawić"? Jeden razik nie zaszkodzi . Może po dobrej cenie dostać dziesięć albo więcej . Odmówiłem. Nie potrzebujesz siły woli, kiedy wysze­dłeś z ciągu. Nie masz ochoty na towar.

Poza tym byłem oskarżony w Stanowym, a stanowe oskarżenia za narko­tyki kumulują się jak wszystkie inne przestępstwa kryminalne. Podwój ne oskarżenie o narkotyki może cię uziemić na siedem lat, może również być tak, że jedną sprawę masz w Stanowym, a drugą w Federalnym i kiedy wychodzisz z pensjonatu stanowego, u drzwi czekają na ciebie federalni . Albo jeśli najpierw odwalasz odsiadkę federalną, Stan cię wita u drzwi pen­sjonatu federalnego.

Wiedziałem, że władze stanowe nie ustają w działaniu, żeby mi przyłożyć z drugiej strony, bo spartaczyły pierwszą robotę, uzurpując sobie uprawnie­nia federalnych i przeszukując mój dom bez nakazu. Miałem wolną rękę, by przedstawić własną wersję wydarzeń, skoro nie było ważnego zeznania z mo­im podpisem, które by mnie ograniczało. Stan nie mógł uwzględnić zezna­nia, które podpisałem dla federalnych, nie wywlekając zarazem mego ukła­du z tym artystą od fair play, tłustym kapitanem. Gdyby jednak zdołał sformułować kolejny zarzut, mieliby mnie na widelcu.

Zazwyczaj ćpun, wyszedłszy z miejsca odosobnienia, natychmiast poszu­kuje kontaktu. Oczekując po mnie takiego właśnie postępowania, władze niewątpliwie miały Pata na oku. Więc mu powiedziałem, że nie biorę, dopó­ki sprawa nie ucichnie. Pożyczył ode mnie dwa dolary i wyszedł.

Parę dni później popijałem w rozmaitych barach przy Canal Street. Gdy ćpun niebędący w ciągu, upijając się, przekracza pewien punkt, jego myśli zwracają się ku opiatom. Wszedłem do ubikacji w którymś barze; na po­jemniku z papierem toaletowym leżał portfel. Znajdowaniu pieniędzy towa­rzyszy uczucie nierzeczywistości. Otworzyłem portfel, wyjąłem dwudziestkę, dziesiątkę i piątkę. Postanowiłem skorzystać z jakiejś innej toalety w jakimś innym barze i wyszedłem, pozostawiając pełną szklaneczkę martini.

Powędrowałem do Pata. Pat otworzył drzwi.

1 1 2

- Cześć, stary druhu - powiedział. - Cieszę się, że cię widzę. Na tapczanie siedział facet, który odwrócił twarz ku drzwiom, gdy wkra­

czałem do pokoju. - Cześć, Bill - rzekł. Wpatrywałem się weń długie trzy sekundy, nim poznałem, że to Dupre.

Wyglądał na starszego i młodszego zarazem. Stracił jakieś dziesięć kilo; martwy wyraz zniknął z jego oczu; twarz drgała mu co jakiś czas, niczym budząca się do życia w mechanicznych jeszcze wibracjach martwa materia. Mając pod dostatkiem opiatów, Dupre wygląda martwo i anonimowo i nie ma sposobu, żeby wyłowić go z tłumu albo dostrzec z większej odległości . Teraz jego wizerunek był jasny i ostry. Gdybyś idąc szybko zatłoczoną uli ­cą, minął Duprego, jego portret wryłby się w twoją pamięć, zostałby jej narzucony - tak jak w triku karcianym, kiedy sztukmistrz raptownie rozkła­da karty w wachlarz, mówiąc: „Wybierz jedną, obojętnie którą", i zarazem narzuca ci konkretną.

Mając pod dostatkiem opiatów, Dupre był milkliwy. Teraz był rozmowny. Opowiedział mi, jak koniec końców tak głęboko zapuścił rękę do kasy loka­lu, w którym pracował jako krupier, że stracił robotę. Teraz nie było go stać na opiaty. Nie mógł nawet uzbierać na paregorik i nembutal, żeby wyjść z ciągu. Gadał, gadał i gadał.

- Kiedyś to dopiero było ! Przed wojną znał mnie każdy glina. Nie raz i nie dwa siedziało się w Trzecim siedemdziesiąt dwie godziny. To był wtedy Pierwszy Komisariat. Wiesz, jak to jest, gdy nie masz dojścia do towaru.

Wszystkimi palcami wskazał swoje genitalia, a potem odwrócił dłoń. Bar­dzo wyrazisty gest; jakby podnosił to, o czym chce mówić, i prezentował nam na dłoni.

- Staje ci i spuszczasz się prosto w portki . Nawet nie musi stawać. Pamię­tam, któregoś razu siedziałem z Larrym. Znacie tego małolata Larry'ego? Rozprowadzał jakiś czas temu. Powiadam: „Larry, musisz to dla mnie zro­bić". No więc ściągnął gacie. Kapujecie, musiał to dla mnie zrobić.

Pat szukał żyły. Z dezaprobatą wydął wargi. - Wy, chłopcy, gadacie jak degeneraci. - Co jest grane, Pat? - zapytałem. - Nie możesz trafić? - Nie mogę. - Zsunął opaskę uciskową na przegub, żeby wkłuć się do

żyły w dłoni. Nieco później zatrzymałem się obok kancelarii mojego adwokata, żeby

zapytać, czy mogę przekroczyć granice stanu i pojechać do doliny Rio Grande w Teksasie, gdzie mam kawałek ziemi.

8 - Ćpun 1 13

- W tym mieście jest pan trefny jak sto diabłów - odparł Tige. - Mam zezwolenie sędziego na pański wyjazd za granicę stanu. Może więc pan jechać do Teksasu, kiedy pan tylko zapragnie.

- Może zechcę też machnąć się do Meksyku - powiedziałem. - Wolno mi?

- O ile wróci pan na rozprawę. Nie ma żadnych ograniczeń. Jeden z mo­ich klientów pojechał do Wenezueli . Jak się orientuję, wciąż tam jest. Nie wrócił.

Tige był facetem trudnym do rozgryzienia. Czy mówił mi okrężnie, że­bym nie wracał? Często gdy jego poczynania wydawały się toporne albo niespójne, realizował jakiś swój plan. Niektóre z tych planów sięgały dale­ko w przyszłość. Bywało, że brał się do jakiejś koncepcji , a przekonawszy się, że prowadzi donikąd, porzucał ją. Jak na inteligentnego człowieka, mie­wał zdumiewająco głupie pomysły. Na przykład, gdy mu powiedziałem, że przez sześć miesięcy studiowałem w Wiedniu medycynę, oznajmił:

- Znakomicie. Załóżmy teraz, że powiemy coś takiego: mając zaufanie do własnej wiedzy medycznej , doszedł pan do wniosku, że może leczyć się sam, i w tym celu - zaaplikowania sobie kuracji - nabył pan narkotyki, które znaleziono w pańskim mieszkaniu.

Uznałem, że kłamstwo jest szyte zbyt grubymi nićmi, by ktokolwiek mógł to strawić.

- Nie jest dobrze wyglądać na człowieka zbyt wykształconego. Przysięgli nie lubią facetów, którzy studiowali w Europie.

- Bez trudu może pan rozluźnić krawat i zacząć gadać z południowym akcentem.

Już się widziałem, jak robię za przaśniaka z udawanym akcentem połu­dniowym. Dwadzieścia lat temu poniechałem prób zostania równym chło­pem. Powiedziałem więc, że ten rodzaj zagrywek nie leży w moim stylu, i Tige już nigdy więcej nie wrócił do tego pomysłu.

Prawo karne jest jedną z kilku dziedzin, gdzie klient kupuje czyjeś szczę­ście. Fartu większości ludzi nie da się po prostu przekazać, ale dobry adwo­kat może sprzedać swe szczęście klientowi , a im więcej szczęścia sprzeda-je, tym więcej ma do sprzedan'la.

·

Kilka dni później opuściłem Nowy Orlean i pojechałem do doliny Rio Gran­de. Rzeka Rio Grande wpada do Zatoki Meksykańskiej w Brownsviłle; doli­na - nawadniany z Rio Grande pas ziemi o długości dziewięćdziesięciu sze­ściu i szerokości trzydziestu dwu ki lometrów - biegnie od Brownsvilłe do

1 1 4

Mission. Zanim rozpoczęto irygację, nie rosło tu nic prócz mesquite i kaktu­

sów. Teraz jest to jeden z najżyźniejszych obszarów uprawnych w Stanach. Z Brownsville do Mission prowadzi trzypasmowa autostrada, wzdłuż której

rozsiadły się niewielkie miasteczka. W dolinie nie ma dużych miast ani wsi . Cały ten obszar to jedno wielkie przedmieście, zabudowane byle jakimi domkami . Dolina jest plaska jak stół. Każdego dnia po południu zrywa się suchy gorący wiatr i wieje aż do zachodu słońca. Rosną tu jedynie sprowa­dzone z Kalifornii cytrusy i palmy. Dolina to królestwo cytrusów, gdzie uprawia się różowe i czerwone grejpfruty, jakich nie sposób wyhodować gdziekolwiek indziej, raj dla agentów handlu nieruchomościami , a poza tym kraina przydrożnych moteli oraz staruszków, którzy wyczekują już tyl­ko na śmierć. Cała dolina ma ów prowizoryczny wygląd obozowiska czy też miejsca, gdzie zorganizowano festyn. Niebawem wszyscy frajerzy wy­mrą, a kanciarze przeniosą się w inne miejsce.

W latach dwudziestych agenci ściągali tu całe pociągi zainteresowanych, pozwalali im zrywać grejpfruty z drzewek i jeść je do woli. Ponoć jeden z tych agentów-pionierów urządził duże sztuczne jezioro i handlował dział­kami położonymi wzdłuż brzegów. „Jezioro nawodni wasze gaje" - zachę­cał. Po sfinalizowaniu ostatniej transakcji zniknął wraz z jeziorem, pozosta­wiając klientów w środku pustyni .

Jak to ujął pewien handlarz ziemią: cytrusy to bezbłędny strzał dla star­szych osób, które po przejściu na emeryturę, chcą żyć na pełnym luzie. Właściciel gaju nie robi nic. Stowarzyszenie sadowników troszczy się o gaj , sprzedaje owoce i wręcza właścicielowi czek. W gruncie rzeczy jednak uprawa cytrusów to dla drobnego inwestora biznes bardzo ryzykowny. W pewnych okresach zysk - szczególnie z uprawy różowych i czerwonych grejpfrutów - bywa znaczny, a jednak właściciel małej plantacji nie jest z reguły w stanie przetrwać lat, kiedy ceny owoców czy też plony są niskie.

Nad doliną Rio Grande zawisła aura nieuchronnej katastrofy. Trzeba się dorobić, póki można - zanim szarańcza zniszczy plantację, zanim ulegną zniesieniu gwarantowane ceny bawełny, zanim nadejdzie huragan, powódź, przymrozki, szczególnie dokuczliwa susza, zanim Straż Graniczna powstrzy­ma dopływ meksykańskich robotników. Groźba klęski, natarczywa i wytrą­cająca z równowagi jak popołudniowy wiatr, jest - tak samo jak on - stale obecna. Dolina była pustynią i stanie się nią znowu. Tymczasem, póki nie jest za późno, trzeba wyjść na swoje.

Starcy, przesiadujący w biurach handlu nieruchomościami, mawiają: „Cóż, to nic nowego. Widywałem już takie rzeczy. Pamiętam, w 1928 . . . "

1 1 5

Lecz nowy, nieznany dotąd czynnik, na podobieństwo powoli rozwijają­cej się choroby, o której nie sposób powiedzieć, kiedy się zaczęła, odmienia oswojone oblicze klęski.

Śmierć jest nieobecnością życia. Wszędzie tam, skąd odchodzi życie - wpro­wadzają się śmierć i rozkład. Jakkolwiek nazwiemy to coś, czym wszyscy musimy bez przerwy się krzepić - siłą żywotną czy zalążkami życia - w doli­nie należy ono do towarów deficytowych. Żywność psuje się, zanim człowiek zdąży ją donieść ze sklepu do domu. Mleko kwaśnieje, zanim człowiek skoń­czy posiłek. W tym miejscu na świat przenika jakaś przeciwna życiu siła.

Śmierć unosi się nad doliną niczym niewidzialna mgła. Ten obszar posia­da osobliwy magnetyzm dla wszystkiego, co kona. Obumierająca komórka grawituje ku dolinie.

Gary West przybył tu z Minneapolis. Za dwadzieścia tysięcy dolarów, jakie zaoszczędził, prowadząc w latach wojny fermę mleczną, kupił w Do­linie dom i gaj . Dwa hektary czerwonych grejpfrutów i dom w hiszpańskim stylu z lat dwudziestych, położony z drugiej strony Mission, gdzie kończy się irygacja, a zaczyna pustynia. Tam właśnie osiadł z matką, żoną i dwójką dzieci. Widziało się w jego oczach owo oszołomienie, lęk i zazdrosną nie­chęć człowieka, który wyczuwa w swych komórkach narodziny fatalnego procesu chorobowego. Wcale wówczas nie był chory, jego komórki jednak szukały już śmierci i West o tym wiedział. Pragnął sprzedać posiadłość i wynieść się z doliny.

- Czuję się tu uwięziony - mawiał. - Trzeba daleko jechać, żeby zostawić dolinę za sobą.

Zaczął przerzucać się z jednego przedsięwzięcia w drugie. Plantacja w Mis­sisipi, uprawa warzyw w Meksyku. Wrócił do Minnesoty i kupił udziały w spółce hodowlanej. Wykorzystał na ten cel pieniądze, będące zaliczką za jego posiadłość w dolinie. Ale nie mógł wytrzymać poza doliną. Miotał się jak zacięta ryba, dopóki wycieńczonego walką z oporem umierających ko­mórek dolina nie wyholowała na brzeg. Przećwiczył mnogość najrozmait­szych chorób. Wreszcie infekcja gardła spowodowała zapalenie mięśnia sercowego. Leżał w Szpitalu McAllena, usiłując widzieć w sobie człowieka interesu, który czeka z niecietj)liwością, kiedy będzie mógł wyjść i wrócić do roboty. Stopniowo jego pomysły stawały się coraz bardziej absurdalne.

- Ten facet jest szajbnięty - zauważył Roy, agent handlu nieruchomościa­mi. - Sam nie wie, czego chce.

Dla Westa jedyną rzeczywistością była teraz dolina. Nie miał dokąd iść. Inne miejsca istniały tylko w fantazji. Słuchając go, człowiek doznawał

1 1 6

niesamowitego wrażenia, że takie, na przykład, Milwaukee wcale nie ist­nieje. West pozbierał się do kupy i pojechał do Arkansas obadać jakieś pastwiska dla owiec po trzydzieści dolarów hektar. Wrócił do doliny i za­czął na kredyt stawiać dom. Coś nawaliło mu w nerkach i cały obrzmiał od uryny. Mocz czuło się w jego oddechu i pocie.

- To zatrucie moczowe - oznajmił lekarz, poczuwszy wypełniający pokój odór siuśków.

West zaczął wić się w konwulsjach i umarł. Żonie pozostawił w spadku obfitą korespondencję pomiędzy Milwaukee a doliną; połapanie się w tym chaosie zajmie jej lata.

Dolina stanowi ściek, do którego spłynęły wszystkie najgorsze cechy Ameryki . Nigdzie tu nie majednej przyzwoitej restauracji i w ogóle tutejsze jedzenie może być tolerowane tylko przez ludzi całkowicie pozbawionych zmysłu smaku. W dolinie restauracje nie są prowadzone przez kucharzy i dostawców żywności. Otwiera je zwykle ktoś, kto uznawszy: „ludzie mu­szą jeść", wysnuwa wniosek: „knajpa to dobry biznes". Jego lokal ma wiel­ką szybę od frontu - żeby potencjalni klienci mogli zajrzeć do środka -i chromowane wyposażenie. Menu składa się z lichych amerykańskich dań barowych. Właściciel siaduje w swoim lokalu i z głupawą niechęcią przy­gląda się klientom. Bo w zasadzie wcale nie miał ochoty prowadzić restau­racji . A teraz w dodatku nawet nie ma z tego forsy.

Podczas wojny i kilku powojennych lat wiele osób błyskawicznie dorobi­ło się fortuny. Każdy biznes był dobry, tak samo jak na giełdzie w okresie hossy dobra jest każda akcja. Faceci dochodzili do wniosku, że mają łby do interesów, gdy w istocie po prostu wykorzystali dobrą passę. Teraz dolina ma złą passę i mogą to wytrzymać jedynie wielcy przedsiębiorcy. W dolinie prawa ekonomii działają ściśle według reguł szkolnej algebry, ponieważ nie mąci im szyków czynnik ludzki. Bogaci bogacą się coraz bardziej , a wszy­scy pozostali schodzą na psy. Wielcy Posiadacze nie są ani szczególnie bystrzy, ani bezwzględni, ani operatywni. Nie muszą nic mówić czy robić. Wystarczy, że siedzą na tyłkach, a pieniądze spływają same. Człowiek musi albo stać się jednym z nich, albo odpaść z konkurencji , zadowalając się każdą robotą, jaką łaskawie mu zaproponują. Dla klasy średniej przyszły ciężkie dni i tylko jedna osoba na tysiąc może wspiąć się na szczyty. Wielcy Posiadacze to kasyno, drobni farmerzy zaś - to gracze. Hazardzista kończy bez grosza, jeśli zbyt długo gra, farmer natomiast musi albo grać, albo wal­kowerem oddać punkty władzom. Wielcy Posiadacze trzymają w garści wszystkie banki w dolinie, kiedy zatem farmer popada w ruinę -jego ziemię

1 1 7

zagarnia któryś z tych banków. Niebawem Wielcy Posiadacze będą właści­cielami całej doliny.

Dolina przypomina uczciwą grę w kości , w której gracze nie mają dość siły woli, by wpłynąć na kostkę i wobec tego wygrywają czy też przegrywają dzięki najczystszemu przypadkowi . Nigdy nie usłyszysz, by ktokolwiek po­

wiedział: „Musiało się tak stać", a jeśli już ktoś mówi te słowa, to dotyczą one jedynie śmierci . Wydarzenie, które „musiało się stać", może być dobre albo złe, skoro jednak nastąpiło, człowiek nie jest w stanie go zmienić i po­winien sobie odpuścić gorzkie żale. Ponieważ w dolinie wszystko z wyjąt­kiem śmierci dzieje się przypadkowo, mieszkańcy tych stron nieustannie igrają z przeszłością, jak wracający pociągiem z wyścigów dwudolarowi zakładowicze: „Powinienem był trzymać się tych pięćdziesięciu hektarów na dolnym tarasie; powinienem był wziąć w dzierżawę to pole roponośne; powinienem był zasiać bawełnę zamiast pomidorów". Z doliny rozchodzi się w świat głuche skomlenie, symfoniczny pomruk banalnego żalu i rozpaczy.

Kiedy zjawiłem się w dolinie, byłem wciąż zmarnowany po wychodzeniu z ciągu. Nie miałem apetytu ani energii. Chciałem tylko spać i sypiałem dwanaście do czternastu godzin na dobę. Od czasu do czasu kupowałem dwie uncje paregoriku, wypijałem z dodatkiem dwóch nembutali i czułem się normalnie przez kilka godzin . Każdy, kto kupuje PG, jest odnotowany, a ja nie chciałem podpaść w aptekach. PG należy kupować w rozsądnych odstępach czasu, bo inaczej aptekarz się domyśli. A wtedy albo melduje glinom, albo podnosi cenę.

Wszedłem w spółkę z przyjacielem o nazwisku Evans: kupiliśmy sprzęt i zatrudniliśmy rolnika, żeby uprawiać bawełnę. Mieliśmy sześćdziesiąt hek­tarów bawełny. Dobra ziemia pod bawełnę daje belę z czterdziestu arów, co przy cenie gwarantowanej sto pięćdziesiąt dolarów za belę pozwalało nam liczyć na zysk rzędu dwudziestu dwóch tysięcy. Całą robotę wykonał pra­cownik, a my z Evansem objeżdżaliśmy tylko codziennie pola, żeby zoba­czyć, jak prezentują się krzewy. Objazd całych naszych włości zajmował około godziny, bo pola były rozrzucone od Ediilgburga po dolny taras, nie­mal nad samą rzeką. Te gospodarskie wizyty były kompletnie pozbawione sensu, skoro żaden z nas nie rriiał o bawełnie bladego pojęcia. Chodziło po prostu o zabicie czasu do piątej po południu, kiedyśmy przystępowali do

picia. Popołudniami zbierało się w domu Evansa pięciu czy sześciu stałych go­

ści. Dokładnie o piątej jeden z nich walił w patelnię, wrzeszcząc: „Czas gorzałkowania!", a pozostali zrywali się na nogi jak bokserzy po gongu. Dla

1 1 8

oszczędności sami produkowaliśmy dżin z meksykańskiego alkoholu . Mar­tini, przyrządzone na bazie tego dżinu, miały okropny smak, a poza tym trzeba było pchać do szklaneczki masę lodu, bo w przeciwnym razie drink był ciepły, zanim go człowiek doniósł do ust. Ponieważ w upały nie mogę pić nawet doskonałego martini , prokurowałem sobie koktajle z cukrem, li­moną, wodą selcerską i odrobiną chininy. Nikt w całej dolinie nigdy nie słyszał o toniku.

Przez całe lato panowała idealna pogoda do uprawy bawełny. Upał i su­sza, susza i upał, dzień po dniu. Zaczęliśmy zbierać po Czwartym Lipca i zakończyliśmy zbiory przed pierwszym września, który stanowi nieprze­kraczalny termin. Wyszliśmy kapinkę na plus. Wysokie koszty operacyjne i duże wydatk na życie - obliczyłem, że nie mając gospodyni ani wozu, wydawałem siedemset dolarów miesięcznie - pochłonęły lwią część zy­sków. Doszedłem do wniosku, że już najwyższy czas zwinąć żagle z doliny.

Na początku października dostałem z biura poręczycielskiego list infor­mujący, że moja sprawa będzie rozpatrywana za cztery dni . Zadzwoniłem do Tige'a.

- Niech się pan nie przejmuje - powiedział. - Uzyskam odroczenie. Kilka dni później przyszedł list. Tige pisał, że się wystarał o trzy tygodnie

odroczenia, ale powątpiewa, czy zdoła dłużej odwlekać rozprawę. Zadzwo­niłem do niego ponownie, oświadczając, że robię wycieczkę do Meksyku.

- Znakomicie - odparł . - Niech się pan dobrze bawi przez te trzy tygo-dnie, a potem wraca na proces.

Spytałem, jakie są szansę kolejnego odroczenia. - Szczerze mówiąc, niewielkie - odrzekł. - Z tym sędzią nic nie mogę

zdziałać. Dokuczają mu wrzody. Postanowiłem poczynić kroki , by pozostać w Meksyku, kiedy już tam

dotrę.

Dotarłszy do Mexico City, bezzwłocznie zacząłem rozglądać się za towa­rem. Przynajmniej jednym okiem. Jak już kiedyś mówiłem, potrafię wyczuć tereny opiatowe. Pierwszego wieczoru w mieście, idąc po ulicy Dolores, zobaczyłem przed lokalem Exquisito Chop Suey grupę chińskich ćpunów. Chińczycy są niezgłębieni . Robią interesy tylko z innymi Chińczykami. Wiedziałem więc, że próba zakupu za pośrednictwem tych typów będzie stratą czasu.

Pewnego dnia przemierzając San Juan Letran, minąłem kafeterię, której wejście zdobiły kolorowe kafelki osadzone w stiuku. Takie same kafelki

1 1 9

pokrywały podłogę. Kafeteria była niewątpliwie bliskowschodnia. Gdy ją mijałem, ktoś zawołał od wejścia. Był to osobnik należący do typu spotyka­nego wyłącznie na pograniczu terytorium opiatowego.

Jak określone formacje skalne wiodą geologa poszukującego ropy nafto­wej, tak pewne znaki wskazują ćpunowi bliskość towaru. Opiaty znajduje się często w dzielnicach pogranicznych lub też cieszących się dwuznaczną opinią: jak Wschodnia Czternasta w pobliżu Trzeciej w Nowym Jorku, Poy­dras i St. Charles w Nowym Orleanie, San Juan Letran w Mexico City. Są tu sklepy z protezami i perukami, pracownie techników dentystycznych i pro­ducentów perfum, pomad i olejków aromatycznych. To punkt, gdzie kon­trowersyjny biznes ociera się o slumsy.

Widuje się niekiedy na tych obszarach pewien typ osób, które choć nie mają nic wspólnego z handlem ani same nie biorą, mają jakiś związek z to­warem. Różdżka w twej dłoni drży, kiedy widzisz kogoś takiego. Opiaty są tuż-tuż. Taki gość pochodzi z Bliskiego Wschodu, prawdopodobnie z Egip­tu. Ma duży prosty nos. Jego usta są cienkie i purpurowobłękitne, jak ujście cewki moczowej, a gładka skóra ciasno opina twarz. Jest z reguły tak odra­żający, że nie ma ani jednego plugawego czynu albo skłonności, których by mu nie można przypisać. Nosi na sobie znamię jakiejś nieistniejącej profe­sji , której od dawna nikt nie uprawia. Gdyby opiaty zniknęły z powierzchni ziemi, może wciąż pozostałyby ćpuny wystające na rogach opiatowych dziel­nic, czujące jakiś niedosyt, mglisty i natarczywy - wyblakłe zjawy głodu narkotycznego.

Ten człowiek więc nawiedza miejsca, w których kiedyś wykonywał swą zbędną i absurdalną robotę. Ale jest nieporuszony. Z jego czarnych oczu bije s1epy spokój owadów. Wygląda tak, jakby się właśnie pokrzepił mio­dem i syropami Lewantu, które wsysa przez rodzaj trąbki .

Jaka jest ta jego zapomniana specjalność? Zdecydowanie służebna i zwią­zana z trupami, choć to nie balsamowanie zwłok. Może gromadzić coś w swo­im ciele - eliksir nieśmiertelności? - coś, co czerpią zeń czasem jego pano­wie. Jest wyspecjalizowany jak owad do spełnienia niewyobrażalnie ohydnej funkcji .

Bar Chi mu wygląda z zewnątrz jak każda inna cantina, jednak po wejściu do środka orientujesz się natychmiast, że jesteś w lokalu pedalskim.

Zamówiłem przy kontuarze drinka i rozejrzałem się dookoła. Meksykań­skie pędzie trwały upozowane przed szafą grającą, a jeden z nich podkradł się do mnie z wystylizowaną gestykulacją tancerza świątynnego i poprosił

1 20

o papierosa. Było coś archaicznego w jego wystudiowanych ruchach, jakiś zdeprawowany, zwierzęcy wdzięk, piękny i odpychający zarazem. Wyobra­żałem sobie chłopca, jak pląsa w świetle ognisk obozowych, a dwuznaczne gesty roztapiają się w mroku. Sodomia jest równie stara jak ród ludzki . Jeden z pedałów siedział przy stoliku obok szafy grającej zupełnie nieru­chomo, z wyrazem idiotycznej , bydlęcej pogody na obliczu.

Odwróciłem się, by dokładniej obejrzeć sobie chłopca, który do mnie podszedł. Niezły.

- Por que triste? (Dlaczego jesteś smutny?) - zapytałem. Nieszczególne otwarcie, ale nie przyszedłem tu na rozmowy.

Chłopak uśmiechnął się, odsłaniając przy tym bardzo czerwone dziąsła i rzadkie zęby. Wzruszył ramionami i coś powiedział - że wcale nie jest smutny albo że nie jest specjalnie smutny.

Rozejrzałem się wokół. - Vdmonos a otro fugar (Chodźmy gdzie indziej ) - zaproponowałem. Chłopiec skinął głową. Przenies1iśmy się do innej restauracji na tej samej

ulicy. Pod stołem położył mi dłoń na kolanie. Mój żołądek ścisnął dreszcz podniecenia. Przełknąłem kawę i czekałem niecierpliwie, aż chłopak skoń­czył swoje piwo i papierosa.

Znał pewien hotel. Przesunąłem przez okienko pięć peso. Stary mężczy­zna otworzył nam drzwi pokoju i rzucił na krzesło wystrzępiony ręcznik.

- Llevas pistola? (Nosisz pistolet?) - zapytał chłopak. Dostrzegł moją spluwę.

Przytaknąłem. Złożyłem spodnie i położyłem je na krześle. Na nich pistolet, który przy­

kryłem koszulą i gatkami. Usiadłem nagi na krawędzi łóżka i patrzyłem, jak chłopiec się rozbiera. Jak starannie składa swój znoszony niebieski garnitur. Zdjął koszulę i powiesił ją na oparciu krzesła, na marynarce. Miał gładką skórę koloru miedzi. Wyślizgnął się z gatek, z uśmiechem podszedł i usiadł obok mnie na łóżku. Jedną ręką przesunąłem powoli po jego plecach, drugą po łuku piersi i płaskim brązowym brzuchu. Uśmiechną się i położył.

Później , dotykając się pod kocem ramionami, paliliśmy papierosy. Chło­piec powiedział, że musi iść. Ubraliśmy się obaj . Zastanawiałem się, czy liczy na pieniądze. Doszedłem do wniosku, że nie. Na rogu ulicy pożegna­liśmy się uściskiem dłoni.

Jakiś czas później w tym samym barze poznałem chłopca o imieniu Angelo. Widywaliśmy się z przerwami przez dwa łata. Kiedy brałem, nie spotykaliśmy

1 2 1

się całymi miesiącami, ale kiedy wychodziłem z ciągu, zawsze gdzieś tam na siebie wpadaliśmy. W Meksyku marzenia mają bajeczną moc. Ktoś, kogo chcesz ujrzeć - pojawia się.

Pewnego dnia rozglądałem się za chłopcem i zmęczony usiadłem na ka­miennej ławce w Almeda. Przez materiał spodni czułem gładki kamień i ból w lędźwiach, przypominający lekki , skoncentrowany w jednym miejscu ból zęba. Gdy tak siedziałem, spoglądając na park, doświadczyłem nagle uczu­cia szczęścia i spokoju; widziałem się w magicznym związku z miastem i miałem pewność, że dziś wieczorem trafi mi się chłopiec. Trafił się.

Angelo miał twarz orientalną, trochę japońską, i wrażeniu temu przeczyła tylko miedziana skóra. Nie był ciotą i dawałem mu pieniądze; zawsze tę samą sumę - dwadzieścia peso.

Czasem tyle nie miałem i mówił wtedy: No importa (Nieważne). Upierał się, żeby posprzątać mieszkanie, ilekroć spędził w nim noc.

Spiknąwszy się z Angelo, przestałem wracać do Chimu. Obojętne, Mek­syk czy Stany, w barach dla pedziów załapuję depresję.

Słowo manana należy rozumieć „zaczekaj, aż znaki będą sprzyjające". Jeśli cię przypiliło, żeby kupić towar, i zwracasz się do obcych, zostaniesz obłuskany z forsy i będziesz prawdopodobnie mieć kłopoty z władzami. Ale jeśli poczekasz i naprawdę będziesz pragnąć towaru - zjawi się.

Bylem w Mexico City już od kilku miesięcy. Pewnego dnia poszedłem na spotkanie z adwokatem, któremu zleciłem załatwienie dla siebie dokumen­tów stałego pobytu. Przed kancelarią czekał niechlujny mężczyzna w śred­nim wieku.

- Jeszcze go nie ma - powiedział. Spojrzałem na niego. Był ćpunem weteranem, nie miałem cienia wątpliwości. I wiedziałem, że

on też mnie rozgryzł od jednego spojrzenia. Ćpun może odstawić heroinę na dziesięć lat, ale nadal poznasz, że to ćpun. Piętna heroiny nie da się zatrzeć.

Staliśmy i gadaliśmy, dopóki nie nadszedł adwokat. Ćpun stal tam, żeby sprzedać trochę medalików. Adwokat powiedział mu, żeby przyniósł ki lka­naście do jego biura.

Po spotkaniu z adwokatem zaprosiłem ćpuna na kolację i poszliśmy do jednej z knajp San Juan Letran. Na jego prośbę opowiedziałem mu swoją historię. Odwinął na to klapę marynarki i pokazał mi wpiętą tam szpilkę.

- Biorę już od dwudziestu ośmiu lat - powiedział. - Chcesz coś kupić?

1 22

W Mexico City jest tylko jeden handlarz. Lupita. Siedzi w branży dwa­dzieścia lat. Zaczęła od jednego grama opiatów, by stworzyć monopol obej­mujący swym zasięgiem cale Mexico City. Ważyła sto trzydzieści kilo, za­częła więc brać opiaty, żeby schudnąć, ale zeszczuplała tylko na twarzy i wcale jej to nie dodało urody. Mniej więcej co miesiąc zmienia kochan­ków, nowego obsypuje garniturami, koszulami i zegarkami, a kiedy ma dość - daje mu kopniaka.

Lupita opłaca policję, by móc prowadzić swój interes równie otwarcie, jak sklep spożywczy. Nie musi obawiać się kabli , bo każdy funkcjonariusz wie, że Lupita rozprowadza towar. W szklankach z alkoholem przechowuje sprzęt, ćpuny więc mogą narąbać się na miejscu. Ilekroć władza potrzebuje forsy na szybkie piwo, wędruje pod lokal Lupity i czeka na wychodzących, z których każdy teoretycznie może mieć przy sobie działkę. Za dziesięć peso władza puszcza klienta, za dwadzieścia - zwraca mu towar. Od czasu do czasu jakiś niedoinformowany obywatel zaczyna rozprowadzać lepszy towar za mniejsze pieniądze, ale nie trwa to długo. Lupita ma stale aktualną propozycję: dziesięć darmowych działek dla każdego, kto jej powie o in­nym detaliście w okolicy. Potem Lupita dzwoni do któregoś ze swych przy­jaciół w wydziale narkotyków i gość zostaje zapudłowany.

Na boku Lupita zajmuje się paserstwem. Dowiaduje się przez swoje kon­takty, kto miał dobre trafienie. Jeśli nie kupi towaru od złodzieja na włas­nych warunkach, daje cynk władzom. Lupita wie o wszystkim, co się dzieje w dolnych strefach świata przestępczego Mexico City. Króluje tam jak az­tecka boginka i rozdaje działki.

Sprzedaje swój towar w papierkach. Ponoć jest to heroina, ale tak na­prawdę - pantopon przemieszany z cukrem pudrem i jakimś świństwem, które przypomina piasek i po ugotowaniu pozostaje na łyżeczce.

Zacząłem kupować papierki Lupity za pośrednictwem Ike'a, tego starego ćpuna, którego poznałem w kancelarii adwokata. Nie brałem wówczas od trzech miesięcy. Powrót zajął mi trzy dni.

Narkoman może przez dziesięć lat trzymać się z dala od opiatów, ale w nowy ciąg wpada po okresie krótszym niż tydzień, podczas gdy ktoś, kto nigdy nie był uzależniony, potrzebuje na to dwóch strzałów dziennie przez dwa miesiące. Dopiero po codziennym braniu zastrzyków przez cztery mie­siące dostrzegłem u siebie objawy głodu. Można wyliczyć objawy głodu narkotycznego, ale jest to uczucie do żadnego innego niepodobne i nie da się go ująć w słowa. Nie doświadczyłem go w pełni przed swoim drugim ciągiem.

1 23

Dlaczego narkoman, nawet przez całe lata zachowujący abstynencję, wpada w ciąg o tyle szybciej niż opiatowy prawiczek? Nie zgadzam się z teorią, że opiaty przez cały czas czają się gdzieś w organizmie - a miejscem szczegól­nie podejrzanym ma być rdzeń kręgowy - i neguję wszelkie wyjaśnienia typu psychologicznego. Sądzę, że branie opiatów powoduje trwałe zmiany na poziomie komórkowym. Raz zostając ćpunem, będziesz nim zawsze. Możesz przestać brać, ale po pierwszym ciągu jesteś zniewolony.

Kiedy moja żona spostrzegła, że znowu wpadam w ciąg, uczyniła coś, czego nie robiła nigdy dotąd. Dwa dni po skontaktowaniu się ze Starym Ikiem gotowałem strzał. Moja żona złapała łyżeczkę i cisnęła towar na pod­łogę. Spoliczkowałem ją, ona zaś z płaczem rzuciła się na łóżko, a potem powiedziała:

- Czy naprawdę nie chcesz niczego robić? Wiesz, jak cię męczy nuda, kiedy jesteś w ciągu. To tak, jakby wygasły wszystkie światła. Och, dobrze, rób sobie, co chcesz. Na pewno coś sobie skitraleś.

Coś sobie skitrałem. Papierki Lupity kosztowały piętnaście peso sztuka - jakieś dwa dolary.

Miały połowę tej mocy co dwudolarowa kapsułka ze Stanów. W umiarko­wanym ciągu potrzebowałeś dwóch, żeby stanąć na nogi, ale powiadam: stanąć na nogi. Żeby się solidnie narąbać, potrzeba było czterech. Była to oburzająca cena, jeśli się weźmie pod uwagę fakt, że Meksyk jest zasadni­czo tańszy. Liczyłem na opiaty po cenach okazyjnych. I oto ugrzązłem, płacąc wyższe ceny za towar niższego gatunku.

- Ceni wysoko - powiedział mi Ike - bo musi opłacać władzę. - A co z receptami? - spytałem. Odparł, że większość łapiduchów może przepisywać tylko M w roztwo­

rze w ilości nie większej niż piętnaście centygramów - plus minus dwa i pół grana - na jedną. Wykombinowałem, że to wypadnie o wiele taniej niż Lupita, zaczęliśmy więc uderzać do łapiduchów. Zlokalizowaliśmy kilku, którzy wypiszą receptę za pięć peso, i kilku następnych, którzy ją zrealizu­ją.

Jedna recepta wystarczy na dzień, jeśli nie jesteś przymul. Problem pole­ga na tym, że łatwiej receptę dóstać, niż ją zrealizować, a nawet gdy znaj­dziesz aptekę gotową zrealizować receptę, masz pięćdziesiąt procent szans, że aptekarz zatrzyma sobie całe opiaty, a wciśnie ci wodę destylowaną. Albo że nie mając M, wrzuci do fiolki pierwsze, co mu podleci pod rękę. Otrzymywałem buteleczki wypełnione nierozpuszczalnym proszkiem. Był­bym się zabił , próbując strzelać to świństwo.

1 24

Łapiduchy meksykańskie nie są podobne do swych amerykańskich ko­legów. Nigdy nie odgrywają przed tobą numeru z etyką zawodową. Łapi­duch, który przepisuje, przepisze bez wysłuchiwania twojej historyjki .

W Mexico City jest tyłu lekarzy, że wielu z nich ledwie wiąże koniec z końcem. Znałem łapiduchów, którzy by umarli z głodu, gdyby nie re­cepty na morfinę. Nie mieli ani jednego pacjenta, o ile pacjentami nie nazwie się ćpunów.

Utrzymywałem Ike'a tak samo jak siebie i szło to w poważne pieniądze. Zapytałem go, na jaki zysk można liczyć w Meksyku z rozprowadzania. Odparł, że to zupełnie niemożliwe.

- Nie pociągniesz tygodnia. Jasne, możesz mieć mnóstwo klientów, któ­rzy ci zapłacą po piętnaście peso za działkę takiej dobrej M, jaką dostajemy na recepty, ale niech się który obudzi na głodzie, to poleci do Lupity i wsy­pie cię za kilka papierków. Albo niech go chapsnie władza, natychmiast zacznie gadać. Niektórych nawet nie trzeba prosić. Tu mówią z mety: „Wy­puśćcie mnie, to wam powiem o jednym, co rozprowadza towar". Więc władze puszczają go po zakup ze znaczoną forsą i koniec. Jesteś upieprzo­ny. Osiem lat za sprzedaż i żadnych kaucji. Przyłażą czasem do mnie z gad­ką: „Ike, wiemy, że dostajesz towar na recepty. Tu masz pięćdziesiąt peso. Załatw mi jedną receptę". Czasem przynoszą dobre zegarki albo garnitury. Mówię im, że wypadłem z gry. Jasne, mógłbym trzaskać dwieście peso dziennie, ale bym nie pociągnął tygodnia.

- A nie mógłbyś znaleźć jakichś pięciu, sześciu dobrych klientów? - Znam każdego ćpuna w Mexico City. I żadnemu bym nie zaufał. Żadnemu.

Z początku realizowaliśmy recepty bez większych kłopotów, ale po kilku tygodniach apteki zaczęły się wycofywać. Wyglądało na to, że będziemy musieli wrócić pod skrzydła Lupity. Raz czy dwa razy obudziliśmy się z rę­ką w nocniku i musieliśmy kupować od handlarzy. Strzelanie przyzwoitej M z apteki zaostrzyło nasze apetyty i żeby je zaspokoić, potrzebowaliśmy dwóch piętnastopesowych działek Lupity. A na jeden strzał za trzydzieści peso nie mogłem sobie pozwolić. Musiałem albo zacząć się ograniczać, albo znaleźć inne źródło dostaw.

Wtedy jeden z przepisujących lekarzy zasugerował Ike'owi, by wystąpił o zezwolenie rządowe. Ike mi wyjaśnił, że rząd meksykański wydaje ćpunom zezwolenia uprawniające do nabycia miesięcznie określonej ilości morfiny po cenach hurtowych. Lekarz obiecał napisać mu podanie za sto peso.

- Zasuwaj i występuj - powiedziałem i dałem mu pieniądze.

1 25

Nie liczyłem, że ten numer przejdzie, ale przeszedł. Po dziesięciu dniach Ike miał zezwolenie rządowe na zakup piętnastu gramów morfiny miesięcz­nie. Zezwolenie musiało uzyskać podpis jego lekarza i jakiegoś dyrektora z Ministerstwa Zdrowia. Potem można je było zrealizować w aptece.

Cena wynosiła jakieś dwa dolary za gram. Pamiętam, jak dokonał zakupu pierwszy raz. Całe pudło sześcianików z morfiną. Sen ćpuna. Nigdy dotąd nie widziałem tak wiele morfiny naraz. Wyłożyłem pieniądze i podzielili­śmy towar. Siedem gramów miesięcznie oznaczało dla mnie trzy grany dzien­nie. Więcej niż kiedykolwiek miałem w Stanach.

I to za trzydzieści dolarów miesięcznie wobec trzystu w kraju.

W owym czasie nie zawierałem znajomości z innymi ćpunami w Mexico City. Większość z nich zarabia na towar kradzieżą. Wszyscy są trefni. Wszy­scy kapują. Żadnemu nie można zaufać na jeden papierek. Kontakty z tymi typami nie mogą przynieść nic dobrego.

Ike nie kradł. Żył ze sprzedaży bransolet i medali, które wyglądały jak srebrne. Musiał wiać przed klientami, bo fałszywe srebro czerniało w kilka godzin. Raz czy dwa razy został aresztowany i oskarżony o oszustwo, ale go wykupiłem. Powiedziałem, żeby znalazł sobie jakiś zupełnie legalny pro­ceder, zaczął więc handlować krucyfiksami.

W Stanach był złodziejem sklepowym i utrzymywał, że w Chicago trafiał po parę setek dziennie, posługując się walizką o dnie umocowanym na spręży­nach, do której wciskał ubrania. Cała forsa szła na kokę i M .

Ale w Meksyku Ike nie kradł. Mówił, że nawet najlepsi złodzieje spędza­ją tu pół życia w kiblu. W Meksyku złodziei recydywistów posyła się bez sądu do kolonii karnej Tres Marias. Nie ma tu - jak w Stanach - średniej klasy eleganckich, dobrze ustawionych złodziei. Są albo wielcy kombinato­rzy z powiązaniami politycznymi, albo nieszczęśnicy przepędzający poło­wę swoich dni w więzieniu. Ci wielcy to z reguły komendanci policji albo

inni urzędnicy wysokiego szczebla. Taki był układ w Meksyku i Ike nie miał odpowiednich kontaktów, żeby móc uprawiać swoją profesję.

Jedynym ćpunem, którego wi�ywałem od czasu do czasu, był ciemnoskó­ry Jukatańczyk, zwany przez lke'a Czarnym Skurwielem. Czamy Skurwiel robił w krucyfiksach. Był fanatycznie religijny i corocznie udawał się na pielgrzymkę do Chalma, ostatnie pół kilometra skalistej drogi pokonując na kolanach, podtrzymywany przez dwóch ludzi . To go ustawiało na rok.

Najświętsza Panienka z Chalma jest chyba patronką ćpunów i drobnych złodziejaszków, bo w doroczną pielgrzymkę wyruszali wszyscy klienci Lu-

1 26

pity. Czamy Skurwiel wynajmował kram przy kościele i rozprowadzał pa­pierki o bezczelnie wysokiej zawartości cukru pudru.

Widywałem więc od czasu do czasu Czarnego Skurwiela i wiele o nim słyszałem od Ike'a. Ike nienawidził Czarnego Skurwiela tak, jak tylko jeden ćpun może nienawidzić drugiego.

- Tę aptekę spalił Czamy Skurwiel. Poszedł tam i powiedział, że to ja go posłałem. Teraz aptekarz nie chce realizować żadnych recept.

Żyłem z miesiąca na miesiąc. Zwykle pod koniec miesiąca staliśmy kru­cho z towarem i trzeba było wykupić kilka recept.

Wyprztykany z opiatów, zawsze czuję się niepewnie - odzyskiwałem równowagę ducha dopiero wtedy, kiedy już skitrałem swoje siedem gra­mów.

Raz Ike trafił do miejskiego więzienia, zwanego tu Carmen, na piętnaście dni za włóczęgostwo. Nie miałem na kaucję i odwiedziłem go dopiero po trzech dniach. Jego ciało skurczyło się, pod skórą twarzy sterczały kości, a oczy promieniowały bólem. Miałem w ustach zawinięty w celofan kawa­łeczek opium. Wyplułem go na połówkę pomarańczy i podałem Ike' owi. Po dwudziestu minutach był już narąbany.

Rozejrzałem się dokoła. Równie wyrainie, jak kompania pedziów, popi­skujących i robiących wygibasy w jednym z kątów dziedzińca, rzucała się w oczy grupka ćpunów. Ćpuny też trzymały się razem, wymieniając bez końca swoje ćpuńskie gesty. W przód i w tył, ramię kołyszące się w łokciu z dłonią ustawioną wierzchem do góry, gest oddzielności i szczególnej wspól­noty, jak bezwładny nadgarstek pedała.

Wszystkie ćpuny noszą kapelusze, jeśli tylko je mają. Wszystkie wyglą­daj ą podobnie, jak gdyby za sprawą kostiumów identycznych w pewnym osobliwym, wymykającym się klasyfikacji szczególe. Opiaty wycisnęły na nich niezatarte piętno.

Ike powiedział mi, że więźniowie często kradną spodnie nowo przyby­łym.

- Takich parszywych tu trzymają facetów. Dostrzegłem kilku mężczyzn ubranych w same gacie. Commandante wy­

łapuje żony i krewnych, przynoszących towar więźniom, i wyciska z nich wszystko, co przy sobie mają, do ostatniego grosza.

Przyłapał kiedyś kobietę, która przyniosła swojemu mężowi działkę, po­nieważ jednak miała tylko pięć peso, zabrał jej sukienkę i sprzedał za piętnaście. Kobieta wróciła do domu zawinięta w stare sparszywiałe prze­ścieradło.

1 27

Więzienie roiło się od kabli . Ike lękał się zatrzymać to opium, które mu przyniosłem, przekonany, że inni więźniowie albo je zabiorą, albo doniosą commandante.

Zacząłem przesiadywać w domu, strzelając trzy albo cztery razy dzien­nie. Żeby mieć cokolwiek do roboty, zapisałem się na uniwersytet. Studenci wywarli na mnie wrażenie towarzystwa dość żałosnego, ale w końcu nie przyglądałem się im zbyt dokładnie.

Gdy spoglądasz wstecz na rok w ciągu, wydaje ci się, że czas stał w miej­scu. Wyróżniają się tylko okresy głodu. Pamiętasz kilka pierwszych strza­łów ciągu i strzały bezpośrednio po prawdziwym głodzie.

(Nawet w Meksyku bywają dni , kiedy wszystko idzie jak z kamienia. Apteka zamknięta, twój człowiek ma wolny dzień albo łapiduch wyjechał z miasta na jakąś fiestę i nie możesz zdobyć towaru).

Nie licząc samej heroiny, to, czego doświadczasz podczas trwania nałogu, jest płaskie, nieomal dwuwymiarowe. Można sobie przypomnieć, co się działo, jeśli podejmiesz ten trud, ale wspomnienia z okresu nałogu nie po­wracają spontanicznie - z wyjątkiem przerw w chorobie.

Koniec miesiąca. Byłem spłukany z opiatów i na głodzie. Czekałem na pojawienie się Starego Ike'a z receptą na morfinę. Ćpun połowę życia spę­dza na czekaniu. W domu był ze mną kot, którego żywiliśmy, szpetny bury kot. Podniosłem go, usadziłem na kolanach i głaskałem. Gdy spróbował zeskoczyć, wzmocniłem chwyt. Kot zaczął się wyrywać i miauczeć.

Pochyliłem twarz, by dotknąć nosem chłodnych nozdrzy zwierzaka, i kot drapnął mnie w policzek. Było to drapnięcie na pół gwizdka, nawet nie dotarło do celu, ale dopełniło miary. Trzymając kota na odległość ramienia, wolną ręką waliłem go po łbie. Wydzierał się, drapał, a potem jął obszczy­wać mi całe spodnie. Podrapany do krwi , tłukłem dalej . Wyrwał mi się jakoś i pobiegł do szafy; słyszałem, jak jęczy i piszczy ze strachu.

- Wykończę skurwysyna - powiedziałem, biorąc ciężką drewnianą laskę. Z twarzy spływał mi pot, dygotałem z podniecenia. Oblizując usta, ruszy­łem w stronę szafy, gotów zablokować wszelką próbę ucieczki.

Ale w tym momencie zaint�rweniowała moja kobieta, więc odłożyłem laskę. Kot wyskoczył z szafy i uciekł.

Moja kobieta popatrzyła na mnie z uśmiechem. - Nie wstyd ci za siebie? Czasem nie wiem. Czasem, po prostu, nie wiem.

- powiedziała, potrząsając głową.

1 28

Ike przynosił mi kokainę, ilekroć udawało mu się ją zdobyć. O kokainę w Meksyku nie jest łatwo. Nigdy przedtem nie używałem dobrej koki. Koka to kop w najczystszej postaci, natychmiastowy, ale mechaniczny haj , który odchodzi, ledwie go człowiek zdoła poczuć. Haj nieporównywalny z ni­czym, tyle że trwający góra dziesięć minut. Kiedy upłyną, potrzebujesz na­stępnego strzału. Strzelając kokę, strzelasz także M, żeby okiełznać kokę i złagodzić efekt. Koka bez M wprawia w podenerwowanie, no i M jest antidotum na przedawkowanie. Z koką nie można pójść na całość, nie ist­nieje tu szeroki margines pomiędzy dawką nieszkodliwą a przedawkowa­niem. Kilka razy strzeliłem za dużo i wtedy czerniało mi w oczach, a serce zaczynało wywijać koziołki. Na szczęście zawsze miałem pod ręką M i strzał błyskawicznie stawiał mnie na nogi.

Opiaty są biologiczną koniecznością, kiedy masz nałóg, te niewidzialne usta. Po opiatowym strzale człowiek doznaje uczucia sytości, jakby zjadł obfity posiłek. Kiedy jednak używa koki, pragnie następnego strzału, ledwie zaczną zanikać efekty poprzedniego. Jeśli masz w domu kokę, nie pójdziesz do kina, nie pójdziesz nigdzie, dopóki pozostanie ci jej choć szczypta. Jeden strzał do­maga się następnego, by zatrzymać haj. Wystarczy jednak, że koka znika z ustro­ju, a zapominasz o niej w kamień. Koka nie wywołuje uzależnienia.

Opiaty neutralizują seks. Impuls do nieerotycznych kontaktów towarzy­skich ma to samo źródło co popęd seksualny, kiedy więc jestem w ciągu, nie szukam towarzystwa. Jesli ktoś chce pogadać - w porządku, ale nic mnie nie pcha do zawierania znajomości. Gdy jednak wychodzę z ciągu, często miewam okresy nieopanowanej towarzyskości i gadam do każdego, kto tylko chce słuchać.

Towar zabiera wszystko, a w zamian nie daje nic prócz obrony przed głodem. Od czasu do czasu spoglądam trzeźwo na interes, w który się wła­dowałem, i ordynuję sobie kurację. Gdy masz pod dostatkiem opiatów, wyj­ście z ciągu wydaje się łatwe. Mówisz sobie: „Strzelanie już mnie wcale nie hajcuje. Bez problemu mogę to rzucić". Ale pojawia się ssawa i sprawy zaczynają wyglądać inaczej .

Podczas plus minus rocznego ciągu w Meksyku zaczynałem kurację pięć razy. Próbowałem ograniczać strzały, próbowałem kuracji chińskiej, roz­tworu opiatów i lekarstwa Wampołe' a. Za każdym razem, gdy bierzesz tro­chę roztworu opiatów, dodajesz równą miarkę lekarstwa Wampołe'a. W ciągu dziesięciu dni zaczynasz pić czysty tonik Wampole' a, a redukcja jest tak powolna, że aż niezauważalna.

9 Ćpun 1 29

To jest teoria chińskiej kuracji . Najczęściej zdarza się, co następuje: za­czynasz brać troszkę więcej roztworu opiatów, niż powala ci na to twój harmonogram, a to znaczy, że dokładasz więcej Wampole'a i szybciej roz­cieńczasz opiaty. Po ki lku dniach nie wiesz, ile tego jest, i bierzesz wszyst­ko, dla pewności . Kończysz więc z gorszym nałogiem, niż miałeś przed rozpoczęciem chińskiej kuracji .

Nałóg zjadania jest najgorszym, jaki można złapać. Więcej czasu zajmuje odejście od niego niż w przypadku zrywania z nałogiem wstrzykiwania, a zespół abstynencyjny ma znacznie poważniejszy przebieg. Praktycznie, nierzadko zdarza się, że ćpun z nałogiem zjadania umiera, jesli w więzieniu odstawi się go od towaru. Ćpun z nałogiem zjadania, jeśli go odciąć, cierpi na nieznośne skurcze żołądka. Te objawy utrzymują się do trzech tygodni w porównaniu z ośmioma dniami przy nałogu wstrzykiwania.

Kiedy odłożysz strzykawkę, pogarsza ci się aż do trzeciego dnia i wtedy myślisz, że to jest właśnie to: nie mógłbyś się czuć gorzej . Ale na czwarty dzień jest gorzej . Po czwartym dniu odczuwasz radykalną ulgę. A na szósty dzień pozostaje tylko blady cień choroby opiatowej .

Ale przy nałogu zjadania czeka cię co najmniej dziesięć dni potwornych cierpień. Toteż gdy zaczynasz kurację opiatową, musisz uważać, żeby nie nabyć nałogu zjadania. Jeśli nie potrafisz trzymać się harmonogramu, lepiej wróć do strzykawki.

Po fiasku chińskim sporządziłem trochę papierków; dałem żonie z pole­ceniem, żeby je ukryła i wydzielała według harmonogramu. Powiedziałem lke'owi, żeby pomógł mi z papierkami, ale miał chaotyczny umysł, a jego harmonogram był przeciążony na samym początku i kończył się nagle, bez redukcji . Więc przygotowałem własny harmonogram. Przez jakiś czas sto­sowałem się do niego, ale nie miałem do tego przekonania. Brałem na boku towar od Ike'a, szukając argumentów na usprawiedliwienie każdego strzału ekstra.

Wiedziałem, że nie chcę już brać, i gdybym tylko mógł podjąć jedną osta­teczną decyzję, zerwałbym z opiatami raz na zawsze. Ale gdy przychodziło do wcielenia postanowień w życie, nie znajdowałem w sobie dość siły. Do­znawałem okropnego poczucia bezsilności widząc, jak łamię każdy ustalo­ny przez siebie harmonogram, zupełnie - zdawałoby się - nie panując nad własnymi uczynkami.

Pewnego kwietniowego poranka, obudziwszy się na lekkim głodzie, spoj­rzałem na cienie wędrujące po gipsowym suficie i przypomniałem sobie

1 30

dawne, dawne czasy, kiedy leżąc obok matki , obserwowałem światła z uli­cy przesuwające się po suficie i spływaj ące ze ścian. Doznałem przypływu silnej nostalgii za pogwizdywaniem pociągów, za dochodzącą z ulic miasta muzyką pianin, za zapachem dymu palonych liści.

Umiarkowanie silny głód narkotyczny zawsze przywodzi mi na myśl magię dzieciństwa. To się zawsze sprawdza, pomyślałem. Zupełnie jak strzał. Cie­kawe, czy inne ćpuny też się załapują na ten cudowny rodzaj towaru.

Poszedłem do łazienki na strzał. Długo trwało, nim trafiłem w żyłę. Igła dwukrotnie się zapchała. Krew spływała mi po ramieniu. Opiaty rozchodzi­ły się po mym ciele, zastrzyk śmierci . Sen uleciał. Popatrzyłem na krew spływającą z łokcia ku nadgarstkowi. Niespodziewanie zacząłem się lito­wać nad mymi zgwałconymi żyłami i tkankami. Delikatnie wytarłem krew z ramienia.

- Zamierzam z tym zerwać - powiedziałem na głos. Sporządziłem roztwór opium i kazałem Ike'owi nie pokazywać się przez

kilka dni. - Mam nadzieję, że ci się uda, mały - odparł. - Mam nadzieję, że to

rzucisz. Niech mnie paraliż trzaśnie, jeśli tak nie myślę. W ciągu czterdziestu ośmiu godzin wyczerpały się wszelkie pozostałości

morfiny w moim organizmie. Roztwór ledwie załagodził głód. Wypiłem wszystek, połknąłem dwa nembutale i spałem kilka godzin . Gdy się obudzi­łem, moje ciuchy były przepocone na wylot. Oczy miałem obolałe i załza­wione, dokuczliwie podrażnione było również całe ciało. Przewracałem się w łóżku, wyginając grzbiet w łuk, prężąc nogi i ramiona. Podciągnąłem kolana do góry, zaciskając dłonie między udami. Nacisk dłoni na genitalia wyzwolił błyskawiczny orgazm głodu narkotycznego. Wstałem z łóżka i zmieniłem bieliznę.

W butelce pozostała jeszcze szczypta roztworu opium. Wypiłem ją, wy­szedłem z domu i kupiłem cztery fiolki tabletek kodeiny. Gdy je wziąłem, popijając gorącą herbatą, poczułem się odrobinę lepiej.

- Próbujesz to zrobić za szybko - stwierdził Ike. - Ja ci przygotuję roz-

twór. ·

Słyszałem, jak nuci w kuchni : - Ździebko cynamonu na wypadek, gdyby zaczął rzygać . . . odrobinę szał­

wii na sraczkę . . . parę goidzików, żeby oczyścić krew . . . Nigdy nie miałem w ustach czegoś równie obrzydliwego, ale mikstura

uczyniła głód możliwym do zniesienia i cały czas byłem na lekkim haju. To nie był haj spowodowany przez opium; tonizowało mnie samo wychodzenie

1 3 1

z ciągu. Opiaty to przeszczep śmierci, który utrzymuje organizm w stanie alannowym. Gdy się przestaje brać, reakcje typu alarmowego wciąż trwają. Zmysły wyostrzają się, narkoman jest aż krępująco świadom swoich proce­sów wewnętrznych, perystaltyka jelit i wypróżnienia mają przebieg niekon­trolowany. Bez względu na swój wiek, wychodzący z ciągu narkoman jest podatny na typowo dziecięce lub młodzieńcze reakcje emocjonalne.

Mniej więcej trzeciego dnia stosowania mikstury Ike'a zacząłem pić. Do­tychczas nigdy nie mogłem pić, kiedy bylem w ciągu lub na głodzie, ale doustne branie opium jest czymś innym niż wstrzykiwanie morfiny czy heroiny. Opium możesz mieszać z gorzałką.

Zrazu zaczynałem pić około piątej po południu. Po tygodniu o ósmej rano. Pijany przez cały dzień i całą noc, również rankiem budziłem się pijany.

Każdego ranka pochłaniałem śniadanie złożone z benzedryny, sanicyny, kawałka opium, czarnej kawy i lufy tequili . Potem wracałem do łóżka i próbowałem zrekonstruować przebieg minionej doby. Często film ury­wał mi się już koło południa. Czasami budzisz się ze snu i myślisz: Dzięki Bogu, że nie zrobiłem tego naprawdę ! ; odtwarzając przebieg przerwy w ży­ciorysie, myślisz natomiast: Boże, czy ja to naprawdę zrobiłem? Granica między słowem a myślą jest nieostra. Powiedziałeś to, czy tylko sobie pomyślałeś?

Ćpun zazwyczaj nie odstawia towaru z własnego wyboru. Do tej pory nigdy nie odstawiałem, dopóki nie mogłem liczyć na towar w jakiejkolwiek fonnie, gdybym miał rzucić ręcznik na ring. Nikt nie potrafi szybciej sto­czyć się po równi pochyłej jak ćpun, który sam się zaleczył.

Po dziesięciu dniach kuracji wyglądałem okropnie. Moje ciuchy były po­plamione i sztywne od alkoholu, który na siebie wylałem. Przestałem się kąpać. Schudłem, trzęsły mi się dłonie i wszystko leciało z rąk, przewraca­łem krzesła, padałem. Wydawało mi się jednak, że mam niespożytą energię i mocniejszą niż kiedykolwiek przedtem głowę do picia. Emanowałem uczu­ciowością. Stałem się nieopanowanie towarzyski i zalewałem potokiem słów każdego, kogo udało mi się przygwoździć. Zmuszałem do niesmacznie in­tymnej konfidencji ludzi zupełnie sobie obcych. Kilkakroć złożyłem skraj­nie niewybredne propozycje seksualne facetom, którzy w żaden sposób nie dali poznać, że mogą być nimi zainteresowani.

Przez parę dni Ike orbitował w pobliżu . - Rad jestem, widząc, że z tego wychodzisz, Bi l l . Niech mnie paraliż

trzaśnie, jeśli tak nie myślę. Ale jakbyś miał ssawę i zaczął pawiować, masz tu pięć centygramów M.

1 32

Ike surowo oceniał moje picie. - Chlejesz, Bill. Chlejesz i zaczynasz świrować. Okropnie wyglądasz na

twarzy. Zamiast się tak zapijać, lepiej byś wrócił do towaru.

Bylem w taniej knajpce nieopodal ulicy Dolores. Pilem wówczas od jakichś dwóch tygodni. Siedziałem przy stoliku z trzema Meksykanami, ciągnęliśmy tequilę. Meksykanie byli zupełnie przyzwoicie ubrani . Jeden z nich mówił po angielsku. Mocno zbudowany Meksykanin w średnim wieku, o szczuplej łagodnej twarzy, grał na gitarze i śpiewał piosenki. Siedział na krześle przy końcu baru. Byłem rad, że jego śpiew uniemożliwia rozmowę.

Wkroczyło pięciu gliniarzy. Pomyślałem, że mogą mnie przeszukać. Wy­ciągnąwszy zza paska spluwę w kaburze, upuściłem ją pod stół, a potem uczyniłem to samo z kawałkiem opium, skitranym w pudelku papierosów. Gliniarze wypili po szybkim piwie i wyszli.

Sięgnąwszy pod stół, znalazłem kaburę, ale spluwa zniknęła. Siedziałem w innym barze z tym Meksykaninem, który mówił po angiel­

sku. Pieśniarz i dwaj pozostali gdzieś zniknęli. Lokal kąpał się w mdłej żółtej poświacie. Nad mahoniowym szynkwasem wisiał zapleśniały z wy­glądu byczy łeb. Ściany zdobiły zdjęcia torreadorów, niektóre z autografa­mi . Na wahadłowych drzwiach z mlecznego szkła wypisano słowo SALO­ON. Zorientowałem się, że na okrągło je odczytuję.

Miałem uczucie, jakbym wszedł w środek rozmowy. Wnioskowałem z wyrazu twarzy mojego kompana, że urwałem zdanie,

ale nie miałem pojęcia ani co już powiedziałem, ani co zamierzam powie­dzieć dalej , ani czego w ogóle dotyczy dyskusja. Pomyślałem sobie, że prawdopodobnie spluwy.

- Chyba będę próbował ją odkupić. Zauważyłem, że facet obraca w palcach kawałek opium. - Więc twoim zdaniem wyglądam na ćpuna? - zapytał. Spojrzałem na niego. Miał chudą twarz o wystających kościach policzko­

wych, oczy szarobrązowego koloru, jaki widuje się niekiedy u Metysów. Był w lekkim szarym garniturze i krawacie. Kąciki wąskich ust opadały w dół. Ust ćpuna, jasne. Bywają ludzie, którzy wyglądają na ćpunów albo pedałów, wcale nimi nie będąc. Tacy ludzie powodują kłopoty.

- Zamierzam wezwać gliniarza - powiedział, ruszając w stronę telefonu zainstalowanego na kolumnie.

Wyrwałem facetowi słuchawkę z rąk i pchnąłem go na szynkwas tak moc­no, że aż się odbił. Uśmiechnął się. Zęby miał pokryte brązowym nalotem.

1 33

Odwrócił się do mnie tyłem, przywołał barmana, pokazał mu kawałek opium. Wyszedłem z knajpy i zatrzymałem taksówkę.

Pamiętam, że pojechałem do mieszkania, by wziąć inną broń, wielkokali­browy rewolwer. Byłem ogarnięty histeryczną wściekłością, której powodu dziś nie potrafię odgadnąć.

Wróciłem do baru. Gość stał wsparty o szynkwas, szara marynarka opina­ła ciasno jego chude plecy i ramiona. Odwrócił ku mnie swą pozbawioną wyrazu twarz.

- Wychodź przede mną - powiedziałem. - Dlaczego, Bill? - No już, wychodź. Wyrwałem zza paska ciężki rewolwer, odwodząc jednocześnie kurek,

i wraziłem lufę facetowi w brzuch. Lewą dłonią chwyciłem go za klapę marynarki, pchnąłem na szynkwas. Dopiero później dotarło do mnie, że prawidłowo użył mojego imienia i że prawdopodobnie znał je również barman.

Gość był na absolutnym luzie, choć na bezbarwnej twarzy malował się kontrolowany strach. Zorientowałem się, że ktoś podchodzi do mnie od tyłu z prawej strony; zerknąłem przez ramię - był to barman z policjantem. Zirytowany, że ktoś mi przeszkadza, odwróciłem się i wcisnąłem lufę w brzuch gliniarza.

- Kto cię prosił, żebyś wtykał swoje trzy grosze? - zapytałem po angiel­sku. Nie mówiłem do materialnego trójwymiarowego policjanta, ale glinia­rza powracającego w moich snach - denerwującego, mętnego, czerniawego faceta, który wpada jak bomba akurat wtedy, kiedy mam sobie strzelić albo pójść z chłopcem do łóżka.

B arman chwycił mnie za rękę i wykręci ł w bok, byle dalej od brzucha policjanta. Gliniarz majestatycznie wyciągnął swoją porysowaną czterdziest­kępiątkę i krzepko wparł lufę w moje ciało. Przez cienką bawełnianą koszu­lę czułem jej chłód. Policjantowi wystawał brzuch. Nie wciągał go ani nie pochylał się do przodu. Zwolniłem uchwyt na kolbie i pozwoliłem wyjąć sobie rewolwer. Lekko uniosłem dłonie w geście kapitulacji .

- W porządku, w porządku ""'' powiedziałem, a później dodałem: - Bueno. Gliniarz schował broń. Barman, wsparty o szynkwas, oglądał moją splu­

wę. A facet w szarym garniturze tylko stał, nic, ale to nic po sobie nie pokazując.

- Esta c argado (Jest naładowany). - Barman nie odrywał wzroku od re­wolweru.

1 34

Zamierzałem powiedzieć : „Oczywiście, co za pożytek z nienabitej splu­wy", ale milczałem. Scena była nierealna, płaska, bezsensowna, jak gdy­bym wdarł się siłą w cudzy sen. Pijaczyna, który zawędrował przypadkiem na scenę.

l ja byłem nierealny dla tamtych. Przybysz z innego świata. Barman przy­glądał mi się z ciekawością. Potem wzruszył ramionami z mieszaniną nie­smaku i zdumienia, wsunął rewolwer za pasek. W sali nie było żadnej nie­nawiści. Może by mnie znienawidzili , gdybym był im bliższy.

Gliniarz mocno ujął mnie za ramię. - Vdmonos, gringo - rzekł. Wyszliśmy razem. Czułem się oklapnięty, z trudem powłóczyłem noga­

mi. Raz potknąłem się i gliniarz pomógł mi odzyskać równowagę. Starałem się wyrazić myśl, że choć nie mam forsy przy sobie, to mogę ją pożyczyć de amigos. Mój mózg był drętwy. Mieszałem angielski z hiszpańskim, a słowo oznaczające „pożyczyć" skryło się w jakimś segregatorze, do którego nie miałem szansy dotrzeć przez gęstwę otępiałych od alkoholu skojarzeń. Gli­niarz potrząsnął głową. Podjąłem próbę przeredagowania swej myśli . I na­gle gliniarz zatrzymał się.

- Andale, gringo - oświadczył, popychając mnie lekko. Z minutę patrzył, jak oddalam się ulicą. Pomachałem mu. Nie odpowiedział. Odwrócił się i ruszył do baru.

Zostało mi jedno peso. Wszedłem do jakiejś cantina i zamówiłem piwo. Nie mieli beczkowego, a butelkowe kosztowało jedno peso flaszka. Przy końcu baru stała grupka młodych Meksykanów; wszcząłem z nimi rozmo­wę. Jeden z nich pokazał mi odznakę Służb Specjalnych. Prawdopodobnie fałszywą. W każdym meksykańskim barze jest lewy gliniarz. Stwierdziłem, że piję tequilę. Ostatnią rzeczą, jaką zapamiętałem, był ostry smak cytryny, którą ssałem, popijając tequilą.

Obudziłem się nazajutrz w nieznanym pokoju. Rozejrzałem się wokół. Tania nora. Pięć peso. Szafa, krzesło, stół. Przez zasłony widziałem sylwet­ki przechodzących na zewnątrz ludzi. Parter. Część moich ciuchów leżała na krześle, koszula i marynarka - na stole.

Spuściłem nogi z łóżka, próbując sobie przypomnieć, co było po owej szklance tequili. Urwany film. Wstałem z łóżka i dokonałem inwentaryzacji mojego dobytku. Wieczne pióro zniknęło. Mniejsza z tym, plamiło . . . nigdy innego nie miałem . . . scyzoryk też zniknął . . . żadna strata. Zacząłem się ubierać. Trzęsło mną jak diabli. Potrzebuję paru szybkich piw . . . może zła­pię teraz Rollinsa w domu, pomyślałem.

1 35

To była długa droga. Rollins spacerował przed domem ze swoim psem. Był mocno zbudowanym mężczyzną w moim wieku, o zdecydowanych regularnych rysach i kręconych, czarnych, lekko siwiejących na skroniach włosach. Nosił drogą sportową koszulę, spodnie z diagonalu i zamszową marynarkę. Znaliśmy się od trzydziestu lat.

Wysłuchał mojej relacji z wydarzeń ubiegłego wieczoru. - Noszenie broni skończy się na tym, że ci łeb rozwalą - powiedział. - Po

co ją dźwigasz? Nawet byś nie miał pojęcia, do czego strzelasz. Tu, na Insurgentes, dwa razy władowałeś się na drzewo. Wyskoczyłeś wprost pod samochód. Odciągnąłem cię, a ty mi groziłeś. Zostawiłem cię, żebyś sam jakoś trafił do domu, i nie mam pojęcia, jak ci się udało. Wszyscy mają po uszy twojego zachowania w ostatnich czasach. Od pijaka ze spluwą lepiej trzymać się z daleka. Takiemu nikt nie ma szczególnej ochoty przyglądać się z bliska.

- Oczywiście, masz słuszność - powiedziałem. - Cóż, chcę ci pomóc w miarę moich sił. Ale najpierw musisz skończyć

z gorzałą i wrócić do formy. Wyglądasz strasznie. Potem powinieneś pomy­śleć o jakiejś forsie. A skoro o tym mowa . . . pewnie jak zwykle jesteś bez grosza. - Rollins wyciągnął portfel. - Tu masz pięćdziesiąt peso. Tyle mogę.

Przepiłem te pieniądze. Skończyły mi się koło dziewiątej wieczorem. Wróciłem do domu, położyłem się i próbowałem zasnąć. Gdy zamykałem oczy, widziałem orientalną twarz pożeraną przez zarazę. Zaraza rozlewała się, przemieniając twarz w ameboidalną masę, w której pływały oczy, tępe oczy skorupiaka. Później był rząd twarzy, zdeformowanych hieroglifów wiodących w to ostateczne miejsce, gdzie kończy się droga człowieczeń­stwa, gdzie ludzki kształt nie może dłużej tłamsić tego zrakowaciałego okro­pieństwa, co w nim wyrosło.

Przypatrywałem się z ciekawością. Mam koszmary, pomyslałem rzeczowo. Obudziłem się z dreszczem przerażenia. Waliło mi serce, gdy wciąż leżąc,

próbowałem określić przyczynę mego strachu. Zdawało mi się, że słyszę na dole jakieś szmery.

- Ktoś jest w domu - powiedziałem na głos, mając pewność, że to prawda. Wyjąłem z szafy karabin. Ręce mi drżały i ledwie zdołałem nabić broń.

Kilka nabojów upadło na podłogę, nim dwa znalazły się w komorze. Gięły się pode mną nogi. Zszedłem na dół i zapaliłem światło. Nikogo. Nic.

Strasznie drżałem, a jeszcze do tego zacząłem odczuwać głód narkotyczny. - Kiedy strzeliłem sobie ostatni raz? - pytałem siebie.

1 36

Nie pamiętałem. Zacząłem przetrząsać mieszkanie w poszukiwaniu towa­ru. W kącie pokoju miałem zamelinowaną szczyptę opium. Ześlizgnęła się między deski podłogi i nie mogłem jej sięgnąć. Uczyniłem ki lka daremnych prób, by ją wydobyć.

- Tym razem ją dostanę - powiedziałem posępnie. Drżącymi dłońmi zrobiłem haczyk z wieszaka na ubranie i zacząłem łowy.

Pot ściekał mi z nosa, poszarpane krawędzie dziury zdzierały skórę z rąk. - Jak nie tak, to inaczej - oświadczyłem z uporem i zacząłem rozglądać

się za piłą. Nie mogłem jej znaleźć. Biegałem z pokoju do pokoju, rozrzucałem rze­

czy i w rosnącej gorączce wypróżniałem szuflady na podłogę. Łkając z wście­kłości , próbowałem oderwać deski gołymi rękoma. W końcu dałem za wy­graną.

Sapiąc i pojękując, leżałem na podłodze. Przypomniałem sobie, że w ap­teczce jest trochę dioniny. Wstałem, sprawdziłem. Pozostała tylko jedna tabletka. Po ugotowaniu zawiesina była mleczna i bałem się strzelić ją do­żylnie. Nagły mimowolny skurcz wyrwał igłę i zastrzyk zrosił skórę. Sie­działem, gapiąc się na swoje ramię.

W końcu zasnąłem, by obudzić się nazajutrz z okropną depresją alkoholo­wą. Głód, odroczony przez kodeinę i opium, stępiony tygodniami nieustan­nego picia, wrócił z pełną siłą. Muszę wziąć trochę kodeiny, pomyślałem.

Przepatrzyłem kieszenie ubrań. Nic, ani papierosa, ani centavo. Wróciłem do salonu, podszedłem do sofy i przeciągnąłem palcem po wgłębieniu na styku oparcia z siedziskiem. Grzebień, kawałek kredy, złamany ołówek, dziesięć centavo, pięć. Poczułem przyprawiający o mdłości ból i wyrwałem dłoń. Krwawiłem z głębokiego przecięcia na palcu. Na pewno żyletka. Urwa­łem kawałek ręcznika i owinąłem palec. Tkanina przesiąkła krwią, krople zaczęły skapywać na podłogę. Wysłałem żonę, żeby spróbowała pożyczyć pieniędzy.

- Spaliliśmy prawie wszystkie mosty - powiedziała. - Ale spróbuję. Wróciłem do łóżka. Nie mogłem spać. Nie mogłem czytać. Leżałem więc,

ze stoicyzmem wpatrując się w sufit. Przez pokój przeleciało pudełko zapałek i wpadło do łazienki. Usiadłem

z bijącym sercem. Stary lke i towar! Ike często wkradał się do domu, mani­festując swoją obecność jak chochlik - rzucaniem przedmiotów albo stuka­niem w ściany. No i Stary Ike ukazał się w drzwiach.

- Jak ci leci ? - zapytał. - Nie za dobrze. Trzęsie mnie. Potrzebuję kopa.

1 37

Ike skinął głową. - Taaak - zaczął. - Na te rzeczy tylko M. Pamiętam, kiedyś w Minneapo­

lis . . . - Daj sobie spokój z Minneapolis. Masz coś? - Mam, ale nie przy sobie. Mogę przynieść za dwadzieścia minut. - Siadł,

kartkując magazyn. Podniósł wzrok. - A co? Chcesz trochę? - Tak. - Zaraz przynoszę. Nie było lke'a dwie godziny. - Musiałem czekać, aż facet wróci z lunchu i otworzy sejf hotelowy. Trzy­

mam towar w sejfie, żeby nikt nie rąbnął. W hotelu mówię, że to złoty piasek . . .

- Ale masz to? - Tak, mam. Gdzie twój chłam? - W łazience. Ike wrócił z łazienki z moim sprzętem i zaczął gotować strzał. Gadał

nieustannie. - Chlasz i wariujesz. Przykro mi było patrzeć, jak rzucasz towar i ładujesz

się w coś gorszego. Znam masę takich, co zerwali z opiatami. Wielu nie stać na Lupitę. Piętnaście peso za papierek, a potrzeba trzech, żeby stanąć na nogi . Z mety zaczynają pić i żaden nie pociągnie dłużej niż trzy lata.

- Zróbmy już ten zastrzyk - powiedziałem. - Tak. Jeszcze minutka. Igła jest zatkana. - Ike zaczął macać klapę swojej

marynarki , żeby wyciągnąć koński włos do oczyszczenia igły. I nawijał dalej : - Pamiętam taki przypadek obok Wyspy Marii . Byliśmy w łódce i Puł­kownik zaprawił, i wypadł za burtę, i byłby utonął ze swymi dwoma pisto­letami. Ledwieśmy go wyciągnęli. - Przedmuchał igłę. - Teraz jest czy­ściutka. Widuję facia, który brał kiedyś od Lupity. Nazywają go El Sombrero, bo żyje z tego, że kradnie ludziom kapelusze. Podchodzi do tramwaju na przystanku, wyciąga łapsko, chwyta kapelusz i - fiuuu ! - zwiewa. Powinie­neś go teraz zobaczyć. Opuchnięte nogi, brudne i całe w parchach, och, mój Boże! Ludzie go omijają na kilometr. - Ike stał obok mnie z pompką w jed­nej , a igłą w drugiej dłoni.

- Gotów ten strzał? - zapytałem. - Ile chcesz? Jakieś pięć centygramów? Najlepiej pięć. Długo trwało, nim strzał wywarł efekt. Zrazu brał mnie wolno, potem

z narastającą siłą. Rozciągnąłem się na łóżku jak w gorącej kąpieli.

1 3 8

Piłem dalej . Kilka dni później padłem jak neptek w Ship Ahoy po ośmiu godzinach nieustannego picia tequili. Przyjaciele zanieśli mnie do domu. Nazajutrz miałem najgorszego kaca w życiu. Wymiotowałem co dziesięć minut, pod koniec samą żółcią.

Potem zjawił się Stary Ike. - Musisz rzucić picie, Bill. Odbija ci szajba. Nigdy w życiu nie byłem tak zmarnowany. Mdłości wykańczały mnie jak

konwulsje. Ike podtrzymywał mnie nad sedesem, gdy wyrzucałem z siebie kolejną porcję żółci. Objął mnie ramieniem, przytulił, a później pomógł wrócić do łóżka. Około piątej po południu przestałem rzygać i zdołałem utrzymać w żołądku butelkę soku z winogron i szklankę mleka.

- Śmierdzi tu szczynami - zauważyłem. - Kot pewnie nalał pod łóżko. Ike zaczął węszyć dookoła łóżka. - Nie, nic tu nie ma. - Powąchał w okolicach wezgłowia, gdzie siedzia­

łem wsparty o poduszkę. - Bill, to ty śmierdzisz szczynami. - Ja? - zacząłem obwąchiwać dłonie z narastającym przerażeniem, jakbym

odkrywał u siebie trąd. - Dobry Boże! - powiedziałem z żołądkiem skamie­niałym ze strachu. - Mam zatrucie moczowe! Ike, zasuwaj po łapiducha.

- OK, Bill. Zaraz ci go przyprowadzę. - Tylko nie wracaj z jedną z tych wypisujących za pięć peso łajz ! - W porządku, Bill. Leżałem, próbując opanować lęk. Nie miałem wielkiego pojęcia o zatru­

ciu moczowym. Kobieta, którą w Teksasie znałem powierzchownie, umarła na to po dwutygodniowym okresie picia piwa - butelkę co godzina, dzień i noc. Rollins mi o tym mówił:

- Opuchła, poczerniała, dostała konwulsji i umarła. Cały dom cuchnął siuśkami !

Rozluźniłem mięśnie, próbując zestroić się z innymi trzewiami, by od­kryć, w czym sprawa. Nie wyczuwałem śmierci ani niczego, co by wyglą­dało na ciężką chorobę. Bylem zmęczony, zmarnowany, rozlazły. Leżałem z zamkniętymi oczyma w ciemniejącym pokoju.

Zjawiwszy się z lekarzem, Stary Ike włączył światło. Chiński lekarz -jeden z recepciarzy Ike'a - powiedział, że to nie uremia, skoro mogę sikać i nie mam bólów głowy.

- To dlaczego tak zajeżdżam? - spytałem. Lekarz wzruszył ramionami . lke stwierdził: - Powiada, że to nic poważnego. Powiada, żebyś przestał pić. Powiada,

żebyś już lepiej wrócił do towaru.

1 39

Lekarz przytaknął. Później usłyszałem w holu, jak Ike urabia go na recep­tę.

- Ike - odezwałem się, kiedy wrócił - sądzę, że ten lekarz nie ma o ni­czym bladego pojęcia. Pójdziesz do mojego kumpla Rollinsa, zapiszę ci jego adres, i poprosisz, żeby podesłał tu dobrego lekarza. Rollins musi ja­kiegoś znać, bo jego żona była chora.

- Cóż, jak sobie życzysz - odparł Ike - ale sądzę, że tylko marnujesz forsę. Ten lekarz był niezły.

- Tak, ma ładny charakter pisma. Ike roześmiał się. - Niech ci będzie. - I wyszedł. Po godzinie wrócił z Rollinsem i nowym lekarzem. Gdy wkraczali do

mieszkania, lekarz pociągnął nosem, uśmiechnął się i, odwróciwszy głowę w stronę Rollinsa, przytaknął. Miał okrągłą, wesołą, orientalną twarz. Szyb­ko mnie zbadał i spytał, czy mogę oddawać mocz. Potem, zwróciwszy się do lke'a, zapytał, czy miewam ataki szału .

Ike rzekł do mnie: - Pyta, czy ci odbija. Powiedziałem, że nie, że tylko czasem bawisz się

z kotem. - Esto seiior huele muy mało and quiere saber por que (Ten facet okrutnie

śmierdzi i chce wiedzieć dlaczego) - powiedział Rollins w swojej łamanej hiszpańszczyźnie, dukając przy każdym słowie.

Lekarz odparł, że to stadium początkowe uremii, ale niebezpieczeństwo już minęło. Muszę na miesiąc przestać pić. Podniósł pustą butelkę po tequ­ili.

- Jeszcze jedna butelka i jest pan trupem. Schował swoje przyrządy. Wypisał receptę na lek, który miałem zażywać

kilka razy dziennie, uścisnął dłoń mnie i Ike'owi i wyszedł. Nazajutrz dostałem szamki i zżerałem wszystko, co mi się nawinęło pod

rękę. Przez trzy dni pozostawałem w łóżku. Metaboliczna kombinacja alko­holizmu przestała funkcjonować. Kiedy wróciłem do gorzałki, piłem już normalnie i nigdy przed wiecz<?rem. Opiatów nie brałem nadal.

W owym czasie amerykańscy studenci bywali za dnia w Loli, w Ship Ahoy natomiast wieczorami . Ta pierwsza meta nie była, ściśle biorąc, barem, lecz pijalnią wody sodowej i piwa, które stały w skrzynkach z lodem na lewo od

wejścia. Wzdłuż jednej ściany, aż do szafy grającej, biegła lada barowa, ob­stawiona stołkami z metalowych rurek. Te stołki miały siedziska tapicerowa-

1 40

ne żółtą błyszczącą skórą. Wzdłuż przeciwległej ściany stały stoliki. Stołki już dawno utraciły gumowe nakładki na nogi i potwornie zgrzytały o podłogę, gdy je sprzątaczka przesuwała podczas zamiatania. W położonej na zapleczu kuchni niechlujny kucharz smażył wszystko na śmierdzącym tłuszczu. W Loli nie było ani przeszłości, ani przyszłości . Ten lokal stanowił poczekalnię.

Siedziałem tam, czytając gazetę. Po chwili ją odłożyłem i rozejrzałem się dokoła. Przy sąsiednim stoliku ktoś rozprawiał o lobotomii .

- Przecinają nerwy. Przy innym dwaj młodzieńcy usiłowali zabawiać rozmową jakieś meksy­

kańskie dziewczyny. - Mi amigo es muy . . . muy . . . (Twój przyjaciel jest bardzo . . . bardzo . . . ). -

Facet szukał słowa. Dziewczyny chichotały. Rozmowy miały w sobie martwotę koszmaru sennego: gadające kostki do

gry, wsypane w rurki metalowych krzeseł, ludzkie agregaty, ulegające dez­integracji w kosmicznym szaleństwie, przypadkowe zdarzenia w zdychają­cym wszechświecie.

Nie brałem od dwóch miesięcy. Kiedy człowiek odstawia opiaty, wszyst­ko wydaje się płaskie, ale przecież nie sposób zapomnieć rozkładu strzałów, wiecznej opiatowej grozy, życia koncentrującego się w ramieniu trzy razy dziennie, gdy wszystko jest dokładnie takie, jakim się być wydaje, i nie ma innych związków niż zestawienia.

Podniosłem z sąsiedniego stolika komiksową stronicę gazety. Była sprzed dwóch dni. Odłożyłem ją. Nie miałem co robić. Nie miałem gdzie iść. Żona była z dziećmi w Acapulco. Ruszyłem w drogę powrotną do domu i o prze­cznicę przed sobą dostrzegłem Starego Ike'a.

Są ludzie, których rozpoznajesz z największej odległości; są też tacy, któ­rych tożsamości nie jesteś pewien, dopóki nie znajdą się na wyciągnięcie ręki . Ćpuny zwykle rysują się ostro. Były czasy, gdy na widok Starego Ike'a radośnie podskakiwało mi ciśnienie. Kiedy bierzesz, rozprowadzający jest dla ciebie jak kochanek dla kochanki. Czekasz na jego kroki w holu, na jego pukanie do drzwi, wypatrujesz go wśród twarzy na ulicach. Możesz mieć wizję każdego szczegółu jego przybycia, jak gdyby stał tu, w drzwiach, odfajkowując stary wie detalistów: „Przepraszam za rozczarowanie, ale nie moglem zdobyć towaru", obserwując na twej twarzy walkę nadziei i niepo­koju, delektując się poczuciem dobroczynnej siły, siły dania lub nie.

W Nowym Orleanie Pat zawsze odwalał ten rytuał, w Nowym Jorku -Bill Gains. Stary Ike będzie przysięgał, że nic nie ma, potem wsunie mi do kieszeni działkę i powie: „No popatrz, zawsze coś tam się znajdzie".

1 4 1

Ale teraz nie brałem. Choć strzał morfiny byłby bardzo na miejscu nieco później , kiedy będę szedł do łóżka, albo jeszcze lepiej - morfiny pół na pół z kokainą. Przy drzwiach mojego mieszkania dogoniłem lke'a. Położyłem mu dłoń na ramieniu; odwrócił się i jego bezzębna ćpuńska twarz starej kobiety rozciągnęła się w uśmiechu.

- Cześć - powiedział. - Sto lat cię nie widziałem. Gdzieś się podziewał? Roześmiał się. - W pudle. Zresztą i tak nie chciałem przychodzić, bo wiedziałem, że nie

jesteś w ciągu. Nadal? - Tak, nadal. - No to nie reflektujesz na strzał? - Stary Ike wciąż się uśmiechał. - Cóż . . . - poczułem dreszcz dawnego podniecenia, jak przy spotkaniu

z kimś, z kim zwykło się sypiać i oto teraz podniecenie wraca, i wiecie oboje, że znów pójdziecie razem do łóżka.

Ike uczynił lekceważący gest. - Mam przy sobie jakieś dziesięć centygramów. Mnie to psu na buty.

I trochę koki. - Chodź - powiedziałem. Otworzyłem drzwi. Mieszkanie było mroczne i zatęchłe. Na krzesłach,

stołach i brudnej podłodze poniewierały się ciuchy, książki, gazety, niemyte talerze i szklanki. Z plugawej kozetki zrzuciłem stertę magazynów.

- Siadaj - powiedziałem. - Masz ten towar? - Tak, skitrany na sobie. - Rozpiął rozporek i wydobył prostokątną papie-

rową paczuszkę. Była złożona na sposób ćpuński -jeden koniec zawiniątka wchodził w drugi. Wewnątrz znajdowały się dwie mniejsze. Rozłożył dział­ki na stole. Wpatrywał się we mnie swymi jasnobrązowymi oczyma. Jego bezzębne usta były zaciśnięte i wyglądały jak zszyte.

Poszedłem do łazienki po sprzęt. Igła, kroplomierz, tampon. W stosie brud­nych naczyń w kuchennym zlewie znalazłem łyżeczkę. Stary Ike urwał dłu­gi kawałek papieru i zwilżywszy go językiem, owinął wokół końca pompki . Na wilgotny papierowy kołnierz założył igłę. Ostrożnie rozwinął jedną z dzia­łek, by sprężynujący ruch nawoskowanego papieru nie rozsiał zawartości.

- To jest koka - oświadczył. - Uważaj, mocarny towar. Na łyżeczkę wsypałem działkę morfiny, dodając odrobinę wody. Potem

tak długo trzymałem pod łyżeczką zapaloną zapałkę, aż morfina do końca się rozpuściła. Koki nigdy się nie podgrzewa. Końcem noża dosypałem szczyptę i koka rozpuściła się natychmiast, jak wpadający do wody śnieg.

1 42

Obwiązałem ramię wystrzępioną przepaską. Miałem z podniecenia przy­spieszony oddech i trzęsły mi się ręce.

- Zrób to za mnie, Ike, dobra? Stary Ike delikatnie przesunął palcem wzdłuż żyły, trzymając sterczącą

do góry pompkę pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym. Ike był dobry. Prawie nie czułem, jak igła wslizguje się do żyły. Do pompki podeszła ciemna, czerwona krew.

- W porządku - powiedział. - Niech leci. Rozluiniłem przepaskę i zawartość kroplomierza przeniknęła do żył. Koka

uderzyła mi do głowy falą przyjemnego oszołomienia i napięcia, morfina zaś rozeszła się po ciele jak rozluźniająca powódź.

- Dobrze było? - zapytał Ike z uśmiechem. - Jeśli Bóg wymyślił coś lepszego, zatrzymał to dla siebie - odparłem. Ike przepłukiwał igłę wodą. - Cóż - powiedział bezmyślnie - kiedy tam, na górze, zrobią zbiórkę, to

się stawimy, nie? Usiadłem na kozetce i zapali łem papierosa. Stary Ike w kuchni parzył

herbatę. Zaczął kolejną pieśń z niekończącej się sagi o Czarnym Skurwielu. - Czamy Skurwiel zaopatruje teraz trzech facetów. Bez wyjątku kieszon­

kowców. Dobrze dają sobie radę na targowisku. Opłaca gliniarzy. Daje mniej więcej cztery centygramy na strzał za piętnaście peso. Teraz, kiedy dobrze stoi , nie chce nawet ze mną gadać, parszywy skurwysyn. Ale nie pociągnie nawet miesiąca, poczekaj, to się przekonasz. Dupną jednego z tych facetów i klient zacznie kapować, ot tak ! - Podszedł do kuchennych drzwi i strzelił palcami. - Nie pociągnie nawet miesiąca.

Bezzębne usta Ike'a wykrzywił grymas nienawiści.

Kiedy dałem nogę po wyjściu za kaucją i wyjechałem ze Stanów, krucjata antynarkotykowa była już tematem dnia. Pierwsze objawy ogólnokrajowej histerii stały się wyraźnie widoczne. W Luizjanie uchwalono prawo, uznające za przestępcę każdego uzależnionego od narkotyków. Skoro nie określono w ustawie miejsca ani czasu, jak też nie zdefiniowano precyzyjnie terminu „uzależniony'', nie trzeba było, przy tak sformułowanej regulacji prawnej, żadnych dowodów. Ajeśli nie potrzeba dowodów, nie jest konieczny również proces. Jest to legislacja państwa policyjnego, penalizująca nie uczynek, lecz kondycję. Inne stany nasladowały Luizjanę. W miarę narastania nastrojów do rozmiarów takiej paranoidalnej obsesji jak antysemityzm w państwie faszy­stów, moje szanse uniknięcia skazania malały z dnia na dzień do zera.

1 43

Postanowiłem więc skorzystać z okazji, jaką stworzyło mi wyjście za kaucją, i zamieszkać na stałe poza granicami Stanów Zjednoczonych.

Bezpieczny w Meksyku, obserwowałem rozwój kampanii antynarkoty­kowej . Czytałem o uzależnionych dzieciach i o senatorach, którzy domagali się kary śmierci dla handlarzy narkotyków. Coś mi tu nie grało. Któż chciał­by mieć dzieciaki za klientów? Przecież nigdy nie mają dość forsy i podczas przesłuchania zawsze będą sypać. Rodzice dowiadują się, że dziecko ćpa, i natychmiast biegną na policję. Wykombinowałem sobie, że albo handlarze ze Stanów ocipieli, albo też hałas wokół narkomanii wśród dzieci wywoły­wany jest specjalnie po to, aby obudzić społeczną niechęć wobec narkoty­ków i przeforsować kilka nowych praw.

Do Meksyku zaczęła spływać strużka uciekinierów. „Sześć miesięcy za ślady po zastrzykach, w myśl kalifornijskiego prawa o włóczęgostwie-nar­komanii". „Osiem lat za handel w Waszyngtonie. Tyle samo dają za bandy­tyzm". „Dwa do dziesięciu za rozprowadzanie w Nowym Jorku". Codzien­nie wpadała do mnie grupka młodych luzaków, żeby popalić trawkę.

Był więc Cash, muzyk grający na trąbce. Był Pete, masywnie zbudowany blondyn, który mógłby pozować do plakatu z typowym amerykańskim prza­śniakiem. Był Johnny White, żonaty młody przeciętniak z trójką dzieci, i był wreszcie Martin, przystojny małolat włoskiego pochodzenia. Żadnej szpanerskiej ostentacji , luzacy zeszli do podziemia.

Poznałem nowy szpanerski słownik: „ziele" oznaczało trawę, „ściemnio­ny" oznaczało odurzonego, a „chłodne" było wszystko to, co ci odpowiada i co nie koliduje z prawem. I na odwrót, wszystko, co ci się nie podoba, jest „trefne". Słuchając tych typków, wyrobiłem sobie obraz sytuacji w Stanach - kompletnego chaosu, gdzie człowiek nigdy nie wie na pewno, kto jest kim i jak sprawy stoją. Ćpuńscy weterani mawiali: „Jeśli zobaczysz faceta strze­lającego sobie w ramię, wiesz na pewno, że nie jest agentem federalnym".

Obecnie przestało to być prawdą. - No więc wpadł ten kot - powiedział mi kiedyś Martin - i mówi, że jest

na głodzie. Powołał się na naszych kumpli z Frisco. To ci dwaj nafaszero­wali go herą i we trzech ćpali przez tydzień. A potem ich związali . Mnie tam wtedy nie było, bo nie trafiłem tego gościa i nie brałem hery. Więc adwokat tamtych dwóch związanych gości dowiedział się, że ten trzeci jest federal­nym agentem od narkotyków. Agentem, żadnym tam kablem. Nawet do­wiedział się jego nazwiska.

A Cash opowiadał o przypadkach, kiedy dwóch facetów strzelało razem, a potem jeden z nich wyciągał odznakę.

1 44

- I jak tu żyć? - pytał Cash. - To znaczy, ci goście to też hipy, tacy sami jak ty czy ja. Z jedną małą różnicą: pracują dla Wuja Sama.

Postawiwszy sobie za cel przypudłowanie każdego ćpuna w Stanach, Biuro do Spraw Narkotyków potrzebuje do tej roboty znacznie większej liczby agentów. I co ważniejsze: agentów zupełnie nowego typu. Tak samo jak w czasach prohibicji , kiedy to Izba Skarbowa zaroiła się od łajz i bandzio­rów, władze zatrudniają ludzi ze środowiska, którzy idą na to ze względu na immunitet i darmowy towar. Trudno pozorować uzależnienie. Narkoman bezbłędnie rozpoznaje innego narkomana. Uzależnieni agenci albo potrafią kryć się z nałogiem, albo są tolerowani, bo mają rezultaty. Agent, dla które­go alternatywą znalezienia kontaktu jest ssawa, wkłada w swoją robotę szcze­gólnie wiele zapału .

Cash, ten trębacz, miał za sobą sześciomiesięczną odsiadkę z wyroku za włóczęgostwo-narkomanię. Był młodym, chuderlawym facetem ze zmierz­wioną kozią bródką, nosił ciemne okulary, buty na grubych skórzanych po­deszwach, drogą bluzę z wielbłądziej wełny i skórzaną kurtkę, wiązaną z przodu paskiem. Dźwigał na sobie ze sto dolarów w ciuchach. Jego sta­ruszka była przy forsie i tę forsę Cash wydawał. Tyle że gdyśmy się poznali, nie zostało jej wiele.

- Kobiety na mnie lecą - usłyszałem kiedyś od Casha - ale ja nie lecę na kobiety. Tak naprawdę podkręca mnie tylko gra na trąbce.

Cash był specem od wycyganiania opiatów. Rozgrywał sprawę tak, że trudno mu było odmówić. Pożyczał mi drobne sumy pieniędzy - niepozo­stające jednak w żadnym stosunku do towaru, który wyćpał - a potem oświad­czał, że to była jego cała forsa i że nie ma ani grosza na zakup kodeiny, potrzebnej mu do wyjścia z ciągu.

Kiedy zjawił się w Meksyku, dałem mu pół grana morfiny, którym doku­mentnie się narąbał. Przypuszczam, że towar, jaki sprzedają teraz w Sta­nach, składa się prawie wyłącznie z cukru pudru.

Od tego czasu wpadał do mnie codziennie, prosząc o „połóweczkę dział­ki". Albo wyłudzał opiaty od Starego lke'a, który nie umiał odmówić żad­nemu facetowi na głodzie. Powiedziałem Ike'owi, żeby spławił Casha, Ca­showi zaś - że nie rozprowadzam towaru. Trzymam trochę pod ręką na wszelki wypadek, na przykład, gdyby kumple spoza miasta wpadli na gło­dzie. I że lke też w gruncie rzeczy nie handluje. A już na pewno nie handluje za friko. Że, mówiąc zwięźle, nie jesteśmy ćpuńską dobroczynnością. Od tego czasu widywałem Casha znacznie rzadziej.

IO Ćpun 1 45

Nowym kopem w Stanach jest pejotl. Nie podpada pod ustawę Harrisona i można go sprowadzić pocztą od zielarzy. Nigdy nie próbowałem pejotlu, zapytałem więc Johnny' ego White'a, czy nie mógłby go dostać tu, w Mek­syku.

- Tak - odparł - handluje nim jeden zielarz. Zaprosił nas na degustację. Możesz się załapać, jeśli chcesz. Zamierzam się zorientować, czy gość nie ma czegoś, co mógłbym zabrać do Stanów na sprzedaż.

- Dlaczego nie weźmiesz pejotlu? - Bo się nie nadaje do przechowywania. Po kilku dniach gnije albo usy-

cha i traci całą moc. Poszliśmy do domu zielarza, który przyniósł miskę pejotlu, tarkę i dzba­

nek herbaty. Pejotl to mały kaktus i do konsumpcji nadaje się tylko jego górna, wysta­

jąca nad ziemię część. Nazywa się ją guzikiem. Guziki obiera się ze skóry i kolców, a potem trze - przypominają wówczas sałatkę z awokado. Cztery guziki stanowią przeciętną porcję dla nowicjusza.

Popijaliśmy pejotl herbatą. Krztusiłem się kilka razy, ale wreszcie prze­łknąłem towar i rozsiadłem się, czekając na efekty. Zielarz przyniósł jakąś korę, która - jego zdaniem - miała przypominać opium. Johnny zrobił z niej skręta i puścił go w kurs.

- Obłęd ! - oświadczyli Johnny i Pete zgodnie. - To jest nie do pobicia. Sztachnąłem się parę razy, poczułem zawroty głowy i pieczenie w gardle.

Kora cuchnęła okropnie, a jednak Johnny kupił jej nieco z zamiarem od­sprzedania wygłodzonym hipom w Stanach.

Po dziesięciu minutach zaczęło mi się po pejotlu zbierać na wymioty. - Nie pawiuj, człowieku - doradzali wszyscy. Wytrzymałem więc jeszcze dziesięć minut, a potem pobiegłem do ubika­

cji gotów dać za wygraną, tyle że wcale nie mogłem zwymiotować. Całe moje ciało zwarło się w konwulsyjnym spazmie, pejotl jednak ani rwał się na świat, ani zamierzał spokojnie siedzieć w żołądku.

Na koniec wyszedł, zbity jak kłębek włosia, zbity przez całą drogę, wię­znący w gardle. Najparszywsze doznanie, jakie kiedykolwiek musiałem znieść. Potem - powoli - przyszedł haj .

Pejotlowy haj przypomina trochę haj po benzedrynie. Człowiek nie może spać i ma rozszerzone źrenice. Każda rzecz przypomina mu roślinę pejotlu. Jechałem samochodem z White'ami, Cashem i Pete'em. Naszym celem było mieszkanie Casha w Lomas.

- Tylko popatrzcie na pobocze - mówił Johnny. - Tam rośnie pejotl.

1 46

Rozejrzałem się, myśląc: Co za cholerny idiotyzm. Ludzie wmawiają sobie rozmaite bzdury. Tyle że rósł tam pejotl. Wszystko wyglądało jak pejotl.

Twarze obrzmiały nam pod oczyma, usta zgrubiały za sprawą jakichś oddziaływań narkotyku na gruczoły. Zaczęliśmy wyglądać jak Indianie. Tamci oznajmili, że czują się jak ludzie pierwotni, a potem legli w trawie, oddając się czynnościom typowym - w ich mniemaniu - dla Indian. Ja czułem się nonnalnie, jak na benzedrynowym haju.

Przesiedzieliśmy całą noc, gadając i słuchając płyt Casha. Cash opowie­dział mi o kilku facetach z Frisco, którzy z opiatów wyszli na pejotlu.

- Wyglądało na to, że kiedy zaczęli jeść pejotl, przestali potrzebować opiatów. Jeden z tych ćpunów zjechał do Meksyku i brał pejotl z Indianami. Brał na

okrągło i to w wielkich ilościach: do dwunastu guzików naraz. Umarł i za przyczynę śmierci uznano polio. To zrozumiałe, bo symptomy polio i zatru­cia pejotlem są identyczne.

Nie mogłem zasnąć do świtu, a potem zapadałem w krótkie drzemki pełne koszmarów. W jednym z nich złapałem wściekliznę. Spojrzałem w lustro, zobaczyłem swoją zmieniającą się twarz i zacząłem wyć. W innym wpa­dłem w narkomanię chlorofilową. Na podjeździe nędznego meksykańskie­go hotelu razem z piątką innych chlorofilowych ćpunów czekałem na kon­takt. Wszyscyśmy zzielenieli. Z chlorofilowego ciągu nie da się wyjść. Jeden strzał i człowiek jest załatwiony na całe życie. Zmienialiśmy się w rośliny.

Młodym luzakom brak, jak się zdaje, energii i spontanicznej radości ży­cia. Tylko wzmianka o trawie albo opiatach elektryzuje ich jak strzał koki. Skaczą dokoła i wykrzykują: „Dawaj, człowieku ! Narąbmy się". Lecz po strzale opadają bezwładnie na krzesła, zrezygnowani jak niemowlę, które czeka, aż życie ponownie poda mu butelkę.

Przekonałem się, że ich zainteresowania są bardzo ograniczone. Zauwa­żyłem na przykład, że wydają się mniej zainteresowani seksem niż moje pokolenie. Niektórzy wręcz utrzymują, że seks nie dostarcza im żadnych emocji . Częstokroć, obserwując kompletną obojętność jakiegoś młodzieńca wobec kobiet, błędnie uznawałem go za pederastę, rychło jednak stawało się oczywiste, że wcale nie jest homoseksualistą, lecz po prostu człowie­kiem całkowicie niezainteresowanym sprawą.

Bill Gains poddał się i przeniósł do Meksyku. Powitałem go na lotnisku. Był narąbany herą i nembutalem, a w miejscach gdzie podczas lotu strzelał sobie za pomocą pinezki, widziałem na spodniach krwawe plamy. Robi się

1 47

pinezką dziurkę, nad nią (nie w niej) ustawia pompkę i roztwór ścieka do rany. Przy tej metodzie nie potrzeba igły, lecz tylko ćpun weteran potrafi ją stosować. Niezbędne jest wielkie wyczucie, by z odpowiednią siłą wyci­skać kroplomierz. Raz tego próbowałem i cały towar ściekł na bok. Ale kiedy Gains robił w swym ciele dziurę, dziura czekała na opiaty.

Bill był weteranem. Znał wszystkich w branży. Miał znakomitą opinię i żadnych kłopotów z kupnem tak długo, jak długo ktokolwiek handlował towarem. Rozumiałem, że sytuacja w Stanach musi być rozpaczliwa, skoro Bill zwinął manatki .

- Jasne, mógłbym zdobyć towar - powiedział - ale pozostając w Stanach, skończyłbym w kiciu z dychą do odsiedzenia.

Strzeliliśmy sobie we dwóch i przystąpiliśmy do numeru pod tytułem „Co się stało z takim a takim".

- Stary Bart umarł na Wyspie. Louie Pokojowiec się skurwił. Tony i Nick się skurwili. Herman nie dotrzymał warunkowego. Kulas dostał pięć do dziesięciu . Kelner Marvin przedawkował i kopnął w kalendarz.

Pamiętałem, że Marvin tracił przytomność po każdym strzale. Wyobrazi­łem go sobie, jak leży w jakimś tanim hotelu z pompką pełną krwi zwieszają­cą się z żyły niczym szklana pijawka, a jego twarz niebieszczeje wokół ust.

- Co z Royem? - spytałem. - Nie słyszałeś o nim? Skurwił się i powiesił w Tombs. Sprawy stały chyba tak, że władze miały na Roya trzy haki : dwa za kra­

dzież i jeden za narkotyki . Obiecano mu puścić wszystko w niepamięć, pod warunkiem że wystawi Eddiego Crumpa, detalistę weterana. Eddie obsługi­wał tylko ludzi, których dobrze znał, a Roya znał dobrze. Dostawszy Eddie­go, władze wyrolowały Roya. Odpuściły sprawę o narkotyki, ale utrzymały dwa oskarżenia o kradzież i Roy miał podążyć na Wyspę Rikera w ślad za Eddiem, który dostał trzy lata, pięć miesięcy i sześć dni. Czekając na prze­niesienie na Wyspę, Roy powiesił się w Tombs.

Roy zawsze purytańsko i bezkompromisowo oceniał kabli . - Nie mogę zrozumieć, jak kapuś może wytrzymać z samym sobą - po­

wiedział mi kiedyś. Zapytałem Billa o narkomanię wśród dzieci . Skinął głową, a na jego twarz

wypłynął nieśmiały uśmiech zachwytu. - Tak, Lexington jest teraz pełne małolatów.

Któregoś dnia w barze Opera w Mexico City napatoczyłem się na znajo­mego polityka. Z serwetką pod szyją stał przy ladzie barowej i posilał się

1 48

stekiem. Pomiędzy kolejnymi kęsami zapytał, czy nie miałbym reflektanta na uncję heroiny.

- Może - odparłem. - Ile? - Chcą pięćset dolarów. Pogadałem z Bi llem Gainsem, a ten odrzekł: - W porządku . Jeżeli jest chociaż względnie czysta, biorę. Tylko nic

w ciemno. Najpierw muszę spróbować. Uzgodniłem sprawę z politykiem. Odwiedziliśmy go w biurze. Wyjął to­

war z szuflady i położył go na biurku obok pistoletu kaliber 45.

- Nie znam się na tym - powiedział. - Używam tylko kokainy. Wysypałem nieco hery na kawałek papieru. Niezbyt mi się podobała. Ja­

kaś taka szaroczarna. Przypuszczam, że tajemniczy „oni" ugotowali ją gdzieś na kuchni.

Gains strzelił sobie, ale tak już był narąbany nembutalem i morfiną, że nic sensownego nie umiał powiedzieć. Strzeliłem więc i ja, a potem zaopinio­wałem:

- To hera, ale coś z nią nie gra. Tymczasem ludzie to wchodzili do biura, to wychodzili i nikt jakoś nie

zwracał uwagi, że siedzimy na kanapie, mając podwinięte rękawy i szuka­jąc żył. W biurze meksykańskiego polityka dzieją się najróżniejsze rzeczy.

Bill tak czy owak kupił herę i gdzieś zniknął. Zobaczyłem go dopiero nazajutrz: szkieletowaty, w granatowym płaszczu, stał przy moim łóżku i miał tak świetliste oczy, że aż jarzyły się w półmroku pokoju o zaciągnię­tych storach. Stał więc, a zanieczyszczenia amatorskiej hery hasały w jego mózgu jak krętki .

- Będziesz się tak wylegiwał w wyrku? - zapytał. - Kiedy mają przyjść dostawy?

- Czemu nie - odparłem poirytowany. - A co, cholera, trzeba krowy doić czy . . . dostawy czego?

- Doskonałej czyściutkiej M - powiedział. A potem, w butach i płaszczu, znalazł się w łóżku obok mnie.

- Co się z tobą dzieje? - zapytałem. - Ocipiałeś? I zerknąwszy w jego jasne, bezmyślne oczy pojąłem, że tak jest istotnie. Dotaszczyłem Billa do jego pokoju i skonfiskowałem wszystko, co zosta-

ło z kupionej wczoraj porcji hery. Zjawił się Stary Ike i we dwóch wlaliśmy sto gramów laudanum Billowi

w gardło. Przestał po tym majaczyć o „dostawach doskonałej czyściutkiej M" i zapadł w sen.

149

- Może wykituje - powiedział Stary lke - i winę zwalą na mnie. - Zwiniesz się, jeśli umrze - stwierdzi łem. - Posłuchaj, ma w portfelu

sześćset dolarów gotówką. Mamy zostawić, żeby je zgrandził jakiś meksy­kański gliniarz?

Przetrząsnęliśmy pokój w poszukiwaniu portfela, aleśmy nie znaleźli . Ominęliśmy tylko materac, na którym leżał Bill.

Nazajutrz Bill był jak nowy, tylko że też nie mógł znaleźć portfela. - Pewnie gdzieś go skitrałeś - zasugerowałem. - Popatrz pod materacem. Odwrócił materac i oto ukazał się portfel, nabity szeleszczącymi bankno-

tami.

Nie byłem w ciągu, lecz nie byłem też czysty na wypadek nieprzewidzia­nego kipiszu. Zawsze gdzieś tam poniewierała się jakaś trawa, a ludzie uży­wali mojego mieszkania w charakterze strzelnicy. Ryzykowałem, nie mając z tego złamanego centavo. Uznałem, że czas zbierać się stąd do diabła i ru­szyć na południe.

Rezygnując z opiatów, rezygnujesz ze sposobu życia. Widziałem ćpunów, którzy wychodząc z ciągu, przerzucali się na gorzałkę i po paru latach byli martwi. Samobójstwa są wśród eksćpunów sprawą nierzadką. Dlaczego ćpun rzuca opiaty z własnej woli? Nigdy nie poznasz odpowiedzi na to pytanie. Żadne świadome skatalogowanie minusów i koszmarów brania opiatów nie daje impulsu emocjonalnego odpowiedniej siły, by z tym skończyć. Decy­zję podejmujesz na poziomie komórkowym i raz ją podjąwszy - nie możesz już wrócić do towaru na stałe, tak jak przedtem nie mogłeś bez niego dłużej wytrzymać. Wracając z opiatowej podróży, widzisz sprawy inaczej .

Przeczytałem o narkotyku zwanym yage, którego używają Indianie z gór­nego biegu Amazonki . Yage zwiększa rzekomo wrażliwość telepatyczną. Pewien kolumbijski naukowiec wydzielił z yage narkotyk o nazwie telepa­tyna.

Wiem z własnych doświadczeń, że telepatia jest faktem. I nie interesuje mnie dowodzenie tego faktu komukolwiek. Pragnę opanować telepatię. W każdej sytuacji międzyludzkiej szukam kontaktu na niewerbalnym po­ziomie intuicji i uczucia, czyli kontaktu telepatycznego.

Naj wyraźniej nie ja jeden interesuję się yage. Rosjanie wykorzystują ten narkotyk w eksperymentach z niewolniczą siłą roboczą. Chcą wywołać sta­ny automatycznego posłuszeństwa, nauczyć się władać czyimiś myślami. Perswazja w postaci laboratoryjnie czystej - żadnych przygotowań, żadnej obudowy. Po prostu wchodzisz w czyjąś psyche i wydajesz rozkaz. Ten

1 50

numer na pewno okaże się niewypałem, bo telepatia nie jest układem jedno­kierunkowym czy też w ogóle układem nadający-odbierający.

Postanowiłem ruszyć do Kolumbii w poszukiwaniu yage. Bill Gains jest skłócony ze Starym Ikiem. Ja żyję z żoną w separacji. Gotów jestem ruszyć na południe w poszukiwaniu nieoswojonego jeszcze towaru, towaru, który otwiera człowieka, nie zaś - jak to czynią opiaty - zawęża.

Kop to postrzeganie spraw pod szczególnym kątem. Kop to chwilowa wolność od roszczeń starzejącego się, ostrożnego, dokuczliwego i przera­żonego ciała. Może znajdę w yage to, czego szukałem w opiatach, w zielu, w koce.

Może yage ustawi mnie na dobre.

Aneks 1

ROZDZIAŁ 28 Z ORYGINALNEGO RĘKOPISU JUNK

Czytałem wtedy Biopatię r aka Wilhelma Reicha. Reich twierdzi, że ży­cie jest ładunkiem, a naładowane cząsteczki, od których zależy życie,

nazywa organami. Kiedy ładunki twoich organów wyczerpią się, umierasz. Organy są wszędzie w atmosferze i w całej żywej i martwej materii . Pokry­wa z organów otacza Ziemię i to organy nadają ładunek światłu słoneczne­mu. Organy promieniują na niebiesko.

Filozofowie od dawna mówili o „sile życiowej" i „energii kosmicznej". Ale organy Reicha to określona siła, którą można zmierzyć, skupić i uży­wać. Przypisuje on sobie osiągnięcia kliniczne w stosowaniu terapii argo­nowej przy leczeniu raka i innych „biopatii". Przez „biopatię raka" Reich rozumie całą strukturę nowotworu, która powstaje na długo przed tym, nim pojawią się objawy. Reich wymyślił metodę skupiania argonów opartą na wynikach badań eksperymentalnych, które świadczą o tym, że organy są przyswajane i zatrzymywane pr�ez materię organiczną, ale przemieszczają się swobodnie w metalu. Zbudował pudło z materiału organicznego na ze­wnątrz i okładziną z metalowych blach wewnątrz. Przejście argonów z wnę­trza pudła na zewnątrz opóźniane jest przez warstwę materii organicznej znajdującą się za okładziną z metalowych blach. Organy zatem wchodzą do pudła szybciej , niż mogą z niego wyjść i w rezultacie tam się skupiają.

1 52

Reich nazwał to pudło akumulatorem. Akumulatory przeznaczone do tera­pii orgonowej zbudowane są z wielu naprzemiennych warstw organiczno­-metalowych, żeby zwiększyć skupienie cząstek. Mają kształt przenośnej łaźni parowej, by pacjent mógł usiąść wewnątrz.

Rak to gnicie tkanki w żywym organizmie. W chorobie spowodowanej ćpaniem zależne od hery komórki obumierają i są wymieniane. Rak jest przedwczesnym procesem umierania. Pacjenci leczeni na raka kurczą się. Chory ćpun kurczy się - straciłem prawie siedem kilogramów w trzy dni . Pomyślałem więc, że skoro akumulator jest terapią na raka, to powinien być także terapią na następstwa choroby ćpunów.

Akumulatory produkowane są przez Instytut Orgonów w Nowym Jor­ku. Nie sprzedają tam ani nie wypożyczają akumulatorów. Pozwalają ci ich używać, jeśli wesprzesz instytut dziesięcioma dolarami miesięcznie. Wysłałem trzymiesięczną składkę z góry i poprosiłem, żeby przesłali mi akumulator ekspresem, na mój koszt. Dostałem trzy formularze do wypeł­nienia i podpisania. Jednym było pisemne oświadczenie, że nie będę czy­nił ich odpowiedzialnymi za cokolwiek. Prosili też o deklarację, że nie pozwolę nikomu innemu korzystać z mojego akumulatora i zawiadomię instytut, jeśli dowiem się, że ktoś buduje sobie coś takiego. Przysłali też kwestionariusz, w którym mój lekarz miałby napisać, co złego się ze mną dzieje i dlaczego potrzebny mi jest akumulator. Nie chciałem tłumaczyć jakiemuś panikarzowi, co to takiego orgony, żeby nie wziął mnie za wa­riata. Poza tym nie podobało mi się postępowanie ludzi z instytutu. Po co mówić „składka", jeśli ma się na myśli wynajem? A prośba była śmiesz­na. Więc napisałem, żeby odesłali mi pieniądze i wzięli sobie swoje for­mularze.

Kupiłem blachę metalową, drewno, rolkę waty mineralnej i zbudowałem akumulator rozmiarami i kształtem przypominający małą wygódkę podwó­rzową. Ustawiłem go na dworze (nie był przenośny), żeby mógł zebrać wszelkie dostępne orgony. Stałe, ciągnące się latami zażywanie hery spra­wiło, że nabrałem zwyczaju skupiania uwagi na sobie. Kiedy wszedłem do akumulatora i usiadłem, odczułem szczególną ciszę, jak czasem w głębo­kim lesie, a czasem na ulicy, szum, który jest w większym stopniu rytmicz­ną wibracją niż dźwiękiem. Przeszły mnie ciarki i doświadczyłem pobudze­nia seksualnego podobnego do efektu dobrej , mocnej trawy. Nie ma wątpliwości, orgony są równie oczywistą siłą, jak elektryczność. Korzysta­łem z akumulatora przez kilka dni i moja energia wróciła do normy. Zaczą­łem jeść i nie mogłem spać dłużej niż osiem godzin. Wypadłem z kuracji

1 53

odwykowej . Kupiłem kilka książek z dziedziny farmakologii, żeby jak naj­więcej dowiedzieć się o alergii , wstrząsie i środkach antyhistaminowych.

Zespół abstynencyjny objawia się alergią: katar, kaszel, łzawienie oczu i wyciek z nosa, wymioty, biegunka, podrażnienie skóry. Ciężki zespół abs­tynencyjny objawia się wstrząsem: obniżone ciśnienie krwi, utrata płynów organicznych i kurczenie się organizmu jak podczas umierania, słabość, bezwiedne orgazmy, śmierć wywołana zapaścią. Kiedy narkoman umiera po odstawieniu hery, to umiera na wstrząs alergiczny.

Wszystkie objawy wstrząsu można wywołać przedawkowaniem histami­ny. Histamina wytwarzana jest przez tkanki , kiedy ciało dozna urazu. Hista­mina rozszerza naczynia krwionośne, żeby więcej krwi dotarło do miejsca zranienia. Kiedy naczynie krwionośne jest rozszerzone, jego rozciągnięte ścianki robią się cienkie i porowate i w ten sposób płyn ucieka. Utrata krwi prowadzi do obniżenia jej ciśnienia. Nadmiar histaminy w efekcie obniża ciśnienie krwi i wywołuje wstrząs - jak przy poważnych zranieniach. Adre­nalina służy obronie ciała przeciwko zbyt wysokiemu poziomowi histami­ny i zanim pojawiły się leki, była jedynym chemicznym antidotum na zatru­cie histaminowe.

W warunkach doświadczalnych większość zwierząt została uzależniona od hery. Po zastrzykach aplikowanych przez jakieś dziesięć dni, reagowały na strzykawkę, jakby to był talerz z jedzeniem: błyskawicznie podbiegały, żeby dostać swój strzał. Kiedy wycofano herę, zwierzęta miały zespół abs­tynencyjny: żadna inna substancja go nie wywoływała, nie powodowała, że szukały jej niecierpliwie, jakby to było jedzenie. Kiedy substancję wy­cofano, zwierzęta miały wyraźne objawy fi zyczne. Wydaje się, że hera to jedyny narkotyk wywołujący nałóg. Kotów nie można uzależnić od morfi­ny, gdyż reagują na zastrzyk z morfiny ostrym delirium. Mają stosunkowo mało histaminy w krwiobiegu. A że histamina stanowi prawdopodobnie obronę przeciw morfinie, koty, którym brak tej osłony, nie mogą znieść morfiny. B yć może mechanizm odstawienia wygląda tak: histamina wy­twarzana jest przez ciało jako obrona przeciwko morfinie, gdy jest się uza­leżnionym. Kiedy narkotyk zostaje odstawiony, ciało nadal wytwarza hi­staminę.

Jeśli nie masz objawów wywołanych przez histaminę, środki antyhista­minowe nie dają efektu. Kupiłem kilka ampułek środka antyhistaminowego i wstrzyknąłem sobie podwójną dawkę. Nie doświadczyłem niczego poza lekką depresją (jest ona skutkiem ubocznym niektórych preparatów antyhi­staminowych i chemicy usiłują go wyeliminować). Zastrzyk, który dawał

1 54

efekty dokładnie takie same jak morfina, kiedy byłem chory, teraz wywołał ledwie wyczuwalne skutki. Tak jakby narkoman nie dostał pozytywnego kopa po herze. Przyniósł ulgę od zespołu abstynencyjnego. Być może cała przyjemność jest zasadniczo ulgą w stanie konieczności albo napięcia. Hera to środowisko, w którym żyją uzależnione od niej komórki . Kiedy odcina się dopływ hery, heroinowa komórka umiera i wytwarza się nadmiar hista­miny, która ma usunąć martwe komórki . Zadaniem alergicznego kichania, wycieków z nosa i łzawienia oczu, wymiotów i biegunki jest pozbycie się czegoś. W uzależnieniu hera staje się biologiczną potrzebą, jak jedzenie, woda albo seks. Nie ma drugiej substancji, która w podobny sposób stawa­łaby się częścią biologicznego rytmu ciała. Kiedy uzależnisz się od hery, śnisz o herze. I w tych snach coś zawsze przeszkadza ci w strzale. Wbiegają gliniarze, igła się zapycha, kroplomierz się tłucze. Tak czy inaczej , nie do­stajesz swojej porcji . Hera zdaje się zajmować miejsce popędu seksualne­go. Kiedy jesteś na herze, popęd seksualny praktycznie zanika. Kiedy do­stajesz kopa, doświadczasz doznań seksualnych tak intensywnych, jakbyś był nastolatkiem, często dochodzi do spontanicznego orgazmu.

Ćpuny żyją długo i często wyglądają na młodszych, niż są. Kiedy przesta­jesz rosnąć, zaczynasz umierać. Narkoman nigdy nie przestaje rosnąć. Więk­szość okresowo rzuca nałóg, wtedy organizm się kurczy i dochodzi do wy­miany uzależnionych od hery komórek. Naukowcy eksperymentowali ostatnio na robakach zdolnych do kurczenia się, gdy nie dostawały jedze­nia. Doprowadzając robaka do okresowego kurczenia się, tak żeby ciągle wzrastał, można w nieskończoność przedłużać jego życie. Ćpun nieustan­nie kurczy się i rośnie w dziennym cyklu zapotrzebowania na strzał hero­inowy.

Być może przyczyną krótkiego życia amerykańskiego biznesmena jest to, że nie przechodzi on przez cykl kurczenia się i wzrostu. Nie ćwiczy, nigdy nie odczuwa głodu. Jego życie jest procesem prowadzącym w jedną stronę. Kiedy organizm osiąga dojrzałość, może tylko zacząć umierać.

Opium robi się z niedojrzałych makówek. Jego funkcją jest ochrona na­sion przed wyschnięciem, dopóki roślina nie zacznie obumierać, a nasiona nie dojrzeją. Hera nadal działa w ludzkim organizmie, tak jak działała w ma­kówkach. Ochrania i otacza ciało amortyzacyjną warstwą, jak ciepłym ko­cem, a w środku dojrzewa śmierć. Kiedy ćpun jest naprawdę narąbany herą, wygląda jak martwy. Hera zamienia go w roślinę. Rośliny nie czują bólu, gdyż ból nie jest potrzebny organizmowi, który się nie przemieszcza. Hera to środek przeciwbólowy. Roślina nie ma libido w ludzkim albo zwierzęcym

1 55

sensie. Hera zastępuje popęd seksualny. Rozsiewanie nasion to seks roślin, a zadaniem opium jest opóźnienie tego procesu.

Być może ten potężny dyskomfort zespolu abstynencyjnego polega na przejściu od stadium rośliny z powrotem do zwierzęcia. od bezbolesnego, aseksualnego, bezczasowego trwania do bólu, seksu i czasu, od śmierci - do życia.

Aneks 2

WSTĘP DO PIERWOTNEGO RĘKOPISU JUNK

W tej książce napisałem to, co wiem o opiatach i ludziach, którzy je zażywają. Narracja jest fikcją, ale oparta została na faktach z moje­

go doświadczenia. Kiedy piszę junk, mam na myśli opium albo pochodne opium; morfina,

heroina, pantopon, dilaudid, kodeina to powszechnie używane w Stanach pochodne opium.

Nie pisałbym o herze, gdybym nie miał czegoś szczególnego do powie­dzenia na ten temat, czegoś, co jeszcze nie zostało powiedziane. Oddziały­wanie hery na narkomana jest gatunkowo różne od oddziaływania innych narkotyków. Sądzę, że hera to coś przejściowego między materią żywą a mar­twą. Między życiem ros1iny a zwierzęcia. Nie unikniesz uczucia, że hera jest w jakiś sposób żywa.

Mogę chodzić po obcym mieście i mówić: „To okolica hery". Nie muszę widzieć ćpunów czekaj ących na kontakt, żeby odróżnić terytorium hery. Kiedy idę obok miejsca, gdzie hera przechodziła z rąk do rąk, to heroina w moich komórkach tyka jak licznik Geigera. Mój licznik hery jest na ogół dokładny, ale czasem spostrzegam miejsce, które było terytorium hery, ale już nim nie jest. Licznik mówi mi: „tu hera", ale nie mówi kiedy. Dlaczego licznik nie tyka, kiedy przechodzę obok drogeri i z lekami? Hera potrzebuje

1 57

żywiciela, zanim nabierze szczególnych cech herowatości , ponieważ hera jest pasożytem, który może przeżyć tylko we krwi narkomana.

Zależność od hery nie ogranicza się tylko do narkomanów. Wielu agen­tów narkotycznych i niezażywających handlarzy uzależnia się w takim sa­mym stopniu od hery, jak narkomani. Mogą nie zażywać, ale hera jest im potrzebna i to nie tylko po to, żeby mieć za co żyć. Zapał niektórych agen­tów wynika ze szczególnego stosunku do hery. Są uzależnieni z drugiej ręki, a na taki stan nie ma kuracji.

Każdy, kto kiedykolwiek był uzależniony, będzie zawsze wyglądał jak ćpun dla tego, kto jest w stanie wyczuć herę. Mógł nawet nie zażywać od dziesięciu lat, ale hera nadal w nim jest.

Oficjalna propaganda przeciwstawia się rzeczowej wiedzy na temat hero­iny, toteż na ten temat nie napisano prawie niczego zgodnego z rzeczywisto­ścią. Kiedy dzienniki, czasopisma i filmy zajmują się herą, rzadko tylko odchodzą od oficjalnie uznawanego mitu. Dokonam przeglądu głównych założeń tego mitu.

I . Wszystkie narkotyki są mniej więcej podobne i wszystkie wywołują uzależnienie.

Ten mit wrzuca kokainę, marihuanę i herę do jednego worka. Marihuana w ogóle nie uzależnia, ajej działanie jest niemal wprost przeciwne do działania hery. Nie istnieje uzależnienie od kokainy. Możesz rozwinąć w sobie ogromne pragnienie kokainy, ale nie zachorujesz, jeśli jej nie dostaniesz. Natomiast uza­leżniony od hery żyje w stanie chronicznego zatrucia, na które właśnie hera jest specyficznym antidotum. Jeśli nie otrzyma antidotum co osiem godzin, i to tyle, ile trzeba, pojawiają się objawy alergicznego zatrucia: ziewa, kicha, oczy mu łzawią, ma wyciek z nosa, skurcze, wymioty i biegunkę, uderzenia gorąca i zimna, dochodzi do tego utrata apetytu, bezsenność, niepokój i osłabienie, a w niektórych przypadkach zapaść i śmierć w szoku alergicznym.

Ćpun potrzebuje hery tak, jak cukrzyk potrzebuje insuliny. Hera wytwa­rza taki niedobór, że ciało nie może funkcjonować bez kolejnych działek w regularnych odstępach czasu. Hera prawdopodobnie przejmuje funkcje pewnych związków chemicznych organizmu, których ciało uzależnionego nie wytwarza. Abstynencja heroinowa wywołuje niedobory, trwają one do­póty, dopóki organizm nie zacznie na powrót wytwarzać chemikaliów, któ­re zostały zastąpione przez herę. Kiedy mówię „narkotyk uzależniający", mam na myśli narkotyk, który zmienia równowagę hormonalną w taki spo­sób, że organizm potrzebuje go, żeby funkcjonować. O ile wiem, hera jest jedynym narkotykiem uzależniającym wedle powyższej definicji.

1 5 8

2. Narkomania powstaje natychmiast, po pierwszym zażyciu, a najwyżej po trzech czy czterech strzałach.

Z tego poglądu biorą się opowieści o ludziach, którzy stali się narkomana­mi po zażyciu kilku „proszków od bólu głowy" danych im przez Współczu­jącego Obcego. W rzeczywistości, niezażywający musiałby brać zastrzyk codziennie przez przynajmniej miesiąc, żeby w jakikolwiek sposób się uza­leżnić. Obcy zbankrutowałby, dostarczając próbki. Ale wyleczony narko­man, nawet jeśli nie zażywał od lat, może wpaść w nałóg w kilka dni . Ma alergię na herę.

3. Gdy już wpadnie się w nałóg, ucieczka przed nim jest prawie niemożliwa. W rzeczywistości , nałóg łatwo jest wyleczyć. Zwyczajna kuracja trwa od

dziesięciu dni do trzech tygodni . Nie potrzebujesz żadnej „siły woli". Jeśli kuracja przeprowadzona jest odpowiednio, wiąże się z nią bardzo mały dys­komfort.

4. Nałóg rujnuje zdrowie i prowadzi do przedwczesnej śmierci . Jak napisano w pewnym czasopiśmie: „Uzależnieni od morfiny mają po­

liczone dni na tej ziemi". A kto nie ma? Narkoman cieszy się normalnym zdrowiem i żyje nie krócej , niż wynosi

przeciętna życia, albo i dłużej. Hera daje dużą odporność na problemy z ukła­dem oddechowym. Podczas epidemii grypy w 1918 roku okazało się, że ćpu­ny są na nią odporne, i niektórych narkomanów wypuszczono z więzienia, żeby pomagali opiekować się chorymi . Z drugiej strony, wszyscy zażywający cierpią na zatwardzenie i utratę apetytu. Większość z nich chudnie, podczas trwania nałogu często ważą pięć do dziesięciu kilogramów poniżej normy.

5. Narkomani nigdy nie mają dość. Muszą ciągle podwyższać dawkę. Potrzebują coraz więcej . W końcu - cytuję z filmu pod tytułem Johnny Kabel - ,,Zdzierają ubrania z chudych ciał i umierają, wyjąc, żeby dać i m jeszcze hery".

To jest niedorzeczne. Narkomani mają dosyć i nie muszą podnosić dawki. Znam takich, którzy zażywają tę samą dawkę od lat. Oczywiście, narkoma­ni czasem umierają, jeśli odciąć ich na dobre od hery. Nie umierają, bo potrzebują jej coraz więcej. Umierają, bo nie dostają jej w ogóle.

6. Narkomani chcą, żeby inni też brali . Ten głupi pogląd wydaje się powszechny. Z a każdym razem, gdy wpa­

dam, panowie władza mówią mojej żonie: „To cud, że nie wciągnął pani w narkomanię". A po diabła miałbym to robić? Mam dość kłopotu z wła­snym uzależnieniem. Oczywiście, handlujący narkomani chcą, żeby inni brali , bo w ten sposób mają więcej klientów.

1 59

7 . Jest wyraźna granica między narkomanem a handlarzem. Władze litują się nad narkomanem i łapią tylko handlarzy.

Nigdy nie widziałem narkomana, który by nie sprzedawał, albo ulicznego handlarza, który by nie brał. Nie ma żadnej granicy. Władze tego nie rozróż­niają, a kara za sprzedaż i posiadanie jest prawie taka sama.

8. Handlarze próbują wciągnąć w zażywanie hery albo marihuany dzieci ze szkół średnich. Artykuł zamieszczony niedawno w pewnym czasopiśmie opisuje handlarzy dodających laudanum do coca-coli , którą piją nastolatki .

To już naprawdę śmieszne. Żaden handlarz nie chce dzieci za klientów. Nigdy nie mają dość pieniędzy, mówią za dużo i nie wytrzymują przesłu­chania policyjnego. Najlepsi klienci to weterani . Znają wszystkie kruczki i zazwyczaj mają jakieś źródło dochodu.

9. Istnieje związek między herą a niepoczytalnością. Narkomani zamie­niają się w maniaków, kiedy nie mogą dostać hery.

W rzeczywistości nigdy nie widziałem niepoczytalnego narkomana ani o takim nie słyszałem. Z pewnych względów oba te stany nie idą w parze.

1 O. Istnieje związek między narkomanią a przestępstwem. Szczególnie marihuana popycha do zbrodni.

Nie ma bezpośredniego związku między przestępstwem a odurzeniem narkotycznym. Ja niczego takiego nie widziałem ani o niczym takim nie słyszałem. Ludzie, którzy mówią o narkotykach jako o przyczynie przestęp­stwa, zdają się nie brać pod uwagę ogromnej liczby przestępstw dokonywa­nych przez pijaków. Alkohol to narkotyk-sprawca przestępstw, mocniejszy niż wszelkie inne środki. Oczywiście, wielu ćpunów kradnie, żeby podtrzy­mać swój nałóg. Nie jest łatwo zebrać dziesięć, piętnaście dolarów dzien­nie, a tyle w Stanach Zjednoczonych narkoman musi płacić za dzienną do­stawę hery.

Legislacja antynarkotykowa uważana jest przez ogół za rzecz dobrą. Dla­tego ta dziedzina prawodawstwa stała się poletkiem doświadczalnym dla odmiany prawa nowej w tym kraju, ale znanej w państwach policyjnych. W stanach Luizjana i Kentucky samo uzależnienie uważa się za przestęp­

stwo karane więzieniem (Luizjańa dwa do pięciu lat, Kentucky rok). To jest prawodawstwo państwa policyjnego karzące za to, że człowiek czuje się niezdrów. W prawie Luizjany nie okres1a się czasu i miejsca ani nie definiu­je terminu „osoba uzależniona".

Obecnie, w przypadku uzależnienia, dostępna jest kuracja antyhistamino­wa. Zespół abstynencyjny to rodzaj alergii. a nowe leki przeciwuczulenio-

1 60

we łagodzą symptomy. Terapie redukujące starego typu korzystają z leków uzależniających i zespól abstynencyjny powraca, gdy przestaje się je poda­wać. Ale leki antyhistaminowe nie uzależniają i kiedy się je zastosuje, nie ma nawrotu zespołu abstynencyjnego. Z kuracji antyhistaminowej nie ko­rzysta się powszechnie. Nie zauważyłem nawet wzmianki o niej w publika­cjach medycznych. Wygląda na to, że rozmyślnie nie informuje się o niej opinii publicznej . Tak jakby władze federalne i stanowe rzucały kłody pod nogi narkomanom, którzy eh

.cą leczenia. W instytucjach miejskich i stano­

wych nie ma kuracji redukcyjnych. Dwieście dolarów to minimum za dzie­sięciodniową kurację w prywatnym sanatorium. Prawo zabrania szpitalom podawania narkomanom hery. Znalem narkomana, który miał przejść ope­rację raka żołądka. Szpital nie mógł podać mu hery. Nagle odstawienie hery plus operacja pewnie by go zabiły, więc postanowił przesunąć zabieg. Le­xington i Fort Worth to jedyne publiczne instytucje w Stanach Zjednoczo­nych, w których stosuje się kurację redukcyjną. Oba szpitale są zazwyczaj przepełnione. Według biurokratycznych przepisów każdy, kto chce się do nich dostać, musi przesłać podanie (oczywiście w trzech egzemplarzach) do Waszyngtonu i czekać kilka miesięcy, żeby zostać przyjętym. Potem musi tam przebywać przynajmniej pól roku. W Luizjanie można zostać areszto­wanym pod zarzutem narkomanii, jeśli wystąpi się z podaniem o kurację.

Nie mam zamiaru prostować powszechnie panującego błędnego mniema­nia na temat hery, przedstawiając fakty znane każdemu, komu nieobcy jest ten temat. Korzystam ze znanych faktów jako z punktu wyjściowego, żeby dotrzeć do faktów, które nie są znane.

Aneks 3

LIST WILLIAMA BURROUGHSA DO A.A. WYNA (1 959)

Wyn Publishing Co. 23 West 4 7 Street

NYC

Czytając egzemplarz wydanego Junkie, stwierdziłem, że dokonano w nim

pewnych zmian i pominięć. Wypisałem poprawki. które uważam za nie­uzasadnione, zaciemniające lek.ko lub całkowicie pierwotne znaczenie. Zde­

cydowanie zalecam pominięcie tych poprawek. w przypadku wznowienia,

gdyż umniejszają znaczenie mojej książki.

Pracowałem rok. nad tym rękopisem. Wiele razy sprawdzałem każde sło­

wo. Dobry albo zły. rękopis, który złożyłem , napisany został dok.ładnie tak.

jak. sobie założyłem. Nie znalazłem nawet jednego przykładu zmiany. którą

uznałbym za konieczną. chociaż zgadzam się z niektórymi pominięciami

(. . .). Jednak. pominięcie strony 1 .50 oryginalnego manuskryptu opisujące­

go moje spotkanie ze Starym lk.iem uważam za bezdyskusyjną stratę. To

nie tylko moje zdanie. Podziela je każdy z moich znajomych, który czytał

oryginalny rękopis i wersję opublikowaną.

Aneks 4

JUNKIE: ANALIZA KRYTYCZNA (1 952) ALLENA GINSBERGA

Czytelnik, rzuciwszy pobieżnie okiem na tę książkę, odkryje, że autor nie jest zwyczajnym ćpunem. Wyratnie stara się ukryć fakt, że jest

także człowiekiem o wykształceniu, które mogłoby zadziwić wielu z jego czytelników.

Urodzony tuż przed początkiem lat dwudziestych w poważanej, zamoż­nej rodzinie w jednym z wielkich miast Środkowego Zachodu - rodzinie, której nazwisko jest powszechnie znane w Ameryce ze względu na pomy­słowość i sukcesy handlowe jej dziewiętnastowiecznych przodków - otrzy­mał solidne wykształcenie w prywatnej szkole, gdzie znany był jako po­wściągliwy, a w gruncie rzeczy nieśmiały arystokrata o fenomenalnych zdolnościach naukowych i zaskakującej skłonności do wybryków. Jego pierwszym przedsięwzięciem literackim była historia Rzymu, spisana w prawdziwie dziewiętnastowiecznym stylu, gdy autor miał piętnaście lat, na podstawie powszechnie znanych łacińskich źródeł. Ciesząc się opinią erudyty, zdobytą w szkole średniej, został wysiany do Harvardu, gdzie stu­diował literaturę angielską. Niewiele wiadomo o doświadczeniach, które stamtąd wyniósł. Podobno trzymał w swoim pokoju łasicę na łańcuchu, a na ścianie powiesił obraz przedstawiający jego dom rodzinny. Gdy go o ten obraz pytano, niezmiennie odpowiadał z bezceremonialnym gestem dłoni :

1 63

„Tak, czyż nie jest szkaradny?" Z jego lat studenckich pozostała tylko jedna próbka literacka, dwudziestostronicowa sztuka o statku tonącym gdzieś na Atlantyku, w której obsadził kilku swoich znajomych, by w swoich rolach wyrazili histerię, paniczny strach, złośliwość i ostateczną nikczemność.

Po uzyskaniu dyplomu we wczesnych latach trzydziestych, zważywszy na to, że powiedział wszystko, co mógł wyrazić formą literacką w wyżej wymienionej farsie, zaczął studiować antropologię, znów na Harvardzie, specjalizując się w archeologii Azteków i Majów.

Kiedy wrócił do rodzinnego miasta i nie znalazł zawodu, który odpowia­dałby jego upodobaniom, zaczął pić i wybierać się na libacyjne przejażdżki po rzece z rówieśnikami. Studiował też jogę, ale chyba nie formalnie, bo kiedy rzucono mu wyzwanie, kwestionując jej skuteczność, stwierdził, że jest odporny na ból i zademonstrował to, odcinając sobie palec. Ten wyczyn doprowadził do przymusowego zamknięcia go w okolicznym zakładzie, z którego wkrótce go wypuszczono, gdy wykazał się spokojem i świado­mością tego, co się wokół niego dzieje.

Jego kolejnym wyczynem, w prawdziwie amerykańskim stylu, była wiel­ka włóczęga po Europie. We wczesnych latach trzydziestych spędził rok w Paryżu, przemierzył Niemcy i Austrię Uak jego współcześni z grupy Au­dena - Isherwooda) i w końcu dotarł do Kairu, gdzie wprawnym okiem eks­-studenta archeologii przyglądał się piramidom. Chwilę pobył w miastach północnego wybrzeża Afryki, wcześniej i później spopularyzowanych przez Andre Gide' a i Paula Bowlesa, a potem wrócił do Ameryki .

Jego ulubionymi lekturami w tym czasie było ki lkanaście książek, stała biblioteczka. Towarzyszyły mu one w podróżach - Pareto i Spengler, Opium Cocteau, Baudelaire, tanie wydanie tragedii Szekspira i (później) A Vision W.B . Yeatsa.

Wracając do Ameryki, wiózł ze sobą narzeczoną, którą poznał, kiedy przez rok studiował, nieudanie, medycynę w Europie Środkowej . Państwo młodzi rozstali się natychmiast po zejściu na ląd w Nowym Jorku, gdyż celem małżeństwa było uzyskanie obywatelstwa dla żydowskiej pani, która po­dobno była także baronessą.

Potem była podróż po miastach' amerykańskich, od hotelu do hotelu; z No­

wego Jorku przez Południe i Środkowy Zachód z długimi postojami - we wczesnych latach czterdziestych - w Chicago i Nowym Jorku. Było to moż­liwe, oczywiście, dzięki finansowej pomocy rodziny.

To w Chicago autor zaczął odkrywać przestępcze podziemie w sobie i wo­kół siebie, gdy pracował jako zawodowy deratyzator w miejskich slumsach.

1 64

Co prawda pewne mniej kryminalne, choć nie mniej podziemne przywary, o których mowa w ostatnich rozdziałach książki , zdążył już odkryć za cza­sów swej młodości w Ameryce i podczas podróży do Afryki Północnej i Europy. Towarzyszyły temu zaburzenia emocjonalne i autor szukał pomo­cy psychoanalityka. Najwyraźniej bezskutecznie.

Opowieść autora traktuje właśnie o jego związkach z elementem krymi­nalnym miast, które odwiedzał, i doświadczeniach z różnymi narkotykami.

W życiu osobistym autora ważną rolę odgrywała jego żona, która na krót­ko pojawia się we fragmencie książki dotyczącym Nowego Orleanu. Nie­ślubny związek, który rozpoczął się w końcu lat czterdziestych, zakończył się jej przedwczesną śmiercią podczas alkoholowej libacji na wsi południo­woamerykańskiej kilka lat temu. Dziecko z tego związku mieszka z ojcem, prawdopodobnie w Wenezueli.

Książka nosi tytuł Ćpun (Junk ), jej tematem są narkotyki i świat narkoma­nów. W żadnym razie nie jest to kompletna autobiografia - chociaż wiele w niej osobistych szczegółów - ale autobiografia jednego aspektu życia autora. Nie można jej uznać za pełny obraz osobowości, jak dowodzą tego ostatnie strony wstępu.

Autor wykonał to, co sobie zamierzył: przedstawił, po raz pierwszy w Ameryce, prawdziwy, reprezentatywny i dokładny obraz świata narko­manii i wszystkiego, co się z nią łączy, a więc i świata przestępczego, o którym tyle się ostatnio mówi . To godne zauważenia osiągnięcie; nie ma tu sentymentalizmu, nie ma prób samooczyszczania z winy - jest nato­miast niezwykła szczerość; nie ma prób przedstawiania romantycznych okoliczności - jest ponura drętwota, groza, mechaniczny rytm i niegodzi­wość życia ćpuna osobiście doświadczonego. To prawdziwy opis jego przyjemności , takich, jakimi one są; konsekwentna, wnikliwa opowieść o typach zamieszkujących świat opiatów, z ich podobieństwem i niepodo­bieństwem do znanego poziomu kultury; historia zdarzeń i zwyczajów, głodu narkotycznego i pobytów w więzieniu, nocnych poszukiwań i dzien­nej nudy.

To szczęście mieć takiego historyka - bez względu na to, jak mocną pozy­cję zajął po tamtej stronie mrocznej bariery - który potrafi opowiedzieć o tych faktach stylem mającym znamiona dojrzalości literackiej ; stylem bez­pośrednim, osobistym, bardzo charakterystycznym, bardzo dosłownym, nie­zwykle wybiórczym, obrazowym i oszczędnym w swej symbolice. Byłoby wielką arogancją porównywanie tego świata opiatowego horroru z uniwer­salnym Piekłem Dantego; ajednak takie porównanie, ze względu na specyfikę

1 65

stylu i realistycznego użycia metafor, może szczęśliwie powstać w umyśle wyrobionego czytelnika.

Pozostaje dodać, że wydawca publikuje tę książkę ze względu na orygi­nalność jej stylu i zawartości w bardzo kontrowersyjnym temacie, o którym mało jest prawdziwej informacji, a większość podana w romantycznym so­sie, z wielkim szumem albo wypaczona na użytek masowej komercji. Książka ma tę zaletę, że jest realistyczna, a przy tym świetnie się czyta. To ważny dokument; archiwum światka przestępczego; prawdziwa historia prawdzi­

wej grozy występku. Objaśnia to, co nawet największy głupiec może zrozu­mieć.

Aneks 5

NOTA WYDAWNICZA CARLA SOLOMONA W JUNKIE (1 953)

Opiaty, pisze autor tych brutalnie szczerych rewelacji, „to nie nałóg, to sposób życia". Sposób życia, w którym „kop" jest królem, a opętane

narkotykami wygłodniałe ćpuny snują się w półmroku świata zdewaluowa­nych wartości, wszechmogącego głodu i rozbłyskującej nagle przemocy.

Od czasów, gdy De Quincey napisał l-fyznania angielskiego opiumisty, promyk światła nie oświetlił z tak oślepiającą siłą jałowej ziemi narkoma­nów. Ale podczas gdy De Quincey pisał w tonie fantazji sennej , Junkie jest bezlitośnie prawdziwy i cyniczny. Od pierwszych zdań Junkie rozbiera narko­mana na części, żeby bez wstydu i rozczulania się nad sobą pokazać go w całej jego nagości.

Jest to jednak więcej niż tylko opowieść o narkomanii. Stronice powieści wypełnia anonimowy świat przestępstwa - włóczęgi, pedały, blefiarze, ka­pusie, złodzieje. Podążamy za nimi , gdy ukradkiem przemykają się na swo­je „spotkanka" w mrocznych kafejkach i obskurnych barach. Obserwujemy ich potajemne gesty, widzimy, jak „kopsają sobie towaru", jak żyły im się kurczą od wbijania igły, jak dostają „kopa", gdy towar zadziała - i oto mamy przed oczami nieopisaną grozę heroinowej choroby. Jesteśmy świadkami ohydy czającej się w każdym załomku ich życia. To „bitnicy, banda facetów znikąd", pozornie bez przeszłości i bez przyszłości. Nie było dotąd wyznania

1 67

przestępcy lepiej przemyślanego, żeby zniechęcić do naśladownictwa spra­gnionych wrażeń nastolatków. To niezafałszowane, pozbawione blichtru i, pozornie emocji, życie narkomana.

William Lee (nazwisko autora i nazwiska wszystkich osób w tej książce są kamuflażem) jest nieskruszonym, niereformowalnym narkomanem. Wła­snymi słowami mówi nam, że wszedł na ścieżkę przestępstwa; że zdiagno­zowano go jako schizofrenika, paranoika; że nie uznaje żadnych wartości moralnych. Ale pióro umoczył w kwasie o niezwykłym blasku, a niektóre z jego słów malują sugestywne obrazki niepozbawione artyzmu.

Zdaliśmy sobie sprawę, że oto mamy dokument, który może przestrzec opinię publiczną, lepiej niż cokolwiek, co do tej pory ukazało się na rynku wydawniczym, przed zagrożeniem narkotykowym. Przedstawiane w nim sceny koszmarnego świata otchłani są tym bardziej przerażające, że auten­tyczne językowo i odzwierciedlające konkretny punkt widzenia.

Dla ochrony czytelnika wprowadziliśmy kilka przypisów na marginesie*, żeby wskazać, w których miejscach autor w oczywisty sposób odchodzi od uznanych faktów medycznych albo próbuje przekazać inne, nieudowodnio­ne twierdzenia, żeby usprawiedliwić swoje postępowanie.

* Dotyczy to amerykańskiego wydania Junkie (przyp. wyd.).

Aneks 6

SŁOWO WSTĘPNE CARLA SOLOMONA DO JUNKIE (1 964)

Książka Junkie Williama Sewarda Burroughsa była pierwotnie zatytuło­wana Junk i napisano ją pod pseudonimem: William Lee. Po raz pierw­

szy oddana do druku we wczesnych latach pięćdziesiątych, wzbudziła zain­teresowanie wśród wydawców publikujących książki w sztywnych opra­wach, ale została wprowadzona na rynek jako jedno z najwcześniejszych czytadeł nowo powstałej Ace Books.

Od tego czasu Burroughs zdążył zyskać sławę, zarówno u nas, jak i za granicą, jako pisarz awangardowy tworzący krótkie opowiadania; pisał pod własnym nazwiskiem. Powieść Nagi lunch została wydana przez Grove Press. In Search of Yage, o jego przygodach nad Amazonką wśród łowców głów w poszukiwaniu „poszerzającego umysł" narkotyku yage, opubliko­wało City Lights. The Soft Machine i The Ticket That Exploded zostały wydane w Paryżu w atmosferze skandalu przez Olympia Press. A kolejną powieść Nova Express wkrótce opublikuje Grove.

W Advertisments for Myself Normana Mailera, Burroughs został przed­stawiony jako amerykański Jean Genet. Jego druga powieść, Pedał, nie wyszła ani w kraju, ani za granicą.

W Ameryce połowy XX wieku, dla renesansu „bitników", który zaszoko­wał jednych, a dal nowe możliwości wyrazu innym, William Burroughs pozostaje rzadką, ale już legendarną postacią. W I 964 roku, inaczej niż

1 69

w 1950, zaczął mieć niezliczonych, niedoszłych nas1adowców. Jego wcze­sne kredo, że hera to styl życia, tak bardzo przyswoiła sobie młodzież, że stało się wielkim narodowym problemem.

W Junkie Burroughs jest rzeczowy. Tej formy używa u początków swojego pisarstwa. W późniejszych pracach zapuszcza się w stronę surrealizmu i wy­obraźni. „The New York Post", pisząc o tematyce jego dzieł, o fantazjach (homoerotycznych) i eksperymentach w dziedzinie techniki pisarskiej, stwier­dza, że jego twórczość graniczy wtedy z infantylizmem i schizofrenią.

Na co dzień jest on szczególnym typem poszukiwacza przygód, który szuka tego, co niezwykłe albo niezbadane w naszej wrażliwości czy też w stylu życia. Ścigając to, co coraz trudniej jest znaleźć, nieznane, Bur­roughs nie zestarzał się jednak, a jego ciekawość się nie przytępiła. Pod tym względem nie przypomina wielu tak zwanych awangardzistów i poetów, którzy kiedyś eksperymentowali , ale potem spoczęli na laurach i ze smut­kiem przyznali, że nic nowego pod słońcem.

A jego nałóg heroinowy? Wyszedł z niego, wrócił i poddał się wielu roz­maitym terapiom - z różnym skutkiem. Jedna kuracja, w Anglii, pod nadzo­rem doktora Denta, zaowocowała artykułem Burroughsa do kwartalnika naukowego.

Burroughs jest absolwentem Harvardu, parał się rozmaitymi profesjami, jest też ojcem dwójki dzieci i potomkiem bogatej rodziny.

Jednym z najbardziej drastycznych wydarzeń w jego życiu było przypad­kowe zabójstwo żony podczas eksperymentu „Wilhelm Tell"„ . kiedy to chciał udowodnić, że jest wyśmienitym strzelcem - spróbował zestrzelić jej z głowy kieliszek do szampana. Zabił ją, ale w 1950 roku, w Mexico City, został uniewinniony.

W tej czy innej formie, pod tym czy innym przebraniem jego charakter i osobowość zdają się znajdować odzwierciedlenie w fikcyjnych postaciach protegowanego Burroughsa, Jacka Kerouaca. Widać to wyraźnie w przy­padku postaci Denisona z pierwszej powieści Kerouaca The Town and the City, a także Bulla Balloona w D r. Sax.

Jego polityka jest cokolwiek mglista. Rzadko udaje się nam rozpoznać, czy walczy przeciwko spiskom prawdziwym, czy wyimaginowanym. W In Search of Yage czasami przedstawia się jako liberał, a nawet radykał, tym­czasem reputacja, jaką zdobył w ostatnich latach w Paryżu, zdaje się sytu­ować go mniej lub bardziej po lewej stronie. Zazwyczaj Burroughs wydaje się nazbyt zajęty sobą, żeby okazać trwalsze zainteresowanie którymkol­wiek z obozów politycznych.

1 70

Aneks 7

WSTĘP DO JUNKY (1 977) ALLENA GINSBERGA

Znaliśmy się z Billem Burroughsem od gwiazdki 1944, a na początku lat pięćdziesiątych - obficie ze sobą korespondowaliśmy. Zawsze szano­

wałem go jako człowieka starszego i mądrzejszego od siebie, zwłaszcza więc w pierwszym okresie naszej znajomości byłem zdumiony, że potrafi się zdobyć na szacunek wobec mnie. W miarę jak mijały lata i odmieniały się koleje naszych losów - które mnie zawiodły do separatki u czubków, Billa zaś pchnęły ku jego własnym tragediom i wędrówkom - zyskiwałem coraz większą pewność, że Billa naprawdę charakteryzuje nieśmiałość, któ­rą przedtem wyczuwałem w nim tylko intuicyjnie; dlatego zacząłem go zachęcać, by bardziej skoncentrował się na pisaniu prozy. W owym czasie mieliśmy się z Kerouakiem za literatów z Bożej łaski, Bill jednak okazywał zbyt wielką niewiarę we własny talent. Tak czy inaczej, odpowiedział na moje listy rozdziałami z Ćpuna, które, sądzę, zrazu traktował jako wprawki, niebawem wszakże - co stwierdziłem z zaskoczeniem i podnieceniem - awan­sował do kategońi dopracowanych, spójnych fabularnie fragmentów książki, narracji na konkretny temat. Tak więc znaczna część manuskryptu dotarła do mnie pocztą, po części do Paterson w stanie New Jersey. Wtedy byłem prze­konany, że to ja motywuję Billa; teraz myślę, że to on mnie motywował - do utrzymywania aktywnego kontaktu ze światem, jako że wówczas kisiłem się w rodzicielskim domu po ośmiomiesięcznym pobycie w szpitalu psychia­trycznym z powodu moich bitnikowskich perypetii z prawem.

1 7 1

Działo się to wszystko ćwierć wieku temu, nie pamiętam zatem porządku naszej korespondencji , która trwała latami, wędrowała z kontynentu na kon­tynent, z jednego wybrzeża Stanów na drugie i przyczyniła się nie tylko do powstania Ćpuna , lecz również Yage Letters, Pedała i sporych partii Nagie­go lunchu. Fatalnym zrządzeniem losu Burroughs unicestwił większość swych osobistych listów z owego okresu, listów zdradzających naturę znacz­nie bardziej uczuciową niż ta, jaką zazwyczaj manifestuje publicznie - tak więc ten czarujący aspekt osoby Nieprzeniknionego Inspektora Lee już na zawsze pozostanie ukryty za Beletrystyczną Zasłoną.

Kiedy miałem już w garści cały rękopis, zacząłem go nosić do rozmaitych kumpli z college'u czy szpitala psychiatrycznego, którym udało się zaczepić w branży wydawniczej (co było również moim - niespełnionym - pragnie­niem), przy czym, ignorant w sprawach tego świata, widziałem w sobie kogoś na kształt tajnego agenta literackiego. Jason Epstein (który z czasów uniwersy­teckich znał legendę Burroughsa) oświadczył po lekturze manuskryptu Ćpuna, że mógłby zainteresować wydawcę, gdyby ten tekst wyszedł spod pióra Win­stona Churchilla, skoro jednak proza Burrougsa „niczym się nie zaleca" (pod­czas rozmowy z Jasonem w jego gabinecie w gmachu Doubleday usiłowałem tę opinię ze wszystkich sił zanegować, byłem jednak słabeńki, ponieważ przy­tłaczała mnie dookolna Rzeczywistość . . . dławił gaz musztardowy złowieszczo inteligentnych redaktorów. . . krępowała moja własna paranoja i brak obycia z Bezgranicznym Kretynizmem Nowojorskich Biurowców), z pewnością tego wydawcy nie zainteresuje. W tym czasie obnosiłem również po wydawnic­twach proustowskie rozdziały Kerouaca z Visions of Cody, które póiniej trafiły do książki W drodze. Louis Simpson, dochodzący wtedy do siebie po załamaniu nerwowym, też nie dopatrzył się zalet w obu rękopisach.

Niezwykłym zrządzeniem losu mój druh z Instytutu Psychiatrycznego Stanu Nowy Jork, Carl Solomon, dostał dzięki wujowi, panu A.A. Wynowi, pracę w Ace Books. Solomon miał dostatecznie wiele gustu literackiego i humoru, żeby poznać się na tych dziełach, chociaż, będąc na odwyku po swoich osobistych dadaistyczno-prozatorskich i paranoiczno-krytycznych ekstrawagancjach literackich, tak samo jak Si mpson odnosił się nieufnie do kryminalnej czy też włóczęgowskiej romantyki Burroughsa i Kerouaca. (Ja byłem naówczas grzecznym żydowskim chłoptasiem, który tkwił jedną nogą w mieszczańskiej pisaninie starannie zrymowanych i wyredagowanych wier­szy metafizycznych . . . no, nie całkiem). Z pewnością książki te wskazywa­ły, że jesteśmy właśnie w samym środku kryzysu tożsamości, zwiastujące­go nerwowe załamanie całych Stanów Zjednoczonych. Z drugiej jednak strony broszurową specjalnością Ace Books był komercyjny chłam, szpiko-

1 72

wany od czasu do czasu francuskim romansidłem czy nieucukrowaną po­wieścią, nerwowo, pod nieuwagę wuja, wsuwaną przez Carla do planu.

Redaktor Salomon zdawał sobie sprawę, że my (Bill, Jack i ja) w przeci­wieństwie do niego czniamy prawdziwy obłęd takiej działalności wydawni­czej , która przecież nie dotyczy nas w najmniejszym stopniu, biorąc jednak pod uwagę uwikłania Carla - rodzinę i psychiatrów, obowiązki zawodowe, nerwowość związaną z faktem, że wuj uważa go za umysłowo chorego -decyzja opublikowania „czegoś takiego", książki o narkotykach, a nadto wypłacenie Kerouacowi dwustu pięćdziesięciu dolarów zaliczki za powieść, była z jego strony aktem sporej odwagi. „To cholerstwo omal nie zapędziło mnie do czubków - wyznał. - Pracując nad tym materiałem, czułem, jak narasta we mnie przerażenie, zgroza".

Istniało w owych czasach - szczątkowo znane również dzisiaj, kiedy dzięki rozmaitym Biurom do Spraw Narkotyków wciąż drżą w powietrzu fluidy paranoi państwa policyjnego - przekonanie czy też założenie, że człowiek może zostać aresztowany, jeśli w autobusie lub metrze wspomni na głos o ma­rihuanie albo morfinie, choćby tylko przy okazji rozmowy na temat zmian w ustawodawstwie. Sama wzmianka o narkotykach była niemal przestęp­stwem. Jeszcze dziesięć lat później nieuchronnym efektem każdej nadanej w telewizyjnym programie ogólnokrajowym dyskusji o prawnych aspektach narkomanii były oskarżenia ze strony Biura do Spraw Narkotyków i Federal­nego Komitetu Łączności, poparte nagranym na taśmę materiałem dowodo­wym. To już historia, ale wtedy strach, o którym wspomniał Carl, był tak realny i tak silnie wrośnięty w branżę wydawniczą, że zanim książka mogła zostać opublikowana, w tekst należało wpleść mnogość najrozmaitszych kwa­lifikatorów i zastrzeżeń - aby przypadkiem wydawca nie okazał się współ­winnym przestępstwa popełnianego przez autora, aby czytelnicy nie zostali zwiedzeni na manowce arbitralnymi opiniami autora, pozostającymi w sprzecz­ności z poglądami „uznanych autorytetów medycznych", trzymanych w owym czasie za pysk przez Biuro do Spraw Narkotyków w latach 1 935- 1 953 pod­czas czegoś, co Towarzystwo Medyczne powiatu Nowy Jork okres1iło mia­nem „wojny z lekarzami"; za leczenie ćpunów stanęło przed sądem dwadzie­ścia tysięcy lekarzy, wielu z nich skazano na karę grzywny lub więzienia.

Fakt prosty i fundamentalny wygląda tak: jes1i chodzi o rozprowadzanie towaru, Biuro do Spraw Narkotyków szło ręka w rękę ze zorganizowanymi grupami przestępczymi , miast zatem popierać leczenie uzależnionych, lansowało mit o ich „kryminalizacji". Motywy takiej strategii były jasne i proste: pazerność na forsę, płynącą z tytułu pensji , szantażu i rozprowa­dzania, forsę zdobywaną kosztem grupy obywateli sklasyfikowanych przez

1 73

prasę i policję jako „narkomanii". Będące faktem związki policji i mafii zostały na początku lat siedemdziesiątych udokumentowane przez różne oficjalne raporty i książki (zwłaszcza Raport Komisji Knappa z 1972 i Opiu­mową politykę Indochin Ala McCoya).

Ponieważ temat, by to ująć najkrócej , został uznany za ryzykowny, popro­szono Burroughsa - występującego anonimowo jako William Lee - aby poprzedził książkę wstępem, w którym opowie, że pochodzi z szacownej rodziny i choćby zasugeruje, w jaki sposób pozornie normalny obywatel zostaje narkomanem; chodziło oczywiście o to, aby złagodzić cios zadany czytelnikom, cenzorom, recenzentom, policjantom, kapusiom, dociekliw­com i Bóg wie komu jeszcze. Carl wypichcił nerwowe przedsłowie, w któ­rym udawał reprezentujący wydawcę głos rozsądku. Może zresztą nim był. Pewne literackie opisy teksańskiej społeczności rolniczej zostały wykaso­wane, jako niemające związku z perwersyjnym, nieliterackim tematem. A, co podkreślam, krytycznie ważne medyczno-polityczne konstatacje Williama Lee, dotyczące faktów bądź poglądów, były z miej sca (w nawiasach) opa­trywane komentarzem z adnotacją „przyp. red"*.

Jako agent wynegocjowałem umowę, która akceptowała te wszystkie za­biegi zaciemniaj ące i gwarantowała Burroughsowi zaliczkę w wysokości ośmiuset dolarów na poczet wydania powieści w nakładzie stu tysięcy eg­zemplarzy wraz z innym tekstem na temat narkotyków, dziełem pewnego eks-tajniaka z brygady antynarkotykowej . Z pewnością fatalne towarzy­stwo, ale z drugiej strony, biorąc pod uwagę naszą ówczesną naiwność, prawdziwy cud zrodzony z zuchwalstwa, cud, który sprawił, że utwór Bur­roughsa ujrzał światło dzienne i w ciągu następnej dekady został przeczyta­ny przez milion wtajemniczonych - a oni docenili w nim inteligentny spo­sób prezentacji faktów, przenikliwą obserwację, precyzyjny, pozbawiony ozdobników język, wizje bezbłędne z punktu widzenia gramatyki i wy­obraźni . . . a także imponującą świadomość socjologiczną, kulturowo-rewo­lucyjny stosunek wobec biurokracji i prawodawstwa, a wreszcie stoicko­-żartobliwy ogląd problemu przestępczości .

*W wydaniu amerykańskim (przyp. wyd.).

1 74

Allen Ginsberg Nowy Jork, 19 września 1976

Podziękowania

Chciałbym podziękować Jamesowi Grauerholwwi za jego intelektualne wspar­

cie i wielkoduszną pomoc w sprawach praktycznych nie tylko pny tej książce, ale

pnez cale lata. Dziękuję także Johnowi Bennettowi z Uniwersytetu Stanu Ohio,

personelowi Green Library na Uniwersytecie Stanforda oraz Butler Library na

Uniwersytecie Columbia.

'Za zgodę na cytowanie wcześniej niepublikowanych materiałów podziękowania

winien jestem Bobowi Rosenthalowi z Allen Ginsberg Trust i Peterowi Matsonowi.

'Za zgodę na druk uprzednio już opublikowanych materiałów dziękuję wydawnic­

twu HarperCollins.

Wreszcie, chciałbym zadedykować to wydanie Janowi MacFadyenowi: jest wspa­

niałym czytelnikiem Burroughsa.