Wrap Up Diare B-14.docx

8/16/2019 Wrap Up Diare B-14.docx

1/35

WRAP UP

SKENARIO III

MENGGIGIL DISERTAI DEMAM

KELOMPOK : B-06

NAMA NPM

Miftahurrahmi 1102015134

Mohammad Jordan ! 110201513"

Nata#$a Kri#%andhan$ 1102015161

Nun&i '(#ti&a 11020151)0

Prima *ndah itrihani 11020151))

+iti ,artina 'ahma%ati ,! 1102015224

ittania +afitri Kri#anda 1102015240

+ha.rina Nurma$anti 1102014245

+iti Afifah ahri$anti 110201424/

Putri Kurnia 1102014214

AKLA+ KEOKE'AN N*E'+*A+ A'+*

J! L(t(n! +urato7 8(ma&a Putih7 Ja&arta 10510

(! 62!21!42445)4 a9! 62!21!42445)4

2015

DAFTAR ISI


2/35

aftar *#i!!!1

+&(nario!!!!2

Kata +uit!!!!!!3

P(rtan$aan dan Ja%a.an!!4

,iot(#i#!!!5

+a#aran B(aar ;learning objective


3/35

SKENARIO 3

M(n==i=i i#(rtai (mam

n 87 a&i-a&i7 35 tahun datan= &( Poi&ini& d(n=an &(uhan utamad(mam #(a& #atu min==u au! (mam dira#a&an #(tia dua hari #(&ai! +(tia

&ai d(mam didahuui m(n==i=i dan dia&hiri .(r&(rin=at! +(t(ah d(mam daat

uih #((rti .ia#a! Pa#i(n .aru &(m.ai dari m(a&u&an #tudi aan=an di

+umat(ra +(atan #(ama dua min==u! +(t(ah m(a&u&an (m(riaan #(idiaan

hau# darah t(i7 do&t(r m(n=ata&an a#i(n t(rinf(i Plasmodiom vivax!

2


4/35

Kata Sulit

1! +(diaan hau# darah : (&ni# (m(riaan #(-#( darah m(n==una&an

mi&ro#&o untu m(m.antu (m(riaan &(ainan darah dan inf(i ara#it

2! Plasmodiom vivax : +(#i(# Pa#modium $an= m(n$(.a.&an maaria

>i>a9 ditandai d(n=an trofo?oit $an= m(mii&i a&ti>ita# maunoid dan

.(nt& ir(=u(r7 t(rihat .inti& #@huffn(r ada #( darah m(rah $an=

dihin==ai ara#it

3! M(n==i=i : P(ra#aan din=in $an= di#(rtai d(n=an =(taran

tu.uh

3


5/35

Pertanyaan

1! M(n=aa ada #&(nario d(mam t(radi #(tia dua hari #(&ai

2! M(n=aa a#i(n daat t(rinf(i Plasmodiom vivax

3! Ba=aimana @ara (nuarann$a 4! Aa nama (n$a&it $an= &(mun=&inan did(rita a#i(n

5! Ba=aimana ha#i #(diaan darah t(i ada a#i(n maaria

6! M(n=aa d(ma dia%ai d(n=an m(n==i=i dan dia&hiri d(n=an .(r&(rin=at

)! Ba=aimana @ara (nan=anann$a

"! Aa fa&tor (n$(.a. #(#(oran= t(rinf(i Plasmodium vivax

/! Aa&ah ho#(# d(finiti>( dan ho#(# (rantaran$a

10! M(n=aa d(mam dira#a&an a#i(n #(t(ah uan= dari +umat(ra +(atan

11! Aa #aa &a#ifi&a#i Pa#modium

12! Ba=aimana @ara m(n@(=ah t(rinf(i Plasmodium vivax

Jawaban

1! Kar(na #tadium untu& (m.(ahan didaam tu.uh manu#ia t(radi daam

%a&tu 4" am

2! Kar(na a#i(n t(r&(na =i=itan n$amu& Anoh((# $an= m(n=andun= ara#it

Plasmodium vivax

3! M(aui =i=itan n$amu& Anoh((#! Pada i.u hami m(aui a#(nta ada

aninn$a

4! Maaria >i>a9 atau maaria t(r#iana

5! it(mu&ann$a #tadium dari ara#it Plasmodium vivax

6! M(n===i dia&i.at&an dari r(#on (nin=&atan #(t oint tu.uh! +(dan=&an

.(r&(rin=at a&i.at dari >a#odiata#i)! a! P(m.(rian Antiir(ti& untu& d(mam

.! Art(#unat unu& m(n=h(nti&an (r&(m.an=.ia&&an a#(ua di tu.uh

manu#ia

@! irah .arin=

"! i=itan n$amu&7 fa&tor (nd(mi#ita#7 #uhu $an= .(ri&im troi#7 in=&un=an

$an= m(ndu&un= untu& (r&(m.an=.ia&&an n$amu& #((rti =(nan=an air

&otor

/! ,o#(# d(finiti>( n$a adaah n$amu& Anoh((#! +(dan=&an ho#(#

(rantara adaah manu#ia

10! Kar(na ma#a in&u.a#i Plasmodium vivax adaah dua min==u! an +umat(ra

+(atan t(rma#u& da(rah (nd(mi# maaria >i>a911! Plasmodium vivax, Plasmodium falciparum, Plasmodium ovale,

Plasmodium malariae7 Plasmodium knowlessi

12! M(n=u.ah in=&un=an d(n=an @ara m(m.(r#ih&an in=&un=an $an= airn$a

&otor7 m(ma&ai r((an7 m(minum ro>iai aa.ia m(a&u&an (raanan

atau (r=i &( da(rah $an= (nd(mi# maaria7 #(rta m(n=hindari =i=itan

n$amu& Anoh((#

4


6/35

i!"te#i#

Pa#i(n datan= d(n=an &(uhan d(mam di#(rtai m(n==i=i #(tia dua hari

#(&ai! +(t(ah itu dia&u&an (m(riaan #(diaan hau# drah t(i! Ma&a

didaat&an (ritro#it $an= t(rinf(i Plasmodium vivax m(aui >(&tor $aitun$amu& Anoh((#! Pa#i(n didia=no#i# t(r&(na maaria! an di.(ri&an

(nan=anan $aitu (m.(rian o.at antiir(ti& dan art(#unat

5


7/35

Sa#aran $ela%ar

L*!1!Mamu M(mahami dan M(n(a#&an Pa#modium

1!1! (fini#i1!2! Ka#ifi&a#i

1!3! Morfoo=i

1!4! aur hidu

L*!2!Mamu M(mahami dan M(n(a#&an Maaria

2!1! (fini#i

2!2! Eid(mioo=i

2!3! Ka#ifi&a#i

2!4! Etioo=i

2!5! Maninf(#ta#i &ini#2!6! Pato=(n(#i#

2!)! ia=no#i# dan dia=no#i# .andin=

2!"! P(nataaanaan

2!/! Komi&a#i

2!10! Pro=no#i#

2!11! (.ra& Maaria

L*!3! Mamu M(mahami dan M(n(a#&an (&tor Maaria

3!1! +tru&tur dan morfoo=i

3!2! Ka#ifi&a#i

3!3! P(n=(ndaian

3!4! ,a.itat atau t(mat (rindu&an

6


8/35

L*!1!Mamu M(mahami dan M(n(a#&an Pa#modium

LO!1!1!(fini#i

Pa#modium =(nu# #oro?oa $an= .(r#ifat ara#it ada #( darah m(rahh(%an dan manu#ia! (rdaat (mat #(@i(# Plasmodium vivax, Plasmodium

falciparum, Plasmodium ovale, Plasmodium malariae $an= m(n$(.a.&an (mat

(ni# maaria #(#ifi& ada manu#ia! ;orand<

LO!1!2!Ka#ifi&a#i

Kin=dom : Proti#ta

K(omo& : Proto?oa

Ph$um : Ai@om(9a

K(a# : 8o@@idia

Ordo : Eu@o@o@idioridaami$ : Pa#modida(

(nu# : Plasmodium sp.

1 Plasmodium vivax.

Manu#ia m(rua&an ho#(# (rantara ara#it ini7 #(dan=&an ho#(# d(finitfn$a

adaah n$amu& Anoh((# .(tina! Plasmodium vivax m(n$(.a.&an (n$a&ita

maaria >i>a $an= u=a di#(.ut maaria t(r#iana! P.vivax dit(mu&an di da(rah

#u.troi& #((rti Kor(a +(atan7 8ina7 M(dit(rania imur7 ur&i! i da(rah troi&

daat dit(mu&an di A#ia imur dam +(atan7 *ndon(#ia #(rta %ia$an a#ifi&

#((rt Paua Nu=ini!

2 Plasmodium malariae

P. malariae adaah (n$(.a. maaria maaria( atau aaria &uartana7 &ar(na

#(ran=an d(mam .(ruan= ada tia hari &((mat

3 Plasmodium falciparum!

P. falciparum m(n$(.a.&an maaria fa#iarum atau maaria trou&a atau

maaria mai=na! P. falciparum dit(mu&an di da(rah troi&7 t(rutama di Afri&a

dan A#ia (n==ara! i *ndon(#ia ara#it ini t(r#(.ar di #(uruh &(uauan

+aah #atu Plasmodium rimat(7 $aitu P. knowlesi diaor&an (rtama &ai di

Maa$#ia ;1/65< daat m(n=inf(i manu#ia dan m(n$(.a.&an =(aa &ini#7

&(mudian dit(mu&an di Muan=thai! Caauun .(um diaor&an7 ha ini

&(mun=&inan daat dit(mu&an di *ndon(#ia m(n=in=at =(o=rafin$a $an= #(rua

d(n=an n(=ara t(r#(.ut

4 Plasmodim ovale!

P(n$a&it $an= di#(.a.&an o(h ara#it ini adaah maaria o>a(

7


9/35

Plasmodiu

m

falciparum

Plasmodiu

m vivax

Plasmodiu

m ovale

Plasmodiu

m malariae

aur

ra(ritro#it575 hari " hari / hari 10-15 hari

,ino?oit - D D -

Jumah

m(ro?oit

hati

40!000 10!000 15!000 15!000

+&i?on hati 60 mi&ron 45 mi&ron )0 mi&ron 55 mi&ron

aur

(ritro#it4" am 4" am 50 am )2 am

Eritro#it

$an=

dihin==ai

Muda dan

normo#it

'(ti&uo#it

dan

normo#it

'(ti&uo#it

dan

normo#it

muda

Normo#it

P(m.(#ara

n (ritro#it- DD D -

iti&-titi&

(ritro#itMaur(r +@huffn(r

+@huffn(r

;am(#<i(man

Pi=m(n ,itamKunin=

t(n==ui

(n==ui

tua

(n==ui

hitam

Jumah

m(ro?oit

(ritro#it

"-24 12-2" "-10 "

daur daamn$amu&

ada 2)0810 hari "-/ hari 12-14 hari 26-2" hari

LO!1!3! Morfoo=i

+tadium P. vivax P. falciparum P. malariae P. ovale

rofo?oit

muda

Eritro#it

m(m.(#ar7

t(rdaat inti

#itoa#ma

.(r.(ntu&

@in@in7 titi&

+@huffn(r .(um

.(=itu (a#!

Eritro#it tida&

m(m.(#ar7

t(rdaat inti

d(n=an

#itoa#ma $an=

.(r.(ntu&

a@@o(;di

in==ir


10/35

ara#it7

#itoa#ma

m(m.(ntu& #((rti amo(.a7

titi& +@huffn(r

#udah &(iat

(a#!

$an= di#(.ut

inf(i muti(!

(rdaat titi&

maur(r!

#(t(n=ah

(ritro#it7

.(r.(ntu&

ita ;&ha#

P!maaria(a< dan in==ir (ritro#it .(r=(ri=i

di #atu uun=

d(n=an titi&

+@huffn(r!

+&i?on

muda

*nti m(m.(ah

m(nadi 4-"7

titi& #@huffn(r

ma#ih ada7t(rdaat i=m(n

&unin= t(n==ui!

*nti m(m.(ah

m(nadi 2-67

t(rdaat titi&

maur(r7 (ritro#it

tida& m(m.(#ar

*ntin$a

m(m.(ah

m(nadi 2-6

*ntin$a m(m.(ah

m(nadi 4-"!

+&i?on

matan=

*nti m(m.(ah

m(nadi 12-247

titi& #@huffn(r

ma#ih ada di

in==ir

*nti m(m.(ah

m(nadi "-247

titi& maur(r ma#ih

ada7 (ritro#it tida&

m(m.(#ar!

*ntin$a

m(m.(ah

m(nadi G"7

m(ro?oit

hamir

m(n=i#i

#(uruh

(ritro#it dan

un$a

#u#unan

t(ratur

.(r.(ntu&

ro#(tt(!

B(r.(ntu& .uat7

inti m(m.(ah

m(nadi "-10

(ta&n$a t(ratur dit(i =ranua

i=m(n!

Ma&ro=a

m(to#it

*nti adat7

i=m(n &unin=

t(n==ui did(&at

inti7 .(r(ntu&

o>a!

*nti adat7

.(r.(ntu& #((rti

.uan #a.it atau

i#an=7 i=m(n

.(rada di d(&atinti!

+ioa#ma

.(r%arna

.iru tua7 inti

&(@i7 dan

adat!

Buat7 intin$a

&(@i7 &oma&7

#itoa#ma .iru!

Mi&ro=a

m(to#it

*nti tida& adat7

i=m(n &unin=

t(n==ui

t(r#(.ar7

.(r.(ntu& .uat!

*nti tida& adat7

.(ntu& #((rti

#o#i#7 i=m(n

t(r#(.ar!

+itoa#ma

.(r%arna

.iru u@at7

inti .(#ar dan

tida& adat7

i=m(n

t(r#(.ar di

#itoa#ma!

*ni tida& adat7

#itoa#ma

.(r%arna

&(m(rahan u@at7

.(r.(ntu& .uat!

9


11/35

LO!1!4! aur ,idu

L*!2! M(mahami dan M(n=(tauhui Maaria

LO!2!1! (fini#i

Maaria adaah (n$a&it $an= daat .(r#ifat a&ut atau &roni&7 di#(.a.&an o(h

roto?oa =(nu# Pa#modium7 ditandai d(n=an d(mam7 m(n==i=i7 an(mia7 dan

#(nom(=ai! Maaria $an= di#(rtai d(n=an &omi&a#i di#(.ut maaria .(rat!

HKaita +((&ta K(do&t(ran Edi#i * Jiid 2I

Maaria adaah #uatu (n$a&it $an= di#(.a.&an roto?oa7 =(nu# a#modium dan

hidu intra#(7 $an= daat .(r#ifat a&ut atau &roni&! ;id iid 1 (di#i *

Maaria adaah (n$a&it d(mam inf(i $an= (nd(mi& di .an$a& da(rah .(ri&im

han=at di dunia7 di#(.a.&an o(h roto?oa =(nu# Plasmodium7 $an= m(rua&an

ara#it ada #( darah m(rah maaria dituar&an o(h n$amu& Anophelesdan

ditandai d(n=an adan$a #(ran=an m(n==i=i7 d(mam7 dan .(r&(rin=at7 $an= t(radi

daam int(r>a $an= .(r=antun= ada %a&tu $an= di(ru&an untu&

.(r&(m.an=n$a =(n(ra#i .aru ara#it didaam tu.uh! ;orand72011<

LO!2!2! Eid(mioo=i

*nf(i maaria m(n$(.ar ada (.ih dari 100 n(=ara di .(nua Afri&a7 A#ia7

Am(ri&a ;.a=ian +(atan< dan da(rah O@(ania dan &(uauan 8ari.ia! L(.ih dari

176 triiun manu#ia t(raar o(h maaria d(n=an du=aan mor.iita# 200-300 ta

dan mortaita# (.ih dari 1 uta (rtahun! B(.(raa da(rah $an= .(.a# maaria

$aitu Am(ri&a +(ri&at7 8anada7 M(=ara di Eroa ;&(@uai 'u#ia(@tor &ontron$a $an= .ai& %aauun

d(mi&ian di N(=ara t(r#(.ut ma&in .an$a& diumai &a#u# maaria $na= diimort&ar(na (ndatan= dari N(=ara maaria atau (ndudu&n$a m(n=unun=i da(rah-

da(rah maaria!

P! fa@iarum dan P!maaria( umumn$a diumai ada #(mua N(=ara d(n=an

maaria( di Afri&a7 ,aiti7 dan Paua Nu=ini umumn$a P!fa@iarum P!>i>a9

.an$a& di Am(ri&a Latin! i Am(ri&a +(atan7 A#ia (n==ara7 N(=ara O@(ania

dan *ndia umumn$a P!fa@iarum dan P!>i>a9! P!o>a( .ia#an$a han$a di Afri&a!

i *ndon(#ia &a%a#an timur uai dari Kaimantan7 +ua%(#i (n=ah #amai &(

tara7 Mau&u7 *rian Ja$a dan dari Lom.o& #amai Nu#a (n==ara imur #(rta

imor imur m(rua&an darah da(rah (nd(mi# maaria d(n=an P! fa@iarum dan

P! >i>a9! B(.(raa da(rah di +umat(ra muai dari Lamun=7 'iau7 Jam.i dan

Batam &a#u# maaria @(nd(run= m(nin=&at!

10


12/35

in==in$a #id( o#iti>( rat( ;+P'< m(n(ntu&an (nd(mi#ita# #uatu da(rah dan oa

&ini# (n$a&it maaria a&an .(r.(da! +(@ara tradi#i (nd(mi#ita# da(rah di.a=i

m(nadi :

,*POENEM*K : .ia ara#it( rat( atau #((n rat( 0-10

ME+OENEM*K : .ia ara#it( rat( atau #((n rat( 10-50 ,*PE'ENEM*K : .ia ara#it( rat( atau #((n rat( 50-)5

,OLOENEM*K : .ia ara#it( rat( atau #((n rat( G)5

Para#it( rat( dan #((n rat( dit(ntu&an ada ana&-ana& u#ia 2-/ tahun! Pada

da(rah hoo(nd(mi& .an$a& (nd(rita ana&-ana& d(n=an an(mia .(rat7 ada

da(rah hi(r(nd(mi& dan m(#o(nd(mi& muai .an$a& maaria #(r(.ra ada u#ia

&ana&-&ana& ;2-10 tahun


13/35

LO!2!3! Ka#ifi&a#i

(nu# a#modium dari fami$ a#modida(7 ordo Eu@o@@idoirida7 &a#

+oro?oa#ida7 dan h$um Ai@om(9a! ;id iid 1(di#i *<

J(ni#-(ni# maaria di=oon=&an m(nadi 47 $aitu:

Malaria tertiana7 di#(.a.&an o(h a#modium >i>a97 dimana d(mam ada

maaria ini &adan=-&adan= r(mit(n atau int(mitt(n! Ma#a in&u.a#i $aitu 12-1)

hari7 &adan=-&adan= (.ih anan= 12-20 hari

Malaria &uartana7 di#(.a.&an o(h a#modium maaria(! Ma#a in&u.a#i 1"-

40 hari7 =(aa #ama #((rti ada maaria >i>a9 han$a .(ran=#un= (.ih

rin=an! Malaria Tr"!i'a7 di#(.a.&an o(h a#modium fa@iarum7 m(rua&an

maaria $an= ain= ato=(ni& dan #(rin=&ai .(ra&i.at fata! (aa ada

maaria ini ana# $an= ir(=u(r7 an(mia7 #(nom(=ai7 ara#it(mia #(rin=

diumai7 dan #(rin= t(radi &omi&a#i7 ma#a in&u.a#i n$a /-14 hari!

Malaria O(ale7 di#(.a.&an o(h a#modium o>a(7 maaria o>a( m(rua&an

maaria $an= ain= rin=an dari #(mua (ni# maaria! Ma#a in&u.a#i 11-16

hari7 #(ran=an aroi#ma 3-4 hari t(radi maam hari dan aran= (.ih dari 10

&ai %aauun tana t(rai!

LO!2!4! Etioo=i

P(n$(.a. inf(i maaria iaah a#modium7 $an= #(ain m(n=inf(i manu#ia

u=a m(n=inf(i .inatan= #((rti =oon=an .urun=7 r(ti( dan mamaia! ;id iid

1 (di#i *

Emat (ni# (n$(.a. maaria ada manu#ia :

Plasmodium falcifarum :

an= #(rin= t(radi maaria @(r(.ra7 d(n=an an=&a &(matian $an= tin==i! *nf(i

o(h #(#i(# ini m(n$(.a.&an ara#it(mia $an= m(nin=&at auh (.ih @(at di

.andin=&an #(#i(# ain dan m(ro?oitn$a m(n=inf(i #( darah m(rah dari #(=aa

12


14/35

umur ;muda mauun tua

dunia!

Plasmodium vivax :

+(#i(# ini @(nd(run= m(n=inf(i#(-#( darah m(rah $an= muda

;r(ti&uo#it< & ira-&ira 43 dari&a#u# maaria d i #(uruh duniadi#(.a.&an o(h a#modium >i>a9 !

Plasmodium Ma lariae :

M( m u n $a i & ( @( nd ( ru n =a n untu& m(n=inf(i #(-#( darah m(rah $an=

tua!

Plasmodium ovale :

Pr(diin$a t(rhada #(-#( darahm( r ah mi r i d (n = an a#modium >i>a9

;m(n=inf(i #( -#( darah muda<

LO!2!5! Maninf(#ta#i Kini#

*n&u.a#i 12-2) hari .ia# (.ih anan= 12-20 hari! Pada hari-hari (rtama ana#

irr(=uar7 &adan=-&adan= r(mit(n atau int(rmit(n7 ada #aat t(r#(.ut (ra#aan

din=in atau m(n==i=i aran= t(radi! Pada a&hir min==u ti( ana# m(nadi

int(rmit(n dan (riodi@ #(tia 4" am d(n=an =(aa &a#i& tria# maaria! +(ran=an

aroima .ia#an$a t(radi %a&tu #or( hari! K(adatan ara#it( m(n@aai

maima daam %a&tu )-14 hari!

Pada minn=u &(dua ima muai t(ra.a! Para#it(mia muai m(nurun #(t(ah 14hari ima ma#ih daat m(m.(#ar dan ana# ma#ih .(ran=#un=! Pada a&hir

min==u &(ima ana# muai turun! Pada maaria >i>a97 ima daat m(m.(#ar

#amai d(raat 4 atau 5 ;u&uran ,a#&(tt

tun=&ai di#(.a.&an o(h hioa.umin(mia! Maaria >i>a9 #(rin= m(n$(.a.&an

r(a#! Pada (nd(rita $an= #(mimun inf(i maaria >i>a9 tida& #(#ifi& dan

rin=an #aa7 ara#it(mia han$a r(ndah7 #(ran=an d(mam han$a (nd(& dan

(n$(m.uhan (.ih @(at! '(#i#t(n#i t(rhada &orouin ada maaria >i>a9 u=a

diaor&an di *rian Ja$a dan di da(rah ainn$a ;+umat(ra


15/35

• Malaria pernisiosa7 di#(.a.&an o(h Pa#modium >i>a97 =(aa daat tim.u

#an=at m(ndada&7 miri +tro&(7 &oma di#(rtai =(aa maaria $an= .(rat!

+(ran=an maaria .ia#an$a .(ran=#un= #(ama 6-10 am dan t(rdiri dari ti=a

tin=&atan7 $aitu:

1! +tadium din=in+tadium ini muai d(n=an m(n==i=i dan (ra#aan $an= #an=at din=in!

i=i =(m(r(ta& dan (nd(rita .ia#an$a m(nutu tu.uhn$a d(n=an #(=aa ma@am

a&aian dan #(imut $an= t(r#(dia nadi @(at t(tai (mah! Bi.ir dan ari

(marin$a u@at &(.iru-.iruan7 &uit &(rin= dan u@at! P(nd(rita mun=&in muntah

dan ada ana&-ana& #(rin= t(radi &(an=! +tadium ini .(ran=#un= antara 15

m(nit #amai 1 am!

2! +tadium (mam

+(t(ah m(ra#a &(din=inan7 ada #tadium ini (nd(rita m(ra#a &(ana#an!

Mu&a m(rah7 &uit &(rin= dan t(ra#a #an=at ana# #((rti t(r.a&ar7 #a&it &(aa

dan muntah #(rin= t(radi7 nadi m(nadi &uat a=i! Bia#an$a (nd(rita m(ra#a#an=at hau# dan #uhu .adan daat m(nin=&at #amai 418 atau (.ih! +tadium ini

.(ran=#un= antara 2 #amai 4 am! (mam di#(.a.&an o(h (@ahn$a #&i?on

darah $an= t(ah matan= dan ma#u&n$a m(ro?oit darah &( daam airan darah!

Pada P! >i>a9dan P! o>a(#&i?on-#&i?on dari #(tia =(n(ra#i m(nadi matan= #(tia

4" am #(&ai #(hin==a d(mam tim.u #(tia ti=a hari t(rhitun= dari #(ran=an

d(mam #(.(umn$a! Nama maaria t(rtiana .(r#um.(r dari f(nom(na ini!Pada P!

maaria7 f(nom(na t(r#(.ut )2 am #(hin==a di#(.ut maaria P! >i>a9FP!

o>a(7han$a int(r>a d(mamn$a tida& (a#! +(ran=an d(mam dii&uti o(h (riod(

at(n $an= aman$a t(r=antun= ada ro#(# (rtum.uhan ara#it dan tin=&at

&(&(.aan $an= &(mudian tim.u ada (nd(rita!

3! +tadium B(r&(rin=at

Pada #tadium ini (nd(rita .(r&(rin=at .an$a& #(&ai #amai-#amai

t(mat tidurn$a .a#ah! +uhu .adan m(nin=&at d(n=an @(at7 &adan=-&adan=

#amai di.a%ah #uhu norma! P(nd(rita .ia#an$a daat tidur n$(n$a&! Pada#aat

.an=un dari tidur m(ra#a (mah t(tai tida& ada =(aa ain7 #tadium ini

.(ran=#un= antara 2 #amai 4 am!

LO!2!6! Pato=(n(#i#

(mam muai tim.u .(r#amaan d(n=an (@ahn$a #&i?on darah $an=

m(n=(uar&an .(rma@am-ma@am anti=(n! Anti=(n ini a&an m(ran=#an= #(#(

ma&rofa=7 mono#it atau imfo#it $an= m(n=(uar&an .(r.a=ai ma@am #ito&in7

antara ain N ;umor N(&ro#i# a@tor< dan *L-6 ;*nt(r(u&in-6

a&an di.a%a airan darah &( hiotaamu# $an= m(rua&an u#at (n=atur #uhu

tu.uh dan t(radi d(mam! Pro#(# #&i?o=oni ada &((mat a#modium

m(m(ru&an %a&tu $an= .(.(da-.(da! Pa#modium fa@iarum m(m(ru&an

%a&tu 36-4" am7 P! >i>a9FP! o>a( 4" am7 dan P! maaria( )2 am! (mam ada

P! fa@iarum daat t(radi #(tia hari7 P! >i>a9FP! o>a( #(an= %a&tu #atu hari7 dan

P! maaria( d(mam tim.u #(an= %a&tu 2 hari!

An(mia t(radi &ar(na (@ahn$a #( darah m(rah $an= t(rinf(i mauun

$an= tida& t(rinf(i! Pa#modium >i>a9 dan P! o>a( han$a m(n=inf(i #( darah

14


16/35

m(rah muda $an= umahn$a han$a 2 dari #(uruh umah #( darah m(rah7

#(dan=&an P! maaria( m(n=inf(i #( darah m(rah tua $an= umahn$a han$a 1

dari umah #( darah m(rah! +(hin==a an(mia $an= di#(.a.&an o(h P! >i>a9 7 P!

o>a( dan P! maaria( umumn$a t(radi ada &(adaan &roni#! Pa#modium

fa@iarum m(n=inf(i #(mua (ni# #( darah m(rah7 #(hin==a an(mia daatt(radi ada inf(i a&ut dan &roni#!

+(nom(=ai

Lima m(rua&an or=an r(ti&uo(ndoth(ia7 dimana Pa#modium dihan@ur&an

o(h #(-#( ma&rofa= dan imo#it! P(nam.ahan #(-#( radan= ini a&an

m(n$(.a.&an ima m(m.(#ar!

Maaria .(rat a&i.at P! fa@iarum m(mun$ai ato=(n(#i# $an= &hu#u#! Eritro#it

$an= t(rinf(i P! fa@iarum a&an m(n=aami ro#(# #(&u(#tra#i7 $aitu

t(r#(.arn$a (ritro#it $an= .(rara#it t(r#(.ut &( (m.uuh &ai(r aat daam

tu.uh! +(ain itu ada (rmu&aan (ritro#it $an= t(rinf(i a&an m(m.(ntu& &no.

$an= .(ri#i .(r.a=ai anti=(n P! fa@iarum! +ito&in ;N7 *L6 dan ain ain< $an=

dirodui o(h #( ma&rofa=7 mono#it7 dan imfo#it a&an m(n$(.a.&an

t(r(r(#in$a r(#(tor (ndot( &ai(r! Pada #aat &no. t(r#(.ut .(ri&atan d(n=an

r(#(tor #( (ndot( &ai(r t(radiah ro#(# #itoadh(r(n#i! A&i.at dari ro#(# ini

t(radiah o.#trui ;(n$um.atan< daam (m.uuh &ai(r $an= m(n$(.a.&an

t(radin$a i#&(mia arin=an! (radin$a #um.atan ini u=a didu&un= o(h ro#(#

t(r.(ntu&n$a Qro#(tt(R7 $aitu .(r=(rom.on$a #( darah m(rah $an= .(rara#it

d(n=an #( darah m(rah ainn$a!

Pada ro#(# #itoad(r(n#i ini u=a t(radi ro#(# imunoo=i& $aitu t(r.(ntu&n$a

m(diator-m(diator antara ain #ito&in ;N7 *L-6 dan ain ain


17/35

- Tete#an Dara. Ti!i#

i=una&an untu& id(ntifi&a#i (ni# a#modium7 .ia d(nan r(arat darah

t(.a #uit dit(ntu&an! K(adatan ara#it daat din$ata&an #(.a=i hitun=an ara#it7

$an= daat dia&u&an n(rda#ar&an umah (ritro#it $an= m(n=andun= ara#it (r

1000 #( darah m(rah!/+ Te# Anti)en0 P1F Te#t

aitu d(n=an m(nd(t(i anti=(n dari P! a@iarum ;,i#tidin( 'i@h Prot(in

**

&hu#u#7 #(n#iti>ita#n$a .ai&7 tida& m(m(ru&an aat &hu#u# ua! (t(i untu&

anti=(n >i>a #udah .(r(dar di a#aran $aitu d(n=an m(tod( *8! (# #((ni#

d(n=anm(nd(t(i a&tat d(hidro=(na#( dari a#modium ;L,< d(n=an

immuno@hromato=rahi@ t(ah dia#ar&an d(n=an t(# otima! Otima daat

m(nd(t(i 0-200 ara#itFu darah dan daat mm(m.(da&an aa&ah inf(i P!

a@iarum atau P! i>a9!

3+ Te# Ser"l")i

(# ini .(r=una untu& m(nd(t(i adan$a anti.odi #(#ifi& t(rhada maariaatau ada &(adaan dimana ara#it #an=at minima d(n=an t(hni& indir(@t

four(#(n@( anti.od$! it(r G 1:200 dian==a #(.a=ai inf(i .aru dan tit(r G 1:20

din$ata&an o#itif!

2+ Pe,eri-#aan PR 4P"ly,era#e .ain Rea'ti"n5

P(m(riaan P8' dian==a #an=at (&a d(n=an t(&noo=i amifi&a#i NA7

%a&tu dia&ai @u&u @(at dan #(n#iti>ita# mauun #(#ifita#n$a tin==i!

K(un==$uan t(# ini %aauun umah ara#itn$a #an=at #(di&it daat m(m.(ri&an

ha#i o#itif!

Dia)n"#i# $an6in)

(mam m(rua&an #aah #atu =(aa maaria $an= #an=at m(nono7 $an=

u=a diumai hamir #(mua (n$a&it inf(i #((rti inf(i >iru# ada #i#tim

r(#iratoriu#7 infu(n?a7 .ru#(o#i#7 d(mam tifoid7 d(mam d(n=u( dan inf(i

.a&t(ria ainn$a #((rti n(umonia7 inf(i #auran &(n@on= dan tu.(r&uo#i#!

Pada maaria .(rat dia=no#i# .andin= t(r=antun= dari manif(#ta#i maaria

.(ratn$a! Pada maaria #(r(.ra haru# di.(da&an d(n=an inf(i ada ota& ainn$a

#((rti m(nin=iti#7 (n#(faiti#7 tifoid (n#(faoati7 triano#o#mia#i#! P(nurunan

&(#adaran dan &oma daat t(radi ada =an==uan m(ta.oi& ;dia.(t(#7 ur(mia#&uar7 (&am#ia7 (i(#i dan tumor ota&! ;horri#on<

LO!2!"! P(nataaanaan

*+ A,"6ia-uin

ormua: a.(t 200 m= Amodia&uin .a#a #(tara hidro&orid atau 15371 m= dari

.a#a #(tara &orohidrat!

P(n==unaan:

Amodia&uin (rnah diaor&an m(nim.u&an r(ai fata ada

(n==unaan #(.a=ai rofiai#F(n@(=ahan ;tahun 1/"0

1//0 o.at ini tida& .o(h di=una&an #(.a=ai rofiai# atau (n==unaan at(rnatif

16


18/35

t(rhada &(=a=aan Koro&uin! A&an t(tai &ar(na ri#i&o toi&7 (n==unaann$a

#(.a=ai (n@(=ahan dan (n=o.atan uan=an tida& dianur&an!

ntu& %anita hami: B(um ada .u&ti aa&ah (n==unaan Amodia&uin aman atau

.(r.aha$a #(ama &(hamian!

o#i# $an= dianur&an:

'(=im(n 10 m= amodia&uin .a#a (r hari #(ama 3 hari ;tota do#i# 30

m=F&=< dianur&an untu& m(mudah&an (ma&aian!

K(morofiai#FP(n@(=ahan: Amodia&uin tida& dia&ai untu& &(morofiai#

&ar(na ri#i&o (f(& #amin= $an= .(rat!

arma&oo=i o.at:

+(t(ah o.at diminum (r ora7 Amodia&uin d(n=an @(at dan int(n#if

dim(ta.oi#ir m(nadi .(ntu& a&tif m(ta.oit7 $aitu d(#(tiamodia&un! +(n$a%a ini

t(rd(t(i &uran= dari " am! (#(tiamodia&uin t(r&on#(ntra#i daam #( darah

m(rah dan (rahan-ahan hian= d(n=an %a&tu aruh #amai 1" hari!

Ef(& #amin=:

Ef(& #amin= (n==unaan Amodia&uin ;do#i# #tandar< untu& t(rai

maaria adaah #ama d(n=an &oro&uin7 #((rti mua7 muntah7 #a&it (rut7 diar(

dan =ata-=ata!

Kontraindi&a#i: P(nd(rita d(n=an hi(r#(n#itif t(rhada Amodia&uin - P(nd(rita

d(n=an =an==uan h(ar!

/+ Arte#unat

ormua:

- a.(t m(n=andun= 50 m= #odium art(#unat

- Amu intramu#@uarFintra>(na in(i m(n=andun= 60 m= #od!art(#unat(

daam 1 m arutan in(i!

Kha#iat :

i=una&an untu& in(i #(.a=ai a#am art(#uni& ;&ar(na tida& #ta.i daam arutann(tra

o#i# $an= dianur&an ada:

- Maaria tana &omi&a#i:

Kom.ina#i t(rai 4 m=F&=BB #(tia hari untu& 3 hari ;haru# di&om.ina#i&an

d(n=an Amodia&uin do#i# 10 m=F&=BBFhari #(ama 3 hari<

- Maaria .(ratF severe maaria:

17


19/35

o#i# a%a 274 m=F&= B (r i!> di.(ri&an ada 12 am (rtama dan dianut&an

d(n=an do#i# $an= #ama untu& 12 am .(ri&utn$a7 hari &(2 #!d! hari &(-5 adaah

274 m=F&=BBF24 am7 #(ama 5 hari atau #amai (nd(rita mamu minum o.at!

arma&oo=i:

Art(#unat( (r ora @(at dim(ta.oi#ir m(nadi dihidroart(mi#inin7 t(tai

dia.#or.#i tida& (n=&a d(n=an un@a& &on#(ntra#i 1-2 am #(t(ah minum o.at!

Eimina#i %a&tu aruh adaah 2- 5 am!

Ef(& #amin= : ida& m(nunu&&an (f(& #amin= $an= .(rat ;(n(itian di

haiand

muntah7 #a&it (rut7 =ata7 d(mam7 (rdarahan a.norma7 dan h(maturiaFurin(

%arna &(m(rahan! Pada antun= t(radi (ru.ahan + non #(#ifi&7 A .o@&

d(raat 17 t(tai ini a&an norma #(t(ah ada (r.ai&an dari =(aa (n$a&it

maaria! P(n=aaman m(m.u&ti&an .ah%a art(mi#in dan d(ri>atn$a &uran= toi&

dariada uinoin(! P(n==unaan an=&a anan= dan .(ruan= haru# .(rhati-hati7

&ar(na a&an m(nim.u&an &uran= (nd(n=aran7 (ru.ahan #$arafF n(uroo=i&a!

P(n==unaan ada &(hamian:

Art(mi#in di=una&an untu& t(rai maaria tana &omi&a#i #(ama &(hamian

trim(#t(r 2 dan 3 ada da(rah r(#i#t(n multi drug ! Kar(na tida& ada data7

(n==unaan ada trim(#t(r 1 tida& dianur&an!

3+ Pri,a-uin

ormua: a.(t m(n=andun= 15 m= Prima&uin .a#a!

Kha#iat:

Prima&uin m(rua&an #uatu #(n$a%a " amino&uinoin $an= #an=at (f(&tif

m(a%an =am(to#it #(uruh #(#i(# ara#it! O.at ini u=a a&tif t(rhada #@hi?on

darah P. falciparum dan P. vivax7 t(tai daam do#i# tin==i #(hin==a haru#

.(rhati-hati!

P(n==unaan : +(.a=ai t(rai anti r(a# ada P. vivax dan P. ovale7 dan

=am(to@ida ada maaria fa#iarum!

'(#id(nF(ndudu& ada da(rah r(ndahFnon tran#mi#i maaria dan (ndudu& $an=tin==a di da(rah d(n=an tran#mi#i maaria mu#iman7 dimana &(&am.uhan &ar(na

P. vivax t(adi 6-12 .uan #(t(ah #(ran=an rim(r! O.at ini tida& di(ru&an

#(.a=ai anti r(a# rutin ada (ndudu& $an= tin==a di da(rah (nd(mi&! B(.(raa

&a#u# r(a# tida& daat di.(da&an dari r(-inf(i dan a#i(n $an= dit(rai d(n=an

o.at $an= (f(&tif t(rhada #i#onto#id darah untu& =(aa &(&am.uhanF

ara#it(mia! Pada ar(a d(n=an tran#mi#i mu#iman dimana r(a# t(radi 6-12

.uan #(t(ah #(ran=an rim(r7 t(rai d(n=an rima&uin daat m(m(ram.at

r(a#! *ni m(rua&an &(untun=an daam ro=ram untu& m(mutu#&an tran#mi#i

maaria! +(.a=ai o.at $an= m(n=ham.at =am(to#it ada P. falciparum7 t(rai ini

di.(ri&an han$a untu& maaria fa#iarum daam da(rah tran#mi#i maaria r(ndah

atau #(dan=! o#i# $an= di(ru&an do#i# tun==a 07)5 m=F&=BB!

18


20/35

(rai $an= dianur&an:

+(.a=ai antir(a# do#i# rima&uin 0725 m=F&= untu& 14 hari! P(nd(rita d(n=an

6P d(fi#i(n#i tida& .o(h di.(ri&an o.at ini &ar(na a&an m(nim.u&an

t(radin$a h(moi#i#! +(.a=ai (f(& =am(to#ida7 #in=( do#i# 07)5 m= .a#aF&=;d(%a#a 45 m= .a#a(r dan han$a #(umah &(@i di(&r(#i&an

m(aui urin(! Ada dua m(ta.oit ma$or7 $aitu forma#i 5 hidroirima&uin dan 5

hidroi d(m(tirima&uin! K(duan$a m(mun$ai a&tifita# #(.a=ai antimaaria

dan m(n$(.a.&an forma#i m(th(mo=o.in! B(ntu& ain m(ta.oi#m(

m(n=ha#i&an forma#i Na#(tirima&uin dan d(#amino&ar.oii& a#am ;ma$or

m(ta.oit ada manu#ia

Ef(& #amin=:

- Anor(ia7 mua7 muntah7 #a&it (rut7 dan &ram! +a&it ada am.un=F(rut

daat dihindari i&a minum o.at .(r#ama ma&anan!

- K(an=-&(an=F=an==uan &(#adaran!

- an==uan #i#t(m h(mooiti&!

- Pada (nd(rita d(fi#i(n#i 6P t(radi h(moi#i#!

Kontraindi&a#i:

- Canita hami dan ana& S1 tahun!

- P(nd(rita d(fi#i(n#i 6P!

- P(nd(rita d(n=an a&tif r(umatoid artriti# dan uu# (rit(mato#u#!

*nt(rai o.at: Prima&uin tida& .o(h diminum .(r#ama o.at ain $an=

m(n@(tu#&an =an==uan h(matoo=iFdarah!

O>(rdo#i#:

an==uan (n@(rnaan7 &((mahan7 m(th(mo=o.in(mia7 #iano#i#7 an(mia

h(moiti&7 aundi@(F&(&unin=an7 dan d(r(#i #um#um tuan=! ida& ada #(#ifi&

antidotum!

2+ Kina

+(ama (.ih dari 3 a.ad 8in@hona dan a&aoidn$a7 t(rutama uinine7

m(rua&an #atu-#atun$a o.at $an= (f(&tif t(rhada maaria! B(a&an=an ini

r(arat-r(arat #int(#a .aru $an= t(ah di=una&an di#(uruh dunia t(ah di$a&ini

19


21/35

(.ih amuh dan &uran= toi&! Caauun d(mi&ian7 #train fa#iarum $an=

r(#i#t(n t(rhada &oro&uin dan antimaaria ainn$a t(ah m(ua# #(hin==a &ini

&ininaF&ina &(m.ai di=una&an #(.a=ai o.at iihan t(rhada maaria .(rat dan

maaria tana &omi&a#i!

ormua#i:

- a.(t ;ai# =ua< 222 m= #ufat (r ta.(t #(tara 200 m= .(ntu& .a#a

- *n(i: 1 amu 2 @@ &ina ,8 25 .(ri#i 500 m= .a#a ;(r 1 @@ .(ri#i

250 m= .a#a<

Kha#iat:

Kinina #an=at a&tif .(&(ra t(rhada #&i?on darah dan m(rua&an o.at

untu& (n$(m.uhan &ini# $an= (f(&tif! O.at ini dia&ai untu& (n$(m.uhan

radi&a ada P. falciparum! (rhada =am(to#it d(%a#a P. falciparum tida&

(f(&tif #(dan=&an #(#i(# ain @u&u (f(&if!

Kinina (f(&tif m(a%an inf(i fa#iarum $an= r(#i#t(n t(rhada &oro&uin dan

+P! P(nurunan #(n#iti>ita# t(rhada &ina dit(mu&an di #(atan A#ia imur dimana

t(rau #(rin= m(n==una&an o.at ini! ,a ini u=a t(radi &ar(na (n=o.atan &inina

tana r(#( dan .(ro.at aan d(n=an r(=im(n (.ih dari 3 hari! i *ndon(#ia

.(um (rnah diaor&an adan$a r(#i#t(n#i ara#it t(rhada &inina!

P(n==unaan:

- Kinina ma#ih m(rua&an o.at iihan untu& maaria .(rat ada .an$a&

n(=ara! O.at ini u=a di=una&an untu& (n=o.atan maaria tana&omi&a#i i&a o.at at(rnatif ainn$a tida& m(mun=&in&an!

- Kinina #(.a=ai iihan 1 ada da(rah d(n=an multi drugs r(#i#t(n maaria7

dimana P. falciparum tida& m(r(#on t(rhada &oro&uin7 +P7 m(fo&uin!

- Kinina in(i di.(ri&an i!mFi!> untu& (n=o.atan maaria tana

&omi&a#i dimana a#i(n #(au muntah dan tida& #an==u minum (r

ora!

- Kinina #(.a=ai second lineFiihan 2 untu& a#i(n $an= tida& ada r(#on

t(rhada first line t(raiFhi(r#(n#itif t(rhada +P! P(m.(rian &ina #(au

di#(rtai o.at ainn$a!

-

Kinina daam .(ntu& =(n(ri& t(rma#u& daftar o.at (#(n#ia dan ua#t(r#(dia dan murah ada .an$a& n(=ara7 t(rma#u& *ndon(#ia! Kar(na (f(&

#amin=7 o.at ini aran= m(nim.u&an toi&!

(rai $an= dianur&an:

KininaF&ina di.(ri&an (r ora atau (rdri! Kinina tida& di.(ri&an tun==a untu&

(n=o.atan maaria daam %a&tu #in=&at7 mi#an$a 3 hari7 &ar(na &(mun=&inan

a&an t(radi r(&rud(n#i! Kinina *! di.(ri&an daam infu# arutan i#otoni& d(n=an

t(t(#an am.at daam 5 d(9tro#(! Ji&a *! tida& mun=&in di=una&an7 *!M d(n=an

@ara o.at diarut&an m(nadi &on#(ntra#i 60 m=Fm!

P(n==unaan ada &(hamian:

20


22/35

Kina aman di=una&an untu& %anita hami! Aa.ia t(radi &ontrai atau f(ta

di#tr(## ada %anita $an= minum &ina7 &(mun=&inan .(rhu.un=an d(n=an

(n$a&it ain! 'i#i&o (n==unaan &ina m(n@(tu#&an hio=i&(mia!

arma&oo=i:

+(t(ah m((%ati am.un=7 &ina d(n=an @(at dan #(murna di#(ra u#u#

hau#7 &(mudian #(.a=ian .(#ar ;)0< .(r(dar daam .(ntu& .a#a $an= t(ri&at

ada rot(in a#ma! Kon#(ntra#i un@a& daam a#ma di@aai daam 1-3 am

#(t(ah do#i# tun==a $an= (rtama7 &on#(ntra#i daam (ritro#it #((rima

&on#(ntra#i daam a#ma! Kina #(@ara (t(n#if dim(ta.oi#ir di hati d(n=an

(imina#i %a&tu aruh 10-12 am dan di(&r(#i&an m(aui urin( daam .(ntu&

m(ta.oit hidro#iat(d!

Ef(& #amin=:

-!indrom "inchonism: tinitu#Ft(in=a .(rd(n=in=7 =an==uan (nd(n=aran7>(rti=oFdi##inesF#(mo$on=an! (aa a&an tim.u i&a tota &on#(ntra#i

a#ma 5 m=F !

- an==uan ada (r(daran darah antun=F@ardio>a#@uar : hiot(n#i .(rat

i&a a#i(n diin(i t(rau @(at!

- ,io=i&(mia t(radi i&a i.u hami di.(ri t(rai infu# &ina! ,a ini

di#(.a.&an o.at m(n#timui #(&r(#i in#uin dari #( B an&r(a#!

o#i# $an= .(r(.ihan:

o#i# tun==a G3 =r m(n$(.a.&an tim.un$a intoi&a#i a&ut7 didahuui d(n=an

=(aa d(r(#i #u#unan #araf u#at dan &(an=! Ef(& #amin= ain .(ruahiot(n#i7 =a=a antun=7 dan =an==uan (n=ihatan #amai &(.utaan! B(r.(da

d(n=an &oro&uin7 i&a amodia&uin di=una&an #(.a=ai rofiai# a&an

m(nim.u&an fata a=ranuo#ito#i# dan toi& h(atiti#!

7+ Arte,eter

ormua:

AmuFin(i intramu#@uar m(n=andun= "0 m= daam 1 m atau 40 m= daam 1

m (n==unaan untu& ana&-ana&!

Kha#iat: ntu& (n=o.atan maaria .(ratFmaaria d(n=an &omi&a#i

Maaria .(ratFmaaria d(n=an &omi&a#i:

o#i# a%a 372 m=F&=BB i!m di.(ri&an ada hari 1 dan diuan= #(t(ah 12

am! +(anutn$a 176 m=F&=BB #(hari untu& minima 3 hari #amai a#i(n daat

minum (r ora untu& m(n$((#ai&an (n=o.atan hin==a ) hari P(n==unaan ada

&(hamian: Art(mi#inin tida& dianur&an untu& i.u hami trim(#t(r 1

arma&oo=i:

21


23/35

+ama d(n=an art(mi#in ;farma&o&in(ti& ora< d(n=an un@a& &on#(ntra#i

a#ma dan %a&tu aruh a#ma rata-rata 1-2 am dan 2-3 am! A&tifita#

antimaaria daam a#ma (.ih .(#ar m(aui in(i dariada ora!

Ef(& #amin=: ata n(urotoi& t(radi #(t(ah in(i art(m(t(r ada do#i# $an=(.ih

Kontraindi&a#i: Art(mi#in tida& dianur&an untu& i.u hami trim(#t(r 1

O>(rdo#i#: ida& ada (n=aaman o>(rdo#i# d(n=an art(mi#in!

8+ Di.y6r"arte,i#inin 4DA5

ormua: a.(t m(n=andun= 20 m=7 40 m=7 60 m= atau "0 m= ,A

ih$droart(mi#inin ;,A< adaah m(ta.oit a&hir dari d(ri>at

Art(mi#inin7 t(tai #(ain di.(ri&an (rora daat u=a di.(ri&an (r(&ta!

+(n$a%a ini tida& arut daam air dan m(m(ru&an formua $an= t(at untu&

m(namin a.#or#i $an= &uat! ntu& m(n@aai cure rate #ama d(n=an art(#unat(

ora! ormua fixed dose d(n=an Pi(ra&uin daat m(nadi A8 $an=

m(nani&an!

arma&o&in(ti&:

,A @(at dia.#or#i i&a diminum ora7 un@a& (>( di@aai #(t(ah 275

am! A.#or#i m(aui r(&ta am.at7 d(n=an un@a& (>( t(radi T 4 am #(t(ah

di=una&an! *&atan rot(in a#ma #(&itar 55! Eimina#i %a&tu aruh 45 m(nit

m(aui u#u# dan u&uronida#( h(ati&!

9+ Pi!era-uin

Pi(ra&uin adaah d(ri>at .i#uinoin( $an= (rtama di#int(#a ada tahun

1/60 dan di=una&an ua# di 8ina dan *ndo@hina #(.a=ai rofiai# dan

(n=o.atan #(ama (.ih dari 20 tahun! +(umah (n(itian dari 8ina m(aor&an

.ah%a o.at ini dito(ran#i .ai& dariada &oro&uin untu& m(m.unuh P.

falciparum dan P. vivax!

O.at ini m(rua&an #aah #atu @amuran $an= aman untu& A8

; Artemisinin "ombination $herap%< dan m(mun$ai .(.(raa &(untun=an7 antara

ain murah7 t(rai an=&a (nd(& d(n=an (n$(m.uhan $an= #an=at .ai& danto(ran#i $an= .ai&7 #(rta daat m(nurun&an tran#mi#i dan mun@un$a r(#i#t(n#i

ara#it!

B(.(raa #tudi m(aor&an ha#i (fi&a#i &om.ina#i ih$droart(mi#inin U

Pi(ra&uin &om.ina#i ;cure rate 2" hari G/5< dan r(=im(n tida& .(rhu.un=an

d(n=an #ifat &ardiotoi& dan (f(& #amin= $an= ain!

Kara&t(ri#ti& Pi(ra&uin .aru-.aru ini diun=&a&an .ah%a o.at ini arut daam

min$a& ;oil < d(n=an >oum( $an= .(#ar untu& didi#tri.u#i&an #aat bioavailabilit%

dan %a&tu aruh $an= anan= ada ana& di.andin= d(%a#a! o(ran#i7 (fi&a#i7

rofi dan .ia$a murah dari i(ra&uin ini m(nani&an #(.a=ai artn(r A8!

22


24/35

:+ Arte,et.er ; Lu,e


25/35

.(r&(m.an=7 t(ah dit(mu&an t(&noo=i #(d(rhana untu& m(n=(m.an=.ia&&an

.a&t(ri di ata# d(n=an m(ma&ai air &(aa #(.a=ai m(dia &uturn$a!

N$amu& d(%a#a daat di.(ranta# d(n=an m(n==una&an in#(&ti#ida7

.ia#an$a d(n=an @ara di#(mrot&an! P(ran #(&aran= di=anti o(h in#(&ti#ida

#int(ti# dari =oon=an &imia ain7 $an= ma#ih (f(&tif! A&hir-a&hir ini t(ah

di&(m.an=&an t(&ni& =(n(ti&a untu& m(n#t(ri&an n$amu& Anopheles d(%a#a

;Putu +uti#na7 2003

@! M(indun=i oran= $an= r(ntan dan .(ri#i&o t(rinf(i maaria

+(@ara rin#i ua$a ini di&(ra&an d(n=an @ara #(.a=ai .(ri&ut:

1< M(n@(=ah =i=itan n$amu&

2< M(m.(ri&an o.at-o.at untu& m(n@(=ah (nuaran maaria

M(m.(ri >aina#i ;.(um dit(ra&an #(@ara ua# dan ma#ih daam taha ri#(t

atau ([email protected] di aan=an

*ndon(#ia!2013!Bu(tin ata dan K(#(hatan!Ja&arta!Pu#at ata dan *nforma#i

K(#(hatan<

LO!2!/! Komi&a#i

1! Maaria #(r(.ra

K(an= ada ana& d(n=an maaria daat m(rua&an (rmuaan #(ran=an

maaria #(r(.ra!anda n(uroo=i@ $an= (ntin= ada maaria #(r(.ra adaah

=an==uan u(r motor n(uron $an= #im(tri# dan .atan= ota&!P(ndarahan dan

(udat ada r(tina diumai ada .(.(raa &a#u# namun (.ih aran=

di.andin=&an oran= d(%a#a!

2! An(mia .(rat

(raat an(mia t(r=antun= dari d(raat dan ama ara#it(mia t(radi!Pada

.(.(raa a#i(n7 #(ran=an maaria .(ruan= $an= tida& dio.ati #(@ara ad(&uat

a&an m(n$(.a.&an an(mia normo&rom #(.a=ai a&i.at (ru.ahan (ritroo(ti& di

daam #um#um tuan=! An(mia daat t(radi ua t(radi a&i.at (n=han@uran

(ritro#it $an= m(n=andun= ara#it(!Ana& d(n=an an(mia .(rat daat m(nd(rita

ta&i&ardia!An(mia u=a turut .(r(ran daam =(aa #(r(.ra #((rti .in=un=7

=(i#ah7 &oma7 (ndarahan r(tina dan u=a =(aa &ardioumona #((rti irama

d(ra7 =a=a antun=7 h(atom(=a$ dan (d(ma aru!

3! (hidra#i7=an==uan a#am .a#a dan =an==uan ((&troit!

(aa &ini# d(hidra#i #(dan= #amai .(rat adaah (nurunan (rfu#i

(rif(r7ra#a hau#7(nurunan .(rat .adan 3-47nafa# @(at dan daam

;a#ido#i#


26/35

,io=i&(mia .(rhu.un=an d(n=an hi(rin#uin(mia $an= diindui o(h

maaria dan &ina!(aa hio=i&(mia ini #(rua d(n=an maaria

#(r(.ra!,io=i&(mia ada ana& adaah &(adaan di mana &adar =u&o#a darah

turun m(nadi 40 m=FdL atau (.ih r(ndah!Adaun =(aan$a $a&ni ra#a

@(ma#7.(r&(rin=at7diata#i ui7#(#a& nafa#7(rnafa#an #uit dan .(r.un$i7oi=uria7ra#a &(din=inan7ta&i&ardia dan (nin=!am.aran &ini# ini daat

.(r&(m.an= m(nadi (nurunan &(#adaran7&(an= umum7#i&a tu.uh

(t(n#i7#$o& dan &oma

5! a=a =ina

Kadar ur(um #(di&it m(nin=&at &ira-&ira 10 ada ana& (.ih dari 5

tahun7#(rin=&ai =a=a =ina di#(.a.&an o(h d(hidra#i $an= tida& dio.ati

ad(&uat!Pada oran= d(%a#a daat ua di#(rtai n(&ro#i# tu.uar a&ut

6! Ed(ma aru a&ut

(aa (d(ma aru #(rin=&ai tim.u .(.(raa hari #(t(ah (m.(rian o.at

antimaaria7ada umumn$a t(radi .(r#amaan d(n=an hi(rara#it(mia7=a=a

=ina7hio=i&(mia dan a#ido#i#

)! K(=a=aan #ir&ua#i ;a=rid maaria<

Maaria a=rid adaah maaria fa@iarum $an= di#(rtai #$o& o(h &ar(na

adan$a #(ti@(mia &uman =ram n(=ati>(!

"! K(@(nd(run=an t(radi (ndarahan

P(ndarahan $an= #(rin= diumai adaah (ndarahan =u#i7(itai#7(t(&ia dan (rdarahan #u.&onun=ti>a!Aa.ia t(radi &oa=ua#i intra>a#@uar di#(minata

;K*< a&an tim.u (rdarahan $an= (.ih h(.at $aitu m((na dan h(mat(m(#i#!

/! ,i(rir(ia

,i(rir(ia (.ih .an$a& diumai ada ana& dariada d(%a#a dan

#(rin=&ai .(rhu.un=an d(n=an &(an=7d(irium dan &oma7ma&a ada maaria

monitor #uhu .(r&aa #an=at dianur&an!

10! ,(mo=o.inuriaFBa@& %at(r f(>(r

,amir #(uruh &a#u# h(mo=u.inuria .(r&aitan d(n=an d(fi#i(n#i 6P ada

a#i(n d(n=an inf(i maaria!Pada &a#u# ini7h(mo$#i# a&an .(rh(nti #(t(ah

(@ahn$a (ritro#it tua

11! ,i(rara#it(mia

mumn$a (nd(rita $an= non-imun7d(n#ita# ara#it( G5 dan adan$a

#&i?ota(mia #(rin= .(rhu.un=an d(n=an maaria .(rat!P(nd(rita d(n=an

ara#it(mia .(rat a&an m(nin=&at&an r(#i&o t(radin$a &omi&a#i .(rat!

LO!2!10! Pro=no#i#

a! Pa#modium >i>a9!

25


27/35

Pro=no#i# maaria >i>a9 .ia#an$a .ai& tida& m(n$(.a.&an &(matian! Bia

tida& di.(ri (n=o.atan7 #(ran=an (rtama daat .(ran=#un= 2 .uan atau (.ih!

'ata2 inf(i maaria >i>a9 tana (n=o.atan .(ran=#un= 3 tahun7 t(tai ada

.(.(raa&a#u# daat .(ran=#un= (.ih ama7 t(rutama &ar(na r(a#n$a!

.! Pa#modium fa@iarum!

P(nd(rita maaria fa@iarum .(rat ro=no#i#n$a .uru&7 #(dan=&an (nd(rita

maaria fa@iarum tana &omi&a&a#i ro=no#i#n$a .ai& .ai& .ia dia&u&an

(n=o.atan d(n=an #(=(ra dan dia&u&an o.#(r>a#i ha#i (n=o.atan!

@! Pa#modium o>a(!

Maaria o>a( (n$a&itn$a rin=an dan daat #(m.uh #(ndiri tana (n=o.atan!

d! Pa#modium maaria(!

ana (n=o.atan7 maaria maaria( daat .(ran=#un= #an=at ama dan

r(&ur(n# (rnah t(r@atat 30-50 tahun #(#udah inf(i! ;atofi#ioo=i &(do&t(ran

(di#i 4

LO!2!11! (.ra& Maaria

Pen)ertian

(.ra& maaria adaah =(ra&an na#iona #(uruh &omon(n ma#$ara&at untu&

m(m.(ranta# maaria #(@ara int(n#if( m(aui &(mitraan antara (m(rintah7 dunia

u#aha7 (m.a=a %ada$a ma#$ara&at7 dan .adan-.adan int(rna#iona #(rta (n$andan= dana!

Tu%uan

uuan =(.ra& maaria adaah m(nin=&atn$a &(mamuan #(tia oran= dan

&((duian ma#$ara&at untu& m(n=ata#i maaria7 t(r@itan$a in=&un=an $an=

t(r.(.a# dari (nuaran maaria7 t(r#((n=ara dan t(ran=&aun$a ua$a

(nan==uan=an maaria $an= .(rmutu untu& m(nurun&an an=&a &(matian dan

&(#a&itan maaria #(rta m(nin=&at&an rodu&tifita# &(ra =una m(n@aai indon(#ia

#(hat 2010!

+a#aran

+a#aran =(.ra& maaria m(iuti 3 &ahaa$a& #a#aran7 $aitu:

a

#iaa $an= ain= .(r(#i&o maaria7 #iaa $an= ain= .an$a& t(r&(na maaria7

mana $an= ain= (ntin= $an= haru# dian=&au!

.

+a#aran #(&und(r adaah &(omo& #a#aran $an= m(m(n=aruhi (ru.ahan

(ria&u ; m(atih7 m(ndu&un=7 m(moti>a#i < &(omo& #a#aran rim(r!

@

+a#aran t(r#i(r adaah ara (m.uat dan (n=am.i &(utu#an7 (n$andan= dana

$an= m(mun=&in&an t(raanan$a &(=iatan =(.ra& maaria!

Jeni# Ke)iatan

26


28/35

J(ni# &(=iatan daam maaria ini m(iuti :

ao&a#i

Ad>o&a#i =(.ra& maaria adaah #uatu ua$a (r#ua#i dan moti>a#i d(n=an

informa#i $an= t(at7 a&urat7 dan #hahi untu& m(m(ro(h du&un=an dari

(m(rintah7 dunia u#aha7 L+M dan ara (n=am.i &(.ia&an u.i& #(hin==at(radi (ru.ahan &(.ia&an $an= m(ndu&un= ua$a (m.(ranta#an maaria!

.


29/35

a! (ur anoh((# di(ta&&an #atu (r#atu di ata# (rmu&aan air #(hin==a #((rti

m(m.(ntu& (rahu $an= .a=ian .a%ahn$a &on>( .a=ian ata#n$a &on&af dan

m(mun$ai #(a#an= (amun= ada at(ra!

.! Lar>a anoh((# tama& m(n=aun= #(aar d(n=an (rmu&aan air7 #ira&( ada

o#t(rior a.dom(n7 t(r=( at( ada t(n=ah #(.(ah dor#a a.dom(n dan #(a#an= .uu ama ada at(ra a.dom(n!

@! Pua anoh((# m(mun$ai ta.un= (rnafa#an .(r.(ntu& #((rti trom(t $an=

(.ar dan (nd(& 7 di=una&an untu& m(n=am.i oi=(n dari udara

d! N$amu& d(%a#a ada antan m(mii&i rua# au# .a=ian ai&a .(r.(ntu& =ada

;@u. form< ada .(tina rua#n$a m(n=(@i! +a$a .a=ian in==ir ;&o#ta dan >(na * <

ditum.uhi #i#i&-#i#i& #a$a .(r&(omo& m(m.(ntu& .(an= hitam utih7 uun= #a$a

m(m.(ntu& (n=&un=! Ba=ian o#t(rior a.dom(nn$a m(an@i!

LO!3!2! Ka#ifi&a#i

N$amu& anoh(ini $an= .(r(ran #(.a=ai >(&tor maaria han$aah =(nu#

Anopheles! i #(uruh dunia7 =(nu# Anopheles umahn$a T 2000 #(#i(#7 60

#(#i(# di antaran$a #(.a=ai >(&tor maaria! Jumah n$amu& anoh(ini di

*ndon(#ia T "0 #(#i(# dan 16 #(#i(# t(ah di.u&ti&an .(r(ran #(.a=ai >(&tor

maaria7 $an= .(r.(da-.(da dari #atu da(rah &( da(rah ain .(r=antun= ada

.(rma@am-ma@am fa&tor7 #((rti (n$(.aran =(o=rafi&7 i&im dan t(mat

(rindu&an!

Anoh((#

rutan (n==oon=an &a#ifi&a#i n$amu& Anoh((# #((rti .inatan= ainn$a

adaah #(.a=ai .(ri&ut :

Ph$um : Arthrooda

8a##i# : ,(9aoda F *n#(@ta

+u. 8a##i# : Pt(ri=ota

Ordo : it(ra

amiia : 8ui@ida(

28


30/35

+u. amii : Anoh(ina(

(nu# : Anoh((#

Ada .(.(raa #(#i(# Anoh((# $an= (ntin= #(.a=ai >(&tor maaria di

*ndon(#ia antara ain :

a< Anoh((# #undaui@u#

+(#i(# ini t(rdaat di +umatra7 Kaimantan7 Ja%a7 +ua%(#i7 dan Bai!

J(nti&n$a dit(mu&an ada air a$au $an= .ia#an$a t(rdaat tum.uhUtum.uhan

(nt(romoha7 @h(tomorha d(n=an &adar =aram adaah 172 #amai 17" ! i

+umatra (nti& dit(mu&an ada air ta%ar #((rti di Mandaiin= d(n=an &(tin==ian

210 m(t(r dari (rmu&aan air aut dan anau o.a ada &(tin==ian 1000 m(t(r!

.< Anoh((# a@onitu#

i *ndon(#ia n$amu& ini t(rdaat hamir di #(uruh &(uauan7 &(@uaiMau&u dan *rian! Bia#an$a t(rdaat diumai di dataran r(ndah t(tai (.ih

.an$a& di da(rah &a&i =unun= ada &(tin==ian 400U1000 m(t(r d(n=an

(r#a%ahan .(rtin=&at! N$amu& ini m(rua&an >(&tor ada da(rahUda(rah

t(rt(ntu di *ndon(#ia7 t(rutama di aanui7 Ja%a Barat7 Ja%a (n=ah7 dan Bai!

@< Anoh((# .ar.iro#tri#

+(#i(# ini t(rdaat di #(uruh *ndon(#ia7 .ai& di dataran tin==i mauun di

dataran r(ndah! J(nti& .ia#an$a t(rdaat daam air $an= (rnih7 airann$a tida&

.(=itu @(at7 ada tum.uhUtum.uhan air dan ada t(mat $an= a=a& t(duh #((rti

ada t(mat $an= a=a& t(duh #((rti ada #a%ah dan arit!

d< Anoh((# &o@hi

+(#i(# ini t(rdaat di#(uruh *ndon(#ia7 &(@uai *rian! J(nti& .ia#an$a

dit(mu&an ada t(mat (rindu&an t(r.u&a #((rti =(nan=an air7 .(&a# taa& &a&i

&(r.au7 &u.an=an7 dan #a%ah $an= #ia ditanami!

(< Anoh((# ma@uatu#

P(n$(.aran #(#i(# ini di *ndon(#ia #an=at ua#7 &(@uai di Mau&u dan *rian!

+(#i(# ini t(rdaat dida(rah (n=unun=an #amai &(tin==ian 1600 m(t(r diata#

(rmu&aan air aut! J(nti& dit(mu&an ada air $an= (rnih dan .an$a& &(na #inar

matahari!

f< Anoh((# #u.i@tu#

+((#i(# ini t(rdaat di #(uruh %ia$ah *ndon(#ia! N$amu& ini daat

di.(da&an m(nadi dua #(#i(# $aitu :

1! Anoh((# #u.i@tu# #u.i@tu#! J(nti& dit(mu&an di dataran r(ndah7

&adan=U&adan= dit(mu&an daam air a$au d(n=an &adar =aram

tin==i!

2! Anoh((# #u.i@tu# maa$(n#i#! +(#i(# ini dit(mu&an ada dataran

r(ndah #amai dataran tin==i! J(nti& dit(mu&an ada air ta%ar7 ada

&oam $an= (nuh d(n=an rumut ada #(o&an dan arit!

=< Anoh((# .aa.a@(n#i#

29


31/35

+(#i(# ini t(rdaat di Pur%a&arta7 Ja%a Barat7 Bai&aan7 Kaimantan

imur7 Kaimantan +(atan! J(nti& dit(mu&an ada =(nan=an air .(&a# taa&

.inatan=7 ada &u.an=an .(&a# roda dan ada arit $an= airan airn$a t(rh(nti!

LO!3!3! P(n=(ndaian

P(n=(ndaian >(&tor adaah #aah #atu @ara atau #trat(=i m(mutu# rantai

(nuaran maaria7 m(n=uran=i au (nuaran dari >(&tor &( manu#ia7 d(n=an

m(n@(=ah dan atau m(n=uran=i umah &onta& n$amu& >(&tor-ara#it-manu#ia!

a! P(n=(ndaian Lin=&un=an

P(n=(ndaian dia&u&an d(n=an @ara m(n=(oa in=&un=an7 $aitu

m(modifi&a#i atau m(maniua#i in=&un=an7 #(hin==a t(r.(ntu& in=&un=an $an=

tida& @o@o& $an= daat m(n@(=ah atau m(m.ata#i (r&(m.an=an >(@tor!

1! Modifi&a#i in=&un=an8ara ini ain= aman t(rhada in=&un=an7 $aitu tida& m(ru#a&

&(#(im.an=an aam dan tida& m(n@(mari in=&un=an7 t(tai haru#

dia&u&an t(ru# m(n(ru#! +(.a=ai @ontoh mi#an$a (n=aturan #i#t(m

iri=a#i7 (nim.unan t(mat-t(mat (m.uan=an #amah7 (n=airan

air $an= m(n==(nan= m(nadi &(rin=7 (n=u.ahan ra%a m(nadi

#a%ah7 dan (n=u.ahan hutan m(nadi t(mat (mu&iman!

2! Maniua#i in=&un=an

8ara ini .(r&aitan d(n=an (m.(r#ihan atau (m(iharaan #arana fi#i&

$an= t(ah ada #ua$a tida& .(r.(ntu& t(mat (rindu&an! +(.a=ai

@ontoh m(m.(r#ih&an tanaman air $an= m(n=aun= di danau #((rti=an==an= dan umut $an= daat m(n$uit&an (r&(m.an=an n$amu&

Anoh((#!

.! P(n=(ndaian M(&ani&

8ara (n=(ndaian ini dia&u&an d(n=an m(n==una&an aat $an= an=#un=

daat m(m.unuh7 m(nan=&a atau m(n=haau7 m(n$i#ir7 m(n=(uar&an #(ran==a

dari arin=an tu.uh! M(n==una&an .au (indun=7 m(ma#an= &a%at &a#a di

(nd(a m(rua&an @ara untu& m(n=hindar&an hu.un=an ;&onta&< antara manu#ia

dan >(@tor!

@! P(n=(ndaian Bioo=i

P(n=(ndaian .ioo=i diai&a#i&an d(n=an m(m(r.an$a& (man=#a dan

ara#it #(.a=ai mu#uh aami .a=i #(ran==a7 daat dia&u&an (n=(ndaian

#(ran==a $an= m(nadi >(@tor atau ho#(# (rantara! B(.(raa ara#it dari

=oon=an n(matod(7 .a&t(ri7 roto?oa7 amur dan >iru# daat dia&ai #(.(=ai

(n=(ndai ar>a n$amu&! Artrooda u=a daat dia&ai #(.a=ai (n=(ndai

n$amu& d(%a#a! Pr(dator atau (man=#a $an= .ai& untu& (n=(ndaian ar>a

n$amu& t(rdiri dari .(.(raa (ni# i&an7 ar>a n$amu& $an= .(ru&uran (.ih .(#ar

u=a ar>a @aun= dan 8ru#ta@(a! +(.a=ai @ontohn$a adaah @a@in=

'omanom(rmi# i$(n=ari dan 'omanom(rmi# @ui@ifora97 m(rua&an dua #(#i(#

30


32/35

$an= daat di=una&an untu& (n=(ndaian .ioo=i! Ba&t(ri Ba@iu# thurin=i(n#i#

t(ah .an$a& di=una&an untu& m(n=(ndai&an ar>a Anoh((#!

d! P(n=(ndaian Kimia

ntu& (n=(ndaian ini di=una&an .ahan &imia $an= .(r&ha#iat

m(m.unuh #(ran==a ;in#(&ti#ida< atau han$a untu& m(n=haau #(ran==a #aa

;r(((nt

(rmu&aan t(mat (rindu&an #(hin==a ar>a tida& daat m(n=am.i oi=(n dari

udara7 @ara ain adaah (n==unaan r(#idua #ra$ untu& n$amu& d(%a#a!

P(n==unaan ar>a#ida .(rua ari# =r((n7 t(mfo# dan f(ntion untu& m(m.unuh

ar>a n$amu&!

LO!3!4 ,a.itat atau (mat P(rindu&an

NO EKO' EMPA PE'*NKAN

LA'A

PE'*LAK

NAMK ECA+A

1

An+#un6ai'u#

;#umat(ra7Ja%a7+

ua%(#i7N<

Muara #un=ai $an= dan=&a

ada mu#im &(marau7 tam.a&

i&an $an= &uran= t(r(ihara7

arit- arit di #(anan= antai

.(&a# =aian $an= t(ri#i air

a$au7 t(mat (n==araman

;Bai< di air ta%ar ;&atim dan

+um<

Antroofii& G

?oofii& m(n=i=it

#(anan= maam7 di

daam dan di uar

rumah

2An+ A'"nitu#

;a%a<

P(r#a%ahan d(n=an #auran

iri=a#i7 t(i #un=ai ada mu#im

&(marau7 &oam i&an d(n=an

tanaman rumut di t(in$a

oofii& G antroofii&

Eofa=i& m(n=i=it di

%a&tu #(na#amai

d(n=an dini hari7 di

uar rumah ;it tra#<

3

An+ Sub!i'tu#

;Ja%a7+ua%(#i7N

<

Kumuan air $=

(rmananF#(m(ntara7@(ah

tanah .(&a# &a&i .inatan=7

tam.a& i&an dan .(&a# =aian

di antai ;antai utara

uaua%a

Ntroofii& G ?oofii&

M(n=i=it di %a&tu

maam7 di daam dan

di uar rumah

;&andan=<

4 An+ $arbir"#ti#

;Ja%a<

+a%ah dan #auran iri=a#i7

&oam7 ra%a7 mata air7 #umur

Antroofii& ;#uV

N< ?oofii&

;a%aV#umat(ra<

31


33/35

dan ain- ain

(ofa=i& G (ndofa=i&

m(n=i=it maam7 di

uar rumah

;adatanaman<

5!

An+

$alanba'en#i#

;Ja%a7#ua%(#i7N

<

B(&a# roda $an= t(r=(nan= air7

air7 .(&a# (a& &a&i .inatan=

$an= .(rumur $an= .(rair7

t(i #un=ai ada mu#im

&(marau7 &oam atau &ai $an=

.(r.atu di hutan atau da(rah

(daaman

Antroofii& S

?oofii& (ndofii&

m(n=i=it maam7 di

uar rumah ;di #(&itar

&andan=<

6!

An+ Leti


34/35

11!

An+ Ni)erri,u#

;+umat(ra7+ua%

(#i<

+a%ah7 &oamdanra%a $an=

adatanaman air

oofii&Gantroofii&

M(n=i=itada#(na-

maam

it: di uar rumah

;&andan=<

12!

An+ Sinen#i#

;+umat(ra7Ja%a7+

ua%(#i<

+a%ah7 &oamdanra%a $an=

adatanaman air

oofii&Gantroofii&

M(n=i=itada#(na-

maam

it: di uar rumah

;&andan=<

13!An+ Fla(ir"#ti#

;+ua%(#i<

+un=ai dan mata air t(rutama

aa.ia.a=ian t(in$a.(rumut

oofii&Gantroofii&

it: .(umadaaoran

14!

An+ Karwari

;Mau&uV*rianJa

$a<

Air ta%ar $an= (rnih $an=

t(r&(na #inar matahari7 di

da(rah (r=unun=an

oofii&Gantroofii&

it: di uar rumah

15!An+ Ma'ulatu#

;+umat(ra7Ja%a<

Mata air dan #un=ai d(n=an air

(rnih $an= m(n=airam.at di

da(rah (r=unun=andan

(r&(.unan t(h ;di a%a<

oofii&Gantroofii&

M(n=i=itmaam

it: di uar rumah

;#(&itar&andan=<

16!

An+ $an'r"


35/35

aftar Pu#ta&a

Patofi#ioo=i K(do&t(ran (di#i 4!Ja&arta:K *

+! Poor%o +o(darmo7 +umarmo7 d&&! 2002!*nf(i dan P(diatri roi#! Ja&arta:

Badan P(n(r.it *A*

Kamu# K(do&t(ran orand Edi#i 31

+h(r%ood7 Laura((!2014! &isiologi Manusia dari !el ke !istem edisi -! Ja&arta:

E8

u$ton A87 ,a JE!2014! &isiologi (edokteran edisi keduabelas!Ja&arta:E8

+ir(=ar7 P!200/!+angguan (eseimbangan "airan dan lektrolit uku Ajar /lmu

Pen%akit 'alam 0ilid / edisi kelima!Ja&arta:E8

htt:FFi.rar$!u#u!a@!idFdo%noadFf&mFf&m-hi#%ani11!df !

htt:FF%%%!aodo&t(r!@omFmaariaF
http://library.usu.ac.id/download/fkm/fkm-hiswani11.pdfhttp://www.alodokter.com/malaria/http://www.alodokter.com/malaria/http://library.usu.ac.id/download/fkm/fkm-hiswani11.pdf

Documents

Wrap Up Diare B-14.docx