PL PL

KOMISJA EUROPEJSKA

WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNIIDO SPRAW ZAGRANICZNYCH I

POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA

Bruksela, dnia 18.11.2015 r. JOIN(2015) 50 final

WSPÓLNY KOMUNIKAT DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU

REGIONÓW

Przegląd Europejskiej Polityki Sąsiedztwa

{SWD(2015) 500 final}

2

I. WSTĘP

Europejska polityka sąsiedztwa (EPS) została zainicjowana w 2004 r., aby pomóc UE we wspieraniu i promowaniu stabilności, bezpieczeństwa i dobrobytu w państwach ościennych. UE pozostaje zaangażowana w realizację tych celów, jednakże wydarzenia ostatnich lat pokazały, że potrzebne jest nowe podejście, zmiana priorytetów oraz wprowadzenie nowych metod działania.

W ciągu ostatnich 12 lat w wielu krajach ościennych UE nastąpiły radykalne zmiany. Odnotowano pewne pozytywne tendencje: lokalne podmioty podjęły działania mające na celu wdrożenie reform w celu ustanowienia praworządności, sprawiedliwości społecznej i większej odpowiedzialności, czego przykładem jest Pokojowa Nagroda Nobla przyznana Tunezyjskiemu Kwartetowi. Jednocześnie konflikty, wzrost ekstremizmu i terroryzmu, łamanie praw człowieka i przypadki naruszenia prawa międzynarodowego oraz wstrząsy gospodarcze spowodowały olbrzymi napływ uchodźców. Tendencje te objęły całą Afrykę Północną i Bliski Wschód, jako następstwo „arabskiej wiosny” i ekspansję Państwa Islamskiego/Daisz. Na wschodzie coraz bardziej asertywna polityka zagraniczna Rosji spowodowała naruszenie ukraińskiej suwerenności, niepodległości i integralności terytorialnej. Przedłużające się konflikty nadal utrudniają rozwój regionu.

W międzyczasie w centrum uwagi znalazła się współzależność UE i jej państw sąsiadujących. Rosnąca liczba uchodźców przybywa do granic Unii Europejskiej z nadzieją na bezpieczną przyszłość. Kryzysy energetyczne pokazały, że UE musi współdziałać z sąsiadami w kwestii bezpieczeństwa energetycznego, w tym dywersyfikacji źródeł energii, dróg dostaw i dostawców. Doszło do aktów terroryzmu uderzających w UE i jej sąsiedztwo – ostatni przerażający atak terrorystyczny miał miejsce 13 listopada w Paryżu.

Celem obecnego przeglądu EPS jest zaproponowanie sposobu budowania bardziej skutecznych partnerstw w regionie przez UE i jej państwa sąsiadujące. Dzięki temu UE będzie realizować swoje interesy, które obejmują promowanie uniwersalnych wartości. Stabilność samej UE opiera się na demokracji, przestrzeganiu praw człowieka i praworządności oraz na otwartości gospodarczej, a w nowej EPS stabilizacja będzie priorytetem politycznym w tej kadencji.

Charakterystycznymi cechami nowej EPS będą większe zróżnicowanie i większa współwłasność, uznanie, że nie wszyscy partnerzy aspirują do przepisów i norm UE, oraz uwzględnienie potrzeb każdego kraju co do charakteru i ukierunkowania jego partnerstwa z UE.

UE nie może samodzielnie rozwiązać wielu problemów regionu, a jej zdolności wywierania skutecznego nacisku są ograniczone, ale nowa EPS pomoże w tworzeniu warunków dla pozytywnego rozwoju.

Zaproponowany przez przewodniczącego Junckera przegląd, którego domagały się państwa członkowskie UE, przyniósł ponad 250 odpowiedzi otrzymanych w ramach publicznych konsultacji z państwami członkowskimi, rządami krajów partnerskich, instytucjami UE, organizacjami międzynarodowymi, partnerami społecznymi, społeczeństwem obywatelskim, przedstawicielami kręgów biznesu, ośrodków analitycznych i środowisk akademickich oraz

3

obywateli. Odpowiedzi te w dużej mierze potwierdzają konieczność wprowadzenia zmian w EPS, zarówno co do zakresu, jak i metodologii.

Konsultacje publiczne wykazały, że propozycja ściślejszych stosunków z UE dla tych krajów, które podjęły reformy systemu sprawowania rządów, sprzyja zmianom w niektórych państwach, jednak obecne praktyki i polityka były postrzegane przez innych partnerów jako zbyt nakazowe i w niewystarczającym stopniu odzwierciedlające ich aspiracje. Konsultacje wskazały również, że musi zostać zwiększona samoodpowiedzialność zarówno partnerów jak i państw członkowskich UE, że współpraca powinna być bardziej ukierunkowana, oraz że należy dążyć do większej elastyczności, aby umożliwić UE i jej partnerom dostosowanie się do stale zmieniających się potrzeb i okoliczności.

Poszukiwane będą bardziej skuteczne sposoby promowania demokratycznego i odpowiedzialnego zarządzania i dobrych rządów, jak również wspierania reformy wymiaru sprawiedliwości tam, gdzie istnieje wspólne zobowiązanie do przestrzegania praworządności, oraz wspierania praw podstawowych. Otwarte rynki i wzrost, rozwój gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu, a w szczególności perspektywy dla młodzieży, zostały wskazane jako podstawowe kwestie przy stabilizacji społeczeństw w krajach sąsiadujących. Zarówno UE, jak i sami partnerzy będą zwracać większą uwagę na bezpieczeństwo energetyczne i przeciwdziałanie zmianie klimatu.

Nacisk zostanie położony na zacieśnienie współpracy z naszymi partnerami w dziedzinie reformy sektora bezpieczeństwa, zapobiegania konfliktom, oraz polityki zwalczania terroryzmu i radykalizacji, przy pełnym poszanowaniu międzynarodowego prawa w zakresie praw człowieka. Po atakach terrorystycznych z 13 listopada w Paryżu intensywna współpraca z naszymi sąsiadami w tych dziedzinach jest potrzebna bardziej niż kiedykolwiek. Priorytetami jest również bezpieczna i legalna mobilność, zwalczanie nielegalnej migracji, handlu ludźmi i przemytu.

Nowa EPS będą dążyć do uruchomienia dostępnych instrumentów i zasobów w sposób bardziej spójny i elastyczny. Ponadto ważne będzie dążenie do głębszego zaangażowania państw członkowskich UE w ożywienie współpracy z naszymi sąsiadami. Równocześnie celem jest głębsze zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych.

Jeśli chodzi o szczebel regionalny, Partnerstwo Wschodnie będzie dalej wzmacniane zgodnie ze zobowiązaniami ze szczytu w Rydze w 2015 r. Unia dla Śródziemnomorza może odgrywać większą rolę we wspieraniu współpracy między południowymi sąsiadami. Nowa EPS będzie teraz starać się angażować w pokonywanie wyzwań regionalnych inne podmioty regionalne, w stosownych przypadkach spoza bezpośredniego sąsiedztwa.

Przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 i zawartych w nim celów zrównoważonego rozwoju oraz zdecydowane poparcie UE dla jego realizacji stworzyło nowe przekształcone ramy polityczne do współdziałania z partnerami. Ponadto niniejszy przegląd EPS jest obecnie ściśle koordynowany jako część szeroko zakrojonych prac dotyczących globalnej strategii UE w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

4

Dzięki tym i innym środkom UE będzie dążyła do wzmocnienia europejskiej polityki sąsiedztwa jako ram dla przyszłych stosunków ze wszystkimi partnerami.

II. USTABILIZOWANIE SĄSIEDZTWA

EPS stanowi długoterminowe zobowiązanie do współpracy z sąsiadami UE, lecz musi także brać pod uwagę najbardziej palące potrzeby. W ciągu najbliższych trzech do pięciu lat najpilniejszym wyzwaniem w wielu państwach ościennych jest stabilizacja. Przyczyny niestabilności często wykraczają poza same kwestie bezpieczeństwa. W ramach swojego podejścia UE będzie dążyła do kompleksowego zajęcia się przyczynami niestabilności w różnych sektorach. Ubóstwo, nierówność, odczuwane poczucie niesprawiedliwości, korupcja, słaby rozwój gospodarczy i społeczny oraz brak perspektyw, szczególnie dla młodych ludzi, mogą leżeć u źródeł niestabilności i zwiększać podatność na radykalizację postaw. W ramach nowej EPS podjęte zostaną zdecydowane wysiłki na rzecz wsparcia gospodarek i poprawy perspektyw dla społeczności lokalnej. Polityka ta powinna wspierać uczynienie z krajów partnerskich miejsc, w których ludzie chcą budować swoją przyszłość, i pomóc w rozwiązaniu problemu niekontrolowanego przepływu osób.

Podczas konsultacji publicznych wiele zainteresowanych stron, w tym wiele krajów partnerskich, wyraziło również stanowczo pogląd, że UE powinna zwiększyć swoje zaangażowanie we współpracę z partnerami w dziedzinie bezpieczeństwa. Podobnie jak w innych dziedzinach, zmieniona EPS zaoferuje indywidualne podejście do współpracy w kwestiach związanych z bezpieczeństwem, i będzie aktywnie zapewniać, aby nasze ogólne zaangażowanie uwzględniało sytuacje konfliktu, oraz było w pełni zgodne z prawem międzynarodowym, w tym międzynarodowym prawem w zakresie praw człowieka. Celem nowej EPS będą działania służące zapobieganiu konfliktom poprzez wczesne ostrzeganie, w połączeniu z wczesnymi środkami zapobiegawczymi oraz zwiększeniem zdolności partnerów w tym zakresie. Środki określone w niniejszym wspólnym komunikacie mają również na celu zapewnienie sposobów wzmocnienia odporności partnerów UE w obliczu nacisków zewnętrznych oraz ich zdolności do dokonywania własnych suwerennych wyborów.

III. SILNIEJSZE SĄSIEDZTWO, SILNIEJSZE PARTNERSTWA

W ramach konsultacji zadano znaczące pytania o to, czy i w jakiej formie należy kontynuować EPS. Panuje zgoda co do tego, że:

* Nasi partnerzy mają różne aspiracje: nasze stosunki powinny to lepiej odzwierciedlać * EPS powinna odzwierciedlać interesy UE oraz interesy naszych partnerów * Partnerstwa powinny być bardziej skoncentrowane na mniejszej liczbie priorytetów * Należy zapewnić większe zaangażowanie państw członkowskich w EPS * Samoodpowiedzialność partnerów powinna zostać wzmocniona

Większość uczestników konsultacji dotyczących EPS oczekuje wypracowania pewnej formy wspólnej polityki wobec wschodnich i południowych sąsiadów. Jednak widoczna jest wyraźna potrzeba zmiany polityki na bardziej zindywidualizowane, bardziej zróżnicowane

5

partnerstwa między UE a każdym z jej sąsiadujących partnerów, aby uwzględnić różne ambicje, możliwości i interesy.

Jeżeli partner pragnie dążyć do pogłębienia stosunków z UE w oparciu o wspólne wartości, współpraca będzie rozwijana na dotychczasowych zasadach. Gruzja, Republika Mołdawii i Ukraina wybrały drogę politycznego stowarzyszenia i integracji gospodarczej z UE poprzez nowego typu układy o stowarzyszeniu/pogłębione i kompleksowe umowy o wolnym handlu; Maroko korzysta ze szczególnego statusu w relacjach z UE, a Tunezja zawarła uprzywilejowane partnerstwo. UE będzie współpracować z tymi partnerami nad rozwijaniem wzajemnych stosunków i maksymalizacją korzyści dla obu stron tych układów i umów. Aby wzmocnić te partnerstwa, UE powinna zwiększyć możliwości dialogu politycznego na szczeblu ministerialnym z udziałem tych partnerów.

UE proponuje rozpoczęcie nowego etapu współpracy z partnerami w 2016 r., poprzez konsultacje na temat przyszłego charakteru i głównych celów partnerstwa. Oczekuje się, że stworzone zostaną różne modele stosunków, co pozwoli na większą samoodpowiedzialność u obu stron. UE jest gotowa przedyskutować możliwość wspólnego określenia nowych priorytetów partnerstwa, dzięki którym stosunki z każdym partnerem koncentrowałyby się wyraźniej na ustalonych wspólnych obszarach zainteresowania.

Podejście oparte na zachętach („Więcej za więcej”) było skuteczne we wspieraniu reform w zakresie dobrych rządów, demokracji, praworządności i praw człowieka w przypadkach, gdy partnerzy byli zaangażowani w takie reformy. Jednak nie okazało się wystarczająco silnym bodźcem do stworzenia zaangażowania na rzecz reform, jeśli brak było woli politycznej. W takich przypadkach UE będzie wykorzystywać bardziej skuteczne sposoby na to, by optować za podstawowymi reformami w relacjach z partnerami, w tym poprzez zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego oraz podmiotów gospodarczych i społecznych.

Nie będzie już istniał jeden zestaw sprawozdań z postępów dotyczących wszystkich państw jednocześnie. Zamiast tego UE będzie dążyć do opracowania nowego stylu oceny, koncentrując się na realizacji celów uzgodnionych z krajami partnerskimi. Termin przedstawiania tych sprawozdań zostanie określony w taki sposób, aby mogły one stanowić podstawę do politycznej wymiany poglądów podczas spotkań na wysokim szczeblu z krajami partnerskimi, takich jak posiedzenia rady stowarzyszenia lub rady współpracy. W przypadku partnerów, którzy wolą skupić się na ograniczonej liczbie strategicznych priorytetów, ramy sprawozdawczości zostaną dostosowane do tego nowego podejścia. Oprócz sprawozdań dotyczących poszczególnych krajów, rozwój sytuacji w krajach sąsiadujących będzie monitorowany za pomocą regularnych sprawozdań. Sprawozdania te będą zawierać elementy wymagane na mocy rozporządzenia w sprawie Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, w tym informacje dotyczące podstawowych wolności, praworządności, równości płci oraz praw człowieka.

Nowa europejska polityka sąsiedztwa powinna się skupiać na bardziej spójnych wysiłkach UE i państw członkowskich. Wpływ UE jest większy, jeżeli jej członkowie są zjednoczeni wokół wspólnego podejścia i prezentują jednolite stanowisko. Może ona zaoferować partnerom więcej przy wykorzystaniu swoich zasobów w sposób strategiczny i dobrze skoordynowany. Dlatego, obok dyskusji z partnerami, zwiększy się rola Rady i państw

6

członkowskich w określaniu priorytetów oraz we wspieraniu ich realizacji. Będzie to obejmowało także wspólne programowanie. Państwa członkowskie będą zachęcane do odgrywania roli wiodącego partnera w przypadku niektórych inicjatyw lub do wspierania niektórych reform.

Komisja oraz Wysoka Przedstawiciel będą regularnie informować Parlament Europejski, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów o realizacji nowej europejskiej polityki sąsiedztwa.

IV. DOBRE RZĄDY, DEMOKRACJA, PRAWORZĄDNOŚĆ I PRAWA CZŁOWIEKA

Konsultacje potwierdziły bardzo silne przekonanie, że UE powinna wspierać i promować uniwersalne wartości w ramach EPS. Potwierdziły również, że stosowane obecnie metody są przez niektórych postrzegane jako nieefektywne, a przez innych jako przeszkody dla równego partnerstwa.

*UE jest zaangażowana w propagowanie dobrych rządów, demokracji, praw człowieka i praworządności *EPS będzie poszukiwać bardziej skutecznych sposobów wspierania reform w poszczególnych krajach partnerskich we wspólnie uzgodnionym formacie * EPS będzie w większym stopniu wspierać społeczeństwo obywatelskie

Priorytetami dla UE pozostaną nadal zapewnienie praworządności i niezawisłego oraz skutecznego wymiaru sprawiedliwości. Mają one zasadnicze znaczenie dla stabilności społecznej i gospodarczej, dla budowania zaufania do instytucji publicznych i zagwarantowania pewności prawa. Celem UE w stosunkach ze wszystkimi jej partnerami pozostanie nadal niezależny, przejrzysty i bezstronny wymiar sprawiedliwości, wolny od nacisków politycznych, który gwarantuje równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości, ochronę praw człowieka, równość płci i niedyskryminację oraz pełne stosowanie prawa. Rozliczalna administracja publiczna na szczeblu centralnym i samorządowym ma podstawowe znaczenie dla rządów demokratycznych i rozwoju gospodarczego. Dlatego kluczowe jest przeprowadzenie reform administracji publicznej. Obejmuje to wzmocnienie demokratycznych i niezależnych instytucji, rozwój samorządów lokalnych i regionalnych, odpolitycznienie służby cywilnej, rozwój administracji elektronicznej oraz zwiększenie przejrzystości i rozliczalności. UE będzie również wspierała działania służące poprawie zdolności krajów partnerskich w zakresie opracowywania polityki, świadczenia usług i zarządzania finansami publicznymi oraz wspierania prac parlamentów narodowych.

Skuteczne środki antykorupcyjne, głównie działania zapobiegawcze, powinny zostać wdrożone w odniesieniu do zamówień publicznych na dużą skalę, (re)prywatyzacji, reformy państwowych/kontrolowanych przez państwo przedsiębiorstw lub w podobnych obszarach, w których podatność na korupcję jest wysoka. Powinny one wspierać kluczową rolę społeczeństwa obywatelskiego.

UE będzie nadal współpracować z rządami krajów partnerskich, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i obywatelami w kwestiach dotyczących praw człowieka i demokracji, w tym

7

procesów wyborczych, jak określono w Traktacie o Unii Europejskiej i planie działania UE w dziedzinie praw człowieka i demokracji. Będziemy promować i bronić powszechności i niepodzielności wszystkich praw człowieka zarówno na terytorium UE, jak i w ramach partnerstw z krajami we wszystkich regionach.

UE będzie angażować się ze wszystkimi partnerami w otwarty dialog na temat zagadnień związanych z prawami człowieka i demokracją, w tym w obszarach, w których nasze doświadczenia mogą się różnić. Prawa człowieka i demokracja pozostaną jednym z punktów porządku obrad w ramach naszego dialogu politycznego ze wszystkimi partnerami we wspólnie uzgodnionym formacie. Fora społeczeństwa obywatelskiego otrzymają wsparcie.

Szczególna uwaga zostanie poświęcona realizacji planu działania UE w sprawie równości płci na lata 2016–20201, który powinien zostać uwzględniony podczas programowania środków Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, oraz wspieraniu partnerów objętych EPS w realizacji ich zobowiązań w zakresie równości płci i upodmiotowienia kobiet i dziewcząt, zgodnie z powszechnym programem działań do 2030 r. Nacisk zostanie położony na zapewnienie integralności cielesnej i psychicznej kobiet i dziewcząt, promowanie praw gospodarczych i społecznych oraz wzmocnienie pozycji kobiet i dziewcząt, zapewnienie im dostępu do wymiaru sprawiedliwości, edukacji, opieki zdrowotnej i innych usług socjalnych, wzmacnianie ich głosu i udziału w życiu politycznym oraz zmianę kultury instytucjonalnej w celu wywiązania się z tych zobowiązań.

UE będzie dążyć do wspierania zdolności obywateli do pociągania rządów do odpowiedzialności i będzie działać na rzecz zwiększenia pluralizmu, niezależności i profesjonalizmu mediów lokalnych, wspierając je w ich roli jako forum debaty publicznej i katalizatora zmian w krajach partnerskich. Należy również propagować otwarty i wolny internet.

Lokalne, krajowe i międzyregionalne społeczeństwo obywatelskie powinno być nadal wspierane, zarówno poprzez bezpośrednie środki, jak i poprzez ułatwianie zaangażowania innych organizacji. W tym zakresie istotną rolę może odegrać Europejski Fundusz na rzecz Demokracji. UE powinna dzięki programom stypendialnym dla społeczeństwa obywatelskiego wspierać rozwijanie umiejętności działaczy i liderów społeczeństwa obywatelskiego w swoich krajach ościennych, uznając ważną rolę młodych ludzi w tym kontekście.

W wielu państwach ościennych tożsamość etniczna, religijna i kulturowa oraz tradycje odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu społeczeństwa. W trakcie konsultacji społecznych zainteresowane strony powoływały się na te czynniki i wezwały UE do umożliwienia większej współodpowiedzialności. Unia powinna zatem rozszerzyć zasięg swoich działań na odpowiednich członków społeczeństwa obywatelskiego w szerokim sensie, a także na partnerów społecznych.

1 Konkluzje Rady nr 13201/15 z dnia 26 października 2015 r.

8

V. PROPONOWANE WSPÓLNE PRIORYTETY WE WSPÓŁPRACY

V.1 ROZWÓJ GOSPODARCZY NA RZECZ STABILIZACJI

Partnerzy uczestniczący w konsultacjach zasygnalizowali w zdecydowany sposób, że UE jest dla nich interesującym partnerem w zakresie rozwoju gospodarczego i modernizacji, inwestycji i tworzenia możliwości zatrudnienia dla młodzieży. Wiąże się to z niezmiennie silnym zainteresowaniem mobilnością i możliwością podróżowania do UE i pracy na jej terytorium.

Rozwój gospodarczy i społeczny powinien być głównym elementem wkładu UE w stabilizację państw ościennych i budowanie partnerstw.

Poprawa zarządzania gospodarczego, wzmocnienie stabilności finansowej, wspieranie reform strukturalnych na rzecz poprawy konkurencyjności i wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i rozwojowi społecznemu, są kluczowe dla tworzenia odporności gospodarczej kraju. Priorytetem jest stabilność makroekonomiczna i reforma gospodarcza w krajach sąsiadujących, a UE będzie nadal udzielać swojego wsparcia, zwłaszcza za pośrednictwem operacji pomocy makrofinansowej. UE powinna wspierać budowanie potencjału i nowych możliwości szkoleń w celu stworzenia nowego typu kadry w administracji publicznej, zdolnej do zapewnienia skutecznego i zapewniającego włączenie społeczne zarządzania gospodarczego oraz trwałych rezultatów w sferze społecznej. Innymi istotnymi zagadnieniami są modernizacja gospodarki, promowanie innowacyjności, tworzenie miejsc pracy i podnoszenie umiejętności oraz wspieranie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej.

W celu stworzenia lepszych warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia można wykorzystać w skuteczniejszy sposób niektóre nowe, ale również wiele istniejących instrumentów. W kwestiach dotyczących rozwoju sektora prywatnego i inicjatyw promujących wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu i zatrudnienie oraz poprawę warunków życia obywateli, UE powinna zacieśnić swoją współpracę z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, w szczególności z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI), Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR), Bankiem Światowym i Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW), a także z właściwymi organizacjami międzynarodowymi. Ponadto należy propagować działania na rzecz wzmocnienia partnerstwa z sektorem prywatnym oraz wspierać wykorzystywanie innowacyjnych metod, takich jak łączenie dotacji i pożyczek, jako ważnego narzędzia mobilizacji dodatkowych zasobów i zwiększania skuteczności pomocy UE.

HANDEL

Konsultacje pokazały, że dostęp do rynku jest nadal kluczową kwestią, jednak panuje przekonanie, że potrzebna jest większa elastyczność w umowach handlowych. *Należy dążyć do stworzenia obszaru gospodarczego z tymi państwami, które zawierają pogłębioną i kompleksową umowę o wolnym handlu *Prostsze, bardziej elastyczne umowy handlowe dla pozostałych krajów

Kluczowym narzędziem promowania dobrobytu w EPS było dotychczas przyznawanie dostępu do rynku UE. Niektóre kraje sąsiadujące wybrały drogę ściślejszej integracji

9

gospodarczej z UE. Z partnerami na wschodzie zawarto trzy umowy w sprawie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu (z Ukrainą, Republiką Mołdawii i Gruzją) jako część układów o stowarzyszeniu. Jeśli chodzi o sąsiadów na południu, trwają negocjacje dotyczące umowy w sprawie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu z Marokiem, a negocjacje z Tunezją zostały niedawno rozpoczęte. UE będzie wspierać trwające negocjacje z partnerami z południowego wybrzeża Morza Śródziemnego, w tym poprzez zróżnicowane, progresywne i asymetryczne podejście oparte na wspólnych priorytetach. UE będzie wspierać reformy krajowe w państwach ościennych sprzyjające wdrożeniu układów o stowarzyszeniu/umów w sprawie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu oraz innych umów dwustronnych.

Pełne i skuteczne wdrożenie tych układów i umów jest priorytetem dla odnośnych partnerów. Przyczyni się ono do pobudzenia reform i trwałego wzrostu gospodarczego. Jak określono podczas szczytów Partnerstwa Wschodniego w Wilnie w 2013 r. i w Rydze w 2015 r., wdrażanie układów o stowarzyszeniu/umów w sprawie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu, któremu towarzyszyć będą reformy, pozwoli partnerom na kompleksowe zbliżenie do standardów międzynarodowych i unijnych przepisów i norm. Doprowadzi ono do stopniowej integracji gospodarczej krajów partnerskich z rynkiem wewnętrznym UE, a tym samym do stworzenia obszaru gospodarczego. Taka ambitna długoterminowa wizja integracji gospodarczej pomiędzy odnośnymi partnerami a UE jest pożądana. Ponadto przyczyni się to do realizacji długoterminowego celu, jakim jest szerszy obszar dobrobytu gospodarczego oparty na zasadach Światowej Organizacji Handlu i suwerennych wyborach w całej Europie i poza nią.

Jednak niektórzy partnerzy nie chcą obecnie skorzystać z takiego modelu. Dla tych, którzy nie są gotowi do rozpoczęcia negocjacji w sprawie pogłębionej i kompleksowej umowy o wolnym handlu, będziemy starać się wspólnie określić atrakcyjne i realne alternatywy służące wspieraniu integracji i wzmocnieniu stosunków handlowych i inwestycyjnych, które odzwierciedlają wspólne interesy. UE będzie oferować więcej elastyczności tam, gdzie jest to możliwe, oferując tym partnerom, którzy nie chcą od początku angażować się we wszystkich sektorach, prostsze opcje wykraczające poza istniejące preferencyjne lub niepreferencyjne umowy.

W układach o stowarzyszeniu/umowach w sprawie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu przewidziano np. możliwość podpisania układów w sprawie oceny zgodności i zatwierdzania, które umożliwią swobodny przepływ produktów przemysłowych w określonych sektorach. Układy w sprawie oceny zgodności i zatwierdzania mogłyby także być odpowiednie dla innych państw EPS, których obecne stosunki umowne z UE przewidują zbliżenie w zakresie przepisów technicznych, norm i oceny zgodności.

UE pozostaje zaangażowana w promowanie handlu między UE, krajami partnerskimi EPS i swoimi partnerami handlowymi.

MODERNIZACJA GOSPODARCZA I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

*Wspieranie reform, które doprowadzą do poprawy otoczenia biznesowego i inwestycyjnego *Wspieranie wzrostu poprzez wsparcie dla MŚP

10

*Wspieranie wzrostu poprzez modernizację istniejących sektorów i dywersyfikację w kierunku nowych sektorów

UE będzie wspierać partnerów w modernizacji ich gospodarek w kierunku inteligentnego i zrównoważonego wzrostu poprzez angażowanie się w dialog gospodarczy, doradztwo polityczne i uruchomienie pomocy finansowej. Będzie promować tworzenie lepszego otoczenia biznesu oraz reformy, które pozwalają na więcej inwestycji oraz tworzenie lepszych i liczniejszych miejsc pracy. Będzie się także koncentrować na wspieraniu sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), który jest podstawowym motorem tworzenia miejsc pracy (i jest już wspierany w ramach pogłębionych i kompleksowych umów o wolnym handlu, zwłaszcza dzięki działaniom na rzecz poprawy dostępu do finansowania i informacji). Należy wspierać reformy mające na celu wzmocnienie rozwoju gospodarczego i społecznego (w obszarach takich jak rozwój umiejętności, ochrona socjalna, edukacja, woda i zdrowie).

Badania, nauka i innowacje są niezbędne do tworzenia godnych i zrównoważonych miejsc pracy w krajach ościennych, dlatego należy propagować modernizację i dywersyfikację gospodarek poprzez ułatwianie większego udziału krajów sąsiadujących w inicjatywach UE, takich jak Europejska Sieć Przedsiębiorczości, programy „Horyzont 2020” i COSME UE, połączenie z siecią GÉANT i poprzez upowszechnienie koncepcji „inteligentnej specjalizacji” opracowanej w ramach polityki regionalnej UE dotyczącej opracowywania strategii badań i innowacji. Należy wzmocnić rozwój wspólnej przestrzeni wiedzy i innowacji między UE a jej wschodnimi i południowymi sąsiadami, wykorzystując wiedzę naukową do tworzenia opartych na wiedzy miejsc pracy i przyciągania inwestorów do innowacyjnych przedsiębiorstw w UE i krajach sąsiadujących. UE będzie kontynuować dostosowywanie i integrację wspólnych priorytetów w zakresie badań i innowacji poprzez wspólne programy, takie jak partnerstwo w dziedzinie badań i innowacji w regionie Morza Śródziemnego (PRIMA) i stowarzyszenie krajów partnerskich w ramach programu „Horyzont 2020”.

Rolnictwo jest głównym źródłem zatrudnienia w wielu krajach partnerskich, dlatego UE powinna nadal wspierać trwałe i integracyjne strategie polityczne i inwestycje w modernizację sektora, oraz, w stosownych przypadkach, dywersyfikację na inne działania zarobkowe w obszarach wiejskich. UE będzie wspierać gospodarkę zasobooszczędną poprzez rozwiązywanie problemów związanych z ochroną środowiska, takich jak degradacja i konkurowanie o zasoby naturalne. Podobnie UE powinna również wnosić wkład w rozwój gospodarki morskiej, a także współpracować na rzecz stworzenia wspólnej wizji zrównoważonego wykorzystania wspólnych mórz.

Wsparcie dla gospodarki cyfrowej powinno zostać wzmocnione, aby zharmonizować otoczenie cyfrowe pomiędzy UE a jej krajami sąsiadującymi. Stworzy to miejsca pracy oraz pobudzi wzrost i innowacje, z czego szczególnie skorzystają młodzi ludzie w zakresie możliwości kształcenia i zatrudnienia, na miejscu lub na odległość, oraz w zakresie zakładania przedsiębiorstw o niskim kapitale założycielskim.

ZATRUDNIENIE I SZANSE NA ZATRUDNIENIE: SZCZEGÓLNE UWZGLĘDNIENIE MŁODZIEŻY

*Nacisk na tworzenie miejsc pracy i kwalifikacje, zwłaszcza dla ludzi młodych *Zwiększenie wsparcia dla programu Erasmus +

11

*Położenie nacisku na szkolenie zawodowe *Nowe zachęty na rzecz mobilności specjalistów

UE może pomóc w zwiększeniu szans na zatrudnienie lokalnych pracowników oraz pomóc skoncentrować wysiłki na rozwoju umiejętności i kompetencji oraz tworzeniu szans, zwłaszcza dla młodych mężczyzn i kobiet. Pomoc ta może obejmować wspieranie promowania kształcenia pozaszkolnego („uczenie się pozaformalne”) w celu ułatwienia dostępu do kształcenia podstawowego i średniego, a także zwalczanie analfabetyzmu, w celu zapewnienia rozwoju umiejętności, możliwości przyuczania do zawodu i szkoleń w miejscu pracy. UE znacznie zwiększy dostęp partnerów objętych polityką sąsiedztwa do program Erasmus +, w tym podniesie poziom finansowania. Szczególną uwagę należy zwrócić na ułatwienie uczestnictwa w programie Erasmus + instytucjom szkolnictwa wyższego z regionów ogarniętych konfliktem.

UE będzie wspierać mobilność w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego, aby móc udzielić większego wsparcia w tej ważnej dziedzinie. UE będzie również wspierała mobilność stażystów z krajów europejskich i państw sąsiadujących, którzy pragną zdobyć doświadczenie zawodowe za granicą.

UE skonsultuje się z partnerami na temat powołania panelu w sprawie zatrudnienia i zdolności do zatrudnienia młodzieży w ramach Partnerstwa Wschodniego. UE będzie również zachęcać do wymiany poglądów na temat polityki dotyczącej kształcenia, szkolenia i młodzieży między państwami południowego brzegu Morza Śródziemnego w ramach istniejących forów na rzecz współpracy w regionie. UE będzie zachęcać Europejską Fundację Kształcenia do odgrywania aktywnej roli w tym kontekście.

UE będzie wspierać politykę na rzecz dopasowania umiejętności do potrzeb rynku pracy, poprawy współpracy środowisk akademickich z sektorem przemysłu i rozwijania umiejętności przystosowania zawodowego studentów do trwałych i opartych na wiedzy miejsc pracy oraz będzie promować systemy zachęt dla osób, które studiowały lub nabywały umiejętności w UE, aby potem wrócić do kraju pochodzenia.

PARTNERSTWA NA RZECZ WZROSTU GOSPODARCZEGO

*Rozwijanie partnerstw, które wspierają inwestycje i modernizację gospodarczą *Większe zaangażowanie sektora prywatnego w celu pobudzenia inwestycji i reform *Nowe sojusze między sektorem prywatnym, UE, państwami członkowskimi oraz międzynarodowymi instytucjami finansowymi, wspierające strategie na rzecz wzrostu, zatrudnienia lub młodzieży

Z krajami sąsiadującymi, które tego pragną, UE stworzy przekrojowe partnerstwa na rzecz wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i modernizacji gospodarki. Umożliwi to zbliżenie sektora publicznego i prywatnego, UE oraz zainteresowanych państw członkowskich, międzynarodowych instytucji finansowych i innych partnerów, którzy mogą pomóc danemu krajowi w rozwoju zgodnie ze strategią inteligentnej specjalizacji.

UE będzie w szczególności zachęcać przedsiębiorców do bezpośrednich kontaktów z partnerami w krajach sąsiadujących. Misje dyplomacji gospodarczej do krajów partnerskich objętych EPS muszą być przeprowadzane bardziej systematycznie, aby zmobilizować

12

europejskie przedsiębiorstwa do skuteczniejszego promowania handlu i inwestycji w krajach sąsiadujących. Ponadto misje te zostaną wykorzystane do zapewnienia krajom sąsiadującym odpowiednich partnerów w celu udzielenia praktycznego wsparcia w obliczu szczególnych wyzwań związanych z rozwojem gospodarczym, w tym zwiększania ich zasobów umiejętności, przedsiębiorczości i dywersyfikacji ich działalności gospodarczej.

TRANSPORT I POŁĄCZALNOŚĆ

Podczas konsultacji potwierdzono, że wspieranie większej połączalności jest kluczowym obszarem współpracy. *Rozszerzenie sieci bazowej TEN-T na partnerów na wschodzie *Określenie regionalnych sieci na południu, które mają zostać uwzględnione w wytycznych TEN-T

Współpraca w zakresie połączeń transportowych i telekomunikacyjnych przyczynia się do rozwoju gospodarczego krajów partnerskich i może stać się środkiem do wspierania dialogu i punktem wyjścia do współpracy regionalnej między nimi. Bezpieczny i zrównoważony system transportowy na wschodzie, połączony z transeuropejską siecią transportową (TEN-T), ma kluczowe znaczenie dla promowania wzrostu gospodarczego między partnerami objętymi polityką sąsiedztwa a UE. UE powinna zatem rozszerzyć sieć bazową TEN-T na partnerów na wschodzie oraz wraz z międzynarodowymi instytucjami finansowymi i innymi partnerami propagować niezbędne inwestycje w tę rozszerzoną sieć.

Na południu należy dążyć do zbieżności przepisów i harmonizacji zgodnie z planem działania w dziedzinie transportu regionalnego na lata 2014-2020 dotyczącego transportu morskiego, lotniczego, kolejowego, drogowego i miejskiego. Jednocześnie UE powinna określić priorytetowe regionalne projekty infrastrukturalne oraz przygotować orientacyjne mapy przyszłej transmaghrebskiej sieci transportowej.

Wspólny obszar lotniczy będzie wspierany poprzez wdrożenie umów wykonawczych podpisanych dotychczas z Gruzją, Izraelem, Jordanią, Mołdawią i Marokiem (bliska finalizacji jest umowa z Ukrainą) oraz negocjowanie nowych umów. UE powinna również wspierać swoje kraje partnerskie w możliwości korzystania z autostrad morskich posiadających lepszą infrastrukturę portową i usługi powiązane.

Ponadto UE będzie dążyć do ujednolicenia z naszymi partnerami w dziedzinie telekomunikacji w ramach grup regionalnych organów regulacyjnych odpowiednio na wschodzie i na południu i będzie kontynuować współpracę w dziedzinie przestrzeni kosmicznej z innymi zainteresowanymi partnerami.

BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE I PRZECIWDZIAŁANIE ZMIANIE KLIMATU

Podczas konsultacji okazało się, że zdecydowanie popierane jest nadanie większej roli współpracy energetycznej w europejskiej polityce sąsiedztwa, zarówno jako środka bezpieczeństwa (suwerenność energetyczna) jak i środka trwałego rozwoju gospodarczego. *Wspieranie większej niezależności energetycznej poprzez wspieranie dywersyfikacji źródeł energii, lepszej współpracy w dziedzinie efektywności energetycznej oraz przejścia na gospodarkę niskoemisyjną. *Nowe ramy współpracy z partnerami nieobjętymi polityką sąsiedztwa

13

Z zamiarem budowania silnej unii energetycznej, która w centrum stawia ambitną politykę przeciwdziałania zmianie klimatu, UE dąży do zacieśnienia swojego dialogu energetycznego z państwami ościennymi w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, reform rynku energii oraz promowania zrównoważonej energii. UE jest silnie uzależniona od swoich sąsiadów w zakresie bezpiecznego i przewidywalnego wytwarzania i przesyłu energii, dlatego powinna zacieśnić dialog z krajami partnerskimi w sprawie bezpieczeństwa energetycznego i zrównoważonej produkcji. Energia jest również kluczem do stabilnego rozwoju i odporności samych partnerów.

Niektórym naszym partnerom ich zasoby energetyczne lub ich położenie jako krajów tranzytowych przynoszą znaczące lub potencjalnie znaczące dochody. Jednak stabilność gospodarcza wszystkich partnerów zależy w większym lub mniejszym stopniu od trwałej równowagi między ich zużyciem energii a profilem ich dostaw lub produkcji energii. Niektóre kraje partnerskie na wschodzie są narażone na nadmierne uzależnienie od konkretnych dostawców, a zatem są żywotnie zainteresowane zwiększeniem niezależności poprzez dywersyfikację swoich źródeł dostaw. UE będzie w dalszym ciągu wspierać takie starania. Inne państwa na południu także napotykają trudności w zarządzaniu swoim rosnącym zapotrzebowaniem na energię.

Inicjatywy takie jak odwrócenie przepływu gazu na Ukrainę, ukończenie południowego korytarza gazowego i jak najlepsze wykorzystanie nowych odkryć w dziedzinie energii, przy równoczesnym analizowaniu i zapobieganiu potencjalnemu ryzyku mają duże znaczenie dla osiągnięcia ogólnoeuropejskiego bezpieczeństwa energetycznego.

Zacieśnienie współpracy w dziedzinie efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii, zarządzania popytem oraz w zakresie działań służących łagodzeniu zmiany klimatu i przystosowywaniu się do niej przyczyni się do rozwoju gospodarek, które są bardziej efektywne, konkurencyjne, odporne i stabilne przy równoczesnym zwiększeniu niezależności energetycznej i zmniejszeniu emisji. Wspieranie pełnego wprowadzenia w życie oczekiwanego paryskiego porozumienia w sprawie klimatu i jego późniejszych zmian, w tym w szczególności zobowiązań naszych partnerów, jest ważne dla osiągnięcia tych celów. UE będzie działać na rzecz wymiany najlepszych praktyk i prowadzenia wspólnych badań naukowych, w tym dotyczących wycofywania dotacji na rzecz paliw kopalnych, wprowadzenia solidnych ram monitorowania emisji, sprawozdawczości w ich zakresie oraz ich weryfikacji, w tym w dłuższej perspektywie czasowej oraz wprowadzenia systemów handlu uprawnieniami do emisji, które po ich przygotowaniu mogłyby zostać połączone z systemem handlu emisjami UE.

Aby zwiększyć możliwości w zakresie inwestycji i handlu UE będzie dążyć do pełnej integracji rynku energii z Republiką Mołdowy, Ukrainą i Gruzją w ramach Wspólnoty Energetycznej. UE powinna również kontynuować zbliżanie przepisów z innymi partnerami w sektorach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. Jeśli chodzi o kraje partnerskie objęte polityką południowego sąsiedztwa, UE zaoferuje współpracę na specjalnie opracowanych zasadach, tak by wspierać produkcję, dystrybucję, handel i racjonalne zużycie energii. W pierwszej kolejności UE będzie współpracować z zainteresowanymi partnerami i Międzynarodową Agencją Energii, aby stworzyć kompleksowe przeglądy polityki

14

energetycznej w poszczególnych państwach, w tym przygotować wykaz barier dla inwestycji energetycznych i ustalić zakres niezbędnych reform.

UE będzie wspierać współpracę subregionalną jako odpowiednią formę działania we wschodniej części Morza Śródziemnego, w krajach Maghrebu i na południowym Kaukazie. Do rozwijania współpracy z partnerami spoza bezpośredniego sąsiedztwa należy wykorzystać nowe ramy tematyczne – do państw takich należy Turcja, Kazachstan, Turkmenistan oraz ewentualnie Irak i Iran. Ułatwi to transregionalne prace i inwestycje w tych kwestiach przy wykorzystaniu doświadczeń wyniesionych z udanych inicjatyw, takich jak INOGATE. Jeżeli pozwolą na to warunki, UE może rozważyć przeformułowanie relacji energetycznych z Rosją w oparciu o prawo międzynarodowe i europejskie.

V. 2. WYMIAR BEZPIECZEŃSTWA

Konsultacje wykazały powszechne pragnienie wzmocnienia bezpieczeństwa w EPS, tak by państwa partnerskie stały się bardziej odporne na zagrożenia, jakie napotykają w chwili obecnej. Skoncentrowanie się na nowo na bezpieczeństwie otworzy szeroką gamę nowych obszarów współpracy w ramach EPS. Współpraca mogłaby obejmować reformę sektora bezpieczeństwa, ochronę granic, zwalczanie terroryzmu i radykalizacji postaw oraz zarządzanie kryzysowe.

W czerwcu 2015 r. Rada Europejska ponownie potwierdziła potrzebę wzmocnienia pozycji partnerów i umożliwienia im zapobiegania kryzysom i zarządzania nimi, w tym poprzez konkretne projekty budowania potencjału obejmujące elastyczny zakres geograficzny. Biorąc pod uwagę szczególne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa, przed którymi stoją partnerzy, UE powinna skoncentrować się na umacnianiu współpracy na rzecz reformy sektora bezpieczeństwa. Opierając się na Europejskiej agendzie bezpieczeństwa2, nowa EPS będzie traktować priorytetowo zwalczanie terroryzmu i zapobieganie radykalizacji, udaremnianie poważnej i zorganizowanej przestępczości transgranicznej i korupcji, usprawnienie współpracy sądowej w sprawach karnych oraz walkę z cyberprzestępczością, przy pełnym poszanowaniu praworządności i prawa międzynarodowego, w tym międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka.

Aktywne zaangażowanie we współpracę z partnerami w sąsiedztwie jest niezbędne do wyeliminowania pierwotnych przyczyn zagrożeń transgranicznych i przyczynienia się do zabezpieczenia wspólnych granic. Wspólnie z zainteresowanymi krajami partnerskimi należy zintensyfikować wymianę informacji i budowanie zdolności do zwalczania zagrożeń transgranicznych. Ponadto w nowej EPS uwzględnione zostaną rozwiązania dla przekrojowych wyzwań z zakresu bezpieczeństwa związanych z migracją, takich jak przemyt migrantów, handel ludźmi, spójność społeczna oraz ochrona granic i zarządzanie nimi.

Podejmowane będą dalsze wysiłki na rzecz włączenia do planowania, realizacji i przeglądu Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony rezolucji RB ONZ nr 1325 w sprawie kobiet, 2 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Europejska agenda bezpieczeństwa, COM(2015) 185 final

15

pokoju i bezpieczeństwa, rezolucji przyjętych w jej następstwie, a także aspektu płci, jak również wzmocnienia realizacji tych rezolucji.

Reforma sektora bezpieczeństwa: UE zamierza zintensyfikować kontakty z władzami krajów partnerskich, które zajmują się kwestiami związanymi z bezpieczeństwem. Zainteresowane kraje partnerskie powinny otrzymać wsparcie w zakresie reform bezpieczeństwa cywilnego i wojskowego. Współpraca ta może obejmować doradztwo strategiczne i polityczne, działania w zakresie tworzenia instytucji i budowania zdolności, dialog ze społeczeństwem obywatelskim oraz wsparcie dla wspólnotowych programów bezpieczeństwa.

Zwalczanie terroryzmu i zapobieganie radykalizacji: Zagrożenie terroryzmem i radykalizacją dotyka zarówno Europę, jak i jej sąsiadów. UE będzie zatem intensyfikować współpracę z partnerami w dziedzinie zwalczania terroryzmu, w tym zapobiegając radykalizacji postaw, przeciwstawiając się brutalnemu ekstremizmowi, wspierając reakcje sądownictwa karnego służące zwalczaniu terroryzmu oraz przeciwdziałając finansowaniu terroryzmu i likwidując je za pomocą odpowiednich ram przeciwdziałania praniu pieniędzy. Kluczowe będzie zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza organizacji młodzieżowych, w zapobieganie radykalizacji. Istniejąca sieć upowszechniania wiedzy o radykalizacji postaw (RAN) i niedawno utworzone w jej ramach centrum doskonałości będzie doskonałą platformą wymiany i współpracy. Rozwiązywanie większych problemów, takich jak nieefektywny wymiar sprawiedliwości, nierówność płci, mowa nienawiści, bezrobocie młodzieży i analfabetyzm również będą stanowiły część szerszych działań w zakresie walki z radykalizacją. Dialog międzykulturowy, na przykład taki, jaki propaguje Fundacja im. Anny Lindh, będzie miał kluczowe znaczenie.

Udaremnianie przestępczości zorganizowanej: przestępczość zorganizowana i korupcja mogą zagrozić stabilności w całym regionie. UE powinna zwiększyć wsparcie dla krajów partnerskich w walce z poważną i zorganizowaną przestępczością międzynarodową, w tym w walce z przemytem migrantów i handlem ludźmi oraz w rozbijaniu siatek przestępczych poprzez promowanie wykorzystywania dochodzeń finansowych jako uzupełnienia narzędzi prawa czysto karnego. W tym celu w ramach Europejskiej agendy bezpieczeństwa 3 zobowiązano się do rozszerzenia prac „cyklu polityki” (dotyczącej poważnej i zorganizowanej przestępczości międzynarodowej) na kraje sąsiednie. UE powinna również zbadać możliwość zaangażowania krajów partnerskich w istniejące sieci dochodzeń finansowych (takie jak sieci jednostek analityki finansowej). Ponadto UE będzie nadal współpracować z krajami partnerskimi w zakresie zwalczania nielegalnego handlu ludźmi, nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką oraz handlu narkotykami i wspierać je we wdrażaniu zintegrowanych i zrównoważonych krajowych strategii antynarkotykowych. Tam gdzie to konieczne, UE będzie dążyć do poprawy ram prawnych dotyczących współpracy policyjnej i sądowej z krajami partnerskimi i działać na rzecz ich wdrożenia. We współpracy z Interpolem należy zbadać potrzebę dalszego budowania zdolności w zakresie egzekwowania prawa w państwach ościennych i pracować nad ułatwieniem wymiany

3 Europejska agenda bezpieczeństwa (COM(2015)185 final)

16

informacji z państwami członkowskimi UE oraz Europolem. Wraz z Eurojustem UE będzie zachęcać do większego zaangażowania i współpracy w celu ułatwienia współpracy sądowej we wszystkich dochodzeniach dotyczących poważnych przestępstw.

Zwalczanie cyberprzestępczości: Strategia Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego 4 stanowi ramy operacyjne dla dalszej współpracy z partnerami w sąsiedztwie. UE powinna zaoferować pomoc w budowaniu potencjału w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego i odporności infrastruktury informatycznej, a także w zakresie walki z cyberprzestępczością i cyberterroryzmem, w tym w drodze analizy zagrożeń, wspierania specjalizacji w zakresie egzekwowania prawa, szkoleń w dziedzinie sądownictwa oraz wspierając tworzenie właściwych krajowych polityk, strategii i instytucji w krajach trzecich. UE nadal będzie propagować wśród swoich partnerów w sąsiedztwie ratyfikację i wdrożenie Konwencji budapeszteńskiej o cyberprzestępczości. Konwencja stanowi wzór dla opracowania krajowego ustawodawstwa w zakresie cyberprzestępczości i podstawę dla współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie.

Ograniczanie zagrożeń chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych: należy pomóc partnerom w zwiększeniu gotowości i zdolności reagowania, w tym w ramach finansowanych przez UE centrów doskonałości.

Współpraca w zakresie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO) i rozwiązywanie przedłużających się konfliktów: Struktury utworzone w ramach unijnego systemu bezpieczeństwa i obrony mogą stanowić forum wymiany najlepszych praktyk, współpracy w zakresie wspólnych celów oraz budowania potencjału. Dzięki temu współpracy w kwestiach związanych z WPBiO nadany zostanie nowy impuls. Aby wspierać ducha partnerstwa i wspólnej odpowiedzialności – indywidualnie w każdym przypadku – promowane będzie uczestnictwo krajów partnerskich w misjach i operacjach WPBiO, grupach bojowych UE, a także włączenie ich do odpowiednich programów i agencji, takich jak Europejska Agencja Obrony oraz Europejskie Kolegium Bezpieczeństwa i Obrony. UE będzie dążyć do ustanowienia dialogów dotyczących bezpieczeństwa i obrony z krajami partnerskimi i ułatwiania uczestnictwa urzędników i funkcjonariuszy z krajów partnerskich w kursach w ramach właściwych kolegiów obrony. Zgodnie z kompleksowym podejściem UE do konfliktów i kryzysów zewnętrznych, do wsparcia zarządzania kryzysowego i rozwiązywania przedłużających się konfliktów w sąsiedztwie zostaną wykorzystane wszystkie dostępne środki, w tym, w razie potrzeby, misje i operacje WPBiO lub specjalni przedstawiciele UE.

Zarządzanie kryzysowe i reagowanie: UE powinna wspierać możliwości partnerów w zakresie wczesnego ostrzegania, zapobiegania i gotowości, oferując bliskie partnerstwa z unijnymi mechanizmami obrony cywilnej w dziedzinie ochrony ludności i współpracę z nimi. UE będzie również kłaść większy nacisk na aspekty ochrony zdrowia, zwiększając zdolności krajów do skutecznego reagowania na zagrożenia dla zdrowia, w tym również związane z

4 Strategia bezpieczeństwa cybernetycznego Unii Europejskiej: otwarta, bezpieczna i chroniona cyberprzestrzeń (JOIN(2013) 1 final).

17

chorobami zakaźnymi. Możliwe jest również rozważenie udzielania dostępu do obrazów uzyskanych przez Centrum Satelitarne Unii Europejskiej w przypadku, gdy będzie to niezbędne do reagowania kryzysowego, przy czym decyzje takie podejmowane byłyby ad hoc. Elastyczność w planowaniu i korzystaniu z EPS oraz innych instrumentów finansowych będzie przy tym podejściu kluczowa. Zapewniona będzie zatem ścisła koordynacja między pracami nad bezpieczeństwem prowadzonymi w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa a szerszymi działaniami w ramach WPZiB/WPBiO oraz dwustronnymi działaniami państw członkowskich i odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi. Należy również zbadać synergie z innymi instrumentami, oraz powiązania z pracami nad pomocą humanitarną opartą na zasadach i potrzebach, a także nad odpornością i stabilizacją. Zgodnie z kompleksowym podejściem zaangażowanie państw członkowskich UE i agencji unijnych będzie mieć kluczowe znaczenie zarówno przy opracowywaniu, jak i wdrażaniu wsparcia w sektorze bezpieczeństwa.

V. 3. MIGRACJA I MOBILNOŚĆ

Duże zainteresowanie partnerów większą mobilnością w kierunku UE zostało potwierdzone w drodze konsultacji, które odbyły się w okresie znaczących przepływów migrantów i uchodźców, często przejeżdżających przez kraje ościenne. Europejska polityka sąsiedztwa będzie odzwierciedlać bardziej intensywną współpracę w zakresie zarówno legalnej, jak i nielegalnej migracji * Zwiększenie współpracy z partnerami spoza sąsiedztwa * Zwiększenie wsparcia dla państw przyjmujących uchodźców i osoby wewnętrznie przesiedlone oraz udzielających im pomocy * Zwiększenie współpracy w zakresie likwidacji pierwotnych przyczyn nielegalnej migracji i przymusowych wysiedleń * Skuteczna współpraca w zakresie powrotów i readmisji oraz trwałej reintegracji Ale również * Lepsza identyfikacja niedoborów wykwalifikowanej kadry w UE, tak aby ułatwić legalną migrację przynoszącą wzajemne korzyści * Lepsze wsparcie dla migracji cyrkulacyjnej * Zachęcanie do uznawania kwalifikacji * Rozpoczęcie dyskusji na temat mobilności akademickiej

Jak pokazuje niedawny kryzys związany z uchodźcami, zajęcie się pierwotnymi przyczynami nielegalnej migracji i przymusowych wysiedleń ma zasadnicze znaczenie dla stabilności w sąsiedztwie.

Europejski program w zakresie migracji, Konkluzje Rady Europejskiej z 25 i 26 czerwca oraz 15 i 16 października, Konferencja wysokiego szczebla poświęcona szlakowi przebiegającemu przez wschodni region Morza Śródziemnego i Bałkany Zachodnie z dnia 8 października i szczyt w Valletcie poświęcony migracji z dnia 11-12 listopada 2015 r. – wszystkie te wydarzenia i dokumenty potwierdzają nowy impuls polityczny dla ściślejszej współpracy z krajami objętymi europejską polityką sąsiedztwa.

Rozwijanie partnerstw w oparciu o zintegrowane podejście

18

Współpraca z partnerami w dziedzinie migracji i mobilności pogłębiła się w ciągu ostatnich lat dzięki szeregowi zakrojonych na szeroką skalę dialogów na temat wiz oraz serii partnerstw na rzecz mobilności. Dialogi nawiązano również z innymi partnerami, zarówno na wschodzie, jak i na południu. UE jest zaangażowana we wzmacnianie współpracy z krajami sąsiadującymi i bardziej odległymi, zwłaszcza z krajami Bałkanów Zachodnich, Turcją, krajami na szeroko rozumianym Bliskim Wschodzie, w regionie Sahelu i Rogu Afryki. Aby przyśpieszyć reformy i zwiększyć zaangażowanie naszych partnerów w ściślejszą współpracę, stworzone zostanie rozróżnienie pomiędzy państwami partnerskimi. Z państwami pragnącymi nawiązać ściślejszą współpracę z UE prowadzona będzie na szerszą skalę współpraca w kwestiach dotyczących wiz i mobilności, w tym dialogi z partnerami na temat liberalizacji reżimu wizowego i ułatwień wizowych .

Prowadzone są już rozmowy na szczeblu regionalnym, takie jak proces z Rabatu i proces chartumski na południu oraz procesy praski i budapeszteński na wschodzie, jak również w ramach panelu Partnerstwa Wschodniego ds. migracji i azylu na rzecz współpracy międzyregionalnej i programowania. Można by opracować ramy tematyczne w celu umożliwienia skuteczniejszej współpracy w zakresie migracji z krajami spoza obszaru sąsiedztwa.

Promowanie obopólnie korzystnej migracji i mobilności

Podejmując wysiłki na rzecz zwalczania nielegalnej migracji, UE jest równocześnie nadal przekonana, że mobilność i kontakty międzyludzkie powinny być promowane. UE zamierza wspierać lepsze narzędzia w celu identyfikowania niedoborów wykwalifikowanej kadry na europejskim rynku pracy oraz zachęcać do uznawania kwalifikacji obywateli państw trzecich pracujących w UE.

UE wzmocni swoje ramy prawne i będzie promować ich pełne i dostosowane do konkretnych sytuacji wdrożenie, z uwzględnieniem specyficznej sytuacji partnerów objętych EPS.

W marcu 2016 r. Komisja zamierza zaproponować zmienioną dyrektywę w sprawie niebieskiej karty UE, tak by poprawić warunki i dodatkowo ułatwić wjazd do UE i pobyt w UE wysoko wykwalifikowanych pracowników będących obywatelami państw trzecich. UE powinna ułatwiać rozszerzanie mobilności akademickiej i ulepszanie ram prawnych dla warunków wjazdu oraz pobytu w UE, mających zastosowanie do obywateli państw objętych EPS, dla celów prowadzenia badań naukowych, odbywania studiów, udziału w wymianie młodzieży szkolnej, szkoleń i wolontariatu.

UE będzie współpracować z państwami objętymi EPS, tak by zachęcać i czynić postępy w ułatwianiu uznawania umiejętności i kwalifikacji.

We współpracy z państwami członkowskimi będziemy promować program wykwalifikowanej migracji zarobkowej, w tym możliwość oferowania preferencyjnych programów dla obywateli krajów EPS pragnących zaangażować się w dalszą współpracę z UE w dziedzinie migracji.

19

Utworzona zostanie platforma dialogu z przedsiębiorstwami, związkami zawodowymi i partnerami społecznymi, której celem będzie lepsza ocena potrzeb rynku pracy oraz roli, jaką migracja mogłaby odegrać w tym zakresie. W dłuższej perspektywie korzystne byłoby nowe podejście do legalnej migracji, w którym można by było wykorzystać przykład programów „wyrażenia zainteresowania”, umożliwiających pracodawcom identyfikację priorytetowych kandydatów pośród wstępnie wybranych osób składających wnioski.

W tym samym duchu poszukiwane będą skuteczniejsze sposoby tworzenia powiązań ze społecznościami diaspory, wzmocnienia regionalnych programów mobilności, w tym mobilności Południe-Południe, oraz współpracy w sprawie migracji cyrkulacyjnej, w tym poprzez systemy identyfikacji w poszczególnych sektorach (np. w rolnictwie, turystyce), zgodnie z dyrektywą w sprawie pracowników sezonowych z 2014 r. UE powinna również promować programy migracji w małych i średnich przedsiębiorstwach oraz programy szkoleniowe dla przedsiębiorców w krajach europejskich.

UE powinna również rozważyć zezwolenie osobom czasowo przebywającym w UE na podjęcie działalności handlowej, zawodowej lub innej we własnym kraju pochodzenia przy zachowaniu głównego miejsca zamieszkania w jednym z państw członkowskich. Kwestie dotyczące efektywnego transferu przekazów pieniężnych powinny również zostać uwzględnione.

Stworzymy nowy fundusz dla nowych przedsiębiorstw (Startback), tak by zapewnić kapitał na promowanie „przepływu mózgów”. Fundusz ten będzie wspierać migrantów powracających do swoich krajów pochodzenia po pobycie w Unii Europejskiej, tak by mogli oni ponownie się zintegrować i przyczynić, nabytymi umiejętnościami i wiedzą, do lokalnego rozwoju gospodarczego i społecznego.

UE nadal będzie wspierać realistyczną i sprawiedliwą narrację poświęconą migracji i zdecydowanie zwalczać wszelkie formy i przejawy rasizmu i dyskryminacji, promując dialog międzykulturowy, różnorodność kulturową i wzajemne zrozumienie.

Zapewnienie ochrony osobom potrzebującym

W szeroko pojętym sąsiedztwie UE ma miejsce kilka poważnych długotrwałych kryzysów i przebywa tam blisko 40 % światowych uchodźców i osób wewnętrznie przesiedlonych. Dlatego też UE potrzebuje bardziej zintegrowanego i bardziej kompleksowego systemu reagowania promującego ścisłe powiązania między krótkoterminowymi potrzebami humanitarnymi a reakcjami w zakresie długofalowego rozwoju i bezpieczeństwa.

UE powinna pomagać krajom partnerskim w rozwijaniu ich systemów azylu i ochrony, wspierając osoby przesiedlone w wyniku konfliktu, ze szczególnym uwzględnieniem pozbawionych opieki dzieci będących uchodźcami, w celu zapewnienia, aby zagwarantowane były ich podstawowe potrzeby, chronione były ich prawa człowieka, a ich potencjał społeczno-ekonomiczny i ludzki nie został zmarnowany i został wykorzystany przez społeczeństwa i społeczności przyjmujące te dzieci. Kluczowe znaczenie będą miały w tym przypadku nowe regionalne programy rozwoju i ochrony (RDPP) w Afryce Północnej i Rogu Afryki, które zaczną funkcjonować w 2016 r., jak również istniejące już RDPP na Bliskim

20

Wschodzie (w Jordanii, Libanie i Iraku). Ich celem jest wspieranie krajów partnerskich, które przyjmują dużą liczbę wysiedleńców, poprzez budowanie potencjału i pomoc, przede wszystkim w dziedzinie ochrony międzynarodowej i azylu, częściowo poprzez zwiększenie odporności grup wysiedlonych siłą i przyjmujących je społeczności.

Zwalczanie nielegalnej migracji

UE będzie współpracować z państwami objętymi EPS nad rozwiązaniem i złagodzeniem pierwotnych przyczyn nielegalnej migracji zarówno ich obywateli, jak i osób przejeżdżających przez ich kraje.

UE będzie współpracować w kwestii organizacji powrotów, w godny i zrównoważony sposób, tych osób, które nie mają wcale lub którym już nie przysługuje prawo do pobytu w UE. Działania te będą polegać m.in. na zawieraniu i pełnym wdrożeniu umów o readmisji i programów dobrowolnych powrotów i readmisji, zgodnie z planem działania Komisji w sprawie powrotów. UE będzie również wspierać kraje objęte EPS w opracowywaniu ich własnej polityki powrotów umożliwiającej im odsyłanie osób do państw trzecich będących ich krajami pochodzenia. Należy również opracować odpowiednie mechanizmy gwarantujące, że osoby powracające do swego państwa pochodzenia będą mogły się ponownie zintegrować i zapewnić swój wkład w lokalną gospodarkę i społeczeństwo. Uruchomione zostaną wszelkie narzędzia służące zacieśnieniu współpracy w dziedzinie powrotów i readmisji, tak by readmisja stała się głównym tematem dialogów z krajami pochodzenia i tranzytu migrantów o nieuregulowanym statusie5.

UE powinna zwiększyć wsparcie dla wysiłków zmierzających do opracowania krajowych i regionalnych strategii przeciwdziałania przemytowi migrantów i stworzenia norm zintegrowanego zarządzania granicami przy współpracy z odpowiednimi agencjami UE.

Zacieśnienie współpracy w zakresie zarządzania granicami

Aktywne zaangażowanie we współpracę z partnerami w sąsiedztwie w dziedzinie zarządzania granicami jest niezbędne, aby lepiej radzić sobie z presją migracyjną. Wspólnie z zainteresowanymi krajami partnerskimi UE będzie nadal intensywnie pracować nad wymianą informacji, potencjałem administracyjnym oraz współpracą operacyjną i techniczną. Można to osiągnąć poprzez szkolenia, badania, projekty służące budowaniu potencjału i projekty pilotażowe z krajami partnerskimi, szczególnie działając za pośrednictwem odpowiednich agencji UE, w tym FRONTEXU i EUROPOLU.

VI. WYMIAR REGIONALNY

Konsultacje były w części prowadzone za pośrednictwem istniejących struktur współpracy regionalnej, które będą dalej funkcjonowały. Konsultacje potwierdziły jednak silne zainteresowanie opracowaniem nowych sposobów współpracy z krajami ościennymi państw sąsiadujących. * Nowe kontakty wychodzące poza granice obszaru europejskiej polityki sąsiedztwa * Nowe ramy tematyczne służące rozwiązywaniu wspólnych problemów, np. w dziedzinie migracji, energii, bezpieczeństwa i zdrowia

5 Plan działania UE w zakresie powrotów, 9 września 2015 r., COM(2015)453 final.

21

W 2009 r. UE i jej sześciu wschodnich partnerów zainicjowało Partnerstwo Wschodnie (PW), oparte na zobowiązaniu do przestrzegania podstawowych wartości (takich jak demokracja, praworządność oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności), zasad gospodarki rynkowej, zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów. Od tamtej pory Partnerstwo Wschodnie przekształciło się w aktywne forum wymiany poglądów i współpracy w różnych dziedzinach, od handlu po energetykę, transport, edukację i ochronę środowiska. Na szczycie Partnerstwa Wschodniego w Rydze w 2015 r. wzmocnienie instytucji i dobrego sprawowania rządów, mobilność i kontakty międzyludzkie, możliwości rynkowe oraz połączenia międzysystemowe wymieniono jako wspólne priorytety, które będą realizowane z partnerami, w tym w wielostronnych ramach Partnerstwa Wschodniego. UE i jej partnerzy w sposób całkowicie niezależny decydują o tym, w jaki sposób zamierzają dalej kształtować swoje stosunki.

Dzięki Unii dla Śródziemnomorza odnotowano postęp w ramach współpracy regionalnej w południowym sąsiedztwie. Organizacja ta okazała się być cennym forum dyskusji politycznych i gospodarczych, określającym ramy współpracy w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania oraz w zakresie projektów operacyjnych w regionie. W ramach publicznych konsultacji wiele osób zalecało pogłębienie tej współpracy. Komisja i Wysoki Przedstawiciel pracują na rzecz dalszego pobudzenia tej współpracy regionalnej. Z tego względu UE zapewni pierwszeństwo, tam gdzie będzie to właściwe, Unii dla Śródziemnomorza i jej wysiłkom na rzecz współpracy regionalnej.

Stosunki między sąsiadami powinny zostać pogłębione, należy również promować subregionalną współpracę zarówno na wschodzie, jak i na południu. W stosownych przypadkach współpraca regionalna między partnerami objętymi polityką sąsiedztwa i państwami członkowskimi, wraz z krajami kandydującymi i potencjalnymi krajami kandydującymi, będzie prowadzona w drodze unijnych strategii makroregionalnych oraz programów współpracy terytorialnej, tak by w pełni wykorzystać ich potencjał.

Tam, gdzie powiązania oraz współzależności z innymi partnerami wymagają szerszych form współpracy, należy zaangażować państwa trzecie. UE wykorzysta ramy tematyczne do zaproponowania współpracy w sprawach regionalnych interesujących naszych sąsiadów państwowym i wielostronnym podmiotom w szerzej rozumianym regionie, w tym krajom przystępującym i innym partnerom. Ramy tematyczne zostaną wykorzystane jako regularne forum, na którym omawiane będą wspólne strategie polityczne, planowanie i inwestycje wykraczające poza sąsiedztwo. Przybierze ono formę doraźnych spotkań z zainteresowanymi stronami z południowego i wschodniego sąsiedztwa, gromadzących zainteresowane państwa członkowskie, kraje objęte europejską polityką sąsiedztwa i partnerów regionalnych, wraz z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, organizacjami międzynarodowymi i innymi darczyńcami. W stosownych przypadkach zapraszane będą organizacje społeczeństwa obywatelskiego i sektora prywatnego. Format tych ram tematycznych i to, jakie podmioty będą w nich uczestniczyły, będzie zależeć od tematu rozmów; a do ich organizacji wykorzystane zostaną istniejące struktury. Migracja, energia i bezpieczeństwo będą miały priorytetowe znaczenie.

22

Turcja jest państwem kandydującym do UE oraz ważnym sąsiadem zarówno dla UE, jak i dla wielu krajów partnerskich. Przy opracowywaniu ram tematycznych wykraczających poza sąsiedztwo UE powinna kontynuować ścisłą współpracę z Turcją w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Stosunki UE z Federacją Rosyjską uległy pogorszeniu w wyniku bezprawnej aneksji Krymu i Sewastopola oraz destabilizacji wschodniej Ukrainy. Istnieje szereg zagadnień dotyczących regionu, w przypadku których konstruktywna współpraca pomogłaby w rozwiązywaniu wspólnych problemów i poszukiwaniu dalszych możliwości działania, o ile pozwolą na to warunki.

Współpraca na innych forach będzie uzupełniać te zobowiązania regionalne. UE powinna rozszerzać swoje kontakty na partnerów w Afryce Subsaharyjskiej i w regionie Sahelu oraz w tym kontekście gwarantować spójność z bieżącymi pracami nad agendą działań po wygaśnięciu umowy z Kotonu. UE powinna również angażować wszystkich odnośnych partnerów w regionie Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej w obszarze dialogu politycznego, inwestycji i pomocy. Obejmie to dalszy rozwój dialogu z Ligą Państw Arabskich, współpracę z Organizacją Współpracy Islamskiej, Radą Współpracy Państw Zatoki (RWPZ), Unią Afrykańską, Unią Maghrebu Arabskiego oraz prace w ramach forum zachodniej części regionu Morza Śródziemnego (dialog 5+5). Inicjatywa synergii czarnomorskiej wyewoluowała jako ważne forum rozwiązywania wspólnych problemów, przy jednoczesnym zachęcaniu do reform politycznych i gospodarczych. UE powinna w dalszym ciągu wspierać współpracę regionalną i wzmocnić koordynację z Radą Europy, Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) i jej organami.

W unijnej strategii regionalnej dotyczącej Syrii i Iraku oraz zagrożeń ze strony ISIL/Daiszu przedstawiono działania, jakie UE i jej państwa członkowskie podejmują w celu przywrócenia pokoju i bezpieczeństwa w Syrii i Iraku. W odniesieniu do Iranu, w związku z realizacją niedawnego porozumienia, istnieją możliwości dalszej współpracy w kwestiach regionalnych, w tym w dziedzinie energii. Biorąc pod uwagę strategiczne znaczenie Azji Środkowej, UE powinna poszerzać zasięg kontaktów z odpowiednimi partnerami z myślą o stworzeniu silnych, trwałych i stabilnych relacji z państwami w regionie.

VII. SKUTECZNIEJSZA REALIZACJA VII.1 ELASTYCZNOŚĆ INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

UE przeznaczyła znaczące środki na wspieranie głównego wyzwania w zakresie stabilizacji w sąsiedztwie – ponad 15 mld EUR jest obecnie dostępne w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa (ENI) w okresie 2014-2020. Aby dodatkowo zwiększyć ich oddziaływanie, UE będzie dążyć do pozyskania znacznych dodatkowych środków finansowych poprzez dalsze pogłębienie współpracy z głównymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi oraz w ramach sąsiedzkiego funduszu inwestycyjnego. Unia będzie modernizować i strategicznie dostosowywać swoje instrumenty pomocy technicznej (TAIEX i Twinning), tak by móc udzielać dostosowanego do konkretnych potrzeb wsparcia. UE i kraje partnerskie nadal będą współpracować w celu zagwarantowania, że pomoc finansowa UE dociera do zamierzonych odbiorców i nie jest sprzeniewierzana w wyniku oszustwa.

23

Programy stowarzyszeniowe i priorytety partnerstwa będą stanowiły podstawę do ustalania priorytetów w zakresie pomocy. Przydziały dwustronne dla krajów partnerskich będą odzwierciedlać priorytety EPS i poziom ich ambicji, a zaangażowanie w reformy i stopień ich wdrożenia nadal będą ukierunkowywały przyznawanie środków na podstawie programu patronackiego w ramach EPS.

Rozwój sytuacji w krajach sąsiedzkich pokazał rosnącą potrzebę międzynarodowego wsparcia finansowego i gospodarczego ugruntowującego niezbędne przemiany i stabilizację. Dotychczasowe instrumenty Unii Europejskiej przewidują środki, które są ukierunkowane na różne zagadnienia, ale w wielu przypadkach ograniczone w porównaniu z potrzebami, które zostały lub mogą być zidentyfikowane. Komisja zamierza zatem przeprowadzić dogłębną ocenę w nadchodzących miesiącach w celu opracowania opcji, w tym instrumentu, mogących lepiej i skuteczniej reagować na potrzeby finansowe krajów objętych europejską polityką sąsiedztwa, przy jednoczesnym wsparciu trwających niezbędnych reform. Prace te mogłyby korzystać z doświadczeń istniejących instrumentów, w tym tych utworzonych w ubiegłych latach z myślą o wsparciu państw członkowskich UE.

Odpowiedź na konflikty w Syrii i na Ukrainie oraz wykorzystanie funduszy powierniczych są przykładami na to, jak szybko i elastycznie można wykorzystać instrumenty finansowe UE. Konieczne są jednak dalsze działania w celu przyspieszenia pomocy i zapewnienia jej lepszego dostosowania do szybko zmieniających się okoliczności politycznych i priorytetów.

Komisja oraz Wysoka Przedstawiciel będą dążyć do szybszego dostarczania pomocy poprzez uproszczenie procedur. Zbadają oni możliwość zastosowania rezerwy w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, tj. odłożenie środków z przeznaczeniem do wykorzystania na nieprzewidziane potrzeby, szczególnie na potrzeby związane z konfliktami i ich następstwami; wsparcie dla uchodźców; reagowanie na kryzysy i katastrofy, a także na programy dotyczące bezpieczeństwa i stabilizacji.

Rozważona zostanie możliwość zmiany rozporządzeń finansowych, tak aby niewykorzystane środki w ramach tej rezerwy mogły być przenoszone na następny rok. UE wykorzysta śródokresowy przegląd instrumentów finansowania działań zewnętrznych UE w 2017 r. do przyjrzenia się możliwości usprawnienia procedur administracyjnych oraz, w stosownych przypadkach, złożone zostaną wnioski o zmianę podstawowych aktów prawnych.

Lepsza koordynacja darczyńców jest niezbędna, by zoptymalizować zasoby, ale także by sprawić, aby wkład UE był łatwiej dostrzegalny. W miarę możliwości wspólne reakcje ze strony UE w danym regionie powinny być kształtowane wokół „marki unijnej”, zwiększając wykorzystanie wspólnego planowania z państwami członkowskimi UE w zakresie wspólnej analizy ze wszystkich źródeł unijnych (w tym delegatur UE, misji w dziedzinie WPBiO i specjalnych przedstawicieli UE). Uproszczone podejścia powinny ułatwiać realizację wspólnych projektów z państwami członkowskimi UE i agencjami.

UE będzie wzmacniać skuteczną koordynację pomocy z innymi unijnymi mechanizmami finansowania oraz z głównymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi i z Unią Afrykańską, Ligą Państw Arabskich oraz Radą Współpracy Państw Zatoki, a także poprzez

24

współpracę w ramach Unii dla Śródziemnomorza, Partnerstwa Wschodniego i innych forów regionalnych.

VII.2 EKSPONOWANIE, KOMUNIKACJA I KONTAKTY ZEWNĘTRZNE

Lepsza komunikacja i propagowanie polityk UE będzie stanowić trzon nowej europejskiej polityki sąsiedztwa. Lepsza dyplomacja publiczna przyczyni się do sprawniejszego uzasadniania logiki polityki UE i pozytywnego wpływu konkretnych działań UE. UE powinna dążyć do zapewnienia większego eksponowania wykorzystywania funduszy UE przeznaczonych na sąsiedztwo w latach 2014–2020. Eksponowanie działań UE powinno stać się warunkiem współpracy z partnerami wykonawczymi.

Wsparcie pomoże w promowaniu niezależnych, rzetelnych i wiarygodnych mediów. UE może również wspierać strategiczny potencjał komunikacyjny rządów w zakresie planowania i dostosowania kampanii informacyjnych przedstawiających korzyści z reform, aby ułatwić opinii publicznej zrozumienie problemów.

Jak uzgodniono podczas Rady Europejskiej, UE powinna współpracować ze swoimi partnerami w celu ujawniania działań dezinformacyjnych i zdecydowanie reagować, gdy są one wymierzone w UE. Odpowiednie połączenie strategicznych i taktycznych proaktywnych narzędzi komunikacyjnych pozwoli UE i jej partnerom lepiej monitorować i analizować media, umożliwiając lepsze zrozumienie postrzegania i przedstawiania danych kwestii w krajach partnerskich oraz wyjaśnienie korzyści płynących ze współpracy każdego kraju z UE. Ostatecznym celem tych działań jest stworzenie pozytywnego przekazu na temat pomocy i współpracy w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa.

Większe zaangażowanie państw członkowskich w ustalanie priorytetów w zakresie komunikacji powinno pomóc w zapewnieniu bardziej jednolitego europejskiego stanowiska. Delegatury UE w krajach partnerskich będą ściśle współpracować z przedstawicielami państw członkowskich w ich kontaktach z kluczowymi zainteresowanymi stronami, zwłaszcza społeczeństwem obywatelskim. Działania informacyjne są konieczne także wewnątrz UE, by wyjaśnić naszym obywatelom, dlaczego stabilne, bezpieczne i dobrze prosperujące państwa w naszym bliskim sąsiedztwie mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa i stabilności samej UE.

UE powinna angażować się bardziej w dyplomację publiczną wraz z rządami, społeczeństwem obywatelskim, sektorem biznesu, środowiskiem akademickim i innymi obywatelami w krajach partnerskich, w szczególności młodzieżą, w tym poprzez dyplomację naukową.

PARTNERSTWA NA RZECZ MŁODZIEŻY

Zaangażowanie w sprawy młodych ludzi w całym sąsiedztwie zostanie wzmocnione poprzez tworzenie partnerstw na rzecz młodzieży. Partnerstwa te będą promowały kontakty międzyludzkie i sieci dla młodych ludzi w każdym wieku w UE i krajach sąsiadujących w celu wspierania wzajemnego poszanowania, zrozumienia i otwartych społeczeństw. Powinny one obejmować znaczne zwiększenie zakresu wymiany między szkołami i uniwersytetami, w tym możliwość utworzenia pilotażowego programu szkół europejskich w krajach

25

sąsiadujących. Zniesienie obowiązującego ograniczenia w zakresie finansowania dla studentów programu Erasmus wyjeżdżających poza UE zachęci większą liczbę młodych Europejczyków do studiowania w krajach partnerskich w celu zwiększenia powiązań między państwami członkowskimi i krajami partnerskimi.

Rozwój klubów „Przyjaciele Europy” i sieci absolwentów dla byłych uczestników działań unijnych, i w miarę możliwości rozwijanie sieci „ambasadorów młodzieży” mogą być narzędziem takich kontaktów, wraz z utworzeniem forów umożliwiających wymiany między młodymi liderami i przyszłymi członkami środowisk opiniotwórczych z całej UE i jej sąsiedztwa.

VIII. KOLEJNE KROKI

Niniejszy wspólny komunikat kończy formalny proces konsultacji w sprawie przeglądu europejskiej polityki sąsiedztwa. W ciągu 2016 r. zamierzamy omówić z państwami partnerskimi propozycje zawarte w niniejszym wspólnym komunikacie, jak również dalsze stanowiska przyjęte przez UE, w celu wspólnego określenia kształtu przyszłych stosunków w oparciu o zalecenia przedstawione w niniejszym wspólnym komunikacie.