i

Yaman ng LahiWika at Pagbasa sa Filipino

4

Kagamitan ng Mag-aaral

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kole-hiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng EdukasyonRepublika ng Pilipinas

ii

Yaman ng Lahi Wika at Pagbasa sa Filipino – Ikaapat na BaitangKagamitan ng Mag-aaralUnang Edisyon 2015

Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.

MaaaringtumawagsaFILCOLSsateleponoblg.(02)439-2204omag-emailsafilcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim : Br Armin A. Luistro FSC

Pangalawang Kalihim : Dina S. Ocampo, PhD

Inilimbag sa Pilipinas ng Sunshine Interlinks Publishing House, Inc.Department of Education – Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)OfficeAddress : 5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600Telefax : (02) 634-1054 o 634-1072E-mail Address : imcsetd@yahoo.com

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral

Punong Tagapangasiwa: Angelika D. JabinesMga Manunulat: Sancho C. Calatrava, Modesta R. Jaurigue, Fragilyn B. Rafael, Dolorosa S. de Castro, Josenette R. Brana, Mary Ann H. Umadhay, Cynthia Reyroso, Arjohn Gime, Robena delos Reyes, Arabella Mae Z. Soniega, Fe Catalina Guinto, Yaledegler S. Maligaya, Anna Marie Aranzanzo, Maria Hazel J. Derla, Gratcielo Chiara D. Badillo, at Angelika D. JabinesMga Konsultant: Patrocinio V. Villafuerte, Concepcion U. San Antonio, at Voltaire M. VillanuevaMga Tagaguhit: Aristotle S. Daquioag at Jason O. VillenaTagatala: Ireen Subebe

iii

PAUNANG SALITA

Kumusta?

Sadyang isinulat at inihanda para sa iyo ang Kagamitan ng Mag-aaral (KM) na ito. Magiging kasama mo ito sa pag-aaral ng Filipino sa pagtuklas ng mga bagong konsepto at kaalaman sa paggamit ng mga kaalamang natutuhan sa pakikipagtalastasan sa kapuwa at magiging kaakibat sa pagpapaunlad ng bansang Pilipinas.

Ang mga gawain ay maingat na inihanda upang lubos na malinang ang kakayahan mo sa pakikinig, pagsasalita, pagbabasa, pagsusulat, at panonood. Basahin mo at unawaing mabuti ang mga panuto sa bawat gawain upang makatugon ka nang wasto at angkop para maging matagumpay ka sa lahat ng mga gawain.

Ang bawat aralin ay nahahati sa iba’t ibang gawain.

Tuklasin Mo. Sa bahaging ito, lilinangin ang mga salita o konsepto na kailangan mong malaman upang lubos na maunawaan ang mga mapapakinggan o mababasa ng mga teksto.

Basahin Mo. Dito mo mababasa ang mga kuwento, tula, balita at iba pang teksto na gagamitin natin sa pagtalakay ng aralin.

iv

Pagyamanin Natin. Ito ay nahahati sa Gawin Ninyo at Gawin Mo na naglalaman ng mga gawaing magpapayaman ng mga konsepto, kaalaman at kakayahang natutuhan mo mula sa talakayang ginawa sa klase. Ang mga gawain dito ay maaaring gawin mo kasama ang iyong mga kamag-aral at ang iba naman ay gagawin mo nang nag-iisa.

Isaisip Mo. Sa bahaging ito, lalagumin natin ang mga natutuhan mo sa mga araling pinag-aralan natin.

Isapuso Mo. Ang mga gawain dito ay tutulong sa iyo upang maisabuhay ang mga pagpapahalagang natutuhan mo sa bawat aralin.

Isulat Mo. Dito mo maipakikita ang lubos mong pagkaunawa sa mga napakinggan o nabasa mong teksto sa pamamagitan ng iba’t ibang uri ng pagsulat.

Makikita mo rin ang iba pang bahagi ng kagamitan tulad ng:

Bokabularyong Pang-akademiko. Ito ay talaan ng mga salitang binasa at pinag-aralan mo sa bawat yunit.

Kalendaryo ng Pagbabasa. Isang buwang kalendaryo ng mga gagawin mo kaugnay ng isang babasahing pambata na mapipili.

Pagsulat ng Book Report. Makikita sa bahaging ito ang mga gabay na gagamitin mo sa paghahanda ng isang report kaugnay ng isang chapter book na natapos mong basahin.

v

Sana sa paggamit mo nito ay mas makilala mo pa ang iyong sarili bilang isang tunay na Pilipinong may kakayahan na gamitin ang wikang Filipino sa pakikipagtalastasang pasalita at pasulat na pamamaraan.

Maligaya at maunlad na pag-aaral sa iyo!

MGA MAY-AKDA

vii

Yunit III – Bayang Sinilangan, Handang PaglingkuranAralin 11 – Kapuwa ko Pilipino,

Kaagapay ko sa Pag-asenso.................................100• Pagsunod sa Panuto (Tekstong Prosedyural)• Gamit ng Pang-abay at Pandiwa sa Pangungusap

Aralin 12 – Ganda at Yaman ng Pilipinas................................113• Pagkakaiba ng Pang-abay sa Pang-uri

Aralin 13 – Pamana ng Lahi, Ipagmalaki.................................121• Pagpapahayag ng Opinyon at Katotohanan sa Isang Pahayag• Pagsulat ng Balita

Aralin 14 – Produktong Atin, Dapat Tangkilikin.....................131• Wastong Gamit ng Pangatnig• Dapat Tandaan sa Pagbibigay ng Pamagat sa Talatang Binasa

TALAAN NG NILALAMAN

Aralin 15 – Taas-Noo, Pilipino Ako!.........................................138• Paggamit ng Card Catalogue• Kaugnayan ng Simuno at Panaguri

*Karagdagang Gawain................................................................145*Pagsulat ng Book Report...........................................................146* Bokabularyong Pang-akademiko..............................................149

99

Bayang Sinilangan,Handang Paglingkuran

Bayang MinamahalAngking talino’t lakasAking handog, tanging laanUpang ika’y lubos na mapaglingkuran.

Yunit III

100

Tuklasin Mo

A. Naririto ang ilang salita mula sa kuwentong “Laki sa Hirap.” Bago natin pag-usapan ang kuwentong ito, alamin muna natin ang kahulugan ng bawat salita sa pamamagitan ng pag-unawa kung paano ito ginamit sa pangungusap. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

1. Masarap ang pagkain sa hapag-kainan kaya dinumog agad ito ng mga bata at naubusan naman ang ibang hindi agad nakapunta sa mesa.

2. Mahirap at salat sa pera sina James, kaya naman naisipan niyang mag-ipon mula sa kaniyang baon upang magkaroon ng puhunan para sa kaniyang pagtitinda ng malamig na inumin tuwing araw na walang pasok sa paaralan.

Kaya mo na bang gamitin ang mga ito sa sariling pangungusap? Pakinggan ang guro sa kuwentong kaniyang babasahin upang lalong maunawaan ang mga salitang ito.

Paano ka makatutulong sa pag-unlad ng kapuwa mo? Paano ginagamit ang pang-abay? Ano-ano ang dapat tandaan sa pagsulat ng isang talambuhay?

11 Kapuwa ko Pilipino, Kaagapay ko sa Pag-asenso

ARALIN

101

A. Marunong ka bang gumawa ng calamansi juice? Bago natin basahin kung paano ito gawin, kilalanin muna natin ang pangunahing sangkap nito - ang kalamansi. Ipakita ang mga natutuhan mo tungkol dito sa tulong ng mapa na makikita sa susunod na pahina.

Ang kalamansi’y sinasabing nanggaling sa bansang Tsina bilang isang antas na hibrido mula sa isang maasim, angat ang balat na mandarin. Sa kalaunan, ito’y kumalat na at naging malawak ang taniman sa Silangan, lalo na sa Indonesia at Pilipinas.

Sa Pilipinas, tinatawag itong kalamondin o kalamonding, limonsito, sintonis, aldonisis, kalamansi, dalandan, dalanghita, at dayap. Paborito ito ng mga Pilipino dahil sa maasim nitong katas. Ito’y komersyal na pinoproseso bilang de-boteng konsen-trasyon at katas. Ginagawa itong marmelada o prineserba sa arnibal. Ginagamit ito sa paggawa ng buong chutney at bilang panangkap na pampasarap sa mga lutuing pagkaing-dagat at karne. Ang katas nito’y nagagamit na pang-alis ng mantsa, pang-alis ng amoy at dumi ng katawan ng tao, pampaputi ng balat, shampoo, at panggamot sa pangangati ng balat. Gamot din ito sa ubo, pang-alis ng pamamaga, pampurga, at pampalabas ng plema kapag inihalo sa paminta. Ang ugat naman nito ay gamot sa bagong panganak, ang langis mula sa dahon ay gamot sa kabag. Ang nectar nito ay ginagawang pulot ng mga bubuyog. Ito ay nagtataglay ng tubig, protina, taba, carbohydrate, at abo. Ang kalamansi ay punong-puno ng bitamina C.

http://www.darfu4b.da.gov.ph/pdffilesdata/kalamansi.pdf

102

Gamitin mo ang tsart na nasa ibaba upang maipakita ang natutuhan mo mula sa binasang teksto. Pangkatin mo ang mga impormasyong makakalap at isulat sa bawat kahon. Gawin ito sa isang malinis na papel.

kalamansi

103

Basahin Mo

Naririto ang resipi ng paggawa ng calamansi juice. Basahin at subuking gawin ito.

Pamagat Calamansi JuiceLayunin Makagawa ng isang masarap at

masustansiyang juiceMga Sangkap 10 pirasong kalamansi

1 1/2 kutsarang asukal4 na kutsarang honey/pulot1 litrong tubig

Mga Hakbang1. Hugasan at

patuyuin ang mga kalamansing gagamitin.

2. Hiwain ang kalamansi sa may puno nito. Ingatang huwagmahiwa ang mga buto.

3. Pigain ang kalamansi sa isang salaan.

104

4. Lagyan ng 1 2/4 kutsarang asukal ang 1 litrongtubig.

5. Lagyan ng 4 na kutsarang honey/ pulot.

6. Haluin at ilagay sa isang lalagyan. Palamigin o lagyan ng yelo kung nais.

Kaya mo na bang gumawa ng sarili mong juice? Ano ang mga pandiwa na nabasa mo? Paano ito isinakilos?

105

Pagyamanin NatinGawin Ninyo

A. Pag-usapan sa pangkat kung saan ninyo nais maglagay ng booth para sa gagawing mini-fair. Isulat sa isang malinis na papel ang mga panuto kung paano makararating dito ang mga nais bumili ng inyong paninda. Iguhit naman sa isa pang papel ang mapa ng lugar na paglalagayan ng mini-fair.

B. Pumili ng kapareha. Pagkuwentuhan ang isang karanasan sa pagtutulungan ng mag-anak para sa pag-unlad. Punan ang tsart na ito:

Tauhan sa kuwentong

napakinggan

Kilos na isinagawa

Paano ito isinagawa?

Gamitin ang pariralang

pang-abay sa sariling

pangungusap

106

C. Pag-usapan sa pangkat kung sino sa mga tauhan sa napaking-gang kuwento ang pinakabida. Subuking isulat ang kaniyang talambuhay. Ibigay ang hinihinging impormasyon ng mapa upang maging madali ang pagsulat na gagawin.

Thumbs Up para sa ating BIDA_______________________________

Katangian : _______________________ _______________________

Tirahan

Iguhit anglarawan niyarito mga

magulangmga kapatid

Mga nagawa

107

D. Marami ka pang kayang iluto upang magkaroon ng mapagkakakitaan. Basahin ang mga talata para sa iba pang ideya. Sagutin ang mga tanong tungkol dito. Isulat ang sagot sa isang malinis na papel.

1. Ang America ay tinatawag na burger capital ng mundo. Gayunman, hindi naimbento o naging imbensiyon sa America ang hamburger kundi ito ang tanging lugar kung saan ipinag-bibili ang pagkaing ito. Kahit hindi laging magkakatulad ang giniling na karneng ginagamit sa hamburger ng mga taga-Asya, Africa, at Europa, nasisiyahan naman sila sa uri ng kanilang hamburger. Ang mga tao sa lupain ng Sahara, halimbawa ay kumakain ng bilog na burger na tinatawag nilang kefta.

Sa paggawa ng kefta, kailangan ang giniling ng tupa o ng baka, itlog, tinadtad ng sibuyas, paminta at asin. Paghalu-haluing mabuti ang mga sangkap na ito. Unahing paghaluin ang karneng giniling, itlog, sibuyas, at panimpla. Maaari ring dagdagan ito ng tinadtad na pipino, tinadtad na kamatis o tinadtad na berdeng sili. Bilugin ang pinaghalo-halong sangkap nang kasinlaki ng bola ng golf. Iprito ang kefta sa kawali o ihawin ito sa barbekyuhan. Pagkalipas ng sampung minuto, baligtarin ito. Bantayang mabuti upang hindi masunog.

(Mula kay Gay Seltzer, Hango sa Pagpapaunlad ng Kasanayan sa Pagbasa, St. Mary’s Publishing Corporation)

Sagutin:

1. Anong bansa ang tinaguriang burger capital?2. Saan mabibili ang kefta?3. Ano-anong sangkap ang kailangan upang

makapagluto ng kefta?4. Bakit kakaibang burger ang kefta?

108

2. Nakakain ka na ba ng banana cue? Ito ang gustong-gustong meryenda ng kabataan sa ngayon. Sa lahat halos ng panulu-kan ng daan ay may makikita kang nagluluto ng banana cue, ang malambot, malinamnam at matamis na pagkaing Pilipino.

Maaari ka ring gumawa ng banana cue sa inyong tahanan. Maghanda ka ng isang boteng langis o mantika, isang piling ng saging na sabang hinog, isang tasang asukal o panutsa at ilang patpat na panuhog.

Talupan mo ang mga saging na saba. Pakuluin mo ang mantika sa kawali. Ihulog mo ang ilang saging. Hulugan mo rin ng asukal o panutsa ang kumukulong mantika. Makikita mo na ang natutunaw na asukal o panutsa ay kakapit sa piniprito mong saging. Pagkaluto ay saka mo tuhugin sa mga patpat na panahog.

(Hango sa Pagpapaunlad ng Kasanayan sa Pagbasa, St. Mary’s Publishing Corporation)

Sagutin:

1. Anong pagkaing Pinoy ang tinukoy sa talata?2. Ano ang mga kakailanganin para makapagluto nito? 3. Paano mo malalaman na malapit na itong maluto?4. Kailan ito itutuhog sa patpat na panuhog?

E. Basahin muli ang dalawang talata sa naunang pagsasanay. Piliin ang mga salitang kilos na binanggit dito. Sa tapat nito, isulat ang pang-abay na ginamit upang ilarawan ito. Sundan ang format na ito. Gawin sa isang malinis na papel.

Talata Bilang _____

Pandiwa Pang-abay

109

F. Umisip ng isa pang pagkain na maaaring itinda sa isang mini-fair. Isulat ang pamamaraan kung paano ito ihahanda. Gamiting format ang nasa ibaba.

Pamagat : ____________________________Layunin : ____________________________Mga Sangkap : ____________ ____________ ____________

Mga Hakbang :1. __________________________________________2. __________________________________________3. __________________________________________4. __________________________________________5. __________________________________________

110

Gawin MoA. Sa kuwentong “Laki sa Hirap,” sino sa mga tauhan ang higit

na nakatawag ng iyong pansin? Ilarawan siya sa tulong ng balangkas na nasa ibaba. Gawin ito sa kuwaderno.

B. Basahin at sagutin ang mga tanong tungkol sa isa pang lutuin na maaaring itinda sa karinderya. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

Masarap magluto ng pinakbet ang Nanay ni Jimmy. Pinitpit niyang mabuti ang bawang at hiniwa nang pantay- pantay ang sibuyas at kamatis. Inihanda rin ang panghalong bagoong isda na hinaluan ng kaunting tubig at sinala. Hiniwa rin niya nang maliliit ang pansahog na baboy.

Inihanda ni Nanay ang mga gulay na iluluto. Hiniwa niya nang pahaba ang ampalaya at parisukat naman ang kalaba-sa. Pinagputol-putol niya sa katamtamang haba ang talong at sitaw.

Si ________________________

Sinabi niya sa kuwento na...

Ang mga ikinilosnaman niya

Kaya,masasabi ko na...

111

Isinalang ni Nanay ang kawali. Pinagmantika niya ang taba ng baboy at dito niya iginisa ang bawang, sibuyas, karne ng baboy at hipon. Nilagyan niya ito ng kaunting sabaw ng dinikdik na balat ng hipon at bagoong isda. Tinimplahan at pinakuluan ang mga ito. Isa-isa niyang inihulog ang gulay na sitaw, ampalaya, talong, at kalabasa.

(Hango sa Pagpapaunlad ng Kasanayan sa Pagbasa, St. Mary’s Publishing Corporation)

Sagutin:1. Ano ang lulutuin ni Nanay?2. Ano-ano ang sangkap nito?3. Ano-ano ang inihanda niya?4. Anong gulay ang pinakahuli niyang inihulog sa kawali?5. Bakit ito ang hinuli niya?

C. Tukuyin ang mga pandiwang ginamit sa talatang binasa. Isulat at ilarawan ang bawat isa. Gamitin ang mabubuong pariralang pang-abay sa sariling pangungusap. Gawin ito sa kuwaderno. Sundin ang format.

Pandiwa Pang-abay Pangungusap

D. Ngayon naman, subukin mong sumulat ng sariling talambuhay. Gamitin mo ang ginamit na mapa sa pahina 106 upang maging madali ang gawain. Isulat ito sa isang malinis na papel.

112

Isaisip Mo Naririto ang Gulong ng Talambuhay. Isulat sa bawat butas nito

ang mga tanong na nauukol sa nilalaman ng isang talambuhay. Gawin ito sa kuwaderno.

Isapuso MoMagtala ng mga kaya mong gawain upang makatulong sa

sariling pamilya at sa ibang mag-aaral sa kanilang pag-unlad.

Isulat Mo Mag-isip ng isang maaaring maging dekorasyon sa inyong booth sa mini-fair. Isulat ang mga hakbang sa paggawa nito.

Pamagat : _____________________________Layunin : _____________________________Kagamitan : ______________ ______________

Mga Hakbang : 1. ______________________________________________2. ___________________________________________________

113

Tuklasin Mo A. Ang mga salitang may salungguhit sa bawat pangungusap

ay ginamit sa kuwentong iyong mapakikinggan. Tukuyin ang kahulugan ng bawat isa sa tulong ng pangungusap kung saan ito ginamit. Kumpirmahin ang kahulugan sa pamamagitan ng diksiyonaryo.

1. Napakaamo ng mga alagang hayop nina Maria. Nakikipaglaro ang bawat isa sa lahat ng taong bumibisita sa kanilang tahanan.

2. Pumunta si Tatay sa palengke upang bumili ng darak para sa aming alagang baboy.

3. Bumubukal ang mamahaling bato tulad ng diyamante, rubi, sapiro, at esmeralda sa palasyo.

4. Dahil sa hindi pag-ulan, natuyo ang kanilang palayan at nagkabitak-bitak ito.

5. Ang mga tao ay naging sakim. Gusto nilang maangkin ang lahat ng kayamanan na mayroon sa kanilang lugar.

Tandaan, nilinang ang kahulugan ng mga salitang ito upang maunawaan ang kuwentong babasahin sa iyo ng guro.

Ano ang yaman ng Pilipinas na nakapagpapaganda nito? Paano mo maipahahayag ang hindi pagsang-ayon sa opinyon ng iba? Ano ang pagkakaiba ng pang-abay at pang-uri?

12 Ganda at Yaman ng Pilipinas

ARALIN

114

E. Bago natin basahin ang teksto tungkol sa isa sa mga magagandang pasyalan sa Cebu, itala sa talahanayang nasa ibaba ang mga nalalaman mo tungkol sa Cebu. Gawin ito sa kuwaderno.

Dating Kaalaman Bagong Kaalaman

Basahin Mo

Kilalanin pa natin ang Lungsod ng Cebu sa pamamagitan ng isa sa mga magagandang pasyalan dito. Isulat ang mga natutuhan mula rito sa talahanayang naunang ginawa.

Ang Taoist Temple

Maunlad na maunlad ang pinakamatandang lunsod ng Pilipinas, ang Lungsod ng Cebu. Ito ang pangunahing lunsod sa bahaging timog ng ating bansa.

Sa Beverly Hills matatagpuan ang mga bahay na nagtitimpalakan sa laki at gara. Dito rin nakikita ang Taoist Temple na tunay na makapigil-hininga sa ganda. May paniniwala na malalaman ng sinumang magsadya rito ang kasagutan sa kanilang katanungan sa loob lamang ng ilang minuto sa pamamagitan ng pagdalangin sa Diyos sa templo. May mga bagay na pipiliin, dadamputin, ihuhulog sa sahig at iikot, at saka magtatanong. Nasusulat sa tanging papel sa wikang Tsino angtiyak na kasagutan. Bibigyang kahulugan ito ng Tsino natagapagpaliwanag sa templo. Sadyang dinarayo ng mga turista ang Taoist Temple.Hango sa Pagpapaunlad ng Kasanayan sa Pagbasa 4 St. Mary’s Publishing Corp.

Balikan ang sinagutang talahanayan. Kompletuhin ito ayon sa iyong natutuhan mula sa binasang teksto.

115

Pagyamanin NatinGawin Ninyo

A. Pumili at basahin ang buong talata na ito. Gawin ang nasa ibaba ng talata.

1. Isa sa pinakamagandang tanawin sa Pilipinas ang Bul-kang Mayon. Matatagpuan ito sa Legazpi, Albay. Dinarayo ito ng mga turistang galing sa iba’t ibang bansa.

Sinasabing isang kababalaghan ang hugis balinsusong nitong walang pingas. Kahit saan mang panig tingnan, hindi nagbabago ang hugis nito.

Dating isang bulkang natutulog ngunit nang minsang sumabog ito, daan-daang tao ang nasawi at nalibing nang buhay sa kumukulong putik nito. Sa di-kalayuan sa bulkan, naroon ang simbahan ng Cagsawa. Natabunan ang simba-hang ito at ang pinakamataas na bahagi lamang ng tore nito ang naiwang saksi sa malagim na pangyayari. Sa kasalukuyan, nagiging aktibo na naman ang Bulkang Mayon.

Sagutin:1. Alin ang itinuturing na isa sa mga pinakamagandang

tanawin sa bansa?2. Saan ito matatagpuan?3. Bakit sinasabing kakaiba ang bulkan na ito? 4. Gawin:

Anong salita ang hindi mo naunawaan sa talatang ito?

Ano ang kahulugan nito sa diksiyonaryo?

Ano-anong salita o bagay ang maiuugnay mo rito?

116

2. Napakahalaga ng mineral. May mineral sa halos lahat ng bagay sa ating paligid. Mineral ang tasa ng ating lapis at ang tansong kinalalagyan ng pambura nito. Mineral din ang yeso, luwad, langis, pilak, ginto at bakal. Ang yelong tubig na ginagamit nating pampalamig ay isang uri ng mineral.

Mahalaga rin ang mineral na pagkaing pangkatawan. Kung magkulang sa mineral ang ating katawan, ang gawain ng iba’t ibang bahagi nito ay hindi magagampanan nang maayos. May iron na makukuha sa mga gulay na luntian. Kailangan ang iron sa paggawa ng dugo. Ang asin na nakukuha sa tubig dagat ay mineral din na kailangan ng katawan. Ang calcium ay nakukuha sa dilis, balut, bagoong at keso. Pampatibay ito ng buto. Kailangan din ang iodine. Nakukuha ito sa mga pag-kaing galing sa dagat.Sagutin:1. Saan-saan makikita ang mineral? 2. Ano ang mangyayari kung magkulang tayo ng mineral

sa ating katawan?3. Gawin:

Anong salita ang hindi mo naunawaan sa talatang ito?

Ano ang kahulugan nito sa diksiyonaryo?

Ano-anong salita o bagay ang maiuugnay mo rito?

117

3. Isa sa katutubong instrumento ng ating mga ninuno ay ang kudyapi. Yari ito sa kahoy. Nahahawig ito sa isang mahabang gitara. Tila bangka ang hugis nito at karaniwang may dalawang kuwerdas. Dahil sa laki at haba, mayroon itong tukod sa ibabang likuran upang hindi gumalaw habang tinutugtog.

May mga palatandaang naimpluwensiyahan ang kudyapi ng mga instrumentong galing sa China. Mayroon din namang instrumentong tinatawag na kechapi sa India. Sa mga Tiruray sa Cotabato, ketyapi ang tawag sa kudyapi.

May magandang tunog ang kudyapi bagaman bihira na ngayon ang tumutugtog nito. Ang mahusay na manunugtog nito ay hinahangaan ng kahit na sinong makaririnig lalo na ng mga dayuhan.Ginagawang sagisag ng musikang Pilipino ang kudyapi.

Mga hango sa Pagpapaunlad ng Kasanayan sa Pagbasa 4 St. Mary’s Publishing Corp.

Sagutin:1. Ano ang kudyapi?2. Ano ang katumbas ng kudyapi sa ibang lugar?3. Gawin:

Anong salita ang hindi mo naunawaan sa talatang ito?

Ano ang kahulugan nito sa diksiyonaryo?

Ano-anong sal-ita o bagay ang maiuugnay mo rito?

118

Gawin MoA. Natatandaan mo ba ang mga pangyayari sa kuwento

ni “Mariang Sinukuan?” Iguhit sa loob ng kahon ang tatlong mahalagang pangyayari mula sa kuwento. Gawin ito sa kuwaderno.

Pamagat : _____________________________May-akda : _____________________________Tagaguhit : _____________________________Mga Tauhan : _____________________________ _____________________________Buod : _____________________________ _____________________________Mahahalagang Pangyayari

B. Gamit ang mga larawang iginuhit sa mga kahon, sumulat ng dalawang pangungusap sa bawat isa upang mailarawan ang mga bagay, tao, lugar o hayop at kilos na ipinakita. Salungguhitan ang mga pang-uri at bilugan ang pang-abay. Gawin ito sa kuwaderno.

119

C. Sagutin ang mga tanong na ito gamit ang naisulat mong kuwento.

Tanong Oo HindiGumamit ba ako ng malaking letra sa pamagat?Gumamit ba ako ng malaking letra sa simula ng pangungusap?Gumamit ba ako ng mga wastong bantas?May tamang baybay ba ang mga salita?Kompleto ba ang aking mga pangungusap?May pagkakaugnay ba ang mga pangungusap na ginamit ko?Gumamit ba ako ng pang-uri? Pang-abay?Kompleto ba ang mga elemento ng isang kuwento?

Kung marami kang sagot na oo, ipasa mo ang kuwento sa iyong guro. Kung karamihan naman ay hindi, isulat at isaayos mo muli ito.

120

Isaisip Mo

Gamit ang tsart na nasa ibaba sabihin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng pang-uri at pang-abay.

Isapuso MoGumawa ng isang flyer na hihikayat sa ibang mag-aaral

na magpapahalaga sa ganda at yaman ng bansa.

Isulat MoGumupit ng isang larawan na may kuwento mula sa lumang

diyaryo o magasin. Idikit ito sa isang malinis na papel. Gamitin ang larawang ito sa pagsulat ng sariling kuwento.

Pagkakaiba

Pang-uri

Pagkakatulad

Pagkakaiba

Pang-abay

121

Ano ang pamana ng lahi? Paano mo ito maipagmamalaki? Pareho ba ang gamit ng pang-uri at pang-abay? Kailan nagiging opinyon ang isang pahayag? Ano ang kahalagahan ng mga sumusuportang kaisipan sa pagsulat ng isang balita?

13 Pamana ng Lahi, Ipagmalaki

ARALIN

Tuklasin Mo

A. Ang kuwentong iyong mapakikinggan ay tungkol sa bayanihan na halos nakatatak na sa mga Pilipino. Alamin kung ano ang kahulugan ng salitang ito sa pamamagitan ng mga larawang ibinigay. Isulat sa kuwaderno ang sariling pakahulugan sa salitang ito.

Humanda at makinig na sa kuwento ni Isabel.

122

B. Narinig mo na ba ang tungkol sa Bakood Festival? Ano naman kayang bayanihan ang nagaganap sa tuwing ipagdiriwang ito? Ibigay ang hinihingi ng bawat kahon na nasa mapa. Gawin ito sa kuwaderno bago, habang, at pagkatapos basahin ang teksto.

Ano na ang alam ko tung-kol dito?

Ano ang gusto kong malaman tungkol dito?

Ano ang natutuhan ko tungkol dito?

Ano pa ang hindi malinaw sa akin tungkol dito?

Basahin Mo Ngayon, kilalanin natin ang Bacoor, Cavite sa pamamagitan

ng Bakood Festival na kanilang ipinagmamalaking kultura.

Bakood Festival: Kulturang Pinayayaman ng Bacoor, Cavite

1Tuwing sasapit ang Setyembre 22-29, walang bukambibig ang mga taga-Bacoor, Cavite kundi ang isang linggong selebrasyon ng Bakood Festival na ginaganap taon-taon.

2Ang Bacoor ay isang maunlad na lunsod sa Cavite na itinuturing bilang Cavite’s Gateway to the Metropolis. Ang Bacoor ay nagmula sa salitang bakod.

123

3Ang bakod ay isang uri ng kawayang lumiligid sa buong bayan ng Bacoor. Ginagamit na pambakod ito sa mga tahanan, paaralan, ospital, klinika at maging sa munisipyo sa panahon ng pananakop ng mga Kastila. Ito’y ginagamit din bilang proteksyon ng mama-mayan laban sa mga dayuhan. Sa halip na punlo o gulok, tinutulisanang dulo ng kawayan at siyang itinutudla sa mga mananakop na nagsamantala sa ating kabuhayan at kumitil ng maraming buhay.

4Ang Bakood Festival ay sinisimulan sa iba’t ibang gawain tulad ng pagdaraos ng Misa, pag-aalay ng mga bulaklak, pagmamartsa, pagpuprusisyon, pag-aawitan, pagsasayawan, paghahandaan at iba pang mga gawaing nakaaaliw, nakapagpapa-saya at nakapagpapayaman sa kulturang minana sa ating mga ninuno.

5Ang mga mag-aaral sa mga paaralang publiko at pribado ay nagpapakita ng iba’t ibang husay at galing sa pag-awit, pagsayaw at iba pang sining ng pagtatanghal. Makukulay ang kanilang mga kasuotan. Itinatanghal nila ito sa lansangan, malapit sa munisipyo ng Bacoor.

6Dahil kilala ang Cavite sa maraming lamang-dagat, naging popular din ang Food Festival sa panahon ng Bakood Festival. Ang mga pagkaing inihahanda at ipinakakain sa mga tao, kababayan man at turista ay pawang putaheng mula sa sugpo, talangka, alimango, pusit, tahong, talaba at iba pa.

7Maunlad na at patuloy pang umuunlad ang lunsod na ito, ngunit sa kabila ng kaunlarang ito ay patuloy na pinayayaman ang kulturang katutubo, kabilang na ang taunang pagdaraos ng Bakood Festival.

Nasagot ba ang mga tanong na isinulat mo bago basahin ang tekstong natapos? May mga hindi pa ba malinaw sa iyo? Ano-ano ito?

May mga pang-uri ba na ginamit sa teksto? May mga pang-abay ba? Ano-ano ito?

124

Pagyamanin Natin

Gawin Ninyo

A. Kilalanin pa natin ang isang pamana ng lahi na talagang dapat nating ipagmalaki. Basahin natin ang isang balita at alamin kung saang larangan nagiging tagumpay ang iba nating kababayan.

Iloilo, 4 Ginto sa Arnis

DUMAGUETE CITY, Pilipinas – Hindi man inaasahan ngunit maagang namayagpag ang delegasyon ng Iloilo sa paligsahan sa arnis sa 2012 POC-PSC National Games na ginanap sa Negros Occidental.

Inangkin ng Iloilo sa pamamagitan nina Glory Joy Bartonico at Warlie Gumban ang dalawa sa unang apat na tropeyong ginto sa women’s solo baston at men’s double baston events ayon sa pagkakasunod. Ngunit ang nasabing panalo ay parehas na hindi inaasahan ng dalawang atleta dahil sa magkaibang kadahilanan.

Ang 18-anyos na si Bartonico, second year BS Math student ng Western Visayas College of Science and Technology ay di-inaasahan ang paglalaro sa event na ito dahil isang araw lamang niyang binuo ang kaniyang routine bago sumalang sa laro sa kakulangan ng manlalaro.

Hindi naman nakapag-ensayo nang maayos ang 18-anyos na si Gumban, working student sa Western Visayas State University kung saan kumukuha siya ng kursong Marine Engineering.

125

Mismong ang kanilang pinakabatang coach sa kompetisyong si Cindy Abegail Monte, may edad 16 na taon ay umamin na hindi sila umaasa na maagang mamayagpag sa kanilang laro.

“Actually wala po kaming gaanong inaasahan pa rito. Basta maipakita lang po namin na kaya rin naming maglaro at sumabay sa mga kilala at magaling sa arnis,” ani Monte, gold medalist sa Palarong Pambansa. – Marivic Awitan

http://www.balita.net.ph/2012/05/28/iloilo-4-ginto-sa-arnis

Sagutin:

1. Tungkol saan ang balita?

2. Ano-ano ang pangngalan na binanggit sa balita? Ilarawan ang bawat isa.

3. Ano-ano ang pandiwa sa balita? Ano ang angkop na pang- abay na maaari mong gamitin dito?

126

Alamin natin kung ano-ano ang nilalaman ng isang balita sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong na ito:

Alin sa bahagi ng balita ang …

nakatawag ng iyong pansin?

buod ng iyong binasa?

pangalan ng sumulat?

lugar na pinangyarihan ng balita?

nagbibigay ng pinakamahalagang impormasyon?sumasagot sa tanong na ano, saan, sino, kailan, paano, at bakit?sumusuportang detalye sa mahalagang paksa?sinabi ng isang tauhan sa balita? Paano ito ipinakita?

Sa tulong ng mga sagot mo rito at sa gabay ng iyong guro, makasusulat ka ng isang balitang nabasa mo.

B. Subuking sumulat ng isang maikling balita. Gamitin ang mga tanong sa naunang gawain bilang gabay. Ngayon, gumupit ng isang larawan na nagpapakita ng isang pangyayari. Ito ang pagkukunan mo ng balitang isusulat. Idikit sa isang malinis na papel ang nakuhang larawan at gawin ang Rough Notes na nasa susunod na pahina.

127

Gawin MoA. Basahin muli ang talata tungkol sa Bakood Festival.

Ilarawan ang mga kilos, bagay at mga tao na nakikita sa pagdiriwang na ito. Ipahayag ang mga ito sa pamamagitan ng mga pangungusap. Bilugan ang pang-abay. Salungguhitan ang pang-uri.

B. Katotohanan Ito! Opinyon Mo!Mula sa binasang balita tungkol sa larong arnis, pumili ng tatlong katotohanan. Ibigay din ang opinyon mo tungkol dito. Gawin ito sa malinis na papel.

Katotohanan Ito! Opinyon Mo!

C. May Balita Ako!Umisip ng isang nasaksihang pangyayari na nagpakita ng

Idikit ang ginupit na larawan

Saan? ______________ Sino? ______________ Kailan? ______________ Ano? ______________ Bakit? ______________ Paano? ______________

128

isang pamana ng lahing dapat ipagmalaki. Gamitin ang gabay na ito sa pagsulat ng balita tungkol sa tinukoy na pangyayari.

Pangalawang HakbangSumulat ng byline.

Sumulat ng placeline.

Sumulat ng isang makatawag-pansing lead/pamatnubay.

Sumulat ng talata na susuporta sa lead/pamatnubay.

Maglagay ng quotation/ tuwirang sabi (optional)

Unang Hakbang Sagutin: Ano? Saan? Sino? Kailan? Paano? Bakit? Dagdagan ng Quotes/Tuwirang sabi Iba pang impormasyon Umisip ng makatawag-pansin na lead/ pamatnubay.

Unang HakbangSagutin: Ano? Saan? Sino? Kailan? Paano? Bakit?Dagdagan ng quotes tuwirang sabiIba pang impormasyonUmisip ng makakatawag-pansin na lead/pamatnubay

129

Bago ipasa ang natapos na sulatin, sagutin muna ang mga tanong na ito.

Mga Tanong OO HINDI

1. Magkaugnay ba ang mga talata at ang pamagat o headline ng iyong balita?

2. Nasagot ba ang ano, saan, sino, kailan, bakit, at paano?

3. Naisulat ba ang buong detalye tungkol sa balitang ibinahagi?

4. May ginamit bang quotation/tuwirang sabi?

5. Wasto ba ang pagkabay- bay ng mga salita?

6. Tama ba ang pagkaka- gamit ng mga bantas?

7. Mayroon bang byline?

8. Mayroon bang placeline?9. May maayos bang

lead/pamatnubay?

Kung marami kang sagot na oo, ipasa na ito sa guro mo. Kung mas marami ang hindi, basahin mo muli ang iyong naisulat at subuking isaayos ito.

130

Isaisip MoIsulat sa kuwaderno ang sagot sa tanong tungkol sa mga

naging aralin sa buong linggo.

Isapuso Mo Iguhit ang isang pamana ng lahi na nais mong ipagmalaki. Gawin ito sa isang malinis na papel.

Isulat MoSumulat ng isang liham sa isang kaibigan na ipinagmamalaki

ang mga pamana ng lahing nakagisnan.

Ano ang natutuhan mo?

Pang-abay at Pang-uri

Katoto-hanan at Opinyon

Pag-sulat ng balita at liham

131

Tuklasin Mo A. Naririto ang ilang salita mula sa kuwentong babasahin sa iyo

ng guro. Sabihin ang kahulugan ng bawat isa gamit ang inihandang gawain. Gawin ito sa kuwaderno.

1. diploma2. karangalan3. nakapagpalubag

Isulat ang mga gabay na salita na makikita sa diksiyonaryo para sa salitang lilinangin. Isulat kung anong bahagi ito ng salita.Isulat kung ano ang kahulugan nito.Sumulat ng isang pangungusap gamit ang salitang ito.Magbigay ng isang salitang kasingkahulugan nito.Ibigay ang katumbas nito sa ibang wika.

Tandaan ang kahulugan ng mga salitang nilinang upang higit na maunawaan ang kuwentong mapakikinggan sa iyong guro.

Paano mo maipakikita ang pagtangkilik sa produktong sariling atin? Kailan ginagamit ang pangatnig? Ano ang dapat tandaan sa pagbibigay ng pamagat sa isang talatang nabasa?

14

Produktong Atin, Dapat Tangkilikin

ARALIN

132

B. Nakatikim ka na ba ng kalamay? Gamitin ang talahanayan sa ibaba upang maipakita ang mga nalalaman mo tungkol sa kakaning ito. Gawin ito sa kuwaderno.

Kulay

Hugis

Lasa

Pangunahing sangkap

Ngalan sa ibang wika

Basahin Mo

A. Kilalanin ang isa sa mga pinakasikat na pagkain sa hapag-kainan ng bawat Pilipino.

KALAMAY. Ito ay ginawa sa pamamagitan ng pagkatas ng gata mula sa kinayod na niyog, giniling na malagkit na bigas na kung tawagin ay galapong at asukal na pula. Panay na paghalo sa pagluluto rito sa mahinang apoy, hanggang sa magpantay-pantay ang pagkunat.

133

Sa pagluluto ng kalamay, laging nauuna ang gata. Batangas, Quezon at Bikol ang sikat sa pagluluto nito. Bigyan naman natin ng pansin ang norte, bago tayo dumako sa timog o hilaga. Kung ikaw ay patungo sa norte, siguraduhing titigil kayo sa Rosales, Pangasinan. Sa terminal ng bus, naroon ang karamihang produktong kakanin sa norteng maaaring matikman. Unang-una na ang makunat na kalamay ng mga Ilokano na nakabilot sa dahonng saging.

Kung tayo naman ay patungong Timog, mula pa lamang sa istasyon ng mga sasakyan, kalamay na ang iyong makikita. Sa Biñan, Laguna, sikat ang masasarap na puto at kakanin. Hindi rin pahuhuli ang Uragon, Bicol. Sa dami ba naman ng niyog at tubo rito, siguradong kayang-kaya nilang gumawa ng pinaka-masarap na kalamay.

May ilang bayan din ang kilala sa paggawa ng kalamay tulad ng Mindoro, Iloilo, ang kalamay-hati ng Bohol, at sundot-kulangot ng Baguio. Sinukmani sa Quezon at biko sa Laguna’t Pampanga. Nagkakaiba ang mga ito sa marangyang sisidlan, pangalang madaling tumatak sa isipan at mga sangkap na nagpapasarap sa lasa na hindi mo sukat-maisip na maaaring gamitin bilang pagkain.

Ano nga ba ang kalamay? Sa pangkalahatang kasagutan, ito ay isang kakanin na maaaring gawa sa pinakunat na harina, kalabasa, galapong malagkit, asukal, at gata ng niyog. Kaya naging espesyal ang kakaning ito dahil tiyaga’t sikap ang puhunan sa pag-gawa nito. Isang pakikibuno ng paghalo sa mahinang apoy, upang makamit ang kunat na nais. Kunat ang pag-aantas sa kalamay, primera klase ang pinakamakunat.http://wwwsaatinghapag.blogspot.com/2013/12kalamay.html

Tama ba ang mga naisulat mo kanina?

134

B. Bakit kaya inaanyayahan ni Divine ang kaniyang kaibigan na si Nila? Basahin natin ang liham na ito upang malaman.

Mayo 10, 2014 106 Sungay West Lungsod ng Tagaytay

Mahal kong Nila,

Kumusta ka na? Ang tagal na nating hindi nagkita. Sa darating na Mayo 24-27 ng taong ito, ang aming lunsod ay magdiriwang ng Kalamay Festival. Ang lahat ng baranggay ay magpapasiklaban sa pamamagitan ng street dancing. Gayundin, magkakaroon ng isang masarap na salo-salo na katatampukan ng iba’t ibang kalamay na lulutuin ng iba’t ibang barangay sa aming lunsod at sa mga karatigbayan.

Sana makapunta at maging kaisa ka namin sa kakaibang pagdiriwang na ito ng aming lunsod.

Ang iyong kaibigan, Divine

Pagyamanin NatinGawin NinyoA. Gumupit at idikit ang isang larawan ng produktong Pilipino

sa malinis na papel. Sumulat ng mga pariralang maglalarawan dito. Salungguhitan ang pang-angkop na ginamit.

B. Pumili ng isang talata mula sa tekstong binasa tungkol sa kalamay. Tukuyin ang paksang pangungusap nito at ang mga sumusuportang detalye nito. Lagyan din ng angkop na pamagat ang napiling talata. Gawin ito sa malinis na papel.

PamagatPaksang pangungusapMga sumusuportang detalye

135

C. Piliin ang angkop na pangatnig sa kahon upang makompleto ang mga pangungusap.

1. Nag-aaral akong mabuti kagabi _____________ may pagsusulit sa araw na ito.

2. Matutuwa ang iyong guro _____________ gagawin mo ang iyong gawain.

3. Iwasan mo ang pakikipag-usap sa katabi _______________ maunawaan mo ang iyong binasa.

4. Matatapos ko na sana ang aking gawaing-bahay ______________ nawalan ng koryente sa amin.

5. Masipag siya sa paaralan _____________ hindi na siya kailangang utusan ng guro.

Gawin MoA. Kung bibigyan ka ng pagkakataon na makagawa ng sarili

mong produkto, ano ang gagawin mo? Gumawa ng isang flyer upang ipakilala ito. Sumulat ng talatang may tatlo hanggang limang pangungusap tungkol dito. Salungguhitan ang mga pang-angkop at bilugan naman ang mga pangatnig na ginamit.

dahil kaya kung subalit upang

136

B. Pumili ng isang talata. Basahin ito upang maibigay ang mga sagot sa tanong tungkol dito.

1. Makagagawa ka ng keso mula sa gatas ng kalabaw, baka, o kambing. Asinan ang gatas, pakuluin nang tatlumpong minuto habang hinahalo at pagkatapos ay itinggal nang mga sampung oras. Magkakaroon ito ng mga buo-buong bahagi na siyang babalutin sa murang dahon. Ngayon, may kesong puting napakadaling gawin.

St. Mary’s Publishing Corp.

a. Tungkol saan ang talata?b. Paano gawin ang kesong puti? c. Gaano katagal bago maluto ang kesong ito? d. Isulat ang mga pangungusap na sumusuporta sa paksa

ng talata. e. Isulat ang pamagat na nais mong ibigay sa talatang ito.

2. Maraming uri ng dapo sa Pilipinas. Matatagpuan ang mga ito sa tuktok ng mga matataas na punongkahoy sa kagubatan. Mayroon din namang tumutubo sa mga kapatagan. Napakahirap manguha at mag-alaga ng dapo kaya napakataas ng halaga nito kung bibilhin.

St. Mary’s Publishing Corp.

a. Tungkol saan ang talata?b. Ano ang dapo? c. Saan-saan ito matatagpuan? d. Bakit kaya mahirap itong alagaan? e. Isulat ang mga pangungusap na sumusuporta sa paksa ng

talata. f. Isulat ang pamagat na nais mong ibigay sa talatang ito.

137

3. Ang puto bumbong, bukod sa kilalang pagkaing Pinoy ay kabilang din sa tradisyon ng Paskong Pilipino. Ito ay kulay lila/ube at kakaning gawa sa giniling na malagkit na bigas. Isa ito sa mga pinakapopular na pagkaing mabibili tuwing sasapit ang panahon ng Kapaskuhan. http://www.akoaypilipino.eu/recipe/puto-bungbong

a. Tungkol saan ang talata?b. Ano-anong sangkap ang kailangan upang makagawa ng

puto bumbong? c. Isulat ang mga pangungusap na sumusuporta sa paksa ng

talata. d. Isulat ang pamagat na nais mong ibigay sa talatang ito.

Isapuso Mo Gumawa ng isang collage na nagpapakita ng mga sarili nating produkto at kung paano natin tatangkilikin ang mga ito. Gawin ito sa isang malinis na papel.

Isulat Mo Sumulat ng isang liham paanyaya para sa isang kaibigan.

Anyayahan siya sa inyong lugar upang makita o matikman niya ang produktong ipinagmamalaki ninyo.

138

Tuklasin MoA. Bago pakinggan ang isang balitang babasahin ng guro,

linangin muna natin ang salitang mapakikinggan mula rito. Isulat sa palibot ng salitang domestic helper ang lahat ng mga salita at bagay na naaalala mo kapag naririnig ito. Gawin ito sa isang malinis na papel.

Ngayon, pakinggan na ang isang pag-uulat na may kinalaman sa salitang ito.

B. Narinig mo na ang salitang card catalogue, hindi ba? Ibigay ang hinihiling ng bawat hanay upang maipakita ang nalalaman mo tungkol dito. Gawin sa kuwaderno.

Saan ito makikita? Kailan ito ginagamit?

Ano ang mga uri nito?

Paano mo maipagmamalaki ang pagiging Pilipino? Paano ginagamit ang card catalogue? Ano ang pagkakaugnay ng simuno at panaguri?

15 Taas-Noo, Pilipino Ako!

ARALIN

139

Basahin Mo Kilalanin pa natin ang card catalogue sa pamamagitan ng pagsusuri sa nilalaman ng bawat kard na ito.

Kard ng May-akda o manunulat

700.4 Aragon, Angelita L., et. alLi 12 Bagong Filipino 5

JGM & CorporationSimoun St., Quezon CityC 2011

110 p.; ill, 25 cm

Kard ng Pamagat

700.4 Bagong Filipino 5Li 12 Aragon, Angelita L., et. al

JGM & CorporationSimoun St., Quezon CityC 2011

110 p.; ill, 25 cm

140

Kard ng Paksa

Online Public Access Catalogue

Ano-ano ang pagkakaiba ng bawat isa? Pagkakatulad nila? Kailan ginagamit ang bawat isa?

700.4 Kaantasan ng Pang-uriLi 12 Aragon, Angelita L., et. al

JGM & CorporationSimoun St., Quezon CityC 2011

110 p.; ill, 25 cm

141

Pagyamanin NatinGawin Ninyo

A. Ano-ano ang pangyayari sa napakinggang ulat? Ano ang naging sanhi at bunga ng bawat isa? Sagutin sa tulong ng balangkas na ito. Gawin ito sa isang malinis na papel.

B. Sinong Pilipino ang nabanggit sa balitang napakinggan? Ano ang kanilang ginawa upang maipagmamalaki sila? Sumulat ng pangungusap na naglalarawan sa kanila. Gawin ito sa isang malinis na papel. Salungguhitan ang mga pang-uring ginamit. Bilugan ang simuno at ikahon naman ang panaguri.

Pangyayari

Sanhi Bunga

142

C. Subukin natin ngayon kung makagagawa ka ng sariling card catalogue. Pumunta sa silid-aklatan at humanap ng mga aklat na may kinalaman sa mga natatanging Pilipino. Gamitin ang mga ito upang mapunan ang hinihingi ng bawat kard. Gawin ito sa malinis na papel.

Kard Ng May-akda

May-akda:Pamagat ng Aklat:Dibuhista:Manlilimbag:Copyright Date:Call Number:Bilang ng pahina

Kard Ng May-akda

May-akda:Pamagat ng Aklat:Dibuhista:Manlilimbag:Copyright Date:Call Number:Bilang ng pahina

Kard Ng May-akda

May-akda:Pamagat ng Aklat:Dibuhista:Manlilimbag:Copyright Date:Call Number:Bilang ng pahina:

143

Gawin Mo

A. Pumili ng isang imbentor o Pilipinong nakilala mo sa mga aralin natin sa buong taon. Isulat sa unang kahon ang kaniyang pangalan. Sa ikalawa naman, iguhit ang sa palagay mo’y sanhi at naisip niya ang kaniyang ginawa. Sa sunod naman na kahon, isulat ang kaniyang nagawa at sa huling kahon, isulat ang magiging bunga nito. Gawin ito sa kuwaderno.

B. Kung bibigyan ka ng pagkakataon na makagawa ng isang bagay para sa Pilipinas, ano ito? Ipakita ito sa pamamagitan ng pagguhit. Sumulat ng limang pangungusap upang ilarawan ito. Salungguhitan ang pang-uring ginamit. Gawin ito sa malinis na papel. Bilugan ang simuno at ikahon naman ang panaguri.

Pilipino Sanhi Ambag sabansa

Bunga

144

Isaisip MoSumulat ng pangungusap bilang sagot sa mga tanong na:

Ano ang natutuhan mo sa mga aralin sa linggong ito?

Matapos maisulat ang sagot sa tanong na ito, salungguhitan ang pang-uring ginamit. Bilugan ang simuno at ikahon ang panaguri.

Isapuso Mo Paano mo maipagmamalaki ang pagiging Pilipino?

Isulat Mo Sumulat ng isang maikling panata sa pagiging mabuting

Pilipino at sa ipinagmamalaking sariling lahi.

145

Karagdagang Gawain!

A. Matapos ang inilaang oras ng iyong guro, ano-ano ang kuwentong pambata na iyong binasa? Isulat ang pamagat ng bawat isa sa mga bato na nasa mapa. Gawin ito sa isang malinis na papel.

146

B. Matapos basahin ang isang kuwento, ihanda na ang iyong book report. Gamitin ang mga inihandang balangkas upang maihanda ito nang maayos.

Mapa ng KuwentoPamagat : __________________May-akda : __________________Bilang ng Pahina : __________________

1. Ilarawan kung tungkol saan ang kuwento at sino ang mga pangunahing tauhan.

2. Ilarawan kung ano ang nangyari sa umpisa ng kuwento.

3. Ilarawan kung ano ang nangyari sa gitna ng kuwento.

4. Ilarawan ang suliranin sa kuwento at kung paano ito nabigyang solusyon.

5. Ilarawan kung paano nagwakas ang kuwento.

Tauhan (Gawin para sa bawat mahalagang tauhan)Sa umpisa? Sa gitna? Sa

pagtatapos? Ano ang ikinilos niya?Ano ang ugaling kaniyang ipinakita?

Ano ang damdamingkaniyang ipinakita?

147

Ang Aking Binasang AklatPanimula – Ilagay ang buod ng kuwentong binasa. Ang nilalaman ng bawat kabanata. Mahahalagang Punto – Ano-ano ang mahahalagang pangyayari sa bawat kabanata? Paano ito nakaapekto sa mga susunod na pangyayari?Ang May-akda – Sumulat ng pangungusap na nagpapakilala sa may-akda ng aklat na binasa. Sa Aking Pananaw

1. Ano ang pinakagusto mong bahagi ng kuwento? Bakit?2. Alin ang pinakaayaw mo? Bakit?3. Ano ang natutuhan mo sa bawat kabanata? Sa

kabuuan?4. Ano ang layunin ng may-akda sa pagsulat ng

kuwentong ito?5. Nagtagumpay ba siya rito?

Conclusion – Ano ang mensahe ng kuwentong binasa?

Ang aklat na ito ay binibigyan ko ng markang/gradong…

(5 ang pinakamataas)

Sumulat ng 2 pangungusap upang ipaliwanag ang ibinigay na marka.

Sa May-akdaSumulat ng isang maikling liham sa may-akda ng kuwento. Sabihin ang nais mong iparating sa kaniya.

148

Story TrailGumawa ng story trail para sa binasang nobela.

1. Sa isang malinis na papel, iguhit ang buod ng bawat kabanata.

2. Idikit ang mga ito sa isang malinis na papel na parang isang maze.

3. Maaari ring maglagay ng mga bundok at iba pang hugis, depende sa mga pangyayari ng kuwento.

4. Maaari ring maglagay ng isang theme para sa iyong trail.

5. Tingnan ang isang halimbawa na ito.

Sanggunian:25 Terrific Literature Activities, Scholastic

149

Balikan natin ang mga salitang nabasa mo sa yunit na ito. Basahin ang bawat isa at alalahanin ang kahulugan nito. Kung may hindi ka maunawaan, gamitin ang mga estratehiya na natutuhan mo upang matukoy ang kahulugan ng mga ito.

sa rin Caviteng lamang Bakoodang Bacoor kayana festival kakaninat pagkaing-dagat bansamga tao tinatawagay dito/rito Pilipino ito giniling nitoisang uri katashindi saging alisnito niya gamotkalamay isa langisdin/rin ngunit lagyanmay bahagi hamburgernang kudyapi kahitiba kalamansi tuladdahil balat keftamineral naging mabutiatin ginagamit sangkapnaman karne kawalikung katawan minutoka saan upangmo kanila banana cuelunsod kailangan mantikaiba’t iba tinadtad panutsabilang sibuyas nanaymula lahat niyaPilipinas makikita hiniwapaggawa ilan pantaytubig maunlad baboyasukal pamamagitan gulay

150

timog bago habamatatagpuan dahon talongkasagutan taba sitawkaniya puno hiponhugis buto bagoongbuhay tasa lakipagkain nais Taoistnakukuha America templekeso burger bagaydalawa kundi Tsinomayroon tanging dinarayotuwing laging turistaginaganap baka bulkanbayan itlog walapaaralan asin datingpanahon maaari sumabogmaraming rin naroonkilala kamatis magandainaasahan sampu nagpapakitaIloilo gusto natinganyos ngayon parangsi halos gawaingata daan maayosniyog gumawa ninunomalagkit tahanan irongawa patpat habangamin pakuluin instrumentosinasabing kumukulo namanmaasim masarap tagalalo bawang sasapitbote inihanda Setyembreginagawa isda taonito kaunti bakodbuo ampalaya buongpaminta kalabasa maging

151

munisipyo kalaunan plemasiya kumalat ugatpagdaraos malawak panganakkultural taniman kabagmag-aaral silangan nectarpatuloy Indonesia pulotmaaga kalamondin bubuyoglalawigan sintones nagtataglayarnis aldonisis protinauna dayap carbohydratekompetisyon paborito abobaston komersyal punocoach pinoproseso bitaminabigas konsentrasyon hugasannamin marmelada patuyuinpaghalo prineserba gagamitinpagluluto arnibal ingatanmahina chutney mahiwaapoy dagdag pigainBikol pampasarap strainer/salaansikat lutuin bawatNorte nagagamit bahagitayo mantsa honey/pulot-pukyutansigurado amoy haluinmakunat dumi ilagaybarangay pampaputi lalagyanmagkakaroon shampoo palamigingatas panggamot yelodapo pangangati mundonanggaling ubo gayunmanbansa namamaga naimbentolakas pampurga imbensiyonhibrido kapag lugarangat inihalo ipinagbibilimandarin pampalabas katulad

152

inilalagay panulukan pinakamatandaAsya nagluluto pangunahinAfrica malambot nasagiEuropa malinamnam garanasisiyahan matamis tunaylupain bunga makapigil hiningasahara inyo paniniwalahalimbawa maghanda malalamankumakain saba sinumanbilog hinog magsadyatupa panuhog katanunganpaghaluin talupan hahawakankamay ihulog nasusulatunahin hulugan tagapagpaliwanagkarne natutunaw tanawinpanimpla kakapit turistadagdagan piniprito kababalaghanpipino pagkaluto balinsusoberde pinakbet walang kapingas-pingassili pinitpit tingnanbilugin hinaluan nagbabagopinaghalo sinala natutulogkasinlaki maliliit minsanbola iluluto nasawigolf pahaba kalayuaniprito parisukat simbahanihawin katamtaman natabunanbarbekyuhan isinalang torepagkalipas iginisa saksibaligtarin nilagyan kasalukuyanbantayan sabaw aktibomasunog dinikdik pamburanakakain tinimplahan yesomeryenda pinakuluan luwadkabataan inihulog pakikibuno