Yatağa Bağımlı Hastada Hemşirelik Bakımı

Yatağa Bağımlı Yatağa Bağımlı Hastada Hemşirelik Hastada Hemşirelik

BakımıBakımı

Yatağa bağımlı hastada hemşirelik bakımı

2

AMAÇ

Yatağa bağımlı hastanın ihtiyaçlarını belirlemek; bu doğrultuda yapılacak uygulamalarla, hasta bireyin yaşam kalitesini yükseltmek ve olabilecek komplikasyonları en aza indirmek.


3

Konu başlıkları

Yatağa bağımlı hastanın tanımıYatağa bağımlı hastanın tanımı Yatağa bağımlı hastaya verilecek Yatağa bağımlı hastaya verilecek

bakımların sınıflandırılması ve bakımların sınıflandırılması ve uygulama şekilleriuygulama şekilleri

Yatağa bağımlı hastada Yatağa bağımlı hastada gelişebilecek komplikasyonların gelişebilecek komplikasyonların sistemlere göre sınıflanmasısistemlere göre sınıflanması


4

Yatağa bağımlı hastayı, bilinci açık ya da bilinci kapalı hasta olarak kabul edebiliriz.

Bilincin en basit tanımı; kişinin, tam uyanık, kendisinin ve çevresinden gelen uyarıların farkında olması halidir.


5

Hemşirelik bakımı, her iki durumda bazı farklılıklar göstermekle birlikte, günlük yaşam aktiviteleri doğrultusunda planlanmalı ve uygulanmalıdır.


6

Bakım Planlanırken ve Uygulanırken Dikkate

Alınması Gereken Günlük Yaşam Aktiviteleri:

1.1. Çevre Çevre güvenliğinin güvenliğinin sağlanmasısağlanması

2.2. SolunumSolunum

3.3. DolaşımDolaşım

4.4. BeslenmeBeslenme

5.5. BoşaltımBoşaltım

6.6. UykuUyku

7.7. Fiziksel aktiviteFiziksel aktivite

8.8. İletişimİletişim

9.9. Bireysel hijyenBireysel hijyen

10.10. Cinsel yaşamCinsel yaşam

11.11. VVücuücutt ısısının ısısının sürdürülmesisürdürülmesi

12.12. ÖlümÖlüm


7

Yatağa bağımlı hastanın bakımında 2 temel amaç vardır:

• NormalNormal yaşamyaşam aktivitelerinin aktivitelerinin sürdürülmesine yardımcı olmak.sürdürülmesine yardımcı olmak.

• Bilinci kapalı hastaları, olanaklı ise Bilinci kapalı hastaları, olanaklı ise bilincine kavuştuğu zaman yaşamını bilincine kavuştuğu zaman yaşamını kısıtlayacak komplikasyonlardan kısıtlayacak komplikasyonlardan korumak, diğer bir deyişle hastayı korumak, diğer bir deyişle hastayı rehabilitasyon sürecine hazırlamak.rehabilitasyon sürecine hazırlamak.


8

Yatağa bağımlı hastalara verilecek bakımlar 2 grupta incelenebilir :

1.1. Günlük yapılması gereken bakım ve Günlük yapılması gereken bakım ve işlemlerişlemler

2.2. Haftalık yapılması gereken bakım ve Haftalık yapılması gereken bakım ve işlemlerişlemler


9

Günlük yapılması gereken bakım ve

işlemler : Göz bakımıGöz bakımı Ağız-kulak-burun Ağız-kulak-burun

temizliğitemizliği Perine bakımıPerine bakımı KısmiKısmi vücutvücut temizliği temizliği PasifPasif egzersiz ve egzersiz ve

pozisyon değişikliğipozisyon değişikliği Atel ve bandaj Atel ve bandaj

MasajMasaj Postural drenajPostural drenaj AspirasyonAspirasyon veve

trakeotomi trakeotomi bakımıbakımı

Beslenme Beslenme veve eliminasyonun eliminasyonun sağlanmasısağlanması

Yatak çarşaflarının Yatak çarşaflarının değişimideğişimi


10

Haftalık yapılması gereken bakım ve işlemler:

1. Saç banyosu

2. Vücut banyosu


11

GÖZ BAKIMI

Özellikle bilinçsiz hastalarda göz kapakları tam kapanmadığı için gözler açık kalabilir.

Bu durum korneada kuruma, ülserasyon ve sonuçta körlüğe neden olabilir.


12

Göz bakımı, her iki gözün serum fizyolojik (SF) ile irrigasyonu ve yumuşak bir bezle gözlerin silinmesinden ibarettir.

Gözler, içten dışa doğru ( burundan şakak yönüne) silinmelidir.


13

Silme sırasında göze basınç uygulanmaması, göz içi yapılara (lens, vitreus vb.) zarar vermemek açısından önemlidir.

Bilinci kapalı hastalarda, gözlerin 4 saatte bir SF veya yapay gözyaşı ile nemlendirilmesi, uyku saatlerinde kapatılması, unutulmamalıdır.


14

AĞIZ, KULAK, BURUN TEMİZLİĞİ

Kulaklar: Banyo sırasında kulak kepçeleri silinerek temizlenir, normalde bunun dışında fazla bir bakım gereksinimi yoktur. Temizlik amacıyla iç kulağa pamuklu çubuk itilmemelidir. Kulaktan BOS veya kan geliyorsa, yalnızca kulak dışına akan sızıntı temizlenir.


15

AĞIZ, KULAK, BURUN TEMİZLİĞİ -Burun: Burun içindeki fazla salgılar, su veya SF ile ıslatılarak, pamuklu çubukla temizlenir. Nazogastrik sonda (NG) takılı hastalarda sondanın yarattığı basınç, nazal mukozada duyarlılık, inflamasyon, kabuklanma veya kanamaya neden olabilir. Bu tür sorunlara engel olmak için :

* Her gün buruna bası açısından NG gözlenir.

* Tespit için kullanılan flaster ıslanırsa hemen değiştirilmelidir (ıslak flaster deriyi yumuşatarak çabuk hasarlanmasına neden olur).


16

AĞIZ, KULAK, BURUN TEMİZLİĞİ -Ağız:Hastanın bilinci açıksa en iyi ağız bakımı, diş fırçalamadır. Bilinci kapalı hastalarda 2-8 saatte bir ağızdaki sekresyon alınır ve ağız sodyum bikarbonat ile temizlenir. Aft varsa, özel gargara çözeltileri kullanılabilir. Mantar enfeksiyonu varsa antifungal suspansiyon kullanılabilir.

Genel bir önlem olarak dudakları kuruma ve çatlamaya karşı yumuşatıcı losyonlarla nemlendirmek iyi olur.

17

PERİNE BAKIMI

Foley kateteri olmayan hastada günde bir kez perine bakımı yeterli olabilir. Vaginal akıntı veya gaita çıkarım miktarına göre bu sayı değişebilir. Perine bakımı sabunlu su ile yapılır. Temizden kirliye veya yukardan aşağıya kuralına göre temizlik yapılır.

Foley kateteri olan hastalarda foley katetere özgü perine bakımı yapılmaz.


18

KISMİ VÜCUT TEMİZLİĞİ

Kirli vücut bölgeleri, temizden kirliye doğru silinir. Özellikle

koltuk altları, kadınlarda göğüs altları ve perine bölgesi

silinmelidir.


19

PASİF EGZERSİZ VE POZİSYON DEĞİŞİKLİĞİ

Yatağa bağımlı hastalarda hareketsizlik sonucu en sık görülen komplikasyonlar, kas atrofisi ve kontraktürlerdir. En sık görülen kontraktürler:

El, bilek ve parmakların fleksiyon kontraktürü,

Bacak external rotasyon kontraktürü,

Dizde fleksiyon kontraktürü.

20

PASİF EGZERSİZ VE POZİSYON DEĞİŞİKLİĞİ

Hareketsiz hastalara pasif egzersiz sırasında yaptırılacak hareketler şunlardır:

El ve ayak bileklerine sağa-sola rotasyon

Bacaklara fleksiyon-ekstansiyon

Kollara fleksiyon-ekstansiyon, abduksiyon-adduksiyon

Her hareket en az 5 kez yaptırılmalı ve her 8 saatte bir tekrarlanmalıdır. Kontraktür nedeniyle hareket kısıtlılığı oluşmuş ise hareket sayısı giderek arttırılır.

21

PASİF EGZERSİZ VE POZİSYON DEĞİŞİKLİĞİ Hastaya pozisyon verirken dikkat edilecek noktalar :

Hastanın yatak tarafındaki kolunun vücudun altında kalmamasına dikkat edilmelidir.

Hastanın altında EKG kablosu, serum seti, enjektör iğnesinin kabı vb. malzemelerin kalmamasına özen gösterilir.

Baş ve boyun hiperekstansiyonda olmamalı, yüz gövde ile aynı doğrultuda olmalıdır.

Hasta hangi pozisyonda yatarsa yatsın, baş yatay düzleme göre 30-40 kadar yüksekte olmalıdır.


22

ATEL VE BANDAJ UYGULAMALARI

Ayak düşmeleri ve diz fleksiyon kontraktürlerini engellemek için hastaya uygun ateller; benzer şekilde dirsek, bilek ve parmak fleksiyon kontraktürlerine karşı da çeşitli üst ekstremite atelleri uygulanabilir.


23


Atel uygulanan ekstremite, atelin oluşturabileceği bası yaraları açısından değerlendirilmeli ve gazlı bezle desteklenmelidir.

Her 8 saatte bir 30 –60 dakika atel çıkarılarak ekstremite dinlendirilmelidir.


24


Kuvvet azlığı veya tam kuvvet kaybı nedeniyle hareketsiz olan ekstremiteye bandaj uygulaması venöz dönüşü sağlayarak flebotromboz riskini azaltma ve ödemi engelleyerek doku perfüzyonunu sürdürme açısından gereklidir. Her 8 saatte bir 60 dakika süreyle bandaj çıkarılarak ekstremite dinlendirilmelidir.


25

MASAJ

Masajı vücudun belli bölgelerine yöntemli ve düzenli olarak uygulanan basınç, ovma yoğurma işlemleri olarak tanımlayabiliriz.

Bu uygulama kan akımını arttırarak doku perfüzyonunun arttırılması ve basınç altındaki alanların rahatlatılması açısından önemlidir.


26

MASAJ TEKNİKLERİ

1. Efloraj: sıvazlama

2. Petrisaj: yoğurma

3. Friksiyon: kaydırma

4. Tapotman: vurma

Bu teknikler, günde

1 kez, 15- 20 dakika süreyle uygulanır.

Yatağa bağımlı hastada hemşirelik bakımı 27

POSTURAL DRENAJ

Yatağa bağımlı hastalarda, yerçekimi etkisiyle ve öksürerek yeterince sekresyon çıkaramama sonucu, akciğerlerin özellikle alt loblarında salgı birikir.

Bu sekresyonun hastanın oksijen alımını azaltmaması ve enfeksiyona yol açmaması için, çıkarılması gerekir.


28

POSTURAL DRENAJ

Postural drenajda, masaj tekniklerinden tapotman kullanılır ve özellikle sekresyon birikmiş olan loblar üzerine uygulanarak salgı hareketlendirilir.

Postural drenaj yöntemi kafa içi basıncı artmış ve/veya kardiyak problemi olan hastalara uygulanmaz.


29

ASPİRASYON

Trakeotomi: Hava girişini sağlamak için, boyunda 2.-3. trakeal halkalar arasına geçici bir süre için açılan deliğe denir.

Trakeotomi bakımı: Uygun sondayla yapılan aspirasyonun ardından, tek kullanımlık trakeotomi kanülü ve stoma çevresi, SF ile temizlenir ve kurulanır.


30

ASPİRASYON.

Bu işlem günde en az 1 kez yapılmalıdır fakat ihtiyaca göre sayı genellikle artar. Stoma çevresinin temizliği için alkollü antiseptikler kullanılmaz.

Tek kullanımlık kanül, 5 gün kullanımdan sonra yenilenir. Kanül kaldığı sürece, her 2 saatte bir 15 dakika süreyle kaf (cuff) havası indirilerek, trakea duvarlarına olan bası azaltılmalıdır.


31

BESLENME VE ELİMİNASYON

Genel anlamda beslenme, insanın büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olabilme amacıyla dışarıdan besin maddelerini alıp kullanmasıdır.


32


Beslenmenin hizmet ettiği amaçlar şunlardır.

• Vücuda enerji ve ısı sağlamak

• Dokuların yapımı ve yenilenmesini sağlamak

• Tüm metabolik süreçleri düzenlemek

• Bağışıklık sisteminin sağlıklı çalışmasını sağlamak.


33


Yatağa bağımlı hastada beslenme (nütrisyon) için 2 yöntem kullanılabilir:

1. Enteral beslenme

2. Total parenteral beslenme (TPN)

34


1.Enteral Beslenme: Gastro-intestinal sistem (GIS) fonksiyonlarının sürmesi ve barsak florasının korunması için NG veya orogastrik sonda ile, GIS yoluyla uygulanan beslenmedir.

GIS’in normal çalışma ve işlevini engelleyen bir sorun olmayan hastalarda yeğlenmelidir.

35


Enteral beslenmede dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır: * regürjitasyonu önlemek için baş, yatay düzlemden 30- 40 yükseltilir. * hastanın gereksinmesine göre hesaplanmış beslenme çözeltisi miktarı 24 saate bölünür ve saatlik damla infuzyonu biçiminde gönderilir. Her 5 saatte bir, 1 saat veya 24 saatte bir 4 saat beslenmeye ara verilebilir (bazı kaynaklarda, daha fizyolojik olması nedeniyle bolus tekniğiyle beslenme önerilmektedir. Fakat bazal metabolizma hızı azalmış olan yatağa bağımlı hastalarda, mide dolgunluğu ve regürjitasyon riski nedeniyle damla infüzyon yöntemi yeğlenmektedir).


36


* enteral yolla verilen ilaçların sondayı tıkamaması için, uygulama sonrası su ile sonda irrige edilmelidir. * dinlenme amaçlı beslenme aralarında sondadan su infüzyonu yapılmalıdır. * enteral beslenmeye önce gerekenden düşük miktarda başlanır. Hastanın tolerasyonuna göre, her 8 saatte bir miktar arttırılarak, 72 saat içinde gereken beslenme çözeltisinin tümüne ulaşılır.


37


* hastanın yatay düzlemde yatması gerekiyorsa, bu pozisyondan 15 dk. önce infüzyon durdurulur. * beslenme ürünü, oda sıcaklığında verilmelidir. * torbalı ürünler 8 saatten fazla bekletilmeden verilmelidir. * enteral sondanın tespiti sağlam olmalıdır. Sonda yerinden oynadıysa, midede olup olmadığı kontrol edilmelidir ( bu kontrolün her gün 1 kez yapılması uygundur). * regurjitasyonu saptamak için ağız içi, aralıklı olarak kontrol edilmelidir.


38


2.Total Parenteral Beslenme:

Hastanın gereksinimi olan enerji, karbohidrat, protein ve yağların, intravenöz yolla, doğrudan vasküler sisteme verilmesi yöntemidir.


39

YATAK ÇARŞAFLARININ DEĞİŞİMİ

Yatağa bağımlı hastalarda, yatak çarşaflarının kırışıksız, temiz ve kuru olması bası yaralarının önlenmesi veya enfeksiyonunun engellenmesi için çok önemlidir.


40

BASI YARALARI

Deri üzerine aşırı ve uzun süreli bası sonucu, özellikle derinin altında kemik bulunan yerlerinde gelişen, deri ve derialtı dokularının iskemik ülsere yaralarıdır. Yoğun bakım hastalarında görülme sıklığı % 3-4, omurilik travmalı hastalarda görülme sıklığı, % 5-8 arasında bildirilmiştir.

41

BASI YARALARI

Bası yaralarında klinik sınıflama :

I. evre: bası altındaki deri bölgesinde hiperemi

II. evre: bası altındaki deri bölgesinde, dermise ulaşan yüzeyel ülserasyon.

III. evre: bası altındaki bölgelerde, derialtı yağ dokusu, kas veya kemiğe ulaşan derin ülserasyon.

IV. evre: kemik, bursa, eklem veya vücut boşluklarına (rectum, mesane, vagina vb.) ilerleyen, kavite oluşturmuş ülser.

42

BASI YARALARI Bası yaraları oluşumuna karşı alınacak hemşirelik önlemleri şunlardır:

1. her 2 saatte bir pozisyon değişikliği

2. hastanın her çevrilişinde deri gözlenir ve kızarık bölgeler üzerindeki bası, minimuma indirilir.

3. deri temiz ve kuru tutulur.

4. deri nemlendirilir fakat, maserasyon ve irritasyona neden olacak kadar nemli alanlar kalmamasına dikkat edilir.

5. aşırı ovmadan kaçınılır.

6. havalı yatak kullanılır.

7. delikli sünger ve simit (halka) kullanılmaz ( bası alanını daraltır ve çevre dolaşımını bozar).


43

BASI YARALARI

Bası yarası oluşmuşsa verilecek bakım:

1. yaranın klinik evresi saptanır.

2. bakım ekibi, uygulanacak prosedüre karar verir.

3. yaranın nekrotik alanları debride edilir (üzerine basmakla durdurulamayacak kadar kanama olmamalıdır).

4. pansuman kirlendikçe veya her 8 saatte bir cerrahi sabunla yıkama ve durulama yapılır.

44

BASI YARALARI 5. SF ile nemlendirilmiş fakat ıslak olmayan spanç ülser içine yerleştirilir.

6. ülser içindeki spanç 4 saatte bir nemlendirilir ve her 8 saatte bir değiştirilir.

7.debridman sonrası kanama olursa, eşit miktarlarda çinko oksit, gliserin ve hidrojen peroksit emdirilmiş rulo gazla yara kapatılır ve günde 2 kez bu pansuman değiştirilir.

8. bası yaralarında yüzeyel antibiyotikler kullanılmaz. Çünkü yüzeyel antibiyotikler yaranın derinliklerine işleyemez ve granulasyon dokusundaki bakteri gelişimini engelleyemez.


45

BASI YARALARI9.cerrahi debridman sonrası ilk 48 saat yüzeyel antibiyotik uygulanabilir. Uzun süreli kullanımda bu antibiyotikler iyileşmeyi geciktirebilecekleri gibi, allerjik reaksiyon riski de oluştururlar.

10. sistemik antibiyotikler cerrahi öncesi, sırasında ve sonrasında kullanılabilir.Fakat granulasyon dokusu gelişmekte olan yaralarda yeterli doku düzeyini sağlayamadıkları için bakteri sayısına etkileri azdır.

11. debridman ve etkin ıslak-kuru pansumanla, 7-10 gün içinde granulasyon dokusu ülser tabanını doldurmaya başlayarak, yara hacmini küçültür.


46

YATAĞA BAĞIMLI HASTADA KOMPLİKASYONLAR

*Kas- iskelet sistemi:

kuvvetsizlik kontraktür

sırt ağrısı deformite

kontraktür kırık

osteoporoz böbrek taşı


47


*Kardiyovasküler sistem:

kalp yükü artışı taşikardi

valsalva manevrası kardiyak arrest

ortostatik hipotansiyon sistemik veya

trombüs oluşumu pulmoner emboli


48


*Solunum sistemi:

göğüs kafesi genişlemesinde azalma

hipostatik

sekresyon birikimi pnömoni

solunumsal asidoz


49


*Sindirim sistemi:

iştahsızlık fekal impaksiyon

konstipasyon

barsak obstruksiyonu


50


*Üriner sistem:

idrar yapma zorluğu üriner enfeksiyon

üriner staz

böbrek taşı


51


*Emosyonel durum:

depresyon, uykusuzluk davranış bozukluğu

anksiyete oryantasyon bozukluğu


52

Tüm bu komplikasyonlar da göz önünde bulundurularak hastaya verilecek bakım planlanırken; önce veri toplanmalı, hemşirelik tanısı konmalı, bakım planlanmalı, uygulanmalı ve değerlendirilmelidir.


53

Yatağa bağımlı hastaya bakım planları uygulanırken, hasta ailesinin de bu planlarda yer alması gerektiği göz ardı edilmemelidir. En önemli hasta haklarından biri sayılabilecek olan “mahremiyetin korunması” hakkına da saygı gösterilmelidir.


54

Documents

Yatağa Bağımlı Hastada Hemşirelik Bakımı