YAKINLIK

Yaknlk kalbin kaplarnn sana ak olmasdr; ieri girip konuk olabilirsin.

Ama bunu ancak, bastrlm cinselliin rtmedii bir kalple yapabilirsin.

inde sapknlklar kaynamayan, doal bir kalple. Aalar kadar doal, ocuklar kadar masum.

O zaman yaknlk korkusu olmaz.

NDEKLER

Kapak

nsz

En ncelikli ey: Yaknln Abc'si Olduun Yerden Bala

Gerek Ol Kendini Dinle

Kendine Gven

Bakalaryla Yaknlk: Sonraki Admlar Grnr Ol

Mahremiyet htiyac likide Olmak Deil, liki Kurmak

Gerek Olma Riskini Al Sessizliin Dilini ren

Drt Tuzak

Tepki Verme Alkanl Gvenlie Saplanmak

Glge Boksu Sahte Deerler

Dnm in Aralar Kendini Kabul Et

Kendine ncinebilir Olma zni Ver Bencil Ol

Bir Meditasyon Teknii

Yaknla Doru Sorulara Yantlar

ekici nsanlar Niye Korkutucu Buluyorum? Ben-bilincini Niye Hissediyorum? Nasl Kendim Olarak Kalabilirim? Vermek Nedir ve Almak Nedir?

Yaknlk inde Yaamann Gerek Yolu Nedir?

NSZ

Herkes yaknlktan korkuyor; bunun farknda msn, deil misin, o ayr bir konu. Yaknln anlam kendini bir yabancnn nnde aa vurmaktr. Ve hepimiz yabancyz; kimse kimseyi tanmyor. Kendimize bile yabancyz nk kim olduumuzu bilmiyoruz.

Yaknlk seni bir yabancyla yan yana getirir. Btn savunmalar brakman gerekir ancak o zaman mmkndr yaknlk. Ve korkuyorsun; eer savunmalar, maskeleri brakrsan kim bilir o yabanc sana ne yapacak? Bin bir trl ey saklyoruz; sadece bakalarndan deil, kendimizden de. nk her trl bask, ekingenlik ve tabuyla hasta dm bir insanlk tarafndan yetitirildik. Korkuyorsun; o yabancyla aranda biraz savunma, biraz mesafe tutmak sana kendini daha gvenli hissettiriyor. Ya senin zaaflarn, krlganln, incinebilirliini sana kar kullanrsa? O insanla otuz-krk yl birlikte yaam olsan bile fark etmiyor, yabanclk hi kalkmyor ortadan.

Herkes yaknlktan korkuyor.

Bu karmak bir sorun, nk herkes yaknlk istiyor. Herkes yaknlk istiyor, aksi halde bu evrende yapayalnzsn; arkadasz, sevgilisiz, gvenip yaralarn aabilecein hi kimse olmadan. Yaralar da actmazlarsa asla iyilemezler. Gizlendike daha tehlikeli olur, kansere dnrler.

Yaknlk temel bir ihtiya; herkes onun zlemini ekiyor.

Bir taraftan karndaki insann sana yakn olmasn, savunmalar brakmasn, krlganln ve yaralarn gstermesini, maskelerini ve sahte kimliini brakp plak kalmasn istiyorsun. br taraftan da yaknlktan korkuyorsun; yakn olmak istiyorsun ama kendi savunmalarn brakmyorsun. Dostlar, sevgililer arasndaki elikilerden biri bu: Kimse savunmay brakp plak ve iten olmak istemiyor, ama herkes yaknlk istiyor.

Eer basklar ve yasaklamalar brakmazsan ki bunlarn hepsi sana dinlerin, kltrn, toplumun, anne-babann, eitimin armaan kimseyle yakn olamazsn. Ve adm senin atman gerekiyor.

Eer hi bask ve yasan yoksa yaran da yok demektir. Eer basit ve doal bir hayat yaandysa yaknlk korkusu da olmaz. Sadece iki alevin birlemesinden doan harika bir nee duygusu vardr. Bu birleme insana byk bir mutluluk ve doyum verir. Ama ite bu yaknla ulaabilmek iin nce kendi evini batan aa temizlemen gerekiyor.

Ancak meditasyonla yaayan bir insan yaknln olmasna izin verebilir. Saklayacak bir eyi yoktur. Bakasnn renmesinden korkabilecei her eyi kendiliinden brakmtr. Sadece sessizlik ve seven bir kalp vardr onda.

Kendini her eyinle kabul etmelisin. Kendini her eyinle kabul etmezsen, bakasnn seni kabul etmesini nasl beklersin? Herkes seni sulad bugne kadar ve sen de kendini sulamaktan baka bir ey renmedin. Bunu gizlemeye devam ediyorsun; bakalarna gsterilmesi ho olmaz bunun. Biliyorsun, iinde irkin eyler gizli, kt eyler gizli, hayvanlk gizli. Eer bakn deitirmez ve kendini varoluun iinde bir hayvan olarak kabul etmezsen...

ngilizcedeki karl "animal" olan bu hayvan kelimesi kt bir ey deil; "anima" kknden geliyor. Tek anlam var: canl olmak. Canl olan herhangi bir kimse hayvandr. Ama insana hep yle dendi: "Sen hayvan deilsin; hayvanlar senden ok daha aada. Sen insansn." Sahte bir

stnlk duygusu aland sana. in gerei, varoluta stnlk ya da aalk yoktur. Varolu iin her ey eittir; aalar, kular, hayvanlar, insanlar. Varoluta her ey olduu gibi kabul edilir, aalama yoktur.

Eer kendi cinselliini koulsuz kabul edersen, insann ve dnyadaki her varln krlganln da kabul edersin. Hayat her an kopabilecek bir pamuk ipliidir... Bunu kabul ettiin anda btn sahte egolar brakrsn; Byk skender olmay, Muhammed Ali olmay; anlarsn ki, herkes kendi sradanlnda gzel, herkesin zaaflar var; bu da insan doasnn bir paras, nk insan elikten yaplm deil. ok krlgan bir vcudun var. Hayatn sadece on iki derecelik bir s aralnda srdrebilirsin. Onun altna dtn ya da stne ktn anda ldn demektir. Ve vcudun bunun gibi bin bir tane snrla kuatlm durumda. En temel ihtiyalarndan biri, sana ihtiya duyulmas. Ama kimse unu kabul etmek istemiyor: "htiya duyulmak, sevilmek, kabul edilmek benim temel ihtiyacm."

Byle oyunlarla, ikiyzllklerle yayoruz; bu yzden yaknlk korkuya yol ayor. Grndn ey deilsin. Grntn sahte. Bir aziz gibi grnebilirsin ama iinde btn arzular ve zlemleriyle bir insan var.

lk adm kendini her eyinle kabul etmek. Btn insanl delirten o geleneklere ramen. Kendini her eyinle kabul ettiin anda yaknlk korkusu da kaybolacak. O zaman saygnln, bykln, egonu, dindarln, azizliini kaybetmen mmkn deil; hepsini kendiliinden braktn nk. Kk bir ocuk gibisin, tamamen masum. Kendini aabilirsin, nk iinde sapknla dnm irkin basklar yok. Hissettiin her eyi gerek ve iten olarak ifade edebilirsin. Ve eer sen yakn olmaya hazrsan, karndakinin yakn olmasna da yol aabilirsin. Senin akln onun ak olmasn kolaylatrr. Senin itenliin, onun itenliine, masumluuna, gvenine, sevgisine, aklna izin verir.

Sama fikirlerle kafeslenmi durumdasn ve eer birine yaknlarsan onun tm bu samalklar fark etmesinden korkuyorsun. Ama biz krlgan varlklarz; tm varoluun en krlgan varlklar. nsan yavrusu tm hayvan yavrular iinde en krlgan olandr. Dier hayvan yavrular anne-babasz, ailesiz de hayatta kalabilir. Ama insan yavrusu annda lr. Ve bu krlganlk bir sululuk sebebi deildir; bilincin en yksek ifadesidir. Gl krlgandr; ta olmad iin. Ta yerine gl olduu iin insann kendini kt hissetmesine gerek yok.

ki insan gerekten yakn olduklarnda, artk yabanc olarak kalmazlar. Dierinin belki herkesin de senin gibi zayflklarla dolu olduunu grmek gzel bir deneyimdir. Herhangi bir eyin ifadesi ne kadar yksekse, o kadar krlgandr. Kkler ok gldr ama iek o kadar gl olamaz. Btn gzellii de o kadar gl olmamasndadr. Sabah yapraklarn gnee aar, btn gn rzgrla, yamurla, gnele dans eder, akam olunca da yapraklarn dkmeye balar. O artk yoktur.

Gzel ve deerli olan her ey ok anlktr. Ama sen her eyin kalc olmasn istiyorsun. Birini seviyorsun ve sz veriyorsun: "Seni hayatm boyunca seveceim." Aslnda ok iyi biliyorsun ki, yarndan emin olamazsn; sahte bir sz veriyorsun. Btn syleyebilecein u: "u anda sana m ve sana her eyimi veriyorum. Bir sonraki an hakknda hibir ey bilmiyorum. Nasl sz verebilirim? Beni affet."

Ama sevgililer her trden yerine getirilemez eye dair birbirine sz verir. Sonra hayal krkl ker, mesafe byr; arkasndan kavga, ekime, sava ve daha mutlu olmas beklenen hayat, bitmez tkenmez bir sefalet haline gelir.

Yaknlktan korktuunu fark edersen, byk bir aydnlanma olabilir bu. Eer iine bakar ve btn o utanlar brakp, doan olmas gerektii gibi deil olduu gibi kabul edersen, bir devrim olabilir. Ben hibir "gereklilik" retmiyorum. Btn gereklilikler insan zihnini hasta ediyor. nsanlar "olmak" halinin gzelliini, doann muhteem bysn kefetmeli. Aalar "On Emir" hakknda hibir ey bilmiyor, kular kutsal kitaplardan haberdar deil. Sadece insan kendine byle sorunlar yaratt. Kendi doan sulayarak blnyorsun, izofren oluyorsun.

Ve sadece sradan insanlar deil, Sigmund Freud gibi insanln zihni anlamasna byk katkda bulunmu kiiler de yapyor bunu. O, psikanaliz yntemini kullanmt; bilinaltnda gizli yatan eylerin aa karlmas yntemini. Btn sr burada: Bilinaltnda yatan herhangi bir ey aa karld anda buharlar. nsan temizlenir ve hafifler. Bilinaltndan ne kadar yk aa karsa, bilin de o kadar geliir. Bilinalt alan kldke, bilin alan geniler.

Bu ok nemli bir gerek. Dou bunu binlerce yldr biliyordu; ama Batda bunu Sigmund Freud ortaya kard. Douyu ve psikolojisini hi tanmadan. Bu onun kendi bulgusuydu. Ama artc olan u ki, kendine psikanaliz uygulanmas iin hibir zaman hazr hissetmedi kendini. Psikanalizin kurucusuna hibir zaman psikanaliz uygulanmad. Meslektalar srar ettiler: "Bize yntemi rettin ve bize de psikanaliz uyguland. Sana uygulanmasna neden bu kadar kar kyorsun?"

"Unutun gitsin." diye cevap verdi. Kendini aa vurmaktan ok korkuyordu. Byk bir dhi olarak tannmt, kendini aa vurmak onu sradan insanlarla ayn yere indirecekti. Ve o da ayn korkular, arzular, basklar tayordu. Kendi ryalar hakknda hi konumazd, sadece bakalarnn ryalarn dinlerdi. Ve arkadalar srar ettiler: "Senin ryalarn bilmek ok ey kazandrabilir bize." Ama o psikanaliz koltuuna uzanp ryalarn anlatmay hi kabul etmedi nk onun ryalar da herkesin ryalar kadar sradand. Korkusu da buydu.

Gautam Buda meditasyon yapmaktan hi korkmazd. Onun bulgusu da buydu: zel bir meditasyon yntemi. Ve o psikanalize girmekten de korkmazd, nk meditasyon yapan insan iin yava yava tm ryalar kaybolur. Gn boyunca zihni sessiz kalr; dncelerin trafii olmadan. Geceleri de derin uyur, nk ryalar sadece yaanmam dncelerdir; gndzden kalan yaanmam arzular ve zlemler. Kendilerini en azndan ryalarn iinde tamamlamaya alrlar.

Ryasnda karsn gren bir adam ya da kocasn gren bir kadn bulmak zordur. Komunun karsn ya da kocasn grmeleri ok daha sk rastlanan bir durumdur. Kars zaten yanndadr; adam karsyla ilgili bir eyi gizli tutmamaktadr. Ama komunun kars daha gzeldir; o taraftaki imler her zaman daha yeil grnr. Ve elde edilemeyen ey, elde etmek iin byk bir zlem dourur. Gndz yapamaz bunu ama en azndan ryasnda zgrdr; rya grmeyi yasaklayan bir kanun henz kmamtr.

Yarn br gn bunu yapmann yolu da bulunabilir, nk insann rya grp grmediini anlamann yntemi bulundu bile. Bir gn ryalar bir ekrana yanstmann yntemi de bulunabilir. Kafana birtakm elektrotlar taklr ve sen uykuda neeyle rya grrken, komunun karsyla

seviirken, bir salon dolusu insan bunu seyreder. stelik hepsi de senin bir aziz olduunu falan sanyordu.

u kadarn anlayabilirsin: Bir insan uyurken, gz kapaklarnn iinde gzleri hareket etmiyorsa rya yoktur. Hareket varsa rya da vardr.

Bir gn ryan ekrana yanstlabilir. Belli ryalar grmeye de zorlanabilirsin. En azndan imdiye kadar hibir kanun yle bir eyden bahsetmez: "nsan rya grebilir, bu onun doutan hakkdr."

Bir Gautam Buda rya grmez. Meditasyon zihnin tesinde bir yntemdir. Gnde yirmi drt saat

tam sessizlikte oturur. Bilin glnde rpnt, dnce, rya yoktur.

Ama bir Sigmund Freud korkar nk ryasnda ne grdn bilmektedir.

Bir hikye duydum: byk Rus romancs ehov, Gorki ve Tolstoy bir bankn stnde oturmu, dedikodu yapmaktadr. ok iyi arkadatr. Hepsi de dhidir ve yle iyi romanlar yazmlardr ki bugn bile dnyann en iyileri denen on romann belki yars onlardan kmtr. ehov hayatndaki kadnlar anlatmaktadr, Gorki de ona katlp iki ift lf eder. Ama Tolstoy sessiz kalr. Tolstoy ok Ortodoks, dindar bir Hristiyandr. Mahatma Gandhi'nin Hindistan'da kendi ustas olarak gsterdii adamdan birinin Tolstoy olduunu duymak sana artc gelecektir.

Ve bu adam muhtemelen ok eyi bastrmaktadr. Rusya'daki en zengin adamlardan biriydi soylu bir ailedendi ama fakir bir dilenci gibi yaard; nk ncil'e gre "Fakirler kutsanmtr ve Tanr'nn Krallna onlar sahip olacaktr." Tolstoy da Tanr'nn Krallndan vazgemeye niyetli deildi. Bu basitlik deil, bu arzu duymamak deil; aksine ok fazla arzu duymak. Fazla agzllk. G iin ok fazla zlem duymak. Bu dnyadaki hayatn ve neesini feda ediyor, nk ok kk bir hayat bu ama sonsuzlukta cennetin ve Tanr'nn Krallnn tadn karacak. yi bir pazarlk; biraz piyango gibi ama ok daha garantili.

Tolstoy ok yalnz bir hayat yaamaktadr. Sadece sebze yiyerek. Nerdeyse bir azizdir. Doal olarak ryalar, fikirleri de epeyce irkin eylerdir muhtemelen. ehov ve Gorki sorarlar: "Tolstoy neden sessizsin? Bir ey syle." O da cevap verir: "Kadnlar hakknda tek kelime etmem. Ancak bir ayam ukurda olduu zaman belki bir ey derim. O zaman da diyeceimi deyip mezara atlarm."

Konumaktan niye bu kadar korktuunu anlayabilirsin. inde kaynayan bir kazan vard. Tolstoy gibi bir adama yaknlamaya kalkmak pek akllca olmaz...

Yaknlk kalbin kaplarnn sana ak olmasdr; ieri girip konuk olabilirsin. Ama bunu ancak, bastrlm cinselliin rtmedii bir kalple yapabilirsin. inde sapknlklar kaynamayan, doal bir kalple. Aalar kadar doal, ocuklar kadar masum. O zaman yaknlk korkusu olmaz. Benim yapmaya altm bu: Bilinaltndaki, zihnindeki ykleri atmana, sradan olmana yardm etmek. O zaman istediin kadar yakn dostun, yakn ilikin olabilir nk hibir korkun olmaz. Herkesin okuyabilecei ak bir kitap olursun. Saklanacak bir ey olmaz.

Her sene Montana tepelerine giden bir avc kulb vard. Kimin yemek piireceini belirlemek iin kura ekerlerdi. Ve eer yemekten ikyet eden olursa, o zaman onun a yerine geip yemek piirmesi gerekirdi.

Birka gn geip de kimsenin azn amayaca belli olunca, Sanderson bir plan yapt. Biraz geyik pislii buldu ve o akamn yemeine iki avu dolusu dkt. Akam olunca yemee oturuldu, birka lokma yendikten sonra yzler biraz burutu ama kimse sesini karmad. Sonra birden biri sessizlii bozdu: "Bu zmbrtnn tad geyik pisliine benziyor; ama ok iyi!"

Bir sr farkl yzn var. inden bir ey dnyorsun, dndan baka ey sylyorsun. Organik bir btn deilsin.

Rahatla ve toplumun sende yaratt blnmeyi yok et. inden nasl geliyorsa yle davran; sonular dnmeden. Bu hayat ksa ve herhangi bir ekilde sonular dnmekle harcanmamal.

nsan tam olarak, youn olarak, neeyle ve ak bir kitap gibi yaamal; isteyenin okuyabilecei bir kitap. Tarih kitaplarna gemezsin elbette. Ama tarih kitaplarna gesen ne olacak?

Hatrlanmak iin uramaya almaktansa, yaa. leceksin.

Dnya stnde milyonlarca insan yaad; adlarn bile bilmiyoruz. Basit gerei kabul et: Birka gnlne buradasn ve gideceksin. Bu birka gn ikiyzllkle, korkuyla harcanmak iin deil. Bu gnler kutlanmak iin.

Kimse gelecei bilmiyor. Cennet, cehennem, Tanr birer teori. Elinde olan tek ey hayatn. Olabildiince zengin yaa onu.

Yaknlkla, sevgiyle, kendini insanlara aarak zenginleirsin. Ve eer derin bir sevgiyle, derin dostlukla, derin yaknlkla, bir sr insanla birlikte yaayabilirsen, doru yaadn demektir. Ve bundan sonra nerde olursan ol, sanat rendin artk, orda da mutlu yaayacaksn demektir.

Eer basit, sevecen, ak, samimiysen, etrafnda bir cennet oluur. Eer kapalysan, srekli savunma halindeysen, birinin zihnini okuyup ryalarn, sapknlklarn reneceinden korkuyorsan, cehennemde yayorsun demektir. Cehennem senin iinde; cennet de yle. Onlar birtakm corafi blgeler deil, senin ruhsal alanlarn.

Kendini temizle. Meditasyon, zihninde biriken samal temizlemekten baka bir ey deildir. Zihin sessizletiinde ve kalp ark sylemeye baladnda hibir korku olmadan ve muhteem bir cokuyla yaknla da hazr olacaksn. Yaknlk olmad zaman, burada, yabanclarn arasnda yapayalnzsn. Yaknlk olduunda dostlarn ve seni sevenlerle evrilisin. Yaknlk harika bir deneyim. nsan onu karmamal.

EN NCELKL EY: YAKINLIIN ABC'S

nsanlar meditasyonun, duann, yeni var olma biimlerinin araynda. Ama derin aray ve daha temel olan aray, varolua yeniden kk salabilmek iin olan. ster meditasyon de buna, ister dua, asl nemli olan u: Varolua yeniden nasl kk salnr?

Kklerinden sklm aalar haline geldik ve kendimizden baka kimse sorumlu deil bundan; aptalca doaya egemen olma fikrimiz yznden oldu bu.

Biz doann bir parasyz; bir para nasl btne egemen olabilir? Dostluk kur onunla, sev, gven ve yava yava o dostluktan, o sevgiden, o gvenden yaknlk doar, yaklarsn. Doa sana yaklar, doa srlarn sana amaya balar. En byk sr da, Tanrsallktr. Ve bu, sadece varoluun gerek dostlarna aklanr.

OLDUUN YERDEN BALA

Hayat bir araytr; srekli bir aray, mitsiz bir aray; arayann ne aradn bilmedii bir aray. Aramak iin ok derin bir igd var ama insan ne aradn bilmiyor. Ve yle bir zihin durumu var ki, eline geen ey ne olursa olsun seni tatmin etmiyor. Hayal krkl insann kaderiymi gibi grnyor; nk ulatn ey, ona ulatn anda anlamszlayor. Yeniden aramaya balyorsun.

Bir ey elde etsen de etmesen de, aray devam ediyor. Neyin var neyin yok, hi nemli deil nk aray her durumda sryor. Fakirler arayta, zenginler arayta, hastalar arayta, iyiler arayta, gller arayta, gszler arayta, aptallar arayta, bilgeler arayta ve kimse tam olarak ne aradn bilmiyor.

Bu arayn ne olduu ve neden orda olduu anlalmal. yle grnyor ki, insann varlnda, insann zihninde bir boluk var. nsan bilincinin yapsnda bir delik, bir kara delik var sanki. ine srekli bir eyler atyorsun ve hepsi kayboluyor. Sanki hibir ey onu dolduramyor, hibir ey doyuma yaklatrmyor. ok ateli bir aray bu. Bu dnyada aryorsun, br dnyada aryorsun. Bazen parada aryorsun, bazen gte, prestijde, bazen Tanr'da, cokuda, sevgide, meditasyonda, duada ama aray devam ediyor. nsan adeta aramaktan hasta olmu durumda.

Ama aray imdi ve burada olmana izin vermiyor; nk aray seni srekli baka bir yere ynlendiriyor. Aray bir yanstma, aray bir arzu; ihtiya duyduun eyin baka bir yerde olduu fikri, onun var olduu ama baka bir yerde olduu, imdi burada olmad fikri. Kesinlikle var ama imdi deil, burada deil. Orada, baka bir zamanda asla imdi burada deil. Seni didiklemeye devam ediyor, itip kakmaya devam ediyor. Seni daha da delirtiyor, lgna eviriyor. Ve asla tatmin olmuyor.

ok yce bir Sufi kadn, Rabia al-Adawia hakknda yle bir hikye anlatldn duydum:

Bir akam, gne batarken, ortalkta henz biraz k varken insanlar onu sokakta bir ey ararken bulur. Yal bir kadndr; gzleri zayftr ve zor grmektedir. O yzden de komular yardma gelir ve sorar: "Ne aryorsun?"

Rabia cevap verir: "O sorunun hi lzumu yok. Aryorum ite, yardm edebiliyorsanz, edin."

nsanlar gler: "Rabia, delirdin mi? Sorunun lzumu yok diyorsun ama ne aradn bilmeden nasl yardm ederiz?"

Rabia der ki: "Peki, yle mutlu olacaksanz, inemi aryorum. nemi kaybettim." Yardm etmeye balarlar ama sokak ok byktr, ine de ok kk.

O yzden derler ki: "Nerde kaybettiini syle, tam neresi olduunu yoksa ok zor, ilelebet arasak da bulamayz ineni. Nerde kaybettin?"

Rabia der ki: "O sorunun da lzumu yok. Aramakla bunun ne alakas var?"

Komular durur: "Sen iyice delirmisin!" Rabia cevap verir: "Peki, ille de yle mutlu olacaksanz, evde kaybettim inemi."

"O zaman niye burada aryorsun ki?" derler. Sylendiine gre Rabia yle cevap verir: "nk burada k var, ierde hi k yok."

Bu hikye ok nemli. Hi kendine ne aradn sordun mu? Hi ne aradn derin bir meditasyon konusu haline getirdin mi? Hayr. Baz belirsiz anlarda, rya anlarnda ne aradna dair kk bir hisse kapldysan bile; hibir zaman kesin deil, tam deil. Henz tanmlamadn onu. Tanmlamaya altnda ne kadar tanmlanrsa, o kadar aramaya gerek olmadn hissedeceksin. Aray ancak belirsizlik durumunda srebilir, bir rya halinde. Netlik olmadnda aramaya devam edersin, iten gelen bir gdye kaplarak, iten gelen bir aceleyle itilerek. unu biliyorsun: Aramaya ihtiyacn var. inden gelen bir ihtiya var. Ama ne aradn bilmiyorsun. Ve ne aradn bilmiyorsan, nasl bulabilirsin?

ok belirsiz; sanyorsun ki anahtar parada, prestijde, saygnlkta. Ama sonra saygn, gl insanlara bakyorsun onlar da aryor. ok zengin insanlar gryorsun, hayatlarnn sonuna kadar aramaya devam ediyorlar. O zaman zenginlik de ie yaramyor, g de. Aray, elinde ne olursa olsun devam ediyor.

Aray baka bir ey iin olmal. Bu isimler, bu etiketler para, g, prestij sadece zihnini tatmin etmek iin. Sadece bir ey aradn hissetmen iin ordalar. Ama o ey hl tarif edilemiyor: Tuhaf bir duygu.

Gerek arayan iin biraz uyanm ve farknda olan iin ilk gerekli ey, aray tanmlamak, ne olduunun keskin bir tanmn yapmak, hayal dnyasndan karmak, derin bir uyanklkta onunla karlamak, iine bakmak, onunla yzlemektir. Hemen bir dnm balayacak. Arayn tanmlamaya balarsan, araya olan ilgini kaybetmeye balayacaksn. Ne kadar tanmlarsan, o kadar azalacak. Ne olduunu net olarak bildiin anda, birden yok olacak. O sadece sen dikkatli olmadnda var.

Tekrarlanmasna izin ver: Aray sadece uykuda olduun zaman var. Aray sadece uyank olmadnda var, aray sadece farknda olmaman halinde var. Araya farknda olmamak yol ayor.

Evet, Rabia hakl, ierde k yok; ierde k olmad, bilin olmad iin, elbette darda aramaya devam ediyorsun nk dars daha net grnyor.

Duyularmzn hepsi da dnk. Gzler da alyor, eller, bacaklar da doru hareket ediyor, kulaklar dardaki sesleri dinliyor. Sahip olduun her ey da doru alyor; be duyu da dnk. Aramaya oradan balyorsun; grdn, hissettiin, dokunduun eylerden. Duyularn da evrili ve arayan ise ierde.

Bu ikiliin anlalmas gerekiyor. Arayan ierde ama k darda olduundan, arayan hrsl bir ekilde darda tatmin edecek bir ey bulmak amacyla harekete geiyor. Hibir zaman bulunmayacak. Hibir zaman bulunmad. eylerin doas gerei bulunmas mmkn deil nk eer arayan aramyorsan btn arayn anlamsz. Eer kim olduunu anlamazsan arayn bouna nk arayan tanmyorsun. Arayan tanmyorsan doru boyutta, doru ynde aramay nasl baarabilirsin? Mmkn deil. Her eyden nce ilk admlar atlmal.

Bu iki ey ok nemli: Birincisi, amacnn ne olduunu ok net olarak kendine ifade et. Karanlkta oraya buraya arparak dolamaya devam etme. Amacna odakla dikkatini: Ne aryorsun? nk bazen bir eyi isterken baka bir ey ararsn, bu durumda bulmay baarsan bile tatmin olmazsn. Baarm insanlar hi grdn m? Daha byk bir yenilgiye hi rastlam mydn? "Baar baary getirir" diye bir sz vardr. Kesinlikle yanl. Baar kadar byk bir baarszlk yoktur. O cmleyi aptal insanlar uydurmu olmal. Tekrarlyorum: Baar kadar byk bir baarszlk yoktur.

Sylendiine gre Byk skender dnyann hkimi olduu gn odasnn kaplarn kapam ve alamaya balam. Bu gerekten oldu mu bilmem ama eer biraz bile akll idiyse olmu olmal. Komutanlar bundan ok rahatsz olmular:

Ne olmutu? skender'in aladn daha nce hi kimse grmemiti. O trden bir adam deildi; byk bir savayd. Onu byk skntlarn iinde grmlerdi; hayatnn tehlikede olduu durumlarda, lmn kapda olduu anlarda ve gznden tek damla ya geldii grlmemiti. Umutsuz bir annda hi grlmemiti. imdi ne olmaktayd peki; baard anda, tam dnyann hakimi olmuken?

Kapsn aldlar, ieri girip sordular: "Niye bylesiniz? Niye ocuk gibi alyorsunuz?"

Cevap verdi: "Baardm anda, u anda, bunun yenilgi olduunu biliyorum. imdi gryorum ki dnyay ele geirme samalna giritiim anda nerdeysem, imdi de tam olarak oradaym. Ve bunu imdi anladm, nk ele geirecek baka yer kalmad. Yoksa yoluma devam ederdim, daha teleri de fethetmeye kardm. imdi ele geirecek yer kalmad, yapacak bir ey yok ve bir anda kendi zerime dtm."

Baaran adam sonunda kendisiyle tek bana kalr ve sonra cehennem azab eker nk btn hayatn boa harcamtr. Aram, aram, elindeki her eyi ortaya dkmtr.

imdi baarldr ama kalbi botur, ruhu anlamszdr, huzur yoktur, mutluluk gelmemitir.

te ilk bilinecek ey bu: Tam olarak ne aradn. Bu konuda srarlym; nk araynn hedefine gzlerini ne kadar odaklarsan, hedef de o kadar gzden kaybolur. Gzlerin tam olarak sabitlendiinde, aniden, aranacak hibir ey yoktur; o anda gzlerin kendine doru ynelmeye balar. Arayn hibir hedefi olmadnda, btn hedefler kaybolduunda boluk vardr. Dnm, ie dn, o boluun iindedir. Birden kendine bakmaya balarsn. imdi arayacak hibir ey yoktur. Ve bu arayann kim olduunu bilmek iin de yepyeni bir arzu ykselmektedir.

Arayacak bir ey olduunda, bu dnyann adamsn. Arayacak bir ey olmadnda; senin iin "Bu arayan kim?" sorusu nemli olduunda, ite o zaman dindar bir adamsn. Ben dnya adamyla din adamn byle tanmlyorum. Eer hl bir ey aryorsan belki br hayatnda, br kyda, cennette, hi fark etmez hl dnya adamsn. Eer tm arayn bittiyse ve birden bilinecek tek bir ey olduunu anladysan "Benim iimdeki arayan kim? Bu aramak isteyen enerji ne? Kimim ben?" orada dnm vardr. Btn deerler birden deiir. e doru hareket etmeye balarsn. O zaman Rabia kendi ruhunun karanlnda kaybolmu bir eyi aramak iin sokan ortasnda oturmaz.

e doru girmeye balaynca... nce ok karanlktr; Rabia hakl, ok ok karanlk. nk hayatlar boyu ieriye hi girmedin; gzlerin hep da odaklanmt. Hi fark ettin mi? Bazen sokaktan ieri girdiinde, darda da hava ok gneliyse, evin ii ok karanlk grnr nk gzler dardaki a gre odaklanmt. Ik ok olduunda gzbebekleri klr. Karanlkta gzbebekleri alr; karanlkta daha geni bir mercee ihtiya vardr. Iktayken daha kk bir mercek de i grr. Kamera byle alr, gzler de, kamera insan gz model alnarak icat edilmitir.

Dardan ieriye ilk girdiinde ev karanlk grnr. Biraz oturup beklersen karanlk yava yava kaybolur. Daha fazla k var imdi, gzler uyum salad. Hayatlar boyu parlak gnete, darda, dnyada dolatn. O yzden de ieri girmeyi ve gzlerini altrmay unuttun. Meditasyon da sadece bu ite: Grme yeteneinin, gzlerin uyumlu hale gelmesi.

Hindistan'da buna nc gz denir. Bu bir yerlerde duran gerek bir gz deil, sadece bir uyum salama, grn tam olarak yeniden ayarlanmas. Yava yava karanlk kaybolur. Hafif bir k seilmeye balar. eri bakmaya devam edersen bu biraz zaman alr giderek, yavaa ok gzel bir k hissetmeye balarsn. Gne gibi saldrgan bir k deildir bu, ay na daha ok benzer. Parlamaz, gz kamatrmaz, serindir. Kzgn deildir, efkatlidir, teskin edicidir.

Ve yava yava ierdeki a alnca, grrsn ki n kayna sensin. Aranan, arayandr. O zaman hazinenin kendi iinde olduunu grrsn; tek sorun onu darda aramand. Onu darda aryordun ve her zaman senin iindeydi. Her zaman burada, senin iinde oldu. Sadece yanl tarafta aryordun, o kadar.

Her ey herkes iin olduu kadar, senin iin de ulalr durumda. Ayn Buda iin, Baal-Shem iin, Musa iin, Muhammed iin olduu kadar. Seni bekliyor ama sen yanl yne bakyorsun. Hazine sz konusu olunca, Buda'dan ya da Muhammed'den daha fakir deilsin hayr, Tanr asla yoksul bir adam yaratmad! Bu hibir zaman olmaz; olmaz, nk Tanr seni zenginliinin iinden yaratr. Tanr nasl yoksul bir adam yaratabilir? Sen onun bolluundan akyorsun, sen varoluun

parassn. Nasl yoksul olabilirsin? Zenginsin, snrszca zengin; doann kendisi ne kadar zenginse, o kadar zengin.

Ama yanl yne bakyorsun. O yzden karyorsun. Ve bu, hayatta baarl olmayacaksn anlamna gelmez; baarabilirsin. Ama yine de yenilmi olacaksn. Seni hibir ey tatmin etmeyecek, nk darda elde edebilecein hibir ey iindeki hazineyle, iindeki kla karlatrlamaz.

KENDN BLMEK, SADECE DERN YALNIZLIKTA MMKNDR. Normal koullarda, kendi hakkmzda bildiimiz her ey, bakalarnn grdr. "yisin" derler ve iyi olduumuzu dnrz. "Gzelsin" derler ve gzel olduumuzu dnrz. "Ktsn" ya da "irkinsin" derler... nsanlar hakkmzda ne derse desin biriktirmeye devam ederiz. Bu, kimliimiz haline gelir. Bu tamamen sahtedir, nk hi kimse seni tanyamaz, senin kim olduunu senden baka kimse bilemez. Onlar sadece baz ynleri tanrlar ve o ynler ok yzeyseldir. Onlar sadece anlk ruh hallerini tanrlar, senin zne giremezler. Sevgilin bile senin varlnn zne giremez. Orada tamamen yalnzsn ve sadece orada kim olduunu anlayacaksn.

nsanlar tm hayatlarn bakalarnn dediklerine inanarak geiriyor; onlara baml kalarak. O yzden insanlar bakalarnn grlerinden bu kadar ok korkuyor. Kt olduunu dnrlerse kt oluyorsun. Seni sularlarsa, kendini sulamaya balyorsun. Gnah iledin derlerse, sulu hissediyorsun. Onlarn grlerine baml olduun iin onlarn fikirlerine uyum salamak zorundasn; yoksa grlerini deitirirler. Bu klelik yaratyor, gizli bir klelik. Eer iyi, deerli, gzel, zeki olarak tannmak istiyorsan, grlerine baml olduun insanlar iin srekli kendinden dn vermek zorundasn.

Ve baka bir sorun kyor. nsanlar ok eitli olduklarndan senin zihnini de farkl farkl grlerle doldurmaya devam ediyorlar; elien grlerle. Birinin dedii brne uymuyor; bu yzden de senin iinde byk bir karmaa var. Biri zekisin diyor, br aptalsn diyor. Nasl karar vereceksin? Blnyorsun. Kendinden pheleniyorsun, kim olduundan... Ve karmaa ok byk, nk etrafnda binlerce insan var.

Bir sr insanla temas halindesin ve hepsi de senin zihnini kendi gryle besliyor. Aslnda hibiri seni tanmyor sen bile kendini tanmyorsun ama btn bu birikinti senin iinde dm oluyor. Bu delirtici bir durum. inde bir sr farkl ses var. Kim olduunu ne zaman sorsan ierden bir sr cevap geliyor. Kimi annenin, kimi babann, kimi bir retmeninin sesi; bunun gibi bir sr ses. Ve hangisinin doru cevap olduuna karar vermek imknsz. Nasl karar vermeli? Kriter ne? Burada insan kayboluyor. Bu, kendini bilmemek.

Ama bakalarna baml olduun iin de yalnzlna girmeye korkuyorsun, yalnzlna girdiin anda kendini kaybetmekten ok korkuyorsun. Her eyden nce, zaten kendine sahip deilsin ama bakalarnn syledikleriyle yarattn benliin tmyle geride braklmak zorunda. O yzden ieriye girmek ok, ok korkutucu. Ne kadar derine girersen; kim olduunu o kadar az bilirsin. O yzden, aslnda kendini tanmaya doru ilerlerken, bu gereklemeden nce kendin hakkndaki btn fikirleri brakmak zorunda kalacaksn. Bir boluk olacak, bir eit hilik olacak. Kimliksiz olacaksn. Tamamen kaybolacaksn nk bildiin her ey artk nemsiz ve neyin nemli olduunu da henz bilmiyorsun.

Hristiyan mistikler buna "ruhun karanlk gecesi" der. Bunun iinden gemek gerekir ve bir kere geince afak sker. Gne doar ve insan kendini ilk kez olarak tanr. Gnein ilk n ve her ey tamamlanr. Sabah kularnn ilk arklar ve her eye ulalr.

GEREK OL

Drst olmak hakiki olmaktr; gerek olmak sahte olmamak, maske kullanmamaktr. Gerek yzn her neyse, ne pahasna olursa olsun onu gster.

Unutma, bu bakalarnn maskelerini drmen gerekiyor anlamna gelmez; onlar yalanlaryla mutlu iseler bu onlarn karardr. Gidip bakalarn maskelerini drmeye alma nk insanlar genelde byle dnr gerek olmalym, sahici olmalym derler asl bahsettikleri ey gidip bakalarn soymak zorunda olduklardr. "Niye kendini saklamaya alyorsun? Bu giysilere gerek yok" derler. Hayr. Ltfen hatrla. Sen kendine kar drst ol. Dnyadaki baka hibir insan slah etmen gerekmiyor. Eer kendin byyebilirsen bu yeterli. Bakalarna retmeye alma, kimseyi dzeltmeye alma, bakalarn deitirmeye alma. Eer sen deiirsen bu mesaj yeterlidir.

Gerek olmak kendi zne bal kalmaktr. Nasl gerek kalnr? eyi hatrlamak gerekir. Bir; bakalarnn sana ne olman gerektiine ilikin sylediklerine asla kulak asma. Her zaman ne olmak istediini, kendi i sesini dinle. Yoksa btn hayatn boa gider. Annen mhendis olman ister, baban doktor olman ve sen air olmak istersin. Ne yapmal? Elbette anne hakl nk mhendis olmak ekonomik adan daha akllca. Baba da hakl nk doktor olmak piyasa asndan daha deerli. air olmak? Delirdin mi? ldrdn m? airlerden herkes nefret eder. Kimse istemez onlar. Onlara ihtiya yok, dnya iirsiz de varolabilir; srf iir yok diye sorun kacak falan deil. Dnya mhendisler olmadan var olamaz, dnyann mhendislere ihtiyac var. Eer ihtiya duyuluyorsan deerlisin demektir. htiya duyulmuyorsan deerin de yoktur.

Ama sen air olmak istiyorsan air ol. Belki dilenci olursun; gzel. ok zengin olmayabilirsin ama dert etme. nk aksi halde belki byk bir mhendis olursun, ok para kazanabilirsin; ama asla doyuma ulaamazsn. zlemle yaarsn; varln iin iin air olma zlemi eker.

Byk bir bilim adamna, Nobel'le dllendirilen bir cerraha sormular: "Nobel dln alnca pek de mutlu grnmediniz. Sorun neydi?" O da demi ki: "Ben her zaman dans olmak istemitim. Aslnda cerrah olmak istememitim. Ama imdi sadece cerrah olmadm, stelik ok da baarl bir cerrah oldum ve bu bir yk. Ben sadece dans olmak istemitim ve imdi, hl ok kt dans ediyorum; bu da bana ac veriyor. Birini dans ederken grnce kendimi berbat hissediyorum, cehennemdeymiim gibi. Bu Nobel dln ne yapacam? Dansn yerine geemez, bana dans veremez."

Unutma, i sesine bal kal. Seni tehlikeye yneltebilir; o zaman tehlikeye gir ama i sesine bal kal. Ancak o zaman gnn birinde mutlulukla dans edecein bir duruma gelebilirsin.

Her zaman unu gzet: Senin varln her eyden nce gelir. Bakalarnn seni kullanmalarna ve kontrol etmelerine izin verme. Ve onlardan ok var; herkes seni kontrol etmeye ve deitirmeye hazr, sen hi istemediin halde sana yn gstermeye hazr. Herkes sana hayatn iin bir rehber vermeye alyor. Rehber senin iinde, gerek plan sen iinde tayorsun.

Gerek olmak kendine sadk kalmaktr. ok tehlikeli bir ey bu, ok az insan bunu yapabilir. Ama bunu kim yaparsa, onu elde eder. Tahmin edemeyecein kadar byk bir gzellik, zarafet, mutluluk elde eder.

Herkes hayal krklna uram grnyor nk hibiri i sesini dinlemedi. Bir kzla evlenmek istedin ama Mslmand ve sen bir Hindusun; annenle baban izin vermedi. Toplum kabul etmezdi, tehlikeliydi. Kz yoksuldu, sen zengindin, o yzden zengin bir kzla evlendin, herkes kabul etti; bir tek senin kalbin kabul edemedi. Bu yzden de imdi irkin bir hayatn var. Fahielere gidiyorsun ama onlar bile yardm edemiyor, zaten sen de hayatn para iin sattn, btn hayatn harcadn.

Her zaman i sesini dinle, baka bir eyi de dinleme. Etrafnda bin bir trl ayartc var nk her insan bir eyler satyor. Bu dnya bir pazar yeri ve herkes sana bir ey satmaya alyor. Herkes bir satc. ok fazla sayda satcy dinlersen seni delirtirler. Kimseyi dinleme. Sadece gzlerini kapa ve ierdeki sesi dinle. Meditasyon budur: ierdeki sesi dinlemek. lk nce bu var.

kinci olarak da ancak ilkini yaptysan bu ikinci mmkn olur asla maske kullanma. Kzgnsan kzgn ol. Riskli olabilir bu belki, ama glmseme, nk bu gerek olmaz. Sana hep fkeliysen bile glmsemen retildi, ama o zaman gln sahte olur, bir maske; dudaklarndaki bir hareket, baka bir ey deil. Kalbin fkeyle, zehirle dolu ve dudaklar glmsyor; tmyle sahtelik.

Bu durumda baka bir ey de olur; glmsemek istediinde de glmseyemezsin. Btn mekanizman ard nk kzmak istediinde kzmadn, nefret etmek istediinde nefret etmedin. imdi sevmek istiyorsun; bir de fark ettin ki, mekanizma ilemiyor. imdi glmsemek istediinde zorlanyorsun. Aslnda kalbin glle dolu, kahkaha atmak istiyorsun ama glemiyorsun. Kalbinde bir ey bouluyor, boaznda bir ey dmleniyor. Glmseme gelmiyor ve gelse bile, soluk ve l bir gl. Seni mutlu etmiyor, iini baloncuklarla doldurmuyor. Etrafnda ldamyor.

Kzmak istediinde kz. Kzgn olmak yanl bir ey deil. Glmek istiyorsan gl. Yksek sesle glmek yanl bir ey deil. Yava yava sistemin almaya baladn greceksin. Gerekten altnda greceksin ki, bir sesi var. Tpk iyi alan bir otomobilin sesi gibi. Otomobili seven bir src o anda her eyin iyi gittiini bilir; organik bir btnlk vardr, mekanizma iyi almaktadr.

Grebilirsin bunu; ne zaman bir insann mekanizmas iyi alsa evresinde bu sesi hissedebilirsin. Yrrken admlarnda bir dans olur. Konuurken szcklerinde gizli bir iir duyulur. Sana baktnda, gerekten bakar; lk deildir, scakl hissedersin. Dokunduunda gerekten dokunur; enerjisinin sana getiini hissedersin, hayat akmnn yer deitirdiini... nk mekanizmas iyi ilemektedir.

Maske kullanma; aksi halde mekanizmada bozukluklar, kilitlenmeler yaratrsn. Bedeninde bir sr dm var. fkesini bastran bir insann enesi kilitlenir. Btn fkesi enesine kadar ykselir ve orada kalr. Elleri irkinleir, bir dansnnkiler gibi zarif hareket etmezler, hayr; nk fke parmaklara gelir ve kilitlenir. Unutma fkenin iki serbest kalma noktas vardr: diler ve parmaklar. Btn fkeli hayvanlar ya srrlar ya da pene atarlar. Parmaklar ve diler fkenin k noktalardr.

fkesini fazlasyla bastran insanlarn dilerinde problem ktna ilikin kukularm var. Diler bozuluyor nk orda ok fazla enerji var ve hi serbest kalmyor. Ve fkesini bastran insan daha ok yemek yiyor. fkeli insanlar ok yiyor nk dilerin harekete ihtiyac var. fkeli insanlar daha ok sigara iiyor. fkeli insanlar daha ok konuuyor. Saplantl konumaclar kyor ortaya nk enerjinin serbest kalmas iin enenin harekete ihtiyac var. fkeli insanlarn elleri de yamuluyor, irkinleiyor. Enerji serbest kalsa eller de gzelleirdi.

Bir eyi bastrrsan, bedende o duyguyu karlayan bir yer vardr. Alamak istemezsen, gzler parlakln yitirir, nk gz yalar gereklidir; ok canl eylerdir onlar. Ara sra aladn zaman, iyice iine gir, tamamen brak kendini, gzyalar aksn; o zaman gzlerin temizlenir, gzler tazelenir, genleir.

O yzden kadnlarn gzleri daha gzeldir, nk onlar hl alayabiliyor. Erkeklerin gzleri gzelliini kaybetti nk erkekler alamaz diye yanl bir fikir var. Kk bir olan aladnda annesi, babas hemen "Ne yapyorsun kz gibi yle?" diye atlyor. Ne samalk. Tanr erkee de kadna da ayn gzya bezlerini vermi. Erkeklerin alamamas gerekseydi gzya bezleri de olmazd: basit matematik. Niye erkeklerde de kadnlarla tpatp ayn gzya bezleri var? Gzlerin alamaya ihtiyac var ve doya doya alamak ok gzel bir ey.

Unutma, doya doya alamazsan glemezsin de, nk o da ayn eyin dier kutbudur. Glebilen insanlar alayabilir de; alamayan insanlar glemez. Bazen ocuklarda grmsndr; uzun uzun, yksek sesle glnce alamaya balarlar. kisi birleir. Baz anneler ocuklarna "ok glme, sonra alarsn." der. Bunda doruluk pay vardr nk ikisi ayn enerjidir; sadece farkl kutuplardan kyor. O zaman, ikinci nemli ey: Maske kullanma; ne olursa olsun gerek ol.

Ve gerek olmakla ilgili nc ey: Her zaman imdide kal, nk btn sahtelik ya gemiten, ya da gelecekten szar. Gemi gemitir. Artk onu kafana takma ve yk olarak tama. Aksi halde, imdinin gereini yaamana izin vermez.

Ve gelecek olan da henz gelmedi. Bouna gelecekle kafan yorma yoksa u ana gelir ve onu mahveder. imdiye sadk kal, o zaman gerek olursun. imdi, burada olmak gerek olmaktr. Gemi yok, gelecek yok; bu an, hepsi bu. Btn sonsuzluk bu anda.

Bu eyle gereklie ularsn. O zaman her sylediin gerek olur. Genellikle gerei sylemek iin dikkatli olmak gerektii zannedilir. Ben bunu sylemiyorum. Ben diyorum ki, gereklii yarat, o zaman her sylediin de gerek olur.

GEREK MANTIKLI BR EY DELDR. Gerek derken mantkl, rasyonel yntemlerle ulalan bir sonutan bahsetmiyorum. Gerek derken var olmann gerekliinden, olmadn bir eyi zorlamamaktan, ne olursa olsun olduun ey olmaktan, ikiyzl olmamaktan bahsediyorum. Kederliysen kederlisindir. O ann gerei budur, gizleme bunu. Sahte bir glmseme taknma

nk o glmseme sende blnme yaratr. kiye blnrsn; bir paran glmser ve bu kk bir parandr ama asl byk paran kederli kalr. imdi bir blnme oldu ve bunu tekrar tekrar yapmaya devam edersen...

fkeliyken fkeni gstermiyorsun, bunun imajn bozacandan korkuyorsun nk insanlar senin ok efkatli olduunu dnyor, hi fkelenmediini sylyor. Bu onlarn houna gidiyor, senin de egonu okuyor. imdi, fkelenmek senin gzel imajn bozacak; o yzden fkeni bastryorsun.

ersi kaynyor; ama yzeyde efkatli, iyi, nazik, tatlsn. te blnme hali bu. nsanlar bunu hayat boyu yapyor; sonra da bu blnme tamamen yerleiyor. Yalnzken ve hi rol yapmaya gerek yokken bile rol yapmaya devam ediyorsun artk doal bir ey haline gelmi. nsanlar tuvaletteyken bile gerek deiller, tamamen yalnzken bile sahtelik devam ediyor. Artk bu gerek ya da sahte olma meselesi deil, sadece alkanlk. Hayat boyu bunun pratiini yapmlar ve pratik arttka iki blm arasndaki mesafe daha da byyor.

Artk birletirilemez hale gelince de adna izofreni deniyor. Kendi br yarnla temas kuramadn zaman artk nerdeyse iki insan haline geliyorsun: Bu ciddi bir akl hastal. Ama herkes blnm durumda, o yzden de izofrenle normal arasndaki fark sadece bir derece meselesi. Ne olduuna deil, ne kadar olduuna dayal bir fark.

Gerek derken, rol yapmamaktan bahsediyorum. Olduun gibi ol; bir an kederlisin, sadece o an kederlisin. Ve sonraki an mutlusun, artk kederli kalmann bir anlam yok. nk bu da retiliyor; tutarl olmak, tutarl kalmak. Bilirsin, kederlisindir ve sonra birden keder yok olur ama birden de glemezsin o anda, nk insanlar ne der? Delirdin mi? Biraz nce kederliydin, imdi birden glmek ne demek? Ancak delilerle ocuklar yapar bunu, sana yakmaz. Biraz beklemen lazm ki, belli bir durum olsun, yava yava rahatla; tekrar glmeye ancak o zaman balayabilirsin.

Yani sadece kederliyken glmser rol yapman yetmiyor, glmek istediin zaman da zgn grnmelisin nk senden tutarl olman bekleniyor. Aslnda her an kendine zgdr ve hibir ann dieriyle tutarl olmas gerekmez. Hayat bir rmaktr, ruh halleri srekli deiir. Tutarl olacam diye uramana gerek yok. Tutarll kafasna takan insan sahte olmak zorunda kalr nk sadece yalanlar tutarl olabilir. Gerek srekli deiir. Gerein kendi elikileri vardr. Bu da onun zenginliidir, bykldr, gzelliidir.

Kederliysen kederli ol o zaman; sululuk hissetmeden, iyi ya da kt diye yarglamadan. yi-kt meselesi yok bunda, sadece yle ite. Ve gittii zaman da brak gitsin. Tekrar glmeye baladn zaman, "Biraz nce zgndm, imdi nasl glebiliyorum?" diye sululuk hissetme. Glebilmek iin birinin espri yapmasn, buzlar krmasn bekliyorsan, bu da ikiyzllktr. Mutluysan mutlu ol, rol yapmana gerek yok.

Ve unutma, her an atomik bir gerekliktir. Gemie de, gelecee de baml deildir. Her an atomiktir. Birbirlerini dizi halinde izlemiyorlar, izgisel deiller. Her ann kendi oluu var ve sen de o olmalsn, o anda, baka bir ey deil. Gerek bu anlama gelir ite.

Gerek hakikattir; gerek itenliktir. Gerek mantksal deildir. Sahici olmann ruhsal durumudur, bir ideale uygunluk deildir. nk eer bir ideal varsa, sahte olursun. Eer Buda olmak gerek

olmaktr diye dnyorsan, hibir zaman gerek olamazsn, nk sen Buda deilsin, o zaman Buda olmak iin kendini zorlarsn. Buda gibi oturabilirsin, nerdeyse mermerden bir heykel haline gelebilirsin ama iinde hibir ey deimez. Buda sadece bir duru haline gelir. Eer bir idealin varsa ann gereini yaayamazsn nk ideal hep ordadr ve ideali taklit etmen gerekir.

Gerek insann ideali yoktur. Andan ana yaar; anda nasl hissediyorsa yle yaar. Ben insanlarn byle olmalarn istiyorum; gerek, sahici, iten, kendi ruhlarna kar saygl.

KENDN DNLE

Her zaman kendi duygularn dinle, etrafa bakmana gerek yok. Zaten insanlara bakarken onlarn tam olarak ne olduunu da gremezsin nk yzleri onlarn gerei deildir; senin yznn senin gerein olmad gibi. D grntleri ilerini yanstmaz, senin d grntnn senin iini yanstmad gibi.

Bu toplumun ikiyzlldr; ii, z, gerek yz gstermemek. Gizlemek. Sadece ok yakn ve anlayabilecek birine gstermek. Ama yakn olan kim? Sevgililer bile gerek yzlerini birbirlerine gstermez. nk bilemezler; imdi sevgili olan biraz sonra olmayabilir. Bylece herkes bir ada olur, kapanr.

Bakalarna bakma, kendine bak. Ve ne pahasna olursa olsun, iindekinin dar kmasna izin ver. Bastrmaktan daha byk risk olamaz. Bastrrsan btn yaama sevincini kaybedersin. Bastrmaya devam edersen btn hayatn kaybedersin. Zehirdir bu, varln zehirler.

Kalbini dinle ve orada ne varsa dar kar. Ksa zamanda dar karmakta ustalaacaksn ve bundan mutluluk duyacaksn. Gerek olmay bir kere tandnda bu yle gzel bir eydir ki, sahte olmakla yetinemez olursun. Sahte olmaya devam etmenin sebebi gerein tadn bilmemendir. ocukluun en bandan itibaren gerek bastrlr. ocuk daha gerein ne olduunu tanmadan ona bastrmak retilir. Bilinalt yntemlerle, mekanik yntemlerle, ne yaptn bilmeden bastrmaya devam eder.

Kendine kar gerek ol; baka bir sorumluluun yok. nsan kendi varlna kar sorumludur. Sadece kendi varlna cevap verebilirsin ve Tanr sana niye bakas olmadn sormaz.

Musevi mistik Josiah hakknda bir hikye anlatlr. lrken ona niye Tanr'ya dua etmediini sormular, "Musa acaba sana ahitlik yapacak m?" demiler. "Tanr bana neden Musa olmadm sormayacak." diye cevap vermi, "Neden Josiah olmadm soracak."

Btn mesele bu: kendin olmak. Bunu zebilirsen br meselelerin hepsi sorun olmaktan kar. O zaman hayat, yaanacak gzel bir gizem haline gelir. zlecek deil; yaanacak ve keyfine varlacak.

KENDNE GVEN

Gven ancak nce kendine gvenirsen mmkndr. Bu en temel olan ey nce senin iinde gereklemeli. Eer kendine gvenirsen bana gvenebilirsin, insanlara gvenebilirsin, varolua gvenebilirsin. Eer kendine gvenmezsen, baka hibir gven mmkn deildir.

Ve toplum gveni kklerinden yok ediyor. Kendine gvenmene izin vermiyor. Baka gven trlerini retiyor ana-babaya gven, kiliseye gven, devlete gven, Tanr'ya gven ama zgven yok ediliyor. Ve o zaman gvenin dier biimleri de sahte kalyor; sahte kalmak zorunda. Gvenin dier biimleri plastik iekler gibi kalyor. Gerek ieklerin bymesi iin gereken kklerin yok.

Toplum bunu bilerek, kastl olarak yapyor nk kendine gvenen insan toplum iin tehlikelidir. Klelik stne kurulu bir toplum iin tehlikelidir. Kendine gvenen insan zgr insandr. Ne yapaca nceden bilinmez, kendi yolunda yryecektir. Hayat zgrlk olacaktr. Hissettii zaman, sevdii zaman gvenecektir ve onun gveni ok youn ve gerek olacaktr. Onun gveni hayat dolu ve sahici olacaktr. Ve duyduu gven dorultusunda her eyi riske atmaya hazrdr ama sadece hissettii zaman, kalbine dokunduu zaman, zeksna ve sevgisine dokunduu zaman. Yoksa deil. Onu bir eye inanmaya zorlayamazsn.

Bu toplum inan stne kurulu. Btn yaps kendi kendini hipnotize etme stne kurulu. Btn yaps insanlar deil, robotlar ve makineler yaratmak stne kurulu. Baml insanlara ihtiyac var. O kadar ki, o yaratt insanlar srekli hkmedilme ihtiyacndalar, kendi diktatrlerini aryorlar, Hitler'lerini, Mussolini'lerini, Stalin'lerini, Mao'larn aryorlar. Bu gzel dnyay hapishaneye evirdik. Bir avu g delisi insan btn insanl srye evirdi. nsann hayatta kalmasna ancak bin bir trl samala gz yummas durumunda izin veriliyor.

imdi bir ocua Tanrya inanmasn sylemek samalktr, tmyle samalk. Tanr var olmad iin deil ocuk henz o susuzluu, arzuyu, zlemi hissetmedii iin. ocuk henz gerei, hayatn en yce gereini aratrmaya hazr deil. Henz varoluun gereini aratracak kadar olgun deil. O ak bir gn kendiliinden oluacak ama sadece ocuk hibir inanca zorlanmazsa. Aratrma ve bilme susuzluu olumadan dntrlrse btn hayat boyunca sahte yaayacaktr, yarm yaayacaktr.

Evet, Tanr hakknda konuur, nk ona Tanr'nn varolduu sylenmitir. Otoriteyle sylenmitir, ocukluunda ondan gl olan insanlar; anne-babas, din adamlar, retmenler tarafndan. Ona yle sylendi ve o da hayatta kalmak iin kabul etmek zorundayd. Anne-babasna hayr diyemezdi, nk onlar olmadan hayatta kalamazd. Hayr demek riskliydi evet demek zorundayd. Ama bu "evet" gerek olamaz.

Nasl gerek olabilir? Politik olarak evet diyor, hayatta kalmak iin. Ona din retmedin, diplomasi rettin, bir politikac yarattn. Gerek bir varlk olma potansiyelini mahvettin. Zehirledin onu. Zek potansiyelini mahvettin nk zek, ancak bilme zlemi ykseldii zaman doar. imdi o zlem asla domayacak nk henz soru ocuun ruhunu ele geirmeden ona

cevap verildi. Henz ackmamken, zorla yemek yedirildi. Alk olmadan bu yemek sindirilemez. te bu yzden insanlar, iinden sindirilmemi bir hayat geen borular gibi yayorlar.

ocuklara kar ok sabrl olmak gerekir, zeklarnn geliimini engellememek, onlar zorla Hristiyan, Hindu, Mslman yapmamak iin ok dikkatli olmak gerekir. Sonsuz bir sabr gerekir. Ve bir gn ocuk kendiliinden merak etmeye baladnda, o mucize olur. O zaman da, onu hazr cevaplarla doldurma. Hazr cevaplar kimseye yardm etmez, hazr cevaplar skc ve samadr. Ona cevaplar vermek yerine onun zeksn keskinletirecek ortamlar yarat. O zaman daha derin sorular sorar; soru varlnn zne iler, soru bir lm-kalm meselesi haline gelir.

Ama buna izin verilmiyor. Ana-babalar ok korkuyor, toplum ok korkuyor. ocuklar zgr

braklrsa, kim bilir, belki de ana-babalarnn kalplarna girmezler, ayn kurallara uymazlar. Kim bilir zeklar kendiliinden geliirse neler olur? Kontrol altna girmezler o zaman. Bu toplum herkesi kontrole almak, herkesin ruhuna sahip kmak iin giderek daha derin politikalar yaratyor.

O yzden ilk yaplan ey gveni paralamak; ocuun kendine olan gvenini paralamak. Onu titrek ve korkak bir hale getirmek zorundalar. Bir kere titremeye balad m, kontrol edilebilir. Kendine gvenirse kontrol edilemez. Kendine gvenirse kendi istediini yapar, kendi yolundan gitmek ister. Bakasnn yap dediini asla yapmak istemez. Kendi yolculuuna kar, bakasnn arzularna gre hareket etmez. Asla takliti olmaz, asla skc ve l bir insan olmaz. yle canl ve hayat dolu olur ki onu kimse kontrol edemez.

Gvenini parala o zaman ksrlatrrsn onu. Gcn aldn elinden, artk bundan sonra her zaman ona hkmedecek, emir verecek, onu ynetecek birine muhta olacak. imdi iyi bir asker, iyi bir vatanda, iyi bir milliyeti, iyi bir Hristiyan, iyi bir Mslman, iyi bir Hindu olabilir.

Evet, bunlarn hepsi olabilir. Ama gerek bir birey olamaz. Kklere sahip olamaz, hayat boyu kkleri olmadan yaar. Kkleri olamaz ve kkleri olmadan yaamak, sefalet iinde yaamaktr, cehennemde yaamaktr. Tpk aalarn topraa kk salmaya ihtiya duyduu gibi insan da varolua kk salmaya ihtiya duyar. Yoksa zekdan yoksun bir hayat srer.

Geenlerde bir hikye okudum:

Eskiden beri dost olan cerrah bir tatilde buluur. Deniz kysnda otururken vnmeye balarlar. Birincisi der ki: "Savata iki bacan birden kaybetmi bir adam getirdiler bana. Ona yapay bacaklar taktm ve bir mucize oldu. Adam dnyann en iyi koucularndan biri haline geldi. Byk ihtimalle nmzdeki olimpiyatlarda ampiyon olacak."

kincisi konuur: "O bir ey deil. Ben otuzuncu kattan den bir kadna rastladm. Yz tamamen gmt. Harika bir ameliyat yaptm. Geenlerde gazetede okudum ki, kadn dnya gzellik kraliesi semiler."

ncs alakgnll bir adamdr. brleri ona dnp sorar: "Sen ne yaptn son zamanlarda?"

Adam cevap verir: "nemsiz bir ey, zaten bu konuda konumaya iznim de yok."

br ikisi meraklanr. "Ama biz arkadanz, srrn saklarz. Merak etme kimse duymaz."

O da cevap verir: "Peki, madem yle, sz veriyorsanz... Adamn biri bana geldi. Trafik kazasnda kafasn kaybetmiti. Ne yapacam ardm. Ne yapaym diye dnmek iin baheye kotum. Karma bir lahana kt. Baka bir ey bulamaynca ben de o lahanay alp kafann yerine taktm. Ve ne oldu bilin bakalm: Adam, Amerika Birleik Devletleri bakan seildi."

ocuu mahvetmi olsanz bile, Birleik Devletler bakan seilebilir. Zek sahibi olmadan baarl olmak grlmemi bir ey deildir. Aslnda zek sahibi olup baarl olmak daha zordur, nk zeki insan yaratcdr. Her zaman, zamannn tesindedir. Onu anlamak iin zaman gerekir.

Zeki olmayan insan kolayca anlalabilir. Toplumdaki yerleik anlayla uyumludur; toplumun elinde onu yarglayacak deerler ve kriterler bulunur. Ama toplumun bir dhiyi deerlendirebilmesi iin yllar gerekir. Ben zeki olmayan insann baarl, nl olamayacan sylemiyorum. Onun sahte olarak kalacan sylyorum. Ve sefalet de burada: nl olabilirsin; ama sahteysen bir zavall olarak yaarsn. Hayatn sana ne zenginlikler yadrdn asla bilemezsin. Bunu anlayabilecek zekya sahip olmazsn. Varoluun gzelliini asla grmezsin, nk onu tanyacak duyarlln olmaz. evreni saran saf mucizeyi hi grmezsin, nk onu grebilmek iin muhteem bir anlama, hissetme, olma kapasitesine ihtiyacn var.

Bu toplum, gce odakl bir toplum. Bu toplum hl ok ilkel ve barbar. Birka insan siyasetiler, din adamlar, akademisyenler hl milyonlara hkmediyor. Ve bu toplum yle ynetiliyor ki hibir ocuun zeki olmasna izin verilmiyor. Ara sra bir Buda'nn dnyada ortaya kmas tamamen kaza eseri. Krk ylda bir nasl oluyorsa birisi toplumun penelerinden kurtulabiliyor. Krk ylda bir birisi toplum onu zehirlemeden kalabiliyor. Bu toplumun bir eit hatas, bir yanl sonucu olmal. Aksi halde toplum senin kklerini paralamay, kendine gvenini yok etmeyi baarr. Ve bu bir kere yapld m artk kimseye gvenmen mmkn deildir. Bir kere kendini sevme yetenein yok oldu mu artk kimseyi sevmen mmkn deildir. Bu mutlak bir gerek, bunun istisnalar yok. Bakalarn sevmen ancak kendini seviyorsan mmkndr. Ama toplum kendini sevmeyi lanetler. Bunun bencillik olduunu syler, narsistlik olduunu syler.

Evet, kendini sevmek, kendine hayran olmana, narsizme dnebilir. Ama yle olmas gerekmez. Ancak kendini aamamas durumunda narsizme dnr ancak kendi kendine saplanp kalrsa o zaman bir eit bencillik haline gelir. Aksi halde kendini sevmek dier btn sevgilerin balangcdr.

Kendini seven insandan, er ya da ge, sevgi tamaya balar. Kendine gvenen insan bakasna kar gvensizlik duyamaz. Onu aldatacak olan insanlara kar bile, onu aldatm olan insanlara kar bile. Evet, onlara kar bile gvensizlik duyamaz, nk artk gvenin baka her eyden daha deerli olduunu bilmektedir.

Birini aldatabilirsin; ama nasl aldatacaksn? Biraz parasn, ya da baka bir eyini alabilirsin. Ama gvenin gzelliini tanyan bir insan bu kk eylerle oyalanmaz. Seni yine de sevecektir, sana yine de gvenecektir. Ve sonra bir mucize olur: Eer bir insan sana gerekten gveniyorsa onu aldatman imknszdr, nerdeyse imknsz.

Her gn senin hayatnda da oluyor bu. Ne zaman birine gvensen, o insann seni aldatmas imknsz hale geliyor. Bir tren istasyonunda otururken, yannda tanmadn bir adam oturmaktadr ve ona dersin ki: "Ltfen bavullarma gz kulak olun. Gidip bilet almam gerekiyor."

Ve gidersin. Hi tanmadn bir yabancya gvenmisindir. Ama o yabancnn seni aldatt nerdeyse hi grlmez. Ona gvenmemi olsaydn seni aldatabilirdi.

Gvenin iinde byl bir ey vardr. Sen ona gvenmi olduuna gre imdi seni nasl aldatsn? Nasl o kadar aalk olabilir? Eer seni aldatrsa kendini asla affedemez.

nsan bilincinde gvenmek ve gvenilmeye dair isel bir nitelik var. Herkes gvenilmekten holanr. Bu, dier insandan gelen saygdr; hele bir yabancya gvenildiinde daha da fazladr. Ona gvenmen iin hibir sebep yok, ama gveniyorsun. Onu yksek bir yere koyuyorsun; ona yle deer veriyorsun ki, o ykseklikten dmesi imknsz hale geliyor. Eer derse, kendini asla affedemez, o sululuu hayat boyunca tamak zorunda kalr.

Kendine gvenen insan, bunun gzelliini anlar ve grr ki kendine ne kadar gvenirsen o kadar byrsn; kendini ne kadar brakr ve rahatlarsan o kadar sakinleirsin, o kadar serinkanl, sessiz ve dingin olursun. Bu yle gzeldir ki giderek daha ok insana gvenirsin; nk sen ne kadar gvenirsen, dinginliin o kadar derinleir; sknetin varlnn en derinlerine, zne kadar ular. Ve ne kadar gvenirsen o kadar ykseklere karsn. Gvenebilen insan, er ya da ge, gvenin mantn anlar. Ve bir gn bilinmeyene gvenmeyi denemesi kanlmazdr.

Kendine gvenmeyi dene, bu en temel ders, ilk ders. Kendini sevmeye bala. Sen kendini sevmezsen, seni kim sevebilir? Ama unutma, eer sadece kendini seversen sevgin ok yoksul olur.

Musevi mistik Hillel, yle demi: "Sen kendi yannda olmazsan, baka kim senin yannda olsun?" Ve ayrca: "Sadece kendi yannda olursan, hayatnn ne anlam olabilir?". ok nemli bir cmle. Unutma: Kendini sev, nk sen kendini sevmezsen baka hi kimse seni sevemez.

Kendinden nefret eden bir insan sevemezsin. Ve bu talihsiz dnyada nerdeyse herkes kendinden nefret ediyor, kendini suluyor. Kendini sulayan bir insan nasl sevebilirsin? Sana inanmayacaktr. Kendini o bile sevemiyor, sen buna nasl cesaret edersin ki? Sen onu nasl sevebilirsin? Bir oyun oynadndan, numara evirdiinden phelenir. Sevgi klf altnda onu aldatmaya altndan kukulanr. Tetikte durur, dikkatle izler ve onun phesi senin varln da zehirlemeye balar. Kendinden nefret eden bir adam seviyorsan, onun kendisi hakkndaki grn paralamaya alyorsun demektir. Ve hi kimse kendi hakkndaki grn kolay kolay brakmaz; onun kimliidir bu. Seninle savaacaktr; senin haksz, onun hakl olduunu sana ispatlayacaktr.

te her sevgi ilikisinde bu oluyor; her "szde" sevgi ilikisinde diyelim. Her kar-koca arasnda, tm sevgililer arasnda, her kadn-erkek arasnda oluyor bu. Karndaki insann kendi hakkndaki grne nasl kar karsn? Bu onun kimlii, onun egosu; o kendini yle tanyor. Onu elinden alrsan kim olduunu bilemez. ok riskli bir ey bu, fikrini o kadar kolay terk edemez. Sana ispatlayacaktr; sevilmeye layk deildir o, ancak nefret edilmeye layktr. Ve ayn ey senin iin de geerli. Sen de kendinden nefret ediyorsun, kimsenin seni sevmesine izin veremiyorsun. Ne zaman biri sana sevgi enerjisiyle gelse bzyorsun, kamak istiyorsun, korkuyorsun. ok iyi biliyorsun ki sen sevilmeye layk deilsin, sadece yzeyde bu kadar iyi, bu kadar gzel grnyorsun; derine inince irkinsin. Ve bu insann seni sevmesine izin verirsen, er ya da ge, senin aslnda kim olduunu anlayacak.

Sevgiyle birlikte yaadn bir insandan kendini gizlemeyi ne kadar zaman baarabilirsin? Piyasada gezerken rol yapabilirsin, o kulpte, bu toplulukta rol yapabilirsin; srekli

glmseyerek. ok gzel oyun oynayabilir, rol yapabilirsin. Ama bir erkekle ya da kadnla gnde yirmi drt saat yayorsan, srekli glmsemek, glmsemek, glmsemek ok yorucu olur. O zaman glmsemekten yorulursun nk sahtedir. Dudaklarn bir hareketi o ve dudaklar yorulur. Srekli tatl olmaya nasl devam edebilirsin? Skntn ortaya kacaktr. Bylece balay bittii zaman her ey bitmitir. ki taraf da birbirinin gereini tanmtr, birbirinin sahteliini anlamtr, birbirinin dzenbazln anlamtr.

nsan yaknlamaktan korkar. Yaknlamak rol yapmay kesmen gerektii anlamna gelir. Ve sen de kim olduunu biliyorsun: Deersiz bir pislik; en bandan beri sana bu sylendi. Annen, baban, retmenlerin, din adamlar, politikaclar, hepsi sana deersiz bir pislik olduunu sylediler. Seni hi kimse kabul etmedi. Kimse sana sevildiini ve sayg duyulduunu sylemedi, ihtiya duyulduunu sylemedi. Bu varoluun seni zleyecei sana hi sylenmedi. Sen olmasan bu varoluun ayn olmayaca, sen olmasan bu varoluta bir boluk olaca hi sylenmedi. Sen olmasan, bu evrenin iirinde, gzelliinde bir eyler eksik kalr. Bir ark, bir nota eksik kalr; bir boluk olur; hi kimse sana bunu sylemedi.

Benim buradaki iim de ite bu: Kendine kar iinde yaratlan gvensizlii paralamak, iinde yaratlan btn sululuu yok etmek, onu senden almak ve sana sevildiinin, sayg duyulduunun, varolu tarafndan sevildiinin duygusunu vermek. Tanr seni sevdii iin yaratt. Seni yle ok seviyordu ki seni yaratma arzusuna kar koyamad.

Bir ressam resim yaptnda o resmi sevdii iin yapar.

Vincent Van Gogh hayat boyunca gnein resmini yapt, gnei o kadar ok seviyordu. Aslnda delirmesine de gne sebep oldu. Bir yl boyunca srekli kzgn gnein altnda durmu ve onun resmini yapmt. Btn hayat gnein evresinde dnyordu. Ve sonunda tatmin olduu gn, her zaman yapmak istedii resmi en sonunda yapt gn ve bu resmi yapabilmek iin saysz resim yapmt ama onlarla tatmin olmamt tam olarak tatmin olduu gn, "Evet, her zaman yapmak istediim resim buydu" diyebildii gn, intihar etti. nk o gn yle dedi: "im tamamland. Yapmaya geldiim eyi yaptm. Kaderim gerekleti ve imdi yaamann anlam yok."

Btn bir hayat tek bir resme adamak? Gnee lgnca k olmu olmal. O kadar uzun sre bakt ki gnee, gzleri, grebilme yetenei mahvoldu, delirdi.

Bir air bir ark besteledii zaman sevdii iin yapar bunu. Tanr resim olarak seni yapt, ark olarak seni syledi, seni dansetti. Tanr seni seviyor! Tanr szcnn senin iin bir anlam yoksa dert etme. Varolu de ona, btnlk de. Varolu seni seviyor, aksi halde burada olmazdn.

Varlnn iinde rahatla, sen btnlk iin ok deerlisin. O yzden btnlk senin iinde nefes alyor, onun nabz senin iinde atyor. Bir kere iinde btnln bu muhteem saygsn, sevgisini, gvenini hissetmeye baladn zaman varlnda kk salmaya balayacaksn. Kendine gveneceksin. Ve ancak o zaman bana gvenebilirsin, arkadalarna gvenebilirsin, ocuklarna, kocana, karna gvenebilirsin. Ancak o zaman aalara, hayvanlara, yldzlara, aya gvenebilirsin. O zaman insan basite, gven olarak yaar. Ona ya da buna inanmak meselesi deildir artk bu, sadece gvenirsin. Ve dindarlk basite gvenmektir.

Sannyas bu anlama gelir. Sannyas, toplumun yapt her eyi bozmaktr. Din adamlarnn, politikaclarn, anne-babalarn, hkmetlerin bana kar olmas tesadf deil. Btn mant anlayabiliyorum. Onlarn yapt her eyi bozmaya alyorum. Bu kle toplumunun btn kalbn bozmaya alyorum.

Ben isyankrlar yaratmaya alyorum ve isyann balang noktas kendine gvendir. Kendine gvenmene yardm edebilirsem sana yardm etmi olurum. Baka bir ey gerekmez; dier btn eyler kendiliinden gelir.

BAKALARIYLA YAKINLIK: SONRAK ADIMLAR

ki sevgili gerekten birbirlerine ak olduklarnda,

birbirlerinden korkmadklarnda, bir ey gizlemediklerinde bu yaknlktr.

Dierinin kzacandan ya da incineceinden korkmadan

her eyi syleyebildiklerinde... Eer bir sevgili dierinin kzacandan

korkuyorsa, o zaman yaknlk yeterince derin deildir.

O zaman, bu bir tr anlamadr ve herhangi bir eyle bozulabilir.

Ama iki sevgili gerekten saklanacak bir ey olmadn hissettiklerinde ve

her ey sylenebildiinde; gven yle bir derinlie ulamtr ki,

bir ey sylenmese de dierinin anlayaca bilinir.

O zaman, tek olmaya balamlardr.

GRNR OL

Hayat bir yolculuktur ve sevgiye ulalmad srece, hibir yere ulamayan bir yolculuk olarak kalr. Srekli daireler izilir ve insann "Ben ulatm. Olmak iin geldiim ey oldum. Tohum ieklerini verdi" dedii mutluluk an hi gelmez. Sevgi hedeftir, hayat da yolculuk. Ve hedefsiz yolculuk nevrotik ve geliigzeldir; yn yoktur. Bir gn kuzeye gidersin, br gn gneye; her

ey rastlantsaldr, herhangi bir ey seni herhangi bir yere gtrebilir. Hedef belirli deilse, srklenen bir tahta paras olarak kalrsn. ok uzak bir yldz da olabilir nemli deil ama belirli olmal. Uzaksa sorun deil, ama orada olmal.

Gzlerin ona odaklanmsa, o zaman on bin kilometrelik bir yolculuk uzun gelmez. Eer doru ynde gidiyorsan en uzun yolculuk bile sorun olmaz. Ama yanl ynde gidiyorsan, ya da hi ynn yoksa, ya da her yne birden gidiyorsan, o zaman hayat dalmaya balar. Nevroz denilen ey budur; enerjinin dalmas, nereye gideceini, ne yapacan, ne olacan bilmemek. Nereye gideceini, neler olduunu bilmemek ierde bir boluk yaratr; bir yara, bir kara delik kalr ve oradan srekli bir korku ykselir. te bu yzden insanlar titreyerek yayor. Bunu gizleyebilir, rtebilir, kimseye gstermeyebilirler ama korku iinde yayorlar. Bu yzden insanlar biriyle yaknlamaktan bu kadar korkuyor; eer ok yaknlamasna izin verirsen dieri senin iindeki kara delii grebilir.

Yaknlk kelimesi ngilizce'deki intimacy Latince'deki intimum'dan geliyor. Anlam isellik, en ierideki z. Eer orada hibir eyin yoksa kimseyle yakn olamazsn. Yaknla izin veremezsin, nk oradaki delii, yaray, dar szan irini grrler. Senin kim olduunu bilmediini grrler, lgn olduunu grrler, nereye gittiini bilmediini grrler. Kendi arkn bile duymadn grrler; hayatnn bir kaos olduunu, bir kozmos olmadn grrler. Yaknlk korkusunun nedeni budur. Sevgililerin arasnda yaknlk olmas bile az rastlanan bir durumdur. Biriyle sadece cinsel ilikide olmak yaknlk deildir. Cinsel orgazm yaknln tm deildir, sadece yzeyidir. Yaknlkta bu olabilir de, olmayabilir de. Yaknlk tamamen baka bir boyuttur. Dierinin senin iine girmesine izin vermektir, seni senin grdn gibi grmesine izin vermek; dierinin seni senin iinden grmesine izin vermek, bir insan varlnn en derin noktasna davet etmek. Modern dnyada yaknlk giderek kayboluyor. Sevgililer bile yakn deil. Dostluk sadece bir kelime artk, giderek kayboluyor. Neden? nk paylaacak bir ey yok. indeki yoksulluu kim gstermek ister? nsanlar rol yapma derdinde: "Ben varlklym, ben oraya ulatm, ne yaptm biliyorum, nereye gittiimi biliyorum."

Kimse kendini amaya hazr deil, iindeki karmaay gsterip krlgan grnecek kadar cesur deil. Dieri bunu ktye kullanabilir; korku burada. Senin karmaan gren dieri seni kendi hkm altna alabilir. Senin bir sahip aradn, kendi varlnn sahibi olmadn gren dieri senin sahibin haline gelebilir. Bu yzden de, ierdeki aresizlii kimse grmesin diye herkes kendini korumaya alyor; aksi halde smrlebilirler. Bu dnyada ok fazla smr var.

Hedef sevgidir. Ve hedefin bu ekilde belli olduunda iinde bir zenginlik bymeye balar. indeki yara kaybolur ve bir lotus ieine dnr. Sevginin mucizesi, bys budur. Dnyann en byk simyasal gc sevgidir. Onu nasl kullanacan bilen, adna Tanr denen en yksek zirveye ulaabilir. Onu kullanmasn bilmeyen varoluun karanlk ukurlarnda srnmeye devam eder, hayatn gnele aydnlanan zirvelerine asla ulaamaz.

MAHREMYET HTYACI

Varln iki yz vardr: dars ve ierisi. Dars topluma ak olabilir ama ierisi olamaz. eriyi topluma aarsan ruhunu kaybedersin, gerek yzn kaybedersin. O zaman, iinde bir varlk yokmu gibi yaarsn. Hayat bouna ve anlamsz grnr. Bu, toplumla ili dl yaayan

insanlarda grlr; politikaclarda, aktrlerde. Topluma ait olurlar, i varlklarn tamamen kaybederler. Toplumun onlar hakknda syledikleri dnda kim olduklarn bilmezler. Bakalarnn grlerine bamldrlar, kendi varlklarn tanmazlar.

Marilyn Monroe en nl aktrislerden biriydi, intihar etti ve psikanalistler hl nedenini

dnyor. Amerika'nn bakan Kennedy bile ona kt, milyonlarca insan ona kt. nsan daha neye sahip olabilirdi diye dnyor. Her eyi vard.

Ama topluma aitti ve bunu biliyordu. Yatak odasnda bile Bakan Kennedy'i "Sayn Bakan" diye aryordu; sanki bir adamla deil de bir kurulula seviiyormu gibi.

Bu kadn bir kurumdu. Yava yava anlad ki mahrem bir alan kalmamt. Bir keresinde bir takvim iin plak fotoraflar ekilmi ve biri sormu: "Takvim iin poz verirken stnzde bir ey var myd?" O da cevap vermi: "Evet, radyo vard."

Ortada, plak; mahrem bir alan yok. Ben unu hissediyorum ki, Marilyn Monroe intihar etti nk kendi kendine yapabilecei tek ey olarak bu kalmt. Her eyi topluma aitti. Tek bana, kendi kendine, tamamen gizlice yapabilecei tek ey buydu artk. Topluma ait kiilikler her zaman intihara yneliyor, nk kim olduklarnn belli belirsiz bir kavray, ancak intihar yoluyla gelebiliyor.

Gzel olan her ey ierdedir ve ierisi mahremdir. Kadnlar seviirken hi izledin mi? Her zaman gzlerini kaparlar. Bir bildikleri vardr. Erkek gzleri ak olarak sevimeye devam eder; izleyici olarak kalr. Tamamen kendini brakmaz, tamamen ieri girmez. zleyici olarak kalr, sanki bakas seviiyormu da o televizyonda film seyrediyormu gibi. Ama kadn daha iyisini bilir nk o ierisiyle daha uyumludur. Gzlerini kapar. O durumda akn ok farkl bir kokusu vardr.

unu dene: Gece banyodaki musluu a, sonra da a ve kapa. Karanlktayken suyun akn daha net duyarsn, ses daha keskindir. Aydnlkta ses o kadar keskin gelmez. Karanlkta ne olur? Karanlkta gremediin iin dier eyler kaybolur. Ses ve senden baka hibir ey kalmaz. Bu yzden, btn iyi restoranlar keskin ktan kanr. Mumlar yaklr. Mum nda yemek yediinde tat alma duyun daha derindir. Daha iyi yersin ve daha iyi tat alrsn. Koku evreni sarar. ok parlak kta lezzet kaybolur. Gzler her eyi toplumsallatrr.

Metafizik'in ilk cmlesinde Aristo der ki, "Grme insann en yksek duyusudur." Bu doru deil; aslnda grme duyusu insana fazla hkmeder oldu. Btn benlii tekeline ald ve dier duyular ortadan kaldrd. Aristo'nun hocas Plato da der ki, "Duyularn bir hiyerarisi vardr; grme en yukarda, dokunma en aada." Tamamen yanlm. Hiyerari yok. Btn duyular ayn dzeyde ve bir hiyerari olmas gerekmiyor.

Ama insan, gzler kanalyla yayor. Hayatn yzde sekseni gz merkezli. Byle olmamas gerekiyor, denge yeniden kurulmal. Dokunmalsn, nk dokunuta gzlerin veremeyecei bir ey var. Ama dene; sevdiin adama ya da kadna parlak kta dokunmay dene ve bir de karanlkta dokunmay dene. Karanlkta beden kendini aar, aydnlkta gizlenir. Renoir'n yapt kadn vcudu resimlerini hi grdn m? Onlarda mucizevi bir ey vardr. Bir ok ressam kadn vcudunun resmini yapmtr; ama Renoir'la karlatrlamaz. Fark nerde? Dier ressamlar

vcudu gze grnd gibi tuvale geirmi. Renoir ise onu ellerin hissettii gibi resme geirmi. O yzden resimlerinde bir scaklk, yaknlk, canllk var.

Dokunduun zaman ok yaknda bir eyler olur. Grdn zaman bir eyler uzaktr. Karanlkta, gizlilikte, mahrem bir yerdeyken; ortalkta, piyasada aa kmayan bir ey aa kar. Baka birileri seni grr ve incelerken; iinin derinlerinde bir ey bzr, iek aamaz. Herkes grsn diye ak topraa tohum brakmak gibidir bu: Asla filizlenmez. Topran rahminin derinliklerine, kimsenin grmeyecei derin karanla braklmas gerekir tohumun. O zaman filizlenebilir, byk bir aaca dnebilir.

Tpk tohumun topraktaki karanla ve derinlie ihtiya duymas gibi btn derin ve yakn ilikiler de ierde oluur. Mahrem bir alana ihtiya duyarlar, sadece iki kiinin var olduu bir alana. O zaman, bir an gelir ki iki kii bile kalmaz, sadece bir vardr.

Birbirleriyle derinden uyumlu iki sevgili; erirler. Sadece bir olur. Birlikte nefes alrlar, birliktedirler, birlik vardr. Eer orda gzlemciler olsayd bu mmkn olmazd. Bakalar izleseydi asla kendilerini brakamazlard. Bakalarnn gzleri buna engel olurdu. Gzel olan, derin olan ne varsa karanlkta olur.

nsan ilikilerinin mahremiyete ihtiyac vardr. Gizliliin orda olmak iin kendi nedeni var. Unutma, her zaman hatrla; tamamen topluma ait olursan, hayatta ok aptalca davranrsn. Ceplerini tersine evirmi bir insan gibi olursun. Biimin yle olur: tersine evrilmi cep gibi. Da dnk olmak yanl deil ama unutma; bu, hayatn sadece bir paras. Btn haline gelmemeli.

Sonsuza kadar karanlkta dolamaktan sz etmiyorum. In kendi gzellii ve nedeni var. Eer tohum sonsuza kadar karanlkta kalrsa, sabah gneini almak iin yukar kmazsa lr. Filizlenmek iin, glenmek iin, yaamak iin, yeniden domak iin karanla ihtiyac var; sonra dar kmal ve dnyayla, kla, frtnayla, yamurla karlamal. Darnn mcadelesini kabul etmeli. Ama o mcadele ancak ierde derin kkler varsa kabul edilebilir.

Katan sz etmiyorum. Gzlerini kapa, ieri gir ve asla kma demiyorum. Sadece diyorum ki ieri gir; ancak o zaman enerjiyle, sevgiyle, efkatle dar kabilirsin. eri gir ki dar ktnda dilenci deil, kral olabilesin. eri gir ki dar ktnda paylaacak bir eyin olsun; ieklerin, yapraklarn. eri gir ki kn zengin olsun, yoksul olmasn. Ve unutma ki ne zaman kendini yorgun hissetsen enerjinin kayna senin iinde. Gzlerini kapa ve ieri gir.

Da dnk ilikilerin olsun ama ie dnk ilikilerin de olsun. Elbette da dnk ilikilerin olacak dnyada yayorsun, ilerin var ama onlar her ey olmasn. Onlarn da rol var ama tamamen gizli ve mahrem, sadece sana ait bir ey olmal.

Marilyn Monroe ite buna sahip deildi. Topluma ait bir kadnd; baarl ama tam bir yenilgi iinde. Baarnn ve hretin en tepesindeyken kendini ldrd. Niye ldrd anlalamad. Her eyi vard; daha fazla hret, baar, karizma, gzellik, salk olabileceini hayal edemezdin. Her ey vard, gelitirilebilecek bir ey kalmamt ve gene de bir ey eksikti. erisi botu. O zaman tek yol kendini ldrmekti.

Marilyn Monroe gibi kendini ldrecek kadar cesur olmayabilirsin. ok korkak da olabilirsin ve yava yava ldrrsn kendini; yetmi sene srebilir bu. Bu da kendini ldrmektir. Eer

iinde, dardaki hibir eye baml olmayan, sadece sana ait bir ey yoksa gzlerini kapayp iine girdiinde baka her eyin varln unutabilecein bir dnya kendini ldrrsn.

Hayat ierdeki o kaynaktan kar ve dardaki gkyzne yaylr. Bir denge olmal; ben her zaman dengeden yanaym. O yzden hayat ak bir kitap olmal demiyorum, hayr. Birka blm ak olsun, tamam. Ama birka blm de tamamen kapal, tamamen gizli. Tmyle ak bir kitapsan bir fahie olursun, ortada plak durursun, stnde sadece bir radyo ile. Hayr, bu iine yaramaz.

Btn kitabn aksa gecesiz gndz gibi olursun, ksz yaz gibi. Nerde dinleneceksin, nerde merkezini bulacaksn, nereye snacaksn? Dnya fazla geldii zaman nereye gideceksin? Dua iin, meditasyon iin nereye gideceksin? Hayr, yar yarya olmas iyi. Kitabnn yars ak olsun herkese ak, herkes iin ama dier yars yle gizli olsun ki sadece ok nadir konuklar girebilsin oraya.

Tapnann iine birilerinin girmesine nadir olarak izin ver. Byle olmas uygundur. Herkes girip kyorsa artk tapnak, tapnak deildir. Havaalannn bekleme salonu olur belki, ama tapnak olamaz. Sadece ok, ok nadir olarak birinin varlna girmesine izin ver. Sevgi budur.

Her zaman birileriyle birlikte yaadk. ocuk annesinin rahmini terk ettii andan itibaren, asla yalnz deildir. Anneyle, aileyle, arkadalarla, bakalaryladr. Tandklar, arkadalar, ilikiler emberi bydke byr ve sonunda etrafnda bir kalabalk oluur. Hayat dediimiz ey budur. Ve hayatnda ne kadar ok insan varsa o kadar zengin bir hayatn olduunu dnrsn.

eri ynelmeye baladn zaman btn o yzler soluklar, o kalabalk dalr. Herkese hoa kal demek zorunda kalrsn. En yakn dostuna, sevgiline bile hoa kal demen gerekir. Sevgilinin bile seninle olamad bir an gelir. Bu, ana rahmindeyken olduun yere yeniden girdiin andr. O zamanlar kalabalkla tanmamtn, o yzden de hi yalnz hissetmezdin kendini. ocuk ana rahminde son derece mutluydu nk baka trlsn bilmiyordu, her ey keyifti. Dierini hi tanmad iin kendini yalnz hissedemezdi; yle bir fikri yoktu. Bildii tek gereklik oydu.

Ama imdi kalabal tanyorsun; ilikileri, ilikilerin btn neesini ve sefilliini; ikisini de. Yeniden ieriye yneldiin zaman dnya yok olmaya balar, bir yank gibi olur. Sonra yank bile silinir ve insan tamamen kaybolur. Ama bu sadece bir yorumdur. Biraz daha gidebilirsen birden kendini bulursun ve kendini ilk defa bulursun. O zaman arrsn: Sen kalabalkta kaybolmutun; imdi kayp deilsin. likilerin ormannda kaybolmutun ve imdi evine geldin. Sonra tekrar dnyaya geri gelebilirsin ama tamamen farkl bir insan olacaksn.

liki kuracaksn ama muhta olmayacaksn; seveceksin ama sevgin bir ihtiya olmayacak. Seveceksin ama sahip kmayacaksn; seveceksin ama kskanmayacaksn. Ve sevgi, iinde kskanlk olmad, sahip kma olmad zaman Tanrsaldr. nsanlarla birlikte olacaksn. Aslnda, ancak bundan sonra insanlarla birlikte olabilirsin nk sen varsn, artk insanlarla birlikte olabilirsin. Eskiden yoktun, o yzden de insanlarla birlikte olduun fikri sadece bir yanlsamayd, bir eit hayaldi. Var olmadn durumda nasl iliki kurabilirsin? Var olmadn durumda nasl dieriyle olabilirsin? Kendi yarattmz bir hikyedir o, bir yanlsama.

Eer kendi merkezinde deilsen, kim olduunu bilmiyorsan, gerekten iliki kuramazsn. Kendini bilmeden kurulan iliki tmyle bir yanlsamadr. Dieri seninle ilikide olduunu zanneder, sen

onunla ilikide olduunu zannedersin; ne sen kendini tanyorsun, ne de o kendini tanyor. O zaman kim kiminle ilikide? Hi kimse yok! Sadece iki glge oyun oynuyor. Ve ikisi de glge olduundan ilikide bir varlk yok. Ben bunu srekli gryorum: nsanlar iliki kuruyor ama ortada bir varlk yok. liki kuruyorlar nk eer iliki kurmazlarsa yalnzla dp kaybolacaklarn sanyorlar. O yzden, dtkleri anda zplayp yeniden ilikiye giriyorlar. Herhangi bir iliki hi iliki olmamasndan daha iyi; dmanlk bile olsa tamam, en azndan insan kendini bota hissetmiyor.

te bu yzden bu bolua girmelisin. Cesaretini topla ve ieri gir. ok kederli ve yalnz bile hissetsen endielenecek hibir ey yok; bu bedeli dememiz gerekiyor. Ve bir kere kendi kaynana ulatn zaman her ey tmyle deiecek ve darya bir birey olarak kacaksn. Bana gre bir kii ve bir birey arasndaki fark budur: Kii sahte bir olgudur; birey gerektir. Kii, kiilik maskedir, glgedir; birey varlktr, gerekliktir. Ve sadece bireyler iliki kurabilir, sevebilir; kiiler sadece oyun oynayabilir.

LKDE OLMAK DEL, LK KURMAK

Sevgi, mutlu olduun andaki, varlnn dans ettii andaki bilincinin durumudur. Merkezinden bir titreim, bir k yaylmaya balar; evrende bir nabz atmaya balar. nsanlara ular bu; kadnlara, erkeklere, kayalara, aalara, yldzlara.

Sevgiden bahsettiim zaman bu sevgiden bahsediyorum ben: Bir iliki deil, bir varolu durumu olan sevgiden. Bunu hatrla: Sevgi szcn kullandm zaman bir varolu durumundan sz ediyorum, ilikiden deil. Ama senin sevgi anlayn temel olarak bir ilikiye dayal, sanki hepsi buymu gibi.

likiye ihtiya duymann tek sebebi tek bana kalamamandr nk henz meditasyon yapamyorsun. O yzden de gerekten sevebilmeye balamadan nce meditasyon bir zorunluluktur. nsan yalnz olmay, tamamen yalnz olmay ama son derece mutlu olmay baarabilmeli. O zaman sevebilirsin. O zaman sevgin bir ihtiya deil bir paylam olur; bir gereklilik deil. Sevdiin insanlara baml olmazsn. Paylarsn ve paylamak gzeldir.

Ama dnyada genellikle olan u: Sevgin yok, sevdiini dndn insann varlnda da sevgi yok ve ikiniz de birbirinizden sevgi istiyorsunuz. ki dilenci birbirinden dileniyor. O yzden sevgililer arasnda srekli kavga var, ekime var, atma var; sama sapan eyler yznden, nemsiz, aptalca eyler yznden. Ve atma devam ediyor.

atmann temel nedeni u; koca hakk olan eyi alamadn dnyor, kars da hakk olan eyi alamadn dnyor. Kadn aldatldn dnyor, kocas da aldatldn dnyor. Sevgi nerde? Kimsenin vermeye niyeti yok; herkes alma derdinde. Herkes alma derdinde olduu iin de kimse alamyor ve herkes kendini kayba uram, bo, gergin hissediyor.

Temel yok ve sen temel olmadan tapnak yapmaya balamsn. Dalp paralanmas an meselesi. Ve sen de biliyorsun, sevgin ka defa dalp paraland ama yine de ayn eyi tekrar tekrar yapmaya devam ediyorsun.

ylesine farknda olmadan yayorsun ki! Kendine ve bakalarna neler yaptnn hi farknda deilsin. Mekanik bir robot gibi ayn kalb tekrarlamaya devam ediyorsun; ayn eyi daha nce de yaptn bile bile. Her seferinde sonucun ne olduunu da biliyorsun. Ta iinde, yine ayn eyin olacana dair bir his var nk her ey ayn. Yine ayn sonuca hazrlanyorsun, ayn paralanmaya.

Eer sevginin dalmasndan bir ey renmen mmknse, bu farkndalktr, daha meditatif olmaktr. Ve meditasyon derken, tek banayken de neeli olma yeteneinden bahsediyorum. ok az insan hi sebep yokken mutlu olma yeteneine sahiptir ylesine sessizce ve mutluluk iinde oturma yeteneine! Bakalar bu insana deli diye bakar nk onlara gre mutluluk baka bir insandan gelmelidir. Gzel bir kadnla tanmsan mutlusundur, ho bir adamla tanmsan mutlusundur. Ama odanda sessizce oturmak ve bu kadar mutlu olmak? Delirmi falan olman lazm! nsanlar uyuturucu aldndan, umu olduundan phelenecekler.

Evet, meditasyon en sk LSD'dir! indeki duygusal gleri kamlar. inde kilitli duran ihtiam aa kartr. Ve yle keyiflenirsin, varlndan yle bir nee ykselir ki bir ilikide olmaya ihtiyacn kalmaz. Yine de insanlarla iliki kurabilirsin... ve bu da iliki kurmakla iliki halinde olmak arasndaki farktr.

liki bir eydir: ona yaprsn. liki kurmak bir ak, bir hareket, bir oluumdur. Bir insanla karlarsn, onu seversin nk verecek bol bol sevgin vardr ve daha ok verdike, daha ok alrsn. Bir kere sevginin bu garip aritmetiini, daha ok verdike daha ok aldn anladn zaman... Bu, d dnyada hkm sren ekonomik kanunlara son derece aykrdr. Bunu bir kere anladn zaman daha ok sevgi ve nee istiyorsan vermen ve paylaman gerektiini o zaman basit bir ekilde paylarsn. Ve bir insan neeni onunla paylamana izin verdiinde ona kar kran duyarsn. Ama bu ilikide olmak deildir, rmak gibi bir aktr.

Irmak bir aacn yanndan geer, onu selamlar, onu besler, ona su verir... ve devam eder, dansna devam eder. Aaca yapmaz. Ve aa da ona, "Nereye gidiyorsun? Biz evliyiz! Ve beni terk edebilmen iin nce bir boanma olmas lazm; en azndan bir ayrlk dnemi! Nereye gidiyorsun? Ve madem beni terk edecektin, niye etrafmda o kadar gzel dansettin? O zaman beni niye besledin?" Hayr, aa ieklerini kranla rmaa yadrr ve rmak yoluna devam eder. Rzgr gelir ve aacn etrafnda dans eder ve gider. Aa da ona kokusunu verir.

Bu iliki kurmaktr. Eer insanlk byr, olgunlarsa, sevgi de byle olacak: Buluan, paylaan, devam eden insanlar; sahip kmadan, hkmetmeye almadan. Aksi halde sevgi bir g gsterisi haline gelir.

GEREK OLMA RSKN AL

Kendini geride tutmaya devam edersen hibir iliki gerekten byyemez. Kurnaz olursan, kendini gvenceye alp korumaya devam edersen sadece kiilikler karlar, gnller yalnz kalmaya devam eder. Bu durumda sadece masken iliki kurar, sen deil. Byle bir ey olduunda ilikide drt kii bulunur, iki deil. ki sahte kii bulumaya devam eder; iki gerek kiinin arasnda dnyalar kadar mesafe kalr.

Risk vardr; sen gerek olduun zaman bu ilikinin gereklii, hakikilii anlayabilecek kapasitesinin olup olamayacann, bu ilikinin frtnada ayakta kalabilecek kadar gl olup olamayacann garantisi yoktur. Byle bir risk bulunuyor ve bu yzden insanlar ok, ok korunakl davranyor. Sylenmesi gerekenler syleniyor, yaplmas gerekenler yaplyor; sevgi grev gibi bir eye dnyor. Ama gerek a kalmaya devam ediyor, zn beslenemiyor. zn gn getike daha kederli bir hale geliyor. Kiiliin yalanlar z iin, ruh iin ok ar bir yktr. Risk gerekten var; hibir eyin garantisi yok ama ben diyorum ki o riske girmeye deer.

En kt ihtimalle iliki bozulur; en kts. Ama ayr ve gerek olmak, sahte ve birlikte olmaktan daha iyidir nk baka trl mutlu olamazsn. Huzur bulamazsn. Aln ve susuzluun devam eder, srnmeye devam edersin, bir mucize olmasn beklersin.

Mucizenin olmas iin senin bir ey yapman gerekiyor, o da u: Gerek olmaya bala. likinin belki yeterince gl olmamas ve buna dayanmayabilecei bazen geree dayanmak zordur riskine ramen. Ama o zaman bu iliki de srdrlmeye demez demektir. Bu snavdan gemesi gerekir.

Gerek iin her riske gir yoksa mutlu olamazsn. Bir sr ey yaparsn ama gerekte sana hibir ey olmaz. Hareket halindesindir ama hibir yere varmazsn. Btne baktnda her ey samadr. Karnn aken nefis yemek hayalleri kurmak gibidir bu. Ama hayal hayaldir, gerek deil. Sahte yemei yiyemezsin. Bazen kendini kandrabilirsin, hayal dnyasnda yaayabilirsin ama rya sana hibir ey veremez. Senden ok ey alr ama karlnda sana bir ey vermez.

Sahte bir kiilik kullanarak geirdiin btn zaman boa harcanr; sana asla geri dnmez. O dakikalar gerek olabilirdi, sahici olabilirdi. Tek bir an sahici olmak bile hayat boyu sahte yaamaktan iyidir. O yzden korkma. Akln sana kendini ve dierini kollaman, kendini koruman sylemeye devam edecektir. Milyonlarca insan yle yayor.

Freud son gnlerindeyken bir arkadana yazd mektupta, hayat boyunca yapt gzlemlere gre ve gerekten gzlemlemiti insanlar; baka hi kimse onun kadar srarla ve bilimsel olarak gzlem yapmamtr u sonucun kanlmaz olduunu sylemi: nsanlar yalansz yaayamyor. Gerek tehlikeli. Yalanlarsa lezzetli ama sahte. Sevgiline tatl samalklar sylemeye devam ediyorsun, o da sana tatl samalklar sylemeye devam ediyor. Ve bu arada hayat elinden kayp gidiyor, herkes lme giderek daha ok yaklayor.

lm gelmeden nce, bir eyi unutma: lm gereklemeden nce sevgi yaanmaldr. Aksi halde bouna yaarsn, tm hayatn bo bir l olur. lm gelmeden nce sevgiyi yaadna emin ol. Ama bu, ancak gerekle mmkndr. O yzden gerek ol. Gerek iin her trl riski al ama gerei hibir ey iin riske atma. unun hayatndaki temel kural olmasna izin ver: Kendimi, hayatm riske atmam gerekse de gerei hibir ey iin riske atmayacam. O zaman muhteem bir mutluluk senin olacak, hayal bile edemediin zenginlikler zerine yaacak.

Gerek olduunda dier tm eyler mmkn olur. Sahte olduunda sadece bir rt, boyanm bir ey, bir maske olduunda hibir ey mmkn olmaz. nk sahtelikte ancak sahtelik mmkndr, gereklikte de ancak gereklik.

Sorunu anlayabiliyorum; sevgililerin problemini, derinlerde tadklar korkuyu. likinin gerei kaldracak kadar gl olup olmadndan pheleniyorlar. Ama bunu nceden nasl bilebilirsin?

Bu nceden bilinemez. Bunu bilmek iin iine girmek gerekir. Evinin iinde otururken dardaki frtnaya dayanp dayanmayacan nasl bilebilirsin? Frtnaya hi girmedin. Git ve gr! Deneme ve yanlma tek yoldur. Git ve gr; belki yenilgiye urarsn ama yenilginin iinde bile imdi olduundan daha gl olursun.

Eer bir deneyimde yenilgiye urarsan, bir daha, bir daha dene ve yava yava frtnann iinden geme deneyimi seni daha, daha ve daha gl yapar. Bir gn gelir insan frtnann iinde olmaktan mutluluk duyar, frtnada dans etmeye balar. O zaman frtna dman deildir artk, o da bir frsattr, var olmak iin lgnca bir frsat.

Unutma, var olmak asla kolaylkla olmaz, aksi halde herkesin bana gelirdi. Unutma, var olmak kolaylkla olamaz, aksi halde herkes ona sahip olurdu. Var olmak sadece riske girdiin zaman olur, tehlikeye girdiin zaman. Ve sevgi en byk tehlikedir. Seni btn olarak ister.

O zaman korkma, gir iine. Eer iliki geree dayanabilirse bu harika olur. Eer dayanamaz ve lrse, bu da iyidir; nk sahte bir iliki bitmitir ve imdi baka bir ilikiye girmen mmkndr; daha gerek, daha salam, zne daha ok yaklaabilecek bir ilikiye.

Ama unutma, sahtelik bir ey kazandrmaz; kazandrrm gibi grnr ama kazandrmaz. Sadece gerek kazandrr ve balangta kazandracakm gibi grnmez. Sanki her eyi yok edecekmi gibi grnr. Eer dardan bakarsan gerek ok tehlikeli grnr, korkun grnr. Ama bu dardan grnen manzaradr. ine girersen, gerek, gzel olan tek eydir. Bir kere onun tadn karmaya balaynca daha fazlasn, daha fazlasn istersin nk sana mutluluk verir.

Hi grdn m? Yabanclarla birlikteyken gerek olmak daha kolaydr. Trende yolculuk yapan insan yabanclarla konumaya balar, arkadalaryla yapamad eyleri yapmaya balar nk bir yabancyla birlikteyken baka eylerin nemi yoktur. Yarm saat sonra inecein istasyona varp inersin; unutursun ve o da senin dediklerini unutur. Ne sylemi olduunun nemi yoktur. Yabancyla hibir risk yoktur.

Yabanclarla konuurken insan daha gerektir, kalbini aar. Ama arkadalarnla, akrabalarnla konuurken baba, anne, e, karde bilinaltnda derin bir korku vardr. "Bunu syleme incinebilir. Bunu yapma holanmaz. Byle yapma, baban yal, ok olabilir." nsan kontrol halindedir. Yava yava gerek, varlnn en cra kesine atlr ve sahtelik konusunda ok kurnaz bir hale gelirsin. Dudaklarna yerleen sahte gl taknmaya devam edersin. Hibir anlama gelmeyen iyi eyler sylemeye devam edersin. Sevgilinden ya da babandan sklm durumdasndr ama dersin ki "Seni grdm iin ok mutluyum!" Ve btn varln o anda yle demektedir: " Git bamdan!" Ama sylediklerinle rol yaparsn. Onlar da ayn eyi yapar; kimse ne olduunu fark etmez nk herkes ayn gemidedir.

Dindar bir insan bu gemiden kp hayatn riske atan insandr. "Ya gerek olurum, ya da hi olmam. Asla sahte olmayacam" diyen insandr.

Risk ne olursa olsun dene, sahtelie devam etme. liki yeterince gl olabilir. Geree dayanabilir. O zaman bu iliki ok gzel olur. Sevdiin insanla bile gerek olamazsan nerede gerek olacaksn? Nerde? Seni sevdiini dndn insanla da gerek olamazsan, onunlayken

bile gerei aklamaya korkuyor ve saklanyorsan, tamamen zgr olabilecein bir yeri nerde bulacaksn?

Sevginin anlam budur, hi deilse bir insann yannda tamamen plak olabilmek. Seni seviyor, o halde seni yanl anlamaz. Seni seviyor, o zaman korku ortadan kalkabilir. Her eyi aa vurabilirsin. Btn kaplar aabilirsin, dierini ieri davet edebilirsin. Dierinin varoluunu paylaabilirsin.

Sevgi paylamaktr, o yzden hi deilse sevgilinle birlikteyken sahte olma. Sana herkesin ortasna k ve gerek ol demiyorum. nk bu, u anda gereksiz sorunlara yol aar. Ama nce sevgilinle bala, sonra ailenle devam et, sonra daha uzandaki insanlarla. Yava yava anlarsn, gerek olmak o kadar gzeldir ki onun uruna her eyi kaybetmeyi gze alabilirsin. Ve sonra istediin yerde yapabilirsin bunu; gerek senin yaam biimin olur. Sevginin abecesi, yani gerek, nce sana ok yakn olanlarla renilmelidir nk onlar anlayabilir.

SESSZLN DLN REN

Rasgele iliki kurdun bugne kadar ve biriyle ekil olarak iliki kurduun zaman bin bir trl sama ey syleyebilirsin, nk hibir eyin nemi yoktur, sadece vakit geirmektesindir.

Ama birini kendine yakn hissettiinde, yaknlk doduunda, sylediin her kelime nem kazanr. O zaman kelimelerle kolayca oynayamazsn nk her eyin bir nemi vardr. O yzden sessizlik boluklar olur. nsan balangta kendini garip hisseder nk sessizlie alk deildir. Bir eyler sylenmesi gerektiini dnrsn. Dieri ne dnr yoksa?

Birine yaknlatnda, sevginin herhangi bir tr doduunda sessizlik gelir ve sylenecek bir ey kalmaz. Aslnda gerekte de sylenecek bir ey yoktur. Hibir ey yoktur. Bir yabancyla sylenecek ok ey vardr; dostlarnla sylenecek hibir ey yoktur. Ve sessizlik ar gelir nk buna alk deilsindir.

Sessizliin mziini tanmyorsun. Sadece tek bir iletiim yolu biliyorsun: szel, zihinsel. Kalple iletiim kurmak; sessizlikte, kalpten kalbe iletiim kurmak nedir bilmiyorsun. Sadece orada bulunarak, varln kanalyla iletiim kurmay bilmiyorsun. Byyorsun ve eski iletiim yntemlerin yetmiyor. Szel olmayan yeni iletiim yntemleri gelitirmen gerekiyor. nsan olgunlatka szel olmayan iletiime daha ok ihtiya duyar.

Dile ihtiya vardr nk iletiim kurmay bilmiyoruz. Bunu bildiimiz zaman, yava yava dile ihtiyacmz kalmaz. Dil ilkokul dzeyindeki bir iletiim arac. Gerek iletiim arac sessizliktir. O yzden yanl bir fikre kaplma yoksa bymeni durdurursun. Dilin kaybolmaya balamas bir eksiklik deildir; bu yanl bir fikirdir. Yeni bir ey var olmaya balad ve eski kalp bunu iine

almaya yetmiyor. Sen byyorsun, elbiselerin ksa gelmeye balyor. Bir ey eksilmiyor sana her gn yeni bir ey ekleniyor.

Daha ok meditasyon yaptka daha ok seversin ve daha ok iliki kurarsn. Ve sonunda bir an gelir ki o an sadece sessizlik ie yarar. O yzden, bundan sonra biriyle birlikteyken ve szcklerle iletiim kurmadnzda ve sen de kendini garip hissettiinde mutlu ol. Sessiz kal ve o sessizliin iletiim kurmasna izin ver.

Sevgi ilikisinde olmadn insanlarla iliki kurmak iin dil gereklidir. Sevgi ilikisinde olduun insanlarla birlikteyken dilsizlik gereklidir. nsan yeniden bir ocuk gibi masumlamal, sessizlemelidir. Hareketler olur yine; bazen glmser, el ele tutuursun, bazen sessizce gz gze kalrsn, hibir ey yapmadan, sadece var olarak. Varlklar buluur, birleir ve sadece ikinizin bildii bir ey gerekleir. Sadece bunu yaayan ikiniz bilirsiniz, baka kimse farkna varmaz; ylesi bir derinlikte olur her ey.

Bu sessizliin tadna var; hisset ve tadn kar. Ksa zamanda anlayacaksn ki onun kendi iletiimi var; daha byk, daha yksek, daha derin ve daha iten. Ve bu iletiim kutsaldr, saftr.

DRT TUZAK

nsanlar ok iyi mzikten korkuyor, insanlar ok iyi iirden korkuyor, insanlar derin yaknlktan korkuyor.

Ak ilikileri, vur-ka eklinde yaanyor. nsanlar birbirlerinin varlklarna derinlemesine girmiyor, korku var; dierinin varlk havuzu seni yanstacak. O havuzda, dierinin varlnn aynasnda, sen bulunamazsan ayna bosa, hibir ey yanstmyorsa o zaman ne olur?

TEPK VERME ALIKANLII

Tepki gemiten kaynaklanr; yant ise imdiden. Gemiin eski kalplarndan tepki verirsin. Biri seni aalar ve birden eski mekanizma almaya balar. Gemite birileri seni aalamt ve sen belli bir ekilde davranmtn; imdi yine ayn ekilde davranyorsun. Bu aalamaya ve bu insana yant vermiyorsun, sadece eski bir alkanl tekrarlyorsun. Bu insana ve bu yeni aalamaya bakmadn onun kendi zellikleri var sadece bir robot gibi davranyorsun. inde bir mekanizma var, dmeye basyorsun, "Bu adam beni aala