7172019 yıldırımdan korunma

httpslidepdfcomreaderfullyildirimdan-korunma 13

emo izmir şubesi 14 şubat 2011

Yıldırım sesi ışığı ve etkileri iletanrının guumlcuuml uyarısı oumlfkesinin belir-tisi olduğu duumlşuumlncesiyle yuumlzyıllar bo-

yunca tanrı olarak benimsenmiş vebunun sonucu hemen hemen tarihte

yaşamış tuumlm uygarlıkların bir yıldırımtanrısı olmuştur (Şekil 1) Bu şekildeyıldırım uzun yıllar bilinmeyen konu-

şulmayan olarak kalmış ancak milat-

tan sonra 1700rsquolerden sonra elektrik-

sel bir boşalma olayı benzerliğinden

yola ccedilıkılarak anlaşılmaya tanrılaş-

tırma dışına ccedilıkarılmaya başlamıştırİnsanların merak ve araştırmalarıile yıldırımın buumlyuumlk bir elektrikselboşalma olduğu gerccedileği anlaşılıncayıldırımın etkilerinden korunma yaniyıldırımdan korunma konusu da in-

san uğraşıları uygulamaları arasınagirmiştir

Şek983145l 1 H983145t983145tlerde (MOuml 2000) yıldırım tanrısı

Tarhuna

Buguumlnkuuml bilgilerimizle yıldırımakımı 2-200 kiloAmper (kA) gerilimi100-1000 MegaVolt (MV) arasında

değişen dolayısıyla guumlcuuml MegaWatt(MW)-GigaWatt (GW) mertebelerin-

de olan mikrosaniye (μs)-milisaniye(ms) mertebesinde suumlrelerde oluşuptamamlandıklarından enerjisi Joule(J)-kiloJoule (kJ) mertebesinde olan

oumlzellikle bulut ile yer arasında 2-3 kmaccedilıklıkta meydana gelen bir elektrik-

sel boşalma olayıdır Gerilim ve akım

dalga şekli tek kutuplu (ya pozitif yada negatif olan) darbe şeklindedir

(Şekil 2)

Yıldırımın bulutların elektriksel

yuumlklenmesi sonucu bulut iccedilindekiyuumlk merkezleri arasında yani buluticcedilinde veya bulutlar arasında veyabuluttan uumlstuumlndeki boumllgeye veya bu-

lut ile yer arasında olan tuumlrleri vardır(Şekil 3) Yeryuumlzuumlndeki varlıklarınkorunması bakımından bulut-yer ara-

sında olan yıldırımların oumlnemi vardırBu yıldırımlar da buluttan-yere yer-

den-buluta pozitif veya negatif kutup-

lu boşalmalar olarak doumlrt tuumlrduumlr Yıl-

dırımların 70rsquoi negatif bulut altındanpozitif yeryuumlzuumlne olan boşalmalardır

Şek983145l 3 Yıldırım tuumlrler983145

Yıldırımın ısıl termodinamikelektrodinamik ışık (şimşek) ses(goumlk guumlruumlltuumlsuuml) elektrokimyasal

elektromanyetik alan gibi her biri guumlccedil-

luuml ziksel etkileri vardır Bu etkilerle

yıldırım canlı varlıkların doğrudanccedilarpmayla veya dokunma ve adımgerilimleri ile yaralanmasına oumlluumlmuuml-

ne cansız varlıkların hasarına yakıpyıkıp yok olmasına neden olabilir

Yıldırımın zarar verici etkilerin-

den korunmak iccedilin farklı yıldırımdankorunma youmlntemleri kullanılmaktadırBu youmlntemlerin temel amacı yıldırımakımını guumlvenli ve kontrollu bir yol-dan toprağa iletmektir Bu nedenle

toprağa bağlı yer yuumlzeyindeki accedilık-

taki her iletken yıldırım akımı iccedilin biryoldur Bu duumlşuumlnce ile yıldırımdan

korunma iccedilin ikitemel uygulamayapılmaktadır Biriuygulayarak ilk du-

yuran kişi olarakbilinen BenjaminFranklinrsquoden (Şekil

4) bu yana onunadıyla da anılanFranklin ccedilubukları

veya buguumln ya-

kalama ccedilubuklarıolarak da soumlylenen metal ccedilubuklardır(Şekil 5)

Bazen topraklanmış yatay ilet-

kenlerle koruma yapılır (Şekil 6)Diğeri korunacak yapı veya varlı-

ğı bir kafes goumlruumlnuumlmuumlnde saran Fa-

raday kafesi olarak bilinen iletkenler-le kuşatmaktır (Şekil 7 Şekil 8) Heriki youmlntemde de yıldırım akımının

Yıldırımdan Korunma

Şek983145l 2 Standart b983145r poz983145t983145f yıldırım darbe

akımı dalga şekl983145

Benjam983145n Frankl983145n

Amer983145kalı f983145lozof f983145-

z983145kccedil983145 ve devlet adamı

(1706-1790)

Prof Dr Oumlzcan Kalenderli

teknik

7172019 yıldırımdan korunma

httpslidepdfcomreaderfullyildirimdan-korunma 23

şubat 2011emo izmir şubesi 15

guumlvenle ve oumlncelikle geccedilebileceğikonum biccedilim malzeme ve boyuttailetkenler kullanmak ve bunların top-

rak iccediline goumlmuumlluuml ccedilubuk şerit hal-

ka ağ tuumlruuml topraklayıcılarla toprağabağlantısını sağlamak esastır Bu

nedenle yapay olarak konmuş ya-

pılmış yıldırımlık (paratoner) adıylaanılan yakalama uccedilları veya Faradaykafesleri yanında bir yapıdaki oumlzellik-

le ccedilatıdaki yapı dış yuumlzeyindeki ve

ccedilevresindeki her tuumlrluuml iletken nesnetopraklanması toprağa bağlanma-

sı koşuluyla doğal birer yıldırımdankoruma bileşeni veya elemanı olarakgoumlrev yapar

Şek983145l 7 M983145chael Faraday İn-

g983145l983145z k983145myacı ve f983145z983145kccedil983145 (1791-

1867)

Bir yapıya yıldırımdoumlrt farklı yoldan gelebi-

lir yıldırım doğrudan yapıya ccedilarpabi-lir veya yapının yakınına duumlşuumlp oumlzel-likle kapasitif kuplajla etkili olabilir yada yapıyla bağlantısı olan hizmet te-

sisatları olarak adlandırılan su gaz

elektrik iletişim hatlarına yıldırımccedilarparak yapıya yıldırım akımı taşı-

nabilir Ya da bu hizmet hatlarındanbiri yakınına duumlşen yıldırımın yineenduumlksiyonla bu hatlarda gerilimenduumlkleyerek yine bu hatların bağlıolduğu yapılara yıldırım akımı taşı-nabilir (Şekil 9)

Şek983145l 9 Yıldırımın yapıya gel983145ş yollarıYıldırımın akımı ve gerilimi ccediloğu

devredeki şebekedeki akım ve ge-

rilimlerden yuumlksek olduğu iccedilin aşırı

akım ve aşırı gerilim olarak oumlnlemalınmasını gerektirir Bu oumlnlemleraşırı akıma ve aşırı gerilime goumlreoumlnlemler olarak farklılık goumlsterir Yıl-

dırım aşırı akımlarını oumlnlemek veyaazaltmak ve boumlylece korunmak iccedilinsigortalar veya yuumlkselen akımla di-

renci artarak akımın geccedilişine direnccedilgoumlsteren yarıiletken diyot metaloksit

direnccedil gibi akım yolu uumlzerinde yani

seri bağlı yani aşırı akımın iccedilindengeccediltiğinde goumlrevini yapan elemanlarkullanılmalıdır Yıldırım aşırı gerilim-

lerine karşı ise atlama aralıkları pa-

rafudrlar başlıca kullanılabilecek se-

ccedileneklerdir Bu oumlnlemler bir devreyebir yapıya giren yıldırım akım ve geri-

limlerin zararlı etkilerinden korunmakiccedilin alınacak oumlnlemlerdir

Yıldırımdan yapıya girmedenyapı dışında korunmak iccedilin yıldırımın

doğrudan ccedilarpabileceği yerlere yıldı-rımlık tesisatı oluşturulmalıdır İlkeyıldırımlık tesisatını oluşturan iletken

ve bağlantılar akımın geccedilişine olabil-

diğince az direnccedil goumlsterecek kesituzunluk ve malzemeden seccedililmiş veyapılmış olmasıdır (Şekil 10) Boumlyle-

ce yıldırım akımı toprağa salınarakyuumlk dengesi kurulur Ccedilubuklarla ko-

runmada duumlşuumlnce ccedilubuğun ucununtopraktan veya toraklı yapıdan olanyuumlksekliğe kadar taban yarıccedilapınasahip koni hacmini koruyacağıdırBazı durumlarda duumlşey ccedilubuk yerineyatay iletkenler koruma telleri kul-

lanılır Bunların da koruma boumllgelerikoruma accedilısıyla tanımlı telin altında-

ki prizma biccedilimi boumllgelerdir

Şek983145l 5 Frankl983145n (yakalama) ccedilubuğu koruma boumllges983145 (kon983145s983145) ve b983145r uygulama oumlrneğ983145

Şek983145l 6 Koruma tel983145 koruma boumllges983145 ve b983145r uygulama oumlrneğ983145

Şek983145l 8 Faraday kafes983145 ve b983145r uygulama oumlrneğ983145

teknik

7172019 yıldırımdan korunma

httpslidepdfcomreaderfullyildirimdan-korunma 33

emo izmir şubesi 16 şubat 2011

Şek983145l 10 Yıldırımlık tes983145satı 983145letkenler983145 (ya-

kalama ve 983145nd983145rme 983145letkenler983145)

Koruma boumllgesi yıldırımın doğ-

rudan ccedilarpamayacağı boumllgedir

Korunacak canlıların ve varlıklarınbu boumllge iccedilinde kalacakları şekil-

de tasarlanmalı ve uygulanmalıdırYakalama ccedilubukları doğrudan yapıuumlzerine yerleştirilebileceği gibi yapı-

dan ayrı bir direk kule gibi yuumlksekyapıların uumlzerine de yerleştirilebilirGenelde basit geometrili fazla girin-

ti-ccedilıkıntısı olmayan yapılar iccedilin yaka-

lama uccedilları yeterli koruma accedilıları ilekoruma sağlar Karmaşık yapılardayuvarlanan kuumlre youmlntemi kullanıla-

rak yuvarlanan kuumlrenin yapıya do-

kunduğu yerlere yıldırımdan korumailetkenleri yerleştirilmelidir (Şekil 11)

Yuvarlanan kuumlre merkezi yıldırımıucu olmak uumlzere boşalmanın olabi-

leceği noktaların geometrik yeri olanbir kuumlredir Faraday kafesi tuumlm yapı-

lar iccedilin guumlvenli bir dış yıldırımdan ko-

ruma oumlnlemidir

Şek983145l 11 Yuvarlanan kuumlre youmlntem983145

Bir yerde yıldırımdan koruma uy-

gulamasına karar vermek iccedilin o yerinyıldırım tehlikesinin (riskinin) akımolarak hasar oluşum sayısı olarak

hasar sayısı ve miktarı olarak bilin-

mesi gerekir Ayrıca yapının korun-

masının oumlnemi hasar durumunda or-

taya ccedilıkacak can kaybıyla ekonomikbedelle kuumlltuumlrel miras kaybıyla işkaybıyla oumllccediluumlluumlr Bunlara goumlre yıldırı-

ma karşı koruma yapılıp bir harcamayapılırsa bu harcama koruduğu de-

ğerden veya ortaya ccedilıkacak hasarın

bedelinden yuumlksek olmamalıdır So-

nuccedilta yıldırımdan korunmaya kararverildiğinde bunun da duumlzeyi duumlşuuml-

nuumllmelidir I-II-III ve IV olarak numa-

ralanan doumlrt koruma duumlzeyi vardır Iduumlzeyi en hassas IV duumlzeyi en kaba

koruma duumlzeyidir Yapılacak işlerkoruma duumlzeyine goumlre koruma accedilıla-

rıyla yuvarlanan kuumlre yarıccedilapları ilemalzeme boyutlandırma konumlan-

dırma ve yapılış biccedilimleriyle standartve youmlnetmeliklerde tanımlanmıştır(Ccedilizelge 1) Uumllkemizde ve Avruparsquoda

TS EN 62305 serisi tanımları ku-

ralları uyarıları uygulamaları verendoumlrt adet ldquoYıldırımdan Korunmardquostandardı mevcuttur Bunlara beşinciolarak yıldırım geccedilen iletkenler ccedilev-

resindeki elektromanyetik alanlardankoruma standardı da eklenecektirBu kapsamıyla standartlara uymayaccedilalışmak yıldırımdan korunma guuml-

venliğini arttıracaktırK o -

r u m a n ı n

başarımıyapılacak

t o p r a k l a -maya ccedilokb a ğ l ı d ı r

Bunu iccedilin ccedilubuk şerit halka ağ vebina topraklamasından yararlanılabi-

lir (Şekil 12) Topraklama yanında eş-

potansiyelleme de temel bir korumaoumlnlemidir Ccediluumlnkuuml aynı potansiyelde-

ki noktalar arasında potansiyel farkı

yani gerilim olmayacağı iccedilin gerilimeaşırı gerilime bağlı atlama delin-

me ve yuumlksek akım geccedilişine nedenolma gibi olaylardan korunmuş olurEşpotansiyelleme binanın yuumlkselenkısmında yapıldığında kuşaklama

olarak soumlylenmektedir Yalıtımda pekccedilok durumda etkin bir korunma oumln-

lemidirYıldırımlığın uccedil noktalarını top-

raklayıcıya bağlayan iletkenlere in-

dirme iletkenleri denir Bir yıldırımlıktesisatında en az bir genellikle iki

indirme iletkeni kullanılır İndirme ilet-

kenleri akımı toprağa ileten iletkenlerolduğundan sayısının ccedilok olmasıhem akım dağıtımını kolaylaştırırhem de bu iletkenler ccedilevresindekielektromanyetik alan duumlzeyini azaltırİndirme iletkenleri arasındaki uzaklıkkoruma duumlzeyine goumlre değişmekte-

dir 20 mrsquoyi aşmamasına dikkat ede-

rek daha yakın aralıklarla doumlşenebi-lirler (Ccedilizelge 2)Ccedil983145zelge 2 İnd983145rme 983145letkenler983145 arasında ve

kuşaklama 983145letkenler983145 arasındak983145 uzaklık-

lar

Burada oumlzetlenen bilgiler uumllke-

mizde ve Avruparsquoda kullanılmaktaolan TS EN 62305 serisi ldquoYıldırımdanKorunmardquo standartlarını goumlz oumlnuumlnealmaktadır Yıldırımdan korunmak enazından bu standartlara uymayı veuygulamayı gerektirir

Korunma youmlntemiYıldırımdan koruma duumlzeyi

I II III IV

Yuvarlanan kuumlre yarıccedilapı [m] 20 30 45 60

Kafes goumlz boyutları [m times m] 5 times 5 10 times 10 15 times 15 20 times 20

Koruma accedilısı αordm

(h yakalama ccedilubuğunun uccedil noktasının yerden yuumlksekliği)

Ccedil983145zelge 1 Yıldırımdan koruma duumlzey983145ne goumlre yuvarlanan kuumlre yarıccedilapları kafes boyut-

ları ve koruma accedilısının en buumlyuumlk değerler983145

YKS sınıfı Uzaklık [m]

I - II 10 III 15 IV 20

teknik

7172019 yıldırımdan korunma

httpslidepdfcomreaderfullyildirimdan-korunma 23

şubat 2011emo izmir şubesi 15

guumlvenle ve oumlncelikle geccedilebileceğikonum biccedilim malzeme ve boyuttailetkenler kullanmak ve bunların top-

rak iccediline goumlmuumlluuml ccedilubuk şerit hal-

ka ağ tuumlruuml topraklayıcılarla toprağabağlantısını sağlamak esastır Bu

nedenle yapay olarak konmuş ya-

pılmış yıldırımlık (paratoner) adıylaanılan yakalama uccedilları veya Faradaykafesleri yanında bir yapıdaki oumlzellik-

le ccedilatıdaki yapı dış yuumlzeyindeki ve

ccedilevresindeki her tuumlrluuml iletken nesnetopraklanması toprağa bağlanma-

sı koşuluyla doğal birer yıldırımdankoruma bileşeni veya elemanı olarakgoumlrev yapar

Şek983145l 7 M983145chael Faraday İn-

g983145l983145z k983145myacı ve f983145z983145kccedil983145 (1791-

1867)

Bir yapıya yıldırımdoumlrt farklı yoldan gelebi-

lir yıldırım doğrudan yapıya ccedilarpabi-lir veya yapının yakınına duumlşuumlp oumlzel-likle kapasitif kuplajla etkili olabilir yada yapıyla bağlantısı olan hizmet te-

sisatları olarak adlandırılan su gaz

elektrik iletişim hatlarına yıldırımccedilarparak yapıya yıldırım akımı taşı-

nabilir Ya da bu hizmet hatlarındanbiri yakınına duumlşen yıldırımın yineenduumlksiyonla bu hatlarda gerilimenduumlkleyerek yine bu hatların bağlıolduğu yapılara yıldırım akımı taşı-nabilir (Şekil 9)

Şek983145l 9 Yıldırımın yapıya gel983145ş yollarıYıldırımın akımı ve gerilimi ccediloğu

devredeki şebekedeki akım ve ge-

rilimlerden yuumlksek olduğu iccedilin aşırı

akım ve aşırı gerilim olarak oumlnlemalınmasını gerektirir Bu oumlnlemleraşırı akıma ve aşırı gerilime goumlreoumlnlemler olarak farklılık goumlsterir Yıl-

dırım aşırı akımlarını oumlnlemek veyaazaltmak ve boumlylece korunmak iccedilinsigortalar veya yuumlkselen akımla di-

renci artarak akımın geccedilişine direnccedilgoumlsteren yarıiletken diyot metaloksit

direnccedil gibi akım yolu uumlzerinde yani

seri bağlı yani aşırı akımın iccedilindengeccediltiğinde goumlrevini yapan elemanlarkullanılmalıdır Yıldırım aşırı gerilim-

lerine karşı ise atlama aralıkları pa-

rafudrlar başlıca kullanılabilecek se-

ccedileneklerdir Bu oumlnlemler bir devreyebir yapıya giren yıldırım akım ve geri-

limlerin zararlı etkilerinden korunmakiccedilin alınacak oumlnlemlerdir

Yıldırımdan yapıya girmedenyapı dışında korunmak iccedilin yıldırımın

doğrudan ccedilarpabileceği yerlere yıldı-rımlık tesisatı oluşturulmalıdır İlkeyıldırımlık tesisatını oluşturan iletken

ve bağlantılar akımın geccedilişine olabil-

diğince az direnccedil goumlsterecek kesituzunluk ve malzemeden seccedililmiş veyapılmış olmasıdır (Şekil 10) Boumlyle-

ce yıldırım akımı toprağa salınarakyuumlk dengesi kurulur Ccedilubuklarla ko-

runmada duumlşuumlnce ccedilubuğun ucununtopraktan veya toraklı yapıdan olanyuumlksekliğe kadar taban yarıccedilapınasahip koni hacmini koruyacağıdırBazı durumlarda duumlşey ccedilubuk yerineyatay iletkenler koruma telleri kul-

lanılır Bunların da koruma boumllgelerikoruma accedilısıyla tanımlı telin altında-

ki prizma biccedilimi boumllgelerdir

Şek983145l 5 Frankl983145n (yakalama) ccedilubuğu koruma boumllges983145 (kon983145s983145) ve b983145r uygulama oumlrneğ983145

Şek983145l 6 Koruma tel983145 koruma boumllges983145 ve b983145r uygulama oumlrneğ983145

Şek983145l 8 Faraday kafes983145 ve b983145r uygulama oumlrneğ983145

teknik

7172019 yıldırımdan korunma

httpslidepdfcomreaderfullyildirimdan-korunma 33

emo izmir şubesi 16 şubat 2011

Şek983145l 10 Yıldırımlık tes983145satı 983145letkenler983145 (ya-

kalama ve 983145nd983145rme 983145letkenler983145)

Koruma boumllgesi yıldırımın doğ-

rudan ccedilarpamayacağı boumllgedir

Korunacak canlıların ve varlıklarınbu boumllge iccedilinde kalacakları şekil-

de tasarlanmalı ve uygulanmalıdırYakalama ccedilubukları doğrudan yapıuumlzerine yerleştirilebileceği gibi yapı-

dan ayrı bir direk kule gibi yuumlksekyapıların uumlzerine de yerleştirilebilirGenelde basit geometrili fazla girin-

ti-ccedilıkıntısı olmayan yapılar iccedilin yaka-

lama uccedilları yeterli koruma accedilıları ilekoruma sağlar Karmaşık yapılardayuvarlanan kuumlre youmlntemi kullanıla-

rak yuvarlanan kuumlrenin yapıya do-

kunduğu yerlere yıldırımdan korumailetkenleri yerleştirilmelidir (Şekil 11)

Yuvarlanan kuumlre merkezi yıldırımıucu olmak uumlzere boşalmanın olabi-

leceği noktaların geometrik yeri olanbir kuumlredir Faraday kafesi tuumlm yapı-

lar iccedilin guumlvenli bir dış yıldırımdan ko-

ruma oumlnlemidir

Şek983145l 11 Yuvarlanan kuumlre youmlntem983145

Bir yerde yıldırımdan koruma uy-

gulamasına karar vermek iccedilin o yerinyıldırım tehlikesinin (riskinin) akımolarak hasar oluşum sayısı olarak

hasar sayısı ve miktarı olarak bilin-

mesi gerekir Ayrıca yapının korun-

masının oumlnemi hasar durumunda or-

taya ccedilıkacak can kaybıyla ekonomikbedelle kuumlltuumlrel miras kaybıyla işkaybıyla oumllccediluumlluumlr Bunlara goumlre yıldırı-

ma karşı koruma yapılıp bir harcamayapılırsa bu harcama koruduğu de-

ğerden veya ortaya ccedilıkacak hasarın

bedelinden yuumlksek olmamalıdır So-

nuccedilta yıldırımdan korunmaya kararverildiğinde bunun da duumlzeyi duumlşuuml-

nuumllmelidir I-II-III ve IV olarak numa-

ralanan doumlrt koruma duumlzeyi vardır Iduumlzeyi en hassas IV duumlzeyi en kaba

koruma duumlzeyidir Yapılacak işlerkoruma duumlzeyine goumlre koruma accedilıla-

rıyla yuvarlanan kuumlre yarıccedilapları ilemalzeme boyutlandırma konumlan-

dırma ve yapılış biccedilimleriyle standartve youmlnetmeliklerde tanımlanmıştır(Ccedilizelge 1) Uumllkemizde ve Avruparsquoda

TS EN 62305 serisi tanımları ku-

ralları uyarıları uygulamaları verendoumlrt adet ldquoYıldırımdan Korunmardquostandardı mevcuttur Bunlara beşinciolarak yıldırım geccedilen iletkenler ccedilev-

resindeki elektromanyetik alanlardankoruma standardı da eklenecektirBu kapsamıyla standartlara uymayaccedilalışmak yıldırımdan korunma guuml-

venliğini arttıracaktırK o -

r u m a n ı n

başarımıyapılacak

t o p r a k l a -maya ccedilokb a ğ l ı d ı r

Bunu iccedilin ccedilubuk şerit halka ağ vebina topraklamasından yararlanılabi-

lir (Şekil 12) Topraklama yanında eş-

potansiyelleme de temel bir korumaoumlnlemidir Ccediluumlnkuuml aynı potansiyelde-

ki noktalar arasında potansiyel farkı

yani gerilim olmayacağı iccedilin gerilimeaşırı gerilime bağlı atlama delin-

me ve yuumlksek akım geccedilişine nedenolma gibi olaylardan korunmuş olurEşpotansiyelleme binanın yuumlkselenkısmında yapıldığında kuşaklama

olarak soumlylenmektedir Yalıtımda pekccedilok durumda etkin bir korunma oumln-

lemidirYıldırımlığın uccedil noktalarını top-

raklayıcıya bağlayan iletkenlere in-

dirme iletkenleri denir Bir yıldırımlıktesisatında en az bir genellikle iki

indirme iletkeni kullanılır İndirme ilet-

kenleri akımı toprağa ileten iletkenlerolduğundan sayısının ccedilok olmasıhem akım dağıtımını kolaylaştırırhem de bu iletkenler ccedilevresindekielektromanyetik alan duumlzeyini azaltırİndirme iletkenleri arasındaki uzaklıkkoruma duumlzeyine goumlre değişmekte-

dir 20 mrsquoyi aşmamasına dikkat ede-

rek daha yakın aralıklarla doumlşenebi-lirler (Ccedilizelge 2)Ccedil983145zelge 2 İnd983145rme 983145letkenler983145 arasında ve

kuşaklama 983145letkenler983145 arasındak983145 uzaklık-

lar

Burada oumlzetlenen bilgiler uumllke-

mizde ve Avruparsquoda kullanılmaktaolan TS EN 62305 serisi ldquoYıldırımdanKorunmardquo standartlarını goumlz oumlnuumlnealmaktadır Yıldırımdan korunmak enazından bu standartlara uymayı veuygulamayı gerektirir

Korunma youmlntemiYıldırımdan koruma duumlzeyi

I II III IV

Yuvarlanan kuumlre yarıccedilapı [m] 20 30 45 60

Kafes goumlz boyutları [m times m] 5 times 5 10 times 10 15 times 15 20 times 20

Koruma accedilısı αordm

(h yakalama ccedilubuğunun uccedil noktasının yerden yuumlksekliği)

Ccedil983145zelge 1 Yıldırımdan koruma duumlzey983145ne goumlre yuvarlanan kuumlre yarıccedilapları kafes boyut-

ları ve koruma accedilısının en buumlyuumlk değerler983145

YKS sınıfı Uzaklık [m]

I - II 10 III 15 IV 20

teknik

7172019 yıldırımdan korunma

httpslidepdfcomreaderfullyildirimdan-korunma 33

emo izmir şubesi 16 şubat 2011

Şek983145l 10 Yıldırımlık tes983145satı 983145letkenler983145 (ya-

kalama ve 983145nd983145rme 983145letkenler983145)

Koruma boumllgesi yıldırımın doğ-

rudan ccedilarpamayacağı boumllgedir

Korunacak canlıların ve varlıklarınbu boumllge iccedilinde kalacakları şekil-

de tasarlanmalı ve uygulanmalıdırYakalama ccedilubukları doğrudan yapıuumlzerine yerleştirilebileceği gibi yapı-

dan ayrı bir direk kule gibi yuumlksekyapıların uumlzerine de yerleştirilebilirGenelde basit geometrili fazla girin-

ti-ccedilıkıntısı olmayan yapılar iccedilin yaka-

lama uccedilları yeterli koruma accedilıları ilekoruma sağlar Karmaşık yapılardayuvarlanan kuumlre youmlntemi kullanıla-

rak yuvarlanan kuumlrenin yapıya do-

kunduğu yerlere yıldırımdan korumailetkenleri yerleştirilmelidir (Şekil 11)

Yuvarlanan kuumlre merkezi yıldırımıucu olmak uumlzere boşalmanın olabi-

leceği noktaların geometrik yeri olanbir kuumlredir Faraday kafesi tuumlm yapı-

lar iccedilin guumlvenli bir dış yıldırımdan ko-

ruma oumlnlemidir

Şek983145l 11 Yuvarlanan kuumlre youmlntem983145

Bir yerde yıldırımdan koruma uy-

gulamasına karar vermek iccedilin o yerinyıldırım tehlikesinin (riskinin) akımolarak hasar oluşum sayısı olarak

hasar sayısı ve miktarı olarak bilin-

mesi gerekir Ayrıca yapının korun-

masının oumlnemi hasar durumunda or-

taya ccedilıkacak can kaybıyla ekonomikbedelle kuumlltuumlrel miras kaybıyla işkaybıyla oumllccediluumlluumlr Bunlara goumlre yıldırı-

ma karşı koruma yapılıp bir harcamayapılırsa bu harcama koruduğu de-

ğerden veya ortaya ccedilıkacak hasarın

bedelinden yuumlksek olmamalıdır So-

nuccedilta yıldırımdan korunmaya kararverildiğinde bunun da duumlzeyi duumlşuuml-

nuumllmelidir I-II-III ve IV olarak numa-

ralanan doumlrt koruma duumlzeyi vardır Iduumlzeyi en hassas IV duumlzeyi en kaba

koruma duumlzeyidir Yapılacak işlerkoruma duumlzeyine goumlre koruma accedilıla-

rıyla yuvarlanan kuumlre yarıccedilapları ilemalzeme boyutlandırma konumlan-

dırma ve yapılış biccedilimleriyle standartve youmlnetmeliklerde tanımlanmıştır(Ccedilizelge 1) Uumllkemizde ve Avruparsquoda

TS EN 62305 serisi tanımları ku-

ralları uyarıları uygulamaları verendoumlrt adet ldquoYıldırımdan Korunmardquostandardı mevcuttur Bunlara beşinciolarak yıldırım geccedilen iletkenler ccedilev-

resindeki elektromanyetik alanlardankoruma standardı da eklenecektirBu kapsamıyla standartlara uymayaccedilalışmak yıldırımdan korunma guuml-

venliğini arttıracaktırK o -

r u m a n ı n

başarımıyapılacak

t o p r a k l a -maya ccedilokb a ğ l ı d ı r

Bunu iccedilin ccedilubuk şerit halka ağ vebina topraklamasından yararlanılabi-

lir (Şekil 12) Topraklama yanında eş-

potansiyelleme de temel bir korumaoumlnlemidir Ccediluumlnkuuml aynı potansiyelde-

ki noktalar arasında potansiyel farkı

yani gerilim olmayacağı iccedilin gerilimeaşırı gerilime bağlı atlama delin-

me ve yuumlksek akım geccedilişine nedenolma gibi olaylardan korunmuş olurEşpotansiyelleme binanın yuumlkselenkısmında yapıldığında kuşaklama

olarak soumlylenmektedir Yalıtımda pekccedilok durumda etkin bir korunma oumln-

lemidirYıldırımlığın uccedil noktalarını top-

raklayıcıya bağlayan iletkenlere in-

dirme iletkenleri denir Bir yıldırımlıktesisatında en az bir genellikle iki

indirme iletkeni kullanılır İndirme ilet-

kenleri akımı toprağa ileten iletkenlerolduğundan sayısının ccedilok olmasıhem akım dağıtımını kolaylaştırırhem de bu iletkenler ccedilevresindekielektromanyetik alan duumlzeyini azaltırİndirme iletkenleri arasındaki uzaklıkkoruma duumlzeyine goumlre değişmekte-

dir 20 mrsquoyi aşmamasına dikkat ede-

rek daha yakın aralıklarla doumlşenebi-lirler (Ccedilizelge 2)Ccedil983145zelge 2 İnd983145rme 983145letkenler983145 arasında ve

kuşaklama 983145letkenler983145 arasındak983145 uzaklık-

lar

Burada oumlzetlenen bilgiler uumllke-

mizde ve Avruparsquoda kullanılmaktaolan TS EN 62305 serisi ldquoYıldırımdanKorunmardquo standartlarını goumlz oumlnuumlnealmaktadır Yıldırımdan korunmak enazından bu standartlara uymayı veuygulamayı gerektirir

Korunma youmlntemiYıldırımdan koruma duumlzeyi

I II III IV

Yuvarlanan kuumlre yarıccedilapı [m] 20 30 45 60

Kafes goumlz boyutları [m times m] 5 times 5 10 times 10 15 times 15 20 times 20

Koruma accedilısı αordm

(h yakalama ccedilubuğunun uccedil noktasının yerden yuumlksekliği)

Ccedil983145zelge 1 Yıldırımdan koruma duumlzey983145ne goumlre yuvarlanan kuumlre yarıccedilapları kafes boyut-

ları ve koruma accedilısının en buumlyuumlk değerler983145

YKS sınıfı Uzaklık [m]

I - II 10 III 15 IV 20

teknik