Yol Ayrımındaki Amerika

7/30/2019 Yol Ayrmndaki Amerika

1/100

FRANCIS FUKUYAMA

NEOCONLARIN SONUYOL AYRIMINDAK AMERKAwww.iskenderiyekutuphanesi.com

indekilernsz............................................................................9Birinci Solmlkeler ve Saduyu....................................................15kinci BlmNeoCon Miras............................................................24nc Blm.Tehdit, Risk ve nleyici Sava...............................75Drdnc Blm Amerikan Ayrcal veUluslararas Meruiyet............................................103Beinci Blm Sosyal Mhendislik veKalknma Sorunu........................................................120Altnc Blm Dnya Dzeni iinKurumlarn Yeniden Dnlmesi...........................158Yedinci SolmFarkl Bir Amerikan D Politikas.........................181Notlar..........................................................................195Dizin..............................................................................223

nszBu kitabn konusu, 11 Eyll 2001 tarihindeki El Kaide saldrlarndan bugne kadar yrtlenAmerikan d politikasdr. Bu, benim iin zel bir konudur. Kendisini uzun sre neocon* (yenimuhafazakr) olarak grm biri olarak dier pek ok neocon'la George W. Bush ynetiminde grevyapm arkadalarm ve tandklarm da dhil ortak bir dnya gr paylatm dnmtm.Savunma Bakan eski yardmcs Paul D. Wolfovvitz'le nce ABD Silahlarn Kontrol ve SilahszlanmaDairesi, daha sonra da Dileri Bakanl'nda olmak zere iki kez altm. Ayrca kendisi JohnsHopkins Uluslararas leri almalar Okulu'nun dekanyken beni orada almaya ikna eden de oolmutu. Onun akl hocas Albert Wohlstetter'n danmanlk irketi Pan Heuristics'te bu kiiylebirlikte altm ve onun gibi ben de Rand Corporation'da birka yl analist olarak grev yaptm. LeoStrauss'un rencisi ve The Closing of the American Mind'n (Amerika Dncesinin Kapan)yazarAllan Bloom'un rencisiydim. niversitede VVilliam Kristol'un snf arkadaydm ve onun babastarafndan kurulmu olan The National Interest ve The Public Interest, ayrca Commentarydergisiiin sk sk yazlar yazyordum.' ABD siyasetinde ahin kanad temsil eden grleri savunan kimse. Bu kilapla yeni muhafazakr yerine neocon kullanlacak. [.N.]

NEOCONLARIN SONU NSZ

Yine de dier pek ok neocon'un aksine, Irak sava iin ne srlen gereke beni hibir zaman iknaedemedi. lk bata Irak meselesine olduka iddetli bir tutumla yaklatm ve Saddam Hseyin'inBirlemi Milletler silah denetilerine engel olmasnn ardndan, 1998 ylnda Yeni Amerikan Yzyl
http://www.iskenderiyekutuphanesi.com/http://www.iskenderiyekutuphanesi.com/


2/100

Projesi adnda bir mektup yazarak Clinton ynetiminin Badat'a kar daha sert bir tavr taknmasnistedim. Fakat o dnemde Amerika'nn Irak' igal etmesi sz konusu deildi ve 11 Eyll 2001olaylarna kadar da sz konusu olmayacakt. galden hemen nceki yl, terrle mcadeleye ynelikuzun vadeli ABD stratejisi zerine yaplan bir almada yer almam istendi. te tam bu noktayagelindiinde savan mantkl olmadna karar verdim ve bu alma bana, elinizdeki kitapta yer alankonularn birou zerinde dnme frsat verdi. O zamandan beri beni neocon klan dncelerimi

bir ekilde deitirdim mi yoksa savan neocon destekileri hepimizin hl paylat ortak ilkeleriyanl m uyguluyordu, diye dnerek ok zaman geirdim.Benim inandm ey le dier neocon'larn inanyor gibi grndkleri ey arasndaki fark, 2004ubat'nda, ke yazar Charles Krauthammmer'n "Realism: An American Foreign

Polcy for a Unipolar World" (Realizm: ok Kutuplu Bir Dnyada Amerikan D Politikas) balklIrving Kristol'un konumasn yapt American Enterprise Institute'n yllk yemeine katldmdadaha ak bir ekilde anladm. ABD'nin Irak' igal etmesinden yaklak bir yl sonra yaplan bukonuma, sava neredeyse mutlak bir baar olarak deerlendiriyordu. Etrafmdaki herkesin

konumay cokuyla alklamasn anlayamyordum, nk Birleik Devletler, Irak'ta herhangi birkitle imha silah bulamam, iddetli bir oisyan bataklna gmlm ve Kauthammer'n savunduu tek kutuplu stratejiye benzer bir yolizleyerek kendisini neredeyse dnyann geri kalanndan tamamen tecrit etmiti. Ertesi gn TheNational Interest'ino zamanki editr John O'Sullivan'la karlatm ve kendisine bir eletiriyazmak stediimi syledim. O'Sullivan teklifimi hemen kabul etti ve 2004 yaznda yaynlanan"Neocon Dnemi" adl makaleyi yazdm.Makalemi neocon'luun hem politik bir sembol hem de bir dnce biimi olarak benim daha fazladestekleyemeyeceim bir hale dntn syleyerek noktaladm. Bu kitapta gstermeye

alacam zere neocon dnce, Souk Sava dneminde hem yurtiinde hem yurtdnda oldukamantkl politikalar retmi tutarl bir ilkeler dizisi zerine kurulmutu. Fakat bu ilkeler eitliekillerde deerlendirilebilirdi, ama 1990'larda g kullanmn ar biimde vurgulayan birAmerikan d politikasn hakl karmak amacyla kullanlmlar ve sonu olarak Irak savana yolamlard. Neocon dnce artk George W. Bush ynetiminin lk dnemindeki politikalarlatanmlanr hale gelmitir ve bu noktadan sonra bu etiketten kurtulmaya ynelik herhangi bir giriimmuhtemelen bir yere varamayacaktr. Amerikan d politikasn Bush ynetiminin ve onun neocondestekilerinin mirasnn tesine geecek ekilde yeniden tanmlamak ok daha nemlidir.Bu kitap, neocon mirasn aydnlatmaya, Bush ynetiminin bana gre nerede hata yaptn aklamayave ABD'nin dnyann dier lkeleriyle iliki kurmasna ynelik alternatif bir yolun taslan izmeyeynelik bir giriimdir. Bu kitap ayrca beni, tamamyla Amerika'nndnyadaki rol sorusuyla ilgilenen yeni bir gazete, The American InterestNEOCONLARIN SONU

(www.theamericaninterest.com), karmak zere harekete geirdi. Ortaya koymak istediim gr,ABD d politikas tartmas ierisindeki mevcut hibir ekoln etkisi altnda kalmamtr, ama bugrn Amerikallardan olduka geni lekli bir destek bulacan dnyorum. Buna "gerekiWilsonculuk" adn verdim. Kukusuz bu uygunsuz bir tabir, nk hem gerekilik hem de Woodrow

Wilson'un miras, ileri youn biimde doldurulmu kavramlardr. Eer buna daha iyi bir isimkoyabilecek biri varsa, bu kiiler nerileriyle birlikte benimle temasa geebilirler.Krauthammer'n konumasna ynelik eletirimi okumu dikkatli okuyucular, o yazdaki baz


3/100

neocon'larn sert bir stratejik srail doktrinini zmseyip bunu bana gre yanl biimdeAmerika'nn 11 Eyll sonrasndaki durumuna uyarladklaryla lgili bir tartma satrnn bu kitaptayer almadn fark edeceklerdir. Bu, zellikle Charles Krauthammer iin geerliydi ve onunla dahasonra yaptmz sohbetler bu konuda hakl olduumu dorulad. Mslman dnyasndan yneltilentehditle ilgili vahiysel gr, nc Blmde ortaya koyduum nedenlerden tr yanltr. Ancakbu zel bak as, her ne kadar belirli kiiler iin geerli olsa da, ne daha geni apta neocon'lara

atfedilebilir ne de bundan Bush ynetimi sorumlu tutulabilir. Ynetimin srailFilistn anlamazlkonusunda farkl biimde yapm olmasn stediim birok ey var. Ancak srailFilistinanlamazlnn nihai zmne ynelik byk bir giriimde bulunmak iin ynetimin ilk drt ylndakiartlarn elverili olduunu dnmyorum. Yaser Arafat hayatta olduu srece Filistin Ynetimindepolitik bir reform gereklemesi veya srail'le grp bar anlamasn yrrle koyabilecekFilistinli bir temsilci olmas ihtimali ok dkt. Bush yne12NSZ

timi, bu ve dier neocon meseleler zerindeki gerek snavn, ynetimin ikinci dneminde, Gazze'denekilmenin ardndan verecektir.Bu kitaptaki veriler ilk olarak, 11, 12 ve 18 Nisan 2005 tarihlerinde Yale niversitesinde verdiimCastle Konferanslarnda sunuldu. Konferanslara ev sahiplii yapan Etik, Politika ve EkonomiProgramna ve konferans vermem in beni nceden davet eden Program yneticisi Seyla Benhabib'eteekkr ederim. Ayrca atas saygdeer James Pierpoint'i onurlandrmak zere konferanslarfinanse eden John K. Castle'a da kranlarm sunuyorum. Aralarnda Robert Boynton, MarkCordover, Charles Davidson, Hillel Fradkin, Adam Carfinkle, John Ikenberry, Roger Leeds, MarkLilla, Mike Mandelbaum, Trta Parsi, Marc Plattner, Jeremy Rabkin, Stephen Sestanovich, AbrahamShulsky, Tom VVhite ve Adam VVolfson'un bulunduu birok kii ya kitabn msveddesi hakknda

yorumda bulundu ya da kitap yaynlandnda tepkilerini dile getirdi. Yale niversitesi Yaynlar'ndakitap eletirmeni olarak alan John Levvis Gadds ve Steven Smith'e de teekkr etmekistiyorum. Yaynevinin ba editr John Kukla, msvedde geliirken faydal bir rehberlik yapt.Gelimekte olan lkelerdeki Amerikan politikas konusunda tandm en bilgili insanlardan biri olanStephen Hosmer ile yaptm saysz sohbetlerden ok faydalandm. Aralarnda Peter Berkowitz,Zbignievv Brzezinski, Kurt Campbell, Eliot Cohen, Ivo Daalder, Mike Desch, Barbara Haig, LeonKass, Tom Keaney, Tod Lindberg, Rob Litwak, John Mearsheimer, Nathan Tarcovve KenVVeinsten'n da bulunduu birka kii (kimi bilse, kimi bilmese de), sonunda bu kitaba konulandnceler ve tartma konularyla katkda bulundu. Eim Laura13

NEOCONLARIN SONUHolmgren, bandan beri Irak savana pheyle yaklamtr ve onunla bu konu zerine yaptmzok sayda sohbetten istifade ettim. Asistanm Cynthia Doroghazi, bu projenin birok farklsafhasnda yardmc oldu. Carlos Hamann, Ina Hoxha ve Krystof Monastersk, aratrmaasistanlarm olarak altlar. Son olarak bu kitabn ortaya kmasn salayan Uluslararas YaratcYnetim'deki becerikli edebi kiiler olan Esther Nevvberg, Christine Bauch, Betsy Robbins,Margaret Haiton ve Liz Iveson'dan oluan ekibime minnetlerimi sunuyorum. BRNC BOLM lkelerve Saduyu14

George W. Bush'un lk bakanlk dneminde Birleik Devletler, tarihteki en ykc terrist eylemle,radikal slamc rgt El Kaide tarafndan kendi topraklarnda saldrya urad. Bush ynetimi, eigrlmemi bu olaya olaanst ve kapsaml yeni politikalarla karlk verdi. ncelikle tamamen yeni


4/100

bir federal makam olan Gvenlik Bakanl'n oluturdu ve olas terristlere kar mcadele etmekiin kanun uygulayclarna daha geni yetkiler vermek zere tasarlanm Vatanseverlik Yasas'nKongre'den geirdi. Daha sonra dnyann br tarafndaki, drt taraf karayla evrili Afganistan'igal etti ve orada, El Kaide'y barndrm olan Taliban rejimini devirdi. nc adm olarak, SoukSava politikasnn esas noktalan olan caydrma ve korunma ilkelerine dayanmaktan ziyade dmanladorudan savamay ngren yeni bir nleyici eylem stratejik doktrinini aslnda nleyici sava

doktrinini aklad. Ve son olarak Saddam Hseyin'e, kitle imha silahlarna (KS) sahip olduu veyaolmay plnlad topraklarda saldrp onun rejimini ykt.Bu giriimlerin lk ikisi 11 Eyll saldrlarnn, hem Cumhuriyetilerin hem de Demokratlarn yeleritarafndan istenilen ve Amerikan halknn ezici bir ounluu tarafndan desteklenen kanlmazkarlklaryd. Her ne kadar baz kiiler Vatanseverlik Yasasn bireysel zgrlkleri ar15NEOCONLARIN SONU

lde kstlamakla eletirmi olsa da ulusun, Dnya Ticaret Merkezi ve Pentagon saldrlarnnardndan i gvenlie ynelik uyuuk tutumunu srdreceini hayal etmek ok zordur.Sonraki iki giriim ise geni bir nleyici eylem doktrininin ilan ve Irak'n igalidorudan 11 Eyll'e

verilen karlklar deildi. Her ki politika da birka temel zerinde hakl karlabilir. Bunlarzellikle tartmal klan ey, Bush ynetiminin Irak'ta rejim deiiklii konusunda neredeysesaplant boyutundaki srar ve Washington'a bu sorunu sadece halletme hakk deil, grevini deveren Amerikan ayrcalnn ak bir ekilde dile getirilmesidir. Bata Bakann kendisi olmak zereynetimdeki birok yetkili, ABD'nin mttefiklerinin grlerine aldrmakszn Saddam'a karharekete geeceini aka dile getirmiti. Aka grnyor k bu karar, BM silah denetilerininIrak'a yeniden girilerinden veya resmi Gvenlik Konseyi toplantsndan nce 2002 yazndaalnmt.1 ABD, Gvenlik Konseyi'nden destek almaktan memnuniyet duyacan aklam olsa damttefiklerinin veya uluslararas toplumun dndklerinin kendisini hibir ekilde kstlamasna zinvermemitir. Bush ynetimi, ksa bir sava ve Saddam sonras Irak'a hzl ve nispeten acsz birgei umuyordu. Sava sonras yeniden yaplandrma ihtiyalarn pek hesaba katmam ve ABD'ninuzun sreli bir isyana kar savamak durumunda kalmasna armt. Neocon aydnlar, 2000seiminden nce iktidardan uzakta geen yllarnda, Bush ynetiminin d politikasnn zellikleri olanrejim deiiklii, iyiliksever hegemonya, tek kutupluluk, nleyici eylem ve Amerikan ayrcal gibikavramlar eren bir d politika gndemi sunmulard. BirokLKELER VE SADUYU

neocon sava aleni olarak destekliyor ve ilgi odann El Kaide'den Irak'a evrilmesini savunuyordu.Dahas Bush ynetimi, bakann Birliin Durumu, bakanlk dnemi al konumas, 2002 Haziran'

ile 2003 ubat'nda West Point ve American Enterprise Institute konumalar ve 2002 Eyll'ndeyaynlanan ABD Ulusal Gvenlik Stratejisigibi konumalar ve politika beyanatlaryla bu bykstrateji zerinde kendi dnceleriyle ilgili olduka zengin doktrin ieren kaytlar yaratmtr. tetm bunlarn hepsi bir araya gelerek Bush Doktrini'ni oluturmutu. Bu resmi aklamalar, ynetimindndaki neocon'larm iddia ettikleri eyle tutarldr. Aslnda tpk Bush'un bakanlk dnemi alkonumasnda olduu gibi, ynetim dndaki baz kiiler dncelerini dorudan dile getirmilerdir.Buna baklacak olursa, birok gzlemcinin Bush ynetiminin kesin olarak neocon'lar tarafndanekillendirdiini dnmesi artc deildir.Bush'un ilk dnem politikalaryla neocon'luu ilikilendirmek iin yeterli neden olmasna ramen bu

kitabn ana temalarndan biri, bu balantnn genellikle abartld ve ok daha karmak bir gereigeitirdiidir. Ynetimdeki kilit isimlerin, hzla deien olaylara verdikleri karlklarn aksine, dahabyk fikirler tarafndan hangi lde ynlendirilmi olduklarn bu kiilerin hatralar yazlana ve


5/100


6/100

kuvvetli bir deolojik nyargyla greve gelmiti. Yetkililer, uluslararas ibirliinin birok biiminigrnte kmseyici ekilde devre d brakmalaryla byk lde iddetlenecek gl birAmerikan kartl akntsna kar krek ekmekte olduklarn fark edememilerdi.NEOCONLARIN SONU

Souk Sava sonrasnda ortaya tek kutuplu bir dnya kmas, Amerikan hegemonyasnnbykln, grld zere, Amerika'nn en yakn mttefikleri iin bile bir endie kayna halinegetirmiti.Son olarak, Bush ynetimi Irak'ta bar salamak ve bu lkeyi yeniden yaplandrmak iin gereklieyleri ngrememi ve geni apl bir sosyal mhendisliin sadece Irak'ta deil, btn Ortadou'dakolaylkla gerekletirilebilecei konusunda son derece iyimserce dnmt. Bu, altta yatan ilkeninbir baarszl olamazd, nk yukarda belirtildii gibi, neocon dncenin temalarndan biri desosyal mhendislik olaslklar hakknda srekli phecilik olmutur. stelik savan yandalar, savahararetli br biimde desteklerken kendilerine ait ilkeleri unutmua benziyorlard. Kkleri ne kadarkarmak olursa olsun neocon dnce kanlmaz olarak, Bush ynetimi tarafndan uygulamayakonulan nleyici

eylem, rejim deiiklii, tek tarafllk ve iyiliksever hegemonya gibi kavramlarla ilikilendirilen birdurum haline gelmitir. Bana gre bu terimin ismini kurtarmak in beyhude bir abaya girimekyerine bu smi terk edip tamamen farkl bir d politika tutumu gelitirmek daha doru olacaktr.Neocon dnce bugn Amerikan d politikasndaki drt yaklamdan biridir. Neocon'lara ek olarak,Henry Kissinger geleneini takip eden, gce sayg duyan ve dier rejimlerin iyaplar ile insanhaklar meselelerini pek nemsemeyen "gerekiler"; g politikalarn tamamen devre d brakphukukun ve kurumlarn stnlne dayanan uluslararas bir dzen oluturmay mit eden liberalenternasyonal stler ve Amerikan ulusal karlaryla ilgili dar, gvenlie dayal bir gre sahip olan,ok taraflla gven20LKELER VE SADUYU

meyen ve daha ar boyutlarda milliyetilie ve izolasyonculua kayan Walter Russell Mead'intanmyla "Jackson"cu Amerikan milliyetileri vardr.2 Irak sava, Badat'ta rejim deiikliigerekesini farkl sebeplerden tr kabul eden neocon'lar ile jacksoncu milliyetilerden oluan birittifakla tevik edilmiti. Bu kiiler, Cumhuriyeti Parti ierisinde George Herbert VValker Bush'unynetiminde grev yapm ve savan gerekesi hakknda kuku duyan Brent Scovvcroft ve JamesBaker gibi gerekileri kenara itmilerdi. Irak'a zgrlk Operasyonu, muzaffer birzgrletirmeden ezici bir gale ve gerilla savana dntke, neocon'lar savunmaya ekildiler vegerekiler g kazanmaya baladlar. Neocon'lar 30 Ocak 2005'teki Irak seimlerinden sonrakonumlarn geri kazandlar, ama isyan devam ettii iin bu konumu tekrar kaybettiler. Bir kesimindieri zerindeki greceli stnln bir kez daha deitirecek sava sonular kendilerinigstermeye devam ettii srece phesiz bunlarn dnda da ini klar olacaktr. Sorun, bugrlerden neocon, gereki, Jacksoncu milliyeti veya liberal enternasyonal ist hibirinin 11 Eyllve Irak'n igali sonrasnda ABD'nin izlemesi gereken yaklam dnyaya tam anlamylaaklamamaktadr. zellikle gereki ve neocon grler, Souk Sava dneminde ksmenbirbirlerine muhalif olarak tanmlanmlard. Ayrca her ikisi de 21. yzylda ortaya kan dnyaykavramada yetersizdir. Bu dnya Amerikan hegemonyas ve kresel br Amerikan kartlylabirlikte henz gelimemi "yumuak" dengeleme biimleri; hareket yrngesinde ulus devletlerdendevlet olmayan unsurlara ve dier uluslararas glere doru bir deiim; bunun beraberindeegemenliin hem kuralc bir ilke hem de deneysel bir gereklik olarak paralanmas ve kre21NEOCONLARIN SONU


7/100

sel sorunlarn ounun kayna olan zayf ve baarsz devletlerden oluan bir kuan ortayakmasyla ekillenmitir.Ortaya kan bu d evreyi gz nne alarak ABD'nin, mevcut grlerin hibirinin esiri olmayanyeni bir d politika yaklam belirlemesi gerekmektedir. Bu yaklam, baz neocon terimlerden yolakar: ncelikle ABD politikas ve uluslararas topluluk, tpk gerekilerin yapaca gibi, sadecekendilerinin d tutumlaryla deil, dier lkelerin iindeneler olduuyla daha yakndan ilgilenmelidir.

kinci olarak, ahlki amalara ulamak iin ou kez g zellikte Amerikan gc gereklidir. Buyaklam ayrca neocon'larn Irak savana yol aan srete unutmu gibi grndkleri bir neoconilkesinden de yararlanmaktadr: hrsl sosyal mhendislik ok zordur ve her zaman zen vealakgnlllkle ele alnmaldr. Dier bir deyile ihtiyacmz olan ey dier toplumlarla ilgilenirkenaralar amalarla daha iyi eletirecek daha gereki bir Wilsonculuktur.Gereki Wilsonculuu klsik gerekilikten ayran ey, dier devletlerde neler olup bittiini ABDd politikasnn bir paras olarak ciddi biimde ele almasdr. Ulus ina etmenin veya demokrasiyidesteklemenin zor olduunu sylemek, bunun imknsz veya kesinlikle kanlmas gereken bir eyolduu anlamna gelmez. Dorusu zayf veya baarsz devletler

gnmzn kresel dzensizliinin en byk kaynaklarndan biridir ve hem gvenlikle lgili hem deahlki nedenlerden tr, dnyann tek sper gcnn Bunlara srtn dnmesi kesinlikle mmkndeildir. Ne gerekiler ne de neocon'lar, yllardr ne kalknma sorununa yeterli ilgi gstermilerdirne de dnyada kalknmann en sorunlu olduu Afrika ve Latin Amerika gibi blgelere (elbette bublgelerdeki lkeler gvenlik tehditleri haline geldikleri zamanlar dnda) odaklanmlardr.22LKELER VE SADUYU

Gereki Wilsonculuk, neocon dnceden (ve Jacksoncu milliyetilikten) uluslararas kurumlanciddiye ald lde farkllk gstermektedir. Bizler, ulusal egemenliin yerini anlamsz uluslararasorganizasyonlara brakmak stemeyiz. Birlemi Milletler, bugn etkin ve meru bir kresel ynetimmakam deildir ve asla da yle olmayacaktr. Dier yandan devletler olarak tanmladmz dikeyyaplar arasnda u an iin yeterli yani, bugn kreselleme olarak nitelendirdiimiz youn ekonomikve sosyal btnlemeye uymaya yetecek yatay sorumluluk mekanizmalar kmesine sahip deiliz.Devlet, yerine hibir uluslararas unsurun konulamayaca hayati bir ilevi srdrmektedir: bir kanunhkmn uygulayabilecek tek g kayna olarak durmaktadr. Fakat bu gcn etkili olabilmesi iinonun meru olarak grlmesi arttr ve salam bir meruiyet, devletler arasndamevcut olandandaha st dzeyde bir kurumsallama gerektirir. Bu ihtiyalar karlayacak ok kurumlu br dnyayava yava olumaktadr, ama henz o noktaya gelmedik ve u anki d politika ekollerinin hibiri

oraya varmamz salayacak yeterlikte deildir. Bu kitap, Amerika'nn dnyayla iliki kurmas iinfarkl bir yol ne neocon ne de gereki, Jacksoncu veya liberal enternasyonal ist sunmaktadr.Kitap, ABD'nin politik ve ekonomik kalknmay desteklemesinde nleyici savan dnda dahagereki bir yol bulmaya alyor ve gerek, mevcut kreselleen dnyaya uygun ok tarafl birgndem ayor.23

KNC BLM Neocon MirasIrak savana giden ve onu takip eden srete neocon'lar konusu ve bu kiilerin Bush ynetiminiellerinde tuttuklar iddias zerinde ok sayda yaz kaleme alnd. Hikye son derece etkileyicidir,nk grne gre, ynetimin davran tarzna ynelik komplocu bir kilidi amaktadr. ElizabethDrew, New York Revew of Books'ta, "Irak'a kar sava balatmamzdan byk lde neocon'larsorumludur" demitir. Bu szler, Bush ynetiminin "neocon'lar" tarafndan ele geirilmi olduunuiddia eden Demokrat bakan aday Howard Dean tarafndan 2004 bakanlk seimi kampanyas


8/100

esnasnda tekrarland. Birok yorumcu, Paul Wolfowitz, Douglas Feth ve Richard Perle gibi Iraksavann nde gelen birka destekisinin Yahudi olduu gereine dikkat ekmi ve Irakpolitikasnn nihayetinde Ortadou'yu israil iin gvenli hle getirmek zere tasarlandn lerisrmtr. Ayr bir dnce kanad ise Leo Strauss'un "sadece kk br sekinler grubununentelektel olarak gerei bilmeye uygun olduu iin halk kitlelerine yalan sylemenin esasen birgrev olduu dncesi olan 'yce yalann' destekisi" olduu szn ortaya koyarak Irak savann

sorumluluunu neocon hareketin Straussu kanadna yklemitir.1

Kt niyet ve Bush ynetimiyle onun destekilerinin szlerinin kastl olarak arptlmasyla hayatbulan bu yaz24NEOCON MRASI

larn ou tamamen yanltr. Bu hikyelerin birounu dinleyen herhangi biri, neocon dnceninuzaydan gelip Amerikan siyasi yapsna hastalk bulatran yabanc bir hcre olduunu dnecektir.Baz neocon'larn da buna karlk olarak, kendi eletirmenleri araclyla, neocon tanmnn Yahudikelimesi iin kullanlan ifre olduunu iddia etmeleri muhtemelen artc bir durum deildir. nkAmerikan siyasi yapsnn iddia edilen ele

geirilme biimi, Yahudi dmanl tarihi boyunca Yahudilere ynelik yrtlm olan btn komplobiimlerine son derece benzemektedir. Irak savann hemen ardndan neocon'lara yaplan acmaszsaldr, dier neocon'lar neocon dncesi diye bir eyin varln ya da onun Bush ynetimitarafndan izlenen politikalarla herhangi zel bir ilikisi olduunu inkr etmeye yneltmitir.2

in gerei udur ki, neocon dncenin 20. yzyln ortasndan gnmze kadar gelien ana lkeleri,eitli Amerikan geleneklerinin derinliklerinde yatmaktadr. Neocon dnce deneyimle elde edilendnceler, iddialar, yarglar yndr ve bu fikirleri benimseyenlerin etnik veya dini kimliklerinegre deil kendi deerleri zerinden yarglanmalar gerekir. Ayrca bu tr bir hareketin varlninkr etmenin de bir anlam yoktur, zira neocon dncenin iki vaftiz babas, Irving Kristol veNorman Podhoretz, Irak savandan bir hayli zaman nce neocon dncenin ne olduu zerinedenemeler yazmlar ve kendilerini neocon olarak tanmlayan farkl nsanlarn aralarndakimutabakat ve uyumazlk noktalarn kefetmekten mutluluk duymulard.3

Neocon dncenin var olduunu inkr edenler, tpk MarksizmLeninizm'de olduu gibi yerleikherhangi bir25NEOCONLARIN SONU

neocon "doktrini" olmad gereine iaret etmekte ve szde neocon'lar arasndaki anlamazlklarave elikilere dikkat ekmektedirler. Tm bunlar dorudur, fakat neocon dncenin tek bir vcut

olmamas gerei, orjun tutarl bir dnceler temeline dayanmad anlamna gelmemektedir.Neocon dnce daha ziyade, neocon'lar arasnda belirsizlik veya anlamazlk noktalaryla sonulananentelektel akmlarn kavadr. NeoCon Dncenin KkleriNeocon dncenin imdiye kadar yazlm birka genel tanm, hareketin entelektel kkenlerihakknda bir kavray salamaktadr. Daha nce belirtildii zere Kristol ve Podhoretz, nasl neoconolduklar hakknda kendi gvenilir hikyelerini yazmlardr. Neocon olmayan birisi tarafndanyazlm muhtemelen en dengeli tarihe, iki Fransz gazeteci Alain Frachon ve Daniel Vernet'inkaleme aldklar L'AmerlqueMesslanique(2004) adl eserde yer almaktadr. ngilizce olarak iseJames Mann, Rseofthe Vulcans(ahinlerin Ykselii) (2004) adl eserinde Savunma Bakan.

Yardmcs Paul Wolfowitz'in ahsi gemiini sunmaktadr. Murray Friedman, neocon dnceninzellikle Yahudi entelektel kklerinin ayrntl bir tarihini yazmtr. Elbette bu konu zerineyazlm bir sr yanl, dmanca ve son derece arptlm eletiriler de vardr.4 CITYCOLLEGE


9/100

Neocon dncenin kkleri, 1930'larn ortalarndan 1940'larn bana kadar New York CityCollege'da (CCNY) okuyan, ounlukla Yahudi aydnlardan oluan sra d bir26NEOCON MRASI

gruba dayanr. Bu grubun iinde Irving Kristol, Daniel Bell, Irving Howe, Seymour Martin Lipset,Philip Selznick, Nathan Clazer ve ksa bir sre sonra katlan Daniel Patrick Moynihan gibi simlervard Bu grubun hikyesi, bata yurt apnda yaynlanan bir belgeselde ve Joseph Dorman'n grupla

ilgili Argung the World{200\)5adl kitabnda olmak zere birok yerde anlatlmtr. Tm buisimler, ii snfndan ve gmen ailelerden geliyorlard ve Columbia ile Harvard gibi sekinniversitelerin kaplar onlara ounlukla kapal olduu iin CCNY'ye gidiyorlard. O dnem, tpkbugn gibi, dnya politikasndaki en bunalml dnemlerden biriydi. CCNY grubu tamamen politikti vesol grl politikalara balyd. CCNY kafeteryasnda Trokist olan Oda 1 ile Stalinci olan Oda 2'ninhikyesi ve Irving Kristol'un balangta Oda 1 ile olan ilikisi artk herkese biliniyor. Ancak CCNYgrubunun en nemli miras, youn bir antikomnizm ve komnizmi destekleyen ve onun temsil ettiiktl gremeyen liberallere ynelik eit lde bir nefretti. Neocon dnceden hareketle buakmn en bandan beri topik sosyalmhendislie kar dnp duran muhalefetin kkenleriyle bu liberal antikomnizmin balangcnanlamak son derece nemlidir.CCNY grubunun birok yesinin balarda Trokist olmas tesadf deildir. Elbette Trok'ninkendisi de bir komnistti, ama ardndan HitlerStalin antlamasnn, onun ardndan da Almanya'nnSovyetler Birlii'ni igal etmesi zerine gzde akma doru bir dn yaanld bu popler hareketsrecinde Trokistler, Stalin rejiminin mutlak olumsuzculuunu ve vahiliini ou kiiden daha iyianlamlard. O vahilik, Stalin'in 1940 ylnda Troki'yi Mexico City'de ldrtmesine neden olmutu.27NEOCONLARIN SONU NEOCON MRASI

Hayal krklna uram Sol'un komnizm kartl, geleneksel Amerikan Sa'nn antikomnizmkartlndan olduka farkldr. Amerikan Sa, ateist, dman bir d gle balantl ve kapal birpiyasa olduu iin komnizme kar kyordu. Antikomnist Sol ise tersine komnizmin sosyal veekonomik amalarn destekliyordu, ama 193O'1U ve 194O'l 1 yllarda "mevcut gerek sosyalizmin"benimsemi olduu idealist hedeflerin temelinin tamamyla istenmeyen sonulardan olumu birucube haline geldiini fark etti. Ar boyutlara tanan iyi niyetler tehlikesi, bir sonraki nesilboyunca bu grubun yelerinin birounun i yaamnn temelini oluturacakt.ikinci Dnya Sava'na kadar CCNY grubunun neredeyse tamamnn Markiszm'den ayrlm olmasnaramen, her birinin sa kanada nihai geilerinin zamanlamas ve mesafesi deimektedir: Irving

Kristol en saa gitmi, Irving Howe san gerisinde durmu; Bell, Glazer, Lipset ve Moynihan bukisinin arasnda bir yerde kalmlard. Saa gei neredeyse kanlmazd, nk yavaa SovyetlerBirlii'nin dna taan Staln dehetinin doas aa kmakla kalmam, ayrca kapitalist ABD, NaziAlmanyasna mdahale etmi ve bu lkeyle Japonya'nn yenilgiye uratlmalarnda nemli bir roloynamt. O zamanlar herkesin kinci Dnya Sava iin ahlki bir son olarak grd durumuyaratan, grnteki snrsz Amerikan gcnn kullanmyd.New York'un 1940'larn sonlar ve 1950'lerin balarndaki kapal entelektel yaam, Partisan Reviewve Commentarygibi dergilerin etrafnda toplanmt. Ayn dnemde etkisi giderek artan SoukSava ile McCarthyzm'in perde arkasna ynelik bir tartma balatld; bu da zamanla Sol'dan daha

fazla kopulara neden olarak neocon'larnsaflarna yeni isimler katt. Norman Podhoretz, kendisinin sa kanada gei yolculuunu kapsamlbiimde kaleme almtr ve Commentary deonun editrlnde saa geerek neocon dncenin nde


10/100

gelen dergisi olmutu.6 THE P UBLICINTERESTCCNY grubunun komnizm kartlyla 1965 ylnda Irving Kristol ve Danief Bell (ksa sre sonra eeditr olarak yerine Nathan Glazer geecekti) tarafndan kurulan The Pubic Interestdergisindendoan ikinci nemli neocon dnce akm arasnda hatr saylr bir ba vardr. 1960'larn sonlarndaAmerikan politikalar arpc bir biimde deimiti: insan haklan hareketi ve Vietnam Sava'nnsonucu olarak 1930'larn eski komnistleri ile her yan saran Solun yerini, en azndan geici bir

sreliine, Tom Hayden'n Yeni Solu ve Demokratik Toplum Taraftar renciler almt. Bu ayrcabyk lekli sosyal mhendisliin ABD hkmeti tarafndan Lyndon Johnson'un YoksulluklaMcadele ve Byk Toplum programlar eklinde yeniden canlandrld bir dnemdi. Bell, Glazer veLipset gibi isimler oktan niversitelerdeki yerlerini almlar ve kendilerini yeni bir radikal rencineslinin muhalefeti karsnda bulmulard. Hocalarnn pek de olumlu yaklamadklar yeniliki sosyalalmalar destekleyen bu renciler, niversiteleri Amerikan kapitalizmi ve emperyalizmininhizmetisi olmakla suluyorlard.Neocon dnceyi ekillendiren ilk sava, 19301u ve 19401 yllarda Stalincilerle; ikincisi ise Yeni Solile onun 1960larda dourduu kar kltrle yaplan kavgayd. kinci savan hem i hem de d

politika boyutlar vard.28 29NEOCONLARIN SONU

Vietnam Sava muhalefeti; Havana, Hanoi, Pekin ve Managua'daki komnist veya Marksist rejimlereyaknlk duyan bir Amerikan sokulan nesli yaratt; ayrca Avrupa'nn mreffeh lkelerini modelolarak almaya, sosyal eitsizliin altnda yatan nedenlerin birouna ynelmeye alan tutkulu bir igndeme yol at.The Public Interest, Kristol ve Bell tarafndan tamamyla gndemin i politika ksmn, ou kezolumlu olsa da, eletirel bir gzle zlemek iin kurulmutu. Bu dergi, akademisyenler, sosyalbilimciler ve aralarnda Glazer, Moynihan, James Q. Wilson, Glenn Loury, Charles Murray veStephan ve Abigail Thernstrom'un da olduu beyin takm entelektellerinden oluan bir kuaa evsahiplii yapt. Bu yazarlar, Byk Toplum projesini eletirdiler; bu da 1980'ler ve 1990'larn sosyalpolitikasnda daha sonra sa akma gei iin entelektel temeli hazrlad.Eer The Public Interesfteyazan kiilerce dile getirilen sosyal politika eletirilerini bir ataltnda toplayan tek bir tema varsa o da sosyal mhendisliin snrlardr. Bu yazarlar, organik sosyalilikileri zedeleyen byk devlet mdahalesi (rnein zorunlu otobsle tama} gerektirdikleri veyabeklenmedik sonular (zenginliin bir sonucu olarak tek ebeveynli ailelerin saysnn artmas gibi)yarattklar nedeniyle sosyal adalet aramaya ynelik hrsl abalarn sol grl toplumlar ou kez

olduklarndan daha kt bir hale getirdiini ileri sryorlard. Bu yzden Amerikan kamu politikasnneletirilmesiyle CCNY grubunun komnizm kartl arasnda dorudan bir ba vardr: hem Amerikanliberalleri hem de Sovyet komnistleri deerli amalar peinde kouyorlar, ama politik gnlllnsnrlarn grememekle kendilerine zarar veriyorlard.30NEOCON MRASI

Bu konuyla ilgili saysz rnek vardr. Nathan Glazer pozitif ayrmcln, kendisinin szdemiraslarn iaretlemesi ve sosyal ilerlemeye ynelik aksi ynde drtler oluturmas asndanortaya kard olumsuz sonular yazmt. James Q. Wilson, su zerine yazd kapsamlyazlarnda, sosyal politikann suun yoksulluk ve rklk gibi temel sebeplerine ulaabileceine

inanmann aptallk olduunu ve makul sula mcadele politikalarnn ksa vadeli semptomlarlailgilenmesi gerektiini savunuyordu. nl (George Kelling ile birlikte yazd) "Krk Pencereler"makalesi, polis karakollarnn byk sularn yan sra daha kk sosyal dzen meselelerine de


11/100

odaklanmalar gerektiini ne sryordu; bu makalenin New York ehrinin, metrolardak duvaryazlarn silmeye ikna edilmesinde olaanst bir etkisi olmutu.7

Daniel Patrick Moynihan, muhtemelen en ok 1965 tarihli The Negro Familyadl almasylatannyordu. Bu alma, zencilerin yoksulluunun kltrde ve aile yapsnda yatan karmak kkleriolduunu ve bunun, sosyal alkanlklar gz nnde bulundurmayan teviklerle zlemeyeceiniddia ediyordu. Moynihan raporu, ilk yaynlandnda olduka tartma yaratt ve "yoksulluk kltr"

zerine hararetli, pe pee tartmalara yol at. Moynihan'n eletirisi, evlilik d doumlar tevikeden ve yoksulluk kltrne katkda bulunan ocuklu Fakir Ailelere Yardm (AFDC) gibi yardmprogramlarnn beklenmedik sonularna dikkat eken Charles Murray tarafndan geniletildi.8

AFDC'nin bu ekilde eletirilmesi sonunda, Cumhuriyeti Parti Kongresi tarafndan sunulan veBakan Bili Clinton tarafndan imzalanan 1996 tarihli Kiisel Sorumluluk ve alma Frsat UzlamaYasas altnda yrrlkten kaldrlmasna yol at.31NEOCONLAflN SONU

The Public Interest,yalnzca i politikayla ilgileniyordu. Irvng Krstol, The National Interestadnda d politika zerine karde bir dergi kurdu. Dergi, kurucu editr Owen Harries'inynetiminde ABD d politikas hakknda, ounlukta merkezin sa olmak zere, ok eitli grlereev sahiplii yapt. The Public Interesttarafndan balatlan i politika eletirisi sonunda ABD dpolitikasyla ilgili anlamlar tayacakt, ama arada dorudan bir iliki yoktu ve birok neocon da aslabyle bir iliki kurmamt. Neocon d politikasnn daha yakn kkleri baka bir yerde yatmaktadr.LEOSTRAUSSNeredeyse hibir konu hakknda Leo Srauss ve Irak sava hakknda edildii kadar bo laf sarfedilmemitir. Mark Lilla, Strauss'un kim olduu konusunda uzun ve aydnlatc bir yaz yaynlam,gizli bir antidemokratik reti ortaya koyduu veya kamu yetkililerinin yalan sylemelerinidestekledii ynnde Anne Norton, Shadia Drury, Lyndon LaRouche ve dierleri tarafndan ortayaatlan batan savma sulamalara kar Strauss'u ustalkla savunmutu.9 Strauss'un Bush ynetiminind politikas zerinde etkisi olduunu dnmenin sama olmasnn nedenlerinden biri de Iraksavana giden srete ynetimde hibir Straussunun yer almam olmasdr. Dick Cheney, DonaldRumsfeld, hatta Bakan Bush'un kendisine bile Leo Strauss'un kim olduunu soracak olursanzmuhtemelen bo baklarla karlarsnz.Straussuluun Irak savanda etkin olduu dncesi, srf savunma bakan yardmcs PaulWolfowitz'in ksa sreliine Strauss ve kendisi de Strauss'un rencisi olan Allan32NEOCON MRASI

Bioom'la alm olduu iin geerlik kazanmt. Ancak Wolfowtz kendisini asla Strauss'unvesayeti altnda grmemi ve d politika grleri dier retim grevlilerinden, zellikle de AlbertVVohlstetter'dan ok daha fazla etkilenmiti.Leo Strauss, Nazilerden kaarak 1930'larda Birleik Devletlere g etmi, Ernst Cassirer'den dersalm ve 1973'teki lmnden ok ksa bir sre ncesine kadar ounlukla Chicago niversitesindeders vermi Alman Yahudi'si bir siyaset kuramcsyd. Eserlerinin ou, Bat felsefesinin rasyonalistgeleneini iten ykp modernlii kendi inanlar ve kurumlan iin kullanaca derin bir felsefitemelden yoksun brakm olan Nietzsche ve Heidegger'e verilen karlk olarak grlebilir. Buna ekolarak btn yaam boyunca, ilahi vahiy ile iyi yaamn doas hakkndaki siyaset st savlarn politik

felsefeden Avrupa Aydnlanma dneminin dnd kadar kolaylkla soyutlanamayacan ne sren"teolojikpolitik sorunla" uramt.Strauss'un ada bantcla verdii karlk, eski dnrlerin eserlerinin zenle okunmasyla


12/100

modern a ncesi felsefi dnme biimlerini yeniden canlandrmak ve zellikle de klsik dnempolitik filozoflarn doann mantkl bir aklamasn bulmaya ve onun politik yaamla ilikisinianlamaya ynelik abalarna kar bir takdir duygusu yaratmak olmutu. Bu yzden eserleri,dogmatik yazlardan ziyade Plato, Thucydides, Farabi, Maimondes, Makyavelli, Hobbes ve dierfilozoflar zerine uzun ve ar denemelerdir. Strauss, Marks ve Lenin'in ortaya koyduklar anlamdabir doktrin retmemitir ve onun yazdklarndan kamu politikas analizine benzeyen herhangi bir ey

karmak son derece gtr.33NEOCONLARIN SONU

Strauss'un da elbette politik grleri vard: liberal demokrasiyi komnizme ve faizme tercihediyor, totaliter ideolojilere kar durduu iin VVinston Churchill'e byk bir hayranlk duyuyor vefelsefi modernlik krizinin Bat'nn kendine gvenini ykacandan endie duyuyordu. Ancakrencilerine alad ey, bir kamu politikas talimatlar kmesi deil, Bat'nn felsefi geleneiniciddiye alp anlamaya ynelik bir istekti. Mark Lilla, Strauss'un ahsen derin felsefi dnceleresahip olmasna ve dncelerinin politiklemesini nlemek iin zorluklara gs germesine ramenonun ikinci, nc ve

drdnc nesil rencilerinin hocalarnn retilerini ucu ak aratrmaya bir davet olarak deil, brilmihal olarak grmeye baladklarn ne sryor, lla'ya gre bu kiiler, Strauss'un dncelerinipolitikletirmeye ve bunlar belirli ada kamu politikas formlleriyle ilikilendirmeyebalamlard. Strauss'un rencilerinden iki tanesi bu geite kilit rol oynamt: ClaremontluHarry Jaffa ile lla'mn ifadeleriyle Straussuluun srasyla "Sousacu" ve "Wagnerci" kanatlarngelitirmi olan Allan Bloom. Jaffa, (efferson'n Bamszlk Bildirgesi'nde doal haktanbahsetmesinden olduka faydalanarak Amerikan ynetimini klasik doa kanunu geleneiylelikilendirmiti. rencileri, Birleik Devletler'! Plato ve Aristo'dan gelen felsefi gelenein en ycernei olarak gryorlar, bylece Strauss'un felsefi grlerini Amerikan milliyetliiylebirletiriyorlard.10 te yandan Bloom, "modernlik krizinin" Amerikan siyasi ve sosyal yaamndagereklemekte olduklarn grd paralayc sonular konusunda ok daha karamsard. oksatlan kitaplar listesine giren 1987 tarihli The Closing ofthe American Mind, Heidegger'inRectroratsredeadl a34NEOCON MRASI

lmasn dorudan ve muhteem bir ekilde Amerikan niversitelerindeki ada krizin yan sraseks, uyuturucu, mzik ve popler kltrdeki dier akmlarla ilikilendiriyordu.11 Bu kitap, hassas birnoktaya dokunuyor ve yeni bir sorunu tanmlyordu. Kltrel bantclk mantn insanlarn miras

aldklar kltrel ufuklarn tesine geemeyecei inanc aslnda ada entelektel yaamda oktankendisine yer edinmiti. Bu, Nietzsche ve Heidegger gibi nemli dnrler tarafndan st dzeydemerulatrld; postmodernizm ve yap skclk gibi entelektel akmlarla yayld ve kltrelantropoloji ve ada bilimin dier blmleri tarafndan uygulamaya geirildi. Bu dnceler,zerinde yaayan insanlarn "yaam biimlerinin" eletirilmesine kar ktklar Amerikan siyasikltrnn eitlikiliinde kendileri iin verimli topraklar buldular. Butr bir bantcln birokakademisyen ve niversite yneticisinin 1960'larda niversitelere ynelik saldrlar karsnda kendilklerini koruyamam olmalarnn nedenlerinden bri olduuna da phe yoktur. Bloom, politikadanok felsefi fikirler ve liberal eitimle ilgileniyordu; muhafazakr olduunu aka reddediyordu.

Daha nce belirttiim zere, neocon hareketin Daniel Bell ve Nathan Glazergibi ncleri dekendilerini 1960'larda Yeni Sol ve renci radikalizmi ile yaanan mcadelenin muhafazakrtarafnda bulmulard. Bloom'un daha sonra aklayp da onlarn zamannda ifade edemedikleri ey,


13/100

ada liberal demokrasinin zayflk kaynaklarna ynelik ok daha derin bir anlayt Isaiah Berlinve Kari Popper gibi liberal, ok uluslu bir toplumu desteklemeleri ve savunmalar iin bavurulanfelsefi dnrler, Strauss'un felsefi deneyim dzeyinin yanna eriememilerdi. Bu yzden StraNEOCONIARIN SONU

uss, Jaffa veya Bloom'dan etkilenmi kiilerin 1980'lerde neocon evrelere gemi olmalar pek deartc deildir. Strauss ve Straussuluk ile ilikilendrilip de Bush ynetiminin d politikasylailgisi olan dikkate deer bir fikir vardr: "rejim" fikri. Rejimin siyasi yaamn merkezinde olmasStrauss'a deil, her ikisi de aristokratik, monarik ve demokratik rejimlerin doalar le bunlarnhkmettikleri insanlarn kiilikleri zerindeki etkileri hakknda olduka szsylemi olan Plato veAristo'ya baldr. Plato ve Aristo'nun ikisi de bir rejimi modern biimde, gzle grlr resmikurumlar kmesi olarak deil, daha ok resmi politik kurumlarla gndelik alkanlklarn srekli olarakbirbirlerini ekillendirdikleri bir yaam biimi olarak grmektedir. Demokratik bir rejim, belirli tiptebir vatanda, dolaysyla Plato'nun Devlet adl eserinin sekizinci kitabnda Sokrates'in mehurdemokratik adam tanmn ortaya koyar: Sonra dedim ki; kh iki iip fltn sesini dinleyerek, khsuya dalarak; kimi zaman jimnastik yaparak, kimi zaman da yine aylak aylak gezip hibir eye

aldrmayarak ve bazen de zamann felsefeyle megulm gibi geirerek anlk arzularn tatminederek yaar. ou kezpolitikayla ilgilenir ve ayaa frlayarak aklna geleni syler ve yapar; birilerine hayranlk duymayagrsn, hemen o yne gider isterse ok para kazanan kiiler olsun. Hayatnda ne dzen vardr ne dezorunluluk, ama srdrd bu hayat onun iin tatl, zgr ve huzurludur.A2

ada politik dnrler arasnda antik rejim anlayn kavramaya Alexis de Tocqueville kadaryaklaan olmamtr. Tocquevlle, Amerika'da Demokrasiadl eserinde Amerikan rejiminitanmlarken, ie lkenin resmi kurumlarnn analiziyle balyordu: Anayasa, federalizm ve farklAmerikan eyaletlerindeki yasalarn doalar. Ancak Tocqu36NEOCON MRASI

eville'in kitabn zellikle arpc klan ey, Amerikan halknn alkanlklar, gelenekleri ve toplumsaldavranlaryla gnll birlie eilimleri, dindarlklarnn yaps, ahlk anlaylar, kendi demokratikkurumlarndan duyduklar ar gurur ilgili yapt gzlemlerdi. Aristokrat bir Fransz ailesindengelen Tocqueville, demokrasinin insan kiilii zerine yapt etkiler konusunda Sokrates kadarnyargl deildi, ama bir rejimin kiilik zerine etkilerinin o rejimin trnn anlalmasnda nemliolduuna nanyordu. Tocqueviile, Amerikan ynetim biiminin lkenin siyasi kurumlarn tanmlayan,fakat ayn zamanda da vatandalarnn davranlarnn ve inanlarnn ine ileyen bir eitlikdncesine dayandn iddia ediyordu. Bu gndelik alkanlklar da siyasi yaamn sosyolojik ve

antropolojik katmanlar resmi siyasi kurumlarn oluumunu mmkn klm ve bu kurumlan ayaktatutmutu. Bu yzden daha geni anlamyla rejim, siyasi yaamn anlalmasnda bir kilit grevigrmt. Strauss'un ve onun rencilerinin birounun yazlarnda gze arpan bir konu darejimlerin ekillenmesinde politikann roldr. Strauss, Doal Hak ve Tarih(1953) adl eserinde,salkl siyasi dzenlerin gelenekler, grenekler, deerler ve davran biimlerinin tarihselgeliimlerine dayandklarn iddia ettii iin ngiliz Liberal Parti yesi, dnr Edmund Burke'eletiriyordu. Strauss, tpk Plato ve Aristo gibi, ortak yaam amalar meselesinin ada liberalprojenin yapmaya alt gibi siyasi yaamdan tamamyla dlanamayacana inanyordu. stelik(Straussu olmayan terminolojiyle ifade etmek gerekirse) resmi siyasi kurumlar gndelik kltrelkurallarn ve alkanlklarn ekillenmesinde hayati bir rol oynamlardr. Straussular arasnda yne37NEOCONLARIN SONU


14/100

tim biiminin "belirlenmesi" konusunda Solon, Lycurgus veya Amerika'nn kurucu babalarrneklerinde olduu gibi neredeyse her zaman tarihsel olaylar balamnda olsa da ok saydatartma yaanmaktadr. Kurucu babalarele alacak olursak, ister Sousac ister VVagnerci olsunneredeyse btn Straussular Amerikan karakterinin kesinlikle Amerikallarn 1776 ile 1789arasndaki dnemde kendileri iin setikleri siyasi kurumlar tarafndan ekillendirildiineinanmaktadrlar. Bu kurumlarda sadece Burke'n yazsz hukuk srecinin uzun vadeli ve aadan

yukarya onaylamalar deildi. Bu kurumlar, bazen gerek felsefi yansmann dzeyine ulaan veFederalist gazetelerde yer alan ak tartmalarla ara sra bildiriliyorlard.13 Ne tesadftr kipolitikann merkezde olduu grn, Amerikan kurumlarnn iine yerlemi siyasi eitlikdncesinin Amerikallarn daha sonradan sergiledikleri alkanlklar ve davran biimleriniakladna inanan Tocqueville de paylayordu.Bu yzden Strauss ne antipolitik ne de ant idevletiydi; o da tpk Aristo gibi, insanlarn yaradlitibariyle politik olduklarna ve tam baarya yalnzca ehir hayatnda yer alarak ulatklarnainanyordu. te bu nedenle neocon hareketin Straussu kanad, liberal muhafazakrlarla her zamanbir sorun yaamtr. Liberaller, zgrl sadece olumsuz ynde, hkmet gcnden gelen zgrlk

olarak alglyorlar. Adam Wolfson yle anlatyor: "Liberaller, kendi kendini ynetme dndaki aklayatkn her zgrl savunurlar... Neocon'lara gre ise klelie giden gerek yol, liberaller ile solgrl sekinlerin zgrlk adna antidemokratik bir sosyal politika uygulamaya ynelik abalarndayatmaktadr. Ancakverilen, dar ve zelletirilmi bir zgrlktr. Sonu olarak kamusal ilerle faal ve etkin bir e3a

NEOCON MRASI

kilde ilgilenmek nlenmitir. Kamusal deerler sisteminin oluturulmas srecinde sz sahibi olmakdnda her ey serbesttir."14 Bu nedenle Straussular ve neocon'lar, refah reformu gibi konulardageleneksel muhafazakrlar ve liberallerle daha geni anlamda hemfikir olduysalar da sorunu okfarkl biimde alglyorlard. Refahn fakir insanlarn kiilikleri zerindeki ypratc etkilerineodaklanyorlard; aslnda buna devlet mdahalesinin dourduu bir sonu olarak bakmyorlard.Bush ynetimi, "rejim deiikliini" d politikasnn ilk srasna ve merkezne koymu, bu amacnaaskeri gle ulaarak Afganistan ve Irak'taki rejimleri ykmtr. Bu tr bir politika, Strauss ve onuntakipilerinin anladklar gibi rejimin merkezde olduu anlayndan m geliyor? Bu, felsefidnceleri gerek politikalara dntrmenin ar zorluunu gstermesi asndan ksmen doru,ksmen de yanltr.Bu karmn doru ksm, belirli siyasi sorunlarn yalnzca rejim deiiklii yoluyla zlebileceidir.

Dier bir deyile, rejimler genel yaam biimlerini oluturur ve yanstrlar; Sokrates her ne kadard politikadan bahsetmese de ona gre rejimin yapsnn bir toplumun da dnk davranlarnetkilemeyeceini dnmek ok zordur. Bu dnce, "demokratik bar" hakkndaki adauluslararas ilikiler kuramlarnda gizlidir: ulus devletler, gerekilerin kabul ettikleri gibi, karakutular veya g in birbirinden bamsz olarak mcadele eden bilardo toplar deildir; d politika,toplumlarnn temellerinde yatan deerleri yanstr. Kendi vatandalarna adaletsiz davranan rejimlermuhtemelen yabanclara da ayn eyi yaparlar. Bu yzden zalim veya totaliter rejimlerin tutumlarnyzeysel karlklar ya da ceza39NEOCONLARIN SONU

larla deitirmeye ynelik abalar her zaman iin rejimin temelindeki yapy deitirmekten daha azetkili olacaktr. Polonya, Macaristan ve ekoslovakya, 1989'dan ncekomnist rejimlere sahiptilerve Varova Pakt'na yeydiler; Bat Avrupa'ya ynelttikleri tehdit, Avrupa'daki Konvansiyonel Gler


15/100

mzakereleri gibi silah kontrol anlamalaryla deil, onlarn liberal demokrasileredntrlmeleriyle nlendi.Buraya kadar her ey iyi: Afganistan ve Irak'taki rejim deiiklikleri, bunlarn ABD'yi veyakomularn, bir zamanlar Taliban ve Saddam Hseyin'in yaptklar gibi tehdit etmeyeceklerinin enbyk teminatlardr. Strauss'un siyasetin merkezde olmas anlay ayn zamanda baarl rejimdeiikliinin uzun vadede toplumlarn alkanlklar ve davran biimleri zerinde olumlu bir etkiye

sahip olacan ne srm olmalyd. Saddam Hseyin'in zorba ynetimi pasiflii ve kaderciliidourmutu zulmn ve iddetin ktlklerini sylemeye gerek bile yok fakat demokratik bir Irak,vatandalarna muhtemelen daha byk bir zgven kazandracaktr.Ancak Straussuluun rejimle ilgili yorumunun doru biimde anlalmas, Amerika'nn rejimdeiiklii gerekletirmeye ynelik abalarna ilikin tehlike sinyalleri de vermi olmalyd. Buanlaya gre rejimler, yalnzca resmi kurumlar ve yetki makamlar deildir; onlar, ynettikleritoplumlar ekillendirir ve onlar tarafndan ekillendirilirler. nsanlarn yaamlarn yneten, din,yaknlk ve ortak tarihsel deneyime dayanan yazsz kurallar da rejimin bir parasdr. Klasik politikfelsefe, yeni rejimlerin kurulmasnn yeni yaam biimlerine yol aabileceini ne srerken, bunlarn

kurulmalarnn zellikle kolay olduklarn iddia etmemektedir. zellikle Plato, insanlar mevcut siyasidzenleri40NEOCON MRASI

nin kinatn byk dzeninin zerine kurulu olduuna inandrmak iin ehre zg br dine benzer bireye duyulan ihtiyac vurgulamaktadr. Bu, hem Devletinonuncu kitabndaSokrates'in Er efsanesini ilemesiyle hem de Kanunlar'da. dinin uzunca tartlmasyladesteklenmektedir. Strauss'un modern Aydnlanma projesine duyduu phenin ana bir noktasvarsa ayet, o da salam bir siyasi dzen kurmak iin mantn tek bana yeterli olduu veya mantkd aa karma iddialarnn politikadan dlanabilecei dncesidir. Yeni bir siyasi dzen kurmakbu yzden zor bir itir ve kendilerine yasalar kardklar insanlarn alkanlklar, davran biimlerive geleneklerini yakndan tanmayanlar iin iki kat daha zordur. Tarihe bakacak olursak, ok azsayda Amerikan denizar imparatoru Douglas MacArthur dnda bu tr bir almaya byk biruygunluk gstermitir.13 Yerli halklarn alkanlklar ve deneyimlerinin iinden doan kurumlangrmek yerine yabanc topraklara kendi Amerikan deneyimlerini gtrme eiliminde olmulardr.Amerikan deneyiminin evrenselliinde Straussu inanca dair herhangi bir ey yoktur; ne Strauss nede antik politik filozoflarn hibiri, demokrasinin diktatrln ortadan kaldrlmasndan sonratoplumlarn dneceklerinin dnld rejim olduuna inanmyordu.

Tocquevlle, eitliin ilerleyiinin kanlmaz olduunu ve her bireyin geleceinde demokrasininyattn sylyor.16 Ancak onun demokrasiye ynelik belirgin, yzyllarca sren tarihsel akmiddiasyla salam bir demokrasinin belirli bir yerde ve zamanda kurulabileceine ilikin nanarasnda byk bir fark vardr. Tocqueville, demokrasinin ABD'de, kltr ve sosyal uyguiamaalanlarndan gelen ve41NEOCONLARIN SONU

bugn "destekleyici yaplar" dediimiz eylerin varlna dayanan anavatan Fransa'dan daha iyiilemi olduunu aklamaya ok zaman harcamt. Rejimin nemiyle ilgili Straussu anlay,davranlarda baz deiiklikleri gerekletirmek iin rejim deiikliinin gerekli olduunu ve bunu

baarmann da son derece zor olduuna aret ediyordu. ALBERT WOHLTEITERLeo Strauss d politika hakknda neredeyse hibir ey sylememi olsa da onun rencilerinin veyarencilerinin de rencilerinin ou, onun felsefi dncelerini politikalara dntrmeye alm


16/100

olabilirler. te yandan ayn ey, Paul Wolfowitz, Richard Perle, Zalmay Halilzad ve Bush ynetimininiindeki veya ona yakn dier kiilerin retmeni olan Albert Wohlstetter iin sylenemez.VVohlstetter, Rand Corporation'm 1950'lerdeki grkemli yllarnda burada alm, daha sonraChicago niversitesi'nde ders vermi olan matematiksel dnen bir mantkyd Meslek yaamnnbelirleyici iareti, iki ana konu zerine ok uzun zamandr duyduu lgi olmutu. lki, geniletilmicaydrclk yntemiydi. Wohlstetter, Souk Sava gnlerinde Fransz General Pierre Galois gibi

strateji uzmanlar tarafndan ortaya atlan, en az miktardaki bir nkleer caydrcnn ucuz ve etkilibir ulusal savunma biimi olaca ynndeki inanca kar kmt. Wohlstetter genel politikaevrelerinde en ok, Sovyetler Birlii'nin snrlarnn etrafndaki orta menzilli ABD nkleerbombardman uaklarnn nleyici saldrya kar savunmaszlklarn gstermi 1954 tarihli RandCorporation'in baskn tarzndaki mdahaleleri bombalama esasl teori almasyla tannyordu. G42NEOCON MRASI

rnen oydu ki, nkleer bir caydrcya sahip olmak yeterli deildi; lkeler, nkleer savasenaryolarndaki savunmaszlklarn gzden geirmek zorundaydlar. Bu alma, Souk Savacaydrma teorisinin en nemli maddesi haline gelen ilk darbe/ikinci darbe kavramn ortaya koydu.17

Wohlstetter'm uzun sref ikinci ilgi konusu ise nkleer silahlara sahip olunmasyd. 1968 tarihliNkleer Silahlarn Yaylmasn nleme Antlamas'nn (NPT) hemen ardndan ortaya kan nkleersilahszlanma biiminin, nkleer silahlarn yaylmasn nlemeye alrken dier yandan da sivilnkleer gce sahip olma hakkn tand konusunda pheleri vard; ona gre bu iki tr teknolojibirbirilerinden doru biimde ayrlamazd. Wohlstetter'in endieleri bugn, ran'n NPT'yedayanarak sivil kullanma ynelik nkleer enerji iin zenginletirilmiuranyum retme hakkna sahip olduunu iddia ettii Ortadou'da hayata gemektedir. Bu yntem,gizli nkleer silah program iin mkemmel bir rt salamaktadr. Nkleer silahlara sahip olunmasmeselesi, Wohlstetter'n zihninde, geniletilmi caydrclkla balantlyd. Nkleer gce sahipbirok devletin olduu bir dnyann karlkl caydrma yoluyla duraan hale getirilebileceidncesi akla yatkndr, ancak bu devletler gvenli ikinci darbe imkn ve kabiliyetlerine ulamadkabu dnce hayata gemeyecektir. Kk, gelimekte olan nkleer glerin, rakiplerini basknnlemler almaya sevk ederek istikrarszl arttrmalar daha muhtemeldi.Albert Wohlstetter'in kendisini neocon olarak grp grmedii belli deildir, ama Sovyetler Birliitarafndan yneltilen tehdit hakkndaki karamsar gr nedeniyle o ve rencileri az ok bellietmeden bu hareketle birlemiler43NEOCONLARIN SONU

dir. Sovyetler Biri'ni caydrmak iin Karlkl Gvenli Yok Etme doktrininin (MAD) yeterliolacana dair 19601 ve 1970'li yllarda alnan bilgileri kabul etmiyordu. Wohlstetter onlarca,yzlerce milyon sivili yok edecek bir tehdidin hem ahlka aykr hem de gerek d olduunu iddiaediyordu. CBM'lerin (Ktalar aras balistik fze) isabet oranlarnn artmas ve oklu savabalklarnn konulandrmasyla ileride bir gn szde kar kuvvetin rnein Sovyetlerin Amerikannkleer slerine kar bir ilk darbe balatp ABD'nin karada konulu nkleer glerinin byk birksmn yok etmesi, ayrca bir denizaltndan ehirlere ynelik kar darbeyi pskrtmeye yetecekkadar silaha sahip olmas gibi mmkn olabileceine dikkat ekiyordu.Kar kuvvet senaryolarnn ou, radyoaktif serpinti ve dier ikincil etkiler yoluyla her iki tarafta

da muhtemelen milyonlarca insann lmne yol aacak olsa da, ehirleri hedef alan nkleer mhakar deer savalarnn aksine bu tr bir sava en azndan imkn dhilindeydi. Wohlstetter,Sovyetler Birlii'nin gemite politik amalan in zayiatlara raz olduunu, bu yzden kar kuvvet


17/100

saldrsna kar savunmasz bir kuvvet durumunun gelecekte onu daima caydramayabileceinisavunuyordu.Wohlstetter, Wolfowitz, Perle ve Senatr Henry M. "Kepe" Jackson gibi siyasi mttefikler (ayrcaSovyet tehdidini inceleyen szde B Takm'nda Wolfovvitz ile birlikte alm olan Paul Nitze gibimemurlar), MAD'yi yceltmek amacyla stratejik silahlarn kontroln kullanmaya alan HenryKissinger ile merkeziyeti Cumhuriyetilere ve Demokratlara kar bir araya gelmilerdi. 1970'lerde

stratejik nkleer silahlarla ilgili gerekletirilen SALT antlamasn, gelien Sovyet kar kuvvetimkn ve kabiliyetlerini engelle44NEOCON MRASI

mede baarsz olarak caydrcl zayflatmakla eletiriyorlard.VVohlstetter bu yzden ilk neocon'larn Sovyetler Birlii'ne kar dmanca grlerini ve bukiilerle Strauss rencilerinin de rejimlerin d politika iin nemli olduklar inancn paylayordu.Onun ortaya koyduu ey, uluslararas likiler, savunma politikas ve gvenlik meseleleri konusundauzman olmadklaryd. VVohlstetter, 1970lerin sonunda ve 1980'lerde, ilgisini Basra Krfezi, Irak,ranlrak sava ve Ortadou'da filizlenmekte olan nkleer silahlanma sorununa evirdi. O ve

rencileri bylece, geni ve genel bir neocon dnceler kmesinin belirli d politika tercihlerinedntrlmesinde ok nemli bir rol oynadlar. VVohlstetter'in Wall Street Journal'in grsayfasnn kdemli editr Robert Bartley gibi isimler zerindeki etkisi sayesinde bu tercihler,Kissinger ve yumuama politikasna kar salam bir alternatif oluturdular ve Ronald Reagan bakanseildiinde politikaya dhil edildiler.VVohlstetter'in almasnda srekli olarak ilenen bir konu da artan hedef tespiti doruluk orannnsava zerindeki etkisiydi. Nkleer dzeyde, bamsz olarak hedefe yneltilebilen oklu atmosferedn blmeleri (MIRV), sertletirilmi fze snaklarna ynelik bir kar kuvvet saldrsn mmknklarken, konvansiyonel savata ise duyarl hedefleme ttifakglerinin Almanya ve Japonya'ya kar gerekletirdikleri bombardman harektlar esnasndagerekleen ehirlerin ve sivil nfusun yerle bir edilmesini geersiz klyordu. VVohlstetter, buduyarl hedeflemeyi, ikinci Dnya Sava'nda Dresden, Hamburg, Tokyo ve Hiroima gibi ehirlerdeyz binlerce sivilin cann alan savatan daha insani buluyordu.45NEOCONLARIN SONU

Fakat duyarl hedeflemenin esasen konvansiyonel savata ortaya knn beklenmedik baz sonulanolmutu. VVohlstetter'n mkemmel biimde ngrm olduu teknolojik devrim, 1990'lara kadarbyk lde gereklemiti. lk Krfez Sava'ndan itibaren Amerikallar, hedeflerine doru hzla

lerleyerek zel binalar veya aralar havaya uuran Amerikan bombalarnn televizyon yaynlarnaaina olmulard. DAM'lerle (serbest dteki "kr" bombalar akll bombalara dntrenBirleik Dorudan Saldr Cephaneleri) donatlm B52 bombardman uaklar bir kez daha, Kuzeyttifak savalaryla birlikte ilerleyen zel Kuvvetler birlikleri tarafndan gkyznden ortayakarlabdikleri Afganistan savann nemli bir paras haline geldiler. Bu gelimeler ve bunlaraparalel olarak istihbarat ve muhabere teknolojisinde gerekleen devrim, savan ynetilmebiiminde byk bir dnm mmkn klyordu.Savunma Bakan Donald Rumsfeld tarafndan askeri "dnm" olarak byk destek gren bu dahahafif, daha hzl ve daha hareketli bir muharebe ekline gei, Amerikan mdahalesini daha mmkn

klmt. Bu dnm, Amerika'nn zayiatlar asndan savan dk maliyetli olaca ynnde birkan uyandrd. 1991 ylndaki Krfez Sava'nda arpmalarda len askerlerin says iki yznaltndayd; Clinton ynetiminin Haiti ve 1999 Kosova sava ile sonulanan Bosna gibi yerlerdeki


18/100

birok kk mdahalesinde tek br Amerikal bile lmemiti. Grne gre Rumsfeld, bu tr birsava ynteminin uygulanabilirliini sergilemek amacyla rak' mmkn olan en kk kuvvetyapsyla igal etmek istiyordu. Savalarda daha az Amerikalnn lmesi elbette ABD iin daha iyidir.Dier yandan Amerikan askeri teknolojis46NEOCON MRASI

nin 199O'l yllardaki baars, askeri bir mdahalenin Krfez veya Kosova savalarnda olduu gibi

her zaman iin baarl ve ucuz olaca yanlsamasn yaratmt. Irak sava, bu tr hafif, hareketlisava ynteminin snrlarn ak bir ekilde sergilemektedir: neredeyse mevcut btn konvansiyonelaskeri gleri bozguna uratabilir, ama isyana kar uzun sreli mcadelede herhangi zel birstnlk salamaz. JDAM'ler ve televizyon gdml tanksavar fzeler, ne syanclarla sivilleribirbirinden ayrt edebilirler ne de askerlerin Arapa konumalarna yardm ederler. DorusuVietnam savann son gnlerinde kurulan profesyonel, tamam gnlllerden oluan bir askeri gcnilk rnei, yalnzca ksa ve yksek younluklu savalarda ie yarar. ABD, rejim deiiklii ve askerigcn dnyann drt bir yanndaki lkelerde politik hedefleri desteklemek iin kullanma konusundaciddiyse, Albert VVohlstetter'n tasavvur ettiinden birok ynden farkl br askeri gce htiya

duyacaktr. Byk BirlemeNeocon hareketinin kurucular Kristol, Bell ve Clazer, sonuta farkl siyasi noktalarda yer aldlar,Kristol, Reagan Devrimini benimseyip Cumhuriyeti olurken Bell ve Glazer ise daha merkeziyeti vedaha az partizand. Daniel Patrick Moynihan ise Demokrat kald ve New York senatr olarak 1996Refah Reformu teklifine kar oy kulland. Hareketin kklerinin sol grl antikomnizmde yattnabakacak olursak neocon'larn ounun Henry Kissnger'n 1970'lerdeki gereki d politikasna karkm olmalar hi de artc deildir. Uluslararas ilikiler kuramnda tanmland ekildegerekilik, rejimlerine bakl47

NEOCONLARIN SONUmakszn btn uluslarn gce ulamak in mcadele ettikleri ynnde bir varsaymla balar.Gerekilik bazen rejimler hakknda greceli ve kukucu olabilir; gerekiler genellikle liberaldemokrasinin muhtemelen evrensel ynetim biimi olduuna veya onun temelinde yatan insanideerlerin kesinlikle demokratik olmayan toplumlarn temelinde yatanlardan stn olduuna inanrlar.Aslnda onlara gre tehlikeli biimde istikrarszlatran bir hle gelebilen sava demokratikidealizme kar uyanda bulunuyorlar.Henry Kissinger, klsik bir gerekiydi. Bu tutumunu, Metternich zerine hazrlad doktoratezinden diplomasi konusundaki bayaptna kadar srekli olarak muhafaza etti.18 Ulusal gvenlik

danman ve daha sonra da Savunma Bakan olarak eski Sovyetler Birlii ile yumuama politikasyrtmeye almas, Sovyetler Birlii'nin dnya meselelerinde srekli bir konu olduu ynndekigrn yanstyordu. Kissinger'a gre ABD ve dier demokrasilerin Sovyetler Birii'nin gcneuyum salamak zorunda olacaklard. Bu yzden neocon'larn ounun Ronald Reagan'n Sovyetkomnizmi le liberal demokrasi arasndaki mcadeleyi yeniden dzenlemeye ynelik giriimini byklde desteklemi ve Reagan, Sovyetler Birlii'nden bir "er imparatorluu" olarak bahsettiindeutan ierisinde titrememi olmalar artc deildir.Dier yandan 1970'lern sonlarndan itibaren neocon dnce giderek Amerikan muhafazakrlnngerek kk ynetim zgrl, dini veya sosyal muhafazakrlna gerekse Amerikan milliyetiliine

dayanan dier daha geleneksel biimlerinden ayrt edilemez hale gelmiti. Kimin neocon olaraknitelendirilebilecei bile olduka zordu. Bu, iki nedenle dorudur. ncelikle birok neocon dnce,48NEOCON MRASI


19/100

ana gr savunan neocon'lar ve Amerikan halknn byk br kesimi tarafndan itenliklebenimsenmiti. Ronald Reagan, "refah kralieleri" hikyeleri anlatm olabilirdi, ama refahla ilgilitartma, AFDC gibi sosyal programlarla refah bamll arasndaki ba The Public Interest'insayfalarnda deneyci toplumbilimciler tarafndan desteklendiinde daha ciddi bir hl almt. Dpolitikada ise Paul Nitze gibi karc Souk Sava yanllar, Kissinger'n Sovyetler Birlii'ne uyumsalanmas ynndeki dncesine muhalif olarak neocon'larn saflarnda yer almlard.

Ancak bu ama birliinin kinci bir nedeni de birok neocon'un, geleneksel muhafazakrlarn ipolitika tutumlarn benimsemeye balam olmalardr. CCNY/Public Interest grubunun gerekgrleriyle neticede ou siyasi hayatlarna sosyalist olarak balamt Ronald Reagan'n serbestpiyasa muhafazakrl arasnda doal br ba olmadn sylemekte bir saknca yoktur.19 Bununlabirlikte 1980'lere kadar ou neocon Amerikan kapitalizmiyle barmt: kapitalizme, Ludwg vonMises veya Friedrich Hayek'in takipileri kadar inanmyorlard, ama gndemlerinde asla piyasakapitalizmi hakknda bir eletiri olmad. 1990'lara kadar bu birlik, kltr ve din alanlarna kadargenileyecekti. Ancak necon'lar, g ve serbest ticaret gihi konularda Patrick Buchanan gibiJacksoncu muhafazakrlardan farkl dnmeye devam ediyorlard (onlar, her iki konuyu da byk

lde destekliyorlard).20Neocon dncenin Amerikan muhafazakrlnn dier kollaryla birbirine gemesi, neocon tutumlarbelirli bir biimde tanmlamay zorlatrmtr. Neocon dncenin bugnk dmanlar, kendilerinineocon olarak tanmlayan kiilerden oluan grubun erisinde 1980'lerden beri varhNEOCONLARIN SONU

n koruyan grlerin tutarll meselesini son derece abartmaktadrlar. Ortak br gre sahipolmamalar, 19891991 dneminde komnizmin beklenmedik knn ardndan d politikada birlikortadan kalkp da neocon'lar kendi aralarnda Souk Sava sonras dnyada Amerika'nn ulusalkarlarnn yapsn tartmaya baladklarnda daha ak bir hle geldi.

Yukarda neocon'lar en ok birletiren unsurun rejimin yapsnn nemine duyulan inan ilegerekiliin rtl bantclna ynelik dmanlk olduunu belirttim. Fakat 1990'larn balarnda,demokrasinin desteklenmesi veya nsan haklarnn ABD d politikasnn temelini hangi ldeoluturmas gerektii veya Amerika'nn dnya apndaki taahhtlerinin uygun derecesi hakkndaneocon'lar arasnda herhangi bir mutabakat yoktu. The National Interestn, birok neocon'unyazlarn yaynlayan editr Owen Harries de, ABD karlaryla ilgili daha dar bir anlay savunan,kendisini gereki (ve Avustralya vatanda) olarak ilan eden biriydi. Irving Kristol, 1980'lerdeABD'nin Avrupa'yla balantsn kesmesini gzden geirmesi gerektiini savunmaya balad; TheNationalInterestadl bir dergi karmas, Amerika'nn kendisini dnyada nasl grmesi gerektiiyle

lgili daha kstlayc bir bak as sunuyordu. Kendilerini neocon olarak adlandranlar arasndaABDn ilikileri, NATO genilemesi ve Balkanlara mdahale edilip edilmemesi gibi 1990'lardaortaya kan balca d politika meselelerinde hareketli tartmalar yaanyordu.50NEOCON MRASI

KRSTOL, KAAN VE 1990 'LARBugn neocon dncenin temeli kabul edilen yaylmac, mdahaleci, demokrasiyi destekleyen duruMax Boot'un deyimiyle "sk VVilsonculuk"2' ve dierlerinin deyimiyle de "hormonlu VVilsonculuk"daha ok 1990'larn ortalarndan sonlarna kadar VVilliam Kristol'un The VVeekly Standard adldergisinde bu tr bir d politikay savunmaya balayan Irving Kristol'un olu VVliam ile Robert

Kaan gibi gen yazarlarn rndr. Kristol ile Kagan'n neocon dnceyi bu ekilde yenidentanmlamaya ynelik giriimleri, bugn dnyann drt bir yanndaki insanlarn ounun bu hareketionlarn tanmlamasyla alglamalarn salayacak kadar baarl olmutur. Bu tr nsanlar, gerek


20/100

neocon'larn farkl grleri hakkndaki gereklere aldrmakszn, grlerini deitirmeye iknaedilemeyeceklerdir.Kristol ile Kagan'n neocon d politikay yeniden tanmlamaya ynelik giriimleri ilk kez 1996 ylndaForeign Affairs dergisi iin yazdklar bir makalede {daha sonra Present Dangers [2000] adl brkitaba dntrlmt) sistematik olarak sergilenmi, Cumhuriyeti Parti iin "yeni Reaganc" birgndem belirlemiti. Meseleyi Jeane Kirkpatrick'in, Souk Sava'n sona ermesinin ardndan

Amerikan "normalliine" dnle ilgili raporundan yola karak ele aldlar ve bunun yerine Amerikanderliinde, "bakaldran diktatrler ile dman ideolojilere kar koymay ve mmkn olduu heryerde bunlar ykmay;... Amerika'nn karlar ile liberal demokratik ilkelerin desteklenmesini; ve...insan ktlnn daha ar hallerine kar mcadele etmeye alanlara yardm salanmasn"gerektiren bir politika olan "yiliksever hegemonyay" istiyorlard.2251NEOCONLARIN SONU NEOCON MRASI

Bu Yeni Reaganc d politika, ou kez VVilsonculuk olarak tanmlanmtr. Ama bu, uluslararaskurumlan gz ard eden bir Wlsonculuktu.23 nk VVoodrovv VVilson, Milietler Cemiyeti'nedayanan liberal bir uluslararas yasal dzenin oluturulmas yoluyla demokratik bar kurmaya ve

liberal demokrasinin yaylmasn desteklemeye alyordu. Bu geleneksel liberal enternasyonalizmgelenei, Roosevelt ve Truman ynetimlerinin Birlemi Milletleri kurma abalar] sayesindeAmerikan d politikasnn gl bir paras olarak yerini korudu, ama ne gemiteki ne de imdikineocon'larn gndemlerinde kendisine bir yer bulamad. Kristol ve Kaan, uluslararas kurumlarnyerine, ABD'nin nfuzunun yanstlmas iin maddenin altn iziyorlard: ezici askeri stnlk;ABD'nin mttefiklerine kar salam bir ballk ve Amerikan anavatann kar saldrlardankorumann bir arac olarak fze savunmas.24

Kristol ve Kaan, ak bir ekilde, rejim deiikliini Yeni Reaganc politikalarnn ana unsuru olaraksavunuyorlard. Zorba rejimleri, anlamalar, uluslararas hukuk veya normlaryoluyla medeni kurallar erevesinde hareket eder duruma getirmenin tamamyla gerek dolduunu; uyumu ve ortak karlar uzun vadede yalnzca demokratikletirmenin temin edebileceiniiddia ediyorlard. 1991 ylndaki Krfez Sava esnasnda ABD'nin Saddam Hseyin'i ldrmek zereBadat'a gitmemesinin bir hata olduunu ve NATO glerinin de Srbistan'da Milosevi'i devirmekiin Kosova'nn tesine gemi olmalarnn gerektiini sylyorlard. Rejim deiikliini sadece Irak,Kuzey Kore ve ran gibi "haydut" devletler deil, 11 Eyll'den nceki dnemde uluslararas sistemdebalca rakipleri konumunda olan in iin de istiyorlard.KristolKagan gndemi, bu tr hareketli bir d politikann ABD karlar asndan en iyisi olduunaduyulan inan tarafndan ynlendiriliyordu. Fakat gndem ayn zamanda daha az aikr olan politikbir hesabn da gdmndeydi. Birleik Devletler'in grnrde herhangi bir ciddi d tehditle karkarya olmad Clinton dneminde, o zamanlar JVeekly Standard'taeditrlk yapan David Brooks,Theodore Roosevelt'in ynetimini model alarak bir "ulusal byklk" politikasnn izlenmesigerektiini savunmaya balad.25 Ulusal byklk, Cumhuriyeti Parti'nin kinci Dnya Sava boyuncaizolasyon yanls ve tekrar o yne dnebilecek nemli bir kanadnn nemsiz veya ynetim kartzgrlklne kar bir panzehir olarak grlyordu. Bu, Amerikallarn zihinlerini toplumsalmeseleler yerine aile ve arkada evresiyle megul etmeye ynelik, ilk kez Alexis de Tocquevlletarafndan fark edilen yaygn eilimlerinin bir paras olarak grlebilir.

Ulusal byklk kanlmaz olarak kendisini d politikayla gsterir, nk d politika her zaman iinkamuyu ilgilendiren bir konudur ve hayati meseleleri ierir. Kristol bunun dnda birka kez,Cumhuriyeti Parti'nin her zaman d politika meseleleri tehlikeli bir duruma geldiinde ilginin i


21/100

politika veya ekonomiye odakland zamana kyasla daha baarl olduunu belirtmiti. Bu yzden dpolitikay d dnyann doasndan elde etmek yerine i politikayla ilgili olduka soyut grnetrafnda bir d politika tasarladlar. Amerika'nn, borsann ykselmesi ve Monica Lewinsky gibimeseleleri kafasndan atmas iin ulusal bir projeye ihtiyac olduunu dnyorlard.Kristol ile Kagan'n gndemi, 1990'larn son yllar boyunca Cumhuriyeti Parti'nin ierisindeki nemligruplarla

52 53NEOCONLARIN SONU

aralarnn almasna neden oldu. Aksine "sk" VVsonculuklar, Clnton ynetiminin birokpolitikasyla rtyordu: Balkanlar'a ve Afrika'ya insani mdahaleyi destekliyor, partininKissengerc gereki ve Jacksoncu milliyeti kanatlarnn ikisi tarafndan da kabul edilmeyenuluslararas eylemcilii belirli bir lye kadar savunuyorlard. Bu durum ayrca zamannda Kristol veKagan'n Amerika'nn ulusal karlaryla ilgili ok daha tutucu grlere sahip Jeane Kirkpatrick veCharles Krauthammer gibi kendilerini neocon olarak adlandran dier birok kiiyle de aralarnamt.Neocon dncenin 1990'lardaki bir zellii, uluslararas ekonomi veya gelimeye olan genel

ilgisizliiydi. Uluslararas yeni kurumlarn oluturulmasna ynelik son zamanlarda edilen taleplerinou, kresel ticaret ve yatrmn ihtiyalar tarafndan ne srlmektedir. Bu da, Gmrk Tarifelerive Ticaret Genel Anlamas (GATT), Dnya Ticaret rgt (WTO), Dnya Fikri Mlkiyet rgt vebenzeri tekilatlarn oluumuna yol amtr. Neocon'lar politika, gvenlik ve ideolojiyle genelde ilgiduyuyorlard; kreselleme, rekabetilik, gelime ve dier meseleler hakknda nispeten daha azsayda zgn fikir retmilerdir. Neocon grl dergilerde ekonomi konularndaki makaleler,profesyonel iktisatlara yazdrlyordu. lk balarda modern kapitalizme ynelik baz kuramsaleletirilere ramen ekonomi politikas grleri, zamanla gittike daha fazla oranda gnmzAmerikan neoklasik ekonomisinin muhafazakrln izleme eiliminde oldular.26

KristolKagan gndemi, kesin bir biimde neocon dnceyle ilikilendirildi ve George W. Bushynetimi tarafndan uygulamaya konulduu iin tm bunlarn stne neocon d politikasn yenidentanmlamaya almak ok54NEOCON MRASI

zorlu bir mcadeledir. Fakat neocon mirasn, ok sayda kola sahip karmak bir miras olduu ve in,Irak ya da Avrupallar le nasl ilgilenilecei konusunda temel ilkelerden karlabilecek belirlipolitika anlamlarnn ille de Kristol ve Kaan tarafndan seilenler olmad akla kavuturulmaldr.RNALD REAGANYENMUHAFAZAKR MYD? FEKi YA GEORGE W. BUSH?Neocon'larn

1980'lerden itibaren Amerika'daki ana muhafazakr hareketle e gemeleri, kimin neoconolarak nitelendirilebilecei konusunda ortaya baz ilgin sorular koyuyor. Kristol ve Kaan, ak birekilde Reaganc rtnn altna girmi, d politikalarn bundan tretmeye almlard. George W.Bush'un d politikas hangi noktaya kadar sadece Reaganc gelenein devamdr ve bu da BakanBush'u neocon olarak nitelendiriyor mu? Reagan' veya Bush'u bir neocon olarak adlandrmak kulaaolduka tuhaf geliyor. Neocon'lar (ou) esasen okumay, yazmay, tartmay ve dnmeyi sevenYahudi aydnlard Bir anlamda, onlarn en ok gze arpan zellikleri ve onlar eski zamanmuhafazakrlarndan ayran ey, entelektel dehalar, fade etme yetenekleri ve zihinsel dnmesrecindeki ince farklar ve esneklikleriydi.

Sz konusu iki bakandan bana gre Ronald Reagan'n neocon olarak nitelendirilmesi daha olasdr.Dmanlar tiraf etmek istemeseler de, Ronald Reagan br eit entelekteldi: meslek yaamnnyaklak lk on ylnda ortaya koyabildii eyler yalnzca komnizm, serbest piyasa, Amerikan


22/100

deerleri ve ynetimi elinde tutan liberal muhafazakr55NEOCON LARIN SONU

lk hakknda grler ve tartmalard. Ayrca kendisi de sol grten komnizm kartlna getiiiin City Coilege grubuyla bir benzerlik tayordu: meslek yaamna bir Demokrat ve FranklinRoosevelt'in hayran olarak balam, Sinema Aktrleri Birlii'nin bakan olarak kendisi de birveren olarak almt. Komnizmin doasyla ilgili dncesi, grne gre, Holyvvood'dak

komnistler veya komnist sempatizanlaryla mcadelelerinin bir sonucu olarak domutu. Onun dpolitikas, ]immy Carter veya NxonFordKissinger ekibinin d politikasndan gzle grlr ekildefarklyd. Rejimlerin iyaplarnn onlarn da dnk davranlarn tanmladna nemli ldeinanyordu ve balangta Sovyetler Birlii ile uzlamaya steksizdi. nk bu lkenin elikilerinive zayfln birok kiiden daha ak biimde gryordu.27

George W. Bush'un u anda veya gemite herhangi bir zamanda neocon olup olmad sorusunagelecek olursak, bana gre kinci dneminin bana kadar artk o neocon olmutu. Aday olarak yaptkonumalarda d politikada VVlsoncu br gndemden ok fazla bahsetmiyordu ve 2000 ylnda okyi bir konuma yapmt: "Askerlerimizin, ulus ina etmek denen ey in kullanlmalar gerektiini

dnmyorum. Bence askerlerimiz, savamak ve sava kazanmak iin kullanlmaldrlar." Bush'un dpolitika srda ve daha sonra da ulusal gvenlik danman, ardndan da Dileri Bakan olanCondoleezza Rice, Balkanlar'daki "ABD askerlerinin okul rencilerini korumak iin kullanlmamalargerektiinden" yaknyor, bu askerlerin lkeye geri getirilmelerini istiyordu. Irak'taki savan ilkgerekeleri aslnda VVlsoncu terimlere deil, Irak'n kitle imha silahlarnn ynelttii tehdide veIrak'n terrizmle balantsna dayandrl56NEOCON MRAM

mt. Bakan Bush, savatan sadece bir ay nce Irak' demokratikletirme fikrini bir sava hedefi,

ayrca daha geni apta Ortadou'yu politik olarak dntrme projesi olarak resmenduyurduunda, sistematik olarak daha kapsaml bir politik dnm gndeminden bahsediyordu.Bush, ikinci kez. bakan seildiinde yapt al konumasna kadar neocon gndeminin ounu, enazndan yeni dnemi iin ifade biimi olarak kabul etmiti. Terrizm hakknda tek bir laf etmemi,gvenlik hakknda ise ok az ey sylemi, bunun yerine demokratik deerlerin evrenselliindenbahsetmiti ("zgrln ars er ge her akla ve her kalbe gidecektir"). rejimi da dnkdavranlara balyordu (demokrasinin desteklenmesi "ulusumuzun gvenliinin acil ihtiyacdr") ve"zgrln topraklarmzda varln srdrebilmesi, gittike zgrln dier lkelerdekibaarsna bal olmaktadr" diyordu. Birok yorumcu, Bush'un VVlsoncu gndemi merkeze almasn

byk lde ynetiminin tanmlayc eyleminin gvenlik gerekesinin Irak sava ortadan kalkmolduuna balyordu. Bu doru olabilir, fakat artk politika yrrlkte olduu iin bakann o noktayanasl gittiinin nemi yoktu. Ayrca Bush'un demokrasinin desteklenmesi gndemiyle ilgili kendisininsylediklerine, en azndan bir ilke meselesi olarak, inandna dair ok az kuku vardr. Bush'un ikincidnemiyle lgili sorun uydu: birinci dneminde yrtlen politikalar ynetime kar o kadar bykderecede dmanlk yaratmt ki, kusursuz olarak grlen demokrasiyi destekleme gndemi gzdendmt Bush'un kendisi bile artk buna inanmyordu. nleyici bir sava idealist adan haklkarmaya ynelik gemiteki giriimi, birok eletirmenin onun istediklerinin tam tersini arzuetmelerine neden olmutu.57NEOCONLARIN SONU

BilanoNeoconkelimesi artk bir suistimal ifadesi anlamna geldiine gre, neocon mirasnn son


23/100

be deil, elli ylna bakmamz gerekiyor.Yukarda belirtildii gibi, kendilerini neocon olarak adlandran kiilerin sahip olduklargrlerde son yirmi be ylda ok byk farkllklar vardr ve bu grlerin hibiri ortak birynde hareket etmemektedir. Bununla birlikte neocon dnceyi nitelendiren ve bu kiilerintakndklar politika tutumlarn mantkl olarak aklayan, neocon'lar d politikayla ilgilidier dnce ekollerinden ayran drt temel ilkeyi veya temay elde etmek de mmkndr.

Bu ilkeler unlardr: Rejimlerin iyaplarnn nemli olduu ve d politikann liberal demokratik toplumlarn en derindeerlerini yanstmas gerektii inanc. Muhafazakrlar, rejimin doasnn da dnk davranlaretkiledii grn, rejim trlerine baklmakszn btn devletlerin gce ulamaya altklarynndeki alternatif gereki grten daha tutarl bir ekilde ele almaktadrlar. lk neoconantiStalinistiler, Souk Sava' ideoloji ve deerlere kar bir mcadele, Sovyetler Birlii'ninstesinden nasl gelineceiyle ilgili Reagan yllarna kadar sren bir kavga olarak gryorlard.Neocon dncesindeki Straussu akm da rejimi, siyasetin ana bir dzenleyici ilkesi olarakgryordu.

Amerika'nn gcnn ahlki amalar iin kullanlmakta olduu ve kullanlabilecei ve ABD'ninuluslararas meselelerle ilgilenmeye devam etmesi gerektii ynnde bir nan. Neocon dpolitikann, ahlki amalara ulamak58NEOCON MRASI

iin ou kez g kullanlmas gerektii dncesinde yatan gereki bir boyutu vardr. Dnyannegemen gc olarak ABD'nin gvenlik alannda zel sorumluluklar bulunmaktadr. Bu, kinci DnyaSava ve Hitler'e kar mcadelede olduu gibi, 1990'larda da Balkanlar iin geerliydi. Hrsl sosyal mhendislik projelerine duyulan gvensizlik. Sosyal plnlamaya ynelik hrsl abalarntatsz sonular, neocon dnce ierisinde, 1940'larda Stalncliin eletirilmesini The PublicInterest'in1960'lardaki Byk Toplum hakkndaki phelerine balayan srekli bir temadr. Ve son olarak gerek gvenlie gerekse adalete ulalmasnda uluslararas hukukun ve kurumlarnmeruiyeti ve etkinlii hakknda duyulan phe. Neocon'lar VVilsoncu olarak adlandrlm olsalar daVVoodrovv VVilson'un kendisi, Milletler Cemiyeti'nin oluturulmas yoluyla demokrasiyidesteklemeye almt. Kuvvet politikasnn alp onun yerine uluslararas hukukun geirebileceihayali, bugn Amerikan liberal enternasyonalistler ve birok Avrupal tarafndan paylalmaktadr.Neocon'lar bu balamda, uluslararas hukukun kural uygulayamayacak veya saldrganlnleyemeyecek kadar zayf olduu konusunda gerekilerle hemfikirdirler; uluslararas adaletin hem

bir hakemi hem de uygulaycs olarak Birlemi Milletleri son derece eletirmektedirler. BirlemiMilletler'e duyulan gvensizlik, ou neocon iin, ok tarafl ibirliinin btn biimlerine kadaruzanmaz; rnein ou NATO ittifakna olumlu yaklamakta ve demokratik ilkelere dayananmterek eyleme inanmaktadr.2959NEOCONLARIN SONU

Kendilerini tanmlayan ana konu olan komnizme kar mcadelede neocon'lar, sorunun yaps vezmleriyle ilgili temel analizlerinde rakiplerinden daha haklydlar dorusu birok muhafazakrnbizzat fark ettiinden bile daha haklydlar. Souk Sava'n ilk gnlerinde John F. Kennedy veHu'bert Humphrey'den Paul Nitze ve George Kennan'a kadar birok Amerikal, komnist

totalitarizmin esiz bir ktl temsil ettiine inanyordu. Birok Souk Sava, "rejim deiiklii"terimini kullanmam olsa da Sovyet tehdidinin rejimin yapsndan doduunu ve rejimin kendisideitirilene kadar bu tehdidin sona ermeyeceini dnyordu.


24/100

Fakat Vietnam'dan sonra, Bat'nn "ar komnizm korkusu" ierisinde yaadna inanan BakanJimmy Carter'n szleriyle yanstlan farkl bir gr domutu. Bu ikinci tutum, komnizminsosyalist amalarna biraz sempati duyan ve yalnzca yntemlerine kar kan sol grl insanlar vekomnizmi Bati demokrasilerinin uymak zorunda kalacaklar bir baka ynetim biimi olarak kabuleden sa grl gerekiler tarafndan paylalyordu. Neocon'lar Vietnam'dan sonra komnizmiesiz bir ktlk olarak gren ilk zamanlardaki Souk Sava dncesinin mealesini tamay

srdrmlerdi.Ronald Reagan, Sovyetler Birlii'ni ve onun mttefiklerini bir "er imparatorluu" olarak adlandrdve Mkhail Gorbaov'u yalnzca sistemini yiletirmeye deil, ayn zamanda "komnizm duvarnykmaya" da zorlad in Amerikan solu ve Avrupa'daki kltrl kiiler tarafndan alayl yollaeletiriliyordu. Reagan'n, uluslararas gvenlik politikasndan sorumlu savunma bakan yardmcsRichard Perle, bu uzlamaz ve kat tutum nedeniyle "karanlklar60NEOCON MRA51

prensi" olarak adlandrlmt; ve Perle'n orta menzilli nkleer gler mzakerelerindeki ift taraflsfrlama (orta menzilli fzelerin tamamen kaldrlmas) teklifi, ulalmas son derece gerek d

olduu gerekesiyle D likiler Konseyi ve D leri Bakanl gibi yerlerdeki iyi niyetlimerkeziyetiler tarafndan acmaszca eletirilmiti. Bu kiiler, Souk Sava' ynetmenin aksinegerekten kazanma umudundaki Reaganclarn tehlikeli biimde topyac olduklardncesindeydiler.30

Ve aslnda Souk Sava dneminden elde edilen zafer, kesinlikle 19891991 srecinde meydana gelenolaylardr. Gorbaov, yalnzca ift tarafl sfrlamay deil, konvansiyonel glerinde bykkstlamalar da kabul etmiti; daha sonra ise Lehler, Macarlar ve Dou Almanlarn imparatorluktanayrlmalarna engel olamamt. Komnizm, i ahlki zayfl ve elikileri nedeniyle birka seneierisinde kt; Dou Avrupa ve eski Sovyetler Birliindeki rejim deiikliiyle birlikte Bat'yaynelik Varova Pakt tehdidi ortadan kalkm oldu.31 er imparatorluunun Lehler, ekler veEstonyallar gibi eski tebaalar, Reagan'n ahlki diline hi itiraz etmemilerdi ve bu rklar, SoukSava dneminde Sovyet ynetiminden zgrlklerini elde etme davalarnda onlar yalnz brakmolan birok BatAvrupa lkesine bugn bile kzgndrlar. Eski ve Yeni Avrupa arasndaki mevcut ayrlmalar, dorudanrejim deiiklii meselesine balanabilir: yeni Avrupallar, demokratik Bat ile yenidenbirleemedikleri srece durumlarnn deimeyeceini biliyorlard. NATO'nun snrlar bugn BothniaKrfezi ve der Nehrine kadar geniletilmitir ve 20042005 srecinde Viktor Yushchenko'yu

iktidara getiren Ukrayna'daki geni apl halk ayaklanmas, demokratik dalgann henz dinme61NEOCONLARlN SONU

mi olabileceini gstermektedir. Komnizmin hzl, beklenmedik ve byk lde sakin biimdek, rejim deiiklii kavramn uluslararas ilikilere ynelik bir yaklam olarak geerli klmt.Ve bu sra d hakl "karma, bir sonraki on yllk dilimde birok neocon'un yanl tarafaynelmesine zemin hazrlayarak bu kiilerin 11 Eyll sonras d politikasn ynetmeleri zerindedorudan sonular yaratmtr. Hem 1989'da olanlar yorumlama hem de siyasi rakipleriyle psikolojikilikileri dzeyinde yaanan sorun, iki katmandan oluuyordu. 1989, komnizmin "tarihin pkutusuna" doru gitmekte olduunu dnen Ronald Reagan'n bile muhtemelen ummad mucizelerle

dolu olduu bir yld. ster sada olsun ister solda, Sovyet gc konusunda uzman olan neredeyseherkes, rejim deiikliinin sakin biimde ve grnrdeki Sovyet yaptrm varken Dou Avrupa'yaulamayacan dnyordu. nsanlar Moskova'nn yan sra Polonya ve Dou Almanya'daki


25/100

politbrolarn reformcular ve tutucular arasnda blnm olduklarn ve bu iki grup kar karyageldiinde tutucularn askeri g yoluyla direnip deiime kar koyacaklarn dnyordu.Tutucularn bu tr bir mcadeleye hi de niyetli olmamalar, komnist sistemin merkezinde gerektekimsenin dnemedii kadar derin bir ahlki rmenin olduunu gsteriyordu.32 Bir mucizeye kiekilde tepki gsterilebilir. Bir insan kp da "mucizeler olur" deyip dier insanlarn bu mucizeninher yerde eit lde gereklemesi beklentilerini arpc biimde arttrabilir. Komnizmin kmesi

olaynda bu tutum, Dou Avrupallarn deneyimlerinin dnyann dier blgelerine yaylmas eklindegrnd. Dou Avrupallar, aka, kt bir zorbaln elinden kurtulmaya alyorlard; Sovyet62NbOCON MRASI

gcnn ortadan kaldrlmas, br nehrin doal yatana dnmesine imkn salayan bir barajpatlamasna benziyordu. Dou Avrupallarn tutsaklklarna alm olduklarn syleyen kiiler bizleribir zaman aldatmlard; bu nedenle baka yerlerdeki demokratik drty kmsememeliyiz.kinci tepki ise mucizeyi yaayan kiinin, olaanst ans iin Tanr'ya kretmesi, kazanmlarnbiriktirmesi ve henz tank olduu eyin koullarnn esizliinin zerinde iyice dnmesidir.Korkun zorba ynetimlerin neredeyse hibir giriimde bulunulmadan eninde sonunda keceklerineinanmakszn liberal demokrasinin gelecein dalgasn oluturduuna inanan kiiler olabilir.Bulunduumuz noktada geriye doru dnp bakacak olursak komnizmin, temelindeki toplumlaraherhangi bir organik kk salmam, esiz biimde ii bo ve yapay bir ideoloji olduunu grebiliriz.Dou Avrupallarn demokrasiye dnlerinin daha ok onlarn, doal lerlemeleri 20. yzylnkorkun olaylaryla engellenmi olan kalknmann yksek bir noktasndaki gerek Avrupallar olmalargereiyle ilgilidir. Fakat bu, btn diktatrlklerin benzer ekilde toplumsal kklerden yoksunolduklar veya Avrupa komnizmi kadar hzl ya da sakin biimde ortadan kaybolacaklar anlamnagelmez. Birok insan, Tarihin Sonu ve Son insan(1992) adl kitabmn ilk yorumu yani zgrlk iinbtn insanlarn iinde, onlar sonunda liberal demokrasiye gtrecek evrensel br zlem olduunu veliberal demokrasiden yana, hzlanan uluslararas bir hareketin ortasnda olduumuzu savunduunudnmektedir. Bu, iddiann yanl biimde yorumlanmasdr.33 Tarihin Sonu, nihayetindemodernleme hakknda bir tartmadr. Esasen evrensel olan ey, liberal demokrasi arzusundanziyade teknoloji, yksek yaam stan63NEOCONLARIN SONU

dartlar, salk hizmetleri ve dnyaya daha geni lde eriim imknna sahip modern bir toplumdayaama arzusudur. Ekonomik modernleme, baarl olduu zaman korunma, st dzey eitim vebireyler olarak kabul edilmeleri konusuyla ilgilenme haklarna sahip bir orta snf oluturarak siyasi

katlma ynelik talepleri ynlendirme eiliminde olur. Liberal demokrasi, bu modernleme srecininyan rnlerinden biri, yalnzca tarihsel sre erisinde evrensel bir tutku haline gelenbir eydir.Modernleme kuramnn, kalknmann kat evrelerine veya ekonomik adan belirli sonulara sahipgl bir biimini asla benimsemedim. Olaslk, liderlik ve dnceler daima byk baarszlklarmantkl olmasa da mmkn klm olan karmak bir rol oynamlardr.Bilim adam Ken )owitt, benim dncelerimi ve bunlarn Bush ynetiminin yaklamndan tam olaraknasl farkllk gsterdiklerini tanmlamtr:Bush ynetimi balangta, st kapal olarak olsa da, dnyann "geri kalannn" az ok doal yollarlagenelde Bat'ya ve zelde ABD'ye benzeyecei ynndeki "tarihin sonu" tezini kabul etmiti. 11 Eyll

bunu deitirdi. 11 Eyll sonrasnda Bush ynetimi, Fukuyama'nn tarihsel zaman izelgesinin okserbesti olduu ve tarihsel deiime yol aan unsurlara hi de yeteri kadar zen gstermediisonucuna varmt. Bush ynetimi, tarihin belirli dzene, liderlie ve ynetime ihtiya duyduu


26/100

kararna varmt Bu ironilerin ironisi ierisinde Bush ynetiminin rejim deiikliini, terrlemcadele politikas iin hayati ve demokratik bir kapitalist dnya arzusunun ayrlmaz bir parasolarak taNEOCON MRASI

nmlamas, Fukuyama'nn pasif "Marksist" sosyal teolojisinin yerine aktif bir "Leninist" dpolitikann gemesine yol amtr.3*Leninizm'in esas biimini sevmiyordum ve Bush ynetimi Leninist olduunda baz phelerim vard.Benim grme gre demokrasinin evrensel olarak yaylmas uzunvadede olasdr. Fakat Lehler,Macarlar, hatta Romanyallar tarafndan gerekletirilen demokrasiye ve serbest piyasalara hzl,olduka sakin geiin dnyann dier blgelerinde sratle tekrarlanp tekrarlanamayaca veya bugeiin, tarihte belirli bir dnemde yabanclar tarafndan g kullanlmas yoluyla desteklenipdesteklenemeyecei pheye aktr. Eski komnist dnya ierisinde, Polonya ve Estonyarneklerindeki demokrasiye ve piyasa ekonomisine hzl entegre olmaktan Beyaz Rusya ve OrtaAsya'nn pek ok ardl devleti rneklerindeki otoriter ynetimlerin varlklarn srdrmelerine kadardeien geni gei rnekleri vardr. Liderler, tarih, kltr, corafya ve konuyla ilgili dier etkenler,

eski komnist dnyann her yerinde farkllklar gstermi ve siyasi deiimin baarsn byk ldeetkilemitir. Aada tartlaca zere, demokrasiye geilerin gerekletirilmesi genellikle zordurve ekonomik kalknmann desteklenmesi de eit lde ardr. Bu, komnist dnyada tank olduumuztrden ve Souk Sava' sona erdirmi olan iddetli dnmlerin kaideden te istisnalarolabileceklerini gstermektedir. Kristo! ve Kaan gibi neocon'lar, olaylar farkl yorumlamlardr.Preseni Dangers'daunlar yazmlard:65NEOCONLARIN SONU

Amerika'nn, diktatrlerce ynetilen devletlerde rejim deiiklerini desteklemek amacyla gcnkullanmas dncesi, birok kiiye gre ancak bir topyadr. Aslnda bu, son derece gerekidir. Son

otuz ylda yaananlar gz nne aldmzda yurtdnda demokrasiye geiin desteklenmesininimknszlnn aklanmasnda ters bir ey vardr. Filipinler, Endonezya, ili, Nikaragua, Paraguay,Tayvan ve Gney Kore gibi hi beklenmedik yerlerde diktatrlklerin devrildiklerini grdktensonra, Irak gibi bir yerde rejim deiikliini hayal etmek ne kadar topiktir? Sovyetler Birlii'ndeok daha gl ve muhtemelen daha istikrarl bir oligari ykldna gre in'deki Komnist Partisioligarisinin yklmas in almak ne kadar topiktir? Getiimiz son otuz yl boyunca eigrlmemi bir hzla dnyay kuatandemokrasiye geie bakacak olursak, baka zaferler kazanlamayacanda srar etmek"gereki" bir bak as mdr?35

Demokrasiye geiin yaklamakta olduu inanc iki eye dayanyordu. Birincisi,demokrasinin kltrler aras cazibesinin yorumlanmas ve 20. yzyln sonundaki demokratikdncenin hzla yaylmasyla ilgiliydi. kincisi, neocon'larn Amerikan gcnnmerkeziyetiliine olan inanlar ve zellikle de, eski Sovyetler Birliinin knde Ronald Reagan'n politikalarnn hayati rol oynam olduu grleriyle ilgiliydi.Hzla yaylan demokratik coku dalgasnn, 1980'lern sonlarnda ve 1990'larn balarnda,dnyann birok blgesinin zerinden gemi olduu ortadadr; baarl demokrasi iin gerekliyapsal artlarn hibirini karlamayan bir blge olan SubSahara Afrika'snda yaanandemokrasiye geileri baka trl nasl aklayabiliriz? Fakat Tarihin So66NEOCON MRASI

nu'nda sergilenen benzer geni bir modernleme srecinden doan demokrasiye gei kuram,


27/100

demokratik yaylmann bir toplumu ancak belirli bir noktaya kadar getirebileceini ne srmektedir.Belirli yapsal artlar yerine getirilmedii takdirde stikrarszlk ve baarszlk hkm srer. Bu,nceki btn demokratikleme dalgalarnn neden geri ekildii ve tersine dndn aklamaktadr;ayrca nihayetinde ayn sonu, 1970'lerin ortalarndan balam ve Samuel Huntington'n ncDemokratikleme Dalgas olarak adlandrd kavramn da yaamayacan dnmemek iin hibirneden yoktu. 21. yzyln ilk on yl itibariyle, nc Dalgann aslnda doruk noktasna ulam olduu

ynnde nemli gstergeler vard. Haiti, Kamboya ve Beyaz Rusya'daki yeni demokrasilerglenememiti; Moldovya ve Ukrayna yozlama ierisinde rpnp duruyorlard; Venezella, Bolivya,Ekvador ve Peru'daki kurulu demokrasiler baarszlklar yayordu; te yandan Arjantin'inliberallemeye ynelik reformlar 2001 ylnda ekonomik br krizle karlamt. Bakan VladimirPutin ynetimindeki Rusya, aka, Yeltsin dneminin liberal reformlarnn birounu ortadankaldrmaya doru ilerlerken Afrika'nn demokrasi deneyimlerinin pek ou ksa sreli olmutu (enok bilineni Zimbabwe rneidir). 1990'larda birok yerde demokratik seimler dzenlenir halegelmi olsa da liberal hukukun stnl ve insan haklarna uyum ok az ilerleme kaydedebilmi,birok durumda da ar baarszlklara uramt. Demokrasinin desteklenmesi konusunda uzman

olan Thomas Carothers, dnyadaki lkelerin ounun "demokrasiye geiin" farkl noktalarndaolduklar ynnde 1990'larda geni lde kabul gren dncenin yanl olduunu, eski komnistdnyann ou blgesinin hibir yere gemekteNEOCONLARIN SONU

olmadn, aksine bu lkelerin yar otoriter bir bulank alan ierisinde skp kaldklarn iddiaediyordu.36

Demokratik dalgalarn ilk nce nasl baladklarn veya neden ve ne zaman dorua ktklarn ya dagerilediklerini aklayan mevcut bir kuram yoktur. 21. yzyln ilk yllarnda Srbistan, Grcistan veUkrayna'da yaanan demokratik devrimler, eski komnist dnyada hl nemli lde ivme olduunu

gstermektedir. Ancak umutlu olmak ve mucizelerin olabilirliine ak olmakta herhangi bir sakncaolmamasyla birlikte, bir d politikay ok sayda yakn vadeli demokrasiye gei olaslnadayandrmak tamamen baka bir eydir. Jovvitt'in Leninist olarak adlandrd srecin Amerika'nnaraclyla hzlandrlabilecei dncesi, Souk Sava/n zel bir yorumuna yani Amerikanordusunun takviye edilmesi yoluyla savan Reagan ynetimi tarafndan "kazanlm" olduu grnedayanyordu. Kendi ierisinde elikili olan bu yorum, rak'taki durumla ok dailikilendirilmemeliydi. Kukusuz Reagan'n lkeli komnizm kartl, Dou Avrupa, hatta Rusya'dakinsanlara umut vermiti; Polonya gibi yerlerde hl kahraman olarak

Documents

Yol Ayrımındaki Amerika