y…qðo yðËh yuðtuu õÞthu ytðþu - kanjiswami.org · ¢Uko^kr b^kAk] ¢v^kkv ¢Qkr QkkZk Gvå Pkv #knü b^kXkk^kTkm Ukl@OklPk Gvå R@vA ^kbPkn b^kFkPknìZk YkglMPk Gvä b^kkSkmTk

êkmAngRAngRAckTk-HwTk#kkïkYkk\kk UknaUk Tkg-72

¡

Ìkm bkR~CknéRv^kkZk TkYk:‹

yæÞtí{Þtu„e

…qßÞ „wÁŒuð©e ft™SMðt{e™tk

y…qðo yðËh yuðtu u õÞthu ytðþuy…qðo yðËh yuðtu u õÞthu ytðþuy…qðo yðËh yuðtu u õÞthu ytðþuy…qðo yðËh yuðtu u õÞthu ytðþuy…qðo yðËh yuðtu u õÞthu ytðþu

W…hW…hW…hW…hW…h

«ð[™tu«ð[™tu«ð[™tu«ð[™tu«ð[™tu

fffff

Uk|Ak#kA

êkm lRCkgWk@ HwTk b^kkSZkkZkYkglR@ K}bK

bkkvTkCkN (bkkw@kì})

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250

©e rŒ„kƒh si™ MðtæÞtÞ{krŒh xÙMx, Ëtu™„Z - 364250

Uk|QkYkk^kplûk l^kå bkgå 2013 Uk|Pk : 500

lÿPkmZkk^kplûk l^kå bkgå 2017 Uk|Pk : 1000

PkpPkmZkk^kplûk l^kå bkgå 2018 Uk|Pk : 2000

FkPknQkr ¢k^kplûk l^kå bkgå 2028 Uk|Pk : 1600

UkgFkYk ¢k^kplûk l^kå bkgå 2034 Uk|Pk : 2100

akaLYk ¢k^kplûk l^kå bkgå 2063 Uk|Pk : 2000

y…qðo yðËh yuðtuu õÞthu ytðþu („wsht‚e)™t

❈ bQkkZkm Uk|Ak#kTk Ukn@bAPkkr ❈

þtn ¼„ðt™S¼tE f[ht¼tE …rhðth, ÷kz™

‚hVÚte Mð. ¼„ðt™S¼tE™e M{]r‚{tk

T

zAYkPk : ækå 10[00

YknÜA

AckTk Ykn‹Okk\kZk

HwTk l^kÛkQkmr Ckpc AYUkk§TM

bkkvTkCkN-364250 ✆✆✆✆✆ (02846) 244081





Uk|bPkk^kTkk

&&¢Uko^kr ¢^kbk@ ¢v^kkv A>kk@v ¢k^k#kv"" ¢v UkRQkm #kæ QkPkng Ak^Zk Uk|lbkü

HwTk Pkû^k^kvûkk Uk@Yk Uko%Zk êkmYkkTk~ bkYkmUkbkYkZk^kPkmr bkYkZkek êkmYkR~

@kHFkgÜÆ¢v bkåg 1952Tkk YkkCkbk@Tkk ¢@bkkYkkg ^k^kkOkmZkk YknAkYkv \kBZkng Gvå

Pkv¢kvêkm ^kmPk@kCkTkk YkckTk §UkkbkA ¢Tkv ¢kPYkekkTkm cPkkå Wkk\Zkk^kbQkkYkkg H

PkvYkTkv HklPkbYk@OkekkTk QkZkng cPkngå lTk^kplûkTkm PkvYkTkv Pkm^k| IgBkTkk cPkmä Pkv

lTk^kplûkTkm Xkk^kTkk Pkv¢kv¢v ¢k Al^kPkYkkg DkOkm bkngR@ ¢Tkv bkFkkvK @mPkv WkPkk^km

Gvå

¢k Al^kPk HwTkSkYkrTkk PkQkk £Pk@SkYkrTkk ¢TknZkkZkm¢kvYkkg DkOkng Uk|lbkü Gv

Pkv DkOkv LvAkOkv Uk|kQkrTkkæUkv Wkkv\km PkvTkm Xkk^kTkk A@^kkYkkg ¢k^kv Gvå

Pkv¢kvêkm¢v ¢k Xkk^kTkk UkkvPkkTkv bkYZkCR#krTk Uk|CkK QkZkk UkGm Xkk^km Gvä

Pkv ¢vYk bkoFk^kv Gv Av SkYkrTkm #kæ¢kPk bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm H Qk¥ #kAv Gvå

bkYZkCR#krTkUko^krA H Fkkl@Òk ckv¥ #kAv Gv ¢v lbkükgPk DkOkm bUkì @mPkv ¢k

Al^kPkYkkg WkPkk^k^kkYkkg ¢k^Zkkv Gvå Pkv¢kvêkm¢v Xkk^kbkkSknUkOkng Uk|CkKk^km Av^k]ekkTk

UkkYk^kkTkk Pkm^k| Ukn<akkQkrTkm Xkk^kTkk Xkk^km Gv ¢Tkv Pkv^kkv ¢^kbk@ (PkvTkm R#kk)

H\kRm Uk|CkK A@^kkTkv Pkv¢kv §PbknA cPkk Pkv ¢kYkkgQkm Pk@m ¢k^kv Gvå ¢k Al^kPkTkm

Tk^kYkm CkkQkkYkkg Ü^Zkv ¢Tkv Xkk^kv bkkSknUkOkng Av^kng ckvZk Pkv DkOkm bkngR@ @mPkv Aõk‹g

Gvä PkQkk §UkbkCkr ^kBkPkv ekkTkmTkm R#kk Av^km ckvZk Pkv UkOk PkvYk WkPkk^Zkng Gvå

¢k Al^kPkYkkg DkOkkg ªMkg Pkû^kTkkg @cbZk bkYkkZkv\kkg Gvå bkgå 1995 Ykkg

@kHAkvK FkkPknYkkrbkYkkg Uk@Yk Uko%Zk bkR~Ckn<Rv^kv Hv Uk@Yk §UkAk@kv AZkkr Gv Pkv

YkkgcvTkkv ¢vA ¢k Al^kPk §Uk@Tkkg Uk|^kFkTkkv Gvå ¢k Uk|^kFkTkkvYkkg ¢k Ak^ZkTkng CkoN

@cbZk DkOkm bkcv\kmä bkngR@ ¢Tkv bUkì XkkakkYkkg Uk|CkK A@^kkYkkg ¢k^Zkng Gvå

KogAkYkkg HOkk^k^kkTkng Av ¢k Ak^ZkYkkg @cv\kk CkgXkm@ ¢k#kZkkv ¢k Uk|^kFkTkkvYkkg

DkOkm H bUkì XkkakkYkkg bkYkHk^k^kkYkkg ¢k^Zkk Gvä PkvQkm YknYkndkn¢kvTkv DkOkk \kkXkTkng

Ak@Ok QkZkng Gv; Wkk]Akvä WkcvTkkvä Zkn^kkTkkv ¢Tkv ^kpükv bkkv Akv¥ bkYkÆ #kAv Pkv^kkg

¢k Uk|^kFkTkkv ckv^kkQkm bk^kvrTkv PkvTkkv \kkXk \kv^kk l^kTkglPk A@^kkYkkg ¢k^kv Gvå

¢k UknbPkATkm WkvLm zAYkPk æå 0-11 ¢kTkk QkkZk Gv Uk@gPkn Rvbkk¥



@kYkÆ YkkOkvAFkgR Rkv#km

Uk|YknBk

êkm HwTk b^kkSZkkZk YkglR@ K}bK

bkkvTkCkN

^k|H\kk\k ^k\kYkÆ PkQkk Rvbkk¥ FkgRn\kk\k ^k\kYkÆ¢v PkvYkTkk bkR~CkPk lUkPkkêkm

Rvbkk¥ ^k\kYkÆ @kYkÆ (^k^kkOkmZkk)Tkk bYk@OkkQkvr ¢kUkv\km YkRRTkkv \kkXk \k¥

¢k UknbPkATkm zAYkPk æå 0-8 @kBk^kkYkkg ¢k^km Gvå

^km@ #kkbkTk HZkglPkä

^km@ bkgå 2470

l^k¿Yk bkgå 2000

¢akkM ^kR-1

j

Uk|Ak#kAmZk lTk^kvRTkUk|Ak#kAmZk lTk^kvRTkUk|Ak#kAmZk lTk^kvRTkUk|Ak#kAmZk lTk^kvRTkUk|Ak#kAmZk lTk^kvRTk

(GÍm ¢k^kplûk Uk|bkgCkv)

¢k UknbPkATkm UkkgFkYkm ¢k^kplûk BkUkm H^kkQkm PkvTkm GÍm ¢k^kplûk V@m

GUkk^k^kkYkkg ¢k^kv\k Gvå ¢kCk]Tkm ¢k^kplûkYkkg Hv YknÜOk-¢#knlü¢kv cPkm Pkv

bknSkk@mTkv ¢k ¢k^kplûk YknlÜPk A@^kkYkkg ¢k^km Gvå

YknÜOkAkZkr &AckTk YknÜOkk\kZk"Tkk Ykkl\kA êkm ekkTkFkgRÆ HwTkv

Ak]ÆUko^krA bkk<g A@m ¢kUZkng Gvä Pkv WkR\k PkvYkTkkv K}bK ¢kXkk@ YkkTkv Gvå ¢k

Ck|gQkTkk UkLTk-UkkLTkQkm YknYkndknÆ^k ¢kPYk\kdkm Pkû^kekkTk Uk|kUPk A@m ¢kPYkkQkrTkv

l^k#kvak Uknì A@v ¢v H Xkk^kTkkå

l^kå bkgå 2063

êkk^kOk ^kR 2

�



êkm bkR~Ckn<Rv kkZk TkYk:

CknOkbQkkTkA øYkk@kvcOkCknOkbQkkTkA øYkk@kvcOkCknOkbQkkTkA øYkk@kvcOkCknOkbQkkTkA øYkk@kvcOkCknOkbQkkTkA øYkk@kvcOk

Uk@YkUkRUk|klUPkTkm Xkk^kTkk

bkYkZkek ÍkmYkR~ @kHFkg‹ Uk|OkmPk &¢Uko^kr

¢^kbk@ ¢v^kkv A>kk@v ¢k^k#kv?" UkR Uk@

Uk@Yk Uko%Zk ApUkk]n bkR~Ckn<Rv^kÍkm¢v

@kHAkvK YknAkYkv ¢kUkv\k Uk|^kFkTkkvÂ

Pkkå 30-11-39

¢k CknOkbQkkTk¿Ykk@kvcOk Gvå ¢kPYkk CknOkkvTkkv ¢BkgM zUkM Gvä PkvYkkg

Ukn<akkQkr ^kMv Uk|AplPkTkk ¢k^k@OkTkv K]^kkTkm ¢Ukvdkk¢v FkkwR CknOkêkvOkm Acv^kkZk

Gvå YknBZk Pkkv Uk@Yk UkR Uk|klUPkTkm Xkk^kTkk Gvå

êkmYkRv ^k^kkOkmZkk CkkYkYkkg bk^kk@Ykkg YkkPkkTkk BkkK\kk §Uk@ WkvbkmTkv

¢k CknOkbQkkTk¿Ykk@kvcOk ¢Uko kr ¢^kbk@Tkm @FkTkk A@m Gvå HvYk Ykcv\k §Uk@

FkM^kkTkv UkCklQkZkkg ckvZk PkvYk YkkvdkYkcv\kYkkg H^kkTkkg FkkwR UkCklQkZkkg Gvå PkvYkkg

Uk|QkYk bkYZkCR#krTkæUk FkkvQkk CknOkbQkkTkQkm YkkgCkl\kA A@v Gvå ¢kPYkb^kæUkTkm

HkCkplPk ^kSkk@^kk YkkKv \kBkkZkv\k Gvå ¢v kkv ¢Uko kr bkgZkYk (YknlTkR#kk) Uk|CkKkv

Av Hv Xkk^kv Av^k]ekkTk Uk|CkKvå

¢Uko kr ¢^kbk@ ¢v kkv A>kk@v ¢k^k#kv?úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúA>kk@v Qk¥#kng WkkõkkgPk@ lTkCk|‘Qk Hkv?úúúúúúúúú

bk^kr bkgWkgSkTkng WkgSkTk PkmdOk GvRmTkväúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúl^kFk@#kng A^k YkcPUkn<akTkv UkgQk Hkv?úúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú1å

� ��



“ 2 ”

CkpcbQk SkYkrYkkg @cv\kk SkYkkrPYkk¢kvTkv ÒkOk Uk|Ak@Tkk YkTkkv@Qk

(Xkk^kTkk)ä ¢kPYkkTkm Uk|PkmPk bklcPk UkoOkrPkkTkk \kdkvä Xkk^k^kkTkng #kkïkkv Acv

Gvå (1) cng bk^kr bkgWkgSk ¢^kbQkkQkm lTk^kPkn‘å (2) ïkm ¢klR Wkkõk Ukl@Ck|c

PkQkk l^kakZk AakkZkæUk ¢XZkgPk@ Ukl@Ck|cTkkv ¢lSkA Ukn<akkQkr ^kMv PZkkCk A@mTkv

lTkCk|‘Qk YknlTk Qkk.å (3) cng ¢Uko kr bkYkklSkYk@Ok Uk|kUPk A<gå PZkk@v bkgbkk@m

Ykkvcm Æ^kkv ¢vYk YkTkkv@Qk (Xkk^kTkk) Xkk^kv Gv Av cng CkpcbQk AnKngWkYkkg BkoWk

^kSkngä SkTkä Dk@ GkvA@kYkkg BkoWk ^kSkngä ¢Tkv \km\km ^kkMm YkoAmTkv Yk<gä ¢vYk

ªSkk¥Tkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå

&&¢Uko kr ¢^kbk@" Tkkv ¢Qkr Wkkõk ¢Uko kr Ak] Tklc UkOk ¢kPYkÜ^ZkYkkg

¢Uko kr b^kAk] ¢v kkv ¢Qkr QkkZk Gvå Pkv #knü b^kXkk^kTkm Ukl@OklPk Gvå R@vA

^kbPkn b^kFkPknìZk YkglMPk Gvä b^kkSkmTk Gvå b^kÜ^Zkä b^kdkvÒkä b^kAk] ¢Tkv

b^kXkk^kæUk Gvä Pkv lTkPZk KAmTkv Ukl@OkYkv Gvå Uko kvr ¢ekkTkXkk^kv @kCkklR

Uk@Xkk^k^kk]kv Qk¥Tkv Uk@UkOkv UkkvPkkTkv YkkTkPkkv Ukl@OkYkPkkv cPkkv; UkOk %Zkk@v

ZkQkkQkr bkPbkYkkCkYk ^kMv #knükPYkkTkm ¢gPk@ Uk|PkmPk Ukn<akkQkr ^kMv A@m PZkk@v

b^k¢kPYkCkPk b^kXkk^kYkkg Ukl@OkYkTk QkZkngå Pkv Ukl@OkYkTk H ¢k ¢kPYkkTkm

¢^kbQkkTkkv Ak] Gvä PkvTkv b^kAk] Acv kkZk Gvå ¢kPYkekkTk ^kMv b^kXkk^kTkng

Xkk^k ^kPkvr Gvä UkOk cÆ UkoOkr #knü UkZkkrZk §DkMm TkQkmä Pkv UkoOkr A@^kk YkkKv

b^kæUkTkk XkkTk bklcPk bkcH b^kæUkYkkg ^kPkrTk (ekkTkTkm ¢^kbQkk)Tkkv ¢Uko kr

¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv? UkkvPkkTkv #knüUkOkv Ukl@OkYk^kng Gv PkvYkkg WkkõkAk] Pkkv

YkkÒk lTklYkûk (ckH@mæUk) Gvå

¢c{ &¢Uko kr"Ykkg ¢TkgPk Xkk^k (¢k#kZk) bkYkk¥ HkZk Gvå PkvQkm ¢c{

&&¢Uko kr"" YkkgCkl\kAQkm Xkk^kTkk A@v Gvå Uko kvr Tklc §PUkTTk QkZkv\kkv ¢v kkv

¢^kbk@ (Xkk^kAk]) A>kk@v ¢k^k#kv? ¢v kkv YkTkkv@Qk bkv kv Gvå YkTkkv@Qk

Qk^kkYkkg YkTk Pkkv lTklYkûk Gvä UkOk PkvTkkv ekkTk ^kMv TkAk@ A@m b^kæUk

l^kFkk@Tkm HklCk|Ak bkkSkA Æ^k ^kSkk@v Gvå b^kæUkTkm Xkk^kTkkTkkg (YkTkkv@QkTkkg)

Fk¿ FkMv Gv PkvTkm bkkQkv b^kXkk^k Ukl@OklPkTkkg Fk¿ FkMv Gv Pkv Xkk^kTkk bkkQkv

YkTkTkng lTklYkûk Gvå PkvYkkg @kCkTkkv XkkCk Gvä PkvQkm l^kFkk@Ykkg ¿Yk UkMv Gv ¢Tkv

PkvYkkg \kkvAkvûk@ UknOZk bkcvHv WkgSkk¥ HkZk Gvä UkOk PkvTkkv Uk|QkYkQkm H TkAk@



“ 3 ”

Gvå XkvRTkkv Av l^kA\UkTkkv PZkkg ¢kR@ TkQkm UkOk ¢PkmlTÜZk Xkk^k YkTkkv@QkTkm

b^kæUk zFkPk^kTkk Gvå Pkû^kb^kæUkTkm Xkk^kTkk l^kFkk@Pkkg ^kFFkv YkTkTkng lTklYkûk

¢k^kv Gvä UkOk UkoOkr #knü ¢kPYkb^kæUk lbkü Hv kgn Gv Pkv \kdk @kBkmTkv UkoOkrPkkTkv

\kdkv ¢kPYkb^kæUkTkm Xkk^kTkk êkmYkR~ ^kSkk@v Gvå ¢v km ZkQkkQkr lTkCk|‘QkR#kkä

b^kæUk lbQklPkTkkv ¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kvä ¢v UkkvPkkTkk b^kXkk^kTkm

Xkk^kTkk Gvå

&&A>kk@v Qk¥#kng WkkõkkgPk@ lTkCk|‘Qk Hkv"" ¢QkkrPk~ ¢XZkgPk@ @kCk-ÿvakTkm

Ck|glQkQkm ¢Tkv WkkõkQkm (ïkm SkTkklR PkQkk AnKngWkQkm) lTk^kpûk Qkk. ¢v Xkk^kTkk

Xkk^kv Gvå SkTZk Pkv ^kmPk@kCk R#kkä SkTZk Pkv lTkCk|‘QkUkRä SkTZk Pkv PkR~Tk lRCkgWk@

bk^kkvrPApì bkkSkAR#kk (¢^kbQkk)å

&&bk^kr bkgWkgSkTkng WkgSkTk PkmdOk GvRmTkv"" #kk@ml@Aä YkkTklbkA PkQkk Ü^Zk

AYkrTkkv bkgWkgSk PkQkk bQko] §UkFkkl@A ïkmä UknÒkä SkTkklRTkkv bkgWkgSk GvRmTkv

YknlTkR#kk Uk|CkK A<g; ¢kPYkk ¢WkgSk b^kæUk Gv PkvTkv ekkTkTkm lbQk@PkkTkm

ImOk^kKQkm HkOkmTkvä XkvRekkTk ^kMv AYkr §RZkTkm bkodYk bkglSkTkv cng GvRng ¢v^km

¢c{ Xkk^kTkk Gvå ¢kPYkb^kæUkTkk XkkTk ^kMv @kCk @lcPk ekkTkYkkg lbQk@Pkk

QkPkkg H ¢TkklR bkgPkkTkæUk bkgbkk@ ^kpdkTkng Yko]–@kCkÿvakä ¢ekkTkTkm CkkgL

GvRk¥ Tkk#k UkkYkv Gvå

&&l^kFk@#kng A^k YkcPk~ Ukn<akTkv UkgQk Hkv"" bkgbkk@Ykkg b^kFGgRm GkvA@k

Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Av A>kk@v Ykk@kv lUkPkk Yk@Ok UkkYkv ¢Tkv YkTkv WkSkkv

^kk@bkkv ¢Tkv ^kcm^kK ckQk (AkWknYkkg) ¢k^kv? PkvQkm l^k<ü ¢k \kkvAkvûk@

YkkCkrYkkg bkkSkA Æ^k ¢v km Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Av ¢PkmlTÜZk ekkTk-R#krTk-

Fkkl@Òk b^kæUk YkkvdkYkkCkrYkkg Uk| kPkr kk YkkKv A>kk@v PkmQk‘A@ XkCk^kkTk Yk]v

¢Tkv Akv¥ YkckTk SkmYkgPk YknlTk^k@ lTkCk|‘Qk Hv UkgQkv ¢kPYkb^kæUkYkkg l^kFkZkkr

Pkv UkgQkv ^kmPk@kCk An]Tkm ^kK Uk|YkkOkv A>kk@v cng l^kFk@m#k? ¢k bkTkkPkTk

#kkëkPk ¢kPYkSkYkrTkkv bkR~XkoPk ^Zk^kck@ Gvå &¢v ¢Yk An]^kK @mPk

lHTkvëk@ä SkYkr lHTkvëk@ Ckk. @gCk#kng" ¢TkgPk ekkTkm Ukn<akkv Hv YkkvdkYkkCkrYkkg

Uk| kPkmrTkv YkkvdkUkRTkv UkkYZkk Pkv H UkgQkv A>kk@v l^kFk@#kng? Pkv Xkk^kTkkYkkg



¢TkgPk ekkTkm XkCk^kgPkkvTkkv l^kTkZk Gvå ¢Tkv UkkvPkkTkm UkkYk@ ¢^kbQkkTkkv

BZkk\k Gvä Ak@Ok Av WkvcR bkkYkQZkrTkng ekkTk HkOZkng Gv UkOk cÆ Uk|CkK>kng

TkQkmå ¢k Ukn@kOkk Ukn<akTkm (bkPUkn<akTkm) ¢k@kSkTkk Gvä ¢kYkkg AvK\km

lTkYkkrTkPkk Gv? UkkvPkkTkv ¢kPYkSkYkrTkkv CknOk Uk|CkK>kkv Gv PkvQkm ¢TkgPkekkTkTkng

WkcnYkkTk A@v Gvå Pkv Uk@YkkQkrTkkv ¢kR@ Gvå

êkmYkR~ @kHFkgÜ bkYZkCR#krTkTkv TkYkbAk@ A@Pkkg \kBkv Gv Avä—&&cv

AngRAngRklR ¢kFkkZkkvr! PkYkk@k ^kFkTkkv UkOk b^kæUkkTknbkgSkkTkTkv l^kakv ¢k UkkYk@Tkv

Uk@Yk §UkAk@XkoPk QkZkkg Gvå Pkv YkkKv cng PkYkTkv ¢lPk#kZk Xkl$PkQkm TkYkbAk@

A<g Gngå"" cvä lHTk ^kmPk@kCk! PkYkTkv ¢PZkgPk Xkl$PkQkm TkYkbAk@ A<g Gngä

¢k UkkYk@ Uk|PZkv ¢TkgPk ¢TkgPk §UkAk@ AZkkvr Gvå ¢vYk CknOkTkng WkcnYkkTkä

bkPAk@ä l^kTkZk AZkkvr Gvä PkvYkkg Uk@YkkQkvr UkkvPkkTkk CknOkTkkv ¢kR@ Gvå êkmYkR~Tkkv

¢vA RkvN \k{KmTkkv KnAMkv Gv PkvYkkg \kBkv Gv Av êkm AngRAngRkFkkZkr ¢kPYkb^kæUkYkkg

Wkcn H lbQkPk cPkkå

&l^kFk@#kng A^k YkcPk~ Ukn<akTkv UkgQk Hkv" PkvYkkg Uk|QkYk ¢l@cgPk Uk|Xkn

bk^krekRv k Gv Pkv YkcPk~ Ukn<ak Gv; PkQkk WkmHk YkcPk~ Ukn<ak ¢kFkkZkr bkkSkn kZkr

YknlTk^k@ Gvå bkgbkk@Tkm TkkPk HkPk GkvMmTkv bkgPkkv YknlTk^k@kvTkm FkwPkTZk HkPk

bkkSkA ¢^kbQkkYkkg (¢kPYkbQklbQklPkYkkg) ^kPkr kng Pkv Gvå PkvQkm bkkSkA SkYkkrPYkk

¢v kk YkckYknlTk¢kvTkk YkkCkvr A>kk@v l^kFk@#kngä ¢OkCkk@ XkCk^kgPkTkk UkgQkv A>kk@v

l^kFk@#kngä ¢v km Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå ¢v Uk|YkkOkv Ukcv\km CkkQkkYkkg Aõk‹g Av &¢Uko kr

¢^kbk@ ¢v kkv A>kk@v ¢k^k#kvå" (KogAkYkkg UkPkk^k^kng UkMv Gv AvYkAv l^kck@Tkkv

^kBkPk Uko@kv Qk^kk ¢k^Zkkv Gv UkOk WkSkkTkkv ¢kCk|c DkOkkv ckv kkQkm b^kkSZkkZk

æUkv \kv kkZk Gvå) 1å

bk^kr Xkk^kQkm ¢kwRkbkmTZk^kplûk A@mäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúYkkÒk Rvc Pkv bkgZkYkcvPkn ckvZk Hkv;úúúúúúúúú

¢TZk Ak@Okv ¢TZk A#kng A\Ukv Tkc{äúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúRvcv UkOk zAlFkPk~ YkoGkr Tk^k ckvZk Hkvåúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú2å

“ 4 ”



“ 5 ”

Uk|QkYk CkkQkkYkkg ¢Uko^kr ¢^kbk@Tkm Wkkõk¢XZkgPk@ lTkCk|‘QkUkOkkTkm ¢Tkv

bk^kr bkgWkgSkTkng WkgSkTk GvR^kkTkm Xkk^kTkk Xkk^km ¢kCk] ^kSkv Gvå &&bk^kr Xkk^kQkm

¢kwRkbkmTk ^kplûk A@m"" bk^kr Xkk^kTkkv bkkdkm ekkPkk Uk@Qkm §RkbkmTk Gvå

§RUk|ZkPTkUkOkv HCkPkTkk WkSkk Uk@Xkk^kkvQkm ªFkk Xkk^kYkkg; ¢kbkmTk-Wkvbk^kngä Pkv

bkPZkkQkrUkOkv bkgbkk@Qkm ¢Tkkbk$Pk R#kkå

&&bknBkAm bkcw\km cvä ¢Av\km §RkbkmTkPkk;úúúúúú¢SZkkPYkTkm HTkTkm Pkv §RkbkmTkPkkå""

¢k ¢Nk@Ykk ^kakrTkk Xkk^k ^kFkTk Gvå §RkbkmTkPkk ¢vK\kv YkSZkbQkPkkä

bkYkXkk^kR#kkå Pkv CknOk ^kMv H bkkSkA ¢kPYkb^kæUk lbQk@PkkTkkv ¢XZkkbk A@v

Gv; Pkv ¢SZkkPYkTkm HTkTkm Gvå AvYkAvä PkvTkkQkm #knü ¢kPYkb^kæUk Uk|CkKv Gvå

¢vK\kv PkmQk‘A@Tkk UknOZkä £TÜä Fk¿^kPkmrTkk UknOZkTkm «lüä b^kCkrTkk bknBk Pkv

WkSkk bkgbkk@ (§UkklSk) Xkk^k Gvä PkvQkm ekkTkmTkv Pkv bk^kr Xkk^kQkm ¢kwRkbkmTZk

^kplûk Gvå UknOZk-UkkUk (#knXk-¢#knXk) ^kplûk Hv Akg¥ ekkTkYkkg RvBkkZk Pkv WkSkm

YkkvcAYkrTkm l^kAk@m ¢^kbQkk Gvä Pkv Uk@Xkk^kkvQkm ekkTkmTkv §Ukvdkk^kplûk Gvå

YkSZkbQkPkk–bkgbkk@Xkk^k (#knXkk#knXkXkk^k)Tkkv ¢kR@ä l^kA\Uk Av £FGk

Akg¥ UkOk @kCkTkkv ¢^kAk#k ekkTkmTkk ekkTkYkkg TkQkmå Akv¥ UkoGv Av

–YknlTk QkkZk ¢vK\kv WkSkng GoKm HPkng c#kv? bkgbkk@m ^kv#kYkkg YknlTkXkk^k Tk

¢k^kv? ¢Qk^kk ^kïk bklcPk YknlTkUkOkng Tk ckvZk? ¢Ck@ PZkkCkm Qk^kkQkm

YknlTkUkOkng Uk|CkKv? Pkv WkSkk Uk|èTkkvTkkv §ûk@ ¢v^kkv Gv Av :–ÒkOk AakkZkFkkvAMmTkkv

PZkkCk QkPkkg @kCkTkkg WkSkkg lTklYkûkkv GoKm HkZk Gv ¢Tkv PkvQkm YknlTk¢kvTkv

¢vA\kkv Rvc @cv Gvå bkYZkA~ekkTk bklcPk TkCTk lRCkgWk@ lTkCk|‘Qk YknlTkR#kkTkm

Xkk^kTkk Gvå bkYZkA~ekkTkbklcPk TkCTk lRCkgWk@ lTkCk|‘Qk YknlTkR#kkTkm ¢k

Xkk^kTkk Gvå HvK\kkv @kCk GoKv PkvK\kk @kCkTkk lTklYkûkkv GoKm HkZk ¢v lTkZkYk

Gvå YknlTkUkOkng ¢vK\kv Av bk^kkvrPApì bkkSkAR#kk Gvå %Zkkg bkkPkYkng ¢Tkv GÍng

CknOkbQkkTkA ^kk@g kk@ Uk\kKkZkk A@v Gvä Pkv km YkckTk Ukl^kÒkR#kk ^kmPk@kCk

#kkgPkYknÜk ckvZk Gvå ¢kPYkkYkkg ¢TkgPkekkTk ^kmZkrTkm #kl$Pk Gvä ¢kL ^kakrTkk

Wkk]ATkv Av^k]ekkTk Qk¥ HkZk ¢Tkv ¿kvM Uko^krTkng ¢kZknaZk @cv PZkkg bknSkm Rvc



“ 6 ”

TkCTk @cvä ¢Tkv YkckUknOZk^kgPk Uk@Yk ¢kwRkl@A #k@m@ WkTkm @cv ¢v kkv AnR@Pkm

lÒkAk\k lTkZkYk Gvå YknlTkUkOkkYkkg ¢vA Rvc lbk^kkZk WkmHng Akg¥ ckvZk Tklcä

¢Tkv Pkv UkOk lTkYkrYkP^kUkOkv Gvå

&&YkkÒk Rvc Pkv bkgZkYk cvPkn ckvZk Hkv"" ekkTkm¢kvTkv bkgZkYkTkk cvPkn¢vä

RvcTkv PkvTkm lbQklPk UkZk‘Pk TkXk^kng Gvä PkvQkm PkvK\kkv l^kA\Uk GÚbQkR#kkYkkg ckvZk

Gvå %Zkkg Rvcä bkgZkYkTkk lTk^kkrc ¢Qkvr Gvä PZkkg #k@m@Tkm #kkPkk (bkCk^kM)

YkYkP^kXkk^k ckvPkkv TkQkmå ¢k ^kkPk Wk@kWk@ ZkQkkbQkkTkv ¢k^km Gv; YkkKv

YknlTkUkOkkTkm Xkk^kTkk ¢Tkv YknlTkTkm ^kbPknlbQklPk Av km ckvZk Pkv HkOk^kng

Uk|ZkkvHTkXkoPk Gvå RvcTkv §UkFkk@Qkm bkgZkYkTkng §UkA@Ok Aõk‹g Gvä ¢kck@Tkm

^kplûk ¢k^kv Gv UkOk Pkv £lTÜZk Av l^kakZk AakkZk Ukkvak^kk YkkKv TkQkmä UkOk

bkgZkYk YkkKv Gvå bkgZkYkYkkg £lTÜZkRYkTk (¢PkmlTÜZk #kkglPkYkkg L@Pkm ^kBkPkv)

lTklYkûkæUkv ckvZk Gvå ¢Tkv Yko] Ak@Ok ¢kPYkb^kXkk^kTkm lbQk@Pkk Gvå bkcH

b^kkXkkl^kA ¢kPYkekkTkYkkg KA^kngä ^kPkr kng Pkv lbQk@Pkk Gvä ¢v cvPkn¢v H

RvcklRTkng Uk|^kPkr^kng ckvZk Gvå

&&¢TZk Ak@Okv ¢TZk A#kng A\Ukv Tklc"" ¢c{ WkmHk Akv¥ Wkkõk

lTklYkûk BkUkv Tkc{ ¢vYk HOkk^Zkng Gvå PkvQkm TkwbksCkA lbkükgPkQkm Tkœm QkkZk

Gv Av HvTkkv ¢kPYkk b^kZkg bkcHb^kæUkv ^kPkvr Gv ¢v kk bkkSkATkv Wklc@gCk

lTklYkûk RvcklR ckvZk Gvä YknlTkTkv PkvTkkv ¢kêkZk Av l^kA\Uk TkQkmå UkoHk bkPAk@

YkkKv Av Rvc bkngR@ RvBkkZk Pkv YkkKvä PkvYkH WkmHk Akv¥ Ak@Ok^k#kv UkOk ^kïkklR

Akv¥ Ukl@Ck|c BkUkv Tklcå %Zkkg \kCkm UkoOkr ^kmPk@kCk lbQklPk Uk|CkKm TkQkm PZkkg

\kCkm ¢\Uk@kCk ckvZk Gvä ¢Tkv ¢kck@ \kv kkTkm ^kplûk ¢k^kv Gv UkOk ^kplûkTkng

b^kkYkmUkOkng TkQkmå

&&Rvcv UkOk zAlFkPk~ YkoFGkr Tk^k ckvZk Hkv"" ¢v km R#kk ckvZk Gv PZkkg

¢g#k YkkÒk Rvckbkl$Pk Av YkYkPkk TkQkmå Akv¥ Acv Av–Av k]ekkTk QkZkk UkGm

¢kck@ ckvZk Pkkv? Pkv HoLm ^kkPk Gvå bkkPkYkv CknOkbQkkTkv SZkkTk bkYkklSkR#kk

Gv PZkkg ¢kck@Tkm ^kplûk TkQkmä Pkkv PkvQkm §Uk\km XkolYkAkYkkg AvYk ckvZk? Tk

H ckvZkå lHTk#kkbkTkYkkg (YkkvdkYkkCkrYkkg) Av km R#kk ckvZk Pkv ¢c{ HOkk^km



“ 7 ”

RmSkng Gvä Fkkl@Òk Xkk^kTkk (YkTkkv@Qk) ^kMv Ukn<akkQkrTkm Bkm\k^kK QkPkkg

CkpcbQkUkOkng GkvMm YknlTkUkOkng Ck|cOk A@^kkTkkv l^kA\Uk ¢k^kv Hå 16ä 17ä

18Ykk PkmQk‘A@ XkCk^kkTk WkWWkv UkR^km Skk@A cPkkå Pkv¢kv UkOk

CkpcbQkR#kkYkkg XkCk^kPkm lHTkRmdkkTkm Xkk^kTkk Xkk^kPkkä ¢Tkv Pkv Xkk^kTkkTkk

V\kæUkv bkgbkk@ GkvMm YknlTkUkOkng Skk@Ok A@m HgCk\k dkvÒkYkkg TkCTk RvcUkOkv

Fkk\km TkmA»Zkkä HvYkTkm bkkv]cHk@ Rv kkv bkv kk A@Pkk cPkkä ¢Tkv WkÒkmbk

cHk@ YknCkK WkgSkm @kHk HvYkTkv FkkYk@ Nk]Pkk ¢v kk G BkgMTkk ¢lSkUklPkä

Pkv UkOk YknlTk Qk¥ HgCk\k dkvÒkv Fkk\Zkkå ¢vTkv RvcTkm YkYkPkk Uk|QkYkQkm H

TkckvPkmä UkOk Fkkl@Òk YkkvcTkkv §RZk @kCk (£FGk) ^kPkvr Gv PkvTkkv l^kA\Uk

PkkvMmTkvä TkCTkUkOkvä bkkPkYkm bkkSkA XkolYkAkYkkg Uk| kv#k A@v Gv ¢Tkv Pkv ^kBkPkv

FkkvQkng ekkTk (YkTk:UkZkrZk) Uk|CkKv Gvå b^kæUkTkk bkkSkTkYkkg UkkvPkkTkkv WkvcR

b^kXkk^k RmLkv Gv PkvQkm SkYkkrPYkkTkv RvcÓlì bkcvHv K]m HkZk Gvå RvcYkkg

¢Ck^kMPkk ¢k^kPkkg Rn:BkTkkv ¢TknXk^k QkPkkv TkQkmå

&&Hck HkZkk" HTYk ^kBkPkv Hv kkv Rvc ckvZk Gvä Pkv km RvcTkm lbQklPk

¢kPYkkTkm bkkSkAR#kkYkkg ckvZk Gvå bkkSkAR#kkYkkg HkvCkkTknHkvCk lTklYkûk ckvZk

Gvå Pkv YknlTkUkOkng (lTkCk|‘Qk bkkSkAR#kk) ckvZk PZkk@v ¢lPk CkgXkm@ lTks^kAk@m

^kmPk@kCk #kkgPk ^kw@kCZk^kgPk lTkRkvrak YknÜk ckvZk Gvå ¢v kk CknOkTkk XkgMk@ YknlTk

¢vA TZkkZkv Wkk]A Hv kk bk@] lTkRkvrak Gvå ¢kPYkbkYkklSkbQk Uk@Yk Ukl^kÒk

ekkTkR#kkYkkg @YkOk A@Tkk@k YknlTk Gvå GÍk CknOkbQkkTkA bknSkm ¢kck@

\kv kkTkkv l^kA\Uk ¢k^kv Gvä PZkkg ¢kck@ \kv kkTkm ^kplûk Gv UkOk PkvYkkg YkoGkr

Av \kkv\knUkPkk TkQkmå #k@m@Tkk @kCk ¢Qkvr Tklc UkOk bkgZkYkTkk lTk^kkrc ¢Qkvr

¢vA H ^kBkPk ¢kck@ UkkOkm ^kkUk@v Gvå ¢kck@ \kv kk ^kBkPkv ¢kck@Tkng

\kdk TkQkmä UkOk UkoOkr A>kk@v Qkk. ¢v \kdk Gvä HkCk|Pk R#kk Gv ¢v kk

¢Uko kr KkOkk A>kk@v ¢k^k#kv? ¢v Xkk^kTkkYkkg H #knüPkkTkkv ¢g#k UkM>kkv Gvå

lHTk ¢kekk ¢Tkv ^kmPk@kCkR#kkTkkv l^kFkk@ ¢v Xkk^kTkk Gvä Pkv #knüXkk^kTkng

Ak@Ok Gvå Ak@OkYkkg Hkv AkZkrTkkv ¢g#k Tk ckvZk Pkkv PkvTkv ^kmPk@kCkR#kkTkng

&bkkSkA" Ak@Ok TkkYk ¢UkkZk Tklcå ¢v §PApì bkkSkAR#kk ^kPkvr ¢v kkv ¢Uko kr

¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv ¢v ¢c{ Xkk^kTkk Gvå &&b^kAk]"" ¢vK\kv b^kbkYkZk



“ 8 ”

Gvå êkmYkR~ ¢YkpPkFkgÜ ¢kFkkZkr bkYkZkbkk@ Ck|gQkTkk Ukcv\kk A]#kYkkg &bkYkZk"

Tkkv ¢Qkr &¢kPYkk" QkkZk Gv ¢vYk Acv Gvå ¢Tkv PkvYkkg &bkk@" Hv Ü^ZkAYkr

Xkk^kAYkr TkkvAYkr @lcPk &#knükPYkk" Gv PkvTkv TkYkbAk@ A@v Gvå UkoOkr

¢kPYkkTkm Uk|CkK ¢^kbQkk H\kRm Uk|CkKkv ¢v km ¢v Xkk^kTkk Gvå

êkmYkR~ @kHFkgÜTkv bkYZkCR#krTk ¢Tkv ¢kPYk¢TknXk^k Pkkv Qk¥ CkZkkv

cPkkvä ¢vK\kv ¢c{ YknlTkUkOkkTkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå Hv kng UkoOkr ¢bkgCk

lTk@k^k@Ok ¢kPYkb^kæUk \kdkYkkg \kmSkng Gvä Pkv UkoOkrPkkTkk \kdkv c^kv ¢v

Uk@YkUkR Uk|klUPkTkkv §UkkZk #kng Pkv l^kFkk@v Gvå UkoOkr bkYkZk bkkSk^kkTkm

Xkk^kTkk §UkkMm Gvå 2å

R#krTkYkkvc ^ZkPkmPk Qk¥ §UkHZkkv WkkvSk Hväúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú Rvc lXkTTk Av k\k FkwPkTZkTkng ekkTk Hkv;úúúúúúúúú

PkvQkm Uk|dkmOk Fkkl@ÒkYkkvc l^k\kkvlA¢väúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú ^kPkvr ¢v kng #knüb^kæUkTkng SZkkTk Hkvåúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú3å

&R#krTkYkkvc ^ZkPkmPk Qk¥ §UkHZkkv WkkvSk Hkv" ¢kPYkkTkk ¢lXkUk|kZkYkkg

Xk|kglPk ¢vK\kv Av UknOZk-UkkUk @kCkklR #knXkk#knXk Ukl@OkkYk ^kplûkTkv UkkvPkkTkm

YkkTk^kmä PkvTkv ¢kR@OkmZk YkkTk^kmä PkvTkng TkkYk R#krTkYkkvc Gvå ¢kPYkk UkkvPkkTkv

Xko\kæUk YkkTkv Gv PkvQkm cng Uk@Tkkv APkkr-Xkkv$Pkk Gng ¢vYk A\UkTkk A@v Gvå

¢kPYkPkû^k ¢bkgCk Gvä PkvTkkv ¢WkgSk b^kXkk^k Gvä Pkv Uk@Tkk WkgSkTk @lcPk

Gvå ^kbPkn b^kXkk^k ¢v kkv ckv kk GPkkg ¢vYk Tk YkkTkPkkg Uk|AplPkTkk lTklYkûkTkng

WkgSkTk Ykk@kYkkg Gvä cng UknOZkklR^kk]kv Gngä #knXk Ukl@OkkYk ¢v Ykk<g APkr Zk

Gvä ¢v ¢klR Uk|Ak@v Uk@Xkk^kYkkg ¢vAP^kWknlü Qk^km PkvTkng TkkYk R#krTkYkkvc Gvå

¢vA ¢kPYkPkû^kTkv WkmHk Pkû^kTkk Xkv]^kk]kv §UkklSk^kk]kv WkgSkTk^kk]kv YkkTk^kkv

Pkv R#krTkYkkvc Gvå ¢kPYkk b^kkSkmTk Pkû^k ^kbPkn Gvä Pkv ARm UkOk b^kXkk^kv

Xko\kæUk Tk ckvZkå YkkvcAYkrTkm ¢vA HM Uk|AplPkTkng TkkYk &R#krTkYkkvc" Gv Pkv Pkkv

lTklYkûkYkkÒk Gvå ¢ekkTk ¢^kbQkkYkkg Æ^k KA>kkv Gv PZkkg \kCkm UkkvPkkTkv

¢TZkQkk Pkv YkkTkv Xk\kvä UkOk Pkv ARm ¢TZkUkOkv (Uk@Tkkv APkkr Xkkv$Pkk) QkPkkv



“ 9 ”

TkQkmå Xko\k K]v Gvä YkkKv Xko\k Pkv b^kXkk^k TkQkm; UkOk ZkkvCZkPkk Gvå Xko\k

Qk^kkYkkg §UkklSkæUk lTklYkûk Ak@Ok WkmHkng Hkv¥¢vä YkkKv l^kAk@m ¢^kbQkkYkkg

Uk@ lTklYkûk ckvZk Gvå lTklYkûk Pkkv Uk@ ^kbPkn Gv ¢vYk ZkQkkQkrUkOkvä Uk@^kbPknTkm

¢^kbQkkTkng Xkk^k Tklc ckv^kkTkk Ak@Okvä Uko^kvr Xko\kTkng lTklYkûk UkkYkmTkvä Hv

@HAOkkv bkûkkYkkg UkM>kk cPkk Pkv @kCk-ÿvakæUkv §RZkYkkg ¢k^kPkk ekkTkYkkg

RvBkkZk Gvå PZkk@v Pkv H HkOkv cng Gng ¢vYk YkkTkm PkvYkkg ¢vAkAk@ Qk¥ Pkv

æUkv UkkvPkkTkm cZkkPkm ¢ekkTkm RvBkv Gv; UkkvPkkTkv Uk@æUk PkQkk Uk@Tkv UkkvPkkæUk

YkkTkv Gvä UkkvPkv @kCkm ÿvakm Ykkvcm WkTkv Gvä PkvTkng lTklYkûk UkkYkmTkv Tk^kk @HAOkkv

(¢kPYkCknOk DkkPkA lTklYkûk AYkræUk) WkgSkkZk Gvå ¢ekkTk ¢^kbQkkTkm

Uk@gUk@kYkkg Pkv @HAOkkv lTklYkûk QkZkk A@v Gvä UkOk Hv bkYkZkv Æ^k ekkTk Xkk^kv

¢ekkTk ¢^kbQkkTkkv ¢Xkk^k A@v Gv Pkv bkYkZkv ¢TkklR Uk| kkcQkm Hv R#krTkYkkvc

AYkr cPkng PkvTkkv dkZk QkkZk Gvå Pkv bkYkZkv bkgbkk@Tkm bkgPklPkTkng Yko] Hv

lYkQZkkP^kXkk^k cPkkv Pkv Kk]mTkv &&R#krTkYkkvc ^ZkPkmPk Qk¥ §UkHZkkv WkkvSk"" ¢vYk

Acv kkZk Gvä Uk@Tkv UkkvPkkTkng YkkTk^kkYkkg lTklYkûkæUk Hv R#krTkYkkvc Hv AYkr Gv

PkvTkkv Tkk#k AZkkvr Gv; ¢vYk ¢c{ Acv kng Gvå

#kl$PkæUkv Æ^kTkkv b^kXkk^k #knü Gvä Pkkv UkOk ¢c{ Pkkv #knü UkZkkrZk

(UkoOkrPkkTkkv ¢g#k) Uk|CkK QkZkkv Gv PkvTkv UkoOkr A@^kkTkm Xkk^kTkk Gvå ¢kPYkkä

Hv kkv bk^krek Uk@YkkPYkk HkOkv RvBkv Gv Pkv kkv H Gvä ¢v kkv ZkQkkQkr WkkvSk

R#krTkYkkvc dkZk A@mTkv §UkHv Gv ¢vYk ¢c{ Acv^kng Gvå YkkKv &§UkHZkkv" #kWR

Gvå §UkH#kv ¢vYk \kkgWkm ¢k#kk TkQkmå ¢kPYkWkkvSk Uk|CkK QkZkkv Gv Pkv #kng Gv

Pkv c^kv Acv Gvå

&&Rvc lXkTTk Av^k\k FkwPkTZkTkng ekkTk Hkv"" ¢kL AYkrTkk @HAOkkv

Ü^ZkAYkrä TkkvAYkrä ¢Tkv Xkk^kAYkrQkm lXkTTk Av k\k ¢kPYkk #knü Gvä HvYk

êkmV]Ykkg KkvUk@kTkkv Ckkv]kv GoKkv HOkkZk Gv; PkvYk bUkìä Uk|PZkdkä ekkTkYkkg

lTk:bkgRvcUkOkv lFkR~DkTk ¢kPYkk lXkTTk HOkkZk Gvå ¢kPYkk Uk@Qkm PkR~Tk lXkTTk

lTk@k]kv Gvå ¢v kng Av k] #knü ¢kPYkb^kæUkTkng ZkQkkQkr XkkTk PZkkg ^kPkvr Gvå ¢k^kng

Hv XkkTk Gv Pkv bkYZkCR#krTk Gvä Pkv FkkvQkm XkolYkAk Gvä PZkkg ¢g#kv lHTkR#kk

Uk|CkK Gv PkvTkv HwTk R#krTkTkkv ¢vAMkv Aõkkv Gvå



“ 10 ”

bkYZkA~ ¢lXkUk|kZkTkng XkkTk QkZkng PkvTkm bkkQkv ¢bkgCkPkkTkkv Ukn<akkQkr

ckvZk H! ARm cmTkklSkAUkOkv ckvZkä UkOk c^kv b^kbkTYknBk H Ukl@OklPk ^kcv

Gvä Av k] FkwPkTZkTkng XkkTk Gvä PkvYkkg ¢vA Uk@YkkOknYkkÒkTkkv bkgWkgSk TkQkmä Uk@

lTklYkûk Pk@VTkk ^k\kOkQkm QkPkkv l^kAk@ TkQkmå UkoOkr Ykn$Pk Uk@YkkPYkk bkYkkTk

¢vA\kkv ¢kPYkk GoKkv Gv ¢v kng lTk:#kgA ¢lXkUk|kZkYkkg XkkTk ^kPkvr Gvå ¢kPYkk

Uk@YkkQkvr ©Xkkv cmOkkv Av l^kAk@m TkQkmä WkgSk Av §UkklSk Pkv ¢kPYkkTkkv

b^kXkk^k TkQkmä GPkkg ¢kPYkkTkv RZkk^kk]kvä UknOZk^kk]kvä #knXkk#knXk WkgSk^kk]kv

YkkTk^kkv PkvTkng TkkYk lYkQZkkR#krTk #k\Zk Gvå Akv¥ Uk@YkkQkr ^kFkTkkvTkv #kWRkvUkOkv

YkkÒk YkTkYkkg Skk@m @kBkv ¢Tkv Ukn<akkQkr cmTkUkOkv b^kFGgRv ^kPkvr PkvTkm ¢c{

^kkPk TkQkmå ekkTkmTkv Pkkv Uk|PZkdk ¢TknXk^kb^kæUk bkYZkCekkTk Uk|YkkOk Gv; PkvQkm

bkcH ¢vAæUk ¢^kbQkk (Uk@Qkm HnRm) ¢kPYkb^kæUkYkkg ¢XkvR Gv ¢v kng

\kdk lTk@gPk@ ^kPkvr Gvå ¢kPYkkTkkv ¢vAUkOk CknOk Uk@YkkOknYkkg Xk]m CkZkkv

TkQkmä PkvYkH FkvPkTkCknOkYkkg Uk@ lTklYkûkTkkv l^kAk@ TkQkmä ¢vYk

¢TknXk^kR#kkTkk XkkTk ^kMv Ukn<akkQkrTkm HkCkplPk bklcPk ekkTkm Acv Gvä UkOk

Pkv ^kkPkkv A@^kkQkm WkTkv PkvYk TkQkmå b^kæUkTkm UkoOkr lbQk@Pkk Qk¥ Ck¥ ckvZk

Pkkv ¢k^km §PApì bkkSkA b^kXkk^kTkm Xkk^kTkk Xkk^k^kkTkm WkkAm @cv Tklc;

UkOk Fkkl@Òk CknOk ¢Sko@kv Gvä PkvQkm Fkkl@Òk YkkvcAYkrTkk §RZkYkkg QkkvMng

HkvMk^kng QkkZk Gvä Pkv l^kDTk Gv ¢vYk HkOkv Gvå

&&PkvQkm Uk|dkmOk Fkkl@ÒkYkkvc l^k\kkvAm¢v"" PkvQkm ¢c{ Aõk‹g Gv Av

Fkkl@ÒkYkkvc l^k#kvakv A@mTkv dkmOk QkPkkv HkZk Gv PkvTkv RvBkm¢vå bkYZkA~WkkvSk ^kMv

UkoOkr #knü b^kæUkTkng ekkTk QkPkkg bkkSkA b^kXkk^k Uk|CkKv Gvä UkOk PkvYkkg Uk|AplPkTkk

lTklYkûkv QkPkm ¢lbQk@Pkk AvK\km K]m Gvä ¢Tkv AvK\km WkkAm Gv Pkv Tkœm

A@mä lbQk@Pkk ^kMv Fkkl@ÒkYkkvc dkZk A@^kk YkkKv Ukn<akkQkr ^kSkk@v Gvå ¢Tkv

ekkTkTkm lbQk@Pkk ^kSkPkkg Fkkl@ÒkYkkvc l^k#kvakv A@mTkv dkmOk QkPkkv HkZk Gvå ¢vTkm

BkkÒkm b^kkTknXk^kYkkg ¢k^kv Gv ¢vTkng TkkYk &&l^k\kkvAm¢v"" Gvå ¢kPYkkTkk XkkTk

UkGm Fkkl@ÒkYkkvc &Uk|dkmOk"" ¢vK\kv Av l^k#kvakv A@mTkv Ykkvc dkZk QkPkkv HkZk

Gvå ¢c{ §Uk#kYkTkm ^kkPk A@m TkQkmä Hv ¢Uk|lPkcPkä Skk@kUk| kkcmä

ekkTkWk]Tkm HkCkplPkQkm ¢kCk] ^kSkv PZkkg §Uk#kYk Tklc UkOk dkZk A@^kkTkng Wk]



“ 11 ”

@cv Gvå ¢lCTkTkv @kBkQkm Xkk@v PkvYk §Uk#kYkv Tklc UkOk UkkOkmQkm ¢kv\k^km

TkkBkv PkvYk dkZkQkm ¢c{ Xkk^kTkk §UkkMm Gvå ¢kPYkk ekkTkYkosPk Ukl^kÒk #knü

Gvä PkvTkk XkkTkYkkg @cmTkv bkYZkA~R#krTkä ekkTk Fkkl@Òk b^kæUk YkkvdkYkkCkrYkkg

Uk|CkK ¢^kbQkkUkOkv lbQk@Pkk ^kSkk<gä @kCk ÿvakTkkv Tkk#k QkPkkg RvBkng ¢Tkv Ykk@k

b^kæUkTkkv l^kAkbk QkPkkv Hkv.; ¢vK\kv l^k#kvak lTkYkr] ¢^kbQkk Hkv. ¢vYk ¢c{

Aõk‹g Gvå @kCkä ÿvakä cakrä #kkvAä @lPkä ¢@lPk l^kCkv@v Fkkl@ÒkYkkvcTkm ¢^kbQkk

¢c{ DkKPkm HkZk Gvå

&&^kPkvr ¢v^kng #knü b^kæUkTkng SZkkTk Hkv"" ¢vYk HOkk^Zkng Gvå PkvTkkv ¢Qkvr

¢v Gv Av–Uk@YkkOkn YkkÒkTkkv Ykk@v bkgWkgSk TkQkm PkvYkH @kCkÿvak UknOZkklR

¢lbQk@PkkTkkv UkOk bkgWkgSk ekkTkYkkg TkQkmå ¢v^kkv cng #knü ekkTkDkTk Gngå ¢lCTkTkkv

¢gCkk@kv (\km\kk \kkAMkTkk SkoYkkMk l^kTkkTkkv) Av k] ¢lCTkYkZk RmUkPkkv ckvZkä

¢v kkv FkwPkTZk %ZkkvPk (Uk|AplPkTkk Yk]Ykv\kæUk SkoYkkMk l^kTkkTkkv) Gvå Uko kr Xko\kTkk

lTklYkûkQkm ¢k^kv\k ¢k^k@Ok ^kFFkv UkM>kkg Gvä UkOk Pkv §RZk ^kBkPkv V]

RvBkkMmTkv Bk@m HkZk Gvå Pkv §RZk ^kBkPkv ¢WkgSkUkOkkYkkg lbQk@ @cm Pkv

lTklYkûkTkm ¢bk@ Tk \kvä ¢QkkrPk~ ekkTkR#kkYkkg lbQk@ ¢vAkCk|UkOkv ekkTkYkkg H

ekkPkkUkOkv KAm @cv Pkkvä ¿Ykv A@m bk^kr AYkr §RZk ¢k^km Bk@m HkZk Gvå

¢Tkv Ü^Zk b^kXkk^kv UkoOkrä #knüä Ukl^kÒkä lTkYkr] ¢kvlUkPk Hv kkv ¢kPYkk Gv Pkv kkv

H ¢^kbQkk¢v lTkYkr] #knü Qk¥ HkZk Gvå Av k\kekkTkYkkg §PApì UkZkkrZk

#knüPkkUkOkv Ukl@OkYkv Gvä Pkv kkv Uk@YkkPYk b^kXkk^k Uk|CkK (HkCkpPk) QkkZk ¢v kkv

¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv? b^kbkYkZk lbQklPk A>kk@v ¢k^k#kv ¢v Xkk^kTkk

¢c{ Xkk^km Gvå 3å

¢kPYklbQk@Pkk ÒkOk bkgldkUPk ZkkvCkTkmäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúYknBZkUkOkv Pkkv ^kPkvr RvcUkZk‘Pk Hkv;úúúúúúúúú

Dkkv@ Ukl@akc Av §UkbkCkr XkZkv A@mäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢k^km #kAv Tkc{ ¢v lbQk@PkkTkkv ¢gPk Hkvåúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú4å



“ 12 ”

êkmYkRv ekkTk bklcPk Ukn<akkQkrTkm Skk@k §UkkMm Gv; ¢Tkv IUkkKkWkgSk

¢k ¢vA^km#k CkkQkk ¿YkWkgSk \kBkm TkkBkm Gvä ¢v ekkTkb^kæUkTkm ¢vAkCk|Pkk

^kBkPkTkm l^k@\kR#kk Av km c#kv? ¢Uko kr bkkSkTkTkng DkKPk@ Av kng c#kv? ¢vYk

Uk@Yk ¢kékZkrAk@m bkR~l^kFkk@ êkvOkm ckvZk PZkkg Av kng Uk@YkkQkræUk AkYk A@m

#kAkZk Gv ¢vTkk CkgXkm@ TZkkZkTkkv l^kFkk@ A@Hkvå ¢k^km ¢Uko kr ^kkPk Akv¥

WkmHk UkkbkvQkm \kk^kkv Pkkv Bk@k? HvTkm Wknlü YkPkkCk|cQkm YkkvlcPk Gv PkvTkv

bkPZk Tklc Yk]vå \kkvAkv YkSZkbQkUkOkv l^kFkk@ Tk A@v ¢Tkv Av k] zTkRk A@v

Av êkmYkRv UkoHk^kk YkkKv ¢k WkSkng \kBZkng Gv; UkOk ¢vYk AcvTkk@k UkkvPkkTkk

¢kPYkkTkm XkZkgA@ ¢#kkPkTkk A@v Gvå PkvYkTkkv CkpcbQk ^kv#k Hkv¥Tkv l^kA\UkYkkg

Tk UkM^kngå ¢k^km ¢Uko kr Xkk^kTkkTkm ^kkOkmTkkv ¢Uko krZkkvCk Pkkv Akv¥ \kk^kkv?

CkkvBZkv QkkZk PkvYk TkQkmå ¢vYkTkv bkcH Ukn<akkQkrTkm Skk@k Fkk\km cPkmå PkvYkTkv

Akv¥¢v Aõk‹g TkckvPkng Av PkYkv ¢PZkk@v ¢Uko^kr ¢^kbk@Tkm ¢gPkCkrPk Xkk^kTkkTkng

Ak^Zk \kBkkvä UkOk %Zkkg lHTkRmdkk (XkCk^kPkm-Rmdkk)Tkng WkcnYkkTk QkZkng PZkkg

¢kPYkk ¢gR@Qkm XkOkAk@ Ykk@Pkkv lbQk@PkkTkkv Ukn<akkQkr YkkCkv Gvå lTk^kplûk

\kv kkTkkv Ukn<akkQkr ¢k^kv Gv Av bk^kr bkgCk l^kYkn$Pk Hv kkv Gng Pkv kkv Qkk.å Ykk@v

¢k Tk Hkv¥¢v ¢vYk YknlTkUkOkkTkm Xkk^kTkk Xkk^kPkk cPkkå ¢k Pkv Dk@Ykkg Gv

Av ^kTkYkkg? UkoOkr lbQk@PkkTkm Ólì UkkvAk@ A@v Gv Av c^kv cng A>kk@v UkoOkr

Qkk.å ^kPkrYkkTk Ak]v Av k]m XkCk^kkTkTkk l^k@c UkM>kkä ¢v l^k@c K]mTkv

UkoOkr b^kæUkTkm Uk|klUPkTkkv ¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv ¢v km Xkk^kTkk A@m

Gvå Akv¥ Acv Pkv¢kv SkgSkkv A@Pkk cPkkä ælUkZkk XkvCkk A@Pkk cPkk; UkOk

Xkk¥ @v! Wkkõk Ólì^kMv ¢v kk Ukl^kÒk SkYkkrPYkkTkkg ñRZk Ukk@Bk^kkg ALOk

UkMvä Ak@Ok Av CkpcbQk ^kvak cPkkvå ¢vYkTkk ¢gPk@Tkm §%%^k]Pkk ¢kv]Bk^km

bkkSkk@Ok Æ^kkvTkv ALOk UkMvå bkYkkHYkkg b^kFGgR ¢klRTkng Hkv@ cPkng ; PkvYkkg

bkkFkm ^kkPk AkvTkv Acv kk HkZk? PkvYkTkk Ak]HkYkkg bk^krek ekkTkmTkkv

YkkvdkYkkCkr cPkkv UkOk Pkv ^kBkPkTkkv bkYkkH Hkv¥Tkv Wkcn Hkcv@Ykkg Tk ¢k^Zkkå

\kkvAkvTkkg UknOZk ¢v^kkg ¢vYkkg WkmHng #kng QkkZk? Ak]Tkm Wkl\kck@m Gvå Pkv

^kBkPkv \kkvAkv ¢k HkPkTkm ^kkPk bkkgXk]^kk PkwZkk@ Tk cPkkå Pkv Ak]Tkk A@Pkkg

¢k Ak] bkk@kv Gv Av cHk@kv Xkk¥¢kv-WkcvTkkv Uk|vYkQkm bkkgXk]v Gvå



“ 13 ”

^kPkrYkkTkYkkg UkgFkYkckl^kRvc dkvÒkYkkg bkkdkkPk~ bk^krek Uk|Xkn PkmQk‘A@

XkCk^kkTk lWk@kHv Gvä %Zkkg bkTkkPkTk ^kmPk@kCk #kkbkTk Fkk\kv Gvä cHk@kv

\kkBkkv bkgPk YknlTk¢kvTkk Kkv]kg Gvä SkTZk Gv Pkv dkvÒk Ak] Xkk^kTkvä ¢v l^k@c

AkvTkv Acm¢v? êkmYkR~ ¢v YkcPk~ Ukn<ak bk^krek XkCk^kkTkTkkv l^k@c bkgXkk@mTkv

Xkk^kTkk A@Pkk cPkkå ^k]m êkm Rv kFkgÜÆ¢v UkOk l^k@c CkkZkkv Gv Av &&Xk@Pk

dkvÒk YkkTk^kUkOkng @v \kkSZkkv RnakYkAk]ä lHTk Uko krSk@ l^k@cQkm @v Rn\kckv bkkSkTk

Fkk\kkvä FkgÜkTkTk lHTk bkkgXk]m¢v ¢@Rkbk"" cv XkCk^kkTk! ¢k Xk@PkdkvÒkv

¢Tkv UkgFkYkAk]v cv TkkQk PkYkk@k l^k@c UkM>kkä Uko krSkk@m ¢Tkv êknPkAv k]mTkk

UkOk l^k@c UkM>kk ¢Tkv ¢v l^k@cYkkg AYkrbkgWkgSk Kk]^kkTkm ¢k Xkk^kTkk Gvä

¢v kk FkgÜkTkTk XkCk^kkTkTkv l^kTkglPk A@mTkv bkkSkA UkkvPkkTkkv Xkk^k Yk\kk^kv Gvå

Pkv ^kBkPkv Hv YkTkTkk bkgWkgSkTkkv @kCkTkkv XkkCk Gv Pkv YkgRAakkZk ckv kkQkm

\kkvAkvûk@ UknOZk bkcvHv WkgSkk¥ HkZk Gvä UkOk PkvTkkv H Uk|QkYkQkm H TkAk@

Gvä Pkv UknOZkTkk V]Ykkg £TÜUkRä Fk¿^kPkmrUkR UkOk bkYkk¥ HkZk Gvå

Xkl^kaZkYkkg PkmQk‘A@ XkCk^kkTkTkk Fk@OkYkkg H¥Tkv lTkCk|‘QkYkkCkrTkng ¢k@kSkTk

A@^kk YkkKv YknlTkUkOkng ¢gCkmAk@ A@m YkkvdkR#kk Uk|CkK A@^kkTkm ¢k Xkk^kTkk

Gvå ¢k Ak]Ykkg ^kmPk@kCk bk^krekTkkv HkvCk TkQkmä UkOk ¢v bk^krek #kkbkTk

(^kmPk@kCkSkYkr–¢kPYkSkYkr) Tkkv lTkCk|‘Qk YkkCkr Gv Pkv ¢TkklR bkPUkgQk Gvä Pkv

bkTkkPkTk Gv ¢Tkv @cv#kvä ¢k Xkk^kTkk (b^kkSZkkZk) UkoOkr #knü ¢kPYkkTkm

Uk|PkmlPkä ¢TknXk^kTk ¢Tkv \kdk bklcPkTkm Gvå UkoOkr bkkSZk YkkKv TkCTk YknlTkR#kk

Fkkl@Òk ¢gCkmAk@ A@^kng Hkv¥¢vå

Akv¥ Acv Av–CkpcbQk ^kv#kv Av^k]ekkTk ¢Tkv YknlTkUkOkng Uk|CkKv Pkkv #kng

c@APk Gv! §ûk@-¢v ^kkPk HoLm Gv; Ak@Ok Wkkõk¢XZkgPk@ lTkCk|‘QkUkOkkTkm

Xkk^kTkk YkkKv ¢vK\kv Av ¢XZkgPk@ Ukn<akkQkrQkm @kCkÿvak AakkZkTkkv Tkk#k QkPkkg

Wkkõk lTklYkûkTkkv PZkkCk bkcvHv Qk¥ HkZk Gvä CkpcbQk^kkbkYkkg AakkZkTkkv PZkkCk

bk^krQkk Qk¥ #kAv Tklc YkkKv YknlTkUkOkng ckv kng H Hkv¥¢vä Pkv UkOk ^kïk @lcPk

ckvZk PkvH YknlTkUkOkng Acv kkZkå

❃



“ 14 ”

Pkkå 1-12-39

ÒkmÆ CkkQkkYkkg R#krTkYkkvc K]Pkkg RvcklRQkm lXkTTk Av k] FkwPkTZkTkng ekkTk

^kPkvr Gv ¢vYk Aõk‹gä ¢Tkv Pkv #knükPYk WkkvSkbklcPk ckbZk#kkvA@kCkklR

¢lbQk@PkkTkkv ¢Tkv Uko kr Xko\kTkk lTklYkûkQkm ¢k^kv\k Fkkl@Òk YkkvcAYkrTkk

§RZkTkkv dkZk (¢Xkk^k) ekkTkTkm ¢vAkCk|Pkk ^kMv QkkZk Gvä ¢vYk Fkkl@ÒkTkv

¢k^k@Okä Fkkl@Òk DkkPkA Uk|AplPkTkkv ¢Xkk^k QkPkkg bkkPkYkm XkolYkAk Uk|CkKv Gvä

¢Tkv UkGm ^kk@g kk@ GÍm–bkkPkYkm XkolYkAk Uk\kKkZkk A@v Gvå SZkkPkkä SZkkTkä

SZkvZkTkkv l^kA\Uk PkoKmTkv ekkTk bkYkklSkbQkR#kkä SZkkTkTkm lbQk@PkkæUk bkkPkYkm

XkolYkAk (YknlTkUkOkng) A>kk@v Uk|CkKv ¢v km ¢c{ Xkk^kTkk Gvå ¢kPYklbQk@Pkk

¢vK\kv YkTkä ^kFkTkä AkZkkTkm CknlUPkä ¢kPYkkTkm ¢gPk@ lbQk@Pkk YknBZkUkOkv Gvå

PkvYkkg BkgM Tk UkMv ¢v km lbQk@Pkk RvcTkkv ¢gPk ¢k^kv PZkkg bknSkm @cvå ¢c{

bkkPkYkng CknOkbQkkTkA YknBZkUkOkv Aõk‹g Gvä PZkkg WknlüUko krA l^kA\Uk TkQkmä PkvQkm

lTks^kA\UkR#kk Gvä PkvTkv GÍ‹g CknOkbQkkTk CkkwOkUkOkv Aõk‹g Gvå YknlTkUkOkkYkkg GÍk

CknOkbQkkTkv YkTkä ^kFkTkä AkZkkTkkv #knXkZkkvCkä UkkgFk Ykck^k|PkTkk #knXk l^kA\Uk

l^kCkv@v @cv Gvä UkOk ¢gPk@ @YkOkPkk YknBZkUkOkv ^kPkvr ¢v km ^kk@g kk@

Wk]^kkTkUkOkv b^kæUk\kdkv Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå

&&Dkkv@ Ukl@akc Av §UkbkCkr XkZkv A@m"" ¢kPYklbQk@Pkk #knXkk#knXk Xkk^k

-l^kA\Uk l^kTkkTkm #knü b^kXkk^kYkkg ¢vAkCk|Pkk ¢v km KAm @cv Avä Wkk^kmbk

Ukl@akcTkkv §RZk Dkkv@ (XkZkgA@) ¢Tkn¿Ykv ¢k^km HkZk GPkkg Pkv Uk|PZkv ¢@lPk

-BkvR Tk QkkZkå CkYkv Pkv kk Dkkv@ Ukl@akc ¢k^kkv UkOk Ykk@m lbQk@PkkTkv Uk|AplPkTkk

Akv¥ UkOk bkgZkkvCkkv MCkk^km Tk #kAvä G–G YklcTkk ¢kck@UkkOkm Tk Yk]vä

bkBPk KkN UkMv Pkkv UkOk PkvTkkv l^kA\Uk Tk ¢k^kvä ¢kHv lcYk UkM>kng YkkKv l^kck@

Tk A<g ¢v kkv l^kA\Uk Tk ¢k^kvå PkkUk UkMv GPkkg ¢v kkv XkZk ARm Tk §UkHv

Av YkTkv ¢kTkkQkm Rn:Bk Qk#kvä Wkck@Qkm bkoZkr Hkv bkBPk PkUkv ¢Tkv PkkUk UkMv

Pkkv YknlTkTkkv Ukn<akkQkr VkKmTkv lbQk@Pkk H\kRm ^kSkm HkZk; ¢v kk bkkPkk

-¢bkkPkkTkk lTklYkûkkv ¢k^kv Pkkv UkOk Ykk@m ¢kPYklbQk@PkkTkkv ¢gPk Tk ¢k^kkvå

¢vK\kv Av ¢v km Ykk@m lTkék\k b^kæUk bkYkklSk bkkSkAR#kk HZk^kgPkUkOkv KAm

@ckvä ¢Òkv Wkk^kmbk Ukl@akc l^kFkk@m \kv kkå YkcgPkUkn<akkv¢v l^k<ü Uk|bkgCkkvYkkg



“ 15 ”

lTkék\k R#kk ^kMv Uk@Yk ¢kékZkrAk@m bkgZkYk bkYkklSk @kBkm Gv PkvTkv SkTZk Gvå

CkYkv Pkv ¢Ck^kMPkkTkkv ZkkvCk RvBkkZk UkOk ekkTkmTkv Pkv WkkSkk A@m #kAv Tklcå

ekkTkYkkg WkSkng RvBkkZk UkOk ekkYkkg Akg¥ Ukvbkm HkZk Tklcå

§UkbkCkr Fkk@ Uk|Ak@Tkk Gvä Rv k ¢Qk^kk ^ZkgPk@ApPkä lPkZk‘FkApPkä

YkTknaZkApPk ¢Tkv ¢FkvPkTkApPkå AYkLv êkm UkkëkrTkkQk XkCk^kkTk Uk|PZkv §UkbkCkr

A@v\kkv PkQkk êkm Ykck^km@ XkCk^kkTkTkm GÚbQk R#kkYkkg §UkbkCkr QkZkv\kk GPkkg

¢gPk@Ykkg PkvYkTkkv dkkvXk Tk cPkkvå ¢vYk H R@vA SkYkkrPYkk YknlTk ¢kPYk-

lbQk@PkkYkkg ¢Mkv\k @cv Gvä DkkOkmYkkg Ukm\km TkkBkv GPkkg b^kæUkTkm

lbQk@PkkYkkgQkm Wkck@ TkmA]^kkTkkv l^kA\Uk UkOk Tk ¢k^kvä Ykx DkOkng bkcTk AZkn‘

¢v^kkv l^kA\Uk UkOk Tk ¢k^kvä ¢Tkv HvTkv ¢vYk QkkZk Av Ykx DkOkng bkcTk AZkn‘

PkvTkv UkkvPkkTkk bkkYkQZkrTkng XkkTk TkQkmå \kkvAkvTkv ^kkgFkTkä êk^kOkä YkTkTk A@^kng TkQkm

UkOk ^kkPkkv A@^km Gvä lTk^kplûk \k¥Tkv ¢k^km ¢Uko kr Xkk^kTkkTkkv Xkk^k Pkkv Akv¥

\kk^kkv? êkmYkR~ ¢c{ b^kæUkTkm lbQk@PkkTkng Dkkv\kTk A@v Gvä UkkvPkkTkk Xkk^kTkv

Yk\kk^kv Gvå ¢vAvA #kWRYkkg ¢Uko krPkk Gvä YkkgCkl\kAYkkg H ¢Uko krPkk Gvå ¢Uko kr

bkkSkAR#kk (YknlTk UkZkkrZk) Uk|CkK Qk^kkTkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå 4å

bkgZkYkTkk cvPknQkm ZkkvCkUk| kûkrTkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúb^kæUk\kdkv lHTk¢kekk ¢kSkmTk Hkv;úúúúúúúúú

Pkv UkOk dkOk dkOk DkKPkm HkPkm lbQklPkYkkgäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢gPkv QkkZkv lTkHb^kæUkYkkg \kmTk Hkvåúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú5å

¢k^km Xkk^kTkk WkmÆ CkkQkkYkkg cPkmå c^kv &&bkgZkYkTkk cvPknQkm ZkkvCk

Uk| kPkrTkk"" ¢v Xkk^kTkk Gvä PkvTkkv ¢Qkr ¢v Gv Av–£lTÜZk RYkTk YkkKv Uko^krTkk

#knXkk#knXk bkgbAk@Tkm ¢lbQk@Pkk Kk]^kk YkkKvä UkoOkr #knü ¢AakkZk ÓlìTkk

\kdkvä #knXk Ukl@OkkYkæUk §UkZkkvCkYkkg GÍk CknOkbQkkTkAYkkg ^kPkr kng ckvZk Gvä

PkvYkkg êk^kOkä l#kaZkTkv §UkRv#kä ¢kck@ä l^kck@ä Rv k-Ckn<-SkYkrTkm Xkl$Pkä

b^kkSZkkZkä SZkkTk l^kCkv@v bkgZkYkTkk cvPkn¢v QkkZk Gvå cng lbQk@ Gngä ekkPkk Gngä



“ 16 ”

Av k] ¢bkgCk Gng ¢v Ólì¢v PkvYkkg ^kPkr kkTkkv Ukn<akkQkr ^kPkvr Gvä PkvTkm bkkQkv

#knXkZkkvCkTkm Uk| kPkrTkk QkkZk Pkv UkOk lHTk ^kmPk@kCk XkCk^kkTkTkm ¢kekkTkv

¢kSkmTk ^kPkvr Gvå

cng UkoOkr ¢^kbQkkUkOkv QkZkkv TkQkm PkvQkm lHTk XkCk^kkTkv bkkSkATkkg \kdkOkkv

Hv Aõkkg Gv Pkv ¢kekkTkng ¢k@kSkTk A@^kkYkkg Ykk<g Uk| kPkrTk QkkZk Gvä AvYkAv

lHTk #kkbkTk ^kmPk@kCk Fkkl@Òk R#kkYkkg lTkRkvrakUkOkv ^kPkr kkTkkv Ykk@kv Xkk^k Gvå

¢k XkCk^kPkm Uko%Zk lR^Zk lHTkRmdkkTkng WkcnYkkTk Gvä &&TkYkkv \kkvZkv bk^^k

bkkcoOkg"" bkYZkCR#krTk-ekkTk-Fkkl@Òk b^kæUk ¢kPYkkYkkg ¢vAP^kUkOkv @cvTkk@k

bkkSknä UkgFk Uk@YkvímYkkg ^kgRTkmA Gvå ¢TkgPk ekkTkm XkCk^kgPkkv ¢v Uk|æUkv\kk

\kkvAkvûk@ YkkCkr (YkkvdkYkkCkr) Ykkg Hv¢kv Uk|^kPkvr Gvä PkvYkTkng WkcnYkkTk Qk^kng

Hkv¥¢vå

bkkPkYkm XkolYkAk¢v ¢k@kSZk ¢k@kSkATkkvä PkQkk cng YknlTk Gng l^kCkv@v

l^kA\Ukä PkQkk ^k|PkklRTkk #knXk Ukl@OkkYkkvTkkv l^kA\Uk GoKmTkv b^kbkg kvRTkYkkg

lbQk@ Qk¥ HkZk Gv; PZkkg ^kgÛ^kgRA Xkk^kTkkv l^kA\Uk UkOk ckvPkkv TkQkmå bk^krek

XkCk^kkTk Acv Gv Av–GÍk CknOkbQkkTkAv YknlTkUkOkkTkkv ¢kFkk@ä cvPkn ¢Tkv

lTkZkYk PkQkk akK~ ¢k^k#ZkA ¢klR l¿ZkkTkk #knXk l^kA\Uk ¢AakkZkTkk \kdkv @cv

Gvå Hn¢kv Pkkv Bk@k! AvK\km Xkk^kTkk! Xkk^kTkk Xkk^kPkkg ^kmPk@kCk ekkTkm Uk|PZkv

AvK\km ¢TkTZk Xkl$Pk @cv Gvå ¢Tkv Acv Gv Av cv TkkQk! &&Pkg SkYYkg

bkR~RcklYk UklûkZkklYk @kvZkvlYk VkbkvlYk Ukk\kvlYkå"" lHTkvTÜ ^kmPk@kCkTkkv SkYkr cng

êküng Gngä PkvTkm <lFk A<g Gngä ¢gPk@Ykkg bUk#krTkk ¢vK\kv HkOkng Gng ¢Tkv ¢k@kSkng

Gngå lHTk ¢kekkTkk l^kFkk@ ^kMv Ykk@kv bkkSkA b^kXkk^k AvYk ^kSkv ¢v Xkk^kTkk

Gvå UkoOkr ZkQkkBZkkPk Fkkl@Òk H ¢vA §UkkRvZk Gvå #knXkk#knXk HkvCkTkm Uk| kPkrTkk

Pkv Ykk@kv b^kXkk^k TkQkmä PkvTkkQkm CknOk QkPkkv TkQkmä ¢v kng XkkTk Gv GPkkg #knXk

HkvCk QkZkk l^kTkk @cv Tklcä TkmFk\km XkolYkAkYkkg Ukn<akkQkrYkkg ^kPkrPkk lTklYkûkæUk

#knXk HkvCk bkkQkv @cv Gvå

&&b^kæUk \kdkv lHTk ¢kekk ¢kSkmTk Hkv"" ¢c{ CknOk Uk|CkKk^k^kkTkm

^kkPk Gvå HvK\kk ¢g#kv YkTk bkgWkgSkmTkk lHTk ¢kekk l^kFkk@klR ¢k\kgWkTk GoKv



“ 17 ”

PkvK\km b^kæUkTkm lbQk@Pkk bkcvHv ^kSkPkm HkZk ¢Tkv PkvK\kk ¢g#kv ¢kekk

¢klRTkk ¢k\kgWkTkTkkv l^kA\Uk GoKm HkZk Gvå

&&Pkv UkOk dkOk dkOk DkKPkm HkPkm lbQklPkYkkg"" PkvTkkv ¢Qkr ¢v Gv Av—ekkTkYkkg HvYk ¢gPk@ lbQk@Pkk ^kSkPkm HkZk PkvYk lTklYkûkTkkv l^kA\Uk PkoKm HkZk

Gvå bkkPkYkv CknOkbQkkTkv XkCk^kkTk #kng Acv Gv ¢v ¢klR ¢kekkTkng ¢^k\kgWkTk

bkcvHv GoKm HkZk Gvå YkTkTkk Ukl@OkkYkTkng dkOkv dkOkv DkK^kng ¢Tkv ¢gPk@Ykkg

lbQk@Pkk b^kæUk @YkOkPkkTkng ^kSk^kng QkkZk Gvå Hn¢kv Pkkv Bk@k! êkmYkR~ @kHFkgÜv

CkpcbQkkêkYkYkkg BkkK\kk §Uk@ WkvbkmTkv Av km Xkk^kTkk Xkk^km Gvä ¢k HkPkTkkv

lbkükglPkA KnAMkv Pkkv Akv¥ \kk^kkv!

&¢gPkv QkkZkv lTkH b^kæUkYkkg \kmTk Hkv"" Uk|Xkn #kng Acv Gv–¢v l^kA\UkTkng

UkOk ¢^k\kgWkTk GoKm HkZkä ¢Tkv ¢vA\km ekkTkb^kæUk bkYkklSkYkkg lbQk@Pkk @cv

¢v kkv ¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv ¢v Xkk^kTkk ¢c{ Xkk^km Gvå ¢k^km

¢kPYkb^kæUkTkm b^kAk]R#kkä lTkCk|‘Qk ^kmPk@kCk lbQklPk Skk@A YknlTkUkRä ¢k

Rvcv Uk|kUPk QkkZk ¢v kkv ¢Uko kr ¢^kbk@ (#knü UkZkkrZkTkm lTkYkr]Pkkä lbQk@Pkk)

A>kk@v ¢k^k#kv? ¢vYk FkvPkTkTkm HkPkYkkgQkm Xkk^kTkk Xkk^k^km Hkv¥¢vå UkkvPkkTkk

#knü b^kæUkTkm Xkk^kTkk Xkk^kTkk@ Ak] dkvÒkTkv Tk Hn¢vä UkkvPkkTkm ZkkvCZkPkk

Hn¢vå &&UkoOkrPkkTkk \kdkv #kæ¢kPk"" ¢c{ UkoOkr §Uk@ YkmK Gvå HvTkv HvTkng

UkkvbkkOk QkkZk PkvTkk ^kkZkRk Tk ckvZkå HvYkkg §PApì <lFk ckvZk PkvYkkg dkOk

YkkÒkTkkv l^k\kgWk bkõkkv Tk HkZkä ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k ¢kTkgRb^kæUk Gv PkvQkm

¢kTkgRTkm ckx#kkv ¢k^kv PkvYkkg ¢vA\kkv ¢kPYkk H Dkkv]kZkå

¢kPYklbQk@Pkk ¢Tkv Pkv lbQk@PkkTkkv Ukn<akkQkr UkkvPkkTkv b^kkSkmTk Gvä UkOk

YkTk-^kFkTk-AkZkkTkk ZkkvCkTkng lbQk@ @cv kng Av Uk\kKk^kng Pkv §RZkkSkmTk Gvä bk^krQkk

Pkv ZkkvCkTkng Uk|^kPkrTk DkKmTkv ¢ZkkvCkmUkOkng Pkkv FkkwRYkv CknOkbQkkTkv QkkZk Gvå bkkPkYkv

CknOkbQkkTkv ¢Uk|YkûkR#kkYkkg &cng YkTkv HkOkTkk@–RvBkTkk@" ¢klR bk^kr l^kA\Uk

GoKmTkv ¢kPYk b^kæUkYkkg lbQk@Pkk ^kPkvr Gvä PkvYkkg WknlüUko krA Akv¥ l^kA\UkTkkv

¢^kAk#k TkQkmå PkvYkkg QkPkk ¢lPk bkodYk l^kA\Uk Av k]ekkTkCkYZk Gvä bkkSkATkv

Pkv l^kA\UkXkvRkvTkng \kdk TkQkmå ¢Uko kr ¢^kbk@Tkm Wkk@Ykm CkkQkk bknSkm bkkPkYkk



“ 18 ”

CknOkbQkkTkA bknSkmTkm Xkk^kTkk bkYkH^kmä &&¢^kbk@[Pkv Pkv Xkk^kTkm lbQk@PkkTkm

¢^kbQkkä ¢vAkCk|Pkkå ¢c{ YknBZkUkOkv YknlTkUkOkkTkm lTkCk|‘QkR#kkTkv ¢^kbk@

CkOZkkv Gvå 5å

UkgFk l^kakZkYkkg @kCkÿvak l^k@lcPkPkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúUkgFk Uk|YkkRv Tk Yk]v YkTkTkkv dkkvXk Hkv;úúúúúúúúú

Ü^Zk dkvÒk Tkv Ak] Xkk^k Uk|lPkWkgSk ^kOkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúl^kFk@^kng §RZkkSkmTk UkOk ^kmPk\kkvXk Hkvåúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú6å

SkTZk Xkk^kTkk! SkTZk ¢v ¢Uko kr bkkSkA b^kXkk^kTkm lTkCk|‘QkR#kkä ¢vA

lR^kbk ¢k Xkk^kTkk Wkkv\kkPkm cPkmä PkvYkkg ¢vA YkPkkCk|kcm Wkkv\Zkk Avä ¢v

¢k^km Xkk^kTkk Xkk^kPkkv cPkkv ¢Tkv bkkSkn AvYk Tk QkZkkv? ¢@v@v! AvK\km ¢SkYk

YkTkkvR#kk! UkgFkYkAk]Tkm Wkl\kck@m Gvå zTkRk A@Tkk@Tkv ¢vK\kng UkOk XkkTk

TkQkm Av ¢k Pkkv Xkk^kTkk Gvå bkYZkA~R#krTk QkPkkgTkm bkkQkv H YknlTkUkOkng ¢k^kv

¢v kkv lTkZkYk TkQkmä YknlTkUkOkng Akg¥ cLQkm QkPkng TkQkmå ¢c{ Pkkv \kkvAkvûk@

Uk@YkkQkr YkkCkr Gvä ¢Uko kr bkkSkAR#kkTkm Xkk^kTkk Gvä HvK\kkv Ukn<akkQkr §UkMv

PkvK\kng H AkZkr bkcvHv QkkZkå Akv¥ YkkTkv Gv Av ¢Ykv WkkõkPZkkCk AZkkvr YkkKv

bkkSkn Acv kk¥¢vä UkOk ¢k Akg¥ TkkKA XkH^k^kkTkng TkQkmä ¢k Pkkv ¢Uko kr

^kmPk@kCk Fkkl@ÒkTkm ^kkPk Gvå @kCk-ÿvak AakkZkTkm ÒkOk FkkvAMmTkkv ¢Xkk^k QkZkv

YknlTkUkOkng Uk|CkKv Gvä ¢Tkv bkcvHv Wkck@Qkm lTklYkûk ^kïkklR GoKm HkZk Gv

¢v kkv lTkZkYk Gvå cLQkm Akg¥ QkPkng TkQkmä Xkk^kTkk A@v Tkv Pk@Pk H V] RvBkkZk

¢v kkv Akg¥ lTkZkYk TkQkmä UkOk Xkk^kTkk A@Tkk@Tkv Uko@kv l^këkkbk Gvä Av c^kv

bkgbkk@Ykkg ¢vAQkm ^kSkn Xk^k TkQkmå ¢k^kk Ukl^kÒk SkYkkrPYkk¢v A@v\km Xkk^kTkkTkkv

l^k@kvSk A@Tkk@k Æ^kkv UkOk cPkkä ¢vTkk ^kBkkOk A@^kk ckvZk Pkkv PkYkv ¢Ykk@k

YkAkTkYkkg ¢k^k#kkv Tklc ¢vYk UkOk AcvTkk@k cPkkå ¢PZkk@v Pkkv Ak] (¢v

¢Ukvdkk¢v) bkk@kv Gv Av HvQkm DkOkv bQk]v PkvYkTkkv YklcYkk Ck^kkZk Gvå ekkTk

¢Tkv ekkTkmTkm l^k@kSkTkk A@Tkk@k Æ^kkvTkv bkkFkk lcPkTkm ^kkPk CkkvLv Tklcä HvYk

bklTTkUkkPkTkk (lÒkRkvakTkk) @kvCkmTkv Ck»Zkng RoSk cklTk A@vä PkvYk bkgbkk@Ykkg Hv



“ 19 ”

ªSkk UkM>kk Gv PkvTkv Uk@Yk lcPkTkm ^kkPk bkkgXk]Pkkg bkPk~Tkkv ¢TkkR@ ¢k^kvå

Pkv UkkvPkkTkv YkckTk YkkTkv Gvä ¢Tkv WkmHkTkv PknFG YkkTkv Gvä l^kakZkAakkZk AkvTkv

Acv kkä PkvTkv AvYk Kk]^kk ¢v Akg¥ bkYkHv Tklcä lHTk ¢kekkTkng XkkTk Tklcä

¢Tkv Dk@ YkoAmTkv ^kv#kSkk@m Qk¥Tkv Fkk\km TkmA»Zkk ¢vK\kv PZkkCkm QkZkkTkng

¢lXkYkkTk Skk@Ok A@v Gvå ^kmPk@kCkTkm ¢kekkTkk TkkYkv ¢TkgPkekkTkmTkm ¢Tkv

UkkvPkkTkm ¢k#kkPkTkk A@v Gvå ¢k#kkPkTkk A>kkg QkkZk Gv PkvTkng PkvTkv XkkTk TkQkm

PkvTkv AkvOk bkYkHk^kv? ¢v kk Æ^kkv (^Zk^kck@YkoN) DkOkk HkvZkk PkvQkm êkmYkRv

¢kPYklbklüYkkg Aõk‹g Gv Av :—

&&\kõk‹g b^kæUk Tk ^kplûkTkng Ck|õk‹g ^k|Pk ¢lXkYkkTkä úúúúúúúCk|cv Tklc Uk@YkkQkrTkv \kv kk \kkwlAA YkkTkå""

Pkv^kk Æ^kkvTkv bkYZkA~R#krTk #kng PkvTkng XkkTk TkQkmä ¢Tkv YkkÒk #knXkXkk^kTkv

(YkgRAakkZkTkv) SkYkr YkkTkv Gvä bkg k@ YkkTkv Gvä lTkHr@k YkkTkv Gvä UkOk Bk@m

@mPkv #knXk Ukl@OkkYk @kBkv Pkkv UknOZk Gvä SkYkr TkQkmå ¢Ykv ^k|PkSkk@m Gm¢vä

PZkkCkm Gm¢vä ¢v kng ¢lXkYkkTk ckvZk PZkkg Pkkv YkgRAakkZk UkOk TkQkmä Pkkv bkg k@

lTkHr@k A>kkgQkm ckvZk? Tk H ckvZkå HvTkv ekkTkmTkv ¢kv]Bk^kk Gv PkvOkv

YkSZkbQkPkk PkQkk ¢kR@ bklcPk PkvYkTkk Uk|PZkv ¢^k\kkvATk A@^kngä PkvYkTkm ^kkPk

§Uk@ YkSZkbQkPkkQkm l^kFkk@ A@^kkvä Tkv YkPkkQkrä YkkTkkQkrä b^kFGgR ¢klR Rkvakkv

Kk]mTkv ¢PkmlTÜZk ¢kPYkSkYkrTkkv l^kFkk@ A@^kkvå

&UkgFk l^kakZkYkkg @kCk ÿvak l^k@lcPkPkk" UkkgFk Uk|Ak@Tkk l^kakZk–zTkRk

Uk|#kgbkkTkk #kWRä bkngR@–¢bkngR@ æUkä BkkKkv–YkmLkv ^kCkv@v @bkä bknCkgSk-RnCk|‘Sk

-CkgSkä bkn^kk]kv-AAr#k ^kCkv@v bUk#kr ¢v WkSkkYkkg @kCk ÿvak Qk^kkv Hkv¥¢v Tklc

¢Tkv l^k#jkvak A@mTkv PkvYkTkm §Ukvdkk ^kPkr km Hkv¥¢vå HvYk ckQkmTkk AMA FkkYkMv

AkgA@mTkkv bUk#kr QkPkkg PkvTkng Ag¥ \kdk Tk ckvZkä PkvYk b^kæUk lbQk@PkkTkm

@YkOkPkkYkkg Uk|AplPkTkk #knXk-¢#knXk UkdkTkng \kdk UkOk Tk ckvZkå ekkPkk b^kæUkTkk

UkoOkr SZkvZk ¢kCk] l^kakZk AakkZkTkm ^kplûk (l^kA\Uk) UkOk Tk ¢k^kvå CkYkv Pkv kk

Uk|lPkAo]–¢TknAo] UknR~Ck\k @FkTkkTkk l^kApPk CkgSk-@bkä æUkTkk CkgHTkk CkgH

UkM>kk ckvZk GPkkg Pkv lTklYkûkTkm ¢\Uk UkOk ¢bk@ Tk QkkZkå



“ 20 ”

&UkgFk Uk|YkkRv Tk Yk]v YkTkTkkv dkkvXk Hkv" UkkgFk Uk|YkkR Qk¥ Tk HkZkä

¢vK\kv Av b^kæUkYkkg ¢bkk^kSkkTkm Tk QkkZkå Uk|YkkR UkkgFk Uk|Ak@Tkk Gvå–YkRä

AakkZkä l^kakZkä zTkRkä l^kAQkkå YkR-UkkvPkkTkk b^kæUkTkm HvTkv Ykcûkk ^kPkvr Gv

PkvTkv Uk@^kbPknTkk dklOkA bkgZkkvCkTkm YkYkPkk AvYk ¢k^kv? HvYk Fk¿^kPkmrTkv FkkvbkL

cHk@ bkvæ^kk]k ¢lPkYko\Zk^kkTk DkOkk ck@ ckvZkä PkvTkv Xkm\k FkOkkvLmTkkv ck@

¢kUkm HkZk Pkkv PkvTkkv dkkvXk AvYk QkkZk? PkvYk ekkTkm SkYkkrPYkkTkv l^kakZk-AakkZkQkm

dkkvXk Tk QkkZkå ¢vK\kv Pkv ckvZk H Tklcå ekkTkb^kæUkTkm lbQk@PkkYkkg Akv¥ UkOk

bkgZkkvCkv dkkvXk Av ¢lbQk@Pkk Tk QkkZkå l^kAQkk ¢kPYkkTkm SkYkrAQkk Xko\kmTkv

Uk@AQkk YkkgMv Pkv km ^kplûk UkOk Tk ¢k^kvä bkgbkk@Tkm AnQk\kmTkkv @bk Pkv l^kAQkk

Gv Pkv ekkTkmTkv Tk ckvZkå HvTkv YkkvdkTkm UkoOkr Ukl^kÒkPkkTkkv Uk|vYk Gv PkvTkv bkgbkk@Tkk

l^kakZkä AakkZkä zTkRk ¢klR A@^kkTkkv Xkk^k AvYk ckvZk? Tk H ckvZkå

YknlTkUkOkkYkkg ¢k^kk UkkgFk Uk|Ak@Tkk l^kakZk PkQkk ¿kvSkä YkkTkä YkkZkkä

\kkvXkTkm FkkvAMmTkkv ¢Xkk^k ckvZk Gvå Uk|YkkR-¢kPYkb^kæUkYkkg ¢Ok§Pbkkc PkvTkng

TkkYk Uk|YkkR Gvå ¢kPYkb^kæUkYkkg §Pbkkc ¢Qk^kk b^kæUkYkkg bkk^kSkkTkm PkvTkng

TkkYk ¢Uk|YkkR Gvå ¢v km bk^kkvrPApì bkkSkAR#kkg (b^kAk]ä lbQklPkä lbQk@Pkk)

^kPkvrä ¢v km #knü ¢^kbQkkTkm ¢vAkCk|Pkk H\Rm ^kPkkvr ¢v km ¢c{ Xkk^kTkk Gvå

&Ü^Zk dkvÒk Tkv Ak] Xkk^k Uk|lPkWkgSk ^kOk" (1) Ü^Zk Uk|lPkWkgSk ^kOk

–Akv¥ Uk@^kbPkn l^kTkk Tk Fkk\kv–PkvYkkg ¢KA^kng UkMv PkvYk ckvZk Tklcå

bkYZkCR#krTk ekkTk Fkkl@Òk lbk^kkZk ekkTkmTkv Akg¥ HkvPkng TkQkmå (2)v dkvÒk

Uk|lPkWkgSk ^kOk-c^kkä UkkOkmä bkCk^kMPkk ¢YknA dkvÒkv bkk@k Gv YkkKv PZkkg @kvAk^kng

PkvYk ckvZk Tklcå (3) Ak] Uk|lPkWkgSk ^kOk–l#kZkk]kYkkg ¢YknA dkvÒk YkTkv

¢TknAo] UkMvä §Tkk]kYkkg ¢YknA LvAkOkv H^kng ¢v^kkv Ak]Tkkv Uk|lPkWkgSk ckvZk

Tklcå (4) Xkk^k Uk|lPkWkgSk ^kOk–Akv¥UkOk ¢vAkgPk UkdkTkkv ¢kCk|c Tk ckvZkä

¢k LvAkOkv YkTkv YkkTkTkk@k DkOkk Gv ¢Qk^kk ¢k bQkkTkv DkOkk YkTknaZkkv Gvä

PkvTkm Xkl$Pk bkk@m Gv YkkKv Ykk@v PZkkg @cv kng ¢Qk^kk YkTkv WkSkk Xkl$PkXkk^kQkm

¢kCk|c A@v Gv YkkKv @kvAk^kng ¢v kkv Xkk^k (£FGk) ¢klR ckvZk Tklcå ¢v kk

Fkk@ Uk|Ak@Tkk Uk|lPkWkgSk @lcPk PkQkk Xkk^k ¢Uk|lPkWkgSkUkOkv YkkvdkYkkCkrYkkg

¢Uk|lPkcPk Xkk^kv A>kk@v l^kFk@#kngä ¢v km Xkk^kTkk ¢c{ Xkk^km Gvå



“ 21 ”

^k]m &l^kFk@^kng §RZkkSkmTk UkOk ^kmPk \kkvXk Hkv" ¢vA CkkYkQkm WkmHv

CkkYk Hv bQkkTkv l^kck@ bQkkTk Gvä PkvYkkg \kkvXk AakkZk @lcPk bkgZkYk cvPkn¢v

§RZkkSkmTkUkOkvä Uko kr Uk|AplPkTkkv ZkkvCk RvBkkZk PkvYk H ^kPkr kngå &§RZkkSkmTkUkOkv"

Uko kr Uk|AplPkTkkv Hv kkv §RZk ¢k^kv PkvTkv l^k^kvA bklcPk HkOkv Av ¢vYkkg Ykk<g APkr Zk

TkQkmä ¢Tkv PkvYkkg YkYkP^k @kCk Tk A@vå Uk|AplPkTkk §RZkTkv ekkTkXkk^kv HkOkvå

¢Tkv ekkTkYkkg ekkTkUkOkv ^kPkvrä UkOk PkvYkkg Akg¥ £FGk Av l^kA\Uk Av YkYkPkk

Tk A@vå PZkkg ¢Uko kr ^kmPk@kCkR#kk YkkKv bkkSkA lTkCk|‘Qk YknlTk ¢Uk|lPkcPk R#krTk

-ekkTk-Fkkl@Òk YkkvdkYkkCkrYkkg ^kPkvrä ¢kPYkkTkm ¢k^km ¢Uko kr lbQk@Pkk §PApì

bkkSkAR#kk A>kk@v ¢k^k#kv ¢v km Xkk^kTkk Xkk^km Gvå

&bk^kr bkgWkgSkTkng WkgSkTk PkmdOk GvRmTkv" §RZkTkm bkodYk bkglSkTkv Uk|ekk^kMv

lbQk@PkkQkm GvRmä ¢AakkZk \kdkv l^kFk@^kkTkm Xkk^kTkk Uk|CkK A@m Gvä ¢Tkv

PkvQkm Aõk‹g Av &l^kFk@#kng A^k YkcPk~ Ukn<akTkv UkgQk Hkv" Akv¥ lHTkvëk@ YkckTk

Ukn<ak Yk]v ¢Qk^kk YknlTk^k@ bkPk~Ukn<akTkkv HkvCk Uk|kUPk QkkZk Pkkv PkvTkm UkkG]

Fkk\km TkmA]m¢vä ¢v kkv ¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv? Wkkõk ¢Tkv ¢XZkgPk@

AYkr A\kgA Kk]m ¢kPYkb^kæUkTkm lbQk@Pkk A<g ¢v km bkkSkAR#kkTkm ¢k ¢Uko kr

Xkk^kTkk Gvå 6å

❃

Pkkå 2-12-39

¿kvSk Uk|PZkv Pkkv ^kPkvr ¿kvSkb^kXkk^kPkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúYkkTk Uk|PZkv Pkkv RmTkUkOkkTkng YkkTk Hkv;úúúúúúúúú

YkkZkk Uk|PZkv YkkZkk bkkdkm Xkk^kTkmäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú\kkvXk Uk|PZkv Tkc{ \kkvXk bkYkkTk Hkvåúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú7å

HvTkm <lFk ckvZk PkvTkm Xkk^kTkk Xk^kkZkä ¢kPYkk Akg¥ AakkZkæUkv TkQkm

PkvQkm Fkk@ AakkZkTkv Kk]^kkTkkv Xkk^k ¢c{ HOkk^kv Gvå ¢kPYkk Akg¥ ¿kvSkä

YkkTkä YkkZkkä \kkXkæUk TkQkmä ¿kvSkklR Xko\k PkvTkkv b^kXkk^k TkQkmå Xko\kæUk



“ 22 ”

Qk^kkTkng YkkTkv Xk\kv UkOk UkkvPkv Akg¥ Xko\kæUk Qk¥ HPkkv TkQkmå Hv^kkv ¿kvSk

A@^kk Uk|PZkv Xkk^k cPkkvä Pkv kkv ¿kvSkTkv Kk]^kk YkkKv ¿o@PkkæUk Xkk^k A<gä

¢vK\kv Av ekkTkYkkg KAngä ¿kvSk Uk|PZkv ¢<lFk QkPkkg ¿kvSk ¢KAm HkZk Gvä

AvYkAv ¢gR@Ykkg ekkTkA]k ^kMv ekkTkTkm Skm@H Uk|CkKm Gvå YkkBkmTkv bkkA@ Tkv

VKAMmTkkv l^k^kvA Gvä PkvQkm bkkA@ §Uk@ Wkvbkv ¢Tkv VKAMm §Uk@ Tk Wkvbkvå

YkkBkmTkv UkOk Wkv§ ^kbPknTkk \kdkOkkvTkv HkOkm Ck|cOk-PZkkCkTkkv l^k^kvA Gvå PkvYk

Æ^kv UkOk l^k^kvA A@^kkv Hkv¥¢vå cng HM^kbPknTkk \kdkOkQkm lXkTTk \kdk^kk]kvä

@kCkä ÿvak @lcPkä Ukl^kÒk ¢kTkgRæUk Gngä Uko kr AYkrTkk @HAOkkv ¿kvSkklRæUkv

§RZkYkkg RvBkkZk Gvä UkOk Pkv ¢kTkgR@bkQkm HnRk \kdkOk^kk]k RkvlakPk

AYkrXkk^k Gv; YkkKv Pkv kk Xkk^k Ykk@v Tk A@^kkå HvYk YkkBkm VKAMmYkkg

BkKk#k HkOkmTkv GkvMv Gvä PkvYk ekkTkm l^k^kvA ^kMv b^k-Uk@Tkng \kdkOk lXkTTk

HkOkmTkvä Uk@Xkk^k YkkvcAYkrHlTkPk #knXkk#knXk Xkk^kTkm HM Uk|AplPkTkv GkvMv Gv;

¢Tkv b^kkTknXk^kYkkg lbQk@ @cv Gvä ¢kPYkkTkk ¢TkcR lTk@kAn] ¢kTkgR@bkTkkv

@lbkZkkv Pkv A\knakPkkTkv ^k#k AvYk QkkZk? Tk H QkkZkå

cng ¢kPYkk Gngä bkPk~ FkwPkTZkYkZk Gngä #knXkk#knXk @kCkklR Uk|AplPk PkQkk

RvcklR bk^kkrXkkbk @lcPk bkkdkm-HkOkTkk@kv H Gng; ¢vK\kv Pkv Uk|AplPk YkTkv

WkkSkA TkQkmå ¢v^kk bkkSkATkv ARm ¿kvSkklRTkkv ¢g#k ¢k^kv UkOk PkvTkm ekkTk

êkükTkv ¢bk@ Tk QkkZkå ¢c{ ¢v kk §UkvdkkXkk^kTkm Xkk^kTkk Gvä §RZkXkk^kYkkg

¢KAng Tklc ¢v^km Xkk^kTkk Gvå HvYk bkûkklUk|Zk ¢Tkv UknOZk^kk]kv YkTknaZk ckvZk

Pkv WkmHkTkv RWkk^k^kkTkm A]k ¢kWkkR @mPkv HkOkPkkv ckvZk; ¢Tkv WkSkkg UkMBkkg

bk@Bkkg ckvZk Pkv TkWk]k¢kvTkv ©Xkk Qk^kk Tk Rvä PkvYk ¢k FkwPkTZk Uk|XknYkkg

WkvcR bkkYkQZkr ekkTkWk] XkZkn‘ Gvä Pkv UknOZk–UkkUkTkm Uk|AplPkTkv RWkk^kmTkv Kk]m

Rv ¢v km b^kbkûkkTkng ^kmZkr bkkSkATkv HkCk|Pk ckvZk Gvå Uko kr Uk|AplPkTkm cwZkklPk

RvBkkZk PkvTkkv cng bkkdkm Gngä ekkPkk Gng ¢vK\kv Av Pkv ¿kvSkklRTkv Qk^kk Tk R.ä

¢v kk ¢AakkZk #knü b^kæUkYkkg bkk^kSkkTk @cng; ¢v km §PApì bkkSkAR#kk A>kk@v

¢k^k#kv ¢v km Xkk^kTkkTkng @KOk ¢c{ AZkn‘ Gvå

&YkkTk Uk|PZkv Pkkv RmTkUkOkkTkng YkkTk Hkv" \kkvAkvûk@ l^kTkZkä l^k^kvA bklcPk



“ 23 ”

RmTkUkOkng ¢v bkPk~b^kæUkTkng WkcnYkkTk Gvä TkYk|Pkk Gvå bkR~Ckn< Ukkbkv RkbkkTknRkbk

Gngä UkoOkr b^kæUkTkkv Rkbk Gng ¢vYkkg RmTkPkk Av @kgAkUkOkng TkQkmä UkOk UkoOkr

Av k]ekkTk b^kæUk ¢kPYkkTkkv l^kTkZk Gvå PkvYkkg HvTkk ¢TkgPkCknOk §DkMm CkZkk

Gv PkvTkv ¢kv]BkmTkv Pkv kk CknOk UkkvPkkTkv Uk|CkK A@^kkTkm <lFkTkkv l^kTkZk Gvå

#kkïkYkkg Aõk‹g Gv Av ¿kvSkTkv §Uk#kYkXkk^kv ÆPk^kkvä YkkTkTkv TkYk|Pkk ^kMv Kk]^kngä

&&¢ckv! bk^krek ^kmPk@kCk Uk|Xkn! A>kkg ¢kUkTkm ¢BkgM UkoOkr b^kæUk ¢kTkgRR#kk

¢Tkv A>kkg Ykk@m ¢\UkekPkkå %Zkkg \kCkm Ykk@kYkkg Av k]ekkTk Uk|CkK TkQkm PZkkg

\kCkm ¢\Ukek Gng"" ¢v km @mPkv UkkvPkkTkk UkoOkr b^kæUkYkkg L@^kk YkkKv ¢c{

¢lPk ¢lPk lTkYkkrTkPkkä YkpgRnPkk HOkk^kv Gvå UkkvPkkTkv HvTkm <lFk Gv PkvTkng

WkcnYkkTk A@v Gvä ¢v l^kA\Uk bkkQkv H UkoOkr ¢AakkZk b^kæUk Gng ¢v \kdkv

CknOkTkm ^kplüTkkv Ukn<akkQkr Gv; ¢v kkv ¢k \kkvAkvûk@ l^kTkZk Gvå

Fkk@ ekkTkTkk SkOkm êkm CkOkSk@Rv kä bk^krek Uk|Xkn Ukkbkv UkkvPkkTkm

UkkYk@Pkk RvBkkMv Gvå ¢Tkv bkgbkk@Ykkg ªSkm Ólì^kk]k Uk@ ^kMv \kkXk–TknA#kkTk

YkkTkv Gvå UknOZkklRTkm Uk@kSkmTkPkkYkkg bknBk YkkTkmTkv ¢lXkYkkTk A@v Gv Av cng

#k@m@v bkngR@ Gngä ¢kWkæ-UkwbkkQkm YkkvKkv Gng ^kCkv@v §UkklSk Xkk^kkvTkv UkkvPkkTkk

A@mTkvä ¢lTkPZk HM UkRkQkrQkm UkkvPkkTkv YkkvKkv YkkTkv Gvä ¢v UknOZkklR HMTkm

§UkklSkQkm cng YkkvKkv Gng ¢vYk YkkTk^kng Pkv Ykck ¢ekkTk bklcPk ªSkm Ólì Gvå

SkYkkrPYkk ¢vYk YkkTkv Gv Av Ykk@kYkkg ¢TkgPkCknOk Gvä ¢TkgPk bknBk Gvä UkOk

cHn UkoOkr Ukl^kÒkR#kk Uk|CkK TkQkm PkvQkm lTkRkvrak Rv k-Ckn<-#kkïkTkm Xkl$Pk A@v

Gvä UkkvPkkTkv ¢TkgPkCknOkTkng WkcnYkkTk ¢k^kPkkg l^kTkZkQkm N]m UkMv Gvå Hv

UkoOkrPkkTkkv bkkSkA Gv PkvTkv UkoOkr Ukl^kÒk b^kæUkTkm ¢k@kSkTkkYkkg ¢\Uk UkOk Rkvak

@kBk^kkTkm Wknlü ckvPkm TkQkmå l^kTkZk^kgPk SkYkkrPYkk bk@\kUkOkv ¢lPkAkvYk]PkkQkm

^kPkvr Gvä lTkRkvrak b^kXkk^kYkkg HkCkplPk^kk]m Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Av ¢vA ¢g#k

UkOk Ck^kr Tk ¢k^kvå ¢v km lTkYkkrTkPkk–^kmPk@kCkR#kk A>kk@v ¢k^k#kv?

bkkSkATkv UkoOkr #knü Uk@YkkPYkb^kæUkTkm Uk|PkmPk ¢gPk@Ykkg ^kPkvr Gvä PkvQkm

HkOkv Gv Av Ykk@m ^kPkrYkkTkR#kkYkkg cÆ ¢lbQk@PkkTkm TkWk]k¥Tkv \kmSkvä cng

UkkYk@ Gng ¢vK\kv Av cng UkoOkr b^kæUkTkkv RkbkkTknRkbk Gng ¢v^kkv l^k^kvA ckv^kkQkm



“ 24 ”

^kmPk@kCkm bkPUkn<akTkng WkcnYkkTk A@v Gvå Uk@YkkQkvr UkkvPkkTkk b^kæUkTkm Pkv Xkl$Pk

Gvå Ykk@kv UkoOkr b^kXkk^k cÆ §DkM>kkv TkQkm YkkKv ¢lXkYkkTk AvYk A<gä ¢vYk

HkOkPkkv QkAkv b^kæUkTkm YkZkkrRkYkkg ^kPkvr Gvå

Akv¥UkOk ¢kPYkk UkoOkr #knüR#kkTkv UkkYkm HkZk GPkkg PkvTkm ¢bk\km

YkZkkrRk VmKmTkv ^kSkm Tk HkZkä ¢v kkv bkcH b^kXkk^k ckv kkQkm Æ^kTkv lbkü

Uk@YkkPYkR#kk UkoOkrUkOkv lTkYkr] QkZkk UkGm ¢kCk] Akv¥ YkZkkrRk ¢kv]gCk^kkUkOkng

@cvPkng TkQkmå b^kXkk^k H UkkvPkk ^kMv UkoOkr Gv UkOk bkkSkAR#kkYkkg cÆ PkvTkk

¢TkgPkYkk XkkCkv UkOk CknOkTkm #knüPkk §DkMm TkQkm Pkkv PkvYkkg AvYk ¢lXkYkkTk

A<g? YknYkndkn bkkSkA ¢kPYkk ¢lPkbk@\kä lcPk–¢lcPkXkk^kTkv bkYkH^kkYkkg

l^klFkdkOk ¢Tkv l^kTkZk^kgPk ckvZk Gvä PkvYkkg H UkkÒkPkk PkQkk \kkvAkvûk@

l^kTkZkUkOkkTkm Ykcûkk Gvå Uk|XknTkkv Xk$Pk Uk|Xkn Hv kkv H ckvZkå cng Uk@YkkPYkkTkkv

RkbkkTknRkbk Gngä Fk@Ok@H Gng ¢v km lTkYkkrTkPkk ckvZk Gvå UkkvPkkTkk CknOk §Uk@

\kdk A@mTkv b^kXkk^kTkm #knüPkk ^kSkk@Tkk@ ckv kkQkm UknOZkklR Rvc ^kCkv@vTkm

YkkvKk¥ b^kmAk@Pkkv TkQkmå

¢Uko kr ¢vK\kv Uko krAk]v Tklc Uk|CkKv\km ¢v km Ukl^kÒk lTkYkkrTkR#kk

(YkSZkbQkR#kk–^kmPk@kCkR#kk)Tkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå ¢v Xkk^kTkk ¢Uko kr Gvå

Uko kvr ¢TkgPkAk]Ykkg \kkwlAA bkPZkä bk@\kPkkä lTkYkkrOkUkOkng ^kCkv@v #knXk@kCkUkOkv

A@v\kngä Pkv Tklc UkOk ¢kPYkkTkk ZkQkkQkr Xkk^k bklcPkä ¢AakkZkTkv \kdkvä

AakkZkklR @kCkÿvakTkm ¢lbQk@PkkTkkv bk^krQkk dkZk A<g Pkv ¢Uko kr ¢^kbk@ Gvå

¢ekkTkXkk^kv Pkkv DkOkng AZkn‘ Gvå WkkõkQkm PZkkCkm Qk¥ SZkkTkYkkg WkvLkv ckvZkä

PZkkg PkvTkk RvcTkv Akv¥ Wkk]v ¢Qk^kk FkkYkMm §Pk@Mm dkk@ GkgKv GPkkg YkTkYkkg

¿kvSk Tk A@vä ¢v kk Uk|Ak@Tkm dkYkk ¢ekkTkXkk^kv ¢TkgPk^kk@ A@mä GPkkg

¢gPk@Ykkg YkTk bkgWkgSkm #knXk Ukl@OkkYkTkkv Ukdk (WkgSkXkk^k) ©Xkkv @õkkvä UkOk

ekkTkXkk^kv lTkHr@k Tk Qk¥å ¢kPYkkTkk XkkTk l^kTkk Hv bk@\kPkkä l^kTkZkä

lTkYkkrTkPkk ¢klR Gv Pkv WkSkng YkTkTkm Skk@OkkæUk Uk@Xkk^k Gvå Pkv WkgSkXkk^kTkv

(§RZkXkk^kTkv) UkkvPkkTkkv YkkTkm #knXk-¢#knXk \kkCkOkmæUkv Uk@Xkk^kYkkg KA^kng

QkZkng Gv; UkOk ¢kPYkkTkv Uk@Qkm lTk@k]kv lTk@k\kgWkm AvYk @kBk^kkv PkvTkm



“ 25 ”

ekkTkA]k %Zkkg \kCkm Æ^kv Tk HkOkm PZkkg \kCkm PkvTkm WkSkm YkcvTkPk YkVPkYkkg

Ck¥ Gvä ¢ekkTk Pkv WkFkk^k TkQkmå

&YkkZkk Uk|PZkv YkkZkk bkkdkm Xkk^kTkm" AUkKXkk^kTkm PknFG^kplûk bkkYkv

¢BkgM ekkZkA bkkdkm Xkk^kTkm HkCkplPkæUk bk@]Pkk ¢vK\kv l^kXkk^k bkkYkv

(Ykl\kTkXkk^k bkkYkv) l^k<üPkkæUk lTkRkvrak l^klFkdkOkPkk Av]^kng Pkkv CknOk ^kMv

Rkvak K]vå

Akv¥ Acv Av bkgbkk@Ykkg #kL Uk|PZkv #kLPkk A@^km Hkv¥¢vä PkvYk Tk A@m¢v

Pkkv Fkk\kv Tklcå Ag¥A bkUkr VngVkMkv @kBkm¢v Pkkv H Dk@ ^kcv kk@ bk@Bkkv Fkk\kvä

ïkm–UknÒkklRA WkSkk AWkHkYkkg @cvä YkkKv ¢Ykk@v Pkkv Dk@bkgbkk@ TkXkk^k^kk

YkkKv AakkZk A@^kkv H UkMv; PkvTkv ekkTkm Acv Gv Avä ¢v YkkTZkPkk ªSkm Gvä

Xk|YkOkk Gvå UkkUk A<gä ¿kvSk–AUkK A<g Pkkv WkSkk LmA @cvå ¢vK\kv Rkvak ^kMv

CknOk QkkZk ¢vYk AvYk WkTkv? HvOkv ¢v^kk ªSkk lbkükgPk YkkTZkk Gvä Pkv ¿kvSkä

AUkK GkvMm #kAv Tklcå YkkKv #kL Uk|PZkv #kLPkk A@^km Pkv b^kZkg ¢Uk@kSk Gvå

PkvTkk Uk|PZkv UkOk bk@]Pkk-bk%HTkPkk ckv km Hkv¥¢vå Uk|ZkkvHTk^k#k Akv¥Tkv

bkoFkTkk ¢kUk^kk bkgWkgSkm l^kA\Uk ¢k^km HkZk ¢v HnRm ^kkPk Gvå UkOk AakkZk

A@^kk Hv kk Gv ¢v YkkTZkPkk Pkkv lYkQZkk Gvå QkkvMkv DkOkkv ¿kvSk-YkkTk-YkkZkk-

\kkvXk A<g Pkkv H WkSkng LmA LmA WkTkm @cv ¢v^kng YkkTZkng PkvYkkg ¢vYk H ¢k^Zkng

Av ¢^kCknOk A<gä Rkvak-RgXk A<g Pkkv H bkk<g @cvä ^Zk^kbQkk @cvä ¢v WkSkm

ªSkm YkkTZkPkk Gvä Rkvak A@^kk Hv kkv YkkTZkkv PkvTkv Rkvak @kBk^kkTkm Wknlü Qk¥ä

Pkkv PkvTkkQkm CknOk AvYk Uk|CkKv? YkkKv ¢kPYkkTkng lcPk A@^kng ckvZk Pkkv Ykk@kv

b^kXkk^k WkvcR bkYkPkkä dkYkkæUk Gv Pkv kkv lTkOkrZk A@^kkvå

bkgbkk@ä RvcklR Uk@Ü^ZkTkm ^Zk^kbQkkYkkg Akv¥Tkng SkkZkn‘ QkPkng TkQkmä R@vA

^kbPknTkng AkZkr b^kPkgÒk Gvå Akv¥ FkmH Uk@Tkv ¢kSkmTk TkQkmå ^k]m Akv¥ bkkQkv

@kCk-ÿvak ^kMv Pkv Pkv FkmH ¢TknAo] QkPkm TkQkmä UkOk Uko^krTkkg UknOZk ckvZk Pkkv

Pkv PkvTkk Ak@Okv ¢TknAo] RvBkkZk Gvä UkOk Akv¥ FkmHä Akv¥ ¢kPYkk ¢TZk

Akv¥Tkv ^k#k TkQkmå

Akv¥ Acv &^ZkkUkA Uk|vYk ^kMv HCkPk ^k#k QkkZk Gvä YkkKv l^këk §Uk@



“ 26 ”

Uk|vYk Av]^k^kkv Hkv¥¢vå Pkkv ¢vYkkg ¢v lbkükgPk ¢k^Zkkv Av DkOkkv @kCk A<g Pkkv

WkSkkg YkTkv ¢TknAo] QkkZkä PZkk@v YkTkv #kklTPk QkkZkä UkOk PkvYk WkTkPkng TkQkmå

Ak@Ok Av WkSkk b^kPkgÒk Gvå YkkKv Uk@ Ü^ZkQkm SkYkr ¢Tkv #kklTPk Tkœm A@Tkk@k

Uk@Tkv ¢kSkmTk–bkYkkSkkTk A@^kk YkkCkv Gvä PkvTkk WkSkk lbkükgPk HoLk H Gvä

lTkRkvrak YkkvdkYkkCkrYkkg Pkkv Uk@ bkgZkkvCkTkm ¢Ukvdkk @lcPkä @kCk-ÿvakä l^kakZk

-AakkZk @lcPk lÒkAk]m ekkZkA Gngä Uk@Qkm lXkTTk UkoOkr Ukl^kÒk ekkTkUkOkv Gngä

@kCkklRUkOkv TkQkmä RvcklRTkm l¿Zkk A@^kkUkOkv TkQkmä UknOZkklR Uk@ FkmHTkm

YkRRTkm ¢kvl#kZkk]^kk]kv TkQkmä ¢vA\kkv UkoOkrekkTk ¢kTkgR b^kXkk^km Gngä ¢v km

Ukl^kÒk R#kk Uk|CkK A@^kkTkkv Hv b^k\kdkTkm lbQk@PkkæUk Ukn<akkQkr Pkv UkkvPkkQkm

QkkZk Gvå PkvYkkg Uk@ FkmH YkTkv YkRR A@v–¢TknAo] QkkZk ¢v km Uk@kSkmTkPkk

TkQkmå Ak@Ok Av R@vA ¢kPYkkTkkv ekkTkb^kXkk^k bkRkZk b^kPkgÒk Gvä UkoOkr Gvå

#knü b^kXkk^kTkm ÓlìYkkg ¢g#kYkkÒk @kCk TkQkmä Uk@ ¢k\kgWkTk TkQkmä GPkkg

b^kXkk^kTkm UkoOkr lbQk@Pkk Tk A@m #kAv PZkkg lTkRkvrak Rv k-Ckn<-#kkïk PkQkk

^kmPk@kCkm SkYkr Uk|PZkv l^kTkZk Xkl$PkæUkv ^k\kOk @cv Gvä Pkv CknOkTkm <lFkTkng ^k\kOk

Gv PkvYkkg ¢\Uk UkOk @kCk-ÿvak ¢kR@OkmZk TkQkm Pkkv UkGm Uk@Tkng A@^kng–Tk A@^kng

PkvTkm ^kkPk A>kkgQkm ckvZk? Ak@Ok Av Akv¥ ¢kPYkk Uk@Tkng Akg¥ A@m #kAPkkv TkQkmå

YkkKv HvTkv LmA A@^kng Gvä b^kkSkmTkUkOkv KAm @cv Pkv kng bkkFkng lcPk A@^kng Gvä

PkvOkv UkkvPkv lTkRkvrak ekkTkb^kXkk^k ^kMv bkYkH^kng Hkv¥¢v Av RkvakQkm CknOk Uk|CkK

Tk QkkZkä YkkKv ^kbPkn b^kæUkTkv lÒkAk] ¢WkklSkPk TZkkZk ^kMv bkYkHkvå

¢kPYkk bkRkZk ekkTk ¢kTkgR b^kæUk lTkRkvrak bkkdkm Gvå cng ekkPkk Gngä

UkoOkr Gngä PkvTkm Uk|PkmlPkä Pkv b^kkSkmTk UkoOkr b^kæUkTkng ekkTk ¢Tkv PkvTkng H ^k\kOk

@cv PZkkg ¢\Uk UkOk ¿kvSkä YkkTkä YkkZkkä \kkvXk ¢kR@OkmZk Tk H ckvZkå

^kPkrYkkTk Ukn<akkQkrTkm TkWk]k¥Qkm ¢\Uk AakkZkTkm ¢lbQk@Pkk QkkZk Pkv HnRm

^kkPk Gvä UkOk ¢Ykv CkpcbQkm Gm¢v YkkKv ¢Ykk@v QkkvMk UkOk @kCk-ÿvak A@^kk

Hkv¥¢vä Pkkv H WkSkkg bk@Bkk @cvä ¢v ¢lXkUk|kZk lYkQZkk Gvå Ak@Ok Av Uko krTkk

UknOZk l^kTkk Wkck@Tkm bkCk^kMPkk Yk]Pkm TkQkmå Bk@vBk@ Pkkv Wkck@Tkm

bkCk^kMPkk Gv ¢vYk Acv kng Pkv A\UkTkk YkkÒk Gvä GPkkg Gv ¢vYk ARklFkPk~ \kkvA

^Zk^kck@Qkm YkkTkm \Zkkvä UkOk cng Dk@ä bkgbkk@ä RvcklRTkv ¢kYk H LmA @kBkm



“ 27 ”

#kAngä WkSkkTkv RkWkYkkg @kBkm #kAngä Uk@ YkTkv YkRRCkk@ Gvä cng Uk@Tkv YkRR

A@m #kAng Gng ¢v YkkTZkPkk ¢ekkTk Gvä lYkQZkkR#krTk #k\Zk Gvå

Uk@Rv#km @kHk YkckTk @k%ZkTkkv b^kkYkm AMA bkûkklUk|Zk cPkkv; GPkkg

¢v kkv ^kBkPk ¢k^Zkkv Av @kOkm¢v Iv@ Bk^kMk^Zkngå UkkvPkv HkOZkng GPkkg ïkm

§Uk@ ¿kvSk Tk AZkkvr ¢Tkv HkOZkng Av ¢k RvcTkkv ¢gPk ¢k Uk|Ak@v H \kkCkv

Gvå cng Akv¥ UkOk ^kbPknTkkv b^kkYkm TkQkmä ïkm¢v Ykk@k #k@m@Qkm \kkXk Tk

RmLkv PkvQkm PkvOkv PkvTkng ÿvakæUk AkYk AZkn‘ä cng Ykk<g ekkTkæUk AkYk A<gä Iv@

Bk^kMk^Zkng Pkv UkOk HkOZkngå cng Pkkv ¢bkgZkkvCkm ekkPkk H Gng ¢vYk l^kFkk@

A@Pkkg A@Pkkg UkkvPkkTkk Ukl^kÒk b^kXkk^kTkk YklcYkkYkkg lbQk@ Qk¥Tkvä Ykck

Ukl^kÒk bkYkklSkR#kkYkkg ekkTkXkk^kv Rvc GkvM>kkvå UkkvPkkTkm Ukkbkv @kHbkûkk cPkm

UkOk ^kkUk@m Tklcå ¢v Xko\k Tk cPkm UkOk ¢v Pkkv ekkTkmTkm l^klFkdkOkPkk Gvä

l^k^kvA Gv; Akv¥ Acv Av ¢Ykv Uk@ FkmHYkkg SkkZkn‘ AkYk A@m¢vä UkOk PkvYk

ARm Akv¥Tkng Akv¥ ^kMv Qk¥ #kAPkng H TkQkmå ekkTkYkkg b^kTkv Xko\kmTkv YkkÒk

@kCk-ÿvakTkm A\UkTkk Qk¥ #kAvå R@vA ¢kPYkk UkkvPkkTkk ¢TkgPkCknOkUkOkvä ¢TkgPk

b^k bkkYkQZkrUkOkv Gvä Uk@UkOkv–Uk@Tkm l¿Zkk A@^kkUkOkv ÒkOkAk] ÒkOk \kkvAYkkg

Akv¥ TkQkmå ¢vA Ü^Zk WkmHk Ü^ZkTkng Akg¥ A@m #kAv Tklcä lTklYkûkUkOkv APkkr

Gng ¢vYk YkkTk^kng Pkv UkOk ¢ekkTk Gvå YkkKv Uk@ §Uk@ RWkkOkTkkv Xkk^k-AakkZk

A@v Pkkv UkOk Uk@Qkm \kkXk-¢\kkXk Qk¥ #kAv Tklc; UkOk UkkvPkkTkk lÒkAk]m

b^kXkk^kTkk \kdkv ekkTkb^kXkk^kTkm HkCkplPk ¢Tkv #kklTPkæUk CknOk §DkMv Gvå

Akv¥ ^kbPkn Uk@kSkmTk TkQkmå R@vA UkRkQkr Uko@vUko@k b^kPkgÒk Gvä HnRk Gvå

¢TkklR ¢TkgPk UkkvPkk ^kMv UkoOkr Gvä YkkÒk b^kXkk^kTkng \kdk A@m ¢TkklRTkkv

ªSkkv ¢lXkUk|kZk (BkkvKm YkkTZkPkk) WkR\k^kkTkm Hæ@ Gvå

bkkFkng ekkTk ¢gPk@Qkm bkYkkSkkTk A@v Gv; ¢Tkv ¢ekkTkXkk^k Uk@Ykkg

LmA-¢LmATkm A\UkTkk A@mTkv bkgZkkvCkTkm §UkklSk UkkYkv Gvå Ykk@k Pk@VQkm

Akv¥Tkv Rn:Bk Tk Qkk¢kvä ¢v km bkYkHOkYkkg bk^kr bkYkkSkkTk Gvå ¢v kkv

¢lXkUk|kZk ckvZk Pkkvä TkmlPk–TZkkZkTkng ^kPkrTk QkZkk l^kTkk @cv Tklcå AnKngWkYkkg

Akv¥Tkm Xko\k Qk¥ HkZk Pkkv ekkTkYkkg (bkYkHOkYkkg) bkYkkSkkTk A@^kng Hkv¥¢vå



“ 28 ”

UklPkYkkg Xko\k ckvZk Pkkv HvYk ïkm HPkng A@v Gvä bkcTk A@v Gv PkvYk ARm ïkm

Xko\k A@v Pkkv PkvTkkv UklPk H@kUkOk bkcTk Tk A@v ¢v TZkkZk TkQkmå

\kkwlAATkmlPk–^kcv kk@Ykkg bkHHTkPkkTkkv Rk^kkv A@Tkk@k UkkvPkkTkk YkkTkv\kk

lbkükgPk BkkPk@ DkOkng bkcTk A@v Gvä ¢Tkv ¢v TkmlPkTkm BkkPk@ WkmHng WkSkng

HPkng A@v Gv; Pkkv \kkvAkvûk@ ¢kPYkSkYkrYkkg ^kcv kk< bkHHTkPkk Pkkv ckvZk Hå

¢kBkkv bkgbkk@ A£ lbQklPk¢v Gv Pkv l^k^kvAQkm ¢Tkv bkYkHOkTkm Skm@HQkm

HvTkv HkOkPkkg ¢k^kMv Gv Pkv WkmHkTkv Rkvakä Rn:Bk ¢kUk^kkTkk Xkk^k A@v Tklcå

Uk|èTk : ¢kUkTkm ^kkPk bkkFkm Gv UkOk Dk@ bkgbkk@Ykkg @cmTkv ¢vYk Qk^kng

¢bkgXk^k Gvå

§ûk@ : Uk@ bkgZkkvCk Akv¥Tkv \kkXk Av TknA#kkTk A@m #kAPkk TkQkmä ¢ekkTk

^kMv YkkTkkv Xk\kvå HvTkv ¢v^kng ¢lXkYkkTk Gv Av ¢Ykv ¿kvSkklR AakkZk Tk

A@m¢v Pkkv ¢Ykk<g AkYk Tk Fkk\kv; YkkTk ¢kWkæä bkCk^kMPkk H]^kkZk

Tklcä \kkvAYkkg TkYkk\kk (TkUkngbkA Hv kk) Acv kk#kng Pkkv Pkv YkkTZkPkk BkkvKm

Gvå

(1) HvOkv Pkm^k| ¿kvSkä YkkTkä YkkZkkä \kkvXkYkkg FkwPkTZk ^kmZkrTkv BkoWk HkvMZkng Gvä

Uk@Tkv RWkkOkä ¢TkmlPkä XkogMk ¢kFkk@ bkv Zkk Gv Pkv XkZkgA@ Tk@ACklPkTkk

TkUkngbkA QkZkkå (TkUkngbkA^kvR^kk]k Æ^kTkv ïkm–Ukn<ak Wkv§Tkk AkYk

XkkvCkTkm ¢TkgPkm AMAä Pkm^k| ¢kAn]Pkk ckvZk Gvå)

(2) Hv Æ^kkv ¿kvSkä YkkTkä \kkvXkYkkg QkkvMk HkvMkZkk ¢Tkv AUkK ^kSkk@v AZkn‘

Pkv lPkZk‘Fk–Uk#kn QkZkkå

(3) Hv YkgR AakkZkTkk YkSZk Xkk^kUkOkv @õkk Pkv YkTknaZk QkZkkå

(4)v Hv #knXkXkk^kYkkg ^kSZkk Pkv Rv k QkZkkå

(5) HvOkv b^kæUk lbQk@Pkk ^kMv AakkZkYkkg PkR~Tk ^kmZkr Tk HkvMZkng Pkv ^kmPk@kCkm

lbkü Uk@YkkPYkk QkkZkå

&&bk^kr Æ^k Gv lbkübkYkä Hv bkYkHv Pkv QkkZkå"" lbkü Uk@YkkPYkk

bkYkkTk UkoOkr Ukl^kÒk #kl$Pk R@vA ¢kPYkkYkkg Xk@m Gvä UkOk WkvcR ekkTk-bkYkPkk



“ 29 ”

b^kæUkTkm Ukl^kÒk #kklTPkTkv Xko\kmTkv ¿kvSkä YkkTkä YkkZkkä \kkvXkæUk

l^kakZk^kkbkTkkYkkg HkvMk^kngä Uk@ ^kbPknYkkg bknBk Wknlü A@^km Pkv YkckUkkUk Gvå

b^kkSkmTk b^kæUkTkm ¢TkgPkm zcbkk Gvå ¿kvSkklR PknFGXkk^kTkv Skk@Ok A@^kkYkkg

UkkvPkkTkm cmOkUkä TkUkngbkAUkOkng Gv; YkkKv Uk|QkYk H ¢kPYkkTkv ZkQkkQkr b^kæUkv

HkOkmä Uk@Qkm LmA-¢LmA YkkTk^kkTkkvä Uk@Ykkg APkkr-Xkkv$PkkUkOkkTkkv ¢lXkUk|kZk

Vv@^kmä ¢v kkv lTkOkrZk A@v Av Ykk@k lTkPZk ekkTkb^kXkk^kYkkg ¢\Uk UkOk ¿kvSkä

YkkTkä YkkZkkä \kkvXk TkQkmä YkkKv Pkv A@^kk Hv kk TkQkmå lcPk–¢lcPkæUk Pkkv

UkkvPkkTkk H Xkk^k ckv kkQkm UkkvPkv UkkvPkkTkk Xkk^kTkv ^k#k @kBkm #kAvä ¢v kkv

bkYkHOkæUk b^kXkk^k Tkœm Qk^kkQkm ¢v UkOk Tkœm QkZkng Av ¿kvSkklR Rkvak ^kMv

ïkm–UknÒkkv ¢klR bk@Bkkg @cvä RWkk¥ HkZk ¢v YkkTk^kng UkOk HoLng H Gv; YkkKv

lÒkAk]m CknOkÓlì @kBkmTkv ¢^kCknOk (Rkvak) A@^kkTkng \kdk b^kUTkkYkkg UkOk Tk

@kBkkvå ¢\Uk UkOk ¿kvSkklR AakkZk Ykk@kYkkg TkQkm YkkKv Tk Qk^kk R. ¢v kkv

Fkkvœbk ¢lXkUk|kZk KAk^km @kBk^kkvå

&&YkkZkk Uk|PZkv YkkZkk bkkdkm Xkk^kTkm"" HvYk ekkTk b^kXkk^kTkm HkCkplPk

GnUkk^kmTkv WkmHk Uk|PZkv AUkKXkk^k A@Pkkv cPkkv Pkv Uk@ ^k\kOk Uk\kKmTkv ¢BkgM

ekkTkb^kXkk^kTkm HkCkplPk ¢v km @kBkng Avä Akv¥ Uk|Ak@Tkk AUkKTkkv ¢g#k ¢k^kv

Pkkv PkvTkkQkm HnRkv @cmä lTkRkvrak bkkdkm Xkk^kTkm ekkTkÓlì ^kMv HkOkm \k.å

b^kXkk^kTkm HkCkplPkYkkg ¢g#kYkkÒk AUkK ¢k^k^kk Tk R.å YkkZkk-AnlK\kXkk^kTkv

Ukl^kÒk bk@\k b^kXkk^km Ólì ^kMv GvPk@mTkv (Kk]mTkv) ÆPkm \k.å

&&\kkvXk Uk|PZkv Tklc \kkvXk bkYkkTk Hkvå"" HvYk \kkvXkYkkg \kkvXk A@^kk

Hv kkv Gv ¢vYk YkYkP^kXkk^k cPkkvä Pkv \kkvXk Uk|PZkv ¢g#kYkkÒk \kkvXk Tklc UkOk

lTk\kkvrXkPkkæUk ¢AakkZkm bkgPkkvakXkk^kv ¢kPYkkYkkg lbQk@ @cngä Uk@Yk #kklTPkYkZk

Ykk@k ¢kPYkkYkkg PkpUPk @cngå cng ¢TkgPk WkvcR ekkTk-#kklTPk b^kXkk^km Gngä

ekkTkb^kXkk^kYkkg lbQk@Pkk ^kMv lTkYkr]Pkk Uk|CkK QkPkkg ÒkOkAk] ÒkOk\kkvA HOkkZk

Gvä Pkv UkoOkr ¢kTkgR b^kXkk^kTkv Xko\kmTkv Uk@ bkgZkkvCkYkkg bknBk Wknlü YkkTkm ªSkkv

UkM>kkvä PkvQkm ÒkOkAk] ÒkOk\kkvATkk Ukl@Ck|cTkm PkpaOkk ^kSkkZkvr HkZk Gvä UkOk

Pkv PkpaOkkTkkv BkkMkv Uko@kv QkkZk PkvYk TkQkmå ¢ekkTkXkk^kv ¢TkgPkm PkpaOkk ^kMv HvYk



“ 30 ”

\kkvXk A@^kkYkkg WkvcRPkk cPkmä PkvYk ekkTkb^kXkk^kYkkg bk^k]kv QkPkkgä WkvcR

bkgPkkvak b^kæUk UkoOkr #knüPkkTkk XkkTk ^kMv ¢TkgPk ekkTkä ¢TkgPk bkgPkkvak @kBkm

#kAng Gngå ¢TkgPkk bkgbkk@Tkm ^kkbkTkk GvRmTkv cng UknOZk-UkkUk @lcPk UkoOkr #knü

Ukl^kÒkPkkYkkg L<gä ¢Tkv lTkPZk b^kXkk^kTkkv bkgPkkvak UkkYkng ¢v km Xkk^kTkk Gvå

UkoOkr Ukl^kÒk lbküUkR UkkvPkkYkkg #kl$PkUkOkv Gv PkvTkm Uk|klUPkTkk \kkvXkTkkv

l^kA\Uk GÍk CknOkbQkkTk bknSkm ¢k^km HkZk Gvä UkOk ÓlìYkkg #knXk l^kA\UkTkkv

TkAk@ Gv ¢Tkv Xkl^kaZkYkkg &&Uk|Xkn ¢kekk¢v Qkk#kng Pkv H b^kæUk Hkv"" PkvTkkv

^kPkrYkkTkYkkg bkgPkkvak ^kPkvr Gv; ¢vK\kv bkgbkk@Tkk UknOZkklR Uk@YkkOkn¢kvTkm £FGk

TkQkmä UkOk Ykkvdk £FGkTkkv l^kA\Uk PkoKmTkv b^kæUk lbQk@PkkTkm ¢Uko kr HYkk^kK

A>kk@v ¢k^k#kv? ¢v km ¢c{ Xkk^kTkk Gvå 7å

Wkcn §UkbkCkrAPkkr Uk|PZkv UkOk ¿kvSk Tkc{äúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú^kgRv Fk¿m PkQkklUk Tk Yk]v YkkTk Hkv;úúúúúúúúú

Rvc HkZk UkOk YkkZkk QkkZk Tk @kvYkYkkgäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú\kkvXk Tkc{ Gkv Uk|Wk] lbklü lTkRkTk Hkvåúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú8å

¢Uko kr ¢^kbk@Tkm Xkk^kTkkYkkg ¢v km <lFkTkng @KTk QkkZk Gv Av §PApì

bkkSkAR#kk Uk|CkKkvä ¢Tkv #knXkk#knXk Uk|AplPkTkk Akv¥ UkOk §RZkTkkv ¢v^kkv dkZk

A<g Av V@mTkv WkgSkTk Tk QkkZkå Hv Ag¥ l^kA\Uk ©Lv Pkv H dkOkv ¢BkgMä ¢WkgSkä

¢Uko^kr R#kk ^kMv PkvTkv GvRgn; ¢vK\kv Av Ykk@m #knüR#kkæUk WkkOkTkv §Ck| A@mTkv

AYkr §RZkTkm bkodYk bkglSkTkk HkvMkOk Xkk^kTkv Ukn<akkQkr ^kMv PkkvMm TkkBkngä ¢v^km

§PApì bkkSkAR#kk A>kk@v ¢k^k#kv ¢v Xkk^kTkk ¢c{ Gvå Wkcn §UkbkCkr A@Tkk@

Uk|PZkv UkOk \kv#kYkkÒk ¿kvSk Tk QkkZkå ¿kvSkklR AakkZk A@^kkTkkv ¢lXkUk|kZk TkQkm;

UkOk Hv Uko kvr Xko\kTkng lTklYkûk UkkYkm ¢k^kv\kkg AYkrä PkvTkm Uk|CkK QkPkm ¢^kbQkk

#kmDk| K]m HkZkä ¢v km b^kæUk lbQk@PkkTkm HYkk^kKTkkv §Ck| Ukn<akkQkr \kk^kngå

UkkvPkv lTk@Uk@kSkm GPkkg UkOk Akv¥ Rv kä YkTknaZkä lPkZk‘Fk ¢Qk^kk ¢FkvPkTk

Uk|AplPkTkkv Dkkv@ §UkbkCkr-¢#kkPkkTkk §RZkYkkg ¢k^kv Pkkv UkOk Pkv Uk|PZkv \kv#kYkkÒk

¿kvSk A<g Tklc; Ak@Ok Av Uko kr AYkrApPk ¢#kkPkk^kvRTkmZkklR DkOkk Uk|Ak@Tkkg AYkr



“ 31 ”

WkgSkkZkv\kkg Gv; Pkv PkvTkm lbQklPk Uko@m QkPkkg V] R¥Tkv Bk@m H^kkTkkg Gvä Pkv

¢bQkkZkm cR^kk]kg dklOkA Gvå PkvTkkQkm ekkTkCknOkTkv cklTk TkQkmå Akv¥ YkkTkv

Av Ykx DkOkng bkcTk AZkn‘ Pkkv PkvTkm YkkTZkPkk HoLm Gv; Ak@Ok Av ekkTkTkkv b^kXkk^k

WkvcR HkOk^kng Gvå GÚbQkTkv Pkkv ¢\Uk ekkTk Gvä Av k]ekkTk Uk|CkKv PZkkg WkSkng

-¢TkgPkTkng bkcvHv HkOk^kng QkkZk Gvå Pkv R#kk l^kTkk UkkvPkv DkOkng HkOZkngä DkOkng bkõk‹g

¢vYk YkkTk^kng Pkv Xko\k Gvå Akv¥ Acv Av YkTkv Ckk] Rvä zTkRv Pkkv AvK\km^kk@

Ykk@v bkcTk A@^kngä bkcTk A@^kkTkm Ag¥ cR ckv km Hkv¥¢vTkv? UkOk PkvYk TkQkmå

bkc^kng ¢vK\kv bkYkHOkTkng AkZkr HkOk^kkæUkv @cv kng Pkv Gvå ¢TkgPkm ¢Ck^kMPkkTkk

bkgZkkvCk RvBkkZkk A@v GPkkg ekkTk ¢KA^kkTkk b^kXkk^k^kk]ng TkQkmä HkOk^kng PkvYkkg

Rkvak Av Rn:Bk TkQkmå HvYk Gv PkvYk HkOk^kng Pkv CknOk Gvä PkvYkkg ¢TkgPkm bkYkPkk

Gvå ¢kPYkk bkRkZk WkvcRekkTk-bkYkPkkTkkv bkYknÜ Gvä UkOk FkmHTkv HkOkng Gng

¢vYk Acv kng ^Zk^kck@YkkÒk Gvä Bk@vBk@ UkkvPkv UkkvPkkTkk ekkTkTkm b^kFGPkkTkv

UkkvPkkYkkg HkOkv RvBkv Gvä Uk@ FkmH Akv¥Tkv WkCkkMTkk@ Av bknSkk@Tkk@ TkQkmå

¢kPYkk b^kkSkmTk ekkTkæUkv Gvä @kCkklR Av RvcklR ^kCkv@v Uk@ FkmHUkOkv

ÒkOkAk]Ykkg TkQkmå ¢vA Ü^ZkYkkg Uk@Tkng Ak@Ok-AkZkrUkOkngä Uk@kSkmTkUkOkng Av Uk@Tkv

YkRRCkk@UkOkng ÒkOk\kkvA-ÒkOkAk]Ykkg TkQkmå ¢vA PkOkBk\kkTkk Wkv AKAk A@^kkTkm

PkkAkPk Akv¥ ¢kPYkkYkkg TkQkm; GPkkg YkkTkv PkvTkm YkkTZkPkk HoLm Gvä PkvTkv b^kPkgÒk

ekkTkb^kXkk^km ¢kPYkkTkng XkkTk TkQkmå Uk@lTklYkûk §Uk@ Ólì Gv PkvOkv @kCk

A@^kk Hv kkv YkkTZkkv Gvä Uk@Qkm YkTkv \kkXk-TknAbkkTk QkkZk PkvYk YkkTZkng; PkvOkv

¢TkgPkk Uk@ bkkQkv ¢TkgPkkv @kCk-ÿvak A@^kk Hv kkv YkkTZkkv; PkvTkm ªSkm ÓlìYkkg

ÒkOkvAk]v @kCkÿvak A@^kk Hv^kk Gv ¢vYk ¢k^Zkngä UkOk ekkTkYkkg b^k\kdkv ekkTkTkng

bkYkkSkkTk A@^kk Hv kng Gv ¢vYk Tk ¢k^Zkngå HvOkv bk^krek ^kmPk@kCkTkk TZkkZkQkm

ZkQkkQkr ekkTkb^kXkk^kTkv ¢kv]Bkmä ¢TkklR ¢TkgPk ¢vAæUk Uk@Qkm lXkTTkUkOkv

HkOkTkk@ Gng ¢v kk WkvcRä ¢Ukl@lYkPk-ekkTk bkYkPkkb^kæUkTkm Uk|PkmlPk A@m Gv

PkvTkv ekkTkb^kXkk^kTkm Skm@H Akv¥ UkOk @mPkv BkoKv PkvYk TkQkmå YkkKv

CkpcbQkR#kkYkkg UkOk ¢BkgM ekkTkb^kXkk^kTkm Uk|PkmlPkYkkg WkvcR bkYkPkk bkcH

¢k^kv Gvå ekkTk Pkkv CknOk Gvä CknOkQkm RkvakTkm §PUklûk bkgXk^kv Tklcå HvOkv

ekkTkTkv UkkvPkkTkng b^kæUk YkkTZkng PkvOkv Uk@Qkm ¢KA^kng YkkTZkng TkQkmå ¢vK\kv



“ 32 ”

ekkTkXkk^kv HvYk Gv PkvYk HkOkm \kv^kng Pkv Pkkv CknOk Gvä ekkTkTkng AkZkr HkOk^kkTkng

Gvä @kCkTkng AkZkr Uk@ FkmHYkkg LmA-¢LmA A\UkTkk ^kMv ¢KAk^kkTkng Gvå ekkTk

Pkkv R@vA ¢kPYkkTkkv b^kPkgÒk ¢BkgM b^kXkk^k Gv Pkv Akv¥ Ak]v HkOk^kkYkkg BkoKv

-¢KAv Pkv kk b^kXkk^kv TkQkmå

HvTkv Uk@ FkmHYkkg Pkm^k| bTkvc Gvä PkvTkv PkpaOkk Ykkvc @lcPk ekkTk

b^kXkk^km ¢kPYkkTkm ¢kv]BkkOk TkQkmå ¢YknA Ykkvc Kk»Zkk l^kTkk SkYkrTkm TkÆA

¢^kkZk Tklcå Ukwbkkv Bk@Fkv BkoKv Tklc ¢v TZkkZkTkkv lbkükgPk Gvå YkSZkbQk

l^kFkk@Qkm ZkQkkQkrUkOkv AnR@Pkm lTkZkYk bkYkH^kk Hv kkv Gv Avä RkTk Rv kkQkm SkTk

Tk BkoKv UkOk UknOZk BkoKv Pkkv SkTk BkoKvå lTk\kkvrXkm ¢AakkZkm Ukl^kÒk

¢kPYkb^kæUkTkm ¢kv]BkkOk QkZkk UkGmä #knükPYkkTkng \kdk lTk@k\kgWkm

ekkTkXkk^kYkkg ^kPkvr Gv; PkvQkm Uk|QkYk bkgbkk@ Pk@VTkkv ¢#knXk@kCk WkR\km bkkFkk

SkYkrTkm Uk|Xkk^kTkk ¢Qkvrä \kkvXk AakkZkTkkv PZkkCk A@v Gvå bkkFkk SkYkrTkv bkkSkTkk@k

KAm @ckv ¢vK\kv Ykk@kv ^kmPk@kCkXkk^k ^kSkm HkZkä ¢v km Xkk^kTkkYkkg CkpcbQkTkv

¢#knXkQkm WkFk^kk YkkKv RkTkklR l¿Zkk QkZkk l^kTkk @cv Tklcå Uk@Tkm l¿Zkk

bkkQkv bkgWkgSk TkQkmå UkOk CknOkTkm <lFkYkkg bk^krQkk @kCk K»Zkkv TkQkmä PkvQkm @kCk

@õkkv PkvTkm lR#kk WkR\kv Gvä UkOk #knXk@kCkTkv YkRRCkk@ YkkTkPkkv TkQkmå Uk@Qkm

PkR~Tk lTk^kplûkb^kæUk-ekkTkb^kæUk Gng ¢v km b^kkSkmTk Pkû^kTkm <lFk @kCkTkkv Tkk#k

A@Tkk@ Gvå PkvQkm Wk|ôFkZkrä bkPZk ^kCkv@v bkR~CknOkTkm <lFk QkZkk l^kTkk @cv

Tklcå b^kæUkTkm bkkFkm ¢kv]BkkOk Qk¥ Av Pkn@Pk H PZkkCkm Qk¥ HkZk ¢v kkv

lTkZkYk TkQkmå bkkFkm ¢kv]BkkOk QkkZk PkvTkv ^Zk^kck< TkmlPk PkQkk Uk@YkkQkvr bkPZk

Uk|CkK>kk l^kTkk @cv Tklcä %Zkkg Uk@YkkQkr bkPZk Gvä PZkkg ^Zk^kck@ (lTklYkûk)

bkPZk ^kFkTkklR ckvZk Hå bkPZkTkng XkkTk Uk|CkK AZkn‘ä PZkkg ¢bkPk~Tkkv (BkkvKm

bkYkHOkTkkv) ¢g#k UkOk Tk @cv ¢v kkv Fkkvœbk lTkZkYk Gvå

&&<lFk ¢TknZkkZkm ^kmZkr""å HvYkkg HvTkkv Uk|vYk ckvZk Pkv £ìTkm Uk|klUPk

A@^kk YkkKv Ukn<akkQkr A@v Hä HvTkng UkkvakOk QkkZk PkvTkv YkkKv Yk@m VmKmTkv UkOk

Ykv]^k^kkTkkv Uk|ZkPTk A@v H ¢v^kkv lTkZkYk Gvå Uk@kSkmTkPkkTkng Rn:Bk RvBkv Pkkv Rkvak-

Rn:Bk l^kTkkTkkv cng ¢vA\kkv Gng ¢vYk l^kFkk@vä ¢Tkv WkmHng WkSkng HPkng A@mä



“ 33 ”

GoK^kkTkkv §UkkZk CkkvPkvå HvYk TkkTkm £Zk] ¢Qk^kk ¢]lbkZkng UkPQk@Pk]v RWkkOkng

GPkkg Æ^kPk@Tkk \kkvXkvä Rvc §Uk@ DkOkng ^kHTk GPkkg RvcTkkv AKAkv Qk¥ HkZk

PkvK\kng Hkv@ A@mTkv Wkck@ TkmA]v Gvå YkgAkvMkv Hkv Akv¥Tkv FkkxKv Pkkv ¢Skn‘ #k@m@

PkoKm HkZk UkOk YkoAv Tklc; ¢vYk R@vA Æ^k UkkvPkkTkv CkkvLv\kng (A@^kk Skk@v\kng)

A@Pkkv RvBkkZk Gvå PkvQkm ¢vYk lbkü QkZkng Av bkYkHOk ¢Tknbkk@ <lFkä <lFk

¢TknZkkZkm ^kmZkr ckvZk Hå HvTkv Hv HkPkTkng UkkvakOk Tkœm QkZkngä £ì YkkTZkng

PkvTkv Ykv]^k^kkTkkv Uko@kv Ukn<akkQkr A@v Hå PkvTkv YkkKv Rvc HPkkv A@vä UkOk YkkTkv\kk

£ìTkm Uk|klUPk A@v Hå (Uk@ FkmHTkv Akv¥ Uk|kUPk A@m #kAPkng TkQkmå A\UkTkkQkm

YkkTkv Xk\kvå) \kkwlAA Acv kPk Gv Av &&Rvcg UkkPkZkklYk zA^kk ¢Qk‘ bkkSkZkklYk""

PkvYk ¢TkgPkAk]Tkm Uk@kSkmTkPkkQkm[@kCk-ÿvak ¢ekkTkXkk^kQkm GoK^kkTkkv §UkkZk

HvOkv UkkvPkkTkk ekkTk b^kXkk^k ^kMv HkOZkkv PkvTkm <lFk AvYk Tk QkkZk! cng bkRkZk

ekkTkklR ¢TkgPk CknOk ^kMv UkoOkr Gngä #knü Gngä @kCkklRä UknOZk-UkkUkä Uk@ §UkklSkä

Yk]-Ykv\k Ykk@kYkkg TkQkmå Uk@Qkm HnRkv H Gng ¢vYk HvOkv HkOZkng Pkv ZkQkkQkr

b^kæUkTkm lTk:#kgA êkükYkkg ekkTk^kmZkr ^kMvä b^kkSkmTkb^kæUkTkm ¢vAkCk|PkkQkm

¢kBkng lbküUkR \kv kk b^kæUk @bkYkkg FkkxK>kkvä \kmTk QkZkkv Pkv AvYk §BkMv? Ukv\kkv

YkgAkvMkv Pkkv PkoKm HkZk UkOk ¢k UkoOkr b^kXkk^kTkm #knüPkkTkm bkglSk ¢Tkv

#kn$\kSZkkTkTkm êkvOkm PkoKv H Tklc; Av k]ekkTk \kk^kv Hå ^kFFkv AakkZkklRYkkg

¢KA^kng QkkZk Tklc ¢v kkv ¢^kbk@ ±¢^k[lTkékZkä bk@[êkvZkYkkCkr ² A>kk@v

¢k^k#kv ¢v km ¢c{ Xkk^kTkk Gvå

Uk@Qkm lXkTTkUkOkv lÒkAk]m ekkTkb^kXkk^kUkOkv Gngå Akv¥ ^kMv ¢KATkk@

TkQkmä Uk@UkOkv TkQkmä @kCkklRUkOkv TkQkmä Uk@ ^k\kOkTkkv ¢#knüXkk^k Pkkv ¢vA

bkYkZkYkkÒkTkm ¢^kbQkk HvK\kkv Gv; cng lTkPZk KgAkvPAmOkr ekkZkA ¢vAæUk Gngä

Akv¥ lTklYkûkTkm ¢Ukvdkk^kk]kv TkQkmä ¢v kkv R@vA ¢kPYkk UkoOkr b^kPkgÒk XkCk^kkTk

Gvå bk^krek XkCk^kkTkTkk #kkbkTkYkkg ¢kBkk HCkPkTkk TZkkZk XkZkkr Gvä

YkSZkbQkUkOkv b^kPkgÒk b^kXkk^kQkm l^kFkk@kv Pkkv bk^krekTkk TZkkZk ¢Tknbkk@ WkSkng

ekkTk ¢kPYkkYkkg XkZkn‘ Gvå êkmYkRv ¢v H Aõk‹g Gv Av :—

&&Wkcn §UkbkCkrAPkkr Uk|PZkv UkOk ¿kvSk Tklc"" &Wkcn" #kWR ¢c{



“ 34 ”

WkvcR^kkFkA Gvä Wkcn §UkbkCkr bkkYkv WkvcR dkYkk b^kXkk^k HkCkpPk Gvå dkYkk

¢vK\kv b^kXkk^kQkm Xk@v\km ekkTkÓlìYkkg Akv¥Tkk Rkvak Tk RvBkkZkä Ak@Ok Av

Akv¥ ^kbPkn RkvakæUk TkQkmå CkYkv Pkv km ¢Ck^kMPkkTkk Uk|bkgCkkv ekkTk b^kFGPkkYkkg

HOkkZk PkvQkm ekkTkmTkv WkkSkk TkQkmå ¢#knXk AYkrTkk bkgZkkvCkTkv ekkTkm HkOkv

Gv Av Hv kk ªSkk Ukn<akkQkr ^kMv l^kAk@m UkZkkrZkTkkv Uko kvr b^kmAk@ AZkkvr cPkkv

Pkv Xko\kTkng V] ^kPkrYkkTkYkkg RvBkkZk Gv; UkOk c^kv lÒkAk\km ¢BkgM

ekkTkb^kXkk^kTkkv b^kkYkm ckv kkQkmä Xko\kæUkv Ukl@OkYkPkkv (QkPkkv) TkQkm; UkOk

lTkRkvrak ekkPkkUkOkv ¢Xko\k b^kXkk^kTkk XkkTkYkkg KAmTkv XkoPkAk]Tkm ¢^kbQkkTkng

PkQkk lTklYkûkTkng ekkTk A<g Gngä ekkTkm Hv bkgZkkvCkkv RvBkv PkvYkkg cakr-#kkvA A@Pkk

TkQkmå lTkRkvrak ekkTk b^kXkk^kTkng \kdk @kBkmTkv ekkTkmTkv ¢\Uk @kCk-ÿvakYkkgHkvMk^kng QkkZk Gv PkvTkm YknBZkPkk TkQkm; UkOk lÒkAk]m ekkTkb^kXkk^km Gngå Pkv

H YknBZk Gv ¢v kng l^kFkk@m lTk:#kgA b^kXkk^kYkkg bkkFkkv ¢lXkUk|kZk \kk^kkv Av

@kCk-ÿvak YkkvcæUkv cng TkQkm; Ak@Ok Av Pkv Ykk@kv b^kXkk^k TkQkmä YkkKv

¢g#kYkkÒk AakkZk A@^kkv TkQkmå @kCkÿvak Tk Qk^kk R. ¢vK\kv Av HkCkpPk

ekkTkb^kXkk^kTkm WkvcRPkkYkkg lbQk@ @cng ¢v kkv ¢lXkUk|kZk KAk^km @kBk^kkv Pkv

H ekkTkTkm l¿Zkk Gvå ¢\Uk @kCkTkkv XkkCk QkkZk Gv Pkv HnRm ^kkPk Gvä

UkOk ¢Ykk@v Pkkv @kCk-ÿvak A@^kk UkMv ¢v^kng YkkTkv PkvYkkg Pkkv DkOkng ¢lcPk

Gvå cng WkmHk¢kvTkv bkYkHk^km R.ä Ykk@k ^kMv WkmHk bkYkHv Gvä Ykk@m

bk\kkcQkm WkSkgn bkk@m @mPkv TkXkv Gvä ¢vYk Uk@Tkm ^Zk^kbQkk Uk|PZkv APkprP^k Av

YkYkP^k @kBk^kng ¢v km YkkTZkPkk Pkv YkckUkkUk Gvå Uk@Tkng Akg¥ UkOk AkZkr A@m

#kAng ¢v ªSkkv ¢lXkUk|kZk Gvä Pkv ¢lXkUk|kZkYkkg ¢TkgPkm ¢kbkl$Pk Gv YkkKv

Pkv ¢lXkUk|kZk Uk|QkYk WkR\k^kkv Hkv¥¢vå

cng bkRkZk Uk@Qkm HnRkv ekkTk¢kTkgRb^kæUkm Gngä ekkTk lbk^kkZk Akg¥ A@m

#kAPkkv TkQkmå Uk@^k\kOkYkkg ¢KAPkkv Xkk^k lTkPZk b^kXkk^kTkm Xkk^kTkk ^kMv

Kk]Tkk@ Gng; Uk@ YkTkv YkRRCkk@ ckv¥ #kAv Tklcå Ykk<g APkr Zk-V@H Pkkv ¢v

Gv Av @kCk@lcPkä Uk@ ¢k\kgWkTk @lcPk ekkTk A@^kkTkng Gvå UkoOkr Ukl^kÒk

ekkTkUkOkv Gngä ¢v kkv ¢lXkUk|kZk bk]gCk KAk^km @kBk^kkv ¢Tkv b^kæUk <lFkTkm

ÓNPkk ^kSkk@^km ¢v H lcPkA@ Gvå



“ 35 ”

Akv¥Tkv Uk|bkgCk^k#k bk\kkc bkoFkTkk l^kCkv@v Acv kng UkMv PkvYkkg Akv¥ HkPkTkkv

¢kCk|c–YkYkP^k Tk Hkv¥¢vå cng Hv ^kkPk A@^kkTkkv Xkk^k A<g Gng PkvTkkQkm Akv¥

bknSk@v Av WkCkMv ¢vTkng APkprP^k-YkYkP^k GkvMm Rv^kngå UkGm Pkv bknSkZkkvr Av Tk bknSkZkkvr

Pkv PkvTkk ¢kSkk@v PkvTkk Xkk^kv Gv; Ykx Akv¥Tkng Akg¥ A@m RmSkng TkQkmä ÒkOkvAk]v

ekkTk H AZkn‘ Gv ¢vYk YkkTZkng ¢vK\kv @kCk-ÿvak Qk^kkTkkv Bkkbk ¢^kAk#k @cvPkkv

TkQkmå bknSk@^kkTkng UkkvPkkTkv Gvå lÒkAk]m Ü^Zk b^kXkk^kYkkg Ag¥ WkCkkM QkPkkv TkQkmå

^kPkrYkkTk ¢vA bkYkZkTkm ¢^kbQkkYkkg Uk@ Pk@V ^k\kOk A@m Tk^kk @kCk-ÿvak A@v

Gv Pkv Xko\kä lTkPZkekkTkb^kXkk^kTkng \kdk ¢Tkv lbQk@Pkk ^kMv Kk]m #kAkZk Gvå

YkkKv bkYkkSkkTk A@^kkTkng UkkvPkkTkv Gvä Uk@Qkm Akg¥ TkQkmå ¢kYkkg ¢TkvA Uk|èTkkvTkk

bkYkkSkkTk ¢k^km HkZk Gvå cng WkmHkTkv #kmDk| bkYkHk^km R.ä Uk@Tkm ^Zk^kbQkk

@kBkm #kAng ¢v ¢klR YkkTZkPkk ÒkOkvAk]v HoLm Gvå Hv UkkvPkv ¢vA H bknSkZkkvr

PkvTkv ¢kBkng HCkPk bknSkZkn‘ä HvOkv b^kkSkmTk b^kæUkv ¢vA ¢kPYkkTkv ¢l^k@kvSkUkOkv

HkOZkkvä PkvTkv Akv¥ lTklYkûkTkng l^kDTk TkQkmå CkYkv Pkv km ¢TknAo]Pkk Av

Uk|lPkAo]PkkTkk lTklYkûk ¢kUkTkk@k Wkcn §UkbkCkr ¢kUkv PkvYkkg ekkTkTkv #kng?

§UkbkCkr Fkk@ Uk|Ak@v Aõkk Gvå Rv^k-YkTknaZk-Uk#knä ¢Tkv ¢FkvPkTkApPk PkvYkkg Akv¥

Uk|PZkv ¿kvSkTkkv l^kA\Uk UkOk ¢k^kv Tklcå

Akv¥ YkkTkv Av–cng Ykk@k Xkk¥ä lYkÒkä UknÒkklR §Uk@ ¢kK\kkv ¢kK\kkv

§UkAk@m @õkkv GPkkg PkvTkkv WkR\kkv Pkv¢kv zTkRk ¢klR ¢Ck^kMPkk ¢kUkm YkTkv

cv@kTk AZkkr A@v Gvä ¢v YkkTk^kng Pkv lYkQZkkXk|YkOkk Gvå ¢v WkSkkg bkgZkkvCkkv

Uko krAYkrTkk lTklYkûk Gvä PkvYkkg Pkng LmA–¢LmATkm–Ykk@kUkOkkTkm A\UkTkk A@v Gvä

lTklYkûk ¢kPYkkYkkg TkQkm; YkkKv PkvTkm ¢bk@ Tk \kv Pkkv PkTkv Akv¥ HWk@HbPkmQkm

WkCkkMTkk@ TkQkmå

Akv¥UkOk Uk@^kbPkn Uk@kOkv @kCk-ÿvakä ¿kvSkklR §UkHk^kPkm TkQkmå ¢kPYkk

¢æUkm ekkTkDkTkä ekkTkzUkM Gvä PkvYkkg @kCk-ÿvak §UkklSkTkkv ¢g#k TkQkm; Pkkv

UkGm Uk@^kbPkn Uk|PZkv dkkvXk #kk YkkKv A@^kkv? Uk@ ^kbPkn Gv Pkv PkR~Tk lXkTTkä

PkvTkk Xkk^kv lbQkPk Gvå ¢vYk b^kPkgÒk ^kbPknb^kXkk^kTkv lXkTTk HkOkvä Pkkv &Ykk@kYkkg

¿kvSk TkQkmä ÿvak-¢OkCkYkkv TkQkmä §UkklSk TkQkm" ¢vYk RvBkk#kvå



“ 36 ”

¢kPYkk ekkPkk-bkkdkm Gvä ¢æUkm ekkTkYkkg CkYk^kng–Tk CkYk^kng ¢klR

l^kA\Uk (§UkklSk)Tkkv ¢g#k TkQkmå \kkvAkv Uk@ ^kbPknQkm bknBk-Rn:Bk A\Ukm WkvLk

Gvä ¢Tkv UkkvPkkTkv @kCk^kk]kv YkkTkv Gvä UkOk Hkv ¢kPYkk @kCkklRæUk Qk¥ CkZkkv

ckvZk Pkkv @kCk K]m #kAv Tkc{å ^k]m Æ^k Uk@Tkk Ak@Okv UkkvPkkTkv bknBkm-Rn:Bkm

A\Ukv Gv Pkv UkOk Bk<g TkQkmå Hkv WkmHkQkm Æ^kTkv Rn:Bk QkkZk ¢v kng ckvZk Pkkv

Æ^k dkYkk @kBkm #kAv Tklc; UkOk PkvYk Pkkv QkPkng TkQkmå ¢kPYkk CkYkv Pkv kk

Uk|lPkAo] bkgZkkvCkkvYkkg-Uk|bkgCkYkkg dkYkkä bkYkPkkä #kkglPk @kBkm #kAv Gv PkvYkkg Akv¥

Tkk UkkMm #kAv Tkc{å lTklYkûk CkYkv Pkv kkg Yk]kvä UkOk PkvTkkv bk^k]kv ¢Qkr Qk¥

#kAv Gvå Ukl^kÒk ¢kPYkekkTkmTkm UkOk Akv¥^kk@ zTkRk QkkZkä zTkRkTkk UknbPkAkvTkkg

UknbPkA \kBkkZkä UkOk PkvYkkg ¢kPYkkTkv #kng? AkvOk AkvTkm zTkRk A@v?

¢vAvA ¢dk@ ¢TkgPk Uk@YkkOkn¢kvTkkv WkTkv\kkv Gvä Pkv (^kkOkm) Pkkv

Uk@YkkOknTkm ¢^kbQkk Gvå Pkv zTkRkTkk #kWRkv AcvPkk TkQkm Av Pkng ÿvak A@ä UkOk

¢ekkTkm UkkvPkkTkm ªSkm YkkTZkPkkTkv \kmSkv &¢Ykk@m zTkRk A@v Gv" ¢vYk YkkTkm

UkkvPkv UkkvPkkTkk Xkk^kv ÿvak A@v Gvå UkOk ekkTkmTkv @kCk-ÿvak A@^kk TkQkmä Pkkv

UkGm Uk@kOkv AkvOk A@k^km #kAv?

ekkTkm HkOkv Gv Av zTkRkTkk #kWRkvTkkg HM @HAOkkv UknbPkAUkOkv Qk^kkTkkg

ckvZk PkvTkv Akv¥ #kl$Pk @kvAm #kAv PkvYk TkQkmä ¢vYk HkOkTkk@ Æ^kTkv CkYkv Pkv

Ukl@akc ¢k^kv PZkk@v dkYkk A@^km Pkv Ykk<g bkcH b^kæUk Gvä bkYkPkk b^kæUkTkm

lbQk@Pkk ^kSkk@^kkTkm §ûkYk AbkkvKmTkkv ¢k Ak] Gvä bkkYkkv Æ^k YkTkv Rn:Bk

Rv kkYkkg lTklYkûk QkkZk Gv ¢vYk PkvTkkv ÿvak Tk QkkZkä UkOk PkvTkm ¢ekkTkR#kk

Hkv¥ A<Okk ¢k^kvä UkOk Akv¥ Uk|PZkv ÿvak Av ¿kvSk Tk Qk^kkv Hkv¥¢vä ¢vYk

bkYkPkkXkk^k @kBkv Gvå

%Zkkg bknSkm Uk@^kbPknYkkg Æ^kv APkprP^k–YkYkP^k YkkTZkng Gv ¢Tkv Uk@Qkm

HnRkUkOkng bkYk%Zkkv TkQkmä PZkkg bknSkm Pkv ¢lXkYkkTk ¢Tkv @kCk-ÿvak A@#kvä PkQkk

Uk@Tkkv APkkr-XkkvAPkk Gng ¢v km A\UkTkk A@#kvå Uk@bkgWkgSkm SkkZkn‘ ARm QkkZk Tkc{

¢Tkv ªSkm YkkTZkPkkQkm @kCk-ÿvak K]v Tkc{; YkkKv Uk|QkYk ^kbPknb^kæUkTkv HkOkkvä

PkvTkkv ¢XZkkbkä ^kkgFkTkä êk^kOk-YkTkTk A@kv; bkkFkm bkYkHOk l^kTkk ªSkm



“ 37 ”

BkPk^kOkm Qk#kvå \kkvAkvTkv ¢vYk QkkZk Gv Av Ykk@kv RmA@kv Qk¥Tkvä Ykk@kv Xkk¥

Qk¥Tkvä cRQkm ¢kCk] ^kSkmTkv ¢Ykk<g ¢k^kng ¢lcPk AvYk A@v! UkOk Xkk¥

@v! bkgbkk@Tkkv ¢v^kkv H lTkZkYk Gv; ¢v Akg¥ Tk^kmTk TkQkmå ¢Tkv Pkv H

Kk]^kkTkkv bkkFkkv §UkkZk ¢vAYkkÒk ¢kPYkekkTk Gv; \kkvAYkkg ^kck\km ^kbPknTkv

KAk^km @kBk^kk YkkKv AvK\km §PApì Ak]Æ @kBkv Gvä Pkkv UkGm bkkFkng lcPk

-¢kPYkb^kæUk PkvTkm Uk|klUPk Qk¥ PkvYkkg Akv¥UkOk Uk|Ak@Tkng l^kDTk AvYk ¢k^k^kk

Rv? Tk H ¢k^k^kk Rvå

❃

Pkkå 3-12-39

¢AakkZkÓlì ^kMv AakkZk Kk]^kkTkm ¢k Xkk^kTkk Gvå Uko kr Xko\kTkkg

Ak@OkkvQkm bkûkkYkkg UkMv\kkg ¢k^k@Okkv Pkv Fkkl@ÒkYkkvcTkv Kk]^kkTkkv ¢Uko kr

¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv? CkYkv Pkv kk Uk|lPkAo] Uk|bkgCkkv ¢k^kvä UkOk Pkv A@Tkk@k

Uk|PZkv ¿kvSk Tkc{ UkOk dkYkk ¢vK\kv &cng YkTkv dkYkk R. Gngå" PkvTkk lTklYkûkkvTkv

Ro@ A@^kk TkQkmå Ak@Ok Av lTklYkûkkv Ro@ AZkkr QkPkkg TkQkmä UkOk Pkv bkgWkgSkTkng

lTkRkvrak ekkTk QkkZk Gvä ¢Qk^kk @kCk-ÿvak Qk¥ #kAv Gv; UkOk lTklYkûkkvTkk

Uk|bkgCkTkv Ro@ A@^kkTkng Akv¥Tkng bkkYkQZkr TkQkmå YkkKv Pkv ^kBkPkv dkYkk KAk^km

@kBk^kmä Pkv UkkvPkkTkk Ukn<akkQkrTkv ¢kSkmTk Gvå ¢ekkTkm Uk@ lTklYkûkTkv Kk]^kk

–Ro@ A@^kk YkkCkv Gvä UkOk PkvTkng Ro@ Qk^kng Æ^kTkv ¢kSkmTk TkQkmä Æ^kTkm

bkûkkTkm Pkv ^kkPk TkQkm; PkvQkm SkkZkkvr Ukn<akkQkr Pkv (¢ekkTkm) A@m #kAv Tklcä

PkvQkm ¢#kklTPk K]m #kAv Tkc{ ¢Tkv #kklTPk Yk]v Tkc{å SkYkkrPYkk lTklYkûkTkng

\kdk Tkc{ A@Pkkg UkkvPkv H bkYkPkkXkk^kTkv–dkYkkXkk^kTkv Skk@Ok A@v Gvå

bkkYkk Æ^kTkv ¿kvSk A@Pkkg ¢KAk^k^kkv Pkv ¢k Æ^kTkk bkkYkQZkrTkm ^kkPk

TkQkm UkOk Ykk@k bkcH b^kXkk^kYkkg cng bkYkPkk A<gä Pkv Ykk@m b^kbkûkkTkm ^kkPk

Gvå DkkOkmYkkg Ukm\km TkkgBkv GPkkg ¢#k@m@m Xkk^k KAk^km @kBk^kkTkm ¢k ^kkPk

Gvå ¢c{ §PApì bkkSkAR#kkTkm Xkk^kTkk Gvä PkvQkm H §PApì Uk@makcTkm ^kkPk

A@m Gvå ¢k bkcH ^kmPk@kCkR#kkTkm Xkk^kTkk Gvå lTkCk|‘Qk YknlTkR#kkYkkg bk]gCk

¢kPYkbkYkklSk %Zkk@v ^kPkvr Gvä PZkk@v Wkck@Tkng #kng QkkZk Gv PkvTkm Akg¥ BkWk@



“ 38 ”

@cvPkm TkQkmå Wkkv\kv AkvOk? bkYkHk^kv AkvOk? bkkgXk]v AkvOk? ¢v km YkSZkbQk

^kmPk@kCk Xkk^kTkkTkkv cAk@ bkkFkk b^kæUkTkm ¢kv]BkkOk QkZkv ¢k^kvå Uk@

lTklYkûkTkv Kk]^kngä @kBk^kng Av PkvYkkg Akg¥ Dkk\k-Ykv\k Av Vv@Vk@ A@^kkv Pkv FkvPkTkTkk

¢kSkk@v TkQkm; YkkKv PkvTkkv lTkOkrZk \kk^km ¢vA^kk@ bkkFkk ¢lXkUk|kZkTkm ck Pkkv

\kk^kkv! ¢kPYkkTkm b^kkSkmTkPkk HvYk Gv PkvYk PkvTkm ck \kk^kkv Pkkv @kCk-ÿvak

A@^kkTkkv §UkklSkXkk^k ±WkgSkXkk^k² ¢kBkkv ©Mm H#kvå Hv APkr Zk ¢kPYkkTkv ckQk

Gv Pkv H A@^kng ¢v^kkv ekkTkmTkkv ¢k#kZk Gvå ¢ekkTkm Wkkõk bkgZkkvCkkvTkv

cMbkv\k^kk (Ro@ A@^kk) YkkCkv Gvä ¢Tkv PkvQkm @kCk-ÿvak-Ykkvc A@v Gv; PZkk@v

bkYZkA~ekkTkm SkYkkrPYkk Hv UkkvPkkTkv ¢klêkPk ekkTkUkl@OkYkTkFk¿ Gv Pkv ^kMv

bkYkPkkXkk^kTkk Fk¿Ykkg Ukl@OkYkv Gvä PkvQkm bkcHv @kCk-ÿvakä l^kakZk-AakkZkTkng

PkvTkv ÆPk^kng QkkZk Gvå

ARm Dkkv@ ¢bkkPkkTkk §RZkZkkvCkv #k@m@Tkv DkkOkmYkkg Ukm\km TkkgBk^kkTkkv

Dkkv@ §UkbkCkr ¢k^kv Pkkv UkOk ekkTkm Pkv bkgWkgSkm @kCk-ÿvak @lcPk ekkTk A@v Gv;

ekkTkYkkg HkOkv Gv UkOk HkOk^kkYkkg ¢KAv Tkc{å Hv lTklYkûkTkkg Uk@YkkOkn¢kv

GoKk UkMv Gv PkvTkng ekkTk ^kPkvr Gvå ¢k^kkv ¢lXkUk|kZk Pkkv \kk^kkv! ck Pkkv UkkMkv!

¢kPYkkTkm êkük HvTkv ckvZk PkvTkv CkYkv Pkv kk Uk|lPkAo] Uk|bkgCkYkkg BkvR ckvZk Tkc{ä

PkvTkkv l^kFkk@ Tkc{ä ¢gPk@gCkYkkg dkkvXk Tkc{ä ¢v km ekkTkTkm ÓNPkk ckvZk Gvå

%Zkkg bknSkm CkpcbQk ¢^kbQkk Gv ¢Tkv Ukn<akkQkrYkkg lTkWkr]Pkk Gvä PZkkg bknSkm

Pkv ekkTkm ckv kkg GPkkg Uko kr Uk|k@WSk^k#kkPk~ Wkck@Qkm H@k ¢lbQk@Pkk Qk¥ HkZkä

UkOk ¢lXkUk|kZkYkkg Pkkv ¢#k@m@m ^kmPk@kCkXkk^kTkng \kdk Gvä ¢Tkv Pkv km H Uk|CkK

¢^kbQkkTkm Xkk^kTkk ckvZk Gvå ¢kCk] YkckTk YknlTk^k@kv Qk¥ CkZkk; Pkv¢kv¢v

CkYkv Pkv kk §Ck| Uk@makcYkkg UkOk ¢Uko kr bkYkPkk-bkYkklSkXkk^kv bkcH #kkglPkYkkg

Io\kmä ekkTkTkm @YkOkPkk KAk^km @kBkmå Rvc Ukm\kkZk Gv ¢v kkv l^kA\Uk UkOk

PkkvMmTkv ekkTkDkTk ^kmPk@kCk R#kk @kBkm; HvYkkg @kCk-ÿvakTkk l^kA\UkkvTkkv Uk| kv#k

Tk QkkZk ¢v km ¢Uko kr bkkSkAR#kk H\kRm ¢k^kkv ¢v km Xkk^kTkk @kBkm Gvå ¢k

SkYkkrPYkk CkpcbQkkêkYkYkkg WkvLk cPkk Av ¢kPYkkYkkg WkvLk cPkk? b^kæUkTkm

ZkQkkQkr HkCkplPkTkk XkkTk ^kMv ¢Uko krPkkTkk ¢k bkgRv#kk Gv; ¢kPYkWk]Tkng HkvMkOk

lbQk@PkkYkkg ¢lSkAUkOkv ^kPkvr Gvä ¢Tkv ^kmPk@kCk b^kXkk^kTkv lbkü A@mTkv Pkv æUk



“ 39 ”

Qk^kkTkm Xkk^kTkk ¢c{ Xkk^kv Gv; ¢vYkTkk lTk:#kgA ¢lXkUk|kZkYkkg Xk^kTkkv

¢Xkk^k RvBkkZk Gvå

CkpcbQkR#kkYkkg UkOk ÓNPk@ bkYZk$P^k ckv¥ #kAv Gvä Ukl@FkZk A@kv Pkkv

bkYkHkZkå \kkvAkvTkv Wkkõk bkgZkkvCkTkm Ak]Æ ¢Tkv \kdk @cv Gv Avä ¢k^kk

bkgZkkvCkkv Hkv¥¢v ¢Tkv ¢k^kk Tk Hkv¥¢v; ¢v ¢klR ¢kCk|c^kk]k l^kFkk@

ekkTkmTkv Tk ckvZkä CkYkv Pkv Uk@lTklYkûk ckv UkOk PkvYkkg @kCk Av YkYkPkk A@Pkk

TkQkmå ¢Òkv ¢#k@m@m Xkk^kTkkv YklcYkk \kmSkkv Gv Av : &SkTZk Pkv YknlTk^k@k

@vä Hv ^kPkvr bkYkXkk^kvå" ¢v §PApì bkkSkAR#kkTkm <lFk HvTkk ¢gPk@Ykkg

ZkQkkQkrUkOkv ^kbkm Gv PkvTkm ¢k Xkk^kTkk Gvå

&^kgRv Fkl¿ PkQkklUk Tk Yk]v YkkTk Hkvå" G BkgMTkkv ¢lSkUklPk Fk¿^kPkmr

Ykck ^kwXk^k^kgPk ckvZk Gvå PkvTkm Wkv cHk@ Rv kkv bkv kk A@v Gvä 48 cHk@

UkkKOkä 72 cHk@ TkCk@ä 96 A@kvM UkkZkR]Tkkv Pkv SkOkm Gv ( ¢k ^kkPk

bkkSkk@Ok YkkOkbkTkm WknlüYkkg Tk UkOk Wkvbkv) ¢k^kkv @kHk ^kPkrYkkTkAk]v

UkgFkYkckl^kRvcdkvÒkYkkg cZkkPk Gvä PZkkg bkTkkPkTk HwTk lTkCk|‘Qk YknlTkSkYkr bkRkZk

^kPkvr Gvå ¢v Fk¿^kPkmr bkYk|kK YkkvKk XkUkAkQkm YknlTkTkv ^kgRTk A@^kk ¢k^kvä PZkkg

Wkcn H bPknlPk A@v : &cv YknlTk Ykck@kH! ¢kUk Wkcn H Ukl^kÒk R#kk^kk]k

Gkv" ¢vYk PkvYkTkv WkcnYkkTkQkm ^kgRTk A@vä UkOk YknlTkTkv Pkv bkgWkgSkv YkkTkTkkv ¢g#k

UkOk TkQkmå HvTkv Hv CkkvLv Pkv^kng Pkv A@vä ¢v TZkkZkv CknOkTkkv ¢kR@ A@Tkk@Tkv

CknOk CkkvL>kk Gvä Pkv PkvTkk Ak@Okv Gv; ¢Tkv ARm zTkRk A@Tkk@Tkv Rkvak CkkvL>kkä

Pkkv Pkv UkOk PkvTkk Ak@Okv Gvå PkvQkm YknlTkTkv Pkv Uk@bkgWkgSkm Akg¥ UkOk l^kA\Uk

TkQkmå FkwPkTZk ¢kTkgR YkosPk XkCk^kkTk ¢kPYkk UkkvPkv ekkTkkTkgRTkm bkcH

bkYkPkkYkkg YkckbknBkä UkoOkr lbQk@PkkYkkgä ¢vAkCk|PkkYkkg KA>kkv Gvä PkvTkv

b^kb^kæUkQkm Wkck@ TkmA]^kng AvYk CkkvLv? Tk CkkvLvå

YknlTkUkOkkYkkg Hv Ukl^kÒkR#kk Uk|PZkdk Uk|CkKUkOkv ^kPkvr Gv Pkv §PApì

bkkSkAR#kkTkkv ¢k CkkQkkYkkg ¢kR@ Gvå Pkv R#kk UkkvPkkTkv ^kPkrYkkTkYkkg Uk|CkKm

TkQkm PkvQkm ¢c{ PkvTkm <lFk ^kSkk@v Gvå UkkvPkkYkkg UkkÒkPkk Gv ¢Tkv Pkv km R#kkTkkv

¢kR@ Gvä PkvQkm UkoOkrPkkTkk \kdkv ¢k Xkk^kTkk Xkk^km Gvå ZkQkkQkr b^kæUkTkm



“ 40 ”

¢kv]BkkOk HvTkv ^kPkvr Gv Pkv bkYZkCÓlì ¢k^km Xkk^kTkk A@v Gvå

&\kcm Xk^ZkkPkk YkkvKng YkkTkä A^kOk ¢Xk^Zk lÒkXkn kTk ¢UkYkkTk"å

lÒk\kkvATkkQk PkmQk‘A@Rv k bk^krek-XkCk^kkTkTkk YknBkAYk]Qkm SkYkrbkXkk ^kFFkv ^kkOkm

GoKm Av ¢k Æ^k Xk^Zk Gvä Pkv bkYkkTk WkmHng HCkPkYkkg YkkvKng YkkTk A>kng ckvZk?

PkQkk Akv¥ Æ^kTkv Ro@Qkm RvBkmTkv bkcvHv ^kkOkmYkkg #kWR TkmA»Zkkv Av ¢k Æ^k

¢UkkÒk Gv Pkkv PkvQkm HCkPkYkkg YkkvKng ¢UkYkkTk A>kng bkYkH^kng? bkkdkkPk~ bk^krek

XkCk^kkTkTkm ^kkOkm ¢vA Æ^kTkv §Öv#km Bkkbk Acv Gv Avä ¢k Æ^k bknUkkÒk

Gvä ¢ckv SkTZk! ¢vTkk Hv^kng HCkPkYkkg YkkvKng YkkTk WkmHng A>kng? %Zkk@v CkkwPkYk

CkOkSk@Rv k bkYk^kbk@Ok (SkYkrbkXkk)Ykkg UkvLkä ¢Tkv YkkTkbPkgXk ¢kv]gCkmTkv Uk|Xkn

bkTYknBk QkZkk Av Uk|XknTkkv lR^ZkS^klTkTkkv SkkvSk GoK>kkvå PkvYkkg Uk|QkYk ^kkA>k

&¢ckv! CkkwPkYk Xk^Zk Gvå" ¢vYk bkkdkkPk~ Uk|XknTkm Uk|QkYk lR^Zk S^klTkYkkg Uk|QkYk

YkkTk CkkwPkYkTkv Yk»Zkngå

PkmQk‘A@ XkCk^kkTkTkv Ukcv\kkg Av k]ekkTk Uk|CkK>kng cPkngä GPkkg GkbkL

lR^kbk bknSkm ^kkOkm GoKm Tk cPkmå bk^krek XkCk^kkTk Pkkv ^kmPk@kCk Gvä PkvYkTkv

£FGk TkQkmå UkOk XkkakkTkk @HAOkkvTkkv AnR@Pkm ZkkvCk ¢v kkv cPkkv Av \kkvAkvûk@

UknOZk^kgPk CkOkSk@ UkR^km UkkYk^kk \kkZkA Æ^kTkng §UkkRkTk %Zkkg bknSkm Uk|Xkn

bkTYknBk Tk ckvPkng PZkkg bknSkm PkmQk‘A@ XkCk^kkTkTkm ^kkOkm WkmHkTkv lTklYkûk Qk¥

Tkc{å

bkkv £TÜkvä \kkBkkv Rv^k ^kCkv@v ¢bkgBZkkPk Uk|kOkm¢kv Uk|XknTkk R#krTkv PkQkk

^kkOkm bkkgXk]^kk ¢k^kv Gvä £TÜkv UkOk XkCk^kkTkTkm Xkl$Pk A@v Gvä GPkkg

GkbkL lR^kbk bknSkm ^kkOkm Tk GoKm ¢Tkv CkkwPkYk CkOkSk@ Uk|Xkn bkTYknBk

¢k^kPkkg H lR^ZkS^klTk GoKmä YkkKv cng YkkvKkv ¢vYk PkvTkv (CkkwPkYkTkv) ¢lXkYkkTk

Tk ¢k^Zkngä UkOk Uk|Xkn Ukkbkv RmTkPkkQkm–TkYk|PkkQkm l^kTkZkYkkg N]m UkM>kkä ¢Tkv

Pkv H dkOkv bkkPkYkm ¢Uk|Ykûk XkolYkAk–lTks^kA\UkR#kk ¢Tkv FkkvQkng (YkTk:UkZkrZk)

ekkTk Uk|CkK>kngä ¢Tkv CkOkSk@Rv kTkm UkR^km Yk]må

bkkdkkPk~ bk^krek Uk@YkkPYkkQkm TkmFk\km UkR^km CkOkSk@Rv kTkm Gvä Pkv Yk]m

GPkkg UkkvPkv ¢lPk lTkYkkrTkPkk ^kOkr kv Gv Avä &SkTZk Uk|Xkn!" ¢kUkTkm ^kkOkmTkv UkOk



“ 41 ”

cng ^kgRTk A<g Gng; SkTZk Uk|Xkn! ¢kUkTkkv ^kmPk@kCk YkkCkr! #kng UkoG^kng? WkSkkg

bkYkkSkkTk Qk¥ CkZkkgå SkTZk Uk|Xkn! ¢Uko kr §UkAk@m ¢kUkTkkg ^kFkTk Xk^Zk

Æ^kkvTkv ¢kPYkkYkkg KFk QkPkkg bk^krQkk bkgRvc K]m HkZk Gvä ¢Tkv Pkv¢kv

lTkYkkrTkUkOkv ¢kPYkkYkkg L@m HkZk Gvå Pkv ¢TkgPk §UkAk@Tkng ^kkOkm ÿk@k #kng

^kOkrTk A@m¢v! ¢k CkOkSk@Rv kTkv §PApì bkkSkAR#kk ^kPkvr Gvå UkkgFkYkng ekkTk

(Av k]ekkTk) Uk|CkK A@^kkTkkv Ukn<akkQkr ^kPkvr Gvå ¢k^km lTkYkkrTkm lTkCk|‘QkR#kkTkkv

¢Uko kr ¢^kbk@ YkTkv A>kk@v ¢k^k#kv? ¢c{ ¢v Xkk^kTkk Xkk^km Gvå

YkkvdkYkkCkr Uk|CkK A@^kkTkkv ¢k lTkCk|‘Qk YkkCkr Gv; WkmHkv TkQkmå YknlTkTkv

Fk¿^kPkmr @kHk DkOkng YkkTk ¢kUkvä cHk@kv HTk bkYkocä ¢TkvA @kOkm¢kvä PkQkk

TkkvA@^kCkr bklcPk R#krTk A@v; GPkkg YknlTkTkv PkvTkng YkkTk Tk ¢k^kvä Pkv HkOkv Gv

Av ¢kPYkkTkng YkkTk #kWRkvQkm Av l^kA\UkQkm QkPkng TkQkmä UkkvPkkTkk Xkk^kTkng PkvTkv V]

Gvå Akv¥ zTkRk Av bPknlPk A@v Pkkv Pkv TkkYkAYkrTkm Uk|AplPk Gvå PkvQkm YkTkv \kkXk

-cklTk TkQkmä ¢vYk YkkTkTkk@k YknlTk^k@kvTkv SkTZk Gvå

&&Rvc HkZk UkOk YkkZkk QkkZk Tk @kvYkYkkg"" bk^kkvrPApì bkkSkA R#kk^kk]k

YknlTk UkoOkr #knüPkkTkk Ukn<akkQkrTkm @YkOkPkkYkkg ^kPkvr Gvå PkvYkkg ARm Rvc Tkk#kTkkv

Uk|bkgCk ¢k^kvä ARm Dkkv@ Ukl@akcTkkv Uk|bkgCk ¢k^kv Pkkv UkOk RvcYkkg ¢g#kYkkÒk

UkOk YkYkPkk Tk QkkZk; Ukn<akkQkrTkm lbQk@PkkQkm GoKm @kCk-ÿvakYkkg ¢KA^kng Tk

QkkZkä bkmSkkv Ukn<akkQkr ^kPkvrä PkvYkkg AnlK\kPkk Tk QkkZk; bk]gCk Ukn<akkQkr UkoOkrPkkTkk

\kdkv Fkk\Zkkv H HkZkå UkoOkr Av k]ekkTk §Uk@ H ¢Mkv\k YkmK YkkgMm Gvä ¢vK\kv

PkvYkkg ^kmZkrTkv HkvMPkkv bk]gCk lbQk@Pkk KAk^km @kBkvå ^kFFkv ARklUk Rvc H^kkTkkv

Uk|bkgCk ¢k^kv Pkkv UkOk Ukn<akkQkrTkm CklPk WkR\kkZk Tkc{å YkkvcXkk^k Av YkkZkkTkkv

¢g#k UkOk ¢k^kv Tkc{; ARm UkOk Ukn<akkQkrTkm ^k¿-AnlK\k CklPk Tk QkkZkå ¢k^kk

^kmPk@kCk Xkk^kTkkv Ukn<akkQkr %Zkk@v Uk|CkK A@m#kä Pkv b^kAk]Tkv SkTZk Gvä ¢v km

Xkk^kTkk ¢c{ Xkk^km Gvå

¢c{ Acv kkTkkv ¢k#kZk ¢v Gv Av :—Rvc Tkk#kTkk bkYkZkv UkOk Ykk@kv

¢PkmlTÜZk Ukn<akkQkr bk]gCk @ckv! Rvc Xkk^kTkkv l^kA\Uk UkOk ^kFFkv Tkc{ä ARm

Dkkv@ §UkbkCkr ckv Pkkv ¢Uko kr bkYkklSk Yk@Ok (UkglMPkYk@Ok)Tkm HkCkplPk ^kSkm



“ 42 ”

Hk¢kvä Rvc HkZk GPkkg YkkZkk @kvYkYkkg Tk Qkk¢kv! Akv¥ Ak]v b^kXkk^k

Ukl@OklPkTkm CklPk l^kUk@mPk Tk Qkk¢kvå ¢v kkv ¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv?

PkvTkm ¢k Xkk^kTkk Gvå

&&\kkvXk Tkc{ Gkv Uk|Wk] lbklü lTkRkTk Hkv" å ^kFkTklbklüä ¢lOkYkk

-¢klR lbklüä \klWSk ZkkvCkæUkv UknOZk Uk|AplPk¢kv Uk|CkKvä GPkkg Pkv bkTYknBk

Hkv kkTkkv l^kA\Uk UkOk Tk ¢k^kvå Tk^k^kkM l^k#knü Wk|ôFkZkrä lTkaUkl@Ck|cä

bkPZk^k|Pkä ¢zcbkk–¢klRä bkgZkYk Xkk^kTkk CknOkkvä ^kmPk@kCkPkkä bkYkPkk ^kSkPkkg

YkckUknOZk^kgPkTkv HM «lü¢kv-(^kFkTklbklüä ¢lOkYkkä YklcYkk ^kCkv@v) Uk|CkKv

Gvä &l@lü lbklü Rkbkm bk^km DkKYkkg Ukvbkv" UkOk ¢v lbklü¢kv Uk|CkKm Gv Av

Tkc{ Pkv Hkv kkYkkg cng ¢KAng Tkc{ä ¢v km Xkk^kTkk Gvå Ykk@kYkkg ¢TkgPkbknBk Gvä

cng b^kZkg ¢kTkgRDkTk lbkü Gng; ¢vYkkg §UkklSkHTZk HM UknOZkTkm \klWSkTkkv #kk

YkkKv l^kFkk@? ¢YkpPk Hv kk §ûkYk ¢kck@ BkkTkk@ l^kìk-Yk]Tkkv l^kFkk@ Tk

A@vä PkvYk YknlTkTkv UkoOkr #knü ¢kPYkk lbk^kkZk WkmHkTkkv ¢vK\kv Av @kCkklRTkkv

l^kFkk@ Tk ckvZkå UkoOkr #knü lTkHUkR Tk Uk|CkKv PZkkg bknSkm ¢vA bkYkZk YkkÒk

Uk|YkkRYkkg ¢KAng Pkkv DkOkng TknAbkkTk Gv ¢vYk HvOkv HkOZkng Gvä ¢Tkv UkoOkr Qk^kkTkm

ÓNPk@ <lFk HvTkv ^kSkPkm HkZk Gvä Pkv UkkvPkkTkk Ukn<akkQkrTkv §UkklSkYkkg AvYk

HkvMv? HkvMv H Tkc{å Akv¥ YknlTkTkv QkoAYkkg Av Ukv#kkWkYkkg UkOk \klWSk ckvZk

Gv; UkOk ¢v km UknOZkTkm \klWSk Gv Av Tkc{ PkvTkkv l^kFkk@ UkOk ¢kPYkkQkmr Tk

A@vå %Zkkg PkR~Tk lTk\kkvrXkPkk-^kmPk@kCk R#kkTkkv Ukn<akkQkr DkogKkZk Gv PZkkg Akv¥

Uk@lTklYkûkYkkg ¢KA^kng Tk WkTkv; l^k#kvak Wk]^kkTk lbklü Uk|CkK>kk GPkkg Pkv

bkgWkgSkm l^kA\Uk Tk @cv ¢v km lbQk@PkkTkkv ¢Uko kr b^k-bkYkklSkZkkvCk A>kk@v

¢k^k#kv? ¢v ¢c{ Xkk^kTkk Gvå 8

TkCTkXkk^kä YkngMXkk^k bkc ¢bTkkTkPkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢RgPkSkkv kTk ¢klR Uk@Yk Uk|lbkü Hkv;úúúúúúúúú

Av#kä @kvYkä TkBk Av ¢gCkv #kpgCkk@ Tkc{äúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúÜ^ZkXkk^k bkgZkYkYkZk lTkCk|‘Qk lbkü Hkvåúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú9å



“ 43 ”

Pkv ¢Uko kr ¢^kbk@Tkv SkTZk Gv Av %Zkk@v Rvc Pkv YkkÒk bkgZkYk cvPkn ckvZkä

TkCTk @cvä ^kïk Tkc{ä Ü^Zk ¢Tkv Xkk^kv TkCTk lTkCk|‘Qkä ¢gPk@Ykkg RvcklRTkm

¢kbkl$PkTkm \koBkk#k-¢Tkkbkl$Pk ¢Tkv Wkkõk AnR@Pkm lRCkgWk@ Rvc UkOk \koBkkv

¢vK\kv Av HCkPkTkm \kkCkOkmTkkg \knCkMkg Tklcä RvcTkkv @kCk Tkc{ä PkvQkm @kCkTkng

lTklYkûk ^kïk UkOk Tkc{å #k@m@Ykkg #kkPkkTkm ¢kbkl$PkTkkv HvTkkv Xkk^k TkQkmä

¢#k@m@m Xkk^kv HvTkng ^kPkrTk Gv ¢v kk YknlTkTkvä &YkkÒk Rvc Pkv bkgZkYk cvPkn ckvZk

Hkvå"" 29Ykk ^kakvr êkmYkR~ ¢k Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå cLQkm Akg¥ QkPkng TkQkmä

UkOk @kCk K]Pkkg AplÒkYkPkk K]m HkZk Gvå Uk|QkYk ÓlìYkkgQkm RvcXkk^k K»Zkkv

Gvå TkCTkXkk^kvä WkkõkkgPk@ lTkCk|‘QkPkkTkm Xkk^kTkk ^kSkk@v Gv; ¢v km YknlTkR#kk

Ü^ZkXkk^kQkm Uk|CkK A<g Avä Ykk@k ¢l^kAk@m FkwPkTZkb^kæUkYkkgä ¢gPk@gCkYkkg

UknOZk-UkkUk Tkc{ä ¢lbQk@Pkk Tkc{ä £ì-¢lTkì \kkCkOkm Tkc{ PkvYk WkkõkQkm

^kïk Tkc{å ¢v km §PApì bkkSkAR#kk l^kTkk Ykkvdk Uk|CkKv H Tklcå ¢c{ Pkkv

¢kbkl$PkTkk Xkk^kTkk bk^krQkk lTk@kvSkTkkv ÓNPk@ ¢lXkUk|kZk @CkMkZk Gvå Wkk@

CkkQkk bknSkm YknlTkUkOkkTkm Xkk^kTkk Gvå Ykk@k UkoOkr b^kæUkYkkg lbQk@ @cv kkTkkv

§Pbkkc (¢QkkrPk~ b^kæUkYkkg bkk^kSkkTkm) ^kPkvr UkOk PkvYkkg ¢bkk^kSkkTkm–(Uk|YkkR)

Tkkv ¢g#k UkOk Tk ckvå

Uk|lPkAo]PkkTkm ¢lCTkæUk \kkCkOkmYkkg bkkSkATkv Wk]^kng Ukk\k^kv Tkc{ä ¢Tkv

¢TknAo]PkkTkm Wk@VæUk \kkCkOkmYkkg Ck]^kng Ukk\k^kv Tkc{ä ¢v km ¢gR@Ykkg Uk@Yk

§RkbkmTkPkk (\koBkk#k) Hkv¥¢vå SZkkPkkä SZkkTkä SZkvZkTkkv l^kA\Uk PkoKmTkv PkR~Tk

lbQk@Pkk ^kPkvr ¢v km R#kk A>kk@v ¢k^k#kv! PkvTkm ¢k Xkk^kTkk Gvå

&YkngMXkk^k" YkbPkAä RkNm ¢klRTkk Av#k ^kSkk@^kk Tkc{; (YkngMTkTkk Rbk

Uk|Ak@ ckvZk Gv)å RvcTkm ¢kbkl$PkTkkv ¢Xkk^k (¢#k@m@mXkk^k) %Zkkg ^kPkvr Gv

PZkkg £lTÜZkkv ¢Tkv l^kakZk AakkZkkvTkng YkngMTk ckvZk Hä ¢Tkv Wkkõk UkOk YkngMTk

ckvZkä ¢v kkv AnR@Pkm lTklYkûk-TkwlYklûkA bkgWkgSk Gvå UkkgFk £lTÜZkä Fkk@ AakkZk

¢Tkv Av#k\kngFkTk (#k@m@Tkm #kkvXkkTkkv PZkkCk) ¢vYk Rbk Uk|Ak@v YkngMTk Gvå UkkgFk

£lTÜZkTkk l^kakZk l^kA\UkTkm \kkCkOkmTkv WkoLm A@m TkkBk^km PkQkk ¿kvSkä YkkTkä

YkkZkkä \kkvXkTkv Kk]m TkkBk^kkgä ¢vYk AakkZkXkk^k YkngMTk QkZkv Pkv l^kXkk^kTkm HkPk



“ 44 ”

V@m UkkgCk@v Tkc{å PkvTkkv Yko]Qkm dkZk QkkZk ¢v km bkkSkAR#kk ckvZk PZkkg WkkõkQkm

Av#k\kngFkTk (^kk]Tkv §UkkM^kk)Tkng lTklYkûk AkZkr ¢^k#Zk WkTkv Hä ¢v kkv bkTkkPkTk

lTkZkYk Gvå UkOk Ak]Tkkv YklcYkk Gv PkvQkm ^kmPk@kCk YkkCkrQkm ªSkgn AcvTkk@k

^kvakSkk@m bkkSkn¢kv HCkPkYkkg HkCZkkä Hv Acv Gv &&¢bPk@k ^kMv ^kk] AkN^kkä

bTkkTk A@^kngå"" UkOk Xkk¥ @v! Hv bkTkkPkTk YknlTk SkYkr Gv PkvYkkg UkkvPkkTkm

Ólì¢v WkmHng Dkk\k^kng Av Acv kng Pkv ¢TkgPk ekkTkmQkm Uk|lPkAo] Gvå UkkvPkkQkm Pkv kkv

Ukn<akkQkr Tk WkTkv ¢v HnRm ^kkPk Gv PkQkk ªSkng YkkTk^kng Pkv HnRm ^kkPk Gvå

lÒkAk] lTkZkYk Gv Avä YknlTkSkYkr lTkCk|‘Qk H ckvZkä Wkkõk Ukl@Ck|cQkm @lcPk

¢Tkv ¢kXZkgPk@ @kCkklR AakkZkQkm @lcPkä ¢v @mPkv Ü^Zk ¢Tkv Xkk^kQkm

\koBkk#kUkOkng ckvZk PZkkg TkCTkUkOkng H ckvZk; ¢v^kkv ÒkOkvAk]Tkkv YkkCkr Gvå Akv¥

HkPkTkk #kïk Av ¢ïk l^kTkk ckQk ^kMv H Av#kTkkv \kkvFk A@^kkTkkv ^Zk^kck@

Gvä Wkkõk lTklYkûk ¢vYk H ckvZkå lÒkAk] bk^krekTkng #kkbkTk ¢vA H l^klSkQkm

Gvä PkvYkkg WkmHkv YkkCkr AvYk Acv kkZk? UkkvPkkQkm Pkv HkPkTkkv Ukn<akkQkr Tk Qk¥

#kAv ¢v HnRm ^kkPk Gvä UkOk Pkv §PApì SkYkrTkv Nm\kkv AvYk Acv kkZk?

¢lXkUk|kZkYkkg Xko\k PZkkg ¢kBkk Pkû^kTkm cklTk Gv; Pkû^k #kng Gvä PkvTkm êkük

l^kTkk ¢kCk] ^kSkm #kAkZk ¢vYk YkkTkv Pkv ¢TkgPk ekkTkm¢kvQkm ¢lSkA Qk^kk

YkkCkv Gvå UkkvPkv ^kmPk@kCk YkkCkrä YknlTk SkYkrYkkg Tk @cm #kAPkkv ckvZk Pkkv ¢vYk

Acv kng Av cng @cm #kAPkkv TkQkmå lHTk#kkbkTkTkkv SkYkr Pkkv ¢kYk H Gvä ¢vYk

bkkFkm Uk|æUkOkk A@v PkvOkv ¢l^k@kvSk YkkCkrTkv ©Xkkv @kBZkkv Gvä UkOk UkkvPkkTkng

YkgPk^Zk (¢lXkUk|kZk) PkvQkm (lHTk#kkbkTk-SkYkrQkm) l^k<ü Hkcv@ A@v PkvOkv

bkTkkPkTk YkkCkrTkkv lTk@kvSk AZkkvr Gvä ¢vK\kv Av UkkvPkkTkkv H lTk@kvSk AZkkvr Gvå

Hv TZkkZk ¢TkgPk ekkTkm¢kv¢v Aõkkv Gv PkvTkk l^kFkk@ l^kTkk Akv¥ PkvTkkQkm

ªSkng ¢TknYkkTk A@v Pkkv A@kv! UkOk PkvQkm Akg¥ bkkFkk YkkCkrTkv WkkSk TkQkmå

\kkvAkvTkv #k@m@Tkm YkYkPkk DkOkm PkvQkm BkkvKk WkFkk^kTkk AnPkAr CkkvPkm AkNv ¢Tkv

Acv Avä ¢kYk ckv kng Hkv¥¢vä ¢YkTkv ¢kYk \kkCkv Gv; UkOk ¢k Hv l^klSk

Acm Pkv ÓlìTkkv ¢lXkUk|kZk ¢Tkv ¢k^km H §PApì bkkSkAR#kk l^kTkk YkkvdkYkkCkr

TkQkmå UkkvPkv YknlTk SkYkrYkkg Tk @cm #kAv Pkkv UkOk bkTkkPkTk ^kmPk@kCk YkkCkrTkm

êkük-TZkkZkYkkg WkmHn Tk YkkTkvå ¢Òkv Hv l^klSk¢v Acv kkZk Gv Pkv km bkkSkAR#kk



“ 45 ”

H YkkvdkTkng Ak@Ok Gvå UkoOkr #knü ¢kTkgRDkTk ¢kPYkkTkv Uk|CkK A@^kkTkkv Uk|ZkkvCk

lÒkAk] ¢k H Gvä WkmHkv TkQkmå

Uk|èTk : Rv#k Ak]Tkk Ak@Okv PkvYkkg Akv¥ bknSkk@kv Tk QkkZk?

§ûk@ :úúú ¢vA ckvZk ÒkOk Ak]Ykkgä Uk@Ykk@QkTkkv UkgQkä

Uk|v@v Pkv Uk@YkkQkrTkvä Pkv ^Zk^kck@ bkYkgPkå

úúúúúúúúúúúú(¢kPYklbklü CkkQkk 36)

cng UkoOkr #knü Gng Pkv lTkékZk (Uk@YkkQkr)ä ¢Tkv @kCk-ÿvak Kk]mTkv lbQk@

Qk^kkTkkv Ukn<akkQkr Pkv ekkTkTkm l¿ZkkTkkv ^Zk^kck@å %Zkkg ¢gR@Ykkg (Xkk^kYkkg)

\koBkk#k Gv PZkkg Wkkõk lTklYkûk UkOk PkvTkv ¢TknAo] H ckvZkå Uk@Yk

§Uk#kYkXkk^k–(^kw@kCZkXkk^k)–^kgPk Æ^kTkv \koBkkv Rvc H ckvZkä ¢v kkv AnR@Pkm

lTklYkûk-TkwlYklûkA ZkkvCk Gvå ÒkOkv Ak] Uk@YkkQkrTkkv ¢vA H YkkCkr ckvZkå

¢TkgPkAk] Ukcv\kkg Dkmä Ckkv] ¢Tkv \kkvKTkm bknBkMm WkTkk^kPkk ¢Tkv ¢kHv UkOk

¢v H ÒkOk ^kbPkn¢kvTkm bknBkMm WkTkk^kv Gvå UkOk PkvTkv WkR\kv Ukv#kkWkä YkkKm

¢Tkv @vPkmTkm bknBkMm Akv¥¢v WkTkk^km TkQkmå ¢TkgPkAk] Ukcv\kkg Hv HkPkTkmä

Hv Uk|Ak@v bknBkMm QkPkm cPkm Pkv HkPkTkmä Pkv H Uk|Ak@v lÒkAk] ckvZkå UkOk

ck! Uk|QkYkTkk Dkmä Ckkv] ¢Tkv \kkvKTkk @bk A@Pkkg YkmLkbk bkcvH DkKvä UkOk

HkPk Pkkv PkvTkm Pkv H ckvZk; PkvYkkg Akv¥ WkmHng Akg¥ Acv–YkkTkv Pkkv HvYk Pkv

lYkQZkk (BkkvKng) Gvä PkvYk bkYZkCR#krTkä bkYZkCekkTk ¢Tkv @kCk @lcPk ekkTkTkm

lbQk@Pkk-@YkOkPkkæUk ^kmPk@kCk Fkkl@Òk Pkv ÒkOkæUk YkkvdkYkkCkr lÒkAk]

¢WkklSkPk bkTkkPkTk YkkCkr Gvå lTkCk|‘Qk ^kmPk@kCkR#kk^kk]k bkkSkA YknlTkTkkv

lRCkgWk@ ^kvak ÒkOkvAk]v ¢vA H l^klSk^kk]kv ckvZk Gvå PkvYkkg Akv¥ WkmHkv YkkCkr

Acv Pkkv Pkv lYkQZkk Gvå 2465 ^kakr Ukcv\kkg ¢k Xk@PkdkvÒkYkkg ¢v H YknlTkSkYkr

cPkkvä cHk@kv bkgPk YknlTk¢kvTkkg Kkv]kg cPkkgå bkkdkkPk~ #knü lFkRkTkgRä

¢kTkgRDkTkä FkwPkTZkYkosPkä ekkTk–UkngH XkCk^kkTk PkmQk‘A@Rv^k bk^krek Uk|Xkn ¢k H

dkvÒkv lWk@kHPkk cPkkå PZkk@ UkGm ¢YknA ^kakkvr ^kmPZkk WkkR Wkk@ RnAk]m

Ak]Ykkg l#klQk\kkFkk@m SkYkr ^kmPk@kCkTkk TkkYkv Fkk\Zkkvä Pkv ¢^kbksUkOkm Ak]Tkkv

YklcYkk Gvä Pkv Ak]Tkng YkkUk bkUkrTkk ¢kAk@v Gvå Uk|QkYk bkkUkTkng #k@m@ Uknì



“ 46 ”

-HkMng ckvZk ¢Tkv §Pk@Pkkg GvMv UkkPk]ng ckvZkä PkvYk ¢^kbksUkOkmYkkg SkYkrTkkv Uk|QkYk

FklNZkkPkkv Ak] ckvZkä UkGm ©Pk@Pkkv Ak] ckvZk UkOk SkYkrTkkv ¢Xkk^k QkkZk

Tkc{ä UkkgFkYkk ¢k@kTkk GvMk bknSkm ¢vK\kv ¢k ^kPkrYkkTk Ak]Ykkg FkwPkTZkTkm

bkYkplüä §PApì bkkSkAR#kkä YknlTkSkYkr Pkk@PkYZkUkOkv DkKPkkv HkZkä UkOk bk^krQkk

¢Xkk^k Tk QkkZkå ^k]m CkpcbQk ckvZk Pkkv Ukn<akkQkrTkm YkgRPkk ckvZkä UkOk

êkükYkkg ¢vK\kv Av bkkFkk ¢lXkUk|kZkYkkg YknlTk PkQkk CkpcbQkTkv ¢kgPk@kv Tk ckvZkä

¢vA H bkTkkPkTk lTkCk|‘Qk YkkCkrTkm êkük ckvZkå

Akv¥ AcvPkng ckvZk Avä Ü^Zk-dkvÒk-Ak]-Xkk^k WkR\kkZk PkvYk SkYkr WkR\kkZk

Pkkv Pkv ^kkPk HoLm Gvå bkYZkCR#krTkä bkYZkCekkTk ¢Tkv bkYZkA~Fkkl@ÒkTkm ¢vAPkk

Pkv H YkkvdkYkkCkr Gv; WkmHk b^kFGgRTkv Akv¥ bknSkk@kv YkkTkv Pkkv Pkv TZkkZk TkQkmä

UkOk AnPkAr-ªSkk¥ Gvå lTkCk|‘Qk YknlTkSkYkr Tk Ukk]m #kAkZk Pkkv CkpcbQkUkOkng

YkkTkv–YkTkk^kvä UkOk ¢lXkUk|kZkYkkg (êkükYkkg) ªSkm YkkTZkPkk ¢Tkv l^kUk@mPk

Uk|æUkOkk Tk A@vå UkkvPkkTkv ^kmPk@kCkTkkv YkkCkr Tk bkYkHkZk Av Tk <Fkvå PkvQkmä

Pkv bkTkkPkTk YkkCkrTkv Nm\kkv Tk H Acv kkZkå TkCTk lRCkgWk@ lTkCk|‘QkR#kkä §PApì

bkkSkAUkOkkTkkv YknlTkYkkCkr ¢v H Av k]ekkTk Uk|CkK A@^kkTkkv Uk|ZkkvCk Gvå

^kPkrYkkTk Ak]Ykkg UkgFkYkckl^kRvcdkvÒkYkkg Pkkv WkmHkv YkkCkr TkQkm ¢Tkv ¢k dkvÒkYkkg

UkOk YkkvdkYkkCkrTkk Uk|ZkkvCkkv YkgR UkM>kkå PkvQkmä Akg¥ bkTkkPkTk YkkCkrTkv WkmHkv

Acv kkZk Tkc{å ¢TZkQkk YkkTk^kkYkkg UkkvPkkTkng H YkkvKng ¢lcPk Gvå

¢cm &&YkngMXkk^k"" Ykkg YkbPkATkk ^kk]Tkv ckQk ^kMv FkogK^kkTkm ^kkPk Gvå

\kkvFk ¢vK\kv ¢k\kkvFkUko^krA \kkvFk ¢v \kkvFkTkkv lTkékZk ¢Qkr Gvå cng ekkTkkTkgR

Ukl^kÒk #knü ^kmPk@kCkm Gng ¢v km êkükä b^kkTknXk^k (bkYZkA~R#krTk-ekkTk) b^kæUk

¢kPYkkYkkg lbQk@Pkk QkPkkg ¢#k@m@m Xkk^k ^kPkvr Gvä ¢Tkv PZkkg bkcvHv Wkkõk

-¢XZkgPk@ lTkCk|‘QkUkOkng ckvZk Gvå

&&TkCTkXkk^kä YkngMXkk^k bkc ¢bTkkTkPkkå"" YknlTk UkkvPkv #k@m@Tkv UkkOkmQkm

bkkV A@v Tkc{ä bkgPk-YknlTk¢kvTkkv YkkCkr ¢bTkkTk^kk]kv H Gvä ^kmPk@kCkR#kkTkkv

bkkSkA lHTkYknlTk \kogCkMng Uk\kk]mTkv UkOk #k@m@ \koGv Tkc{å ¢PZkk@v Akv¥ Acv

Gv Avä QkkvMk UkkOkmQkm bTkkTk A@^kng Pkv ZkkvCZk Gvä UkOk Pkv ^kkPk BkkvKm Gvå



“ 47 ”

ZkQkkQkr Pkû^kÓlìQkmä TZkkZkUko krA YknlTkTkkv YkkCkr ÒkOkv Ak]v TkCTk H ckvZk PkvYkkg

l#klQk\kPkk Tk ckvZkå \kkvAkvûk@YkkCkr ¢Tkv ¢PkmlTÜZk bkkSkAR#kkTkk Ukn<akkQkrTkm

cR (lbQklPk) #kng Gv Pkv YkkCkrTkkv ¢TknXk^k AZkkr l^kTkk BkWk@ UkMv Tkc{;

l^kakZkTkk bkv kTkk@k Wk|ôFkZkrTkkv YklcYkk Xkk]v Tklcä PkvYk ¢c{ bkYkH^kngå

l^kakZk-AakkZkTkk AmMk #k@m@Tkv Skkv¥Tkvä bkk@kg \koCkMkg Ukcv@v Gv; PZkk@v

^kmPk@kCkR#kkTkv bkkSkTkk@k Wk|ôFkk@m YknlTk Æ^kTkUkZk‘Pk bTkkTk A@Pkk TkQkmå

lTkRkvrak YknÜk^kk]k YknlTk Wkkõk ¢Tkv ¢XZkgPk@ bkngR@ ¢Tkv Ukl^kÒk Gvå YknlTkTkkv

\koBkkv Rvc HkvPkkg UkOk Pkv YkckTk Ukl^kÒkPkkTkkv lTklSk ckvZk Pkv km bkkwYZk YknBkYknÜk

RvBkkZk Gvå bTkkTk A@^kkTkkv l^kA\Uk UkOk PkvTkv TkQkmå HM YkMRkgTkv #kkvXkk #km?

l^kìkTkk §A@Mk §Uk@ Akv¥Tkv Ykkvc ¢Tkv YkYkPkk TkQkm PkvYk YknlTkTkv #k@m@Tkm

#kkvXkk A@^kkTkm £FGk Tk H ckvZkå ¢k bkYkH^kng bkkSkk@Ok Wknlü^kk]kTkv

¢Dk<g UkMv PkvYk Gvå

HwTkSkYkr Pkv \kkvAkvûk@ YkkCkr Gvä PkvTkkv Ukl@FkZk AZkkr l^kTkk Pkv bkYkHkZk

PkvYk TkQkm; bkYk%Zkk l^kTkk AnPkArQkm Ukk@ UkMv PkvYk TkQkmå G BkgMTkk SkOkm

-Fk¿^kPkmr UkOk @k%Zk GkvMmTkv TkCTkYknlTk Qk¥Tkv Fkk\km TkmA]v Gvå RvcklRTkm

YkYkPkk PkÆTkvä ^kmPk@kCk bkYkklSkYkkgä lbQk@ FkwPkTZk ekkTkzUkMTkk bkcH

-¢kTkgRYkkg @bkXk@ XkZkkvr UkM>kkv ckvZk Gvä ekkTk-SZkkTkYkkgä ^kmPk@kCkR#kkYkkg

YkbPk @cv Gvä dkOkv dkOkv GÍ‹g-bkkPkYkng CknOkbQkkTk Uk\kKv Gv; bkkPkYkk

CknOkbQkkTkAv SZkkPkkä SZkkTkä ¢Tkv SZkvZkTkkv l^kA\Uk GoKmTkv bkYkPkk–bkYkklSkYkkg

L@mTkv NmYk Hv kkv Qk¥ HkZk Gv; (HkOkv bkkv]^k\kk bkn kOkrTkkv PkkHkv \kc\kcPkkv

Nkl]¢kv UkM>kkv ckvZkä) PkQkk HvYk CkgXkm@ YkckbkkCk@Ykkg YkSZkzWkRnQkm

Xk@PkmTkk YkkvHkg ©G]Pkkg ckvZkä PkvYk ¢vAkCk|PkkYkkg-b^kæUk\kmTkPkkYkkg ¢v kkv

Ukn<akkQkr VkKVkK QkkZk Gv Av HkOkv cYkOkkg Av k]ekkTk \kmSkng Av \k.; ¢v km

§PApì R#kk Av km c#kv Pkv l^kFkk@kv!

HvYk bkYknÜYkkg Xk@Pkm ¢gR@Tkk H YkSZkzWkRnQkm ¢k^kv Gvä PkvYk

FkwPkTZk XkCk^kkTk ¢kPYkk ekkTkbkYknÜ Gv PkvTkv WkkõkQkm Akv¥Tkm YkRR TkQkmä

UkOk ¢gPk@YkkgQkm H Ukn<akkQkr VkKv Gv; ¢vYk ¢Uk|Ykûk XkolYkAkYkkg WkvcR



“ 48 ”

CkgXkm@PkkTkm lbQk@Pkk QkPkkgä ¢gR@Ykkg WkvcRTkv \kdkYkkg \kvPkkgä ¢Uko kr

Ukn<akkQkr bklcPk b^kæUk §PbkkcYkkg lbQk@PkkTkm bkkSkA HYk^kK A@v Gv ¢Tkv

¢TkgPkm l^k#knlüä §%%^k\kPkk ^kSkk@v Pkv bkcH-¢kTkgR R#kk Gv PkvTkm bkkYkv

Hkv kng Av Wkkõk lTklYkûkTkv Hkv kkg? RvckSZkkbk @lcPk ¢kPYkkTkkv Hv bkTkkPkTk

lTkCk|‘Qk YknlTk-YkkCkr Gv Pkv H lÒkAk] ^kbPknlbQklPk Gvå bkkSkk@Ok Wknlü^kk]k

Æ^kkvTkv ¢vYk \kkCkv Av ¢k Pkkv HkoTkk HYkkTkkTkm ^kkPkkv ckgA>kv @kBkv Gvå

UkOk Wkkõk lTklYkûkTkm UkkG]Tkkv Uk@Yk Ukl^kÒk Ukn<akkQkr ¢k ^kmPk@kCk

bkkSkA R#kkTkm XkolYkAkYkkg Av kkv ckv¥ #kAvä PkvTkkv CkgXkm@ ¢k#kZk

bkYkH^kkTkm UkkÒkPkk QkZkv Æ^kTkv PkvTkkg WkSkkg UkMBkkg l^k@kvSk @lcPk bkYkHkZk

Gvå Ak] WkR\kk¥ CkZkkv ¢Tkv b^kFGgRm \kkvAkv ^kmPk@kCk YkkCkrQkm WkmHng

YkkTk^kk \kkCZkkå HvYk HvYk \kkvAkvYkkg #kkPkk#km\kPkk ¢Tkv RvcTkm YkYkPkk

^kSkPkm Ck¥ PkvYk PkvYk ^kmPk@kCk lHTk #kkbkTkTkk TkkYkv b^kFGgRv l#klQk\kkFkk@

BkoWk Vk\Zkkv; ¢Tkv PkvTkv UkkvakOk ¢kUk^kkTkkg lTklYkûk ^kïk-UkkÒk ¢klR

Ukl@Ck|c ^kSZkkv; YknlTk-SkYkrTkv UkOk CkpcbQk Hv kkv YkkTZkkvå êkm Ykck^km@

XkCk^kkTk PkmQk‘A@ Rv k UkGm ¢YknA ^kakvr Wkk@ ^kakrTkkv YkkvKkv RnAk] UkM>kkv

¢Tkv PkvYkkg l#klQk\kkFkk@Qkm Wkv Ukdkkv UkMm CkZkkå

\kkvAkv UkdkUkkPk Wknlü GkvMmTkv YkSZkbQkUkOkv Pkû^kTkv l^kFkk@v Pkkv

^kbPknlbQklPk bkYkHkZk PkvYk Gvå WkSkk UkMBkkgQkm l^k@kvSk Kk]mTkv ZkQkkQkr

^kmPk@kCk b^kæUkTkm êkük A@v Pkkv YknlTk-SkYkr-lRCkgWk@ lTkCk|‘Qk R#kk Av km @mPkv

ckv¥ #kAv Pkv bkYkHkZk PkvYk Gvå lRCkgWk@ YknlTk YkckTk ^kw@kCZk^kgPkä §Uk#kYkä

bkYkPkk ^kCkv@v CknOkkvYkkg L@v\kk ckvZk Gv; HvYk ¢gCkk@k §Uk@ @kBk Xkk@m

(RkWkm) ckvZk Pkkv §Uk@Qkm YkkÒk @kBk RvBkkZkä UkOk ¢gR@Ykkg ¢lCTkYkZk

¢gCkk@kv XkZkkvr UkM>kkv Gv; PkvYk ekkTkmTkng #k@m@ \koBkng RvBkkZk UkOk ¢gR@Ykkg

Ykck Ukl^kÒkä #kkgPk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k FkwPkTZkDkTk lTkék\kæUk ^kPkrPkkv

(I]APkkv) ckvZk Gvå YknlTkTkm R#kk b^kæUk bkYkklSkYkkg FkwPkTZk%ZkkvlPk ¢lPk

Ukl^kÒkä §%%^k\kPkkQkm ¢kvlUkPkä #kkgPk ^kmPk@kCk ckvZk Gvå ^kk@g kk@ GÍ‹g

-bkkPkYkng CknOkbQkkTk ¢k^Zkk A@v Gvå UkoOkr Av k]ekkTkä bkgUkoOkr ^kmPk@kCkPkk

bkkSkA-Uk|ZkkvCkä Pkv ¢Uko kr YknlTk R#kk Gvå Wkkõk ¢Tkv ¢kXZkgPk@ lTkCk|‘Qk



“ 49 ”

R#kk ^kMv H Av k]ekkTk Uk|kUPk A@^kkTkkv Uk|ZkkvCk ^kPkvr Gvå

Akv¥ Acv : ¢kPYkkTkkv Ykkvdk QkkZk PkvYkkg ^kbÒkklR bkkQkv #kng bkgWkgSk Gv?

CkYkv Pkv ^kvakYkkg UkOk YknlTk-SkYkr ckvZk Pkkv #kng ^kkgSkkv Gv? ¢v^kk AnPkAr \kk^kTkk@Tkv

§PApì ^kmPk@kCk R#kk bkkSkA YknlTkYkkCkrTkm lbQklPkä Ukn<akkQkr (§UkkRkTk)Tkm

PkwZkk@m ¢Tkv ^kw@kCZk R#kk Av km ckvZk PkvTkk YklcYkkTkm BkWk@ TkQkmä PkvQkm Pkv

¢TZkQkk A\UkTkk A@v Gvå

^k]m Akv¥ Acv Gv Avä #k@m@Tkm #kkvXkkä \k%Hk PkQkk #kkPkk#km\kmZkkUkOkng

¢klR @kCk-AakkZk Ukkvak^kk YkkKv ^kïk-UkkÒk @kBkPkk TkQkmä UkOk bkgZkYkTkk

lTkXkk^k YkkKv ^kïk-UkkÒk @kBkv Gv Pkkv Pkv lTkCk|‘Qk YkkCkrYkkg TZkkZkQkm Uk| kv#k A@m

#kAv PkvYk TkQkmå ¢k CkkQkkYkkg Aõk‹g Av zHRCkm Xk@ bTkkTk Tkc{å ¢vYkkg YknlTk

Qk^kkTkm Xkk^kTkkTkng Wk] AvK\kng Gv Av Rvc Uk|PZkv ¢OknYkkÒk UkOk YkYkPkk Tklcä

UkGm RvcTkm #kkvXkk #km? &&§A@Mv UknaUk ckvZk Tkc{å"" PkvYkH YkMRkTkkg bkkYkwZkkg

Av ¢kR@ ckvZk Tkc{å

YknlTkTkv ¢FkvPkTk ¢v^kk ¢k #k@m@Tkkv ¢kR@ Tk ckvZk; #k@m@ Pkkv YkMRgn

Gvä Pkv kk ¢FkvPkTk SkYkr kk]k RvcklR Uk|PZkv YknlTk §RkbkmTk ckvZk Gvå ¢g#kYkkÒk

UkOk Rvc Uk|PZkv HvTkv @kCk Av ¢kbkl$Pk TkQkmä Pkv RvcTkv bTkkTkklR ^kMv bkk<g

@kBkngä PkvTkm bkv^kk A<g ¢v^kkv l^kA\Uk AvYk A@v? #k@m@Tkv bTkkTk Pkv YkMRkgTkv

bkkYkwZkk Hv kng Gvå HCkPk RvcklRTkm §UkklSkYkkg bkCk^kMPkkTkkv ¢kTkgR PkQkk

bknBkTkm A\UkTkk A@v Gvä ¢Tkv YknlTk ¢#k@m@m Xkk^kv ¢PkmlTÜZk FkwPkTZk

bkYkklSkYkkg bkcH ¢kTkgRTkm ¢BkgM Skk@k^kkcm bkYkPkk ^kvRv Gvå Hv

^kmPk@kCkR#kkYkkg ^kPkvr Gv Pkv Av k]ekkTk lTkSkkTkTkkg ¢kYkgÒkOk A@v Gvå Rvc @ckv

Av Tk @ckv PkvTkkv l^kA\Uk UkOk TkQkmå ¢k^km §PApì YknlTkR#kkTkm Xkk^kTkk AkvOk

Tk Xkk^kv? êkmYkR~ UkkvPkkTkv Hv lbQklPk Hkv¥¢v Gv PkvTkm Xkk^kTkk A@v Gvä ¢vK\kv

Av YknlTkUkOkkTkm PkwZkk@m ^kPkrYkkTkQkm H A@m @kBkm Gvå PkvQkm c^kv ¢\UkAk]

UkGm bkkdkkPk~ bk^krek PkmQk‘A@ XkCk^kkTk ¢klR Akv¥ YkcPUkn<ak Ukkbkv YknlTkUkOkng

\kv#kv ¢Tkv lHTk¢kekkTkng ¢k@kSkTk A@Pkkg b^kæUklbQk@Pkk ^kMvä ¢v ¢Uko krPkkQkm

&&Hk#kng b^kæUk b^kRv#k Hkv"" ¢vK\kv Av YkkvdkR#kk \kv kkTkk Gvå ¢v §PApì



“ 50 ”

lTkCk|‘Qk R#kk ^kMv lHTk ¢kekk¢v l^kFk@Pkkg &&Uk|Xkn ¢kekk¢v Qkk#kng Pkvc b^kæUk

Hkv"" ¢vK\kv Av UkoOkrPkkTkv UkkYk#kngå Aõk‹g Gv Av :

&&¢^k#Zk AYkrTkkv XkkvCk Hvä XkkvCk^k^kkv ¢^k#kvak @v;

PkvQkm Rvc ¢vA H Skk@mTkvä Hk#kng b^kæUk b^kRv#k @v;""

SkTZk @v lR^kbk ¢k ¢ckv!

bkodYkUkOkv ¢gPk@gCk Ukl@OkkYkTkm cR (lbQklPk) §Uk@ \kdk A@Pkkg Ag¥A

AYkr WkkAm @õkkg Gv ¢vYk HOkkZkngä PkvQkm PkvTkkv dkZk A@^kk YkkKv cÆ ¢vA

Rvc WkkAm Gvä ¢vYk ¢gR@Ykkg bkkdkm \kk^kmTkv Ukn<akkQkr bklcPk Pkv¢kv¢v Aõk‹g

Gv; Akv¥ ¢k^km ¢Uko krPkkTkk bkgRv#kk \kk^kkv Pkkv Bk@k! ¢ckv! CkpcbQk ^kv#kYkkg

WkvLk UkOk Av k]ekkTkTkk XkOkAk@ ¢gPk@gCkYkkg UkkvPkkTkm bkkdkm ^kMv ¢k^kv Gv!

Akv¥Tkv UkoG^kk H^kng Tk UkMvå \kkvAkv UkdkUkkPk GkvMm YkSZkbQkUkOkv TZkkZkQkm l^kFkk@v

Pkkv H ekkTkm SkYkkrPYkkTkng ñRZk HkOkm #kAkZkå

&SkTZk @v lR^kbk ¢k ¢ckv! HkCkm @v #kkglPk ¢Uko kr @v"å

¢k ^kkOkm ¢kPYkkTkv bUk#kmrTkv ¢k^km Gvä ¢v Xkk^kTkkTkk lTklYkûkv bkkFkk

¢lXkUk|kZkTkng Dkkv\kTk ¢Tkv Ukn<akkQkr ^kSkk@v Gvå

lTkCk|‘Qk YknlTk R#kkYkkg ¢RgPk-Skkv^kTkä ¢bTkkTkPkkä lRCkgWk@ Rvcä

^kmPk@kCkPkk ¢klR Uk@Yk Uk|lbkü Gvå UkkvPkkTkk WkvcR ekkTk- b^kæUkYkkg §PApì

^kmZkrTkkv HvTkv WkvcR l^këkkbk Gvä PkvTkng Æ^kTk AnR@Pkm bkcH ckvZk Gv; RkgPk

WkCkMv Tkc{å RnCk‘Sk QkkZk Tklcä #k@m@Tkm Uk|AplPk UkOk ¢TknAo] H ckvZkå

¢v kk Ykck Wk|ôFkk@mTkk #k@m@ Tkm^kM Gv ¢Tkv HgCk\kYkkg DkOkkv Ak]

@cvTkk@k ckvZk Gvå ^kïkTkkv AKAkv UkOk @kBkv Tkc{ä ¢v km §PApì

bkkSkAR#kkTkm XkolYkAkYkkg &¢RgPk Skkv kTk ¢klR Uk@Yk Uk|lbkü Hkv" ¢v km

R#kk ckvZk Gvå ¢k XkolYkAkYkkg WkSkng Uk@Yk §PApì ¢Tkv Gv\\km YkZkkrRkTkm

lbQklPk^kk]ng ckvZk Gvä PkvYkkg ¢kvGkTkm ¢vK\kv Av lTkWkr]PkkTkm–YkgR Ukn<akkQkrTkm

A\UkTkk DkKv Tkc{; PkvTkv Tk^k^kkM l^k#knü Wk|ôFkZkrä bklYklPkä CknlUPkä

UkgFkYkck^k|Pk ¢klR bkcHUkOkv ckvZk Hå



“ 51 ”

&&Av#k @kvYk TkBk Av ¢gCkv #kpgCkk@ Tkc{å"" #k@m@Tkv bknSkk@^kkä bkYkk@^kkä

bknêkoakk Av bkgXkk] A@^kkTkng PkvTkv ckvZk Tklcå

&&Ü^Zk Xkk^k bkgZkYkYkZk lTkCk|‘Qk lbkü Hkv;"" b^kæUk ¢kFk@OkYkZk

bkgZkYkä ¢v ekkTk b^kæUkTkm @YkOkPkkä \kmTkPkkä ¢vAkCk|Pkk Gvå Wkkõk–¢XZkgPk@

lTkaUkl@Ck|cm YknlTk GÍm–bkkPkYkm XkolYkAkYkkg DkOkkv Ak] @cv Gvå Wkkõk ¢Tkv

¢XZkgPk@ AplÒkYkPkk HvYkkg TkQkm ¢v km bkcH lTkRkvrak lTkCk|‘Qk R#kk PZkkg ckvZk

Gvå YknlTkUkR ¢vK\kv lTkCk|‘Qk YkkCkr ^kMv Av k]ekkTk Uk|CkK A@^kkTkkv Uk|ZkkvCk; PkvYkkg

ekkTkTkm lbQk@PkkæUk Fkkl@Òk ¢v H ekkTkl¿Zkk Gvå ¢k ^kmPk@kCkb^kæUk

bkkSkATkm XkolYkAkYkkg Wkkõk UkOk TkCTk Rvcä lTkCk|‘Qk R#kk H bkcH lTklYkûk

ckvZk ¢v Fkkvœbk lTkZkYk Gvå Pkv lTkZkYkTkv êkmYkR~ @kHFkgÜ HkOkPkk cPkkä PkvQkm

H Uk|QkYk CkkQkkYkkg H Acv Gv Av &&A>kk@v Qk¥#kng WkkõkkgPk@ lTkCk|‘Qk Hkv? bk^kr

bkgWkgSkTkng WkgSkTk PkmdOk GvRmTkvä l^kFk@#kng A^k YkcPUkn<akTkv UkgQk Hkvå""

&&YkkÒk Rvc Pkv bkgZkYk cvPkn ckvZk Hkvå"" ¢v km R#kk Pkv YkcPUkn<akkv PkR~Tk

lTkaUkl@Ck|cm TkCTk lRCkgWk@ YknlTkTkv H ckvZk Gvå ¢kXZkgPk@ UkOk @kCk-ÿvak

¢ekkTkTkm HvTkv Ck|glQk TkQkmå ¢v kk YknlTkUkOkkTkm ¢k R#kk ckvZk Gvå 9å

#kÒkn lYkÒk Uk|PZkv ^kPkvr bkYkRs#kPkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúYkkTk ¢YkkTkv ^kPkvr Pkv H b^kXkk^k Hkv;úúúúúúúúúúú

Æl^kPk Av Yk@Okv Tkc{ TZkoTkklSkAPkkúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúXk^k Ykkvdkv UkOk #knü ^kPkvr bkYkXkk^k Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú10å

¢Òkv bkYkXkk^kTkm Uk@kAkík Acm Gvå #kÒkn Av lYkÒk WkgTkv ¢kPYkkä

#kl$PkUkOkv lbkü XkCk^kkTk Hv kk Gvä Pkkv cng AkvTkm §Uk@ @kCk Av ÿvak A<g?

^kkgbk\kk ^kMv Akv¥ GvRTkk@ Yk]v Av Akv¥ FkgRTk FkkvUkMTkk@ Yk]v Pkkv UkOk PkvYkkg

Akv¥ £ì Av ¢lTkì TkQkmä ¢v R#kk ¢c{ HOkk^km Gvå Akv¥ Uko krTkk Ak@Okv

#kÒkn Qk¥Tkv ¢k #k@m@Tkv §UkbkCkr A@v Pkkv UkOk ÿvak TkQkmä PkvQkm ^kmPk@kCk Xkk^k

Gvå Akv¥ lYkÒk ckvZkä #k@m@Tkm WkSkm bkCk^kMPkk Uko@m UkkMvä ¢vA ^kFkTkTkm



“ 52 ”

¢kekk bkkgXk]Pkkg ¢TkvA bkCk^kMPkk ckH@ A@vä Wkcn l^kTkZk A@v Pkv kk lYkÒk

Uk|PZkv UkOk @kCkmUkOkng TkQkmä ¢vYk #kÒkn-lYkÒk Uk|PZkv bkYkRs#kPkk Gv; PkvQkm Akv¥

RnHrTkTkv bk%HTk YkkTkv ¢vYk Acv^kng TkQkmä UkOk ekkTkYkkg HkOkv Av PkvTkm Uk|AplPkTkm

YkZkkrRk PkvK\km Gv; Iv@Tkv Iv@ HkOkv; ¿kvSkmTkv ¿kvSk Uk|AplPk^kk]kv HkOkvä

bk%HTkTkv bk%HTk HkOkv; UkOk WkgTkv bk@Bkk CknOkm Gv ¢vYk Tk YkkTkv; HvYk

Gv PkvYk HkOkvä UkOk Akv¥Qkm cakr-#kkvA Av LmA-¢LmAUkOkng Tk A@vå ¢vYk Wkv

Uk|PZkv &&bkYk"" Tkng HkvM\kng \k¥Tkv ¢kCk] §PApìPkk¢v \k¥ HkZk Gv Av &&Æl^kPk

Av Yk@Okv Tklc TZkoTk–¢lSkAPkkä Xk^k Ykkvdkv UkOk #knü ^kPkvr b^kXkk^k Hkvå""

¢v km ¢vASkk@k¢v bkYkXkk^k Uk|CkKv ¢v kkv ¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv?

¢v km Xkk^kTkk Xkk^km Gvå

&¢^kbk@" #kWRTkkv ¢Qkr ¢k Uk|YkkOkv Gv :—¢^k+bk@ ¢^k[lTkékZkä

bk@ ¢vK\kv WkkOk:–#knüTkZkæUkm SkTknaZk ¢Tkv #knü§UkZkkvCkTkm PkmdOkPkkTkm

¢vAkCk|PkkæUkm WkkOk ^kMv bk^kr AYkr A\kgATkkv Tkk#k Qk¥ HkZkä Pkv kkv ¢^kbk@

H\Rm Uk|kUPk A@^kkTkm Xkk^kTkk Gvå

RvcTkng ¢kZknaZk \kkgWkgn ckvZk Av PkvTkkv #kmDk| ¢gPk ¢k^k^kkTkkv ckvZk Pkv WkgTkv

bk@Bkng Gvä Æ^kTk ¢Tkv YkpPZkn ¢v UknR~Ck\kTkkg ¢TkgPk @HAOkkvTkm ¢^kbQkk Gvä

PkvTkng Yk]^kngä Ck]^kngä K]^kng Pkv UknR~Ck\kTkv ¢kSkmTk Gvä PkvTkv ¢kPYkk KAk^km #kAv

Tkc{å SkYkkrPYkk ¢k Rvc GoK^kk KkOkv ¢Uko kr Ukn<akkQkrQkm bkYkklSk Yk@Okv #kkglPk

\k¥ HkZk Gvå HCkPkYkkg HvYk ëkkTkä WkkvAMkä ¢]lbkZkkg ¢klR HgPkn Yk@v Gv

¢Tkv PkvTkng Æ^kTk ^kpQkk HkZk Gv; PkvYk SkYkrcmTk YkTknaZkkv Hv Hv Yk@v Gv PkvTkng

Æ^kTk ^kpQkk HkZk Gvå Akv¥ UknOZkYkkg ARm YkkvKkv ckvZk GPkkg Uk@YkkQkrYkkg PkvTkm

Akg¥ zAYkPk TkQkmå UkOk HvTkv ZkQkkQkr b^kæUkTkm Uk|PkmlPk Gvä YkkÒk Ykkvdk

-¢lXk\kkak HvTkv ^kPkvr Gv ¢Tkv b^kæUkTkk XkkTkTkm HvTkv zAYkPk Gv Pkv b^kæUkTkm

bkk^kSkkTkmQkm HkCkPkng (bkV]) Æ^kTk Æ^kv Gvå ekkTkm SkYkkrPYkk ¢AakkZk

b^kæUkYkkg §\\kkbk^kgPk QkZkkv QkAkv ¢kZknaZk UkoOkr QkPkm ^kBkPkv ¢Uko kr bkYkklSk

Yk@OkTkkv §Pbkkc \kk^kv Gvå RvckZknakTkkv ¢gPk RvBkmTkv ¢Uko^kr Xkk^kTkkTkkv SkkvSk

PkvTkv ©G]v Gv; WkvcR êkükTkkv Ukn<akkQkr b^kæUkTkm ¢vAkCk|PkkYkkg PkvTkv ^kPkvr Gvå

Xk^kTkkv ¢Xkk^k A@mTkv Pkv HkZk Gvå RvcTkng CkYkv Pkv Qkk^k PkvTkng \kdkä PkvTkm



“ 53 ”

bkgXkk] AkvOk @kBkm #kAv? ¢kZknaZkTkm lbQklPk UkoOkr QkZkv Hv dkvÒkvä Hv Ak]vä

Hv km @mPkv RvcTkng GoK^kng lTkYkkrOk QkZkv\k Gv Pkv km @mPkv H QkkZk Gvä ¢vA bkYkZk

YkkÒkTkkv UkOk Vv@ UkMv Tkc{å Akv¥ Acv Av bkkPk Uk|Ak@v ¢kZknaZk PkoKv Gv UkOk

PkvYk Tk bkYkH^kngå ¢kZknaZkTkm lbQklPk UkoOkr QkkZk Gv PZkk@v Pkv bkkPk Uk|Ak@YkkgQkm

Akv¥ ¢vA lTklYkûk ckvZk Gv ¢v kkv lTkZkYk PZkkg HOkk^Zkkv Gvä UkOk PkvQkm Akv¥Tkk

¢kZknaZkYkkg ^kSkDkK Akv¥ A@m #kAv Tkc{å

Uk|èTk :–Pkkv UkGm Akv¥Tkv Ykk@^kkTkng UkkUk \kkCk#kv Tklcä Ak@Ok Av

Æ^kkM^kng Av Ykk@^kng Akv¥Tkk ckQkTkm ^kkPk TkQkmå

§ûk@ :–ckä bkkFkm ^kkPk Gvå Akv¥ Akv¥Tkv Ykk@^kk Av Æ^kkM^kkTkm

l¿Zkk Tk A@m #kAv UkOk Hv ^kBkPkv ¢v kng lTklYkûk Qk^kkTkng ckvZk Pkv ^kBkPkv Ykk@^kk

-Æ^kkM^kkTkkv Xk\kkv-XkogMkv Xkk^k Æ^k A@m #kAvå Æ^k Akg Pkkv ekkTk A@v ¢Qk^kk

¢ekkTk A@v ¢Qk^kk UknOZk-UkkUkTkk Ukl@OkkYk A@vå Æ^kkM^kkTkkv @kCk

¢ekkTkUko krA UknOZkXkk^k Gvä ¢Tkv Ykk@^kkTkkv Xkk^k Pkv UkkUk Xkk^k Gvå cng Uk@Tkng

Akg¥ A@m #kAng ¢v^kkv ªSkkv Xkk^k Pkv ¢ekkTk Gvå

ekkTkm RvcTkk l^kZkkvCkTkv bkTYknBk H Hn¢v Gv ¢vK\kv PkvTkv RvcTkng CkYkv

Pkv Qk¥ HkZk UkOk PkvTkv @kBk^kkTkkv Av Tkc{ @kBk^kkTkkv Xkk^k (£FGk) H

TkQkmå Ak@Ok Av Rvc PkvTkk UkkvPkkTkk (RvcTkk) Ak@Okv ¢kZknaZk lbQklPk Uk|YkkOkv

KA^kkTkkv Gvä PkvQkm PkvTkm zFkPkk H ekkTkmTkv TkQkmå

❃

Pkkå 4-12-39

¢kPYkkTkk ekkTk bklcPk UkoOkrPkkTkk \kdkv b^kæUk lbQk@PkkTkm ¢k

Xkk^kTkk Gvå #kÒkn Av lYkÒkä zTkRA Av ^kgRATkv bkYk CkOkvä Æ^kTk-YkpPZkn PkQkk

Xk^k–YkkvdkTkv bkYk CkOkvå Pkv l^kakv ¢kTkgRDkTkÆ &#kkglPk lHTk bPk^kTk"Ykkg Acv

Gv Av :–

&&YkkTk ¢UkYkkTk lFkûk bkYk CkOkvä bkYk CkOkv ATkA UkkakkOk @vä

úúú^kgRA zTkRA bkYk CkOkvä £bZkkv ckvZk Pkng HkOk @vä



“ 54 ”

úúúbk^kr HCkHgPknTkv bkYk CkOkvä CkOkv PkpOk YklOk Xkk^k @vä

úúúYknl$Pk bkgbkk@ Wkv§ bkYk CkOkvä YknOkv Xk^kH\klSk Tkk^k @v;

#kkglPk lHTk ¢vA YknH l^kTkglPkå""

#kkglPk ¢vK\kv bkYkPkk b^kXkk^kå cv Uk@YkkPYkk! PkYkv lbkü b^kXkk^k

Uk|CkK AZkkvr Gv; cng UkOk PkYkk@k Hv^kkv Qk^kkTkkv Gng ¢v \kdkYkkg @kBkm êkmYkRv

¢c{ Aõk‹g Gv Avä Xk^k Ykkvdkv UkOk #knü ^kPkvr bkYkXkk^k Hkvå ¢c{ WkvcR

bkYkPkkYkZk Ü^Zkb^kXkk^k ¢Tkv ^kmPk@kCkPkk Acm Gvå Ü^Zk Pkkv ¢TkklR ¢TkgPk

Gvä PkvQkm WkgSk ¢Tkv Ykkvdk ¢v^km Wkv ¢^kbQkkTkk XkgCk Av XkvRTkm A\UkTkkYkkg

ekkTkm ¢KAPkk TkQkmå

Xk^k Uk|PZkv BkvR Tkc{å ¢vAkR Xk^k WkkAm @õkkv ¢Qk^kk Xk^kTkkv ¢Xkk^k

AZkkvr PkvYkkg bkgbkk@ Av lTk:bkgbkk@ R#kkTkkv #kkvA Av cakr A@^kkTkkv ¢^kAk#k TkQkm;

¢v^km ¢Uk|Ykûk XkolYkAkQkm \k¥Tkv ¢kCk] dkUkA êkvOkm YkkgMng ¢v^kkv ¢vA\kkv

^kmPk@kCkXkk^k (b^k bkYkZk) A>kk@v ¢k^k#kv? Pkv Xkk^kTkk ¢c{ Uk|CkK A@m Gvå

&&lbkü bkYkkTk bkRk UkR Ykv@kvå"" b^kXkk^kYkkg Pkkv UkoOkr Ukl^kÒk #kkëkPk

lFkR~DkTk Gng; UkOk ^kPkrYkkTk ¢^kbQkkYkkg AFkk#kTkv \k¥Tkv ekkTkmTkv ¢lbQk@Pkk

@cv Gvå

GÍk CknOkbQkkTk bknSkm #knXk l^kA\Uk YknBZkUkOkv Gvä PkvYkkg YkkvdkTkm

£FGkTkkv l^kA\Uk @cv Gvä Pkv l^kA\Uk PkkvMmTkv ¢v km §PApì ÓNPk@ lbQk@Pkk-

¢vAkCk|Pkk A<g Av Av k]ekkTkTkm §PApì UkZkkrZk ©DkMm HkZk; ¢vYk ¢c{ Aõk‹g

Gvå Pkv UkkYk^kkTkm ZkkvCZkPkk ¢vK\kv Av §PApì bkkSkA R#kkTkkv ¢k^kkv bkYkXkk^k

QkkZkä PZkkg YkkvdkR#kk Uk|CkKv Hå WkgSk ¢Tkv Ykkvdk ¢v Wkv Pkkv ¢^kbQkk Gvä

¢kPYkk ¢l^kTkk#km lTkPZk Gvå WkgSkTkæUk bkgbkk@ UkZkkrZk Gvå #knXk Av ¢#knXk

Ukl@OkkYkTkk lTklYkûkv Ü^Zk AYkrä TkkvAYkrTkm ¢^kbQkk QkkZk Gv Pkv WkgSk ¢^kbQkk

Acv kkZk Gvå AYkr-TkkvAYkræUk UknR~Ck\kTkm ¢^kbQkk K]^kkTkvä lTklYkûkTkm

¢Ukvdkk¢v Ykkvdk Acv^kkZk Gvå Xk^k ¢Tkv Ykkvdk Pkv UkZkkrZk Ólì¢v Uk@

lTklYkûkTkk Wkv XkgCk Gvå ¢kPYkk Pkv Wkv XkgCkTkm ¢^kbQkkæUkv TkQkm; AvYkAv Pkv

Akv¥ lTklYkûkTkm ¢Ukvdkk @kBkPkkv TkQkm UkOk lTkPZk ¢vAæUk Gvå ¢kPYkXkk^k



“ 55 ”

Uko krA Fkkl@Òk-¢k^k@Ok Kk]^kkTkv §Ck| Ukn<akkQkrTkm Xkk^kTkkQkm §Ck| lTkHr@k

Xkk^kTkng ¢k ^kOkrTk AZkn‘ Gvå 10

¢vAkAm l^kFk@Pkkv ^k]m bYk#kkTkYkkgúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú^k]m Uk^krPkYkkg ^kkDk zbkc bkgZkkvCk Hkv;úúúúúúúúúúú

¢Mkv\k ¢kbkTkä Tkv YkTkYkkg Tklc dkkvXkPkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúUk@Yk lYkÒkTkkv HkOkv UkkYZkk ZkkvCk Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú11å

êkmYkR~ @kHFkgÜTkm Wkkõk lbQklPk CkpcbQkkêkYkTkm RvBkkZk Gv GPkkg

Xkk^kTkk Av km §PApì Xkk^kv Gv! ¢gPk@Ykkg Ukl^kÒk §RkbkmTkPkkä lTk^kplûk Xkk^kä

Ykkvdk b^kXkk^kTkv bkkSk^kkTkm ckx#k–§Pbkkc PkvYkTkv ©G]v Gvå SkTZk Pkv lTkCk|‘Qk

bkkSkA R#kk!

HgCk\kYkkg ¢vAkAm ¢vK\kv Av b^kæUk lbQklPkTkk XkkTkYkkg ¢bkgCkUkOkv

l^kFk@Pkk-Wkkõk dkvÒkQkm bYk#kkTkä HgCk\kä UkckMä CknVk-¢klR %Zkkg zbkc UkOk

¢vAkAm l^kFk@Pkk ckvZk Pkv kk dkvÒkYkkgä ¢Tkv Xkk^kv ¢vAkAm ¢bkgCkPkkYkkg

l^kFk@^kng–Pkv Ykck Ukl^kÒkR#kkTkv SkTZk Gvä SkTZk Gv Pkv kk #kkgPk ¢vAkgPk dkvÒkYkkg

¢vAP^kR#kk bkkSkPkk YknlTk^k@kvTkv! Akv¥ Uk^krPkTkm CknVkYkkg ¢Qk^kk KkvFk §Uk@

FkMm WkvcR ¢kTkgRDkTk b^kXkk^kTkm YkbPkmYkkg \kmTk Qk¥ä HkCkpPk ekkTk

R#kkTkm ¢vAkCk|Pkk ^kMv Av k]ekkTk lTkSkkTkTkv Uk|CkK A<g; ¢vAkgPk lTkHrTk

bQkkTkYkkg TkCTk YkckTk lTkCk‘Qk YknlTk Qk¥ bkcH b^kæUkYkkg YkCTk Qk¥

Av k]ekkTk (UkoOkrUkR) Uk|CkK A<g ¢v km UkoOkr Ukl^kÒk R#kk A>kk@v ¢k^kv? ¢v

¢c{ Xkk^kTkk Gvå

HgCk\k Av %Zkkg ^kTk@kH (zbkc) PkQkk ^kkDk CkHrTkk A@Pkk ckvZkä %Zkkg

bkkSkk@Ok Uk|kOkm Sk|oÆ ©Lv ¢v kk ^kTkdkvÒkYkkg #kkgPkä ¢vAkgPkä ¢bkgCk Ukl@OkkYkv

Ykck ^kw@kCZk^kgPkä §Uk#kYk-bkYkPkkTkm YkosPkä FkwPkTZk %ZkkvPk WkvcR ¢kTkgR

b^kæUkTkm YkbPkmYkkg (bkcH bkYkklSkYkkg) Io\kng; ¢v kkv ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv?

¢gPk@gCk ¢lXkUk|kZkYkkg ¢#k@m@m Xkk^k ^kPkvr Gvä ¢Tkv ^kPkrYkkTk



“ 56 ”

Fkkl@ÒkYkkg Akg¥A AFkk#k ckv kkQkm HgCk\kTkm ¢vAkgPk lbQklPkTkk l^kA\Uk ¢k^kv

Gvä PkQkk §PApì bkkSkAR#kkTkm Xkk^kTkk Gv PkvQkm Pkv UkoOkr A@^kkTkv YkkKv zbkc

^kbkv ¢v kk CkkN HgCk\kä Uk^krPkTkm BkmOk Av ¢v kk ¢vAkgPk bQkkTkYkkg H¥Tkv

¢Mkv\k ¢kbkTkv Wkvbkngä Wkkõk ¢Tkv ¢gPk@Ykkg ¢dkkvXkPkk @kBkng ¢vYk zFkPk^kv Gvå

dkkvXk @lcPk Ukl@OkkYk bkcH H ckvZk Gvå #k@m@ lbQk@ @cv kng–Tk @cv^kng Pkv

HnRm ^kkPk Gv AvYkAv Pkv ¢kPYkkTkv ¢kSkmTk TkQkmä UkOk ¢gPk@gCk ^kmPk@kCkYkZk

lTkék\k lbQk@ b^kXkk^kTkm ¢vAkCk|Pkk ^kSkm HkZk Gvä ¢v km b^kæUk HkCkplPkYkkg

zbkc ¢k^kmTkv #kng A@v? Ykk@v Rvc Hkv¥Pkkv TkQkm Pkkv PkvTkv \kv^kk ¢k^kTkk@ ¢vK\kv

PkvTkm lTk^kplûk A@k^kTkk@ §UkAk@m ¢v kkv Pkv lYkÒk Gv; ¢k^km Xkk^kTkkTkkv §Pbkkc

¢k^kk bkkSkATkv H ¢k^kv Gvå

Akv¥ Pkkv Wkkõk bkkSkTkTkkv Ukdk A@v Gvä UkOk ¢c{ Pkkv UkoOkr b^kæUkTkk

§PbkkcTkm Xkk^kTkk Gvå Hv ¢kPYkkQkm Qk¥ #kAv Pkv ekkTkl¿Zkk ¢vK\kv Av b^kæUk

@YkOkPkk (lHTk b^kæUk)Tkkv l^kFkk@ Gvå ¢k^km HkPkTkk ¢Mkv\kä lTkék\kä

WkvcR l^këkkbkTkm ck Pkkv \kk^kkv! ARm zbkc ¢k^km RvcTkk VkMmTkv AKAk A@vä

GPkkg dkkvXk Tk QkkZkä ¢k Xkk^kTkk l^k^kvA bklcPkTkm Gvä YkoNPkk^kk]m TkQkmå

\kkvAkv cLZkkvCkæUk YkTkTkm §Uk\kA lbQk@PkkQkm YkoN Hv kk WkTkv Gvä PkvTkm ¢k

^kkPk TkQkmå ¢c{ Pkkv §PApì bkkSkAR#kkTkm Xkk^kTkk Gvå

êkm ¢kTkgRDkTkÆ¢v UkOk Aõk‹g Gv Av :–&&«akXk lHTkvëk@ Uk|mPkYk

Ykkc@kv @vä ¢kv@ Tk Fkkcgn @v AgQkä @mIZkkv bkkcvWk bkgCk Tk Ukl@c@v @vä XkkgCkv

bkklR ¢TkgPkå"" ¢v km ¢BkgM ^kmPk@kCkR#kkTkm Xkk^kTkk Xkk^km Gvå ¢kCk]

^kSkmTkv UkkvPkkTkm #knüFkvPkTkk bkBkmTkv Acv Gv Av :–&&Fk\kkv bkBkm ^kckg H¥¢vä

Hckg ¢UkTkk Tkc{ Akv¥; YkkKm BkkZk HTkk^k@kgä Ykn kkg Tk @kv kv Akv¥å"" RvcTkng

CkYkv Pkv Qkk¢kvä UkOk ¢BkgM bkYkklSkTkkv §Pbk^k–YkgCk] ^kPkvr ¢v km ¢bkgCk

b^kæUkTkm bkk^kSkkTkmä lTk:#kgAPkkä lTkXkrZkPkkä A>kk@v ¢k^k#kv? ¢vTkm ¢c{

Xkk^kTkk Gvå HvYk @kHYkcv\kYkkg @kHk lTkXkrZk Qk¥ bkoPkkv ckvZk PkvYk YknlTk@kH

Wkkõk¢XZkgPk@ lTkCk|‘Qk-lRCkgWk@ R#kkYkkg Uk^krPkä ^kTkä dkvÒk %Zkkg zbkcä ^kkDk

^kbkPkk ckvZk PZkkg Wkkõk-¢XZkgPk@ ¢bkgCk ¢vAP^k R#kk bkkSkv Gvä ¢Tkv

SZkkTkYkkg L@mTkv b^kæUk YkbPkmYkkg bkcH ¢kTkgRTkm @YkOkPkkYkkg @cv Gvå HvYk



“ 57 ”

b^kFG H]Qkm Xk@v\kng bk@kv k@ Uk^kTk Tk ckvZk PZkk@vä lbQk@ RvBkkZk Gv ¢Tkv

UkoOkr FkTÜTkk zWkWkQkm §%%^k\k RvBkkZk Gvä PkvYk YknlTk@kH #kkgPkä Skm@

CkgXkm@ä §%%^k\k bkYkklSkYkkg YkbPk @cmä HkOkv cYkOkkg Av k]ekkTk \kmSkng Av

\kv#kv ¢v^kk WkvcR UkoOkr b^kXkk^kYkkg YkmK YkkgMmTkv ¢vAkCk| QkkZk Gvä PkvYkkg ARm

^kkDk ¢Qk^kk zbkc XkoBkQkm ÒkkM TkkBkPkkv ¢k^kv Pkkv UkOk ¢vYk HkOkv Av Uk@Yk

lYkÒkTkkv ZkkvCk Yk»Zkkv; Ak@Ok Av HvTkv #k@m@ Hkv¥Pkng TkQkm Pkv kk Ukn<akTkv #k@m@

Akv¥ \k¥ HkZk Pkkv \k¥ HTkk@ PkvTkkv lYkÒk Gvå RvcQkm Ykk@kg R#krTkä ekkTkä

Fkkl@ÒkTkv \kkXk Av cklTk TkQkmå bkYkZkbkk@Ykkg Aõk‹g Gv Avä ¢k Rvc GvRk¥

Hk¢kvä XkvRk¥ Hk¢kvä Akv¥ \k¥ Hk¢kvä Tkì Qk¥ Hk¢kv Av CkYkv Pkv @mPkv

Hk¢kvä UkOk Rvc Ykk@kv TkQkmå Rvc Uk|PZkv ¢OknYkkÒk HvTkv YkYkP^k TkQkmä ¢v km

¢#k@m@m Xkk^kTkkYkkg ^kPkrTkk@k SkYkkrPYkkTkk Xkk^k Av kk §PApì ckvZk Gv Pkv

Hn¢kv Pkkv Bk@k! ¢k ^kBkPkv êkmYkR~ I^kv@kPkTkk SkgSkkYkkg WkvLk cPkk Av

¢kPYkkYkkg?

¢k Ak^Zk \kBZkng Pkv ^kBkPkv YkngWk¥Ykkg PkvYkTkv I^kv@kPkTkkv ^kvUkk@ ¢klR

Wkkõk ^Zk^kbkkZk RvBkkPkkv cPkkvå GPkkg bk^kr Ukl@Ck|cQkm lTk^kpûk Qk^kkTkm ¢Tkv

§PApì bkkSkA R#kkTkm Xkk^kTkk Xkk^kPkk cPkkå ¢k Ak^ZkTkk ¢vA ¢vA #kWRTkm

UkkG] CkgXkm@ Xkk^kkQkr Gvå Pkv¢kv Ykck ^kw@kCZk^kgPk cPkkä ¢Tkv Ukn<akkQkr ^kMv

Ykkvdk b^kXkk^k R#kk Uk|CkK A<g ¢v km Xkk^kTkk bklcPk ¢g#kv b^kæUkTkm

lbQk@PkkTkm bkk^kSkkTkm @kBkmTkv YknlTkUkOkkTkm Xkk^kTkk Pkv¢kv ¢c{ Xkk^kv Gv ¢Tkv

PkvQkm Acv Gv Avä ¢k #k@m@Tkm lbQklPk Uko@m Qk^kkTkm H Gvä PkvYkkg lTklYkûk

QkTkk@ ^kkDk-zbkcTkkv bkgZkkvCk lYkÒk bkYkkTk Gvå \kkvAkv bkgbkk@ Uk| kplûkQkm ¢YknA

^kBkPk lTk^kplûk \k¥Tkv bkPbkYkkCkYkä bkP#kkïkTkng ^kkgFkTkä YkTkTk ¢Tkv êk^kOkTkm

<lFk Tk A@v Pkkv PkvYkTkv ¢k HkPkTkm Xkk^kTkkTkkv ¢g#k UkOk A>kkgQkm ¢k^kv?

êkmYkR~ @kHFkgÜ CkpcbQk ^kvakYkkg ckv kk GPkkg ^kmPk@kCkm YknlTkUkOkkTkm

R#kk YkTkv Uk|kUPk Qkk¢kv ¢v km Xkk^kTkk Xkk^kPkk cPkkå cng HgCk\kYkkg SZkkTkYkkg

WkvLkv ckv. ¢Tkv c@Okkv YkTkv (#k@m@Tkv ) \kkAMkTkk LogLk Hv^kk HkOkmTkv ¢k

Rvc bkkQkv PkvTkk RvcTkv BkOkv ¢v km lbQk@Pkk A>kk@v ¢k^k#kv? Wkkõk ZkkvCk Qk^kkv

–Tk Qk^kkv Pkv §RZkkSkmTk Gvä UkOk ¢k^kk ¢#k@m@m Xkk^kTkm ck Pkkv \kk^kkv!



“ 58 ”

Ukn<akkQkr A@^kkv Pkv §RZkkSkmTk TkQkmä UkOk b^kkSkmTk Gvå ¢k^km §PApì

Xkk^kTkkTkkv §Pbkkc SkYkkrPYkkTkv ¢k^kv Hå

bkgbkk@m \kkvAkvTkv Wkkõk §UkklSkæUk bkgZkkvCkTkk ^kwXk^kTkm ckx#k (§Pbkkc)

Wkcn ¢k^kv Gv Avä ¢kYk c^kv\km (WkgCk\kkv) ckvZkä ¢kYk KvWk\kä Bkn@#kmä CkkRmä

PkAmZkkä UkgBkk ^kCkv@v ckvZkä PkvYkkg Wkv§ YkkvcQkm Dkv\kkg Qk¥Tkv c@Bk bkv kPkk

ckv¥¢vä ¢v km ªSkm Xkk^kTkk Pkv¢kv Xkk^kPkk ckvZk Gv; AvYkAv PkvYkTkv bkgbkk@Tkkv

Ukk@k^kk@ Uk|vYk–PkpaOkk ckvZk Gvå Uk@ ^kbPknYkkg bknBk-Wknlü ¢Tkv @kCkm-ÿvakUkOkng

A@^kkYkkg Hv bkgPkkvak YkkTkPkk ckvZk PkvTkv @kCk@lcPk Ukl^kÒk ¢kPYkkTkm <lFkä

êkük A>kkgQkm ckvZk?

¢vA Xkk¥ êkmYkR~ Ukkbkv CkZkkå Pkv bkkYkv CkkRm §Uk@ N]m UkM>kkä

¢Tkv WkmMm UkmPkkg UkmPkkg UkoG~Zkngä &&Ykkvdk AvYk Yk]v? PkYkv ekkTkm Gkv YkkKv

Ackvå"" PkvTkv §ûk@ Yk»Zkkv Avä &&¢vYkTkv ¢vYkå"" PkvYkkg Wkv Xkk^k ¢k^Zkk Av PkYkv

Hv kk Gkv Pkv kk Qk¥ Hk¢kv (L@m Hk¢kv)å ^k]m PkvYkkg LUkAkv UkOk ¢k^km

CkZkkv Av Pkû^kTkm <lFk l^kTkk ekkTkm Uk|PZkv Uk|vYkä l^kTkZk Av WkcnYkkTk ¢k^kv Tklcå

RvcklRYkkg ¢kbkl$Pk ¢Tkv Uk@Qkm bknBk-Wknlü^kk]kä l^kakZk AakkZkQkm Xk@v\kkä

bkgbkk@Tkm <lFk^kk]k Æ^kkvTkv YkkvdkTkm <lFk A>kkgQkm QkkZk? @kCk-ÿvak PkQkk

RvcklRQkm bk^krQkk YkoAk^kng PkvTkng TkkYk Ykkvdk Gvå Pkkv PZkkCk-^kw@kCZkTkm Xkk^kTkk

l^kTkk PkQkk RvcklR Uk|PZkv YkYkPkkTkkv Av ¢kbkl$PkTkkv DkKkMkv HvTkv TkQkm PkvTkv

¢kBkkv ¢kPYkk Hkv¥¢v Pkv AvYk Yk]v? UkkÒkPkk AkvTkv Acv^kkZk PkvTkng HvTkv XkkTk

Tk ckvZk ¢Tkv #k@m@Tkm bkCk^kMPkk @kBk^kkTkm HvTkv YkYkPkk ^kPkvr Gv PkvTkv @kCk

@lcPk ¢PkmlTÜZk ¢kPYkkTkm êkük AvYk QkkZk? YkkKv RvcTkm YkYkPkk Uk|QkYk

DkKkM^km Hkv¥¢vå

êkmYkRv ¢k CkkQkkYkkg #k@m@ HPkng A@^kkTkm Xkk^kTkk A@m Gvä ¢Tkv PkvQkm

Aõk‹g Gv Av zbkcTkkv bkgZkkvCk QkkZk Pkkv YkkTkng Av &&Uk@Yk lYkÒkTkkv UkkYZkk HkOkv

ZkkvCk Hkvå"" Ykk@v #k@m@ @kBk^kkTkm £FGk TkQkm ¢Tkv zbkcTkv Hæ@ Gvå Ykk@v

#k@m@ Hkv¥Pkng TkQkm ¢v kng @cbZk Pkng (zbkc) A>kkgQkm bkYkÆ CkZkkv? ¢vYk CkOkm

¢k RvcTkkv Tkk#k (YkMRkgTkm §UkklSkTkkv Tkk#k) A@Tkk@k zbkc! Pkng H Ykk@kv



“ 59 ”

§UkAk@m Gvå ¢vYk ¢#k@m@m Xkk^kTkm Xkk^kTkk bkgbkk@m ^kv#kYkkg WkvLk Xkk^kv

Gvå Av k]R#krTkä Av k]ekkTk Uk|CkK A@^kkTkkv Uk|ZkkvCk l^kFkk@v Gv ¢Tkv Xkk^kTkk

A@v Gv Avä ¢v kng lTklYkûk Yk]kv Av CkHbknAnYkk@Tkm HvYk #kmDk| Ykkvdk b^kXkk^k

YkTkv Uk|CkK QkkZkå ¢v <lFkTkk @lbkZkk UkoOkr ^kmPk@kCk b^kæUkTkm Xkk^kTkk Xkk^kv

Gvå bkgbkk@Tkk @lbkZkk (bkgbkk@Tkm <lFk^kk]k) Ykkvcm Æ^kkv ªSkk YkTkkv@Qk

Xkk^kv Gv Av YkTkv BkoWk SkTkä Dk@ä \kkMmä ^kkMm Yk]kvå cng SkTkä ^kwXk^kä

UknÒkklRYkkg BkoWk ^kSkngä ¢Tkv Ykk@m \km\km ^kkMm YkoAmTkv Yk<gå PkvQkm l^k<ü ekkTkm

SkYkkrPYkk ¢vYk Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Av cng WkvcR ¢lPk#kZk #knü b^kXkk^kYkkg

L@Pkkvä Ukn<akkQkr §Gk]Pkkv Wkv DkMmYkkg Av k]ekkTk Uk|CkK A<gå YknlTk HgCk\kYkkg

¢kPYkb^kæUkTkk SZkkTk-l^kFkk@Ykkg WkvLk ckvZk ¢Tkv VMkA G\kgCk Ykk@mTkv zbkc

Ck]ng UkAMv Pkv H ^kBkPkv FkwPkTZkTkkv ¢PkmlTÜZk WkvcR Ukn<akkQkr Av k]ekkTk §Uk@

YkmK YkkgMmTkv §UkMv Gvå zbkcTkk YkkvNkYkkg FkwPkTZk AvYk UkAMkZk? FkwPkTZk Pkkv

Hv QkkZk PkvTkv HkOkvå &zbkcv UkAM>kng Ck]ng PZkk@v ekkTkm¢v UkAMm ¢Mkv\k

lbQk@Pkkå" dkUkA êkvOkm YkkgMmTkv ¢gPkYknrcoPkrYkkg Av k]ekkTk Uk|CkK A<gä ¢v

Xkk^kTkk bkgbkk@m ^kvakYkkg êkmYkR~ Xkk^km CkZkkå ¢v HkPkTkkv ¢Uko kr Xkk^k Pkkv

Akv¥ \kk^kkv! 11å

£FGklTk@kvSk: PU: c^kv PkUkékZkkrYkkg UkOk §PApìPkk RvBkkMv Gvå

Dkkv@ PkUkékZkkrYkkg UkOk YkTkTkv PkkUk Tkc{äúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúbk@bk ¢TTkv Tkc{ YkTkTkv Uk|bkTTkXkk^k Hkv;úúúúúúúúúúú

@HAOk Av l@lü ^kwYkklTkA Rv kTkmäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúbk^kvr YkkTZkk UknR~Ck\k ¢vA b^kXkk^k Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú12å

UkoOkr ^kmPk@kCkR#kkYkkg (b^kæUkTkm @YkOkPkkYkkg) bkkSkA Æ^kTkkv §Ck|

Ukn<akkQkr ^k]Pkkgä lTkCk|‘Qk YknlTk R#kkYkkg l^kA\Uk ¢k^kPkkg Akv¥ Akv¥ ^kBkPk

WkWWkv YklcTkk ¢Okkck@A R#kkTkkv bkcH ¢^kbk@ WkTkm HkZk Gvå ARm G

YklcTkk UkOk ¢kck@ GoKm HkZk; GPkkg YkTkYkkg PkkUk Tkc{ä Ap#kPkkTkm C\kklTk

Tkc{ä BkvR Tkc{; UkOk bkYkPkk (lbQk@Pkk)Tkm ^kplü QkPkm HkZkå bkcH



“ 60 ”

¢kTkgRbkkCk@ R#kkYkkg Io\kPkkg–@YkPkkg BkvRTkkv ¢g#k UkOk AvYk ckvZk? Tk H

ckvZk; ¢v km YkkvdkbkkSkAR#kkTkv SkTZk Gvå

\kkvAkvTkv Ykkvdk Hkv¥¢vä ¢Tkv ¢vA lR^kbkTkkv §Uk^kkbk Tk GoKAv A@^kkTkkv

¢^kbk@ ¢k^kv PZkk@v QkTkCkTkkK ¢Tkv Bkk^kk-Ukm^kkTkm \kkv\knUkPkkTkkg ¢kCk\kkg

-UkkG\kkg UkMBkkg PkwZkk@ @kBkvä DkOkkg Uk|Ak@Tkkg TkkKA XkH^kvä PZkk@v YknlTkTkv

Dkkv@ PkUkbZkk ¢kPYkkTkk XkkTk bklcPk Gvä PkvQkm G-G YklcTkk A>kk@v Uko@k

QkZkk PkvTkng bYk@Ok A@^kkTkm ^kplûk UkOk TkQkmå b^kæUklbQk@PkkTkm (¢TknXk^k)

R#kkYkkg ¢vAdkOk YkkÒkTkkv l^k@c Tk UkM^kk R.ä ¢v km HvTkm Xkk^kTkk Gv ¢v kk

Ykcsak¢kvYkkg XkCk^kkTk «akXkRv k PkmQk‘A@Uk|Xkn cPkkå Pkv¢kv ^kw#kkBk bknR

ÒkmHTkv lR^kbkv bkgbkk@ GkvMm lTkaUkl@Ck|cm Qk¥Tkv HgCk\kYkkg Fkk\Zkk CkZkkå Rmdkk

^kBkPkv H FkkvQkng (YkTk:UkZkrZk) ekkTk Uk|CkK>kngå Pkv H Xk^kv Ykkvdk H^kkTkk Gvå

¢AakkZk lbQk@PkkTkng Dkkv\kTk ^kSkPkkg l^kA\Uk ¢k^Zkkv Av G YklcTkk ¢kck@ Tk

\k.å G YklcTkk Uko@k QkZkk PZkk@v ¢kck@ \kv kkTkm ^kplûk ©Lmä UkOk ¢kck@Tkkv

ZkkvCk Tk WkTZkkvå cÆ G YklcTkk bknSkm ¢kck@Tkm ¢gPk@kZk cPkm PkvQkm WkmHk

G YklcTkk ¢kck@ Tk Yk\Zkkvä UkOk l^kA\Uk Av BkvR TkQkmå ¢vYk Wkk@ YklcTkk

¢kck@ l^kTkk Ukbkk@ QkZkkå ¢v kk ^km@ä Skm@ä #ko@^km@ YknlTkSkYkrYkkg bkk^kSkkTk

@cv Gvå ÒkOkv Ak]v ekkTk R#kk ¢kA@m Gvå Akv¥ Nm\km ^kkPk A@v Pkkv Pkv

YkkvdkYkkCkrYkkg TkQkm; GPkkg ¢kPYkkYkkg WkvcR bkkYkQZkr Gv Pkv ARm DkKPkng TkQkmå

360 lR^kbk bknSkm Fkkvl^kck@k AMkAk (§Uk^kkbk) ¢v km Dkkv@ PkUkékZkkrYkkg Rvc

Ap#k RvBkkZkä ckMAkgTkm AMAMkKm Wkkv\kv GPkkg ¢gPk@Ykkg FkwPkTZk XkCk^kkTk WkvcR

bkYkPkkQkm PkpUPk Gvå Ykk@v HMTkkv Bkkv@kA TkQkmå #k@m@Tkm lbQklPk Gv PkvTkv @cv kng

ckvZk Pkkv @cvä ¢vYk Pkv HkOkv Gvå ¢#kkPkkTkkv §RZk ckvZk Pkkv dknSkk \kkCkv ¢Tkv

#kkPkkTkkv §RZk ckvZk Pkkv ¢kck@ Yk]vä §RZk Tk ckvZk Pkkv Tk Yk]vä UkOk YkTkYkkg

PkkUk Tkc{å HvTkv RvcTkm ¢kbkl$Pk DkOkm Gv Pkv ¢k bkkgXk]Pkkg H Sk|nHv Pkv kng

Gvå UkOk ¢v R#kkTkm PkwZkk@m HvTkv QkkZk PkvTkv WkvcR bkkYkQZkr PkwZkk@ ckvZk Gv;

UkGm Pkv kk ZkkvCk WkTkv Av Tk WkTkv Pkv HnRm ^kkPk Gvå UkOk Xkk^kTkk ¢kvGm

AvYk ckvZk? ¢kPYkk WkvcR ¢gPk@ bkkYkQZkrQkm R@vA bkYkZkv XkZkkvr Gvä YkkKv PkvTkm

Xkk^kTkk UkOk §PApì WkvcR ckv km Hkv¥¢vå



“ 61 ”

bkgbkk@m Æ^kkv YkYkPkkTkv ^k#k Uko<g £FGv Gv ¢Tkv PkvQkm \kCTk ^kBkPkv

CkmPk CkkPkkg Acv Gv Avä &Qkk] XkZkkvr #kCk YkkvPkm¢v"å Xk\kv Qkk]Tkng LvAkOkng Tk

ckvZkä ¢gR@ ¢vA UkOk YkkvPkm Tk ckvZk UkOk YkTkkv@Qk UkoOkrTkk Gvå ¢vYk

YkYkPkkTkm l#kBkk UkOk UkoOkr YkkCkvä ¢Sko<g Tk £FGv; Æ^k ªSkm Ckn\kkgK Bkk¥Tkv

§PApì ªSkkv UkM>kkvä PkvQkm ¢TkgPkm PkpaOkk ^kMv UkkvPkkTkv UkoOkr A@^kk YkkCkv Gv

PkvYk YkkvdkTkkv £FGAä bkgbkk@ Xkk^kQkm Ckn\kkgK Ykk@mTkv bk^k]kv UkM>kkv UkoOkr

bkYkPkkTkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Av :– lbkák lbkzá YkYk lRbkgPn bkYkPkk^kk]kv Xkk^kv

Av Ykk<g UkoOkr #knü b^kæUk #kmDk| Uk|CkK Qkk¢kvå ¢v Xkk^kTkk Skk@k^kkcm

¢BkgMUkOkv %Zkkg DkoKkgPkm ckvZk PZkkg Pkv Xkk^kTkk bkgbkk@Tkk Xkk^kTkv KA^kk Tk

Rvå ¢Tkkck@A FkwPkTZkTkm @YkOkPkkYkkg WkvcR Ukn<akkQkrTkm HYk^kK DkogKkPkm ckvZk

PZkkg ¢v km ¢Uko kr R#kkTkkv ¢g#k §DkkMmTkv SkYkkrPYkk Pkv km Xkk^kTkkYkkg ^kPkvr Gvå

§PApì bkkSkA R#kkTkkv §PApì Ukn<akkQkr bkklR ¢TkgPk Ak] bknSkm #kkëkPk

lTk@kAn] ¢TkgPk bknBkYkkg H¥Tkv L@v PZkkg bknSkm ckvZkå YknlTkUkOkkYkkg Dkkv@

Ukl@akcTkm ^kkPk bkkgXk]m ¢ekkTkm YkngIkZk Gvä PZkk@v SkYkkrPYkk bkYZkA~Ólì

Pkv kk Dkkv@ PkUk PkQkk Ukl@akc bkkYkv Acv Gv Avä Ykk@kYkkg WkvcR ¢TkgPk #kl$Pk

Gvä ¢vA bkYkZkTkm ¢^kbQkkYkkg ¢TkgPk bkYkPkk Xk@m Gvå ¢TkgPk Ak] ¢kck@

Tk Yk]v Pkkv UkOk ekkPkkUkOkv KA^kkTkng bkkYkQZkr FkwPkTZkYkkg Gvå b^kXkk^kTkv cR

#km? HvTkkv WkvcR b^kXkk^k PkvYkkg cR ckvZk Tkc{å

FkwPkTZk ekkPkk ¢TkklR–¢TkgPkä WkvcR bkkYkQZkrQkm UkoOkr ekkTkSkTkå cng

#k@m@ Tkc{ä PkvYkH #k@m@Tkk Ak@Okv Ykk@kv Akv¥ CknOk Uk|CkKv Tkc{å Dkkv@

PkUkbZkkQkm #k@m@ ÆOkr Qk¥ CkZkng ckvZkä bkoAk Akv\kbkk ¢Qk^kk bkoAkg Pk\kbk@kg

CkkMkYkkg XkZkkr ckvZk ¢Tkv Pkv BkBkMvä PkvYk G-G YklcTkkTkk §Uk^kkbk bkcH

Qk¥ HPkkg #k@m@Tkkg ckMAkg BkBkMPkkg ckvZkä ¢v kk YknlTkUkRTkm Xkk^kTkk êkmYkR~

bkgbkk@Ykkg @cmTkv A@v Gvå ¢k Xkk^kTkk Xkk^kv Gv PZkk@v @kvK\kk BkkZk Gv

Av PkUkbZkk A@v Gv? Uk|QkYk bkkFkm Ólì bklcPk ¢k^km Xkk^kTkk êkk^kA SkYkrYkkg

Xkk^k^km Hkv¥¢vå UkGm Uko krTkkg Ak@Okkv Yk]m ¢k^kPkkg Pkv R#kk QkkZk Av Tk

UkOk QkkZkå UkOk Xkk^kTkk §PApìUkOkv ckv km Hkv¥¢vå &¢Uko kr ¢^kbk@"

Ukn<akkQkrQkm ¢k^kv Gv ¢Tkv WkvcR FkwPkTZk#kl$PkTkkv ¢TknXk^k ^kSkPkkg UkkvPkkTkm



“ 62 ”

#kl$PkTkv bkkSkA Æ^k CkkvUk^kv Tkc{å

&bk@bk ¢TTkv Tkc{ YkTkTkv Uk|bkTTk Xkk^k Hkv;" Ykk@kYkkg H ¢TkgPkm

PkplUPk Gv Pkkv AkvTkkQkm @mIng? YknlTkTkv Akv¥ ^kBkPk ¢kck@Tkm ^kplûk ¢k^kmä

Fk¿^kPkmr @kHkTkv PZkkg ¢kck@RkTk QkZkng ¢Tkv Uknì bkngR@ ¢kck@ Yk»Zkkvä GPkkg

PkvYkkg Uk|bkTTkPkkTkkv l^kA\Uk Tkc{ä Pkv ¢kck@ bkgWkgSkm Uk|bkTTkPkk Tklcå ¢v km

§PApì bkYkXkk^k R#kk YknlTkTkv bkcH ckvZk Gvå Fk¿^kPkmr @kHkTkv PZkkg Bkm@Tkkg

XkkvHTk ¢lPk §ûkYk Acv kkZk Gvä ARm Pkv ¢kck@ \kv kkTkkv ZkkvCk WkTkv Pkkv

PkvYkkg YknlTkTkv Uk|bkTTkPkkTkkv Xkk^k ¢k^kv Tkc{å ¢kck@Tkng #k@m@Ykkg ¢k^k^kng Pkv

§RZkkSkmTk ¢vK\kv Uk|k@WSk–¢Tknbkk@ WkTkv Gvå #kkPkkTkkv §RZk ckvZk ¢Tkv

#k@m@ KA^kkTkng ckvZk Pkkv ¢kck@ Yk]m H @cvå PkvYkkg cakr AkvTkkv A@v? YknlTkTkv

Wkkõk ^kplûk H TkQkm PkvQkm ¢kck@ Uk|PZkv @kCk TkQkmå HvTkv l^kakZkä AakkZk PkQkk

¢kck@Tkm \kkv\knUkPkk Gv PkvTkv ckVnbkTkm Av@m lFk@kZk PZkkg Pkkv YkkvNkYkkg UkkOkm

GoKvä ¢Tkv PkvTkkv b^kkR \kv kk ^ZkkAn] QkkZkä BkkPkm ^kBkPkv c@Bk A@vå %Zkk@v

lTkCk|‘Qk YknlTkTkv G-G YklcTkkTkk §Uk^kkbkTkk Ukk@Okv ¢kck@Tkm £FGk QkkZk

PZkk@v ¢kck@ bk@bk Av Tkm@bk Yk]v UkOk PkvYkkg @lPk-¢@lPk Av cakr-BkvR QkkZk

Tkc{å HvTkv RvcklRYkkg bknBk-Wknlü Gv Pkv \kkvAkv ¢kck@klRTkm £FGk A@v;

¢kck@ §Uk@ ¢kbkl$Pk ¢Tkv CkplüUkOkng ckv kkQkm bk@bk HYkOkTkm ckx#k A@v

¢Tkv YknlTk ¢v km Xkk^kTkk Xkk^kv Av Ykk@k ¢Okkck@A b^kXkk^kYkkg ekkTkTkm

lbQk@Pkk lbk^kkZk Ag¥UkOk §UkklSk Tk Hkv¥¢vå Ykk@k b^kæUkTkm @YkOkPkkYkkgä

#kkglPkYkkg ¢k &\kUk" Tkkv l^kA\Uk #kkv? bk^kr GoKm Hk¢kv; cng ¢bkgCk Gngä Ykk@m

bkYkklSkbQk b^kæUk lbQk@Pkk-@YkOkPkkTkkv ¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv? PkvTkm

Xkk^kTkk ¢c{ A@m Gvå

&&@HAOk Av l@lü ^kwYkklTkA Rv kTkmäúúúúúúbk^kvr YkkTZkk UknR~Ck\k ¢vA b^kXkk^k Hkvå""

¢lPk Ykl\kTk ¢vA @HAOkQkm #kæ A@mTkv UknOZkYkkg §PApì ¢v kk

^kwYkklTkA Rv kTkm «lü bknSkmä ¢v bk^kr HM UknR~Ck\kTkm l^kAk@m HkPk Gvå Pkv

Ykk@k FkwPkTZk b^kæUkTkv CknOk A@Tkk@ TkQkmå ^kwYkklTkA Rv kTkk UknOZkTkm «lü



“ 63 ”

bkoZkrä FkgÜ ¢klRTkk l^kYkkTkQkm DkOkm ¢lSkA ckvZk Gvä PkvTkng ^kOkrTk #kkïkYkkg

Gvå ¢lPk §%%^k\k ¢v kk DkOkk UknOZkTkk CkgHTkkv ZkkvCk PZkkg Gvå PkvTkkQkm UkOk

¢lSkA UknOZkTkkg AYkr@HAOkkv ckvZk Pkkv UkOk YknlTkTkv PkvTkkv YklcYkk TkQkmå ekkPkk

@cm HkOZkng Gv Av UknR~Ck\kTkm ¢TkvA l^klFkÒkPkkQkm FkwPkTZkTkv ¢g#k YkkÒk CknOk

TkQkmå PkvYkkg @kCk ^kMv cng ¢KAng Pkkv YkTkv §UkklSk WkgSkTk QkkZkå UkkvPkkTkv Hv

¢TkgPk bknBk b^kæUk \kdkYkkg Gv Pkv æUk UkoOkr Ukl^kÒk Qk^kkTkkv Ukn<akkQkr

^kSkk@^kkTkkvä b^kæUk Uk|CkK A@^kkTkkv §Pbkkc ^kPkvr Gvå Akv¥ lTklYkûkYkkg

¢KA^kkTkkv Xkk^k TkQkmå ¢c{ Wkk@Ykm CkkQkk bknSkm Fkkl@ÒkYkkvc dkZk A@^kkTkm

Xkk^kTkk Gvå

c^kv WkkAmTkm Tk^k CkkQkkYkkg ImOkm ^kkPk Gvå ¢vAvA #kWR §Uk@ l^kbPkk@

A@Pkkg lR^kbkkv ^kmPkm HkZk PkvYk ckv kkQkm KogAkOkYkkg AQkTk bkgdkvUk^kng UkMv Gv; PkvYkkg

Hv ¢k#kZk ¢k^kv PkvTkv l^kFkk@Hkvä ¢c{ bk^krQkk AakkZk dkZkTkm ^kkPk ¢k^kv Gvå

¢k Ak]vä ¢k dkvÒkv Ykkvdk TkQkm GPkkg UkOk ¢k Wkk@ CkkQkkYkkg Acv\k bkkPkYkm

XkolYkAkTkkv Ukn<akkQkr ¢vK\kv Fkkl@ÒkR#kk (bkkPkYkng CknOkbQkkTk) Uk|CkKv ¢v kkv

¢^kbk@ Gvå

c^kvTkm Tk^k CkkQkkYkkg Hv Acv kkZk Gv PkvK\kkv Ukn<akkQkr dkUkA êkvlOkä

#kn$\kSZkkTk ¢k Ak]Ykkg TkQkm GPkkg Xkk^kTkk Xkk^km #kAkZkå Uk|QkYk ¢kPYkkTkm

bkkFkm ¢kv]Bk ¢Tkv Pkv êkükTkv ÓNPk@ A@^kkTkkv Ukn<akkQkr PkQkk ¢XZkkbk

Hkv¥¢vå bkPbkYkkCkYk l^kTkk ¢Uko kr ¢^kbk@ ¢Tkv Pkv ¢^kbk@Tkm Uk|klUPk ckvZk

Tkc{å HvYk \k#A@Ykkg TkkvA@m A@^km ckvZk PkvOkv Uk|QkYk lTk#kkTk–(Ckkv]mWkk@)

#kmBk^kkTkkv ¢XZkkbk A@^kkv UkMv Gv; UkGm Bk@v ^kBkPkv Pkv ¢XZkkbk AkYk ¢k^kvä

PkvYk SkYkkrPYkk YknYkndkn¢v Uk|QkYkQkm H ¢c{ HOkk^kv\k Xkk^kTkkYkkg @Yk^kng Hkv¥¢vå

bkYZkCR#krTk QkZkk UkGm YknYkndknTkv Fkkl@ÒkTkm Xkk^kTkk Wk]^kkTkUkOkv

^kSkPkm HkZk Gv ¢Tkv ¢Tkkck@Aä ¢#k@m@m A>kk@v Qkk.ä¢v l^kFkk@ ¢k^kv

Gvå DkOkk \kkvAkv YkkTkv Gv Av ¢kck@ l^kTkk #kkglPk Tk QkkZkå UkOk DkOkm ^kk@

\kkvAkvYkkg H RvBkkZk Gv Av ¢kck@ l^kTkk UkOk ¢#kkglPk QkPkm TkQkmå HvYkAv

^ZkkUkk@ä SkgSkkYkkg A\kkATkk bkkv ælUkZkkTkkv \kkXk RvBkkPkkv ckvZk Pkkv \kkvXkTkv ^k#k



“ 64 ”

¢vA KkOkng Bkk^kkTkng Xko\km HkZkä ¢Tkv Acv Av ¢ckv! ¢kHv YkTkv XkoBk UkOk

\kkCkm TkQkmå Pkv Xkk^kTkm Ckn\kkgK bk^k]m QkPkkg ¢AakkZkä ¢\kkvXk ÓlìTkk \kdkv

bkcvHv ¢kck@ GoKm HkZk Gvå bkgbkk@m Æ^kkv ¢^kCknOkTkk \kdkv (l^kAk@Tkk

\kdkv) ¢kck@ \kv kkTkng Xko\km HkZk Gv; PkvYk bkkSkA Æ^kkvTkv ¢Tkkck@A #knü

b^kXkk^kTkk \kdkv ¢AakkZkYkkg H^kkTkk Ukn<akkQkrTkm HkCkplPk G-G YklcTkk bkcvHv

GoKm HkZk Gv; ¢kck@Tkm £FGk UkOk Tk QkkZkå ¢v km R#kkYkkg ¢kPYk#kkglPk

¢vK\kv Av Uk@Yk bkgPkkvak ckvZk Gvä PkvQkm Wkkõk ^kplûk Av ¢kAn]Pkk ckvPkm TkQkmå

«akXkRv k XkCk^kkTkTkv Wkk@ YkkbkTkv Ukk@Okv #kv@MmTkkv @bk Yk»Zkkvä GPkkg

bk]gCk bkYkPkk b^kæUkYkkg Pkv bkgWkgSkm l^kA\Uk TkQkm Av cakr TkQkmå Xk$Pkkv ckx#k

A@v Av SkTZk DkMm! SkTZk bknUkkÒkv ¢kck@RkTk! ¢Ykk@k lTklYkûkQkm YknlTkëk@Tkk

bkgZkYk bkkSkTkTkv UkkvakOk Yk»Zkngå ¢v kkv ^kmPk@kCk Xkk^k bkRkZk KAm @ckvå PkvTkkQkm

R#krTkä ekkTkä Fkkl@Òk ¢klR bkgZkYkTkm Uknlì Qk#kvå ¢vYk Xkl$PkXkk^kQkm Xk$Pkkv

Uk|YkkvR (cakr) A@v ¢Tkv Xkk^kTkk Xkk^kv Av ¢v^kkv ¢Uko^kr ¢^kbk@ A>kk@v

¢k^k#kv! å12å

¢vYk Uk@kHZk A@mTkv Fkkl@ÒkYkkvcTkkväúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢k^kng PZkkg %Zkkg A@Ok ¢Uko kr Xkk^k Hkv;úúúúúúúúúúú

êkvOkm dkUkAPkOkm A@mTkv ¢kæNPkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢TkTZk zFkPkTk ¢lPk#kZk #knü b^kXkk^k Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú13å

¢k @mPkv Fkkl@Òk YkkvcTkkv Tkk#k A@^kkTkkv ¢vK\kv Av ¢lbQk@PkkTkng

lTklYkûk Ak@Ok YkkvcAYkr PkvTkkvä lTkékZk ¢Mkv\k b^kæUkTkm lbQk@Pkk ^kMvä dkZk

A@^kkTkkv ¢lSkA Ukn<akkQkr HvTkv §UkM>kkv Gv PkvTkv WknlüUko^krA l^kA\Uk PkoKmTkv

lbQk@Pkk ^kSkm HkZk Gv; Pkv R#kkTkv ¢Uk|Ykûk CknOkbQkkTk Acv kkZk Gvå GÍm

-bkkPkYkm XkolYkAk¢v ÒkOk AakkZkTkm FkkvAMmTkkv ¢Xkk^k Gvå GPkkg Fkkl@Òk

CknOkYkkg Ag¥A Ykl\kTkPkk Gvå ¢Uk|Ykûk CknOkbQkkTkv WknlüUko krA l^kA\Uk Av @kCkTkkv

¢g#k TkQkmå bkodYk AakkZk ¢g#k Gvä Pkv Av k]mCkYZk Gvå ¢c{Qkm §Uk@ ¢vK\kv

Av ¢kLYkm XkolYkAk¢v dkUkAêkvlOk YkkgMv Gvä §Uk#kYkTkm ^kkPk TkQkmå Fkkl@Òk



“ 65 ”

YkkvcTkkv dkZk A@^kkTkk Ukl@OkkYk Pkv dkUkAêkvlOkTkkv §Ck| Ukn<akkQkr Gvå ¢k dkUkA-

êkvlOk ¢vK\kv #knA~\kSZkkTkTkkv Uk|QkYk UkkZkkv; ¢k CknOk êkvlOkYkkg bkYkZkv-bkYkZkv

¢TkgPkm Ukl@OkkYk l^k#knlü ¢lSkA-¢lSkA ^kSkPkm HkZk Gv ¢Tkv HvYk bkkvTkkTkv

FkkvBBkgn A@Pkm ^kBkPkv XkÍmYkkg TkkgBkv\k UkgR@^k\kk bkn^kOkrTkv PkkUk RvPkkg-RvPkkg

Gv\\kk PkkUkQkm ©Pk@v Av Pkn@Pk bkkv]^k\kng #knü bkn kOkr Qk¥ HkZk Gvä PkvYk

Wkk@Ykv CknOkbQkkTkv #kn$\k SZkkTkTkkv WkmHkv UkkZkkv #kæ QkPkkg Fkk@ DkklPk AYkkvrTkkv

dkZk Qk¥ bkgUkoOkr lTkYkr] Av k]ekkTk Uk|CkKv Gvå ¢vA bkYkZkYkkg bk^kr l^këk (bk^kr

Æ^k-¢Æ^k ^kbPkn bkkYkkTZk-l^k#kvakUkOkv) bk^krek Uk|XknTkk ekkTkYkkg Uk|lPkXkkbkv

Gvå ¢k Av k]ekkTk Zknl$Pkä ¢kCkYk Uk|YkkOk ¢Tkv b^kkTknXk^kQkm lbkü Gvä PkvYk

GPkkg bkkSkk@Ok Wknlü^kk]k Æ^kkvTkv bkYkH^kng ALOk Gvå

¢c{ Fkkl@ÒkYkkvcTkkv dkZk ¢Tkv #kn$\k SZkkTkTkm dkUkAêkvlOkTkk §PApì

Ukn<akkQkrTkm ^kkPk Gvå Wkk@Ykk CknOkbQkkTk bknSkm bkkSkAR#kk Gvå Fkkl@ÒkYkkvcTkkv

§RZk RbkYkk CknOkbQkkTk bknSkm @cv Gvå ¢lCkZkk@Ykv CknOkbQkkTkv Fkkl@ÒkYkkvcTkkv

§RZk Tk ckvZk; Wkk@Ykv CknOkbQkkTkv Fkkl@ÒkYkkvcTkkv bk^krQkk dkZk QkkZk Gvå

dkUkAêkvlOkQkm YkkgMmTkv ¢kLYkk CknOkbQkkTkQkm ^kFFkv ¢KA>kk l^kTkk ¢kCk]

^kSkmTkv Wkv DkMmYkkg Av k]ekkTkä Av k]R#krTkä ¢TkgPkbknBkä ¢TkgPk^kmZkr Hv

#kl$PkæUkv Gv Pkv Uk|CkK A@v Gvå HvTkv Pkv §PApì ¢Ukl@lYkPk bknBkTkm <lFk

Qk¥ Gvä Pkv bkkSkATkv ^kFFkv A>kkgZk ¢KA^kkTkm ^kplûk QkkZk Tkc{å ¢k HkPkTkkv

lTkCk|‘Qk YknlTkYkkCkr Pkv ÒkOkv Ak] bkTkkPkTk YkkvdkYkkCkr Gvå UkgFkYkckl^kRvcdkvÒkYkkg

lÒkAk] ¢k ¢vA H SkYkr Uk| kPkvr Gvå

&&A@Ok"" Tkkv ¢Qkr Ukl@OkkYk Gvå ¢Uko kr A@Ok ¢vK\kv UkoOkr lbQk@Pkk

\kk^k^kkTkkv PkQkk Av k]ekkTkä Av k]R#krTk Uk|CkK A@^kkTkkv Uk|ZkkvCkä ¢QkkrPk~

b^kæUk lbQk@PkkTkm êkvlOkYkkg ¢kæN Qk^kng Pkvå bkYZkCR#krTk QkPkkg Hv ¢Uko kr

A@OkæUk Ukl@OkkYk QkkZk Gv PkvTkm ¢c{ ^kkPk TkQkmå ¢k ¢Uko kr A@OkYkkg

bkYkZkv-bkYkZkv ¢TkgPk-¢TkgPkCknOkm l^k#knlüTkm ^kplü ^kMv Æ^k UkoOkr ¢AakkZk

b^kæUk Qk^kkTkkv Ukn<akkQkr A@^kk YkkKv #kn$\k SZkkTkTkm êkvlOkYkkg Uk| kv#k A@v Gvå

Pkv ¢Uko kr A@OkYkkg Uko kvr Tkc{ QkZkv\kk l^k#knü Ukl@OkkYkTkm ¢vAkCk|Pkk (b^kæUk



“ 66 ”

\kmTkPkk) ^kPkvr Gvå ¢k b^kæUk lbQk@PkkYkkg ¢vAkAk@ä PkTYkZkä ¢BkgM

Skk@kUk| kkcmä ekkTkTkm ¢vAkCk|Pkk ¢Tkv CknOkTkm §%%^k]Pkk dkOkv-dkOkv ^kSkPkm

HkZk Gvå

Hv Akg¥ Fkkl@ÒkYk]Tkkv bkodYk §RZk ¢k^kv PkvTkv dkUkAêkvlOk ^kMv Kk]Pkkv

b^kæUkêkvlOkTkm \kmTkPkkYkkg ¢kæN Qk¥ &&¢TkTZk zFkPkTk ¢lPk#kZk #knü

b^kXkk^k Hkv"" ¢v km R#kk Uk|CkK A@v Gvå ¢cm PkR~Tk ¢vAæUkPkk ^kPkvr Gvå

\kkBk ælUkZkkTkm zAYkPk^kk]k §ûkYk DkkvMk §Uk@ \kkZkA bk^kk@ ¢kæN

QkZkk UkGm PkvTkv UkkgFk Ckk§Tkng ¢gPk@ AkUk^kkTkv AvK\km ^kk@ \kkCkv? PkvYk ¢Uko kr

A@OkTkm lbQk@Pkk ^kMv b^kæUk@YkOkPkkYkkg ¢vAkCk|UkOkv Hv bkkSkA ¢kæN QkZkkv

PkvTkv Av k]ekkTk \kvPkkg ^kk@ \kkCkv Tkc{å ¢TkTZk zFkPk^kTk ^kMv ¢lPk#kZk #knü

¢PkmlTÜZk ekkTkb^kæUkYkkg Ykk@m @YkOkPkk Uk|CkKUkOkv ^kSkPkm HkZk ¢Tkv PkvYkkg

¢kæN Qk¥ dkUkAêkvlOk YkkgMng ¢v kkv ¢^kbk@ #kmDk| Uk|kUPk Qkk¢kv! ¢v km

Xkk^kTkk ¢c{ êkmYkRv Xkk^km Gvå 13å

❃

Pkkå 5-12-39

c^kv ¢k ±FkkwRYkm² CkkQkkYkkg Av k]ekkTk Uk|CkKk^k^kkTkm Xkk^kTkk A@v

Gv :—

Ykkvc b^kZkgXko@YkOk bkYknÜ Pk@m A@mäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúlbQklPk PZkkg %Zkkg dkmOkYkkvc CknOkbQkkTk Hkv;úúúúúúúúúúú

¢gPk bkYkZk PZkkg UkoOkr b^kæUk ^kmPk@kCk Qk¥äúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúUk|CkKk^kng lTkH Av k]ekkTk lTkSkkTk Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú14å

HvYk @kHYkcv\kYkkg H^kk YkkKv UkCklQkZkkg ckvZk Gvä PkvYk UkkvPkkTkng bkcH

b^kæUk-b^k@kHYkcv\k Gvä PkvYkkg HTkk@Tkng \kdk UkkvPkkTkk UkoOkr Ukl^kÒk Ykkvdk

b^kæUkYkkg Gvå Ykcv\kYkkg H^kkTkk \kdkv TkmFkvTkng UkCklQkZkng GoKPkng HkZk Gv PkvYk



“ 67 ”

b^k@kHYkcv\kYkkg H^kk YkkKv FkkwR CknOkbQkkTk (CknOkêkvlOk) UkCklQkZkkg Gvå Uk|QkYk

CknOkbQkkTk lYkQZkkP^k TkkYkv Gv; Pkv CknOkbQkkTkTkk Wklc@kPYkk Æ^kkvTkv UkkvPkkTkk

^kkbPkl^kA ¢kPYkb^kæUkTkng ekkTk TkQkmå cng Av k] ekkPkk-Üìkä ^kmPk@kCkä

lFkRkTkgRä #kkëkPk Gngä Ykk@kYkkg H b^kkSkmTk bknBkä WkvcR ¢kTkgR–#kkglPk Gvä

¢v^kng Tklc YkkTkPkkv ¢Tkv Uk@ ^kbPkn Hv RvcklRä @kCk-ÿvakä UknOZk-UkkUk PkvTkv

UkkvPkkTkkg YkkTkPkkv QkAkv RvcklR Wkkõk bkgZkkvCkkvYkkg LmA-¢LmAUkOkkTkmä bknBk

-Rn:BkUkOkkTkm lYkQZkk A\UkTkk A@mTkv @kCk-ÿvakTkkv APkkr ¢Tkv #kkPkk-¢#kkPkkæUk

¢#kklTPk (¢lbQk@Pkk)Tkkv Xkkv$Pkk QkkZk Gvå Pkv Ykkvcm Æ^k Hv Akg¥ YkkTkv

Gvä HkOkv Gv PkQkk HvYkkg ^kPkvr Gvä Pkv WkSkng ªSkng Gvä PkvQkm lYkQZkk ¢lXkUk|kZkä

lYkQZkkekkTk ¢Tkv lYkQZkkFkkl@Òk PkvTkv ckvZk Gv; ¢vK\kv Av PkvTkng YkkTk^kngä HkOk^kng

¢Tkv ^kPkr kng bkRkZk ¢bkPZk Gvå

WkmHng ¢Tkv ÒkmHng CknOkbQkkTk FkkvQkk CknOkbQkkTkvQkm UkMTkk@Tkng Gvå FkkvQkk

CknOkbQkkTkYkkg bkYZkA~R#krTk QkPkkg #knü ¢kPYkb^kæUkTkng ekkTk QkkZk Gvä HvYkkg

R#krTkYkkvcTkkv ¢Xkk^k Qk¥ RvcklR PkQkk @kCkklR lXkTTk Av k] FkwPkTZk b^kæUkTkng

ekkTk QkkZk Gvå ¢vYkkg b^kkTknXk^k-b^kæUkkFk@Ok Uk|CkKv Gv; UkOk Fkkl@ÒkCknOk

©DkM>kkv TkQkmå

UkkgFkYkng Rv#kl^k@lPk CknOkbQkkTk Gv; PkvYkkg ¢g#kv lbQk@Pkkl^k@lPk Gvå PZkk@

UkGm GÍk PkQkk bkkPkYkk CknOkbQkkTkYkkg bk^kr l^k@lPk YknlTkUkOkng Gvå

¢kLYkk ¢Uko^krA@Ok CknOkbQkkTkYkkg dkUkAêkvlOk HvTkv ckvZk Gv PkvTkv

¢lPk#kZk #knü b^kXkk^kYkZk Ukl^kÒk R#kk ^kSkPkm HkZk Gvå UkGm ¿Ykv ¿Ykv Tk^kYkng

¢Tkv R#kYkng CknOkbQkkTk Uk|kUPk QkkZk Gvä PZkkgQkm bkmSkng Wkk@Ykng CknOkbQkkTk Uk|kUPk

QkkZk Gvå PZkkg YkkvcTkkv dkZk Qk¥ Pkv@Ykk CknOkbQkkTkv Æ^k bkZkkvCkm Av k]mä lHTkä

^kmPk@kCkä bk^krek XkCk^kkTk QkkZk Gv; PZkkg ¢TkgPk FkPknìZk CknOk UkoOkrUkOkv Uk|CkK

QkkZk Gvå ¢k CkkQkkYkkg Uk|QkYk Wkk@Ykk dkmOkYkkvc CknOkbQkkTkTkk Gv\\kk bkYkZkTkm

^kkPk Gvå

YkkvcAYkrTkv b^kZkgXko@YkOk bkYknÜTkm §UkYkk ¢kUkm Gvå Pkv bkYknÜTkng YkkUk

WkvcR l^kbPkk@^kk]ng Gvå Wkv cHk@ Ckk§Tkkv ¢vA HkvHTkä ¢v kk ¢bkgBZkkPk



“ 68 ”

HkvHTkTkkv ¢k YkckbkYknÜ Gvå ¢k YkSZk\kkvATkv lPk@Gkv\kkvA Acv kkYkkg ¢k^kv

Gvå PkvYkkg HgWkoÿmUk ¢vA \kkBk HkvHTk l^kbPkk@^kk]kv Ckkv] FkoMm ¢kAk@v Gvä

PkvTkv V@Pkv ^k{K]kZkv\kk ¢bkgBZkkPk ÿmUk–bkYknÜkvTkm Uk@gUk@k Gvå PkvYkkg Gv\\kkv

b^kZkgXko@YkOk bkYknÜ Gvå

bkkSkA ¢vYk l^kFkk@v Gv Av HvYk Ykkvc YkckbkYknÜ Hv kkv Gvä PkvYk

Ykk@kYkkg PkvTkkQkm UkOk ¢TkgPkCknOkm ¢Ukl@lYkPk–WkvcR #kl$Pk Gv; PkvQkm cng

¢kPYkkYkkg WkvcR lbQk@PkkTkv ^kSkk<gä Av HvQkm YkkvcAYkrTkkv YklcYkkä PkvTkm ¢bk@

bk^krQkk K]m HkZk; ¢Tkv cng #knü Ukl^kÒk ekkTkDkTk Gng Pkv kkv Qk¥ @cng; b^kæUkYkkg

¢lPk bkk^kSkkTkm @kBkng Av HvQkm Fkkl@ÒkYkkvcTkkv b^kZkYkv k bk^krQkk dkZk Qk¥

HkZkå

¢ekkTkm–Ykkvcm Æ^k ¢TkklR bkgbkk@Qkm \k¥Tkv Ykkvc AYkrTkm ¢bk@Ykkg

UkkvPkkTkm Xko\kTkk Ak@Okv KA>kkv Gvå Uk@ Ü^Zkä Uk@Xkk^kYkkg UkkvPkkUkOkkTkm

Xk|klTPk A@^kkQkmä UkkvPkkYkkg bknBk-#kkglPk Gv Pkv Xko\kmTkv Uk@ ^kbPknYkkg bknBk

-#kkglPkTkm A\UkTkk A@m Gvå R#krTkYkkvcTkmZk AYkrTkk @HAOkkv b^kæUkTkm

¢bkk^kSkkTkm @kBk^kkYkkgä Xko\k KAk^km @kBk^kkYkkg (ªSkm êkükYkkg) YkkÒk

lTklYkûk Gvå Æ^k UkkvPkkTkm Xko\kQkm @kCk-ÿvakä ¢ekkTk ^kMv Ykck ¢l^k^kvAm

QkZkkv Gvä bkkSkA Æ^kv Pkv Xko\kTkv bkPbkYkkCkYk ¢Tkv bkR~l^k^kvA ^kMv Kk]m Gvä

PkvQkm Fkkl@ÒkYkkvcTkm #kl$Pk bkgWkgSkv Acv Gv Avä Pkv YkkvcTkm #kl$Pk A@Pkkg ¢TkgPk

CknOkm #kl$Pk FkwPkTZkYkkg Gvä ¢\Uk ¢lbQk@Pkk Gv PkvTkv Kk]mTkv dkUkA êkvOkmYkkg

¢kæN Qk¥ä ¢kLYkkä Tk^kYkk ¢Tkv RbkYkk CknOkbQkkTkAv H¥ ¢TkTZk zFkPkTk

^kMv ¢lPk#kZk #knü b^kXkk^kTkm ¢lSkA §%%^k] lbQk@PkkTkv ^kSkk@Pkkv

Fkkl@ÒkYkkvcTkkv dkZk A@mä dkmOkYkkvc ±Wkk@Ykng CknOkbQkkTk² Uk|kUPk Aæg; ¢Tkv

PkvTkk Gv\\kk bkYkZkv Fkkl@ÒkYkkvcTkkv ¢g#k UkOk Tk @cvä PkR~Tk lbQk@Pkk ¢vK\kv

Av #knü b^kXkk^kTkm @YkOkPkkYkkg ¢vK\kv FkwPkTZk ¢kTkgRDkTk #kkgPk @bk PZkkg

Dkkv]kPkkv ckvZk Gvå

%Zkkg ^kmPk@kCk R#kk UkoOkr A@^kkTkng ^kmZkr b^kæUkYkkg Dkkv]k^kk \kkCZkng Gv

PZkkg &&Uk|CkKk^kng lTkH Av k]ekkTk lTkSkkTk Hkv;"" ¢v km R#kk QkkZk Gvå Hv



“ 69 ”

#kl$PkæUkv Gv Pkv UkoOkr bkkYkQZkræUkv Uk|CkKPkkg bkcH ¢TkgPk ¢kTkgR b^kæUk ¢Tkv

Av k]ekkTk lTkSkkTk “\kdYkm” Uk|CkKv Gvä Av k]ekkTkTkng b^kæUk &êkm ¢kPYklbklü

#kkïk"Ykkg ¢v^kng Aõk‹g Gv Av :—

&&Av k] lTkH b^kXkk^kTkngä ¢BkgM ^kPkvr ekkTkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúAcm¢v Av k]ekkTk Pkvä Rvc GPkkg lTk^kkrOkå""å113å

Pkv Av k]ekkTkYkkg Uk@Tkv HkOk^kkTkng \kdk Av l^kA\Uk TkQkmä GPkkg Uk@

HOkkZk Gv ¢v kkv bkcH b^kXkk^k Gvå Ykk@k b^kXkk^kYkkg WkvcR-¢Ukl@lYkPk

@YkOkPkkæUk Av k]ekkTk XkZkn‘ Gvå Pkv UkoOkrPkkTkk \kdkv Ukn<akkQkr §UkkMm UkoOkr

lbQk@ Qkk. Pkkv Av k]ekkTk %ZkkvlPk ¢Tkv ^kmPk@kCk bk^krek Uk@YkkPYkUkR Uk|CkKv

¢vYk bkkSkA HkOkv Gvå UkoOkr #knüFkvPkTkkb^kæUk ¢v^kng Av^k]ekkTk ¢v Æ^kTkng

lTkSkkTk Gvå Av k]ekkTkTkv ¢TkgPkFkdkn ¢Qk^kk bk^krFkdkn UkOk Acv\k Gvå

YkTknaZkTkk ¢vA Rvc HvK\kk dkvÒkYkkg ¢kPYkkTkk ¢bkgBZk ¢æUkm Uk|Rv#kkv

UkoOkr Ukl^kÒk QkPkkg Av k]ekkTkä Uk@YkkPYkR#kkä bk^krekR#kkä b^kXkk^kR#kk Uk|CkK

QkkZk Gvå

Av k]ekkTkYkkg \kkvA-¢\kkvA (¢kBkng l^këk) ¢OknTkm HvYk lÒkAk] Ü^Zk

-CknOk-UkZkkrZk bklcPk ¢vA bkYkZkYkkg bUkì RvBkkZk Gvå ¢k^kng ¢zFkPZk WkvcR

ekkTk#kl$Pk^kk]ng Av k]ekkTkä R@vA ¢kPYkk FkwPkTZk b^kkSkmTk ckv kkQkm PkvTkk

b^kÜ^Zk ¢Tkv b^kXkk^kYkkg lÒkAk] #kl$PkæUkv l^kÛYkkTk Gv; PkvTkkv Akv¥ bkYkZkv

¢Xkk^k TkQkmå &&bk^kr Æ^k Gv lbkü bkYkä Hv bkYkHv Pkv QkkZkå"" ¢vYk

UkoOkrPkkTkk \kdkv CkpcbQk ^kv#kYkkg ¢c{ Xkk^kTkk ^kSkk@m Gv Av Av k]ekkTk lTkSkkTk

cng H\kRm Uk|CkKk^kngå Uk|QkYk lbkü ¢v kng #knü ¢kPYkb^kæUk HvYk Gv PkvYk b^k

-Uk@ \kdkOkQkm ZkQkkQkrUkOkv HkOkmTkv bkkSkAÆ^k Pkv Uk@YkUkR Uk|klUPkTkm Xkk^kTkk

A@v Gvå

lÒkAk]m ¢kPYkÜ^ZkTkv WkSkk UkMBkvQkm HvYk Gv PkvYk HkOkv Pkkv @kCk-ÿvak

QkkZk Tkc{å ¢kAn]Pkk (¢#kkglPk) @lcPk Av k] bkYkPkk ¢vK\kv Av WkvcR

¢kTkgRYkZk Uk@Yk bknBk Ykk@kYkkg H Gvä ¢v kkv ZkQkkQkr ¢TknXk^k (bkg kvRTk) QkZkk

UkGm Wkkõk ^kplûk Pk@V ^k\kOk @cvPkng TkQkm; ¢Tkv PkvQkm Av k]ekkTkTkm Xkk^kTkk



“ 70 ”

^kPkvr Gvå ¢v b^kæUkTkm UkoOkrPkk A>kk@v Uk|CkKv PkvTkm ¢k Xkk^kTkk Gvå 14å

c^kv Av k]ekkTk Uk|CkKv PZkk@v ¢kPYkkTkm R#kk Av km QkkZk Pkv HOkk^kv

Gv :–

Fkk@ AYkr DkTkDkkPkm Pkv ^Zk^kFGvR %ZkkgäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúXk^kTkkg WkmHPkOkkv ¢kPZkglPkA Tkk#k Hkv;úúúúúúúúúúú

bk^kr Xkk^k ekkPkkÜìk bkc #knüPkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúApPkApPZk Uk|Xkn ^kmZkr ¢TkgPk Uk|Ak#k Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú15å

Pkv@Ykv CknOkbQkkTkv UkoOkr #knü Ukl^kÒk Av k]ekkTk ¢Tkv ¢kPYkkTkm b^kPkgÒk

R#kk QkkZk Gvä Xk^kTkkg WkmHTkkv Tkk#k QkkZk Gvä Fkk@ DkklPkAYkrTkkv dkZk QkkZk

Gvå ¢TkgPk FkPknìZk ±¢TkgPkekkTkä ¢TkgPkR#krTkä ¢TkgPkbknBk ¢Tkv ¢TkgPk^kmZkrú²Tkv DkkPk^kkYkkg (@kvA^kkYkkg) Pkv Fkk@ DkklPkAYkr ±ekkTkk^k@Okä R#krTkk^k@Okä

YkkvcTkmZk ¢Tkv ¢gPk@kZk² lTklYkûk Gvå UkkvPkv ªSkkv Ukl@OkYkv Pkkv Pkv lTklYkûk

Acv kkZk Gvå Pkv AYkkvr DkTkDkkPkm Gvä ¢Tkv ¢kPYkk ekkTkDkTk Gvå AYkrTkkv

WkgSkb^kXkk^k Gvä ¢kPYkkTkkv Ykkvdkb^kXkk^k Gvå Ykkvdk ¢vK\kv Yknl$Pkå ¢v

b^kXkk^k lTkHYkkgQkm HkCZkkv UkGm HMAYkrTkk ¢TkgPk @HAOkkv PkvTkv @kvAm #kAv

Tkc{å Pkv@Ykv CknOkbQkkTkv Fkk@v DkklPkAYkrTkkv dkZk QkkZk Gvä ¢Tkv PkvQkm Xk^kTkkg

WkmHTkkv Tkk#k QkkZk Gvå PZkkg ¢DkkPkm Fkk@ AYkr ±^kvRTkmZkä ¢kZknä TkkYk ¢Tkv

CkkvÒk² Wk]v\km Rkv@Mm Hv kkg WkkAm @õkkg Gvä UkOk Pkv b^kæUkTkv l^kDTkæUk TkQkmå

&&bk^kr Xkk^k ekkPkk Üìk bkc #knüPkkå"" lTkékZkQkm Av k] lTkH

b^kXkk^kTkng ¢BkgM ekkTk ^kPkvr PkvYk bkYkH^kng Pkv Bk@vBk@ Uk@YkkQkr Gvå UkOk

¢ekkTkm ¢vYk YkkTkv Gv Av Av^k]ekkTk QkkZk ¢vK\kv \kkvAk\kkvA RvBkkZk; ¢vYk

PkvTkv \kkvAk\kkvA RvBk^kk §Uk@ YkkckPYZk ¢k^kv Gvå Pkv Wkkõk Ólì (^ZkkYkkvc)

Gvå Uk@ ekvZkkvTkv HkOk^kkTkkv ^ZkkYkkvc Pkv Uk@klêkPk Xkk^k Acv kkZkä PkvQkm ¢vYk

QkZkng Av FkvPkTkYkkg Akg¥ Ykk\k TkQkm ¢vYk ¢ekkTkm YkkTkv Gv; PZkk@v ekkTkmTkv

UkkvPkkTkk b^kæUkTkk ¢BkgM ekkTk §Uk@ Ólì Gvå Uk@ekvZkkvTkv HkOkv PkvQkm



“ 71 ”

Av k]ekkTk Gv ¢vYk Acv kng Pkv lTklYkûkTkkv §UkFkk@ Gvå UkkvPkkTkk Ukn<akkQkrQkm

¢kBkng Av k]ekkTk b^kkSkmTkUkOkv Uk|CkK QkkZk Gvä PkvYkkg Uk@Tkv HkOk^kkTkm £FGk

TkQkmå %Zkkg Av k]ä UkkvPkkTkk b^kXkk^kTkng ¢BkgM lTks^kA\Uk ekkTk ^kPkvr Gv PZkkg

Uk@^kbPkn ¢vK\kv HCkPkTkk ¢TkgPk UkRkQkkvr Pkv lTkYkr] ekkTkYkkg bkcvHv HOkkZk

Gv; ¢v TZkkZk ¢k CkkQkkYkkg ¢k^km HkZk Gvå

&&bk^kr Xkk^k ekkPkk–Üìk bkc #knüPkkå"" ¢vK\kv bk^kr Ü^Zk-dkvÒk-Ak]

¢Tkv Xkk^k Av bkYkZkYkkgä Pkv Av^k]ekkTkYkkg bkkYkkTZk ¢Tkv l^k#kvakUkOkv ¢vA bkkQkv

bkcvHv HOkkZk Gv–RvBkkZk Gvå

HCkPkYkkg ¢TkgPk Æ^k ¢Tkv ¢TkgPk ¢Æ^k Ü^Zkkv b^kPkgÒk Gvä PkvYkkg

R@vA Ü^ZkYkkg bkkYkkTZk-l^k#kvakUkOkng Gvå bkYkkTZk bkûkk YkkÒk ¢^k\kkvATk

^ZkkUkk@æUk R#krTkCknOkYkkg bk^kr l^këkTkng RvBk^kng bkcvHv QkkZk Gvå Pkv H bkYkZkv

Pkv WkSkk Ü^ZkkvTkm ¢vA bkYkZkYkkg ^kPkrPkm §PUkkR-^ZkZk-Sk|n kæUk ¢^kbQkk

l^k#kvakUkOkv ekkTk §UkZkkvCkYkkg bkcHUkOkv HOkkZk Gvå ¢k ^Zk^kck@TkZkTkng AQkTk

Gvå lTkékZkQkm UkkvPkkTkng ¢BkgM ekkTk-R#krTk ¢vA bkkQkv ^kPkvr Gvå

¢kPYkkTkm êkük QkZkk UkGm b^kæUkTkm <lFk–Xkk^kTkk ^kSkPkkg UkoOkr

lbQk@Pkk ¢^k\kgWkTk ^kMv UkoOkr #knüPkk ¢c{ Uk|CkKm Gvå Xkk^kYkkvdk R#kk Pkv@Ykv

CknOkbQkkTkv Gv; PZkkg ¢TkgPkekkTkä ¢TkgPkR#krTkä ¢TkgPkbknBk ¢Tkv ¢TkgPk^kmZkr R#kk

&&bkc #knüPkk"" Gvå ¢TkgPk ^kmZkr UkoOkrUkOkv ©DkMm CkZkngä PkvQkm &&ApPkApPZk Uk|Xkn

^kmZkr ¢TkgPk Uk|Ak#k Hkv"" ¢v R#kk ckvZk Gvå ¢v ^kmZkrCknOk ¢kPYkkTkk bk^kr

CknOkTkv KAk^km @kBkTkk@ Gvä ¢v kng ApPkApPZk ^kmZkr ±b^kæUkTkng Wk]² Tkv bkcH

b^kXkk^kYkkg ¢vAæUk Gvå

Uk|èTk :–¢k UkoOkr ApPkApPZk #knü b^kXkk^k AvYk ©DkM>kkv ¢vK\kv Av

Uk|kUPkTkm Uk|klUPk A>kk ¿YkQkm Qk¥?

§ûk@ :–Æ^k ¢TkklRQkm XkvRekkTk @lcPk ckv kkQkm RvcklRä UknOZk

–UkkUkä @kCkklR HM AYkrYkkg ¢vAPkkQkm (Ykk@kUkOkkTkm YkkTZkPkkQkm) WkgSkUkOkkYkkg

KA>kkv cPkkvä bkPbkYkkCkYk ^kMv ¢kPYkkTkk #knü b^kæUkTkm ZkQkkQkr Uk|PkmlPk A@Pkkg

b^k ¢Tkv Uk@Tkkv l^k^kvA HkCZkkv; b^kkTknXk^k R#kk HkCkpPk A@må cng #knü Gng



“ 72 ”

¢v km ZkQkkQkr êkük ¢Tkv XkvRekkTk bklcPk lbQk@PkkTkk ¢XZkkbk ^kMv

Fkkl@ÒkYkkvc dkZk A@mTkv lTk@kAn] ¢kTkgRä WkvcR bknBk #kkglPkb^kæUkTkm Uk|klUPk

Qk¥å UkoOkr Uk|XknP^k #kl$Pk Uk|CkK Qk¥ä PZkkg Akv¥ l^kDTkæUk ¢k^k@Ok @õk‹g TkQkmå

Wkk@Ykm XkolYkAk¢v Fkkl@ÒkYkkvcTkkv dkZk Qk^kkQkm UkoOkr ^kmPk@kCkPkkTkm

#knüPkk Uk|CkKv Gvå Pkv ¢TkgPk ekkTkä ¢TkgPk R#krTkä ¢TkgPk bknBk ¢Tkv ¢TkgPk

^kmZkrTkm UkoOkr #knüPkk Uk|CkK QkPkkg ¢gPkYknrcoPkr Ak] \kkCkv Gvå PkvYkkg bkcH

Ukn<akkQkr ^kMv ekkTkk^k@Okä R#krTkk^k@Okä YkkvcTkmZk ¢Tkv ¢gPk@kZk AYkr dkZk Qk¥

HkZk Gvå QkkvMk bkYkZkYkkg ¢TkgPk FkPknìYkZk bknUk|XkkPk Av k]ekkTk %ZkkvlPk Uk|CkK

QkkZk Gvå @kCk–ÿvakæUk YkkvcAYkrTkkv bk^krQkk dkZk A@^kkQkm lHTk Acv kkZk Gvå

UkoOkr ApPkApPZk ckv kkQkm Uk@YkkPYkk Acv kkZk Gvå ¢v ¢klR Uk|Ak@v £ëk@ä

l#k^kb^kæUkä lHTkvëk@ä XkCk^kkTkä ^kmPk@kCk ^kCkv@v ¢TkvA TkkYkkvQkm bkgWkkvSkm

#kAkZk GvåPkv bkgUkoOkr R#kkTkv &&bk^kr Xkk^kkgP@†FGRv"" UkOk Acv kkZk Gv; PkvTkkv ¢Qkr

¢v^kkv Gv Av :–Av k]ekkTk–R#krTkYkkg UkkvPkv ¢Tkv UkkvPkkQkm lXkTTk ¢v^kk bkYkbPk

Æ^k-¢Æ^k ¢v kk Fk@kFk@ UkRkQkkvr PkQkk PkvTkk bk^kr dkvÒkä Ak]ä Xkk^k ¢vA

H bkYkZkYkkg bkcHUkOkvä bkkYkkTZkUkOkv ¢Tkv l^k#kvakUkOkv HOkkZk Gvå

lTkékZkQkm UkkvPkkTkk Gv\\kk YkTknaZkRvckAk@ ¢æUkm ekkTkDkTkYkkg Av k]

lTkH b^kXkk^kTkng ¢BkgM ekkTk-R#krTk ¢vA H bkYkZkYkkg ^kPkvr Gvå Rvc GPkkg

bk^krek R#kk Pkv Pkv@Ykng CknOkbQkkTk Gvå Av k]ekkTkYkkg bkgUkoOkr bk^krekPkk TkQkm ¢vYk

YkkTkTkk@Tkk YkPkTkng lTk@kA@Ok QkZkngå ¢vA H ¢kPYkk TkQkm UkOk ¢TkgPk ¢kPYkk

Gvä ¢vYk UkOk lbkü QkZkngå ¢TkgPk ¢Æ^k ¢FkvPkTk UkRkQkkvr Gvå £ëk@ä bk^krekä

XkCk^kkTkä Uk@YkkPYkk Hv Ackv Pkv Akv¥ HCkPkTkm ^Zk^kbQkkTkkv A@Tkk@ TkQkm;

¢v UkOk bkkQkv bkkQkv Tkœm QkZkngå

cng #knü Gng ¢v^km HvTkv ¢kPYkkTkm ¢Uko^kr <lFk ¢k^kvä Pkv RvcklR Wkkõk

lTklYkûkTkk Ak@Ok PkQkk Ak]Tkk Ak@OkTkv Tk Hn¢vå UkoOkr #knü b^kæUk Uk|CkK

A@^kkTkm Xkk^kTkk lTk@gPk@ Xkk^kvå

bkgbkk@Tkm <lFk^kk]kTkv Hkv ARm UknOZkTkkv ZkkvCk ckvZk ¢Tkv ¢vA H

RmA@kv ckvZk Pkkv PkvTkk \kCTkTkkv §Pbk^k A@^kkTkm ckx#kTkk bkMAk DkOkk lR^kbk



¢Ckk§Qkm ¢k^kv; Fkk@ lR^kbk WkkAm @cv PZkk@v Pkv H bkgWkgSkm l^kFkk@ Dkkv]kZkk

A@vå Pkv GkvA@kTkm Ykk PkvTkkg CkkOkkg Ckk¥Tkv BkoWk Yk\kk^kk A@vä ¢^kkH DkkvDk@kv

Qk¥ HkZkä @kPk-lR^kbkTkk §HkCk@kTkv Av QkkATkv UkOk Tk CkOkvå ¢v \kCTk

Uk|bkgCkYkkg Pk\\kk\kmTk @cvä ¢v kkv ªSkkv Ukn<akkQkr bkgbkk@Tkm <lFk^kk]k A@v Gv

PkvTkv WkmHng bkkgXk@Pkng TkQkmå

c^kv PkvTkkv Ckn\kkgK Ykk@mTkv ¢Qkr :–bkgbkk@Tkm <lFkTkv Ukn<akkQkr ^kMv

Kk]mTkv cng #knü ekkTkDkTk Gngä UknOZk–UkkUkä @kCkklR @lcPk ¢l¿Zk ekkTkYkkÒk

Gngä ¢v km ZkQkkQkr êkük ¢Tkv Uk@Qkm HnRkUkOkkTkkv l^k^kvA ^kPkrPkkgä UkkvPkkTkk UkoOkr

#knü b^kæUkTkv Uk|CkK A@^kkTkm Xkk^kTkk §PApì <lFk ^kMv Xkk^kv Gvå PkvTkv WkmHng

bkkgXk@v Tkc{å Wkkõk RvcklR lTklYkûk Ak@Ok PkQkk Ak]Tkk Ak@OkTkv Hn¢v Tkc{;

Ak@Ok Av ¢k Pkkv ¢Uko kr YkkgCkl\kA Gvä UkoOkr b^kæUkTkk \kdkTkkv §Pbkkc Gvå

Hn¢kv Pkkv Bk@k! CkpcbQk ^kvak Gvä 29 ^kakrTkm .Yk@ Gvä Zkn kkTk

¢^kbQkk Gv; GPkkg ¢PkmlTÜZk Xkk^kTkkYkkg ¢kBkkv ¢kPYkk ¢Tkv bkkSkA b^kXkk^k

Dkkv]kZk Gvå UkkgFk ^kakr UkGm êkmYkR~ bkYkklSk Yk@Ok A@^kkTkkg Gvå ¢v ¢Uko kr

HkCkplPk Av km c#kv! ¢vA Xk^kv Ykkvdk b^kæUk Uk|CkK Qk#kv ¢v Xkk^kTkkä ¢v

HkPkTkkv l^këkkbk ¢Tkv ÓNPk@ §PApaK <lFk Av km c#kv! ¢vTkkv l^kFkk@ä YkTkTkä

zFkPk^kTk ¢kPYkk l^kakv A@^kk ZkkvCZk Gvå ZkQkkQkr êkük QkZkk UkGm PkvTkm <lFk

¢Tkv Ukn<akkQkr ^kSkPkkv HkZkå ¢v HkPkTkm Uk|CkK Fkkl@Òk R#kk (lTkCk|‘Qk

YknlTkR#kk) ^kPkrYkkTkYkkg Tk ^kPkmr #kAkZk Pkv HnRm ^kkPk Gvä UkOk PkvTkm Xkk^kTkk

ªFkkYkkg ªFkm Xkk^km #kAkZk Gvå ¢lXkUk|kZkYkkg Uk@YkkOkn YkkÒkTkm £FGk TkQkm;

RvcklR bk^kvr Uk@Ü^ZkkvQkm lTkYkrYkP^kUkOkng ^kPkvr Gvå cvZk-§UkkRvZkTkkv ZkQkkQkr l^k^kvA

^kPkvr Gvå cng UkoOkr #knü-lbkü bkYkkTk Gngä YkkKv Pkv^kkv Qkk.ä ¢v ¢vA H

¢kR@OkmZk Gvä ^kPkrYkkTk Ukn<akkQkrTkm ¢Tkv ¢Uko kr ¢^kbk@Tkm Xkk^kTkk Xkk^km

#kAkZk Gvå

¢k Ak]Ykkg UkOk bk^krek XkCk^kkTk PkmQk‘A@ Uk|Xkn¢v ¢vAk^kPkk@m Æ^k

Aõkk Gvå b^kæUkTkm ZkQkkQkr êkükä b^kæUkTkk \kdkv lHTk ¢kekk l^kFkk@ä

^kmPk@kCk b^kæUkTkng zFkPk^kTkä b^kæUk lbQk@PkkTkm §PApì <lFkTkng H @kPk-lRTk

“ 73 ”



Dkkv\kTkä §Pbkkcä HkCkplPk ¢k Ak]v UkOk ^kPkmr #kAv Gvå bkgbkk@Tkkv Uk|vYk æg kkKv

UkOk Tkc{ ¢Tkv ^kmPk@kCk Fkkl@ÒkTkm Xkk^kTkk lTk@gPk@ Xkk^kv ¢v kk SkYkkrPYkkTkv

bkgbkk@m ^kvakYkkg @cv kng UkM>kng ckvZk; GPkkg ¢vAk^kPkk@mUkOkkTkm lTk:bkgRvc BkkÒkm

¢k^km #kAv Gvå ¢k Akg¥ YkkÒk ^kkPkkv TkQkmä ¢Uko kr R#kkä ¢Uko kr l^kFkk@ ¢Tkv

bkkFkk ¢kPYkSkYkrTkm <lFk AkvTkv ¢k^kv? lTk^kplûk \k¥Tkv AkvOk l^kFkk@v? \kkvAkv¢v

bkgbkk@Tkm §UkklSkYkkg bknBk YkkTZkng Gvå ¢kWkæä YkkTkä Dk@-Wkk@ä ïkm-AnKngWk

¢Tkv RvcklRTkk ^Zk^kbkkZkYkkgQkm YkYkPkk GkvMmTkvä QkkvMm UkOk lTk^kplûk \k¥ ¢k

Pkû^kTkkv AkvOk l^kFkk@ A@v Gv? \kkvAkvYkkg BkkvKm Uk| kplûk BkoWk Ukvbkm Ck¥ Gv;

PkvQkm Bkk^kng-Ukm^kng ¢klR ¢TkvA Uk|Ak@Tkm #k@m@Tkm bkCk^kMPkkYkkgQkm lTk^kplûk

Yk]Pkm TkQkmå XkkvHTkYkkg UkOk AvK\km §UkklSk? @kvH Wkv-ÒkOk HkPkTkkg #kkA

¢klR DkOkk Uk|Ak@Tkk b^kkRTkm ^kplûk¢kvTkv UkkvakOk ¢kUk^kkTkng Hkv@ DkOkngä ^k]m

ïkmTkv UkOk @bkkvMkTkk AkYkYkkgQkm lTk^kplûk Tk Yk]vä ¢v kk ¢TkvA ªSkk Ukl@OkkYk

¢Tkv ^Zk^kbkkZkYkkg ¢kPYkkTkm ^kkPk AkvTkv <Fkv?

¢kBkkv bkgbkk@ Rn:BkQkm bk]Ckm ©L>kkv Gvå §UkklSk AvK\km ^kSkk@m

RmSkm Gv! PkvYkkg AvK\km WkSkm ¢#kkglPk Gv! GPkkg RvcklRTkm YkYkPkk ¢kCk]

¢#kkglPk Av Rn:Bk RvBkkPkng TkQkmå l^kl^kSk Uk|Ak@Tkkg #kkAä lYkìkTTkTkk l^kFkk@kv

PkQkk ¢kWkæä ælUkZkkä YkkTkä bkTYkkTkä YkkvKk¥ ^kCkv@vTkk l^kFkk@ Dkkv]kZkk A@v

Gvä l^kakZk-AakkZk ¢Tkv RvcklRTkm ¢kbkl$Pk DkKkM>kk l^kTkk ¢kPYkkTkm <lFkä

bkkFkm Uk|PkmlPk A>kkgQkm QkkZk? HvTkv bkPUkn<akTkv \kdkv Fkk\k^kng ckvZk PkvOkv bkgbkk@Qkm

bknBk–WknlüTkm YkYkPkk GkvM^km Hkv¥¢vå YknYkndknPkkTkkg \kdkOkkv Skk@Ok A@mTkv

b^kæUkTkm Uk|klUPk YkkKv bkPbkYkkCkYkTkkv ¢XZkkbk PkQkk Pkv <lFkYkkg ÓN Qk¥ PkvTkm

UkkG] Io@Okkg AZkkr l^kTkk bkkFkk YkkCkrTkng ¢g#kv UkOk XkkTk QkPkng TkQkmå Xk^kTkkv

XkZk A>kkg Gv Av @kPk lR^kbk Xk^kTkkv ¢gPk A@^kkTkkv l^kFkk@ A@v! SkTZk Pkv

YknlTkä SkTZk Pkv ^kmPk@kCk R#kk! ¢Uko kr ¢^kbk@Tkm lbQk@Pkk–@YkOkPkk A>kk@v

¢k^k#kv? PkvTkm PkwZkk@m A@^kkTkm ¢k Xkk^kTkk Gvå

&&<lFk ¢TknZkkZkm ^kmZkr"" ¢vK\kv HvTkv HvTkm <lFk HOkkZk PZkkg PkvTkkv

Ukn<akkQkr QkZkk l^kTkk @cv Tkc{å UkkvPkkTkv #kvTkm Hæl@ZkkPk Gv Pkv YkSZkbQkUkOkv

“ 74 ”



Tkœm A@^kng Hkv¥¢vå PkvYkkg l^k@kvSkm Ak@Okkv #kng Gv PkvTkng ekkTk Uk|QkYk ckv^kng

Hkv¥¢vå HvTkv bkkFkng lcPk ¢vK\kv YkkvdkUkRTkm <lFk Gv PkvTkv bkgbkk@Tkk Akv¥

UkOk UkRkQkrTkm <lFk Tk Hkv¥¢vå ¢k Rvc Ykk@kv KAm @cvä WkkõkTkm bkCk^kM

Yk]v Pkkv LmA ¢v ¢klR Akv¥ £FGkTkkv ¢^kAk#k @cv Tklcå ¢v kkv Uk|kYkklOkA

¢lXkUk|kZk Uk|QkYk Qk^kkv Hkv¥¢vå l^kFkk@kv Av ¢kPYkkTkv Uk@Qkm HnRkv YkkTkkv Gkv?

PkvTkm Hkv ck Ackv Pkkv PkvTkng \kdkOk #kng? cng ¢kPYkk Gng Pkkv Av^kkv Gng? Av^kMkv

Gng? ¢Tkv Ykk<g AkZkr #kng? Pkv UkOk Tkœm A@^kng Hkv¥¢v; Ak@Ok Av

¢TkgPkAk]Qkm bkYkHOkYkkg (¢lXkUk|kZkYkkg) Xko\k Fkk\km ¢k^kv Gvå UkkvPkkTkk

b^kXkk^kTkm BkPk^kOkmYkkg YkkvKm Xko\k Gvä PkvTkk UkvKkYkkg WkSkm Xko\k bkYkk¥ HkZk

Gvå YkTkä ^kkOkmä RvcklR HMTkm Akv¥ l¿Zkk FkvPkTkTkv ckQk TkQkmä Ak@Ok Av

¢æUkm ¢kPYkkä æUkm HMTkm l¿Zkk A@v ¢Qk^kk bkgbkk@Tkm ^Zk^kbQkk A@v ¢v

bk^krQkk ¢bkgXkl^kPk Gvå

UknOZk Ukl@OkkYkä #knXk HkvCkTkm l¿Zkk ¢vK\kv Av #knXk Ukl@OkkYk Pkv

YkkvcAYkr HlTkPk §RZk Xkk^k Gvå ¢TkgPk l^kAk@m @HAOkTkm bkckZkPkkQkm QkPkk

#knXk Ukl@OkkYkQkm ¢l^kAk@m ¢kPYkkTkv CknOk YkkTk^kkv Pkv Xko\k Gvå UknOZk

Ukl@OkkYk A@^kk Hv kkg YkkTk^kkg Av LmA YkkTk^kkg Av PkvTkv ¢kPYkkTkkg CkOk^kkg ¢v

Xko\k^kk]m YkkTZkPkk Gvå ¢v kk ªSkk Ukn<akkQkrQkmä ¢WkgSk ¢v kkv #knü ¢kPYkk

¢g#kv UkOk AvYk HkCkv? WkgSkXkk^kv (AYkrXkk^kv) ¢WkgSkUkOkng-lTkaAYkr ¢^kbQkk Tk

H Uk|CkKvå YkkKv Uk|QkYk b^k-Uk@Tkm HnRk¥ l^k@kvSk @lcPk HkOk^kmå ¢kPYkkTkm

ZkQkkQkr êkük (<lFk) l^kTkk &&bkcn bkkSkTk WkgSkTk QkZkkgå"" HM AkZkkvr Av

bkgbkk@Tkm ^Zk^kbQkk ¢kPYkk A@v Gv ¢vYk YkkTk^kng Pkv Fk¿^kPkmr @kHkTkv YkkQkv

l^kìkTkkv WkkvHkv TkkgBk^kk Hv kng ¢TknlFkPk AkZkr Gvå ¢kPYkkTkkv ¢WkgSk b^kXkk^k

Gv PkvTkv Æ^kv ¢ekkTkUkOkv WkgSk^kk]kv YkkTZkkv Gvå HMTkkv WkgSk b^kXkk^k Gv PkvTkkv

§UkFkk@ ¢kPYkkYkkg A@mTkv cng UknOZk A<g Pkkv LmAä ¢vTkkQkm ¢kPYkkTkng bkkSkTk

Qk#kvä CknOk Qk#kvä ¢vYk Hv YkkTkv Gv PkvOkv b^kCknOkTkkv DkkPk AZkkvr Gvå ¢kPYkkTkng

XkkTk QkZkk UkGm cng ¢WkgSk Gngä ¢bkgCk Gng ¢v kk \kdk bklcPk Pkm^k| AakkZk

Kk]^kkTkkv Ukn<akkQkr QkPkkg YkgR AakkZkä #knXk HkvCkä UknOZk Ukl@OkkYk QkZkk l^kTkk

@cv#kv Tkc{; UkOk SkYkkrPYkk PkvYkkg lcPk YkkTkPkkv TkQkmå PkvTkk §Uk@ SkYkkrPYkkTkv

“ 75 ”



\kdk TkQkm; UkOk UkkvPkkTkk ¢lXkUk|kZk PkQkk Ukn<akkQkr §Uk@ PkvTkng \kdk Gvå

#knXkklR l¿Zkk Qk¥ HkZk Gv PkvTkv l^k^kvA bklcPk HkOkv Gvå Hv QkkZk Gv Pkv

§RZkXkk^k Gv PkvTkv A@^kk Hv kng Av LmA AvYk YkTkkZk? FkwPkTZk XkCk^kkTk

UknOZkklRTkkv Av RvcklRTkm l¿ZkkTkkv APkkr TkQkmå &cng Uk@Qkm HnRkv Av^k] #knü

FkwPkTZk YkkÒk Gngä ¢v Xkk^kTkkQkm Fkkl@Òk R#kk ¢k^Zkk l^kTkk @cv Tkc{å Xkk^kv

Xk^kTkkv ¢Xkk^k Aõkkv Gvå

êkmYkR~Tkv bkkPkYkv ^kakvr HklPkbYk@OkekkTk QkZkng cPkngå PkvYkTkm ZkkR #kl$Pk

¢v km Pkm^k| cPkm Av Akv¥ UkOk UknbPkA ¢vA ^kBkPk ^kkgFkm HkZk Pkkv V@mTkv ^kkgFk^kng

UkMv Tkc{ä ¢vK\km Pkkv ekkTkTkm §DkkM #kl$Pk cPkmå ëkvPkkgWk@Tkk 45 ¢kCkYk

–bkoÒkkv Pkv¢kv KogAk ^kBkPkYkkg ^kkgFkm CkZkk cPkkå ¢kBkk lHTk#kkbkTkTkng @cbZk

PkvYkTkk ¢gPk@Ykkg XkZkn‘ cPkngå ¢v km l^k#kk] ¢Tkv PkmdOkWknlü PkvYkTkm cPkmå UkkvPkv

\kkvA Uk|bkgCkQkm Ro@ @cv kk YkkCkPkk cPkkä ¢Tkv lTk@gPk@ b^kæUkTkm bkk^kSkkTkmTkkv

l^kFkk@ä #kkïk^kkgFkTkä ªMng YkTkTk A@Pkk cPkkä PkQkk Xkk^kTkk Xkk^kPkk cPkk

Av cng A>kk@v lTk^kplûk \k.å

SkYkkrPYkk UkkvPkkTkm ¢gPk@gCk lbQk@Pkk ^kSZkk l^kTkk cLQkm PZkkCk A@mTkv

Fkk\km TkmA]v Tkc{å cLQkm Akg¥ QkPkng TkQkmå Ukn<akkQkr ^kSkPkkg bkcvHv

YknlTkUkOkkTkkv l^kA\Uk ¢Tkv YknlTkUkOkng ¢k^kv Gvå

SkYkkrPYkk CkpcbQkTkv ¢lbQk@PkkTkv Ak@Okv #knXk-¢#knXk ^kplûk Qk¥ ¢k^kv

UkOk PkvTkkv ¢kR@ TkQkmå ÓlìYkkg bkgbkk@Tkkv ¢Xkk^k ^kPkvr Gv ¢Tkv ^kw@kCZk

^kSkk@Pkkv YkkvdkTkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gvå %Zkkg <lFk ckvZk PZkkg Ukn<akkQkr QkZkk l^kTkk

@cv Tkc{å SkYkkrPYkkTkv lTk^kplûkTkk H l^kFkk@ ¢k^kvä b^kUTkkYkkg UkOk PkvTkk H

l^kFkk@ ckvZkå ¢kPYkkTkm <lFk Uk@kOkv QkPkm TkQkmå bkgbkk@Tkm YkYkPkk DkKkMm

QkkvMk YklcTkk lTk^kplûk \k¥ bkPk~bkYkkCkYk A@vä ¢Tkv ^kk@g kk@ #kkïkTkng ^kkgFkTkä

YkTkTk ¢Tkv Pkv bkgWkgSkmTkk l^kFkk@kv @õkk A@v Pkkv <lFk ^kSkvå Pkû^kTkm ZkQkkQkr

<lFk QkZkk UkGm bkgbkk@Tkng ^k\kOk @cv Tkc{å YkkvdkTkm ZkQkkQkr <lFk QkZkk UkGm

lbQk@PkkTkm Xkk^kTkk QkkZkä ¢Tkv ¢TkgPk ^kmZkr Uk|CkKk^kng ¢v kkv ¢Uko kr ¢^kbk@

±b^kAk] R#kk² A>kk@v ¢k^k#kv?

“ 76 ”



¢k Pkv@Ykm XkolYkAkYkkg ¢kPYkkTkm UkoOkr #kkgPk bkYkklSk ±WkvcR bknBk

R#kk² Uk|CkKv Gvå Uk@Ykk^kCkkN bkYZk$P^k ¢Tkv ZkQkkBZkkPk Fkkl@Òkä DkklPk

AYkkvrTkkv Tkk#k QkPkkg Uk|CkKv Gvå 15

c^kv bkkv]Ykm CkkQkkYkkg Av k]ekkTkmTkv Fkk@ ¢DkklPk AYkkvr Av kk ckvZk Gv

Pkv WkPkk^kv Gv :—

^kvRTkmZkklR Fkk@ AYkr ^kPkvr HckgäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúWk]m bk{R@m^kPk ~ ¢kAplPk YkkÒk Hkv;úúúúúúúúúúú

Pkv RvckZknak ¢kSkmTk HvTkm lbQklPk Gväúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢kZknak UkoOkvr YklKZkv RwlcAUkkÒk Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú16å

Pkv@Ykm XkolYkAkYkkg ¢TkgPkekkTkä ¢TkgPkR#krTkä ¢TkgPkbknBk ¢Tkv

¢TkgPk^kmZkr Uk|CkKv Gvå UkOk cÆ Fkk@ ¢DkklPk AYkr Wk]v\km Rkv@Mm Hv kkg

l^kÛYkkTk Gv UkOk Pkv WkkSkA TkQkmå ¢DkklPk AYkrYkkg #kkPkk-¢#kkPkk (^kvRTkmZk)

¢klR ¢\Uk Uk|k@WSk WkkAm @cv Gv ¢Tkv Pkv ¢kZknaZk UkoOkr QkPkkg bknSkm PkvTkm

lbQklPk Gvå ¢kZknaZk Uko<g QkPkkg RvcYkkg @cv kkTkm Æ^kTkm lbQklPk Uko@m QkkZk

Gvä PkvQkm ©S^krCkYkTk b^kXkk^k Uk|CkK Qk¥ b^kPkgÒk Pkû^k lbküä Wknüä Ykn$Pk

QkkZk Gvå

%Zkkg bknSkm ¢kPYkkTkng ZkQkkQkr XkkTk TkQkm PZkkg bknSkm Uk@ ^kbPknYkkgä

RvcklRYkkgä UknOZkklRYkkg APkprP^kä YkYkYkP^k ¢Tkv bknBkWknlü K]v Tkc{å ARm

¢ekkTkUko^krA #knXk Ukl@OkkYk A@#kv Pkkv UkkUkkTknWkgSkm UknOZk WkkgSk#kv ¢Tkv Uk@gUk@k

Tk@AlTkCkkvRYkkg H#kvå ¢kPYkkTkkg XkkTk-êkük l^kTkk Xk^k Tk DkKvå

bkkFkk lcPkTkm bkYkHOk l^kTkk ¢TkgPk Ak]Qkm Æ^kTkv @BkM^kng QkZkng Gvå

ARm ¢Uko kr XkkTk ^kMv ¢kPYkk Uk@Qkm HnRkv HvYk Gv PkvYk YkkTZkkv TkQkmä PkvQkm

¢kPYkk AYkrWkgSkTk ¢^kbQkkYkkg @õkkv QkAkv Rvc @lcPk QkZkkv TkQkmå ¢vA RvcQkm

GoKm WkmHk RvcYkkg HPkkg ^kFFkv PkwHbk ¢Tkv AkYkrOk #k@m@ bkkQkv H @cv Gvå

^k]m bkYZkA~R#krTk l^kTkk Wkck@Qkm UkOk DkOkm Uk|lPkAo]PkkTkk bkgZkkvCkkv RvBkkZk

“ 77 ”



Gvä Ak@Ok Av lTkRkvrak ekkPkk#kl$PkTkv Xko\kmTkv Uk@ bkûkkTkkv b^kmAk@ A@m

AYkrWkgSkXkk^kYkkg Æ^k KA>kkv Gv; PkvQkm Uk@ ^kbPknYkkg bknBk-Wknlü PkQkk £ì

-¢lTkìUkOkkTkm A\UkTkk A@mTkv Pkv @kCkm-ÿvakm QkkZk Gvå ¢kPYkkTkv Xko\kmTkv

UknOZkklR Uk@ §UkklSkYkkg bknBk YkkTZkng Gvå Hv km YkkTZkPkk Pkv km <lFkä ¢Tkv <lFk

Pkv kng ^kPkrTk QkZkk l^kTkk @cv Tklcå UkkvPkkYkkg H ¢TkgPk ¢kTkgR XkZkkvr Gv PkvTkkv

l^këkkbk TkQkmä PkvQkm Pkv ¢kTkgRTkm ªSkm ¢^kbQkk-Rn:Bk PkQkk ¢#kkglPk Gv Hå

¢kPYkk b^kZkg b^kPkgÒk ¢kTkgRb^kæUk Gv; PkvTkm Uk|CkK ¢^kbQkk Tk ckvZk PZkkg

PkvTkm WkmÆ ¢^kbQkk Rn:Bk Uk|CkKæUkv ckvZk Hå b^kXkk^k Rn:BkUkOkv UkkvPkkQkm

Tk H ckvZkä UkOk Æ^kv UkkvPkkTkv Xko\kmTkv Uk@Tkng YkYkP^k AZkn‘ PkvQkm Pkv ¢kTkgR

Tkv ¿kvSkä YkkTkä YkkZkk ¢Tkv \kkvXkæUk ¢#kkglPkUkOkv ¢kvCkk»Zkkvä ¢vK\kv b^kkSkmTk

b^kæUkTkkv (ekkPkkb^kXkk^kTkkv) Æ^kv lTk@kvSk AZkkvrå

b^kXkk^kTkng ¢TkgPk bknBk GkvMmTkv UknOZk-UkkUkä YkkTk-¢UkYkkTkYkkg UkMmä

&&cng bkngR@ Gngä WkmHkTkv ¢kYk @kBkPkkg YkTkv ¢k^kMv Gvä cng WkmHkTkv bknBkm

A<g-Rn:Bkm A<gä Æ^kkMng–Ykk<g ¢Qk^kk ¢kYk ^Zk^kbQkk @kBkm R.ä"" ¢vYk Hv

YkkTkv Gv Pkv FkwPkTZkTkk #kkglPkb^kæUkTkv Xko\kv Gvå Hv UkkvPkkTkv ¢kSkmTk TkQkm ¢v kk

HM bkgbkk@Tkm ^Zk^kbQkk @kBk^kkTkng YkkTkm @õkk Gv Pkv¢kv Ykck §UkklSkæUk

¢#kkglPkTkv ¢kTkgR YkkTkm \kv Gvå

\kkvAkv ¢vAWkmHkTkm BkWk@ UkoGvä PZkk@v H^kkWkYkkg Acv Av ¢kTkgR Gvä

¢YkTkv Rn:Bk TkQkmä UkOk Skm@kv Qk¥Tkv l^kFkk@ AkvOk A@v Av Ykck Ykkvcv

¢kPYkkTkk ¢kTkgRTkv \kogKm \kmSkkv Gv; ¿kvSkä YkkTkä YkkZkk ¢Tkv \kkvXkQkm dkOkv

-dkOkv b^kTkm zcbkk ¢Tkv ¢#kkglPk QkkZk Gv Pkv AkvOk Hn¢v Gv? HvYk Akv¥

BkoWk Rkæ UkmTkv Yk]–YkoÒkYkkg UkM>kkv-UkM>kkv ¢kTkgR YkkTkv Gv PkvYk

¢kPYkekkTkQkm @lcPk YkoN Æ^kkv Uk@ ^kbPknYkkg ¢kTkgR YkkTkv Gvå

Akv¥ Acv Gv Av ¢Ykv ¢kPYkkTkv RvcQkm HnRkv YkkTkm¢v Gm¢vä ¢Tkv

SkYkrl¿Zkk A@m¢v Gm¢v Pkkv Pkv HoLng Gvå HvTkv UkkvPkkTkm <lFk Av ^kPkrYkkTk

Ukl@OkkYkTkm BkWk@ TkQkmä Pkv SkYkrTkk TkkYkv #knXkXkk^k A@v Pkkv UkkUkkTknWkgSkm UknOZk

WkkgSkvä ¢Tkv bkkQkv-bkkQkv lYkQZkkP^k YkkvcTkmZkTkng (ªSkk ¢lXkUk|kZkTkng) ¢TkgPkgn

UkkUk WkkgSkvå

“ 78 ”



UkkvPkkTkk ¢TkgPk ¢kTkgRb^kXkk^kTkv Xko\kmTkvä ¢TkgPk ¢kTkgRTkm ªSkm

¢^kbQkkYkkg–¢vK\kv Av Rn:Bkä ¢#kklTPkä ¿kvSkä YkkTkä YkkZkkä \kkvXkYkkg-Hv Æ^k

KA>kkv Gv Pkv dkOkv-dkOkv b^kZkg ¢kPYkkTkm Xkk^kzcbkk A@v Gvå ¢TkgPkm ¢#kkglPkYkkg

bknBkTkm A\UkTkk A@v Gv Pkv UkkvPkkTkm H ¢TkgPkm zcbkk Gvå UkkvPkv UkkvPkkTkv Xko\kmTkv

Uk@klêkPk SkYkr YkkTkv PkvTkv Uk@kOkv AkvOk bkYkHk^km #kAv? UkkvPkv Skm@HQkm UkkvPkkTkk

¢kPYkCkPk Ukl@OkkYkTkv ¢kv]Bkv ¢Tkv ¢TkklRTkm Xko\k Kk]v Pkkv CknOk (SkYkr)

QkkZkå

êkmYkR~ @kHFkgÜv Zkn kkTk ^kZkv ¢Uko kr ^kw@kCZkä §Uk#kYk Xkk^k bklcPk

YkkvdkUkRTkm Uk|klUPk YkkKv l^k#kk] ^kmPk@kCk b^kæUkTkm Xkk^kTkk A@mä WknlüTkkv

bkRnUkZkkvCk AZkkvr cPkkvå

^kPkrYkkTk bkkSkk@Ok Wknlü^kk]k Æ^kkv &&¢k HYkkTkkv b^kPkgÒkPkkTkkv Gvä

Wknlü^kkRTkkv Gvä ¢Ykk<g ¢kYk YkkTk^kng Gvä ¢Ykv SkkZkn‘ Ukk@ UkkMm #kAm¢vä""

^kCkv@v DkOkk Uk|Ak@v b^kFGgRQkm Dkv\kk QkZkv\kk RvBkkZk Gvå ¥lTC\k#k XkOZkkv

ckvZk Pkkv Pkv UkkvPkk l^kakv DkOkk MckUkOkTkng bQkkUkTk A@v Gv ¢Tkv ^kMm\kkvTkv

CkkgMk CkOkv Gvä PkQkk SkYkrTkng cgWkCk (SkzPkCk) \k¥ WkvLk Gv ¢vYk Wkkv\kv Gvå

^k]m Hkv ARm UknOZkTkm ¢TknAo]Pkk ckvZk Pkkv b^kFGgRPkkYkkg BkoWk Vk\kv; &&cng

Ukckv]kv ¢Tkv #kv@m bkkgAMm"" ¢v km R#kk PkvYkTkm ckvZk Gvå PZkk@v ekkTkm

Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Avä cng UkoOkr #knü ¢bkgCk Gngå UkoOkr Ukl^kÒkPkk Uk|CkK

A@^kkTkm <lFkYkkg bkgbkk@Tkm <lFkTkv ¢^kAk#k TkQkmå Uk@YkkOkn YkkÒk Ykk<g

TkQkm; ¢vYk ekkTkm b^kæUkTkm Xkk^kTkkYkkg lTkék\k @kvAkZkk Gvä b^kæUkYkkg LZkkr

Gvä bkgbkk@Qkm lTkYkrYkP^k QkZkk Gvå

¢ekkTkm Æ^kkv bkgbkk@Ykkg RvcklR l^kakZkkvTkm ¢kbkl$Pk (<lFk)Ykkg

@kvAkZkk Gvå ¢Tkv ¢k Ykx AZkn‘ä cng ¢kYk A@m #kAngä Ykx bknBkm AZkkvrä Ykk@kQkm

¢k WkSkng QkkZk Gvä ¢v kk–¢v kk Uk|Ak@v ¢kPYkkTkv ¢Uk@kSkm PkQkk

§UkklSk^kk]kvä HM^kkRmä Uk@kSkmTk ¢Tkv UknR~Ck\kTkkv lXkBkk@m Pkv¢kv WkTkk^km

Rv Gvå (UkkvPkv H WkTkv Gvå) Pkv¢kvTkv @kÒkv UkOk ïkmä SkTkä ^ZkkUkk@ ¢klRTkkg

H b^kUTkkg ¢k^kv Gvå

“ 79 ”



ekkTkm SkYkkrPYkk (êkmYkR~) 29 Ykk ^kakvr Pkkv ¢Uko kr ¢^kbk@Tkm ¢v km

Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Avä RvcklR §UkklSkTkm UkkÒkPkk Kk]ngä ¢Tkv UkoOkr ¢bkgCk #knü

b^kæUk Uk|CkK A@m ¢#k@m@m Qkk§ gå Uk@Yk Pkû^kTkm CkkN <lFk ^kSkPkkg b^kUTkkg

UkOk Pkv bkgWkgSkmTkkg H ¢k^kvå @klÒk–lR^kbk ¢kPYkkTkv H RvBkvä HkOkv ¢Tkv

l^kFkk@v : & cng ¢#k@m@m Qk¥ Hk.ä YkckTk bkgPk YknlTk^k@kvTkk bkPbkgCkYkkg WkvLkv

Gngä YkkvdkTkm YkgM]m XkvCkm Qk¥ Gvä TkCTk lTkCk|‘Qk YknlTk¢kvTkkg Kkv]kg RvBkkZk

Gvä"" ¢v ¢klR Uk|Ak@Tkkg H ekkTkmTkv b^kUTkkg ¢k^kvå

HvTkv bkgbkk@Tkm <lFk Gvä PkvTkv Pkv H HkPkTkk l^kFkk@ PkQkk ^k\kOk QkZkk

l^kTkk @cv Tkc{å UknOZk-UkkUkä RvcklRTkkg bk^kr bkgbkk@m AkZkkvr UkkvPkkTkv ¢klêkPk

YkkTk^kkg Pkv APkprP^kXkk^k Gvä §UkklSkæUk WkgSkXkk^k Gvå cng lTk@kAn] FkwPkTZk

¢kTkgRYkosPk Gngå &&FkvPkTkæUk ¢TkoUk ¢Yko@Pkä lbkü bkYkkTk bkRk UkR Ykv@kvå""

¢v lbküUkR A>kk@v ¢Tkv Av^km @mPkv Uk|CkKv ¢v H Xkk^kTkk ¢gPk@gCkYkkg BkoWk

Dkkv]kPkkg Fkkl@ÒkCknOkTkkv l^kAkbk Qk¥ ^kmPk@kCkPkk Uk|CkKv Gvå bkgbkk@m Ykkvcm

Æ^k Wkkõk §UkklSkQkm PkQkk SkYkrTkk TkkYkv UkkUkkTknWkgSkm UknOZk ^kMv Vk\k^kk YkkCkv

Gv; PZkk@v ekkTkm ¢vYk YkkTkv Gv Av cng ¢kTkgRb^kæUkTkm lbQk@PkkYkkg Vk\kngä ¢vA

Uk@YkkOkn YkkÒkTkm §UkklSk @cv kk Tk R.; ¢v kk ¢WkgSkXkk^kv ^kmPk@kCk Ólì

^kMv b^kæUkTkm bkk^kSkkTkm ^kSkk@v Gvä ¢Tkv ¢Uko kr lbQk@Pkk (ekkTkTkm ¢vAkCk|Pkk)

Tkv bkkSkv Gvå ¢v Ukl^kÒkPkkTkm @YkOkPkkYkkg RvcklR Uk@YkkOknYkkÒkTkkv bkgWkgSk K]m

HkZk ¢v kkv ¢Uko kr ¢^kbk@ A>kk@v ¢k^k#kv? PkvTkm ¢k CkkQkkYkkg Xkk^kTkk Xkk^kv

Gvå ¢k HkPkTkm ¢gPk@gCk XkolYkAk UkkYZkk l^kTkk Akv¥ UkOk Ykkvdk b^kXkk^kTkv

UkkYkv Tkc{å

❃

Pkkå 6-12-39

¢c{ #knü ¢kPYkb^kæUk AvYk Uk|CkK QkkZk PkvTkm Xkk^kTkk Gvå HvYkkg HvTkm

<lFk Pkv ©Okng Tk YkkCkvå HvTkv bkgbkk@Tkkg SkTkä ¢kWkæ ^kCkv@vTkm <lFk Gv Pkv

@kCkklR PkpaOkk ÿk@k UkoOkr Ukl@Ck|cTkv £FGv Gv; ¢Tkv Pkv H\kRm Uk|kUPk QkkZk

¢v kk YkTkkv@Qk (Xkk^kTkk) Xkk^kv Gvå PkvTkkQkm l^kUk@mPk bk^k]kv Ukn<akkQkr ekkTkmTkv

“ 80 ”



ckvZk Gvå ¢k bkgbkk@ ¢vAkTPk Rn:Bkv A@mTkv ¢ekkTkYkZk ¢#kkglPkQkm Wk]m-H]m

@õkkv Gv; Ykk<g ¢kPYkb^kæUk PkvTkkQkm lXkTTk WkvcR #kkglPk–¢kTkgRYkZk ekkTkDkTk

Gvä ¢v kng XkkTk QkPkkg #knü Pkû^kb^kæUkTkm Xkk^kTkk QkkZk Gv ¢Tkv UkoOkrTkm

Xkk^kTkk (<lFk) ^kSkPkm HkZk Gvå

Av k]ekkTk AvYk Uk|CkKvä PkvTkm Xkk^kTkk êkmYkR~ @kHFkgÜ b^kkPYkCkPk ¢c{

l^kFkk@v Gvå ¢Òkv lbküR#kkTkm Xkk^kTkk Gvå

UkkvPkkTkng UkoOkr #knü ¢kPYkUkR Hv kng Gv Pkv km H ZkQkkQkr Uk|PkmlPk (bkYZkA~

êkük)ä ekkTk ¢Tkv bknl^kFkk@R#kkQkm bkcH¢kPYkb^kæUkTkng Dkkv\kTk SkYkkrPYkkTkv

Fkk\kv Gvå ¢v UkoOkrPkkTkv \kdkv UkoOkr Qk^kkTkm Xkk^kTkk ekkTkm Xkk^kv Gvå 16å

c^kv FkkwRYkm &¢ZkkvCkm lHTk" XkolYkAkTkm ^kkPk Gvå

YkTkä ^kFkTkä AkZkk Tkv AYkrTkm ^kCkrOkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúGoKv Hckg bkA] UknR~Ck\k bkgWkgSk Hkv;úúúúúúúúúúú

¢v kng ¢ZkkvCkm CknOkbQkkTkA PZkkg ^kPkrPkngäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúYkckXkkCZk bknBkRkZkA UkoOkr ¢WkgSk Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú17å

ekkTkk^k@Okä R#krTkk^k@Ok ¢klR ¢kL AYkr ¢v UknR~Ck\k @HAOkkvTkkv

bkgZkkvCkm bkgWkgSk cPkkvä Pkv ¢TkklR Uk| kkcæUkv cPkkgä HoTkkg K]v ¢Tkv Tk^kkg AYkr

WkgSkkZk Pkv ¢TkklRTkkv Uk| kkc ¢c{ ¢KAv Gvå Tk^kkg AYkr WkgSkk^kkYkkg lTklYkûk

Ak@Ok YkkvcAYkr Gvå Pkv lTklYkûkTkkv UkkvPkkYkkg b^kmAk@ A@m UkkvPkkTkv Xko\kmTkvä

b^kæUkYkkg ¢bkk^kSkkTk Qk¥ä UknOZk-UkkUkä @kCkä ^kCkv@vYkkg UkkvPkkTkv KAk^kv ¢v

¢ekkTkXkk^k (WkgSkXkk^k) Gvå ¢v @mPkv ¢ekkTkm Æ^k Tk^kkg #knXk-¢#knXk AYkr

WkkgSkv Gvå

¢kPYkk ¢WkgSk Gv ¢vK\kv Ykkvdkb^kXkk^k^kk]kv Gvå PkvTkv Xko\kmTkv

WkgSkXkk^kYkkg KAmTkv UkkvPkv ¢TkgPk Rn:Bk UkkYkv Gv; UkOk %Zkk@v WkSkkg UkMBkkgQkm

l^k@kvSk Kk]mTkv bkkFkkv ¢lXkUk|kZk (bkYZkCR#krTk) ¢kPYkk Uk|CkK A@v PZkk@v

UkoOkrPkkTkk \kdkv lbQk@PkkTkkv Ukn<akkQkr ^kSkPkkg-^kSkPkkg Gv kK YkkvcAYkr dkZk QkkZk

“ 81 ”



Gv; ¢Tkv %Zkk@v Av k]ekkTk Uk|CkKv Gv PZkk@v Pkv@Ykm XkolYkAk &bkZkkvCkm

lHTkvëk@" Tkm Uk|kUPk A@v Gvå FkkwRYkk CknOkbQkkTkTkk Gv\\kv bkYkZkv WkkAmTkk Fkk@

¢DkklPk ¢k^k@Ok GoK^kkTkkv Ak] UkkgFk öb^k b^k@ “ ¢ä £ ¤ä ,ä «”

Acm¢v PkvK\kkv Gvå PkvK\kkv ^kBkPk FkkwRYkng ¢ZkkvCk CknOkbQkkTk Gvä PZkkg

¢kPYkUk|Rv#kkvTkng AgUkTk TkQkmä Ak@Ok Av PZkkg Akv¥ Uk@YkkOknTkkv WkgSk TkQkmä §Uk@

Aõkk Pkv UkkgFk öb^k b^k@kv Acv kk HvK\kkv Ak] Uko@kv QkPkkg ¢kZknä TkkYkä CkkvÒk

¢Tkv ^kvRTkmZk ¢v Fkk@v AYkkvrTkm lbQklPk Uko@m Qk¥ ¢kPYkk Yknl$Pk-lbkü R#kkTkv

UkkYkv Gvå

Pkv@Ykv CknOkbQkkTkv bkkdkkPk~ bk^krek Uk|Xkn UkoOkr ^kmPk@kCk ckv kk GPkkgä

ZkkvCkTkng AgUkTk ckv kkQkm ¢vA bkYkZkYkkÒkTkkv AYkrTkkv ¢kuk^k QkkZk Gvä Pkv H

bkYkZkv AYkr dkvÒkbUk#krTkk UkkYkmTkv GoKm HkZk Gvå Pkv@Ykm XkolYkAk Uk|kUPk QkPkkg

¢k HM RvcTkk @HAOkkv ¢lPk §%%^k\k bVlKA Hv kk b^kFG Qk¥ HkZk Gv;

¢Tkv HYkmTkQkm UkkgFk cHk@ SkTknak ªFkv bkcHUkOkv (£FGk ^kCk@) RvcTkng

l^kFk@^kng QkkZk Gvå

PkmQk‘A@ TkkYk AYkrTkm §PApì UknOZk Uk|AplPkTkkv ZkkvCk ckvZk Pkkv £TÜkv ^kMv

bkYk^kbk@Ok (SkYkrbkXkk)Tkm ¢\kkwlAAä ¢kékZkrAk@A @FkTkk QkkZk Gvå PZkkg

CkgSkAoKmä @PTkHlMPk zbkckbkTkä ¢#kkvA^kpdkä YkkTkbPkgXk ¢klR DkOkk Uk|Ak@Tkm

¢lPk bkngR@ @FkTkk QkkZk Gvå bkkv £TÜkv XkCk^kkTkTkm Xkl$Pk A@v Gvå \kkZkA

Æ^kkvTkv ¢lPk §UkAk@m lTklYkûk ¢v km lR^Zk ^kkOkmTkkv S^klTk ¡ (¢kxAk@)

GoKv Gvå ¢k^kk bkkdkkPk~ Uk|Xkn ^kPkrYkkTkYkkg UkgFkYkckl^kRvc dkvÒkYkkg lWk@kHv Gvå

PkvYkTkk RvcTkm lbQklPk UkoOkr QkPkkg ¢ZkkvCkm–¢WkgSk ¢^kbQkk (FkkwRYkm êkvlOk)

UkoOkr Qk¥ lbkü l#k\kkTkm §Uk@ Pkv¢kv #kkëkPk ¢kTkgRYkkg lWk@kHv Gvå

&bk^kr Æ^k Gv lbkü bkYkä Hv bkYkHv Pkv QkkZkå"

R@vA ¢kPYkkYkkg ¢TknUkYkä ¢PkmlTÜZkä WkvcR bknBk #kl$PkUkOkv Gv;

b^kXkk^k H bknBkæUk Gvä b^kkSkmTk Gvå Hkv Tk ckvZk Pkkv ARm Uk|CkK Qk¥ #kAv

Tkc{å &Gv" Pkv HkPkTkm êkükä ekkTk ¢Tkv lbQk@Pkk ^kMv Hv Pkv Uk|CkK Qk¥ #kAv

Gvå Pkv l^kTkk WkmHk Akv¥ §UkkZkQkm Ykkvdk TkQkmå ¢kYkkg Uk@Qkm Akg¥ A@^kkTkng

“ 82 ”



Tk ¢k^Zkng; UknOZkQkm Tkc{ä YkTkTkk #knXk Ukl@OkkYkQkm Tkc{ä RvcQkm Tkc{ä UkOk

¢kPYkkYkkg ekkTk Uk|CkK A@^kkTkng ¢Tkv ekkTkæUk KA^kkTkng ¢k^Zkngå êkmYkR~ ¢k

HkPkTkm Xkk^kTkk ¢gPk@ @YkOkPkk bklcPk Xkk^kPkk cPkkå Pkv Xkk^kTkk ¢vA Rvc

UkGm UkoOkr A@^kkTkm Gvä PkvTkk ¢k lTk:bkgRvc Akv\kA@k@ Gvå &¢Uko kr ¢^kbk@"

Ykkg bkkSkA b^kXkk^kTkv Wk@kWk@ Yk\kk^Zkkv Gvä ¿Ykv-¿Ykv êkvlOk \kmSkm Gvå

R#krTkYkkvcTkkv dkZk AZkkr UkGm bkkSkAR#kkYkkg ¢kCk] ^kSkPkkg dkUkAêkvlOk

–¢kLYkm XkolYkAkQkm #kæ A@m Fkkl@ÒkYkkvc AYkrTkk §RZkTkkv dkZk QkPkkv HkZk

Gvå Wkk@Ykm XkolYkAk dkmOkYkkvcTkm Gvå Fkk@ DkklPkAYkkvrTkkv dkZk QkPkkg bk^krek

UkR-Pkv@Ykm XkolYkAk–Uk|CkKv Gv; ¢Tkv UkGm FkkwRYkm ¢ZkkvCkm XkolYkAk ^kPkvr Gvå

¢k^km Ykck XkkCZk^kgPk UkoOkr bknBkRkZkA ¢WkgSk R#kk Uk|CkK QkkZkä ¢v kkv

b^kAk]æUk &¢Uko kr ¢^kbk@" ¢v kkv A>kk@v ¢k^k#kv PkvTkm ¢k Xkk^kTkk Gvå 17

c^kv lbküUkR Uk|kUPk QkPkkg ¢kPYkkTkm ¢^kbQkk Av km ckvZk Gvä Pkv HOkk^kv

Gv :–

¢vA Uk@YkkOknYkkÒkTkm Yk]v Tk bUk#krPkkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúUkoOkr A\kgA @lcPk ¢Mkv\kb^kæUk Hkv;úúúúúúúúúúú

#knü lTk@gHTk FkwPkTZkYkosPk ¢TkTZkYkZkäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢Ckn<\kDkn ¢YkoPkr bkcHUkRæUk Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú18å

FkdknYkkg HvYk ¢vA @HAOk UkOk Tk CkkvLvä PkvYk XkCk^kkTk ¢kPYkk

¢PkmlTÜZk ekkTkDkTkb^kæUk lTklWkM Gvä PkvYkkg Akv¥ Uk@YkkOknTkkv bUk#kr TkQkmå PkvTkv

Xko\kmTkv ¢kPYkkTkv UknOZk^kk]kvä @kCkÿvakklR FkmAk#k^kk]kvä bUk#kr kk]kv Av

WkgSkTk^kk]kv YkkTk^kkv Pkv lYkQZkkR#krTk#k\Zk Gvå ¢kPYkk b^kXkk^kv lbkü XkCk^kkTk

bkYkkTk Gvä PkvQkm ¢l^kTkk#kmä #knü FkwPkTZk YkkÒkä ekkPkk-Üìkä UkoOkr-#kkglPkä

bkYkPkk ¢Tkv ¢kTkgRYkZk #kl$PkæUkv Gv; Pkv #kl$PkæUk WkvcR b^kXkk^k UkoOkrUkOkv

lTkYkr] QkPkkg ¢vA Uk@YkkOknYkkÒkTkkv bkgZkkvCkm bkgWkgSk UkOk @cvPkkv TkQkmä ¢v kkv

^kbPknTkkv bkcH b^kXkk^k Gvå ¢k^kk ¢WkgSk b^kXkk^kTkm ZkQkkQkr Uk|PkmlPk Hv

¢kPYkkYkkg ^kPkvrä PkvTkv ¢vA @HAOkYkkÒkTkkv WkgSk Ukk\k^kv Tkc{å ¢k

“ 83 ”



bkYZkA~R#krTkTkng b^kæUk Gvå ¢k^kkv lTk:#kgA ¢lXkUk|kZk KAk^km @kBk^kkTkm #kl$Pk

FkkvQkk CknOkbQkkTkQkm #kæ QkkZk Gvå cng lbkü bkYkkTk #knüä ¢WkgSk Gng; #knXk

Av ¢#knXk AYkrTkk Akv¥ UkOk @HAOkTkkv bkgWkgSk Ykk@v TkQkm; ¢v^km ÓlìQkm UkoOkr

Qk^kkTkk \kdkv b^kæUkTkkv §Pbkkc ^kSkk@v Gvä ¢Tkv ¢v ÓlìTkng Dkkv\kTk ^kSkPkkg

bkYZkA~P^k bklcPk ¢Uk|lPkcPkXkk^kv Fkkl@ÒkTkm @YkOkPkkYkkg (lbQk@ §UkZkkvCkYkkg)

¢vAkCk|Pkk ^kSkPkkg Uk@Ykk^kCkkN bkYZkA~P^k ¢Tkv ZkQkkBZkkPk Fkkl@Òk Uk|CkK QkkZk

Gv; PZkk@v lTkék\k UkoOkr Ukl^kÒk ^kmPk@kCk R#kkæUk #knü b^kXkk^k Uk|CkKv Gvå

XkCk^kkTk ¢kTkgRDkTk FkwPkTZk Uk|XknYkkg ¢vA Uk@YkkOknYkkÒkTkkv bUk#kr TkQkmä

§UkklSkTkkv ¢g#kYkkÒk UkOk TkQkmå ¢v kng PkvTkng Yko] b^kæUk Gv; YkkKv Pkv HkPkTkm

êkükä ekkTk ¢Tkv lbQk@Pkk ^kMv lTkHUkR Uk|CkK QkkZk Gvå ¢v kkv ¢Uko kr ¢^kbk@

¢v kkv A>kk@v ¢k^kv? PkvTkm ¢c{ Xkk^kTkk Gvå

SkYkkrPYkk UkkvPkkTkv ¢WkgSkä #knü YkkTkv Gvä ¢Tkv bkkQkv Pkv HkPkTkkv lTk:#kgA

¢lXkUk|kZk KAk^km @kBk^kkTkkv Ukn<akkQkr ^kSkk@Pkk @cv Gvå ¢#k@m@m Qk^kk YkkKv

YkkÒk YkkvdkTkm H PkvTkv ¢lXk\kkakk Gv; PkvQkm bkgbkk@Tkk Akv¥ UkRkQkrTkm Av

UknOZkklRTkm £FGk YkkÒk PkvTkv TkQkmå §UkklSkQkm UkkvPkkTkv ¢kv]Bkk^k^kkv UkMv Pkv

#k@Yk Gv ¢vYk SkYkkrPYkk YkkTkv Gvå PZkk@v ¢ekkTkm Æ^k ¢v km @mPkv UkkvPkkTkng

¢cgP^k ^kSkk@v Gv Avä cng bkngR@ä cng UknOZk^kk]kvä SkTkä AnKngWkä ¢kWkæ^kk]kv

Gngä ¢v ¢klR Uk|Ak@v UkkvPkkTkv æMkv YkkTZkk A@v Gvå

¢kPYkk ¢PkmlTÜZkä lTk@kAn]ä #kkgPkä bkYkPkkb^kæUkä Uk@Qkm HnRkv Gv;

PkvTkv Xko\kmTkv §UkklSkYkkg bknBkTkm A\UkTkk A@vä ¢Tkv UkkvPkkTkm HkPkQkmä l^k<ü

HM AYkrTkm l^kAk@m ¢^kbQkkQkm ¢kPYkkTkv ¢kv]Bkk^kv Pkv YkckA\kgA Gvå

UknOZkklR bkgZkkvCk ckvZk Pkv UkOk Ukl^kÒk FkwPkTZkYkosPk §Uk@ ¢#knlFkYkZk CkoYkMkg

Gv; FkwPkTZk lTk@kvCkm Pkû^k Gvä PkvTkv AYkrTkm §UkklSk^kk]kv ¢kv]Bkk^k^kkTkkv

SkYkkrPYkkTkv BkvR Gvå SkYkkrPYkk Pkkv lTk@gPk@ Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Av cng ¢#k@m@mä

Ykn$Pk R#kk^kk]kv A>kk@v Qk¥ Hk.å RvckPYkWknlü^kk]k Æ^kTkv Uk@^kbPknYkkg

bknBk-Wknlü @cv Gvä RvcklRTkm YkYkPkk PkQkk bkCk^kMPkk Ukkvak^kkYkkg H UkkvPkkTkng

Æ^kTk YkkTkv Gvä ¢Tkv bk^kr #kl$PkTkkv Rn<UkZkkvCk A@v Gv; PZkk@v SkYkkrPYkk YknlTk

“ 84 ”



HgCk\kYkkg ¢vAkAmä RvcTkm YkYkPkk @lcPk l^kFk@v Gvå ARm zbkc ¢k^kmTkv ¢k

RvcTkv VkMm Bkk¢kvä Av Rvc GvRk¥ Hk¢kvä XkvRk¥ Hk¢kvä ¢Qk^kk ¢k RvcTkng

CkYkv Pkv Qkk¢kvä PkvQkm Ykk@k ekkTkTkv ¢Tkv bkYkklSkTkv WkkSkk TkQkm ¢vYk Pkv CkOkv

Gvå ¢k^kv ¢^kbk@v ¢kPYkkTkm ¢TkgPk #kl$Pk Uk|CkK A@m Hv¢kv Ykk\k AkNm

CkZkk ¢Tkv AkNm HkZk Pkv¢kvTkv SkTZk Gvå YkTknaZk RvcTkm Pkv bkkQkrAPkkTkv UkOk

SkTZk Gvå ¢vYk SkYkkrPYkk RvcTkm YkYkPkk GkvMm Ykn$Pk Qk^kkTkm Xkk^kTkkTkv

Wk]^kkTk WkTkk^kv Gvå ¢vA dkOkYkkÒk bkgbkk@Ykkg @cv kkTkm Av RvcTkv @kBk^kkTkm

PkvTkv <lFk TkQkmå UkkvPkkTkk b^kæUk\kdkv lHTk¢kekkTkkv l^kFkk@ ¢Tkv <lFk

^kSkk@Pkkv PkQkk ¢WkgSk Xkk^k KAk^kPkkvä Pkv dkOkv-dkOkv ¢TkgPk AYkrTkm lTkHr@k A@v

Gvä ¢Tkv YkkvdkYkkCkrTkv bkkSkv Gvå Ykkvdk bkYkmUk ¢kCk] ^kSkPkkv HkZk Gvä PZkk@v

¢ekkTkm Æ^k WkgSkXkk^kv bkgbkk@Tkm Fkk@ CklPkYkkg @BkM^kkTkng bkkSkv Gvå

Akv¥Tkv #kgAk QkPkm ckvZk Av lTkCkkvRä Tk@Aä Rv k\kkvA ^kCkv@v TkQkmä Pkkv

PkvTkng ckv^kkUkOkng ¢vK\kv Av Uk@\kkvA ¢klRTkm bkklWkPkm ¢TkvA TZkkZkä ÓìkgPkä

Zknl$Pk ¢Tkv Uk|YkkOkQkm Tkœm Qk¥ #kAv Gvå

&¢kPYkk lTkPZk Gv" PkvTkv Xko\kmTkv UkkvPkkTkv RvcklRTkm ZkkvCZkPkk^kk]kvä

@kCk-ÿvak^kk]kvä UknOZk^kk]kvä WkgSkTk^kk]kv YkkTZkkv Gvä UkOk b^kkSkmTkä lTkRkvrakä

ekkPkk-Üìkä bkkdkmä Uk@Qkm HnRkv Æ^kv UkkvPkkTkv YkkTZkkv TkQkmå PkvQkm Uk@^kbPknYkkg

±§UkklSkYkkg² Uk|vYk ^kPkvr Gvå RvcklRä UknOZkklRQkm UkkvPkkTkv ¢kv]Bk^kkYkkg Pkv cakr

YkkTkv Gvå Hkv Av ¢v (RvcklR PkQkk UknOZkklR) FkvPkTk YkkQkv A\kgA Gv; A\kgATkv

#kkvXkk YkkTkv PkvTkkv GnKAk@kv A>kkgQkm QkkZk? YkkKv Uk|QkYk Pkû^kTkm bkYkHOkTkkv

Uk|ZkPTk A@^kkTkm Hæ@ Gvå ¢kPYkk lÒkAk] #knüä ¢WkgSk b^kXkk^k^kk]kv Gv;

PkvTkv Uk@ lTklYkûk ¢kSkmTk WkgSk^kk]kvä ©Okkvä cmOkkv Av l^kAk@m YkkTk^kkv Pkv

YkkvKkYkkg YkkvKgn UkkUk ±lYkQZkkR#krTk² Gvä b^kæUkTkm zcbkk Gvä ¢Tkv ¢TkgPk

Xk^kYkkg @BkM^kkTkng Pkv Yko] Ak@Ok Gvå

R@vA ^kbPkn ±UkRkQkr² bkPk~ Gv; &Gv" Pkv lÒkAk] ckvZkä b^kPkgÒk ckvZk;

Akv¥ ^kbPkn b^kXkk^kv l^kAk@m–Ykl\kTk ckvZk Tkc{å bkkvTkkYkkg PkkgWkng ckvZk PkvQkm

Akg¥ bkkvTkng bkkvTkkTkk Ak@Okv Ykl\kTk Acv kkZk Tkc{å Pkv km @mPkv ¢kPYkkTkkv

“ 85 ”



b^kXkk^k #knü Gvä ¢WkgSk Gv; PkvTkv Xko\kmTkv Æ^kv Uk@Tkk lTklYkûkTkkv b^kmAk@

AZkkvr Gvä ¢Tkv YkkTZkng Gv Av cng WkgSk^kk]kv Gng; UkOk Hkv ¢vYk H ckvZk Pkkv

Æ^k WkgSkTkQkm ARm GoKm #kAv Tkc{ä ¿kvSk Kk]m dkYkk A@m #kAv Tkc{ä UkOk

PkvYk ±¿kvSk Kk]m dkYkk² Qk¥ #kAv Gvä YkkKv bkgbkk@Tkkv Uk|vYk GkvMmTkv Uk@YkkQkr

YkkKv Hv lTk^kplûk Tk \kv PkvTkng Æ^kTk ^kpQkk HkZk Gvå ¢kBkm zHRCkmYkkg ¢kPYkk

bkgWkgSkm l^kFkk@ Av bkPbkYkkCkYk Tk AZkkvr PkvTkv ¢kPYkkTkm <lFk A>kkgQkm QkkZk?

êkmYkRv TkkTkm .Yk@Ykkg \kBZkng Gv Av :–&cng AkvOk Gng? A>kkgQkm QkZkkv?

#kng b^kæUk Gv Ykk<g Bk<g?" ¢k ^kkPkTkkv l^kFkk@ HvTkv ¢gPk@Qkm HkCkv Gv PkvTkv

Xk^kTkkv ¢gPk AvYk Tk QkkZk? ¢TkgPk Ak]Tkm ¢#kkglPkä Uk@kSkmTkPkkTkm HvYk

Ak]Hv ^kvRTkk \kkCkm Gvä PkvTkv UkkvPkkTkk ¢kPYkkTkm RZkk ¢k^kv Gvä ¢Tkv

UkkvPkkYkkg UkkÒkPkk \kk^km #knü b^kæUk bkTYknBk UkkvPkkTkv A@v Gvå

Hn¢kv Pkkv Bk@k! êkmYkR~Tkv I^kv@kPkTkk SkgSkkTkkv ZkkvCk cPkkvä GPkkg

lTk^kplûkTkv £FGPkkä ¢Uko kr Xkk^kTkk Xkk^kPkk cPkk Avä ¢k RvcklRTkkv bkgZkkvCk

Tklc @v Tklc! ¢k §UkklSkYkkÒk Ykk@v Tk Hkv¥¢v; UkoOkr #knükPYkk l^kTkk Akg¥

Ykk<g TkQkmå Ykk<g UkoOkr lbküUkR A>kk@v Uk|CkKv! ¢v \kdkv ¢v HkPkTkk

Ukn<akkQkrYkkg H lTk@gPk@ ^kPkrPkk cPkkå ¢v ¢Uko kr <lFk ¢Tkv UkoOkr Ukl^kÒk Qk^kkTkm

Xkk^kTkkTkkv §Pbkkc ¢Tkv Av k] lTkH b^kXkk^kYkkg ¢BkgMUkOkv lTkék\k @cv kkTkm

Xkk^kTkkTkng V] ¢v Gv Av ¢vA Xk^k UkGm YkkvdkR#kkTkv Uk|CkK A@m UkoOkr Ukl^kÒkä

lTk@kAn] #kkglPkb^kæUkYkkg UkkvPkkTkk ¢TkgPk ¢kTkgRTkv Pkv¢kv UkkYk#kvå

\kkvAkvTkv bknBk Hkv¥¢v Gvä UkOk bknBkTkng Ak@Ok Ykv]^kPkk TkQkm; Rn:Bk

CkYkPkng TkQkm UkOk Rn:BkTkng Ak@Ok &Ykkvc" GkvMPkk TkQkm; RvcklRTkm ¢kbkl$Pk

GkvM^km CkYkPkm TkQkm; ¢@mbkkYkkg æUk Hkv¥ Yk\kAkZkä RvcTkv LmA @kBk^kk YkkKv

¢cg-YkYkP^k A@Pkkg ¢TkvA l^klFkÒk A\UkTkk A@v Gvä Pkv §UkklSkYkkg bknBk YkkTkv

Gvä ¢Tkv ¢v ¢#knlFkYkZk A\kgA-(Rvc)Tkv bk^krb^k YkkTkm CkkgMkv QkkZk Gvä ¢Tkv

¢kAn]PkkTkv bknBk YkkTkv Gvå ekkTkm Pkv kk Æ^kTkv Acv Gv Av Pkng RvcklRä @kCk

-ÿvak PkQkk UknOZk-UkkUkQkm HnRkv Gkv; ¢vA ^kk@ ¢v HM Uk|AplPkTkk ^kïkQkm HnRkv

Qk¥ TkkCkkv-(bk^kr Uk@Xkk^kQkm Ykn$Pk) Qkkä Pkkv BkWk@ UkM#kv Avä Pkk@k

“ 86 ”



b^kXkk^kYkkg §UkklSkYkkÒk TkQkm; ¢vA^kk@ YkkvcAYkrTkm ¢bk@Qkm HnRkv Qk¥ b^kæUk

bkTYknBk Qkkä Pkkv Pkk@kv FkwPkTZk XkCk^kkTk H Pkk@m @dkk A@#kvä ¢vK\kv Pkng Pkk@k

b^kæUkYkkg bkk^kSkkTk @cm#kå ¢kYk ^kbPknlbQklPk bUkì ckv kk GPkkg HCkPkTkv

bkgbkk@Tkm §UkklSkTkkv Uk|vYk GoKPkkv TkQkm; PZkk@v ekkTkm SkYkkrPYkk UkkvPkkTkm ¢bkgCk

R#kk Uk|CkK A@^kkTkm Xkk^kTkk Xkk^kv Gv Av &&¢vA Uk@YkkOknYkkÒkTkm Tk Yk]v

bUk#krPkkä UkoOkr A\kgA @lcPk ¢Mkv\k b^kæUk Hkv; #knü lTk@gHTk FkwPkTZkYkosPk

¢TkTZkYkZkä"" ¢v^kkv cng A>kk@v Qk¥#k?

¢k HkPkTkm Xkk^kTkkYkkg Hv HkCkPkng Æ^kTk Æ^kv Gv Pkv YkTknaZk Xk^kYkkg

@cm UkkvPkkTkm b^kkSkmTk R#kk §DkkMm Ykk\k AkNm CkZkk ¢Tkv AkNm HkZk Gvå

bkgbkk@Tkm <lFk GkvM>kk l^kTkk ¢k Uk@Yk Pkû^k AvYk bkYkHkZk? UknOZkklR

Uk@^kbPknYkkg HvTkv bknBk-Wknlü Gv PkvTkv bkgbkk@Tkm ¢<lFk ¢Tkv bkkFkm bkYkHOk

A>kkgQkm QkkZk? b^kæUkTkm ¢kv]BkkOk QkZkk l^kTkk ªSkkv Xkk^k K]v Tkc{ä YkkKv

Uk|QkYk RvcklRTkm ¢kbkl$Pk DkKkMm bkPbkYkkCkYk A@^kkv ZkkvCZk Gvå ¢TkgPk

Ak]Tkm Xko\k ¢Tkv ¢TkgPk AYkrTkm §UkklSkTkk ¢k^k@OkYkkg (YkkvclTkÜkYkkg) UkMv\kkv

FkwPkTZk ¢vA^kk@ HkPkv HkCkpPk Qk¥ Ckn\kkgK Ykk@v Av cng bk^kr §UkklSk @lcPk

Gngä AYkrA\kgAQkm HnRkv-¢bkgCk Gngä @kCk-ÿvakä UknOZk-UkkUkklR Uk@YkkOknYkkÒk Ykk@k

b^kXkk^kYkkg TkQkmä ¢vYk b^kXkk^kTkng XkkTk A@mTkv UkoOkr Ukl^kÒkPkkTkk ¢Uko kr

b^kXkk^kTkng ^kvRTk \kk^kmTkv Acv Gv Av cng Gng Pkv kkv Qkk.å ¢v HkPkTkkv ¢PkmlTÜZk

Ukn<akkQkr UkoOkrPkkTkk \kdkv A@mä ¢v HkPkTkm Xkk^kTkkTkm <lFk ^kMv b^kæUkTkm

lbQk@Pkk A@mTkv ¢TkgPk ¢kPYkk¢kv UkoOkr A\kgA @lcPkä #kkëkPkä bkcHkTkgR

b^kæUk YkkvdkUkRTkv UkkYZkk Gvä UkkYkv Gv ¢Tkv UkkYk#kvå

c^kvä &#knü lTk@gHTk FkwPkTZkYkosPk ¢TkTZkYkZk" ¢v UkRTkkv ¢Qkr Acv^kkYkkg

¢k^kv Gvå

&#knü lTk@gHTk" ¢vK\kv Yk]-Ykv\kTkng ¢gHTk Tk ckv kng;

&FkwPkTZkYkosPk" :–PkvYkkg lFkR~ SkkPkn Gv PkvQkm PkvTkkv ¢Qkr ¢v QkkZk Gv Av

Av k] ekkTkTkkv DkTkå HvYk YkmLkTkkv CkkgCkMkv ¢vA dkk@@bkTkm \km\kkTkk

¢^k\kgWkTk ^kMv dkk@@bkQkm H Xk@FkA XkZkkvr UkM>kkv Gvä PkvYk Hv ¢vA ekkTk

“ 87 ”



b^kæUkTkv ¢^k\kgWkv Gv Pkv Av k] ekkTk@bkQkm Xk@FkA XkZkkvr UkM>kkv UkkvPkkTkv

¢TknXk^kv Gvå HvTkkv b^kXkk^k BkglMPk A@^kk Akv¥ bkYkQkr TkQkmä Hv b^kXkk^kQkm

H Uk|CkK Gvä Akv¥¢v @FZkng TkQkm ¢Tkv cgYkv#kk HvTkkv ekkTkkTkgR l^k\kkbk

Uk|CkK Gvä Pkv ¢æUkm ^kbPkn FkwPkTZkæUk Gv PkvQkm Æ^kTkv FkwPkTZkYkosPk Acv kkYkkg

¢k^kv Gvå

&¢TkTZkYkZk" :–HvTkk Hv kkv WkmHkv Akv¥ Tkc{å ¢TkgPk lbkü ¢kPYkk

#knü-Wknü ¢vA b^kXkk^kTkv Skk@Ok A@^kk^kk]k Gvä R@vA ¢kPYkk lbkü

Hv kk Gvå

c^kv FkkvQkng UkR &¢Ckn<\kDkn ¢YkoPkr bkcH UkR æUk Hkv" Tkkv ¢Qkr :–¢Ckn<\kDkn ¢v TkkYkTkkv ¢vA CknOk Gv Pkv G¢v Ü^ZkkvYkkg Gv; ¢kPYkk ¢Tkv

ekkTkCknOk ¢XkvR ^kbPkn Gvä Pkv ekkTkCknOkYkkg ¢kPYkkTkk ¢TkgPk CknOkkv (SkYkkvr)

bkYkk¥ HkZk Gv; PkvTkm FkvPkTkæUk ck\kPk ¢TkklR-¢TkgPk Gvå ¢k Æ^kÜ^ZkTkng

Ukl@OkYkTk §PApìUkOkv cmOkng–± l^kAk@UkOkv² Ukl@OkYkv Pkkv lTkCkkvRYkkg HkZk;

PZkkg ekkTk#kl$Pk DkOkm NgAk¥ HkZk Gvä Pkkv UkOk b^kCknOkTkkv ¢vA ¢g#k UkOk

¢TZkUkOkv–HMUkOkv QkPkkv TkQkmä ¢Tkv UkoOkr #knü b^kXkk^k Uk|CkK QkPkkg b^kCknOk

§PApìUkOkv ±UkoOkrUkOkv² Ukl@OkYkPkkv ckv kk GPkkgä UkkvPkkTkk ¢vAæUk b^kÜ^ZkTkm

YkZkkrRk §\\kgDkmTkv ¢TZk Ü^ZkYkkg Av WkmHk ¢kPYkkTkk Uk|Rv#kkvYkkg ¢kPYkkTkkv

CknOk Vv\kk¥ HPkkv TkQkm; ¢v kk YkSZkYk Ukl@OkkYk ¢Ckn<\kDknCknOkTkk Ak@Okv

Gvå ¢TZk CknOk Av ¢TZk Ü^Zk ¢TZkUkOkv Tk QkkZk ¢v UkOk ¢Ckn<\kDkn CknOkTkng

AkZkr Gvå

R@vA ^kbPkn Hv km Gv Pkv kkv b^kXkk^k ¢Tkv CknOk-UkZkkrZk ckvZk Gv; ¢k

CknOkTkv b^kXkk^kUkZkkrZk UkOk Acv kkZk Gvä ¢k CknOkQkm YkTknaZk RvcYkkg @cv\kkv

¢kPYkk b^kCknOkkvTkv Uk|CkK A@mTkv UkoOkr #knüPkkTkv UkkYkv Gvä Pkv CknOkTkk §UkFkk@Qkm

YkTknaZkUkZkkrZkTkkv YklcYkk Gvå ¢Òkv Hv ¢Ckn<\kDkn CknOk Aõkkv Gv Pkv b^kbkûkkTkkv

±¢kPYkkTkv² ¢vA CknOk Gvå

¢YkoPkr ¢vK\kv ^kOkr-CkgSk-@bk-bUk#kr @lcPk; ¢v kkv ¢YkosPkA (¢æUkm)

Æ^k UkRkQkr Gvå

“ 88 ”



&bkcH UkR æUk Hkvä" ¢vK\kv Hv Gv Pkv bkcH b^kXkk^kv ¢TkgPk ¢kTkgR

b^kæUkä HvYk Gv PkvYk Uk|CkK^kng; b^kkXkkl^kA lbkü b^kæUk UkoOkr ¢kPYkUkR Hv

¢l^kTkk#km bkcHkTkgR #knü b^kæUk Gvä ¢v ck\kPk H\kRm Uk|CkKkv ¢v km ¢k

CkkQkkYkkg Xkk^kTkk Gvå

FkkwRYkm XkolYkAkQkm GoKmTkv FkkwR Wk|ôkgM §Uk@ ¢kLYkm UkpQ^km Gv Pkv

§Uk@ ¢kPYkk UkkvPkkTkk ©S^krCkYkTk b^kXkk^kTkk Ak@Okv lbQk@ @cv Gvå ¢kPYkk

bkodYkä c]^kkv Gvå PkvTkkv ©S^krCkYkTk b^kXkk^k Gvå

¢c{ Akv¥ UkoGv Av ¢kPYkkTkkv ªFkkv H^kkTkkv b^kXkk^k Gvä Pkkv ¢kH

bknSkm ªFkv AvYk Tk CkZkkv? PkvTkkv §ûk@ ¢v Gv Av R@vA Æ^k §FFkUkOkng £FGv

Gvä GPkkg UkkvPkkTkk ¢ekkTkTkk Ak@Okv RvcklR Uk@^kbPknYkkg @kCk-ÿvakä Ykkvc ^kMv

§UkklSkæUk AYkrWkgSkTkYkkg ¢KA>kkv Gvå %Zkkg bknSkm b^k-bkTYknBk UkoOkrUkOkv

b^kæUklbQk@Pkk Tk A@v PZkkg bknSkm UkkvPkkTkkv ©S^krCkYkTk b^kXkk^k Uk|CkK QkPkkv

TkQkmå UkoOkr #knü QkPkkg #kl$PkæUkv Ykkvdkb^kXkk^k cPkkv Pkv Uk|CkK QkPkkg Pkv H bkYkZkv

©S^krCkYkTk b^kXkk^k TkkYkTkm #kl$Pk Uk|CkK QkkZk Gvå RvcklR AYkrWkgSkTkQkm

GoK>kk UkGm PkvTkng TkmFkv @cv kng #kA>k TkQkmå ¢kPYkk ¢æUkm bkodYk Gvä c]^kkv

Gv; c]^km FkmH §Uk@ H HkZkå

YkkKmTkkv \kvUk \kCkkMv\k PkogWkMmTkv Ao kkYkkg TkkBkkv Pkkv Pkv MoWkm HkZk

Gvä UkOk YkkKm Skkv kkPkkg PkogWkMm §Uk@ ¢k^kv Gv; PkvYk FkwPkTZk XkCk^kkTk

¢kPYkk §Uk@ ¢kL AYkr UknR~Ck\kTkk Uk@YkkOkn¢kvTkkv WkgSk cPkkv PZkkg bknSkm Pkv

bkgbkk@Ykkg cPkkvä UkOk PkvTkkv ekkTk-SZkkTkQkm Tkk#k AZkkvrä PkvQkm UkoOkr A\kgA@lcPk

¢Mkv\k b^kæUkv FkkwR @kH\kkvATkk GvMv lbkül#k\kk ¢kLYkm UkpQ^km §Uk@

lWk@kHv Gvå 18å

c^kv ¢kPYkkTkm lbküUkZkkrZk Uk|CkKv Pkv bkYkZkv Av km R#kk ckvZk Gvä Pkv

HOkk^kv Gvå

Uko krUk|ZkkvCkklR Ak@OkTkk ZkkvCkQkmäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú ©S^krCkYkTk lbkük\kZk Uk|kUPk bknlbQkPk Hkv;úúúúúúúúúúú

“ 89 ”



bkklR ¢TkgPk ¢TkgPk bkYkklSkbknBkYkkgäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢TkgPk R#krTkä ekkTk ¢TkgPk bklcPk Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú19å

Uko^kr Uk|ZkkvCkklR Ak@OkkvYkkg ¢vA TZkkZk DkKv Gvå ¢TkklR Ak]Tkkv

¢ekkTkXkk^k cPkkv PkvTkv Kk]Pkkg bkYZkCR#krTk (¢kPYkekkTk) R#kk Uk|CkKv Gv;

¢Tkv PZkk@v UkoOkr #knüPkk (Ykkvdkb^kXkk^k)Tkm ¢^kbQkk Uk|CkK A@^kk YkkKv b^k

-b^kæUkv ^kPkr kkTkkv ¢vK\kv Av ekkTkTkm lbQk@Pkk–@YkOkPkkæUk Ukn<akkQkr Æ^k

Uk|CkK A@v Gvå ¢k CknOkêkvOkmæUk ¢gPk@gCk ekkTkYkkg Uk|ZkPTk Pkv Uko^kr Uk|ZkkvCk Gv;

¢Tkv Pkv ^kMv UkoOkr #knüb^kæUk Uk|CkK>kngä ¢vQkm bkcvHv ©S^krCkYkTk QkZkngå dkvÒk

lTklYkûkTkm ¢Ukvdkk¢v lbkük\kZk dkvÒkTkv Æ^k UkkYZkkvä PkvYk Acv kng Pkv ^Zk^kck@

Gvä AvYkAv Pkv ¢kAk#kdkvÒk Gv; Bk@m @mPkv b^kdkvÒkYkkg lTkékZk b^kXkk^kYkkg Æ^k

bkklR¢TkgPk lbQk@ @cv Gvå ¢vA bkYkZkYkkg ¢kLYkm UkpQ^km §Uk@ \kkvATkv GvMv

UkckxFkmTkv Æ^k b^kÜ^ZkYkkg lbQk@ @cv Gvå

Uko kr Uk|ZkkvCkklRTkk ÓìkgPk #kkïkYkkg Fkk@ Uk|Ak@v Gv :—

(1) WkkOk Uk|QkYk Uk|ZkkvCkv ªFkng HkZk PkvYkå

(2) bkoAm bk{Ck–¢v@gMmTkng WkmH bkoZkrTkk PkkUkQkm bkoAk¥ VkKPkkg ¢gR@Qkm Wkm

VK R¥Tkv ¢kAk#kYkkg ©Mv Gvä PkvYk AYkr ¢k^k@OkTkkv RkWkMkv FkwPkTZkTkm

\koBkk#kTkk PkkUkQkm VkK>kkv PZkk@v bkcvHv ¢kAk#kYkkg ªFkv H^kng QkZkngä ¢Tkv

V@m TkmFkv ¢k^k^kkTkng Akv¥ AYkr lTklYkûk Tk @õk‹gå

(3) ¢lCTkl#kBkk :—HvYk ¢lCTkTkm %^kk]k ¢kAk] Pk@V ªFkv HkZk Gv

PkvYkå

(4) PkogWkMmTkk ÓìkgPkTkm HvYkå Hv UkkG] ¢Nk@Ykm CkkQkkYkkg Aõk‹g Gvå WkSkm

ÓìkgPk ¢vARv#km ckvZk Gvä PkvQkm bk^krQkk \kkCkn Tk QkkZk ¢vYk bkYkH^kngå

&lbkük\kZk Uk|kUPk bknlbQkPk Hkv" ¢vK\kv FkwPkTZkæUk lbkü ¢kPYkkä PkvTkng

b^kdkvÒk Pkv ¢bkgBZkkPk Uk|Rv#k Gv; Pkv b^k–@kHYkkgä l#k^kbknBkYkkg #kkvXkPkkv

-RmUkPkkv Gv\\kk YkTknaZk Rvc Hv kMk ¢kAk@Tkkv ¢æUkm DkTk FkwPkTZkYkosPk

“ 90 ”



UkkvPkkTkk b^kæUkYkkg–lbküdkvÒkYkkg lTkék\k lTk@kWkkSkUkOkv bkRkZk b^kPkgÒkUkOkv KAm

@cv Gv; V@mTkv HTYk Skk@Ok TkQkmä ¢v lÒkAk]m lTkZkYk Gvå

&lbkük\kZk Uk|kUPk bknlbQkPk Hkv" ¢vK\kv UkkvPkkTkk ¢kPYkkYkkg lbQkPk @cv kng;

êkm ¢kTkgRDkTkÆTkng ¢vA Ak^Zk Gv Av Hkckg lbkáAùk Ykv\kk ±%Zkkg lbküTkkv Ykv]kv

Gv² Hv dkvÒkYkkg ¢TkgPk lbkü Æ^kkv Gvä PZkkg ¢vA ¢kPYkÜ^Zk WkmHk

¢kPYkÜ^ZkYkkg Yk]m HPkng TkQkm; UkOk b^kPkgÒkUkOkv b^k-bkûkk KAk^kmTkv lTkPZk @cv

Gvå Av km @mPkv? Pkkv Avä

&bkklR-¢TkgPk ¢TkgPk bkYkklSk bknBkYkkgäúúúú¢TkgPk R#krTkä ekkTk ¢TkgPk bklcPk Hkvå"

YkkvdkUkZkkrZk #kl$PkUkOkv cPkm PkvTkkv §PUkkR QkZkkvä ¢vK\kv Av Ykkvdk

b^kXkk^k Uk|CkK QkZkkvå Pkv Uk@YkkPYkUkR Uk|CkK>kng Pkv ¢klR Qk¥ä c^kv ¢TkgPkAk]

bknSkm lbkü Ykkvdk #kkëkPkUkRv lTkH ¢TkgPk bknBk XkkvCk ¢vK\kv Av lTk@kAn]

b^kXkk^kTkkv ¢^ZkkWkkSk ¢kTkgR \kv#kv PkvQkm Pkv ¢TkgPk Gvå

Æ^kkvTkv bknBk Hkv¥¢v Gv; Pkv ¢TkgPk bknBk–¢k@kvCZk WkkvlSk\kkXkQkm

(¢kéCCk Wkkvcm\kkXkg) Uk|kUPk QkkZk Gv; YkkKv Uk|QkYk bkYZkA~R#krTkTkkv §UkkZk A@^kkvä

bkYZkA~R#krTk QkPkkg bkYkklSk Uk|CkKv Gvå bkYkklSkTkk R#k Wkkv\k #kkïkYkkg Aõkk Gvå

PkvYkkg Uk|QkYk bkYkklSkWkkv\k UkkvPkkTkk #knü-¢kPYkb^kæUkTkkv ZkQkkQkr ¢TknXk^k Qk^kkv

Pkv Gvå ¢Tkv Gv\\kkv-R#kYkkv-Wkkv\k bkYkklSkYk@Ok Gv; ¢vK\kv UkglMPk^kmZkr bklcPkä

ekkTkä bkYkklSk ¢Tkv b^kæUk-lbQk@Pkk bklcPk Gv\\kk RvcTkng GoK^kng Pkv Gv; ¢Tkv

UkoOkr b^kæUkbkYkklSk Pkv bkklR-¢TkgPk ¢TkgPk bknBkYkkg bkRkZk KA^kng Pkv Gv; ¢v kk

¢Uko kr ¢^kbk@Tkm ¢c{ Xkk^kTkk Gvå

¢kPYkkTkkv b^k-b^kXkk^k ¢TkgPk ¢kTkgR bknBkæUk Gvå UkoOkr #knü b^kæUkTkm

êkükä ekkTk ¢Tkv lbQk@Pkk ^kMvä Hv #kl$PkæUk Ykkvdkb^kXkk^k cPkkv Pkv Uk|CkK QkPkkg

bkcH ¢kTkgRTkkv b^kkR ¢k^kv Gvå

FkOkkTkng ÓìkgPk :–%Zkk@v FkOkkv AkFkkv ckvZk Gv PZkk@v b^kkRv Pkv Pko@kv

\kkCkv Gvä ¢Tkv ^kk^km¢v Pkkv ©Ckv Gvå UkOk %Zkk@v PkvTkv #kvAm TkkgBk^kkYkkg ¢k^kv

“ 91 ”



PZkk@v b^kkRv YkmLkv \kkCkv Gvä ¢Tkv ^kk^km¢v Pkkv V@m ©CkPkkv TkQkmå FkOkkTkkv

b^kkR–(CknOk) Pkk^kMkYkkgQkmä ¢lCTkYkkgQkm Av WkmHk Akv¥YkkgQkm Uk|CkK QkZkkv

TkQkmä UkOk FkOkkYkkg H ¢Uk|CkK #kl$PkUkOkv cPkkv Pkv FkOkkYkkgQkm Uk|CkK Qk¥

b^kkR ¢kUkv Gv; PkvYk êkükä ekkTkTkm @YkOkPkkQkm AYkrWkgSkTkTkm FkmAk#k Kk]mTkv

^kmPk@kCkR#kk Uk|CkK A@v Pkkv UkkvPkkTkkv ¢TkgPk ¢kTkgR Hv #kl$PkæUkv Gv Pkv Uk|CkK

b^kkR ¢kUkv ¢Tkv V@m bkgbkk@WkmH ©Ckv Tkc{å

Uk|èTk :–bkkA@ BkkZk PkvTkk Ck]UkOkTkkv b^kkR ¢kPYkkTkv AvYk ¢k^kv Gv?

§ûk@ :–¢kPYkk Ck»Zkkv Qk¥ HPkkv TkQkmå ¢æUkmYkkg bUk#kr TkkYkTkkv YkosPkA CknOk

TkQkmå ¢kPYkk Ck]UkOkTkng ekkTk A@v Gvä PkvQkm ¢kPYkkYkkg Ag¥ b^kkR

Ukvbkm HPkkv TkQkm; bkkA@Tkkv b^kkR Akv¥ \kvPkng TkQkmä UkOk PkvTkk b^kkRTkv

ekkTkm HkOkv Gv ¢Tkv ¢ekkTkm PkvYkkg @kCk A@v Gvå bkkA@ HM (æUkm)

Gvä ¢kPYkk ¢æUkm Gv; GPkkg HkOkv cng Ck»Zkkv Qk¥ CkZkkv ckv.ä ¢vYk

YkkTkm ¢ekkTkm @kCkTkv ^kvRv Gv ¢vK\kv Pkv bkgWkgSkmTkng ªSkn ekkTk A@m

@kCkæUk cakrTkv XkkvCk^kv Gvå @kCk Pkv Rn:Bk Gvä ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k

#kkgPk ¢kTkgRYkZk Gvä UkOk UkkvPkkTkv Xko\kmTkv cng §UkklSk^kk]kvä

¢#kkglPk^kk]kv Gng ¢vYk ¢ekkTkm Æ^k YkkTkv Gvä Pkkv UkOk Hv ¢kTkgR

-#kkglPk b^kXkk^k Gv Pkv K]m HPkkv TkQkmå HvYk AkFkk FkOkkYkkg b^kkR

¢Uk|CkK Gvä Pkv #kvAPkkg PkvYkkgQkm H Uk|CkK QkkZk Gvä PkvYk FkvPkTkYkkg

¢kTkgRä #kkglPkä WkvcRbknBk #kl$Pkb^kæUkv ¢Uk|CkK Gvä Pkv ZkQkkQkr

l^klSkQkm Uk|CkK QkkZk Gvå

XkCk^kkTk ¢kPYkk Av k] ¢kTkgRYkosPk Gvä PkvTkv Xko\kmTkv ©Okkvä cmOkkv

Av l^kAk@m Hv YkkTkv Gvä Pkv¢kv @kCk-ÿvakTkkv APkkr QkkZk Gvä ¢Tkv bknBk-Rn:BkTkm

A\UkTkkQkm ^ZkkAn] WkTkm cakr-#kkvATkv XkkvCk^kv Gvå UkkvPkkTkk ekkTkYkkg ¢lbQk@Pkk

XkkvCk^kv Gvä UkOk Uk@Tkv Akv¥ ¢kPYkk ^kvRPkkv–XkkvCk^kPkkv TkQkmå ïkmä SkTkä

¢kWkæä RvcklRä @kCk-ÿvak Av Akv¥ Uk@^kbPkn ¢kPYkkYkkg Ukvbkm Ck¥ TkQkmå UkkvPkv

¢PkmlTÜZk #kkëkPk GPkkgä UkkvPkkTkv Xko\kmTkv Uk@^kbPknYkkg @kCk-ÿvak ^kMv UkkvPkkUkOkng

bQkkUkv Gvä ¢Tkv cakr-#kkvAæUk UkkvPkkTkm l^kAk@m ¢^kbQkkTkv XkkvCk^kv Gvå ^kmG{

“ 92 ”



A@Mv PkvQkm Rn:Bk QkkZk Gv ¢vYk YkkTkv Gv ¢v RvcTkm YkYkPkkTkkv @kCk Gvå Akg¥

^k{GmTkk Iv@Tkk Uk@YkkOkn-æUkm @HAOk Pkv ¢æUkm ekkTk-¢kPYkkYkkg Ukvbkm CkZkk

TkQkm; UkOk ¢kPYkk UkkvPkkTkv Xko\kmTkv RvcYkkg ¢kPYkkTkkv ¢k@kvUk A@mTkv cng Rn:Bkm

Gng ¢vYk YkkTkv Gvå UkkvPkv UkkvPkkTkv Uk@æUk QkZkkv YkkTkv Gvä UkOk Pkv kkv Qk¥ HPkkv

TkQkmå Hkv Uk@Xkk^kæUkv Qk¥ HPkkv ckvZk Pkkv UkGm UkkvPkv dkYkkä #kkglPkä ¢kTkgRä

ekkTk ^kCkv@v b^kCknOkUkOkv Qk¥ #kAv Tkc{å ekkTkUkOkv ¢kPYkk bkRkZk Uk|CkK Gv

GPkkg PkvYkkg WkmHng YkkTk^kng Av Uk@Tkng APkprP^k-Xkkv$PkpP^k YkkTk^kng Pkv ¢ekkTk Xkk^k

Gvä YkkKv lbkü QkkZk Gv Av Ykkvdk Pkv ¢kPYkkTkkv b^kXkk^k Gvä WkgSk ¢v

§UkklSkXkk^k Gvä b^kXkk^kXkk^k TkQkmå WkvcR ¢kTkgRä WkvcR bknBkä WkvcR êkük

¢Tkv ¢TkgPk bkkYkQZkrQkm ¢kPYkk UkoOkr Gvå HvTkkv bkcH b^kXkk^k #knü H Gv

Pkv b^kXkk^kTkv cR #km? ¢v lTkHPkû^k HvYk Gv PkvYk ¢kv]Bkvä PkvTkm <lFk A@v

¢Tkv Pkv HkPkTkk Ukn<akkQkr ^kMv lbQk@Pkk A@v Pkkv ¢k ¢kPYkk UkoOkr ApPkApPZk Qk¥

bkcH b^kPkgÒk bknBkR#kk Uk|CkK A@vå

#kkïkkv Ykkg Acv Gv Av :–WkSkk Æ^kkPYkk bknBk £FGv Gvä UkOk bknBkTkkg

Ak@Okkv Ykv]^kPkk TkQkm; ¢TkgPk bknBkTkng Ak@Ok bkYZkA~R#krTkä bkYZkCekkTk ¢Tkv

bkYZkA~Fkkl@Òk Gvå PkvTkkv YkkCkr bkgbkk@m Æ^kkv¢v ARm bkkgXk»Zkkv TkQkmä PkvQkm

Pkv¢kv bknBk Pkkv £FGv Gv UkOk bknBkTkkv bkkFkkv §UkkZk A@Pkk TkQkm;

Rn:BkTkv £FGPkk TkQkm UkOk Rn:BkTkkg Ak@Okkv GkvMPkk TkQkmå Rn:BkTkng WkmHng TkkYk

¢#kkglPk Gvå Pkv ¢#kkglPkTkng Ak@Ok ¢ekkTk ¢Qk^kk R#krTkYkkvc–lYkQZkkP^k Gvä

b^kæUkTkm Xko\k Gvä Pkv ªSkm YkkTZkPkkæUk ¢ekkTkTkkv ¢Xkk^k bkYZkA~R#krTk ¢Tkv

bkYZkCk~ekkTk ^kMv QkkZk Gvå

UknOZk-UkkUk ¢Tkv @kCk-ÿvakæUk §UkklSkTkm ¢bk@Qkm lXkTTk ¢v^km

b^kæUklbQk@Pkk bkPZk Ukn<akkQkr ^kMv UkoOkrUkOkv Uk|CkK QkkZk Gv ¢Tkv PkvQkm lTk@kAn]

bknBkR#kk Uk|CkKv Gvå lTk@kAn]Pkk ¢vK\kv ¢klSkä ^ZkklSk ¢Tkv §UkklSk @lcPk

#kkglPkå

¢klSk :–YkTkTkk #knXkk#knXk l^kA\Ukkv–¢SZk^kbkkZkå Pkv l^kAk@m AkZkr

¢vK\kv FkwPkTZkTkm ¢lbQk@Pkk Gvå

“ 93 ”



^ZkklSk :–#k@m@Tkm @kvCkklR UkmMkTkv ^ZkklSk Acv kkZk Gvå

§UkklSk :—ïkmä SkTkä Ukn<akä ¢kWkæ ^kCkv@vTkm zFkPkk A@^km ¢vTkv

§UkklSk Acv kkZk Gvå

¢k ÒkOkv Uk|Ak@–(¢klSkä ^ZkklSkä §UkklSk)Tkm ¢kAn]Pkk @lcPk

bkcHkTkgRæUk bknBkR#kk Gvä Pkv kk ¢TkgPk bkYkklSk bknBkYkkg ¢TkgPk lbkü

XkCk^kkTk ¢kPYkk lWk@kHv Gvå

&¢TkgPk R#krTkä ekkTk ¢TkgPk bklcPk Hkv" :—¢kPYkkYkkg WkvcR bkkYkQZkr

ckv kkQkm PkvTkk WkSkk CknOk ¢TkgPk #kl$Pk^kk]k Gvå HvYk FkOkkYkkg b^kkR cPkkvä

Pkkv Pkv FkOkkYkkgQkm Uk|CkK QkZkkv; PkvYk ¢kL–AYkrTkm Sko] (Uk|AplPk) Tkk \kvUkQkm

¢TkgPk ¢kTkgRä R#krTkä ekkTk#kl$Pk Xko\km ¢kPYkk ªSkkv Ukl@OkYZkkv Gvä Pkv

¢TkgPk b^kkSkmTkPkkTkng XkkTk A@mTkv ¢TkgPk R#krTkä ¢TkgPk ekkTkä ¢TkgPk ^kmZkr

¢Tkv ¢TkgPk ¢kTkgRTkv #kl$PkYkkgQkm ^Zk$Pk (Uk|CkK) A@m #kAv Gv; UkOk %Zkkg

bknSkm UkkvPkkTkkg b^kæUkTkng XkkTk TkQkm PZkkg bknSkm Uk@kSkmTk Gvä PkvQkm Rn:Bkm Gvå

Uk@kSkmTkTkv b^kUTkv UkOk bknBk ckvZk Tkc{å

ekkTkm SkYkkrPYkk ¢vA Uk@YkkOknQkm YkkgMmTkv £TÜä Fk¿^kPkmrUkR Yk]v Pkv kk

Av Akv¥ Uk|Ak@Tkk UknOZkTkm Uk@kSkmTkPkkTkv £FGPkk TkQkmå PkvQkm H b^kkSkmTkPkk

(Ykkvdkb^kXkk^k) Uk|CkKv Gvå #knXk l^kA\Uk UkOk ekkTkm £FGPkk TkQkmä Ak@Ok

Av #knXk Ukl@OkkYkkvTkng ¢^k\kgWkTk Pkv YkkvcAYkrTkk ¢TkgPk @HAOkkvTkk §RZkTkkv

b^kmAk@ Gvå Pkv AYkrXkk^kTkm §UkklSkQkm b^kkSkmTk Pkû^k Tk H Uk|CkKvå

UknOZkTkk Uk@YkkOkn¢kvTkng ¢^k\kgWkTk PkQkk PkvTkkv bkgWkgSk @cv Pkv Uk@kSkmTkPkk

Gvå PkvQkm ekkTkm Acv Gv Avä bkgbkk@mHTkkvTkv bknBk Hkv¥¢vä UkOk bknBkTkkv YkkCkr

(b^kkSkmTkPkkTkkv SkYkr) Xko\km Uk@kSkmTkPkkTkng AkZkr A@vä UkGm PkvTkng V] b^kkSkmTkPkk

A>kkgQkm Uk|CkKv? l^kAk@m–@kCkæUk Ak@OkYkkgQkm ¢l^kAk@m–^kmPk@kCk AkZkr Uk|CkKv

Tkc{å YkkKv Uk|QkYk bkkFkm bkYkHOkQkm ¢kPYkkTkm <lFk A@^kkTkm Hæ@ Gvå

¢c{ bkYZkA~R#krTk bklcPk UkoOkr #knü b^kæUkTkm <lFkä Ukn<akkQkr ¢Tkv Pkv &¢Uko kr

¢^kbk@" Tkm Uk|klUPkTkm Xkk^kTkk Gvå

“ 94 ”



&¢TkgPk R#krTkä ekkTk ¢TkgPk bklcPk Hkvå"

&FkvPkTkk" TkkYkv ¢kPYkkTkkv CknOk Gv : PkvTkm YknBZk Wkv #kl$Pk Gvå

(1) R#krTk FkvPkTkk :—PkvTkkv ^ZkkUkk@ lTks^kA\Ukä lTk@kAk@ä bkkYkkTZk

Gvå (2) ekkTk FkvPkTkk :–PkvTkkv ^ZkkUkk@ bkl^kA\Ukä bkkAk@ä l^k#kvak Gvå

R#krTkFkvPkTkk CknOkTkng \kdkOk bkkYkkTZk bkûkkYkkÒk ¢^k\kkvATk ¢vK\kv b^kæUkTkm

bkTYknBkPkk bkYkZkv §PbknAPkkæUk ^k\kOk; (PkvYkkg b^k-Uk@Tkkv XkvRUko krA WkkvSk

TkQkmå) b^kbkûkkTkng lTks^kA\UkUkOkv RvBk^kng Pkv Gvå

c^kv &R#krTk §UkZkkvCk" Tkkv ¢Qkr Acv kkYkkg ¢k^kv Gv :–¢vA UkRkQkr

bkgWkgSkm ekkTkTkkv l^kA\Uk GoKmTkv WkmHk UkRkQkr Pk@V ^k\kOk QkZkng ¢Tkv cÆ

WkmHk UkRkQkr bkgWkgSkm WkkvSk QkZkkv TkQkmä Pkv ^kFFkvTkkv bkkYkkTZk ^k\kOkæUk

(R#krTkYkkg FkvPk^kkæUk) §UkZkkvCk GÚbQk Æ^k ¢kêkZkv Gv; lbkü XkCk^kkTk

PkQkk Av k]ekkTkm bk^krekTkv ¢vA H bkYkZkv ¢TkgPk bkkYkQZkr b^kæUk R#krTk-ekkTk

§UkZkkvCk Gvå PkvYkkg l^këkTkk bkYkbPk Æ^k–¢Æ^k Ü^ZkkvTkk bkkYkkTZk l^k#kvak

bk^krXkk^kkv bkYkZk YkkÒkYkkg bkcvHv HOkkZk Gvå lTkékZkQkm Av k] b^kTkv H HkOkv

Gvä RvBkv Gvå bk^krekTkv ¢TkgPk R#krTkTkng WkvcR bkkYkQZkr Gvä ¢TkgPk bknBk Gvä

WkSkk CknOkkvTkv KAk^km @kBkTkk@ ¢TkgPk ^kmZkr (Wk]) TkkYkTkkv CknOk Gv; ¢v kk

¢TkgPk CknOkkv kk]m UkoOkr Uk@YkkPYk R#kk Uk|CkK QkkZk ¢v kkv &¢Uko kr ¢^kbk@"

A>kk@v ¢k^kvä PkvTkm ¢c{ Xkk^kTkk Gv å19å

Hv UkR êkm bk^krekv RmLng ekkTkYkkgäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúAcm #kA>kk Tkc{ UkOk Pkv êkm XkCk^kkTk Hkv;úúúúúúúúúúú

Pkvc b^kæUkTkv ¢TZk ^kkOkm Pkv #kng Acv?úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú¢TknXk^kCkkvFk@ YkkÒk @õk‹g Pkv ekkTk Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú20å

Pkv@Ykm XkolYkAk ¢vK\kv Av^k]ekkTkYkkg Hv \kkvAk\kkvATkng b^kæUk HOkkZkng

Pkv Av k]mXkCk^kkTk UkOk ^kkOkm ÿk@k Acm #kA>kk Tkc{; Ak@Ok Av ^kkOkm HM

“ 95 ”



Gvä PkvYkkg ¿Yk UkMv Gv; ¢Tkv ekkTk ¢¿Yk-¢Ukl@lYkPk Gv; YkkKv HvK\kng ekkTkYkkg

HOkkZk (¢TknXk^kkZk) PkvK\kng ^kkOkm ÿk@k ¢k^kv Tkc{å

Hv UkR êkm bk^krekv UkoOkr-Uk|PZkdk ekkTk (Av^k]ekkTk) Ykkg RmLng Gvä Pkv

^kkOkm ÿk@k bkkdkkPk~ PkmQk‘A@ XkCk^kkTk UkOk UkoOkrUkOkv Acm #kA>kk Tkc{ä Ak@Ok

Av ^kkOkm HM ckv kkQkm ¢g#kYkkÒk HOkk^kkZkå

bk^krek XkCk^kkTk WkSkk ¢kPYkkTkv Uk|PZkdk RvBkv Gvä UkOk GÚbQk ekkTkm

Uk|PZkdk RvBkm #kAv Tkc{ä GPkkg b^kkTknXk^kQkm UkkvPkkTkk b^kæUkTkm #kkglPk–¢kTkgR

^kvRm #kAv Gvå Xkk^kêknPk-§UkZkkvCkTkm lbQk@Pkk ^kBkPkv GÚbQkTkkv ¢TknXk^k ¢g#kv

Uk|PZkdk UkOk Gvå (bk^krQkk Uk|PZkdk Av k]ekkTkYkkg Gv)å HvYk ¢gSk YkTknaZk bkkA@

BkkZkä PkvTkkv b^kkR ^kvRv-XkkvCk^kvä UkOk PkvTkkv ¢kAk@ RvBkm #kAv Tkc{; PkvYk

bkYZkCR#krTkæUk FkkvQkm XkolYkAkYkkg PkQkk §Uk\km XkolYkAk¢kvYkkg ¢lSkA–¢lSkA

¢g#kv ¢kPYkkTkk ¢kTkgRTkkv ¢TknXk^k QkkZkä UkOk ¢kPYkkTkk Uk|Rv#kkvTkv Uk|PZkdk

Tk RvBkm #kAvå

Av^k]ekkTk QkPkkg ¢TkgPkR#krTkä ¢TkgPkekkTkä ¢TkgPkbknBk ¢Tkv ¢TkgPk^kmZkr

Uk|CkK QkkZk Gvå Pkv Av k]m Hkv PkmQk‘A@ XkCk^kkTk ckvZk Pkkv &¡" lR^ZkS^klTk

¢vK\kv Av ¢kPYkkTkv ¢kv]Bkk^kTkk@m ^kkOkm bkcvHv GoKv Gvå £FGk l^kTkk Xkkakk

bkcvHv Uko krZkkvCkTkk Ak@Okv GoKv Gvå Pkv ±^kkOkm² XkCk^kkTk ¢kPYkkTkkv ¢æUkm

ekkTkDkTkb^kXkk^k Gv PkvTkvä PkQkk G Ü^ZkkvYkkg Hv ¢TkgPk SkYkkvr Gv PkvTkvä ¢TkvAkTPk

TZkkZkQkm bkYkHk^kv Gvå

^kkOkmYkkg ¢\Uk £#kk@k ¢k^km #kAv Gv ¢Tkv PkvTkv FkPkn@ Ukn<ak

bkYkÆ \kv Gvå HM-¢TkgPk @HAOkkvTkm WkTkv\km ^kkOkm ÿk@k ¢kPYkkTkng ^kOkrTk

UkoOkrUkOkv Qk¥ #kAv Tkc{ä UkOk Xk^ZkHTkkvTkv ¢TkgPk §UkAk@Tkng lTklYkûk ¢v^km

¢R~XknPk ^kkOkmTkkv ZkkvCk PkmQk‘A@ XkCk^kkTkTkv ckvZk Gvå XkCk^kkTkTkm ^kkOkm

§Uk@Qkm CkOkSk@Rv kv Wkk@ ¢gCkTkm #kkïk @FkTkk A@mä GPkkg Gv kKv ¢vYk Aõk‹g

Av ¢kYkkg bQko\k AQkTk Gvå Rn#YkTk ±HM-^kkOkm² ÿk@k ¢æUkmä ¢PkmlTÜZk

XkCk^kkTk ¢kPYkkTkkg ^kBkkOk AvK\kkg Qk¥ #kAv? GPkkg YkogCkkTkm êkvlOk¢v

bkYkHk^Zkng Gvå ¢TkvA TkZkä Uk|YkkOkä lTkdkvUkQkm UkRkQkkvrTkng bQko\k ¢Tkv bkodYk

“ 96 ”



AQkTk TZkkZkUko krA AZkn‘ Gvå ¢kPYkk lTk@Ukvdk Pkû^k Gvä Uk@lTklYkûkTkm

¢UkvdkkQkm @lcPk Gv; GPkkg AQkTkXkvRQkm ¢TkvAkTPk SkYkr bklcPk PkvTkng ^kOkrTk

A@^kkYkkg ¢k^Zkng Gvå ^kkOkm HMä ^kOkkrlR æUkm CknOk^kk]m Pkv ¢æUkm

¢kPYkkTkv AvK\kkvA Acm #kAv? UkOk ^kkFkA #kWR UkkG]Tkk ^kkFZk ¢QkræUk

¢kPYkkTkv bkPbkYkkCkYkQkmä Ckn<¢kekkQkm ¢kv]Bkm #kAkZk Gvä ¢Tkv bkYkÆ

#kAkZk Gvå ¢kPYkPkû^k ¢TknUkYk (§UkYkk @lcPk) ckv kkQkm Akv¥ HM ^kbPkn

bkkQkv bk@Bkk^km #kAkZk Tkc{å CkkZkTkk PkkHk DkmTkkv b^kkRä Bkk^kk^kk]kTkv

¢TknXk^kYkkg ¢k^kvä UkOk PkvTkv Akv¥ §UkYkk ¢kUkmTkv bkgPkkvakAk@A @mPkv

bkYkHk^km #kAkZk Tkc{; Pkkv UkGm ¢æUkm ¢PkmlTÜZk ¢kPYkkTkng ^kOkrTk

l^kA\UkQkm Av ^kkOkmQkm AvYk Qk¥ #kAv? XkCk^kkTk ^kmPk@kCk bk^krek Uk@YkkPYkk

PkmQk‘A@Rv kTkv ^kkOkmZkkvCk cPkkvä GPkkg Pkv¢kv ¢kPYkkTkng ^kOkrTk UkoOkr @mPkv Acm

#kA>kk Tkc{ä UkOk AQkglFkPk~ £#kk@kQkm-bkgekkQkm PkvYkOkv bkYkHk^Zkng Gvå PkvYk

^kPkrYkkTk ekkTkm Ukn<akkvä Hv¢kvTkv ¢kPYkkTkkv ¢TknXk^k Gvä Pkv¢kv WkmHk \kkZkA

Æ^kkvTkv ^kFkTk-bkgekkQkm Uk|QkYk Æ^kTkng \kdkOk bkYkHk^kv Gvå UkGm \kdkOkQkm

^kbPknPkû^kTkng \kdk A@k^kv Gvå (bkYkHk^kv Gvå) HvYk ¢kgCk]m \kgWkk^km WkPkk^kv

Av ¢k FkgÜ Pkv \k{WkMkTkm Mk] §Uk@ MkWkm WkkHn¢v Gvå UkGm bkYkHTkk@kv

ImOkm TkH@ Ro@ \kdZk §Uk@ Ólì A@v Pkkv FkgÜTkk R#krTk A@v Gvå UkOk

¢kgCk]mä ^kpdk ^kCkv@v lTklYkûk §Uk@ Ólì A@v Pkkv FkgÜ RvBkkZk Tkc{å PkvYk

\kkZkA ±UkkÒk² Æ^k bkR~Ckn< Ukkbkv @cmTkvä bkPbkYkkCkYk ^kMv ¢XZkkbk A@vä

¢Tkv êkmCkn< ¢PkmlTÜZk ¢kPYkkTkv ¢TkvA TkZkä Uk|YkkOkä ¢klRQkm bkYkHk^kvä

¢Tkv PkvTkkv Uk@YkkQkrä l#kaZk bkYkÆ HkZk Pkkv bkR~WkkvSkæUkm FkTÜkvRZkTkk R#krTk

A@v ¢Tkv Ukn<akkQkrTkm UkoOkrPkkTkv UkkYkvå UkOk ekkTkmTkkv Acv\kkv ¢k#kZk bkYkHv

Tkc{ Pkkv bkR~WkkvSkæUkm FkTÜkvRZkTkk R#krTk Tk QkkZkå b^kæUk bkYkH^kk YkkKv

bkk^kSkkTk Qk¥Tkvä WkSkk l^k@kvSkTkv Kk]mTkv êkmCkn<Tkkv ¢k#kZk bkYkHv Pkkv

bkYZkA~R#krTk QkkZk; ¢Tkv bkkQkv Hv UkoOkrPkkTkk \kdkv Hv^kkv b^kXkk^k Gv Pkv^kkv

Qk^kk YkkKv Ukn<akkQkrTkm lbQk@Pkk A@vå

WkmH FkgÜTkng R#krTk ÒkOk Uk|Ak@v HOkk^kv Gv :–

(1) WkmH ¢kBkk–¢BkgM FkgÜTkkv ¢kAk@ RvBkkMv Gv;

“ 97 ”



(2) Pkv H bkYkZkv AvK\kkv ©DkM>kkv Gv Pkv WkPkk^kv Gv ¢Tkv–

(3) AvK\kkv ©DkM^kkv WkkAm Gv Pkv HOkk^kv Gvå PkvYk bkkSkA UkoOkrPkkTkv \kdZkv

Ukn<akkQkr A@v Gv; (^kFFkv UknOZkklR §UkklSk Hkv¥ ¢KAPkkv TkQkmå) UkkvPkkTkk

¢BkgM #knü–¢kPYkk §Uk@ H YkmK Gv PkvQkm ¢kBkkv ¢kPYkk Av kkv Gv

PkQkk AvK\kkv ©DkM>kkv Gv ¢Tkv AvK\kkv WkkAm Gv Pkv HkOkPkkv ¢\UkAk]Ykkg

UkoOkrPkk UkkYkv Gvå

HvOkv ¢kPYkkTkkv YklcYkk HkOZkkv TkQkmä <lFk–Uk|PkmlPk A@m TkQkmä &cng

AkvOk Gng? #kng A@m #kAngä PkQkk Tk A@m #kAng?" ¢v^kk Uk|QkYk UkCklQkZkkTkng XkkTk

AZkn‘ TkQkm Pkv WkkõkQkm Hv Akg¥ A@v Pkv lYkQZkk Gvå UkkvPkkTkm UkkÒkPkk ¢Tkv

bkR~Ckn<WkkvSk QkZkk l^kTkk lcPk-¢lcPkTkkv l^k^kvA bkYkHkZk Tkc{å ¢TkgPk Ak]Ykkg

UkkvPkkTkv Xko\kmTkv WkmHng WkSkngZk AZkn‘ä UkOk PkvQkm @BkM^kng H QkZkngå

êkm CkOkSk@Rv k cHk@kv bkgPk YknlTk¢kvTkk TkkZkAä PkmQk‘A@ XkCk^kkTkTkk

^kÆ@ Gvå PkvYkOkv XkCk^kkTkTkm ^kkOkmTkkv ¢k#kZk ±Xkk^kä ¢Qkr ² Skk@Ok A@v\kä

PkvYkkgQkm Wkk@ ¢gCk (bkoÒkkv) Tkm @FkTkk A@må Pkv Yko] bkoÒkkv ck\k l^kFGvR CkZkkg

Gvå

Hv Xkk^k êkm XkCk^kkTkTkkv Gv Pkv H Xkk^k l^k#kk]UkOkv UkkvPkkTkk ekkTkYkkg

Skk@m @kBkTkk@ êkm CkOkSk@Rv kTkv Fkk@ ekkTk ckvZk Gvå

êkm bk^krek XkCk^kkTkv Av k]ekkTkYkkg Hv kng ¢kPYkkTkng b^kæUk HkOZkng PkvTkk

¢TkgPkYkv XkkCkv ^kkOkmYkkg Acm #kAv; ¢Tkv HvK\kng ^kkOkm ÿk@k UkRkQkrTkng AQkTk

QkkZk PkvTkv ¢TkgPkYkv XkkCkv êkm CkOkSk@Rv k UkkvPkkTkk ekkTkYkkg Im\km (Skk@Ok A@m)

#kAvä ¢Tkv PkvTkk UkOk ¢TkgPkYkk XkkCkv WkmHkTkv bkYkHk^km #kAvä PkQkk Wkk@ ¢gCk

(bkoÒkkv) @Fkm #kAvå CkOkSk@ ¢vK\kv CknOkTkk bkYknRkZkTkv Sk@Tkk@kå cHk@kv bkgPk

YknlTk^k@kvYkkg ¢Ck|vbk@ ¢v kk êkm CkOkSk@Rv kv HCkPkTkk lcPk YkkKv Wkk@ ¢gCkkv

(bkoÒkkv) Tkm @FkTkk A@mä PkvTkkv YknBZk bkk@ &êkm bkYkZkbkk@Æ#kkïk" Ykkg Gvå

GPkkg UkkTkkgä #kWRkvä HM ^kkOkm-¢TkgPk Uk@YkkOkn-±@HAOkkv²Tkkv bkYkoc PkvYkkg PkQkk

YkTkTkk l^kA\Uk ÿk@k ¢PkmlTÜZk ¢kPYkkTkng ^kOkrTk bkgUkoOkr Qk¥ #kAv Tkc{; YkkÒk

AQkglFkPk~ #kWRQkm UkRkQkrTkv XkvR UkkMmTkv ¢kv]Bkk^km #kAkZkå

“ 98 ”



¢l^k@kvSkUkOkv ¢kPYkk YkTk-£lTÜZkQkm HnRkv Gvä YkkKv—

&&Pkvc b^kæUkTkv ¢TZk ^kkOkm Pkv #kng Acv?úúúú¢TknXk^kCkkvFk@ YkkÒk @õk‹g Pkv ekkTk Hkvå""

HvTkv bkYZkA~R#krTk ^kMv b^kkTknXk^k QkZkkv Gvä PkvOkv ¢g#kv b^kkTknXk^kQkm

¢kBkng Ü^Zk–Uk|YkkOk HkOZkng Gvå &cng #knü Gngä Ykn$Pk Gngå" ¢v kk YkTkTkk

bkgWkgSkTkk l^kA\UkkvQkm Pkv b^kæUkTkkv ¢kTkgR ^kvRm #kAkZk Tkc{å UkOk @kCk@lcPk

ekkTkTkm lbQk@Pkk (¢vAkCk|Pkk)Qkm bkYZkA~ekkTkm Uk@kvdk PkQkk Uk|PZkdk Uk|YkkOkQkm

HkOkv Gvä PkvQkm ¢kPYkk YkkÒk ekkTkCkYZk Gvå 20å

¢vc Uk@YkUkR Uk|klUPkTkng AZkn‘ SZkkTk YkxäúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúCkHk ^kCk@ Tkv ck\k YkTkkv@QkæUk Hkv;úúúúúúúúúúú

PkkvUkOk lTkékZk @kHFkgÜ YkTkTkv @õkkväúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúUk|Xkn¢kekk¢v Qkk#kng Pkv H b^kæUk Hkvåúúúúúúúúúúú

¢Uko kr0åúú21å

&¢Uko kr ¢^kbk@" Ak^Zk UkoOkr A@Pkkg êkmYkR~ @kHFkgÜ Acv Gv Av :—UkoOkr #knü ¢kPYkb^kæUkTkm UkoOkr Ukl^kÒk lbQklPkTkv Uk|kUPk A@^kkTkng Ykx b^kkTknXk^kTkk

\kdkv SZkkTk AZkn‘ UkOk ck\k Pkv CkHk^kCk@Tkng ¢Tkv YkTkkv@QkæUk Gvå YkTkæUkm

@Qk ^kMv ¢Uko kr <lFkQkm UkoOkrPkkTkm Xkk^kTkk A<g Gngå UkoOkrPkk YkkKv Hv kkv

Ukn<akkQkr ¢Tkv ¢gPk@~@YkOkPkk (b^kæUklbQk@Pkk) Hkv¥¢v Pkv ^kPkrYkkTkYkkg HOkkPkkg

TkQkmå ZkQkkQkr lTkCk|‘QkUkOkkTkkv Ukn<akkQkr A@^kkTkm #kl$PkTkm ^kPkrYkkTkYkkg TkWk]k¥

Gvä UkOk R#krTkl^k#knlü Gv; PkvQkm lTkékZk #knü b^kæUkTkk \kdkv ¢vA Xk^k UkGmä

%Zkkg bkkdkkPk~ bk^krek Uk|Xkn PkmQk‘A@ lWk@kHPkk ckvZk PZkkg Uk|Xkn ¢kekk ¢gCkmAk@

A@m lTkCk|‘Qk YkkCkrYkkg §PApì bkkSkA b^kXkk^kTkkv l^kAkbk A@m ¢v Uk@Yk UkRTkv

±^kmbkYkm CkkQkkYkkg Aõk‹g PkvTkv² UkkYk^kkTkkv Gngå Uk|Xkn ¢kekk ±^kmPk@kCkTkm

¢kekk²Tkng WkcnYkkTk A@mTkv Acv Gv Avä Ykk@k ¢kPYkk l^kakv ¢v^kkv lTk:bkgRvc

lTkékZk Gv Av ¢vA H Rvc UkGm WkmHkv Rvc TkQkmå

“ 99 ”



&Uk|Xkn ¢kekk" ¢vK\kv bk^krek ^kmPk@kCk XkCk^kkTkv Hv kkv FkwPkTZk b^kXkk^k

HkOZkkv Gvä Pkv kk H Xkk^k ¢Tknbkk@ ^kPkr kngå ^kmPk@kCk b^kæUkTkm ¢k@kSkTkk

lTkCk|‘QkYkkCkvrä lHTk ¢kekk ¢Tknbkk@ A@m Pkv Uk@YkkPYkb^kæUk Qk¥#kng PkvYkkg

#kgAk–bkgRvc TkQkm; ¢v^kkv Akv\k–A@k@ ¢kPYkkYkkg lTkék\k AZkkvr Gvå ¢k HkPkTkm

¢TknXk^kR#kkYkkg lTk:bkgRvcPkk ^kPkrPkm ckvZkä PZkkg ¢vA H Xk^k WkkAm ckvZk ¢vYk

Uk|Xkn ¢kekkTkkv ¢kR@ A@mTkv Aõk‹gå ¢k Ykck YkkgCkl]A AZkn‘ Gvå &Uk|Xkn ¢kekk"

¢v YkckTk bkoÒk Gv; PkvYkkg XkCk^kkTk bk^krekTkk ekkTkYkkg @cv\km ¢kekk ¢Tkv

Pkv bkkQkv UkkvPkkTkk Xkk^kTkm bkglSkTkkv ZkQkkQkr lTkOkrZk Uk|YkkOk QkZkkv Gvå ¢vYkkg

&Ykkvdkb^kæUk Uk|CkK A@#kng" PkvTkk XkOkAk@ Gvå ¢v kk XkOkAk@Tkkv &¢Uko kr

¢^kbk@" A>kk@v ¢k^k#kv? ¢vYk YkkgCkl]A A@mTkvä YkckYkkgCkl]A AcmTkv

&¢Uko kr ¢^kbk@" Ak^Zk Uko<g QkkZk Gvå

bkYkkUPkbkYkkUPkbkYkkUPkbkYkkUPkbkYkkUPk

78

78

“ 100 ”

Documents

y…qðo yðËh yuðtuu õÞthu ytðþu - kanjiswami.org · ¢Uko^kr b^kAk] ¢v^kkv ¢Qkr QkkZk Gvå Pkv #knü b^kXkk^kTkm Ukl@OklPk Gvå R@vA ^kbPkn b^kFkPknìZk YkglMPk Gvä b^kkSkmTk