Zapis i Podstawy Konstrukcji Mechanicznychmechatronika.mechanik.edu.pl/rysunek_techniczny-1... · 2020. 3. 17. · Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie.Rodzaje rysunków 2 Groty

Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 1

ZAPIS UKŁADU WYMIARÓW. RODZAJE RYSUNKÓW

Rysunek przedmiotu wykonany w rzutach prostokątnych lub aksonometrycznych przedstawia jedynie jego kształt. W celu wykonania przedmiotu, niezbędne jest podanie jego wymiarów. Układ wymiarów stanowi liczbowy zapis cech konstrukcyjnych przedmiotu

Na wymiar rysunkowy składają się następujące elementy: linia wymiarowa, pomocnicza linia wymiarowa, liczba

wymiarowa, znaki wymiarowe. Linia wymiarowa jest to cienka linia zakończona grotami

dotykającymi ostrzem linii rysunkowych lub ich przedłużenia.

Rys. 1. Linie wymiarowe

Pomocnicza linia wymiarowa jest linią cienką, która

stanowi przedłużenie linii rysunku lub jest styczna do linii rysunku co pozwala umieszczać wymiary poza zarysem przedmiotu.

Pomocnicze linie wymiarowe

Rys. 2. Pomocnicze linie wymiarowe

Opracował J. Felis


Groty linii wymiarowych

Rys. 3. Różne postacie grotów linii wymiarowych

Groty można zastępować cienkimi kreskami o długości co najmniej 3,5 mm i nachylonymi pod kątem 45o do pomocniczych linii wymiarowych lub kropkami o średnicy ok. 1 mm.

Rys. 4. Przykłady zakończenia linii wymiarowych

Opracował J. Felis


Linia wymiarowa powinna być równoległa do kierunku wymiaru natomiast pomocnicza linia wymiarowa jest zwykle prostopadła do kierunku wymiaru

Rys. 5. Położenie linii wymiarowych względem linii rysunkowych

Liczba wymiarowa podaje wartość wymiaru w odpowiednich jednostkach (np. długość, szerokość, wysokość, głębokość, średnicę, kąt, itp.)

Wymiary liniowe podaje się w „mm”. jeżeli wymiary podawane są w innych jednostkach to za liczbą wymiarową należy podać oznaczenie jednostek. Wymiary kątowe podaje się w stopniach, minutach i sekundach.

Rys. 6. Przykłady zapisu liczb wymiarowych

Opracował J. Felis


Podczas konstruowania zaleca się przyjmować wymiary z tzw. ciągów normalnych. Ciąg o niższym wskaźniku jest uprzywilejowany względem ciągu o wyższym wskaźniku. Tablica 1. Fragment tablicy wymiarów normalnych

Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 401,0 1,0 1,0 1,0 10 10 10 10 100 100 100 100

1,05 10,5 1051,1 1,1 11 11 110 110

1,15 11,5 1151,2 1,2 1,2 12 12 12 125 125 120

1,3 13 1301,4 1,4 14 14 140 140

1,5 15 1501,6 1,6 1,6 1,6 16 16 16 16 160 160 160 160

1,7 17 1701,8 1,8 18 18 180 180

1,9 19 1902,0 2,0 2,0 20 20 20 200 200 200

2,1 21 2102,2 2,2 22 22 220 220

2,4 24 2402,5 2,5 2,5 2,5 25 25 25 25 250 250 250 250

2,6 26 2602,8 2,8 28 28 280 280

3,0 30 3003,2 3,2 3,2 32 32 32 320 320 320

3,4 34 3403,6 3,6 36 36 360 360

3,8 38 3804,0 4,0 4,0 4,0 40 40 40 40 400 400 400 400

Zapis liczb wymiarowych na rysunkach

Do opisu małych wymiarów można używać linii odniesienia

Rys. 7. Przykład zapisu małych wymiarów

Opracował J. Felis


Należy przerwać linie rysunku w przypadku kolizji z liczbą wymiarową

Rys. 8. Zapis liczb wymiarowych w przypadku kolizji z liniami rysunku Linia wymiarowa przedmiotu przerwanego nie jest

przerwana

Rys. 9. Zapis wymiaru w przypadku przerwania przedmiotu na rysunku W przypadku gdy liczba wymiarowa nie odpowiada

podziałce rysunku to należy ją podkreślić

Rys. 10. Zapis wymiaru w przypadku braku zgodności liczby wymiarowej z rzeczywistą wartością wymiaru na rysunku

Opracował J. Felis


Znaki wymiarowe są to odpowiednie dodatkowe symbole określające cechy geometryczne przedmiotu wymiarowanego w celu uproszczenia jego zapisu, np. R, ø, SR, Sø, M i inne.

Zastosowanie znaków wymiarowych zostanie pokazane na przykładach w dalszej części wykładu. ZASADY OGÓLNE ROZMIESZCZANIA WYMIARÓW

NA RYSUNKACH

1) Wymiary powinny być rozmieszczone w taki sposób aby najłatwiej było je czytać patrząc na rysunek z dołu lub z prawej strony. 2) Należy unikać przecinania się linii wymiarowych. Dopuszcza się w uzasadnionych przypadkach przecinanie pomocniczych linii wymiarowych.

Rys. 11. Niepoprawne i poprawne usytuowanie linii wymiarowych na rysunku

Opracował J. Felis


3) Wymiarowanie jest przejrzyste jeżeli wymiary są rozmieszczone na tych rzutach, na których elementy wymiarowane są najlepiej widoczne, czyli raczej na przekrojach a nie na widokach. W przypadku przedmiotów obrotowych wskazane jest rozmieszczanie wymiarów w rzucie przedmiotu na płaszczyznę równoległą do jego osi.

Rys. 12. Rozmieszczanie wymiarów na widokach i przekrojach

4) Linie wymiarowe średnic przecinają się w ich środku

Rys. 13. Wymiarowanie średnic okręgów współśrodkowych

5) Należy unikać niewidocznych zarysów i powierzchni przedmiotów narysowanych liniami kreskowymi. W takim przypadku wskazane jest wykonanie dodatkowego rzutu.

Opracował J. Felis


WYMIAROWANIE CHARAKTERYSTYCZNYCH FRAGMENTÓW PRZEDMIOTÓW

WYMIAROWANIE ŚREDNIC POWIERZCHNI OBROTOWYCH

Dla oznaczania średnicy liczbę wymiarową poprzedza się

znakiem wymiarowym (symbolem) ø. Znaku ø nie podaję się przy wymiarowaniu średnic gwintów oraz w przypadku podawania średnicy w postaci symbolu literowego np. d lub D.

Znak wymiarowy ø

Rys. 14. Przykłady zapisu średnicy z użyciem znaku wymiarowego ø oraz symbolu literowego „d”

Opracował J. Felis


Wymiarowanie średnic powierzchni obrotowych w rzucie na płaszczyznę równoległą do osi obrotu można uprościć w ten sposób, ze linię wymiarową średnicy rysuje się z jednej strony osi a następnie urywa po przeciągnięciu za oś ok. 8 – 10 mm.

a) b)

Rys. 15. Wymiarowanie średnic: a) na półwidoku; b) na półwidoku-półprzekroju

Rys. 16. Wymiarowanie średnic na przekroju

Opracował J. Felis


WYMIAROWANIE PROMIENI KRZYWIZNY Przy wymiarowaniu promieni przed liczbą wymiarową

pisze się znak wymiarowy R. Linie wymiarową prowadzi się od środka krzywizny do linii zarysu krzywizny.

Znak wymiarowy R

Rys. 17. Przykłady zastosowania znaku wymiarowego „R” do

wymiarowania promieni

WYMIAROWANIE ŚREDNIC I PROMIENI POWIERZCHNI KULISTYCH

Wymiary średnic i promieni powierzchni kulistych

należy poprzedzić literą S

Rys. 18. Oznaczanie średnic i promieni powierzchni kulistych

Opracował J. Felis


WYMIAROWANIE KĄTÓW Przy wymiarowaniu kąta linia wymiarowa jest łukiem

zatoczonym z wierzchołka kąta, pomocnicza linia wymiarowa jest przedłużeniem kąta. Liczba wymiarowa powinna być napisana prostopadle do dwusiecznej kąta. Kąty można również podawać na rysunkach za pomocą wymiarów liniowych.

W takim przypadku pomocnicze linie wymiarowe mogą się przecinać

Rys. 19. Przykłady wymiarowania kątów Kąty stożków, ostrosłupów, klinów można wymiarować

za pomocą zbieżności lub pochylenia.

2

tgL2

2d1dC α=−= 2

tg2L

2d1dC α=−=

Symbol pochylenia Symbol zbieżności

Rys. 20. Wymiarowanie zbieżności i pochylenia

Opracował J. Felis


Uprzywilejowane wartości kątów: 120°, 90°,60°,45°,30°, Zbieżności: 1:3,1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500 Pochylenia: 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500

WYMIAROWANIE STOŻKÓW

Rys. 21. Wymiarowanie stożków

WYMIAROWANIE ŚCIĘĆ KRAWĘDZI WAŁKÓW I OTWORÓW

Rys. 22. Wymiarowanie ścięć

Opracował J. Felis


WYMIAROWANIE POGŁĘBIANYCH OTWORÓW

Rys. 23. Wymiarowanie pogłębień otworów

WYMIAROWANIE ROWKÓW WPUSTOWYCH

Rys. 24. Wymiarowanie rowków wpustowych

Opracował J. Felis


WYMIAROWANIE ELEMENTÓW O PRZEKROJACH KWADRATOWYCH

Na rysunku 25 pokazano różne warianty wymiarowania

elementów, których przekrój jest kwadratem w zależności od położenia względem rzutni.

Rys. 25. Przykłady wymiarowania elementów o przekroju kwadratowym

Opracował J. Felis


WYMIAROWANIE ELEMENTÓW O PRZEKROJACH WIELOKĄTÓW FOREMNYCH

Na rysunku 26 pokazano różne warianty wymiarowania

elementów których przekrój jest sześciokątem w zależności od położenia względem rzutni.

Rys. 26. Przykłady wymiarowania elementów o przekroju sześciokątnym

Opracował J. Felis


ZASADY WYMIAROWANIA 1. Zasada wymiarów koniecznych

Należy podać wszystkie wymiary niezbędne do wykonania narysowanego przedmiotu, a w szczególności wymiary gabarytowe. 2. Zasada niepowtarzania wymiarów

Każdy wymiar powinien być podany tylko raz, niezależnie od liczby rzutów ani liczby arkuszy, na których jest przedmiot narysowany. 3. Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego Łańcuch wymiarowy jest to układ wielu wymiarów

odpowiednio uporządkowanych. Łańcuch taki powinien być otwarty tzn. zawierać wszystkie wymiary z wyjątkiem jednego najmniej ważnego, który można obliczyć. 4. Zasada pomijania wymiarów oczywistych

Wymiary oczywiste wynikające z prostopadłości i równoległości linii rysunkowych oraz z symetrii przedmiotu należy pominąć. 5. Zasada wymiarowania od baz

Wymiarowanie powinno uwzględniać proces konstruowania, wykonania przedmiotu i pomiary w trakcie kolejnych faz tego procesu. Należy obrać odpowiednie powierzchnie przedmiotu jako bazy pomiarowe niezbędne w trakcie jego wykonania. Rozróżnia się w związku z tym bazy: konstrukcyjne, obróbkowe, pomiarowe.

Opracował J. Felis


Łańcuch wymiarowy prosty jest to układ wymiarów położonych jeden za drugim Łańcuch wymiarowy złożony jest to układ wymiarów

dowolnie skierowanych

Rys. 27. Łańcuch wymiarowy prosty

Łańcucha wymiarowego nie należy zamykać, najmniej

ważny wymiar powinien być wymiarem „wyliczonym” !!! W szczególnych przypadkach wymiar „domykający” podaje

się w nawiasach.

O

Wymiary przekreślone są wymiarami „domykającymi” i nie należy ich podawać

Rys. 28. Łańcuch wymiarowy złożony pracował J. Felis


RODZAJE WYMIAROWANIA

Wymiarowanie równoległe - polega na podawaniu wszystkich wymiarów od jednej bazy (powierzchni lub linii)

Płaski prostokątny układ współrzędnych tworzą dwie bazy wzajemnie prostopadłe

Rys. 29. Wymiarowanie równoległe w prostokątnym układzie

współrzędnych Płaski biegunowy układ współrzędnych tworzą dwie bazy np. oś

symetrii i wybrana linia zarysu przedmiotu

Rys. 30. Wymiarowanie w biegunowym układzie współrzędnych

Wymiarowanie równoległe stosowane jest wówczas gdy

zachodzi potrzeba uzyskania dokładności wymiarów względem jednej bazy

Opracował J. Felis


Wymiarowanie szeregowe - polega na podawaniu wymiarów jeden za drugim Wymiarowanie szeregowe we współrzędnych prostokątnych W takim przypadku można podać wymiar „domykający”

Rys. 31. Wymiarowanie szeregowe w prostokątnym układzie współrzędnych

Wymiarowanie szeregowe we współrzędnych biegunowych

Rys. 32. Wymiarowanie szeregowe w biegunowym układzie współrzędnych

Wymiarowanie szeregowe jest stosowane w przypadku

potrzeby uzyskania dokładnego położenia elementów przedmiotu względem siebie a nie względem wybranej bazy.

Opracował J. Felis


Wymiarowanie mieszane (szeregowo-równoległe) stanowi połączenie obydwu metod wymiarowania, jest najczęściej stosowane ponieważ pozwala na uniknięcie ich wad a równocześnie umożliwia uwzględnienie wymogów procesu technologicznego.

Rys. 33. Przykład wymiarowania mieszanego

Opracował J. Felis


RODZAJE RYSUNKÓW

Rysunki wykonawcze są to rysunki na podstawie których będą wykonywane części mechaniczne. Powinny być rysowane w podziałce 1:1, a jeżeli nie jest to możliwe w pomniejszeniu 1:2 lub wyjątkowo 1:5. Małe części o skomplikowanych kształtach rysuje się w powiększeniu. Na rysunkach wykonawczych podaje się: wymiary, rodzaj materiału, masę oraz inne informacje niezbędne do wykonania przedmiotu z żądaną dokładnością i parametrami technicznymi. Rysunki złożeniowe przedstawiają przedmioty złożone z różnych elementów. W zależności od stopnia złożoności mogą być mniej lub bardziej skomplikowane. Przedstawiają szczegółowo kompletne maszyny lub urządzenia, wzajemne usytuowanie zespołów (np. przekładnia, silnik, pompa) w układach złożonych (samochód, obrabiarka itp.) oraz budowę pojedynczych zespołów i podzespołów. W zasadzie na rysunkach złożeniowych nie podaje się wymiarów. Rysunki zestawieniowe posiadają cechy rysunku złożeniowego i wykonawczego. Podaje się na nich wymiary oraz wymagania dotyczące wykonania . Rysunki tego typu są wykonywane dla przedmiotów o małej złożoności.

Opracował J. Felis


PRZYKŁADY WYMIAROWANIA NA RYSUNKACH

Rys. 34. Typowy rysunek wykonawczy

Opracował J. Felis


Rys. 35a. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 1/2 (rzut główny – lewa połowa formatu A3)

Opracował J. Felis


Rys. 35b. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 1/2

(rzut z lewej strony – prawa połowa formatu A3)

Opracował J. Felis


Rys. 35c. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 2/2 (tabliczka rysunku z wykazem części - format A4)

Opracował J. Felis


Rys. 36. Rysunek wykonawczy jednej części chwytaka

Opracował J. Felis


Opracował J. Felis

Literatura: 1. Bober A., Dudziak M.: Zapis Konstrukcji. Wydawnictwo Politechniki

Poznańskiej . Poznań 1996. 2. Dobrzański T. Rysunek Techniczny Maszynowy. WNT, Warszawa,

2004. 3. Paprocki K.: Zasady Zapisu Konstrukcji. Oficyna Wydawnicza

Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2000. 4. Rydzanicz I.: Zapis Konstrukcji. Podstawy. Oficyna Wydawnicza

Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1996. 5. PN-ISO 129. Wymiarowanie. Zasady ogólne. Metody wykonania i

oznaczenia specjalne

Documents

Zapis i Podstawy Konstrukcji Mechanicznychmechatronika.mechanik.edu.pl/rysunek_techniczny-1... · 2020. 3. 17. · Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie.Rodzaje rysunków 2 Groty