Upload
others
View
13
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlülerin Bilgiye Erişimi
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Telefon : 0 (533) 636 90 99
Abdülkadir ANAÇ
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
E-Mail : [email protected]
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Hangi hayatlar korumaya, kollamaya, ardından yas tutmaya değerdir? (from Bodies That Matter, 1997)
Judith Butler
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Bardağın yarısı boş mu dolu mu?
Özürlülüğe Nereden Nasıl bakıyorsunuz?
“bir insan tekerlekli sandalyeye mahkum değildir,
tekerlekli sandalyeyi kullanmaktadır”
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlüler Kimler? Gerçekten tanıyor muyuz?
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Ötekileştirdiklerimiz…
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
İnternet herşeyi değiştirdi !!!
Özürlü bireyler internetten yeteri kadar faydalanabildiler mi?
Bilgiye sınırsız ulaşma… Bağımsız yaşam…
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü bireylerin ürünleri ve hizmetleri, özrü
bulunmayan kişiler kadar etkin kullanabilmesine yönelik
olarak alınan tedbirlerdir.
Erişilebilirlik, özürlü bireylerin bağımsız bir şekilde
yaşamasını ve yaşamın bütün unsurlarına katılmasını
sağlamalıdır.
Erişilebilirlik ?
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Devlet; Özürlü kişilerin diğer bireylerle eşit şekilde fiziksel çevreye, ulaşım hizmetlerine, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemleri de dahil olmak üzere bütün bilgi ve iletişim hizmetlerine ve kamu geneline yönelik olarak sunulan diğer bütün hizmetlere ve tesislere, kentsel ve kırsal alanlarda erişimini sağlamak için uygun tedbirleri almalıdır.
Erişilebilirlik ?
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Görme özürlüler için kaldırımlarda hissedilebilir yer kaplaması
Hendek - Sakarya
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
İnsan Hakkı
Web siteleri ve diğer bilgi sunan her türlü düzenleme, sadece özürlü olmayan insanlar için yapılmamalı, özürlüler de dahil olmak üzere herkesin erişebilirliğine uygun biçimde düzenlenmelidir.
Bu temel bir insan hakkıdır.
Erişilebilirlik
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
İnternet herşeyi değiştirdi !!!
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Bilişimciler Özürlüler için ne yaptı/neyi uygun gördü?
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Sadece Görme Özürlüler mi internet Kullanmakta güçlük çeker? Web siteleri sadece görme özürlüler dikkate alındığında erişilebilir hale gelir mi?
ÖZÜR GRUPLARINA GÖRE ERİŞİLEBİLİRLİK
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Görme özürlü bir bilgisayar kullanıcısı, ekran okuyucuları (Jaws, windows eyes vb.) sayesinde bir web sayfasının içeriğini okuyabilir. Oluşturmuş olduğunuz web sayfasının ekran okuyucular sayesinde okunup okunmadığına dikkat etmek gerekir.
ÖZÜR GRUPLARINA GÖRE ERİŞİLEBİLİRLİK
GÖRME ÖZÜRLÜLER
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
İnternetten yararlanmak isteyen kısmi görme kaybına sahip özürlü bireyler web sayfalarındaki yazıları büyültme ihtiyacında bulunurlar. Grafik veya resim içinde yazan metinler büyütülebilir değildir ve bu özür grubuna sahip bireylerin bu bilgileri okumasında sorun çıkartabilir çünkü grafik yada resim içinde yazan metinler büyütülürken bulanık görünecektir.
Web sayfanızın metin boyutunu
büyültmeye elverişli olup olmadığını kontrol ediniz.
ÖZÜR GRUPLARINA GÖRE ERİŞİLEBİLİRLİK
KISMİ GÖRME ÖZÜRLÜLER
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Yapılan bir araştırmaya göre her 12 erkekten birinin ve her 20 kadından birinin renk körü olduğu tespit edilmiştir (www.iee.org). Web sayfanızın renk körlüğüne sahip bireyler için okunabilir olup olmadığını Vischeck olarak adlandırılan bir web sitesinden kontrol edebilirsiniz.
ÖZÜR GRUPLARINA GÖRE ERİŞİLEBİLİRLİK
RENK KÖRLÜĞÜNE SAHİP BİREYLER
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
İşitme özürlü bireyler ile normal bireylerin web sayfalarına erişirken tek bir farkları vardır. Bu fark ses içeriği olan sitelerden kaynaklanmaktadır.
Web siteniz bireylerin
dinlemeleri gereken bir mesajı içeriyorsa, bu mesaja ait bir alt yazı veya yazılı bir kopya bulunmalıdır.
ÖZÜR GRUPLARINA GÖRE ERİŞİLEBİLİRLİK
İŞİTME ÖZÜRLÜLER
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Mouse kullanamayacak derecede fiziksel yetersizliği olan özürlü bireyler web sayfalarına erişirken klavye yardımı ile (tab, enter gibi tuşları kulanarak) erişmeleri sağlanmalıdır.
Web sitenizin tasarımı
herhangi bir donanıma (mouse vb.) bağımlı olacak şekilde yapılmamalı, sitenizin tüm bağlantılarına klavye ile de ulaşabilecek hale getirilmelidir.
ÖZÜR GRUPLARINA GÖRE ERİŞİLEBİLİRLİK
ORTOPEDİK ÖZÜRLÜLER
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
TÜRKİYE ÖZÜRLÜLERİN SORUN VE
BEKLENTİ ARAŞTIRMASI’2010
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Yığın: Özürlüler İdaresi Başkanlığı (ÖZİDA) tarafından
oluşturulan Ulusal Özürlüler Veri Tabanında kayıtlı ve
Türkiye Cumhuriyeti sınırları dahilindeki hanelerde yaşayan
ve sağlık raporunda en az %20 özür oranına sahip olduğu
bildirilen 280.014 özürlü fert kapsanmıştır.
Tahmin boyutu: Araştırmanın örneklem büyüklüğü
sağlanan çerçeve dikkate alınarak, özür türleri ve özür
oranları (%20-%39, %40-%69, %70 ve üstü) “toplam, kent-
kır” tahmini verebilecek şekilde tasarlanmıştır.
Örneklem sayısı: Çalışma kapsamında 11.828 özürlü birey
ile çalışılmıştır.
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin Özür Gruplarına Göre Dağılımı (%)
0
10
20
30
40
50
60
70
Görme İşitme Dil ve konuşma
Ortopedik Zihinsel Ruhsal ve duygusal
Süreğen hastalık
Çoklu Özürlülük
52,9
42,2 36,7
60,6
17,0
30,9
47,7
30,8
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin Özür Gruplarına ve Cinsiyete Göre Dağılımı (%)
0
10
20
30
40
50
60
70
Görme İşitme Dil ve konuşma
Ortopedik Zihinsel Ruhsal ve duygusal
Süreğen hastalık
Çoklu
67,0
57,5
67,0
56,2
61,1
67,9
56,2 53,5
33,0
42,5
33,0
43,8 38,9
32,1
43,8 46,5
Erkek Kadın
Bütün özür gruplarında erkeklerin oranı kadınlara göre daha
fazladır.
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı (%)
0
10
20
30
40
50
60
70
Kent Kır
62,4
37,6
Çalışma kapsamında özürlü bireylerin çoğunun kent merkezinde yaşadıkları
görülmektedir.Bu durum kentte yaşayan özürlü kişilerin özürlülük konusunda
daha bilinçli olduğunu göstermektedir.
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin Özür Oranına Göre Dağılımı (%)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
%20 - %39 %40 - %69 %70 ve üstü
15,2
42,4 42,4
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (%)
0
5
10
15
20
25
30
0 - 6 7 - 14 15 - 24 25 - 44 45 - 64 65 +
4,9
16,2 17,2
27,7
18,9
15,2
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin Eğitim Durumuna Göre Dağılımı (%)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Okur-yazar değil Okur-yazar olup bir okul bitirmeyen
İlkokul İlköğretim/ortaokul ve dengi
Lise ve daha üstü
41,6
18,2 22,3
10,3 7,7
Çalışma kapsamında özürlü bireylerin %41,6’sının okur yazar olmadığı,
%18,2’sinin ise okur yazar olduğu halde bir okul bitirmediği görülmektedir. Bu
durum özürlü bireylerin büyük bir kısmının kent merkezlerinde yaşamalarına
rağmen eğitim durumlarının istenilen seviyede olmadığını göstermektedir.
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin İletişim Araçlarını Kullanma Durumunun Dağılımı (%)
0
10
20
30
40
50
60
70
Cep telefonu kullanıyor
Bilgisayar kullanıyor İnternet kullanıyor Hiçbir şey kullanmıyor
36,3
17,1 10,4
60,6
Özürlü bireylerin %60,6’sı hiçbir iletişim aracı kullanmazken, %36’ü cep
telefonu kullanmayı tercih ediyor.
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
İnternet Kullanan Özürlü Bireylerin Cinsiyete Göre Dağılımı (%)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Erkek Kadın
72,2
27,8
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin İletişim Araçlarını Kullanma Durumunun Özür Gruplarına
Göre Dağılımı (%)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Görme İşitme Dil ve konuşma
Ortopedik Zihinsel Ruhsal ve duygusal
Süreğen hastalık
Çoklu Özürlülük
52,9
42,2
36,7
60,6
17,0
30,9
47,7
30,8
18,8
32,3
38,5
26,5
15,4 13,3
14,9 13,0 13,3
19,4 23,0
17,8
7,9 8,3 9,7 7,8
45,9 49,4 49,9
37,9
77,5
65,6
51,3
66,9
Cep telefonu kullanıyor Bilgisayar kullanıyor İnternet kullanıyor Hiçbir şey kullanmıyor
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin İletişim Araçlarını Kullanma Durumunun Yerleşim Yerlerine
Göre Dağılımı (%)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Cep telefonu kullanıyor Bilgisayar kullanıyor İnternet kullanıyor Hiçbir şey kullanmıyor
71,5
79,5 81
56,1
28,5 20,5 19
43,9
Kent Kır
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü Bireylerin Kamu Web Sitelerini Kullanma Durumu (%)
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
web sitelerini kullanırken sorun yaşıyor
web sitelerini kullanırken sorun yaşamıyor
web sitelerini kullanmıyor
10,4
46,1 43,5
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Zihinsel özürlüler veya anlama güçlüğü olan kişiler için web sitesinde kayan yazılar olmamalıdır.
Web sitenizde kayan, yanıp
sönen yazılar olmamalıdır.
ÖZÜR GRUPLARINA GÖRE ERİŞİLEBİLİRLİK
ZİHİNSEL ÖZÜRLÜLER
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Uluslararası Standartlar
Madde 508 ABD İşgücü Rehabilitasyon Yasası
Geliştirilen tüm elektronik ve bilgi teknolojilerinin, özürlülerin erişebileceği şekilde düzenlenmesini zorunlu kılan kanun maddesidir.
Erişebilirlik politikaları ülkeden ülkeye farklılık göstermesine rağmen, AB de dahil olmak üzere birçok ülkede Wide Web
Consortium’un Dünya Web İçeriği Erişilebilirlik Standartları benimsenmiştir.
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Erişilebilirlik Standartları
http://www.w3.org/
W3C Erişilebilirlik Kılavuzu 2.0
http://www.ozida.gov.tr/guncel/W3C_Web_Erisibilirlik_Kilavuzu_2-0.pdf
Avrupa Birliği Erişilebilirlik Kılavuzu (2002)
http://www.ozida.gov.tr/guncel/AB_Web_Erisilebilirlik_Kilavuzu.pdf
W3C Web Erişilebilirlik Kılavuzu 1.0 (2001)
http://www.ozida.gov.tr/guncel/erisilebilirlik.doc
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Son günlerde bilgisayar sistemlerinin güvenliklerine saldırıların artması üzerine bir çok sitede Güvenlik kodu ya da Resim doğrulama sistemi kullanılmaya başlanmıştır. Görme özürlü bireylere yönelik olmayan bu uygulamanın çalışma esası, resim üzerinde yazan bilgileri bir metin kutucuğuna girilmesi ve doğrulanmasıdır.
Güvenlik Eşleniği
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Özürlü bireyler, “yürüyebilen, mükemmel görme ve
işitmeye sahip, net konuşabilen, ve zeka olarak
hünerli olan insanların ihtiyaçlarına uyarlanmış bir
toplum tarafından, engelli duruma getirilmektedir”
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin çağdaş toplumların
bütün unsurlarını ve ekonomik kalkınmayı, yaşam
kalitesini ve özürlü bireyler de dahil olmak üzere
bütün bireylerin toplumsal yaşama katılım
derecesini önemli derecede etkilemektedir.
Özürlü bireylerin Bilgi ve İletişim Teknolojilerine
erişilebilirliğine ilişkin her geçen gün daha fazla
gereksiniminin ortaya çıkmaktadır.
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Bilişimcilerin yapması gerekenler :
Özürlü bireyin özel insan olduğu gerçeğini unutmayarak;
1. Özürlü bireye temas ederek, tanıyarak,
ihtiyaçlarını kendilerinden dinlemek
2. Standartlara uygun bilgi sunmak
AB’ 2012 Özürlülerin Bilgiye Erişimi Abdülkadir ANAÇ
Erişilebilirlik Standartları
http://www.w3.org/
W3C Erişilebilirlik Kılavuzu 2.0
http://www.ozida.gov.tr/guncel/W3C_Web_Erisibilirlik_Kilavuzu_2-0.pdf
Avrupa Birliği Erişilebilirlik Kılavuzu (2002)
http://www.ozida.gov.tr/guncel/AB_Web_Erisilebilirlik_Kilavuzu.pdf
W3C Web Erişilebilirlik Kılavuzu 1.0 (2001)
http://www.ozida.gov.tr/guncel/erisilebilirlik.doc