ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO HUFIEC POZNAŃ – JEŻYCE IM. STEFANA CZARNIECKIEGO

HARCERSKIE MIEJSCA PAMIĘCI NA TRENIE DZIELNICY POZNAŃ – JEŻYCE PRZEWODNIK Opracował Ryszard Dubisz POZNAŃ 2006

Uhonorowanie Hufca ZHP Poznań – Jeżyce za opiekę nad miejscami pamięci zlokalizowanymi na terenie jego działania.

1

2

Spis treści Wstęp 1 – Pomniki 1.1 – Pomnik przy ul. Widna 3 1.2 – Pomnik przy ul. Bukowskiej 1.3 – Pomnik przy ul. Szarych Szeregów 1.4 – Pomnik na cmentarzu parafialnym przy ul. Nowina 2 – Tablice pamiątkowe 2.1 – Tablica pamiątkowa na frontonie budynku szkolnego przy ul. Słowackiego 54/56 2.2 – Tablica pamiątkowa na frontonie budynku harcówki przy ul. Widnej 3 2.3 – Tablica poświęcona pamięci I.Tarnowskiej. Umieszczona w hollu Liceum nr 7 przy ul. Żeromskiego 8/12 2.4 – Tablica poświęcona pamięci Fl. Marciniaka. Umieszczona w Forcie VII Al. Polska 2.5 – Tablica poświęcona pamięci gen. J. Hallera. Umieszczona na frontonie budynku przy ul. Słowackiego 21 2.6 – Tablica poświęcona pamięci Z. Tylewicza. Umieszczona w hollu Ośrodka Dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej przy ul. Szamarzewskiego 78 3 – Obiekty 3.1 – Fort VII przy ul. Polskiej 3.2 – Budynek przy ul. Zakopiańskiej 114

3

4 – Nazwy ulic 4.1 – Wietrzykowskich 4.2 – Szarych Szeregów 4.3 – Floriana Marciniaka 4.4 – Heleny Szafran 4.5 – Franciszka Firlika 5 – Miejsca spoczynku 5.1 – Cmentarz ul. Lutycka 5.1.1 – Grób Harcmistrzów Sylwestra i Piotra Wietrzykowskich 5.1.2 – Grób Hm. Teodora Łagody 5.1.3 – Grób dh. Bogdana Michaelisa 5.1.4 – Grób dh. Romana Makowskiego 5.1.5 – Grób Hm. dr Piotra Janaszka 5.1.6 – Grób Hm. Marka Jarmużka 5.2 – Cmentarz ul. Nowina 5.2.1 – Grób dh. Henryka Wysockiego 5.2.2 – Grób Hm. Jana Poplewskiego 5.3 – Cmentarz ul. Łowmiańskiego 5.3.1 – Grób Hm. Józefa Szfrańskiego 6 – Plan orientacyjny cmentarza parafii pw. Dobrego Pasterza przy ul. Nowina 7 – Plan orientacyjny cmentarza parafii pw. św. Jana Vianney przy ul. Lutyckiej

4

Wstęp Od autora Znając przejawiającą się od lat troskę harcerskich drużyn Hufca ZHP Poznań – Jeżyce poświęconą opiece nad miejscami pamięci, sporządzono rejestr – przewodnik po harcerskich miejscach pamięci znajdujących się na terenie działania Hufca i wyłącznie poświęcony harcerstwu, jego historii i jego organizatorom działającym, nie tylko, na terenie poznańskich Jeżyc. Ma on jednocześnie za zadanie ocalić od zapomnienia nazwiska ludzi zasłużonych dla harcerstwa, którzy w szarych i zielonych mundurach tworzyli ten wspaniały ruch i niejednokrotnie za niego poświęcili życie. Celem rejestru jest w przystępny sposób poinformować zainteresowanych o harcerskich pomnikach, tablicach, nazwach ulic oraz mogiłach znajdujących się na terenie dzielnicy Jeżyce. Niech przewodnik ten będzie siłą sprawczą do poświęcenia kilku wolnych chwil zadumie nad naszym, wkładem pracy poświęconej przyszłości naszego Związku. Czuwaj! pwd. Ryszard Dubisz

1. Pomniki 1.1 – Pomnik poświęcony pamięci harcerzy 7 HH Pomnik jest zlokalizowany obok budynku harcówki przy ulicy Widnej 3. Stanowi kompozycję obelisku posadowionego na poziomej płycie w kształcie prostokąta. Po lewej stronie obelisku umiejscowiona jest płyta z czarnego marmuru zawierająca 31 nazwisk bohaterskich harcerzy, którzy ponieśli śmierć w obronie ojczyzny podczas II Wojny Światowej oraz zostali pomordowani w hitlerowskich więzieniach i obozach koncentracyjnych. Płyta epitafijna jest oryginałem odzyskanym po rozbiórce pierwszego pomnika wybudowanego w 1946 roku przed ówczesną harcówką 7HH przy ul. Grudzieniec 54/58. W obecnym miejscu pomnik wykonano wg. nowo opracowanego projektu. Odsłonięcie pomnika miało miejsce 30 kwietnia 1971 roku.

Pomnik pamięci poległych harcerzy 5

1.1.1 – Autorzy projektu pomnika Pomnik wykonano według koncepcji autorskiej projektu technicznego mgr. inż. Zbigniewa Dłużniewskiego i mgr. inż. Edmunda Grochali. 1.1.2 – Fundator i wykonawca Pomnik wykonany został przez Zjednoczenie Budownictwa Rolniczego w Poznaniu w darze dla Hufca Poznań - Jeżyce.

Plan sytuacyjny 1.1.4 – Opiekun miejsca pamięci Komenda Hufca oraz Krąg Starszyzny Harcerskiej Poznań-Jeżyce im. St. Czarnieckiego.

6

1.2 – Pomnik poświęcony pamięci druhów Henryka Wysockiego i Edwarda Pietrzykowskiego Henryk Wysocki HO, urodził się 23.05. 1922r. w Poznaniu. Był członkiem VII Hufca Harcerzy na Jeżycach, uczniem Szkoły Handlowej w Poznaniu. Edward Pietrzykowski ćwik, urodzony 3.10.1922r. w Poznaniu, był uczniem ślusarskim, zastępowym w 2 PDH im. Kazimimierza Wielkiego. W dniu 1.09.1939 roku obaj druhowie pełnili służbę obserwacyjno-meldunkową w rejonie ul. Bukowskiej, gdzie zginęli podczas pierwszego bombardowania miasta przez niemieckie Lotnictwo. Henryk Wysocki pochowany został 5.09.1939 na jeżyckim cmentarzu parafialnym przy ul. Nowina. Patrz pkt. 5.2.1 oraz pkt. 6.

Pomnik przy ul. Bukowskiej

7

1.2.1 – Lokalizacja Pomnik posadowiony został na terenie placu zabaw przy zachodnio-północnym narożniku skrzyżowania ulic Bukowskiej i Przybyszewskiego, w wydzielonej wnęce z placu zabaw przylegającej do chodnika ulicy Bukowskiej. 1.2.2 – Inicjatorzy budowy i projektant Budowę pomnika zainspirowało grono seniorów byłego VII Hufca Harcerzy należących do Kręgu Starszyzny Harcerskiej przy Hufcu ZHP Poznań – Jeżyce. Pomnik wykonano wg. projektu artysty plastyka Zenona Kaszni z Poznania. Odlew wykonał warsztat pana J. Jeziołowskiego z Puszczykowa.

Mapka sytuacyjna 1.2.3. – Fundator pomnika, data odsłonięcia Budowę pomnika sfinansował poznański Miejski Komitet Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Odsłonięcia pomnika dokonano w 50. rocznicę śmierci dh. Henryka Wysockiego

8

1.3 – Pomnik poświęcony pamięci poległych i pomordowanych poznańskich harcerzy w latach 1939 – 1945 Pomnik wykonany w formie kamiennego obelisku. Na centralnym głazie jest zamontowana mosiężna tablica epitafijna wykonana w kształcie krzyża harcerskiego zawiera 280 nazwisk poznańskich harcerzy poległych, zamęczonych w hitlerowskich więzieniach i obozach koncentracyjnych oraz zaginionych w II Wojnie Światowej. Autor projektu poprzez przyjęcie symbolu krzyża harcerskiego z nazwiskami, umiejscowionego na kamiennym kurhanie, nawiązuje doznanych strof: „A kiedy trzeba – na śmierć idą po kolei, Jak kamienie rzucane przez Boga na szaniec” Połączenie symboliki pomnika z umiejscowionymi na nim nazwiskami umożliwia oddanie im wszystkim hołdu w jednym miejscu.

Pomnik poświęcony pamięci poznańskich harcerzy

9

1.3.1 – Projektant pomnika Projekt opracował artysta plastyk dh phm. Bogusław Olejniczak. 1.3.2 – Lokalizacja Pomnik wybudowano w dzielnicy Jeżyce – Podolany na terenach zielonych zlokalizowanych przy zbiegu ulic Szarych Szeregów i Karpinskiej.

Mapka sytuacyjna

1.3.3 – Odsłonięcie pomnika W dniu 8.5.2004 roku zostało dokonane uroczyste odsłonięcie pomnika przez Wiceprzewodniczącą Rady Miasta Poznania p. Janinę Paprzycka oraz Zastępcę Komendanta Wlkp. Chorągwi ZHP dh Hm. Beatę Owczarzak. 1.3.4 – Opiekun miejsca Miejscem pamięci opiekuje się 61 Szczep ZHP Hufca Poznań – Jeżyce przy szkole nr 61 na Podolanach. 10

1.4 – Pomnik na cmentarzu parafialnym przy ul.Nowina Pomnik zaprojektowano i wykonano w formie zespołu pięciu symbolicznych grobów poświęconych „żołnierzom września”, którzy oddali swe życie za ojczyznę. Środkowa symboliczna mogiła poświęcona jest poległym we wrześniu 1939 roku harcerzom jeżyckiego VII Hufca Harcerzy. Na jej pionowej płycie nagrobnej wygrawerowano napis; „Ś.P. HARCERZOM VII HUFCA ZHP POLEGŁYM W SŁUŻBIE BOGU I POLSCE WE WRZEŚNIU 1939” Poświęcenia kwatery z symbolicznymi grobami dokonał ksiądz kanonik Zbigniew Sujkowski.

Kolejne obeliski poświęcono pamięci żołnierzy nieznanych, żołnierzowi K. Sroce z poznańskiego 57 pp., poległemu nad Bzurą – M. Leburskiemu oraz mjr. M. Hardemu rozstrzelanemu w Katyniu. Lokalizacja pomnika patrz mapka sytuacyjna cmentarza przy ul. Nowina pkt. 6

11

2 – Tablice pamiątkowe 2.1 – Tablica informacyjna upamiętniająca miejsce lokalizacji pierwszej harcówki Siódmych Drużyn Harcerzy.

W osiemdziesiątą rocznicę powstania pierwszego zastępu skautowego na Jeżycach seniorzy byłego Siódmego Hufca Harcerzy ufundowali tę tablice informującą o miejscu lokalizacji pierwszej harcówki jeżyckich harcerzy w pomieszczeniu udostępnionym przez kierownictwo Szkoły Powszechnej Nr 7. Tablica została odlana z brązu w kształcie nieregularnego prostokąta wymiarach 630x430 mm. Według projektu opracowanego przez pwd. Jerzego Krukowskiego. Odsłonięcie tablicy nastąpiło 23.05.1993 roku, a jej poświęcenia dokonał kapelan WP ks. płk Marian Sternik. 12

2.1.1 – Lokalizacja Tablica umieszczona jest na frontonie budynku szkolnego 36 Szkoły Podstawowej zlokalizowanej po prawej stronie ul. Słowackiego nr 54/56, po między ul. Kraszewskiego, a Piotra Wawrzyniaka.

Mapka sytuacyjna 2.1.2 – Opiekun miejsca Miejscem pamięci opiekuje się 7 Szczep Hufca ZHP Poznań – Jeżyce przy Szkole Podstawowej Nr 7.

13

2.2 – Tablica informacyjna upamiętniająca rocznice wybudowania harcówki dla VI HH im. T. Kościuszki Tablica poświęcona 50. rocznicy wmurowania kamienia węgielnego pod budynek harcówki VI Hufca ZHP Poznań – Winiary. Harcówka powstała z dobrowolnych datków winiarskich harcerzy i sympatyków VI HH ZHP zrzeszonych w Kole Przyjaciół Harcerzy. Odsłonięcie tablicy nastąpiło w dniu28.04.1996 roku przez byłego hufcowego VI Hufca Harcerzy hm. Teodora Łagodę, a jej poświęcenia dokonał ks. Piotr Ratajczak z parafii św. Stanisława Kostki

2.2.1 – Lokalizacja tablicy Tablica jest umieszczona na frontowej ścianie harcówki Hufca ZHP Poznań – Jeżyce przy ul. Widnej 3. Pamiątkową tablicę wykonano z inicjatywy seniorów byłego VI HH druhów phm. Stanisława Kudlinskiego, phm. Bogdana Zarana oraz phm. Bogusława Olejniczka. Projekt graficzny tablicy wykonał oraz wykonawstwo nadzorował artysta plastyk phm. Bogusław Olejniczak.

14

2.3 – Tablica poświęcona pamięci Ireny Tarnowskiej Na ścianie hollu poznańskiego Liceum Nr 7 im. Dąbrówki przy ul. Żeromskiego 8/12 z inicjatywy Wojewódzkiego Klubu byłych Nauczycieli Tajnego Nauczania umieszczono metalową tablicę informacyjną.

Hm. Irena Tarnowska ur. 10.01.1900 roku była założycielką IX Drużyny Harcerek im. Klaudyny Potockiej w Poznaniu w latach 1934 1939 komendantką Środowiska Harcerek Wielkopolskich. Aresztowana została w 1944 roku i osadzona KL Ravensbrück, gdzie należała do tajnej drużyny harcerek „Mury”. Po wyzwoleniu zorganizowała drużynę harcerek przy Szkole Powszechnej Nr 23 w Poznaniu. W latach 1956 – 1959 prowadziła Referat Kształcenia Starszyzny Chorągwi Wielkopolskiej. 12.lipca 1984 roku odeszła pełnić Wieczną Wartę.

15

2.4 – Tablica poświęcona pamięci Fl. Marciniaka w Forcie VII przy Al. Polskiej Hm. Florian Marciniak (4.5.1915 – 21.2.1944)urodził się w Gorzycach pod Czempiniem. W 1934 zdał maturę w Gimnazjum im. Jana Kantego, w latach 1934 – 1938 studiował prawo na Uniwersytecie Poznańskim. Był członkiem, następnie drużynowym 21 PDH im. Tadeusza Rejtana, członkiem Akademickiego Koła Harcerskiego, kierownikiem Wydziału Młodzieży w Wlkp. Komendzie Chorągwi Harcerzy. Z dniem wybuchu II Wojny Światowejpracował w Pogotowiu Harcerzy. 26.9.1939 został mianowany naczelnikiem Szarych Szeregów – organizacji zakonspirowanego harcerstwa męskiego. 6.5.1943 roku w Warszawie został aresztowany przez funkcjonariuszy poznańskiego Gestapo. Po przesłuchaniach i torturach w warszawskiej Komendzie Policji Bezpieczeństwa w Alei Szucha, został przewieziony do Fortu VII, 12.21944 roku do obozu pracy w Żabikowie, następnie do KL Gross-Rosen gdzie w dniach 20 lub 21 lutego 1944 został zamordowany.1

Tablica eksponowana jest w Sali ekspozycyjno-muzealnej Fortu VII.

16 1 Encyklopedia internetowa „Wikipedia”

2.5 – Tablica poświęcona pamięci gen. J. Hallera Generał broni Józef Haller był aktywnym działaczem skautingu gdzie swą działalność rozpoczął w 1913 roku, a później w harcerstwie. 3 lipca 1920r. został powołany przez tymczasowy zarząd założycieli Związku Harcerstwa Polskiego na przewodniczącego ZHP. Był drugim w historii ZHP przewodniczącym, ustąpił z tej funkcji w dniu 4.2.1923 roku. W 1924 roku po IV Walnym Zjeździe wszedł w skład Naczelnej Rady Harcerskiej. Generał Józef Haller ponownie włączył się do pracy społecznej w harcerstwie w sposób czynny, gdy zamieszkał w Poznaniu, przy ul. Słowackiego 24. Przez pięć lat, od 1927r. do 1931r. pełnił funkcje Przewodniczącego Związku Oddziału Wielkopolskiego ZHP2

2.5.1 – Fundator i lokalizacja Fundatorem tablicy jest Wcewojewoda Wielkopolski p. Waldemar Witkowski. Tablica umiejscowiona została na ścianie budynku Ośrodka Kultury MPK w Poznaniu przy ul. Słowackiego 21.

17 2 ZHP ECHO KH Poznań-Grunwald – Marian Młodzikowski

2.6 – Tablica poświęcona Zbigniewowi Tylewiczowi Hm. Zbigniew Tylewicz urodził się w 1920 roku w Poznaniu. Wychowywał się w Lesznie, gdzie w 1939r. zdał maturę w Liceum Humanistycznym. Od 1931r. należał do 1 Leszczyńskiej Drużyny Harcerzy. Pełnił w niej wszystkie funkcje w strukturze organizacyjnej. W 1939r. uzyskał stopień Harcerza Orlego. Kierował pracą 1 LDH w Wojennym Pogotowiu Harcerzy w Lesznie. W latach 1945 – 1948 studiował na Uniwersytecie Poznańskim. W 1958 ukończył Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Krakowie. Jako pedagog specjalny poświęcił swe dorosłe życie rehabilitacji pedagogicznej inwalidów i osób niepełnosprawnych. Poznańskim Zakładem Szkolenia Inwalidów kierował w latach 1952 – 1980. Pod Jego kierownictwem Ośrodek otrzymał nowy obiekt szkolny dla wszechstronnej i permanentnej rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

2.6.1 – Lokalizacja tablicy Tablica znajduje się w hollu głównym Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej

18 przy ul. Szamarzewskiego 78/82.

3 – Obiekty 3.1 – Fort VII Fort VII w Poznaniu to miejsce męczeństwa i śmierci szeregu członków konspiracyjnych organizacji harcerskich walczących z hitlerowskim okupantem. Utworzony został w pierwszych dniach października 1939 roku przez Gestapo w forcie nr VII starej warowni pruskiej zachowanej na terenie dzielnicy Jeżyce. Był jednym z cięższych obozów koncentracyjnych na terenie III Rzeszy. Więzieni w nim byli między innymi harcerze z jeżyckich i winiarskich oddziałów Szarych Szeregów oraz ich twórca i pierwszy komendant dh Hm. Florian Marciniak.

Fort VII – Schody śmierci 3.1.1 – Lokalizacja Część wystawiennicza mieści się w kompleksie Muzeum Martyrologii Wielkopolan Fort VII przy Al. Polskiej.

19

3.2 – Budynek ul. Zakopiańska 114 ( dawniej ul. Zakopiańska 42 )

Budynek przy zbiegu ulic Zakopiańskiej i Kartuskiej W budynku tym 6 stycznia 1940 roku odbyło się pierwsze konspiracyjne zebranie winiarskich drużynowych 6 Szczepu Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki. Spotkanie odbyło się w mieszkaniu dh. Adama Itkowiaka, a udział w nim wzięli, Teodor Łagoda, Stanisław Kudlinski, Józef Szafrański, Czesław Szczegóła, Bolesław Pietrzak. Uczestnicy zebrania postanowili w okupacyjnych warunkach kontynuować prace harcerską, tworząc konspiracyjne oddziały Szarych Szeregów. Zebrani na pierwszego Komendanta Okręgu wybrali dh. Teodora Łagodę, a jego zastępcą został dh. Stanisław Kudlinski. W tym samym dniu zostali wybrani Komendanci Rejonów.

Mapka orientacyjna

20

4 – Nazwy ulic 4.1 ul. Wietrzykowskich Wietrzykowscy - zasłużeni mieszkańcy Osiedla Podolany w Poznaniu: Sylwester - harcmistrz, długoletni Komendant VII Hufca Harcerzy, członek byłej Komendy Wielkopolskiej Chorągwi Harcerzy i Komendant ZHP miasta Poznania. Piotr - harcmistrz, pedagog, założyciel 8 PDH im. Stefana Batorego na Łazarzu, członek byłej Komendy Wielkopolskiej Komendy Harcerzy. Aleksy - ksiądz infułat profesor dr Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Poznaniu, którego był również Rektorem. Stanisław - urzędnik zatrudniony w Okręgowej Dyrekcji PKP, wniósł duży wkład w utworzenie Osiedla Podolany. Rada Osiedla Podolany pragnąc uczcić pamięć zasłużonej dla Podola i m. Poznania rodziny, wystąpiła w 1995 roku z wnioskiem do Rady Miasta Poznania o nadanie jednej z nowoprojektowanych ulic osiedla nazwy Wietrzykowskich. Wnioskowana nazwa została nadana Uchwałą RM Poznania z dnia 17.09.1996 roku, nowo budowanej ulicy łączącej ul. Omańkowskiej z ul. Tułodzieckiej.

Lokalizacja ulicy patrz mapka orientacyjna dla pkt. 4.4 21

4.2 - ul. Szarych Szeregów Szare Szeregi - konspiracyjny kryptonim poznańskich drużyn harcerskich działających podczas II Wojny Światowej w konspiracyjnej Wielkopolskiej Chorągwi ZHP. W 1940 roku kryptonim Sz.Sz. został przyjęty dla drużyn działających na terenie całego kraju.

Ulica położona jest w dzielnicy Jeżyce, okręg Podolany, stanowi łączniku. Zakopiańskiej z ul. Obornicką.

Mapka orientacyjna

22

4.3 - ul. Floriana Marciniaka Florian Marciniak (4.5.1915 - 21.2.1944), wybitny instruktor harcerski, harcmistrz, pierwszy naczelnik Szarych Szeregów. Z chwilą wybuchu II Wojny Światowej pracował w Pogotowiu Harcerzy w Poznaniu. Po zajęciu miasta przedostał się do Warszawy, gdzie został komendantem Wojennego Pogotowia harcerzy. 27 września 1939 - otrzymał nominację na pierwszego naczelnika Szarych Szeregów - organizacji zakonspirowanego harcerstwa męskiego. Aresztowany został przez Gestapo w Warszawie, więziony w Forcie VII, Żabikowie i KL Gross - Rosen gdzie został zamordowany.3

Ulica położona jest w dzielnicy Jeżyce, okręg Podolany, stanowi łącznik ul. Sucholeskiej z ul. Urszuli Leduchowskiej. Nazwę ulicy nadano Uchwałą Rady Miasta Poznania w 1983 roku.

23 3 Internetowa encyklopedia „Wikipedia”

4.4 - ul. Heleny Szafran Harcmistrz, pedagog, naukowiec - biolog, (1888 - 1969). Do harcerstwa wstąpiła w 1913 roku, jako członkini 2 Poznańskiej Drużyny Harcerek im. Królowej Jadwigi, i członkini Komendy Chorągwi Harcerek i Zarządu Okręgu. W czasie II Wojny Światowej prowadziła tajne nauczanie. Po wojnie została adiunktem Uniwersytetu Poznańskiego w Zakładzie Ochrony Przyrody i Uprawy Krajobrazu. Działaczka Harcerska.4

Ulica położona jest w dzielnicy Jeżyce obręb Podolany, jednokierunkowa włączona w ul. Obornicką na wysokości ul. Strużyńskiego.

Mapka sytuacyjna

24 4 Harcerskie Miejsca Pamięci Chorągwi Poznańskiej - J.Derda, D.Więcek

4.5 - ul. Franciszka Firlika Franciszek Firlik (biolog, nauczyciel), urodził się 17.1.1909 roku w Bronowie k/ Pleszewa. Od 1921 roku członek i drużynowy 16 PDH im gen. J. Bema. W 1931 roku mianowany na stopień harcmistrza. Od 1930 roku instruktor i wizytator Wielkopolskiej Komendy Chorągwi Harcerzy. Od kwietnia 1940 roku Komendant Poznańskiej Chorągwi Szarych Szeregów – Ul Przemysław. Hm. Franciszek Firlik ujął podziemny ruch harcerzy poznańskich w ramy organizacyjne, opracował program działania przystosowany do konspiracji wojskowej ZWZ, stworzył sieć łączności z hufcami i drużynami całej Wielkopolski.5 Aresztowany przez Gestapo w dniu 18.6.1941 i uwięziony w poznańskim Domu Żołnierza – miejsce i data śmierci jest nie znana.

Mapka sytuacyjna

Ulica położona jest w dzielnicy Jeżyce okręg Podolany stanowi przedłużenie ul. M. Jaroczyńskiego. Nazwę ulicy nadano w 1990 roku Uchwałą nr XVI/88/90 Miejskiej Rady Narodowej m. Poznania

25 5 Strona internetowa „Gniezno Informator Miejski” – Henryk Nowakowski 2003

5 - Miejsca spoczynku 5.1 - Cmentarz ul. Lutycka 5.1.1 - Grób Hm. Sylwestra i Piotra Wietrzykowskich Hm. S. Wietrzykowski - długoletni Komendant VII Hufca Harcerzy z harcerstwem związał się w 1917 r. wstępując do drużyny im. Bartosza Głowackiego na poznańskim Górczynie. w 1928 roku został drużynowym 7 Poznańskiej Drużyny Harcerzy w latach następnych był członkiem Komendy Chorągwi Wielkopolskiej Komendantem ZHP w Poznaniu. Tworzył od podstaw VII Hufiec Harcerzy oraz jego orkiestrę dętą. W latach 1950-1956, ówczesne władze zmusiły Go do opuszczenia m. Poznania, przez co stracił kontakt z młodzieżą. W roku 1957 powrócił do czynnej pracy w szkolnictwie i ZHP, pracował z młodzieżą do 1963 roku, potem z powodu złego stanu zdrowia zrezygnował z prący zawodowej. W dniu 23.4.1968r. odszedł pełnić Wieczną Wartę.

Hm. P. Wietrzykowski - pedagog, twórca 8 PDH im. Stefana Batorego na Łazarzu i długoletni jej komendant. W czasie okupacji niemieckiej wysiedlony z Poznania. Po wyzwoleniu powrócił do pracy w poznańskim szkolnictwie i reaktywował 8 PDH w kierowanej przez siebie szkole

26

powszechnej przy ul. Berwinskiego. Hm. Piotr Wietrzykowski odszedł pełnić Wieczną Wartę w dniu 31.10.1965 roku. 5.1.2 - Pamiątkowe tablice nagrobne Tablica poświęcona pamięci Hm. S. Wietrzykowskiemu

24.10.1981r. w 13. rocznicę śmierci Komendanta VII HH Hm. S. Wietrzykowskiego na rodzinnym grobowcu została umiejscowiona, odlana z brązu pamiątkowa tablica epitafijna. Odsłoniętą i poświęconą przez ks. Jana Tokarskiego, tablice ufundowali seniorzy „siódemki”. Tablica jest umieszczona na lewej poziomej lastrikowej płycie nagrobnej. Tablica poświęcona pamięci Hm. P. Wietrzykowskiemu

W 1994 roku, seniorzy 8 PDH działającej na św. Łazarzu upamiętniając 29. rocznicę śmierci swego Komendanta Hm. P. Wietrzykowskiego umiejscowili na prawej poziomej lastrykowej płycie przykrywającej grób, wykonaną z brązu pamiątkową tablice epitafijną. 27

5.2.1 - Grób Hm. Teodora Łagody Hm. Teodor Łagoda urodził się 14.10.1918 roku w Poznaniu. Do ZHP wstąpił w 1933r. wiążąc się z 6 PDH działającą na Winiarach. W 1937r. został komendantem VI Szczepu Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki, który prowadził do wybuchu II Wojny Światowej. Brał udział w kampanii wrześniowej. Po zdemobilizowaniu wrócił do Poznania i niezwłocznie podjął działalność konspiracyjną. 6.01.1940 roku został wybrany komendantem Szarych Szeregów Okręg Poznań - Północ. Aresztowany został przez Gestapo za działalność konspiracyjną uwięziony w poznańskim Forcie VII, a następnie osadzony w KL Mathausen. W lipcu 1945 powrócił do Poznania i włączył się do czynnej pracy harcerskiej. W styczniu 1947 roku został mianowany hufcowym VI Hufca Harcerzy Poznań - Winiary. Ponownie stanął na czele hufca w grudniu 1956 roku i pełnił tą funkcje do stycznia 1963 roku. Po zdaniu hufca nadal utrzymywał kontakt z młodzieżą harcerską i instruktorami, działał w Komisji Historycznej Chorągwi Wielkopolskiej. 30.12.2002r. odszedł pełnić Wieczną Wartę.

Mogiła rodziny Z. i T. Łagodów Hm. T. Łagoda pochowany został w rodzinnym grobie na cmentarzu przy ul. Lutyckiej, patrz mapka orientacyjna pkt.7

28

5.1.3 - Grób dh. Bogdana Michaelisa Dh. Bogdan Michaelis urodził się w Poznaniu 19 września 1926r. Był członkiem 6 PDH im. Tadeusza Kościuszki. W 1939 roku został wraz z rodziną wywieziony przez niemieckie władze okupacyjne do Warszawy. Tam wstąpił w szeregi Armii Krajowej. Podczas powstania Warszawskiego walczył na terenie Śródmieście-Północ w zgrupowaniu „Bartkiewicz”, Batalion 1114, kompania „Andrzej”, pluton II „Robert”. 11 września 1944 roku w trakcie walk odszedł pełnić Wieczną Warte. Po wyzwoleniu21 października 1945r. dokonano ekshumacji jego zwłok, przewiezienia do Poznania i złożenia w rodzinnym grobowcu na cmentarzu parafii św. Jana Vianney. Za udział w Powstaniu Warszawskim, został pośmiertnie odznaczony; Medalem za Warszawę 1939-1945, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Odznaką grunwaldzką, Krzyżem Armii Krajowej.

Grobowiec rodziny Michaelisów 5.1.3.1 - Lokalizacja grobu Grobowiec znajduje się na cmentarzu przy ul. Lutyckiej w alei po lewej stronie cmentarnego krzyża na piątym miejscu, patrz orientacyjna mapka cmentarza pkt.7.

29

5.1.4 - Grób dh. Romana Makowskiego Roman Makowski urodził się w 1928 roku. Rozpoczynając naukę w szkole powszechnej wstąpił do Gromady Wilczków przy 6 Szczepie Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki na Winiarach. W marcu 1945 roku powrócił do swego winiarskiego szczepu i prowadził Gromadą Zuchową. W dniu 28.06.1956 roku czynnie uczestniczył w proteście zbrojnym robotników poznańskich. Zginął w tym samym dniu o godz 1300 od postrzału w głowę podczas szturmu na budynek Urzędu Bezpieczeństwa przy ul. Kochanowskiego. Pogrzeb odbył się w dniu 2 lipca 1956 roku na cmentarzu przy ul. Lutyckiej.

Lokalizacja grobu; Grób znajduje się na cmentarzu kościoła parafialnego pw. św. Jana Vianney przy ul. Lutyckiej na polu św. Barbary, rząd 9, grób 1. Patrz mapka orientacyjna pkt. 7.

30

5.1.5 - Grób Hm. dr. Piotra Janaszka Hm. dr Piotr Janaszek urodził się 22.04.1947 roku w Poznaniu. W 1959 roku wstąpił do 16 PDH im. gen. Bema. Po skończeniu poznańskiego Liceum Ogólnokształcącego Nr 3 rozpoczął studia na poznańskiej Akademii Medycznej (1965 - 1971). Był jednym z założycieli „Ortopedycznej Drużyny Nieprzetartego Szlaku” klinice prof. W. Degi. W latach 1968-1969 z ramienia Komendy Chorągwi Wlkp. kierował działalnością drużyn Nieprzetartego Szlaku. Po ukończonych studiach rozpoczął pracę w konińskim Szpitalu Powiatowym na oddziale chirurgii urazowej i rehabilitacji, tam w 1978 roku zorganizował pierwszy w Polsce - Oddział Rehabilitacji Dziecięcej w Mielnicy n/Gopłem. Był twórcą harcerskiej drużyny „Humanista” przy Liceum Medycznym w Koninie. Za pracę z młodzieżą odznaczony został - Złotym Krzyżem Za Zasługi Dla ZHP oraz Orderem Uśmiechu. W dniu 6.12.1998 r. zginął w wypadku samochodowym. Pośmiertnie Prezydent RP nadał Hm. Piotrowi Janaszkowi Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Zlokalizowany jest na cmentarzu przy ul. Lutyckiej w pierwszej prawej alei za krzyżem, 5 prawy rząd, 2 grób Patrz mapka orientacyjna pkt. 7. 31

5.1.6 - Grób Hm. Marka Jarmużka Hm. M. Jarmużek urodził się w Poznaniu dzielnica Winiary w dniu 6.06.1947 roku. Po ukończeniu Szkoły Podstawowej rozpoczął naukę zawodu w Poznańskiej Fabryce Urządzeń Mechanicznych „Wiepofama”. Będąc uczniem szkoły podstawowej wstąpił do ZHP Hufiec Poznań-Jeżyce. Przez okres nauki i pracy zawodowej czynnie działał w harcerstwie, czego ukoronowaniem było mianowanie na stopień harcmistrza. W listopadzie 1988 roku na konferencji hufca został wybrany na stanowisko Komendanta Hufca Poznań-Jeżyce. Przez kolejne kadencje pełni powierzaną Mu funkcje Komendanta. Prace instruktorską skończył i zdał Hufiec w listopadzie 1995 roku. Do pracy instruktorskiej z jeżynką młodzieżą już nie powrócił, poświęcając się wyłącznie pracy zawodowej. W czerwcu 2002 roku po krótkiej chorobie odszedł pełnić Wieczną Wartę.

Patrz mapka cmentarza przy ul. Lutyckiej pkt. nr 7.

32

5.2 - Cmentarz ul. Nowina 5.2.1 - Grób dh. Henryka Wysokiego Henryk Wysocki HO urodził się 23.05.1922r. w Poznaniu. Należał do VII Hufca Harcerzy. W 1936 roku ukończył Gimnazjum Handlowe w Poznaniu. Dnia 1.09.1939 roku powołany został do pełnienia służby patrolowej w placówce Obrony Przeciwlotniczej mieszczącej się w Szkole Podstawowej Nr 23 przy skrzyżowaniu ulicy Dąbrowskiego i Żeromskiego. W tym samym dniu pełniąc służbę w rejonie ulicy Bukowskiej, zginął podczas nalotu bombowego.

Lokalizacja grobu: Cmentarz parafii pw. Dobrego Pasterza przy ul. Nowina. Mogiła nr. 1156 położona nie daleko wejścia cmentarnego od ul. Szpitalnej. Patrz mapka orientacyjna cmentarza pkt. 6

33

5.2.2 - Grób Hm. Jana Poplewskiego Hm. Jan Poplewski urodzony 20.06.1896 roku w Poznaniu, był działaczem harcerskim, uczestnikiem Powstania Wielkopolskiego. W 1939 roku w stopniu sierżanta walczył z niemieckim najeźdźcą. W czasie okupacji niemieckiej aktywnie uczestniczył w działalności dywersyjno- wywiadowczej Armii Krajowej. Po powrocie w 1945 roku do Poznania pracował jako wizytator w Wielkopolskiej Komendzie Chorągwi ZHP. Od stycznia 1950 roku związany był z założoną w Buku tajną organizacją harcerską „BiPi”. Został aresztowany 6.04.1950 roku przez UB w Poznaniu. W wyniku stosowania bestialskich tortur w trakcie prowadzonego śledztwa zmarł 6.12.1950 roku w poznańskim więzieniu przy ul. Młyńskiej. Pochowany 9.12.1950 roku na jeżyckim cmentarzu parafialnym.

Lokalizacja grobu: Cmentarz parafii pw. Dobrego Pasterza przy ul. Nowina. Patrz mapka orientacyjna cmentarza pkt. 6

34

35

5.3 - Cmentarz parafii św. Stanisława Kostki przy ul. Henryka Łowmiańskiego 5.3.1 - Grób Hm. Stefana Szafrańskiego Hm. Józef Szafrański urodził się 23.02.1919 roku w Poznaniu. Będąc uczniem czwartej klasy szkoły powszechnej wstąpił do VI Hufca ZHP, a w lutym 1932 roku został członkiem nowo powstałej 6 Poznańskiej Drużyny Harcerzy na Winiarach. W 1937 roku został powołany do Kadry powstałego 6 Szczepu Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki. W połowie 1939 roku przeszedł specjalistyczne przeszkolenie harcerskich komendantów stacji obserwacyjno-meldunkowych. 28 października 1939 roku z grupą winiarskich harcerzy Józef Szafrański włączył się do działalności konspiracyjnej. W powstałych na Winiarach oddziałach Szarych Szeregów, 6 stycznia 1940 roku został mianowany komendantem konspiracyjnej grupy harcerzy młodszych. Domniemana przez niemieckiego okupanta czynna działalność J. Szafrańskiego w ruchu oporu doprowadziła do aresztowania Go przez Gestapo w październiku 1941 roku i osadzenia w kazamatach poznańskiego Fortu VII. Z uwagi na brak dowodów oraz usilnym staraniom niemieckiego pracodawcy został w kwietniu 1942 roku zwolniony z obozu z ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu. Po wyzwoleniu 3 marca 1945 roku powrócił do pracy harcerskiej z nominacją po. Komendanta VI Hufca Harcerzy. Funkcje tą pełnił do grudnia 1946 roku. Decyzję o całkowitym wycofaniu się z czynnej pracy harcerskiej podjął pod koniec 1949 roku. Jednak po reaktywowaniu ZHP w grudniu 1956 roku powrócił do pracy instruktorskiej i objął prowadzenie 62 Drużyny im. Jana Kilinskiego. Obowiązki drużynowego pełnił do 29 stycznia 1961 roku. 11 lutego 1977 roku Hm. Józef Szafrański odszedł pełnić Wieczną Wartę.

Lokalizacja grobu Cmentarz winiarskiej parafii pw. św. Stanisława Kostki przy ul. H. Łowmiańskiego

36

6 - Plan orientacyjny cmentarza przy ul. Nowina

Legenda 1 - Pomnik > Symboliczne groby poległych żołnierzy września 1939 < 2 - Grób dh. Henryka Wysockiego 3 - Dom pogrzebowy 4 - Grób hm. Jana Poplewskiego 5 - Biuro cmentarne

37

7 - Plan orientacyjny cmentarza parafii pw. św. Jana Vianney przy ul. Lutyckiej

38