Strona 1 |
1. WPROWADZENIE
Dostęp do finansowania jest kluczowym czynnikiem rozwoju i innowacji małych
i średnich przedsiębiorstw (MŚP).
Według ogólnounijnego badania opublikowanego dnia 30 listopada
2016 r. dostęp do finansowania jest najbardziej istotną kwestią dla 9% MŚP
w UE.
W ciągu ostatnich kilku lat sytuacja
w tym obszarze znacząco się polepszyła, ponieważ odsetek MŚP, dla których
kwestia ta jest problematyczna,
zmniejszył się z 16% w 2009 r. do 9% w 2016 r.
Wyniki różnią się jednak w zależności od kraju. Największy odsetek MŚP, które
wymieniają dostęp do finansowania jako najbardziej istotną kwestię, odnotowano
w Grecji i na Cyprze (24% w obu krajach).
Problem finansowania zgłaszają również
najmniejsze przedsiębiorstwa (10% mikroprzedsiębiorstw) i młode
przedsiębiorstwa wysokiego wzrostu
(13% przedsiębiorstw określanych jako „gazele”)1.
W krajach UE występują znaczące różnice w sposobie kierowania
finansowania do MŚP.
Różnorodność tę odzwierciedla:
relatywna wielkość różnych źródeł
finansowania wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa;
poziom rozwoju różnych typów instytucji finansowych, np. banków,
funduszy inwestycyjnych oraz funduszy ubezpieczeniowych
i emerytalnych; poziom rozwoju segmentów rynków
finansowych, takich jak giełda
papierów wartościowych, rynek obligacji i rynki sekurytyzacji.
Najważniejszym bezpośrednim źródłem finansowania zewnętrznego dla MŚP są
linie kredytowe, kredyty bankowe i leasing.
Natomiast dla innowacyjnych przedsiębiorstw wysokiego wzrostu
i przedsiębiorstw typu start-up kluczowe
jest finansowanie kapitałowe. Finansowanie kapitałowe, nawet jeśli nie
1 Mianem „gazele” określono w badaniu
przedsiębiorstwa istniejące mniej niż 5 lat
i wykazujące średnio 20% wzrost w skali roku w ciągu ostatnich trzech lat; Komisja Europejska / Europejski Bank Centralny,
Survey on the access to finance of enterprises (SAFE), 2016. http://ec.europa.eu/growth/access-to-finance/data-surveys_pl
EUROPEJSKI SEMESTR – ZESTAWIENIE INFORMACJI TEMATYCZNYCH
DOSTĘP DO FINANSOWANIA DLA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW
Strona 2 |
jest znaczące pod względem całkowitego rozmiaru w porównaniu z innymi
źródłami finansowania, ma ogromny
potencjał dla wzrostu i zatrudnienia,
również ze względu na innowacje tworzone przez przedsiębiorstwa-
beneficjentów.
Wykres 1 – Zewnętrzne źródła finansowania istotne dla MŚP
Źródło: Komisja Europejska / Europejski Bank Centralny, Survey on the access to finance of enterprises
(SAFE), Wyniki MŚP w UE za 2016 r., 2015.
Państwa członkowskie wdrożyły różne polityki i programy mające na celu
pokonywanie różnych barier napotykanych przez MŚP podczas
uzyskiwania dostępu do różnych źródeł
finansowania.
Na poziomie UE Komisja Europejska
współpracuje z instytucjami finansowymi, aby zwiększyć
finansowanie dostępne dla MŚP. Robi to przez udzielanie wsparcia w zakresie
udzielania kredytów i zapewniania kapitału wysokiego ryzyka w ramach
instrumentów finansowych, takich jak te
dostępne w ramach Programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz
małych i średnich przedsiębiorstw (COSME), programu „Horyzont 2020”,
europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz Europejskiego
Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych. Ponadto MŚP otrzymują
finansowanie z Europejskiego Banku
Inwestycyjnego, głównie poprzez
wybrane partnerskie banki komercyjne i innych pośredników.
Dzięki inicjatywie dotyczącej unii rynków kapitałowych Komisja chce osiągnąć
większą dywersyfikację finansowania
gospodarki, szczególnie dla MŚP2.
Komisja pomaga również krajom UE
dzielić się dobrymi politykami w zakresie poprawy dostępu do finansowania, tak
aby mogły one korzystać z doświadczeń innych. Dostęp do finansowania jest
jedną z politycznych inicjatyw przewodnich UE na rzecz wsparcia MŚP –
program Small Business Act dla Europy.
Każdego roku Komisja publikuje swoje „SBA fact sheets” (zestawienia informacji
dotyczących Small Business Act), których celem jest poprawa zrozumienia
2 Komisja Europejska, 2015 r., Plan działania na rzecz tworzenia unii rynków kapitałowych, COM(2015) 468; SWD(2015) 183 oraz dotyczący go śródokresowy
przegląd COM(2017) 292 final.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Inne źródła
Dłużne papiery wartościowe
Faktoring
Kapitał własny
Inne kredyty
Zyski zatrzymane
Dotacje lub subsydiowany kredyt bankowy
Kredyt handlowy
Leasing
Kredyt bankowy
Linia kredytowa, kredyt w rachunku bieżącym
Strona 3 |
bieżących tendencji i polityk krajowych wpływających na MŚP. Dostęp do
finansowania jest jednym z obszarów
programu Small Business Act objętych tymi zestawieniami informacji.
Niniejsze zestawienie informacji tematycznych europejskiego semestru
ma na celu krótkie przedstawienie kluczowych wyzwań politycznych w tym
obszarze, jak również opisanie niektórych narzędzi polityki wdrażanych
przez państwa członkowskie, aby tym wyzwaniom sprostać.
2. WYZWANIA POLITYCZNE: DOSTĘP
MŚP DO RYNKÓW FINANSOWYCH W KRAJACH UE
2.1. Ogólny ekosystem finansowania
MŚP
Kraje UE podjęły, z różnym rezultatem,
szereg środków z zakresu polityki, aby poprawić dostęp MŚP do finansowania.
W zestawieniach informacji dotyczących Small Business Act Komisja mierzy
wyniki każdego kraju w zakresie dostępu MŚP do finansowania w porównaniu ze
średnią unijną.
W zestawieniach uwzględnia się wskaźniki odzwierciedlające dostępność
różnych źródeł finansowania i innych istotnych warunków3.
3 W zestawieniach informacji dotyczących Small Business Act dostęp MŚP do finansowania jest jednym z 10
monitorowanych obszarów. Determinują go następujące wskaźniki: inwestycje venture capital, siła tytułów prawnych, całkowity czas
oczekiwania na uzyskanie informacji kredytowych w dniach do uzyskania zapłaty, strata z tytułu wierzytelności nieściągalnej, koszty uzyskania niewielkich kredytów
w porównaniu z kosztami uzyskania dużych kredytów, odrzucone wnioski kredytowe i oferty kredytowe, których warunki uznano
za niedopuszczalne, dostęp do publicznego wsparcia finansowego, w tym do gwarancji,
gotowość banków do udzielania kredytów,
finansowanie kapitałowe dostępne dla nowych i rozwijających się przedsiębiorstw, finansowanie przez profesjonalnych aniołów biznesu dostępne dla nowych i rozwijających
się przedsiębiorstw, finansowanie przez
W oparciu o najnowsze dane4 kraje UE można pogrupować w trzy kategorie:
kraje z wynikiem zbliżonym
zasadniczo do średniej unijnej (odchylenie standardowe +/- 0,5):
Bułgaria, Czechy, Dania, Niemcy, Irlandia, Francja, Chorwacja, Litwa,
Luksemburg, Węgry, Rumunia, Słowenia i Słowacja;
kraje z wynikiem wyższym od średniej unijnej: Belgia, Estonia,
Irlandia, Polska, Finlandia Szwecja i Wielka Brytania;
kraje z wynikiem niższym od średniej
unijnej: Grecja, Hiszpania, Włochy, Cypr, Holandia, Austria, i Portugalia.
Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI)
zaproponował również nowy wskaźnik złożony finansowania MŚP w Europie.
Opiera się on na trzech źródłach
finansowania, dla których istnieje wystarczająca ilość dostępnych danych
dobrej jakości: pożyczki, kredyty i leasing oraz finansowanie kapitałowe.
Uwzględniono również wskaźnik odzwierciedlający warunki
makroekonomiczne5. Na wykresie poniżej przedstawiono wyniki za 2016 r.,
a także za lata 2013, 2014 i 2015.
prywatnych pożyczkodawców (finansowanie społecznościowe). 4 Komisja Europejska, Zestawienie informacji Small Business Act, 2016; brak
wyniku Malty z powodu niedostępności danych; http://ec.europa.eu/growth/smes/business-
friendly-environment/performance-review_pl 5 Łącznie uwzględniono zestaw 23 szeregów
czasowych i pogrupowano je w cztery
wskaźniki cząstkowe. Więcej szczegółów w EFI, European Small Business Finance Outlook, 2017, s. 7–9, http://www.eif.org/news_centre/publications/
eif_wp_43.pdf
Strona 4 |
Wykres 2 – Wyniki indeksu finansowego EFI MŚP
Źródło: EFI, European Small Business Finance Outlook, 2017, wykres 8, s. 9.
Istotną rolę w tworzeniu ekosystemu
finansowania, który jest ważny dla wszystkich przedsiębiorstw, odgrywają
zasadniczo wszystkie różnorodne instytucje finansowe i rynki finansowe6.
Nawet jeśli MŚP nie stanowią
bezpośredniej opcji finansowania, są one często punktem wyjścia dla inwestorów.
W ten sposób inwestorzy mogą przenosić swoje inwestycje, zwalniając fundusze,
które zostaną przeznaczone na nowe MŚP. Chociaż kredyty bankowe (zob.
poniżej) wciąż są dominującym źródłem finansowania dla większości MŚP,
innowacyjne przedsiębiorstwa wysokiego
6 Bardziej szczegółowa analiza pośrednictwa
finansowego w krajach UE jest dostępna w analizie ekonomicznej Komisji z 2015 r. na potrzeby Planu działania na rzecz tworzenia
unii rynków kapitałowych SWD(2015) 183, w analizie ekonomicznej Komisji z 2017 r. na
potrzeby śródokresowego przeglądu planu
działania na rzecz unii rynków kapitałowych, SWD(2017) 224 final oraz w dokumencie: Komisja Europejska, European Financial Stability and Integration review 2016, 2016,
SWD(2016) 146, rozdział 2.
wzrostu polegają w większym stopniu na
finansowaniu kapitałowym.
Ponadto dostęp do finansowania stanowi
ogółem większą barierę dla innowacyjnych przedsiębiorstw
wysokiego wzrostu niż dla innych typów
MŚP7. Choć całkowita liczba takich przedsiębiorstw w UE jest stosunkowo
niewielka, przypada na nie 18,8% całkowitego zatrudnienia w UE8. Praca
w tych przedsiębiorstwach jest również zwykle trwalsza i wymaga
7 W oparciu o kolejne etapy badania
wspólnotowego na temat innowacji; przeanalizowano w Hölzl, W., i Janger, J. Does the analysis of innovation barriers
perceived by high growth firms provide information on innovation policy priorities?,
Technological Forecasting and Social Change
t. 80 nr 8, 2013, s. 1 450–1 468. 8 Komisja Europejska, Europejski Ranking Innowacyjności, 2016, https://ec.europa.eu/growth/industry/innovat
ion/facts-figures/scoreboards_en
Strona 5 |
specjalistycznej wiedzy9. Wykazują one również wyższy średni wzrost wydajności
i większą aktywność w dziedzinie badań
naukowych i innowacji, pomagając z ten sposób zwiększyć konkurencyjność
i specjalistyczną wiedzę gospodarek UE10.
2.2. Kredyty bankowe
Banki są największymi pośrednikami finansowymi we wszystkich krajach UE,
mimo że ich względne znaczenie różni
się znacząco w zależności od kraju. Choć kredyty reprezentują zazwyczaj
przeważającą część aktywów bankowych, większość banków inwestuje
również w rynki kapitałowe.
Zasadniczo w 2016 r. MŚP odczuły
poprawę, jeśli chodzi o dostępność kredytów bankowych, której towarzyszył
spadek stóp procentowych. MŚP
zgłaszały jednak również wzrost kosztów finansowania oraz spełnienia wymogów
dotyczących zabezpieczenia
9 Ciriaci, D., Moncada-Paternò di Castello, P., i Voigt, P., Does size of innovative firms
affect their growth persistence?, Brussels
Economic Review, t. 57 nr 3, 2014, s. 317–346. 10 Komisja Europejska, Science, Research and Innovation performance of the EU 2016,
2016, s. 247–276.
niezwiązanych ze stopami procentowymi.
Trudności w dostępie do kredytów
bankowych doświadczają szczególnie
mniejsze i innowacyjne przedsiębiorstwa. Od kiedy wskaźnik odrzuceń obejmuje
zarówno projekty opłacalne, jak i nieopłacalne z ekonomicznego punktu
widzenia, wskaźnik ten odzwierciedla w sposób przybliżony zaostrzone lub
złagodzone normy kredytowe stosowane przez banki w poszczególnych krajach
przy zatwierdzaniu kredytów lub linii kredytowych. Ponadto niektóre MŚP nie
ubiegają się nawet o kredyt bankowy,
gdyż obawiają się, że ich wniosek zostanie odrzucony; dzieje się tak
w szczególności w Grecji (26%11).
11 SAFE (2016), ibid.
Wykres 3 – Kredyty bankowe – MŚP, które ubiegały się o kredyt i otrzymały całą kwotę, o którą się ubiegały (2016 r.)
Źródło: SAFE (2016), ibid.
Strona 6 |
Wskaźnik zatwierdzeń wniosków MŚP o kredyt bankowy wzrósł z 60%
w 2014 r. do 70% w 2016 r. Jednak
wskaźnik odrzuceń w niektórych krajach
UE, np. w Grecji (20%), na Litwie (20%), na Łotwie (20%) i w Holandii
(17%) pozostaje wysoki.
2.3. Inne źródła finansowania MŚP
Kapitał wysokiego ryzyka, nawet jeśli
jest on we wszystkich krajach UE ograniczony, stanowi ważne źródło
finansowania, w szczególności dla projektów i przedsiębiorstw
o podwyższonym ryzyku
i innowacyjnych. Biorąc pod uwagę wielkość rynku, kapitał wysokiego ryzyka
wciąż można uznawać za niszowe rozwiązanie w porównaniu
z tradycyjnymi źródłami finansowania. Poziom działalności z wykorzystaniem
kapitału wysokiego ryzyka jest najwyższy na najbardziej rozwiniętych
rynkach (duże kraje UE, Beneluks, kraje
nordyckie). Kapitał wysokiego ryzyka jest bardziej dostosowany do potrzeb
przedsiębiorstw typu start-up i bardziej ryzykownych przedsiębiorstw i stanowi
niewielką część kapitału private equity. Jest on najbardziej rozwinięty w Irlandii,
Finlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Zakłady ubezpieczeń i fundusze
emerytalne są jednymi z kluczowych
inwestorów instytucjonalnych w funduszach venture capital.
Finansowanie społecznościowe to nowe źródło finansowania, które
obejmuje otwarte zwrócenie się do społeczeństwa, ogólnie za
pośrednictwem internetu, o finansowanie projektów za pomocą darowizn lub
wkładów pieniężnych w zamian za
korzyść, możliwość przedpremierowego zamówienia produktu, otrzymanie
pożyczki lub inwestycję. Każdy typ organizacji może uruchomić kampanię
finansowania społecznościowego. Zarówno MŚP, jak i artyści, innowacyjne
przedsiębiorstwa typu start-up i przedsiębiorcy społeczni mogą
korzystać z różnych źródeł finansowania
społecznościowego. W niektórych krajach UE finansowanie społecznościowe rozwija
się bardzo szybko. Szacuje się, że cały alternatywny europejski rynek finansowy
online, który obejmuje finansowanie społecznościowe, pożyczki
społecznościowe i inne działania,
zwiększył się o 92% i osiągnął w 2015 r.
wartość 5 431 mln EUR. Alternatywny europejski sektor finansowy online,
z wyłączeniem Wielkiej Brytanii, która stanowi największy rynek, zwiększył się
o 72% z 594 mln EUR w 2014 r. do 1 019 mln EUR w 2015 r.12
Aniołowie biznesu to osoby prywatne, często zamożne i zazwyczaj posiadające
doświadczenie biznesowe, które
inwestują bezpośrednio część swojego prywatnego majątku w nowe
i rozwijające się prywatne przedsiębiorstwa. Aniołowie biznesu
mogą inwestować indywidualnie lub w ramach konsorcjum, w którym
zazwyczaj jeden anioł odgrywa wiodącą rolę. Poza kapitałem, aniołowie biznesu
zapewniają przedsiębiorcy również
doświadczenie biznesowe związane z zarządzaniem, umiejętności oraz
kontakty. Aniołowie biznesu odgrywają ważną rolę w gospodarce, gdyż w wielu
krajach stanowią oni drugie po rodzinie i znajomych największe źródło
finansowania zewnętrznego w nowo utworzonych przedsięwzięciach. Są coraz
ważniejsi pod względem zapewniania
kapitału wysokiego ryzyka, jak również jeżeli chodzi o przyczynianie się do
wzrostu gospodarczego i postępu technologicznego. Wiodącą pozycję na
europejskim rynku aniołów biznesu zajmuje Wielka Brytania, a tuż za nią
plasują się Niemcy, Hiszpania, Francja i Finlandia13.
Sekurytyzacja jest procesem
polegającym na utworzeniu instrumentu finansowego – na ogół przez
kredytodawcę takiego jak bank – poprzez połączenie aktywów (np.
kredytów MŚP) oferowanych inwestorom do zakupu. Ułatwia to dostęp do większej
12 University of Cambridge, Judge Business
School, Sustaining Momentum, The 2nd European Alternative Finance Industry Report, 2016. 13 EBAN, European Early Stage Market
Statistics 2015, 2016.
Strona 7 |
liczby inwestorów, a to z kolei zwiększa płynność i uwalnia kapitał z banków na
nowe pożyczki. Poziom rozwoju
sekurytyzacji jest bardzo różny w różnych państwach UE. Największy
rynek sekurytyzacji (32% PKB) istnieje w Holandii, gdzie przeważającą część
zabezpieczeń stanowią kredyty hipoteczne. Niektóre inne kraje mają
także stosunkowo dobrze rozwinięte rynki sekurytyzacji, na których aktywa
sekurytyzowane stanowią od 10% do 20% PKB. Są to Belgia, Irlandia,
Grecja, Hiszpania, Portugalia i Wielka
Brytania. W niektórych innych dużych krajach europejskich rynek sekurytyzacji
ujęty w wartościach bezwzględnych jest również pokaźny, mimo iż kwota
należności z tytułu aktywów sekurytyzowanych wyrażona jako
odsetek PKB jest stosunkowo niska. Jest tak w przypadku Niemiec, Francji
i Włoch. W większości krajów UE wartość
należności z tytułu aktywów sekurytyzowanych w porównaniu
z rozmiarem gospodarki jest bardzo mała.
Notowanie na giełdzie papierów wartościowych zapewnia MŚP dostęp
do potencjalnie większej bazy inwestorów kapitałowych. Szczególnie
ważne dla MŚP są rynki akcji o dużym
potencjale wzrostu oferujące przedsiębiorstwom, które nie mogą lub
nie chcą być notowane na głównych rynkach akcji, możliwość notowania
z uproszczonymi wymogami.
Leasing jest formą finansowania
opartego na aktywach i, stanowi często bardzo atrakcyjne źródło finansowania
dla MŚP, jeżeli chodzi o finansowanie
szerokiej gamy typów aktywów. Zazwyczaj nie wymaga on żadnych
dodatkowych gwarancji ani zabezpieczeń. Dostawcami leasingu są
m.in. banki komercyjne, ale również inne pozabankowe organizacje kredytowe lub
przedsiębiorstwa leasingowe. Według wyników badania SAFE z 2016 r. leasing
dotyczy 47% MŚP w UE, przy czym
odsetek ten waha się od 23% na Cyprze do 68% w Finlandii. Przez ostatnie 6
miesięcy z leasingu skorzystało w UE 23% MŚP14.
Mikrofinansowanie może być
dodatkowym źródłem finansowania dla istniejących mikroprzedsiębiorstw, ale
również dla osób, które chcą stworzyć przedsiębiorstwo, aby uniknąć ubóstwa
lub bezrobocia i przyczynić się do tworzenia miejsc pracy.
14 SAFE (2016), ibid.
Strona 8 |
Europejskie podmioty świadczące usługi mikrofinansowania bardzo się od siebie
różnią. Poza bankami komercyjnymi,
których ogólna działalność kredytowa związana z MŚP koncentruje się na
mikroprzedsiębiorstwach, spektrum europejskich oferentów mikrokredytów
obejmuje wiele stowarzyszeń nastawionych na osiąganie zysku oraz
stowarzyszeń o charakterze niezarobkowym.
Rynki obligacji korporacyjnych są istotne jedynie dla większych MŚP;
bardziej istotne są natomiast dla spółek
o średniej kapitalizacji lub dużych przedsiębiorstw. We wszystkich krajach
UE rynki obligacji korporacyjnych są mniejsze niż rynki akcji. Wciąż istnieją
jednak różnice między krajami.
3. NARZĘDZIA POLITYCZNE
POZWALAJĄCE SPROSTAĆ WYZWANIOM
Jeśli chodzi o rozwiązywanie problemów
napotykanych przez MŚP przy uzyskiwaniu dostępu do różnych form
finansowania, literatura naukowa,
organizacje międzynarodowe i inne źródła proponują różne zalecenia
polityczne. Biorąc pod uwagę różnorodność rynków finansowych
dostępnych dla MŚP oraz liczne wyzwania, które stawia każdy z nich,
niniejsza ocena koncentruje się na kilku obszarach polityki i nie należy jej
rozumieć jako wyczerpującej analizy tego obszaru.
W dziedzinie kredytowania europejski
sektor bankowy stoi przed ogromnym wyzwaniem związanym z kredytami
zagrożonymi, które poważnie wpływają na niektóre krajowe systemy bankowe.
Kredyty zagrożone mają istotny negatywny wpływ na rentowność banków
i ich zdolność do udzielania kredytów, w tym na rzecz MŚP. W konsekwencji
bardzo użyteczne są polityki mające na
celu poprawę zdolności banków do radzenia sobie z kredytami zagrożonymi.
Możliwe rozwiązania mogą obejmować: (i) sposoby promowania bardziej
skutecznych i przewidywalnych przepisów dotyczących egzekwowania
kredytów i niewypłacalności, aby umożliwić szybkie odzyskiwanie wartości
przez wierzycieli zabezpieczonych; (ii)
Wykres 4 – Inwestycje w kapitał wysokiego ryzyka wyrażone jako odsetek PKB, statystyki
rynkowe: lokalizacja spółki portfelowej
https://www.investeurope.eu/media/651727/invest-europe-2016-european-private-equity-activity-final.pdf
Strona 9 |
większą przejrzystość, aby potencjalni nabywcy kredytów zagrożonych na rynku
wtórnym mogli wchodzić na rynek tych
produktów15.
Mały rozmiar i fragmentaryczny
charakter rynku wysokiego ryzyka w UE sprawia, że przyciągnięcie dużych
inwestorów do sektora jest sporym problemem. Aby przyciągnąć takich
inwestorów z powrotem do klasy aktywów kapitału wysokiego ryzyka,
można zastosować szereg instrumentów. Jednym z nich jest dostosowanie
środków regulacyjnych i norm
ostrożnościowych do potrzeb inwestorów instytucjonalnych (tj. zakładów
ubezpieczeń). Kolejnym narzędziem, które może być użyteczne dla
uatrakcyjnienia klasy aktywów kapitału wysokiego ryzyka dla inwestorów
instytucjonalnych są bodźce podatkowe16.
W odpowiedzi na szybki wzrost
finansowania społecznościowego niektóre państwa członkowskie
podejmują kroki mające na celu doprecyzowanie warunków tego nowego
modelu biznesowego, czasem poprzez specjalne prawodawstwo. Dalszy rozwój
tego nowego źródła finansowania będzie jednak musiał być starannie
zrównoważony, aby zapewnić ochronę
inwestorów17.
W wyniku kryzysu unijne rynki
sekurytyzacji są nadal bardzo osłabione i zniszczone niepewnością związaną
z procesem sekurytyzacji oraz ryzykiem, jakie on ze sobą niesie. Strategie mające
na celu zwiększenie zaufania inwestorów mogą być skutecznym sposobem
uczynienia z sekurytyzacji skutecznego
kanału finansowania szeroko rozumianej
15 MFW, Global Financial Stability Report, kwiecień 2014 r. i kwiecień 2015 r. 16 Invest Europe, 2017 r.
http://www.investeurope.eu/research/ 17 AFME, The shortage of Risk Capital for Europe's High Growth Businesses, 2017 https://www.afme.eu/globalassets/downloads
/publications/afme-highgrowth-2017.pdf
sfery gospodarczej oraz mechanizmu dywersyfikacji ryzyka18.
4. BADANIE OBECNEGO STANU
POLITYKI
Kraje UE podjęły, z różnym rezultatem, szereg środków z zakresu polityki, aby
poprawić dostęp MŚP do finansowania. Większość działań regulacyjnych miała
miejsce w tych krajach, w których udzielanie kredytów bankowych na rzecz
MŚP podczas kryzysu znacznie się
pogorszyło. Działaniem na najszerszą skalę było wzmacnianie systemów
gwarancji kredytowych, głównie poprzez poszerzenie ich zakresu i zwiększenie
alokacji środków publicznych w takie systemy gwarancji.
Na poziomie międzynarodowym zostały wdrożone inne, mniej rozpowszechnione
środki z zakresu polityki, aby:
ułatwić sekurytyzację kredytów MŚP; wzmocnić publiczny sektor kapitału
wysokiego ryzyka (zarówno poprzez publiczne fundusze venture capital,
które bezpośrednio inwestują w młode innowacyjne
przedsiębiorstwa, jak i poprzez instrumenty funduszu funduszy,
które inwestują w prywatne fundusze
venture capital); uprościć dostęp do informacji
finansowych i ich przekazywanie; w dalszym ciągu rozwijać rynki
obligacji korporacyjnych i rynki alternatywne dla MŚP.
Równolegle w różnych krajach UE istnieją lub powstają promocyjne
18 Bank Anglii i EBC (2014 r.), The case for a better functioning securitisation market in the European Union, dokument do dyskusji,
maj 2014 r.
Strona 10 |
instytucje finansowe19. Ponadto niektóre państwa członkowskie oferują bodźce
podatkowe dla inwestowania kapitału
wysokiego ryzyka w młode innowacyjne przedsiębiorstwa, aby mobilizować
prywatne źródła finansowania20. Podczas gdy w systemach gwarancji kredytowych
dominują kombinacje instrumentów polityki wspierających dostęp do
finansowania jako całości, systemy wsparcia skierowane do innowacyjnych
przedsiębiorstw wysokiego wzrostu koncentrują się bardziej na zapewnianiu
kapitału.
We Włoszech podjęto szereg inicjatyw, aby poprawić dostęp przedsiębiorstw
typu start-up i MŚP do kredytów bankowych. Wzmocniono publiczny
fundusz gwarancyjny dla MŚP, również poprzez umożliwienie innowacyjnym
przedsiębiorstwom typu start-up korzystania z przyśpieszonego,
uproszczonego i nieodpłatnego dostępu
do funduszu. Gwarancja pokrywa do 80% kredytów bankowych
udzielonych innowacyjnym przedsiębiorstwom typu start-up do
maksymalnej kwoty 2,5 mln EUR na przedsiębiorstwo.
W większości państw członkowskich istnieją publiczne fundusze venture
19 Zob. sprawozdanie krajowe dotyczące poszczególnych państw członkowskich, aby uzyskać więcej informacji na ten temat:
https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-economic-governance-
monitoring-prevention-correction/european-semester/european-semester-your-country_pl; zob. również zestawienia
informacji dotyczących Small Business Act dla poszczególnych krajów: http://ec.europa.eu/growth/smes/business-friendly-environment/performance-review-
2016_pl 20 Zob. badanie Komisji z 2016 r. dotyczące skuteczności bodźców podatkowych
w zakresie kapitału wysokiego ryzyka oraz dla aniołów biznesu w kontekście wspierania
inwestycji w MŚP i przedsiębiorstwa typu
start-up, opublikowane na stronie internetowej: https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/final_report_2017_taxud_ventu
re-capital_business-angels.pdf
capital inwestujące bezpośrednio w przedsiębiorstwa. Koncentrują one
swoje inwestycje głównie w obszarze
ICT, biotechnologii oraz zaawansowanej technologii produkcji. Choć niektóre
publiczne fundusze venture capital wyraźnie koncentrują się na
przedsiębiorstwach w fazie rozwoju, mając na celu wspieranie ich szybkiego
wzrostu, największą część portfeli publicznych funduszy venture capital
stanowią przedsiębiorstwa typu start-up na wcześniejszym etapie rozwoju.
Dostępne oceny wskazują, że takie
systemy są zazwyczaj skutecznym sposobem przyśpieszania wzrostu
i konkurencyjności przedsiębiorstw. Ponieważ jednak większość systemów
istnieje wciąż od stosunkowo niedawna, ilość dostępnych danych dotyczących
pomyślnego wyjścia przedsiębiorstw z inwestycji jest niewielka. W niektórych
państwach członkowskich (np.
w Niemczech i Finlandii) publiczne fundusze funduszy, które inwestują
w prywatne fundusze venture capital, otrzymują większe finansowanie niż ma
to miejsce w przypadku bezpośredniego publicznego kapitału wysokiego ryzyka.
Ten typ instrumentu finansowego pozwala na większą dywersyfikację
portfela i jednocześnie daje możliwość
wykorzystania w wielu sektorach doświadczenia osób zarządzających
prywatnymi funduszami z określonego sektora. Nie ma jednak wiarygodnych
dowodów potwierdzających wywieranie wpływu gospodarczego przez fundusze
funduszy na przedsiębiorstwa-beneficjentów, tak jak ma to miejsce
w przypadku bezpośrednich publicznych
systemów kapitału wysokiego ryzyka.
Według zestawień informacji dotyczących
Small Business Act od 2011 r. przyjęto lub wdrożono niemal 500 środków
z zakresu polityki w dziedzinie dostępu MŚP do finansowania. Wśród nich
w bieżącym okresie sprawozdawczym dla zestawień informacji dotyczących Small
Business Act (2015 r. i pierwszy kwartał
2016 r.) przyjęto lub wdrożono ponad 80 środków z zakresu polityki, głównie
w ramach programów finansowania, programów spójności dla MŚP oraz
bodźców podatkowych dla inwestycji.
Strona 11 |
Na poniższym wykresie przedstawiono rezultaty krajów UE, jeżeli chodzi o ich
ostatnie wyniki (2015 r. i pierwszy
kwartał 2016 r.) oraz postęp w czasie (2008 -2016) w zakresie wskaźników
determinujących „dostęp do finansowania” zgodnie ze Small Business
Act. Według danych tylko kilka krajów osiągnęło niewielki postęp lub nie
osiągnęło go wcale. Większość krajów UE od 2008 r. osiągnęła umiarkowany
postęp i efektywność.
Strona 12 |
Wykres 5 – Zestawienie informacji dotyczących Small Business Act na temat ostatnich wyników, jeżeli chodzi o efektywność i postęp w czasie w zakresie dostępu do finansowania MŚP (2008–2016)
Źródło: Zestawienie informacji Small Business Act 2016, sprawozdanie podsumowujące.
Data: 22.11.2017