-EĞİTİM BİLİMLERİ-
"Biliş" (Cognition) terimi dünyamızı öğrenmeyi ve anlamayı içeren zihinsel faaliyetler anlamına gelir. Yaklaşık olarak biliş kelimesi "düşünme" ile eş anlamlıdır. Çocuklar yetişkinler gibi düşünemezler. Bir başka deyişle çocuklar yetişkinlerden daha ilkel bir düşünme örüntüsü gösteren küçük yetişkinler değildir. Kendilerine özgü bir dünya görüşleri vardır. Duruma bu yönden bakmak çocuğun dünyasını anlamamız bakımından çok önemlidir. (Morgan, s.60)
Bir olaya birden fazla yaklaşım ya da o olayı ele alışyolları vardır. Aynı durum insan gelişimini.__incelemede de geçerlidir. Gelişim konusunda ■§İsviçreli Psikolog ve filozof Jean Piaget'in kuramı £çağımızda da geçerliliğini korumakta ve yaygın E
olarak kulianılmaktadır. (Morgan, s.60) |
Bireyin, çevresindeki dünyayı anlama ve Şjjjjöğrenmesini sağlayan, aktif zihinsel faaliyetlerdeki -ggelişime bilişsel gelîşim denir. Bilişsel gelişim, jjjbebeklikten yetişkinliğe kadar, bireyin çevreyi, 'gdünyayı anlama yollarının daha kompleks ve etkili :Ehale gelmesi sürecidir. (Senemoğlu, 2004) >
BilgiNotuj
Biliş; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerinedenir.Bilişsel Gelişim, yaşla birlikte bu süreçlerdemeydana gelen değişimlerdir.
Piaget dışında, Heinz Wemer ve Jerome Bruner'in kuramları bilginin veya bilişsel gelişimin kazanılması sürecinde bazı temel kabulleri içerir. Bu kabuller şunlardır;
1. Bilai edinme süreci tepkide bulunabilen birçevre ortamında aktif öğrenmeyi içerir.
2. Gelişimi büyük ölçüde çevredekiuyaranlarla ilişkili ilkel, refleks tepkiler, butepkilerin gelişerek temsil edilişi vesoyutlanması takip eder.
GELIŞIM PSIKOLOJISI Biiişsel (Zihınsel) Gelişim
Gelişim bir sonraki aşamayı destekleyen ve takip eden hiyerarşik aşamalarla gerçekleşirken, aynı zamanda bir önceki aşamalarla da bağlantılı bir süreçtir. Davranışın biyolojik temelleri vardır ve bu durum uygun çevre uyarısına maruz kaimadıkça ortaya çıkmaz.
flilgi Notu /
Bilişsel gelişim alanında Piaget, Bruner, Gagne ve Vygotski'nin çalışmaları bulunmaktadır.
PİAGET'NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI
Piaget, bilişsel gelişimde, olgunlaşma ile öğrenmenin etkileşiminin önemini vurgular. Çocuklar, geçirdikleri yaşantının biyolojik olgunlaşma düzeyleri ile girdiği karmaşık bir etkileşim sonucunda, çevrelerinde olup bitenlere anlamlar yüklerler. Başka bir anlatımla bir çocuğun olayları ya da durumları açıklama biçimi, izinde bulunduğu bilişsel gelişim dönemine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. (Erden, Akman, 2005)
Piaget'ye göre bilişsel gelişimin temel kavramları
• Şema oluşturma• Özümseme• Uyum sağlama• Organize etme• Uzlaşma / Dengeleme
1. Şema
Doğumdan itibaren çocukların dünyayı anlamak ve keşfetmek için yaptığı deneyler (girişimler) sonucunda, fiziksel ve sosyal dünyanın nasıl işlediğine dair oluşturdukları kuramlara şema adı verilir.
2. Özümseme
Çocuğun, yeni bir nesneyle/olayla karşılaştığında bu
-GELİŞİM PSİKOLOJİSL
yeni nesneyi/olayı daha önce edindiği şemayı/şemaları kullanarak yani yeni nesneyi/olayı daha önce edindiği şemalar içinde şekillendirerek açıklamaya çalışmasıdır.
3. Uyum Sağlama / Düzenleme / Uyumsama
Karşılaşılan yeni durum daha önceki şemaların kullanılmasıyla açıklanamadığında çocuğun, daha önce edindiği şemayı değiştirerek yeni bir şema oluşturmasına uyum sağlama adı verilir.
4. Organize Etme / Örgütleme
İlk kez karşılaşılan her durum bireyin içinde var olan bilişsel dengeyi bozar ancak özümseme —► uyum sağlama süreciyle bu denge yeniden kurulur. Uyum sağlama sürecinden sonra yeni edinilen her şema daha önceki şemalar (davranışlar) arasına alınarak tüm yapının yeniden düzenlenmesine organize etme adı verilir.
5. Uzlaşma
Şema^özümseme—>uyum—»organize etme süreci ile birey sürekli olarak bilişsel dengesini korur veya bozulan dengeyi yeniden düzenler. Buna bağlı olarak da sosyal ve fiziksel çevreyle yani yaşamla denge/uyum içinde kalmaya çalışır. Buna uzlaşma adı verilir.
Jean Piaget'ye göre zihinsel ya da bilişsel süreçler çocuğun dünyayı anlamasını sağlar. Ona göre zihinsel gelişim birbiriyle ilişkili dört faktörden etkilenir:
1. Olgunlaşma
2. Tecrübe/Deneyim
3. Sosyal etkileşim kültürel aktarım
4. Dengeleme
1. Deneyim / Yaşantı
Çocukların sosyal ve fiziksel çevreyle (yaşamla) gerçekleştirdikleri her türlü etkileşim ve yaşantılardır (yakalama, hareket etme, somut objeler hakkında düşünme ve onlarla ilgili süreçler doğrultusunda düşünme vb.)
2. Sosyal Etkileşim
İçinde yaşanılan toplumun ve kültürün (arkadaş, aile vb.) herhangi bir durum hakkındaki bilgisinin
paylaşımıyla yeni şemaların kazanılmasıdır. (Örneğin kelebeğe "kelebek" demek.)
3. Olgunlaşma
Bazı bilişsel süreçlerin fiziksel yeterliliklerin artmasına bağlı olarak gelişmesidir. Dil öğrenme gibi. Örneğin, yeterli fiziksel olgunlaşma meydana gelmeden dil gelişimi gerçekleştirilemez. Fiziksel olarak olgunlaşma, özellikle merkezi sinir sisteminin olgunlaşmasıyla ilişkilidir.
4. Dengeleme
Olgunlaşma, tecrübe ve sosyalleşme süreçlerini bir araya getirerek zihinsel yapıyı inşa etmektir. Yukarıdaki üç sürece eşlik eden bir süreç olarak, insan düşüncesinde doğuştan varolan, çevre ilişkilerinde ve kendi içinde gittikçe daha dengeli, ayrıntılı ve tutarlı olma eğilimidir.
PİAGETYE GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM
DÖNEMLERİ
A) DUYUSAL HAREKET DÖNEMİ (0-2 YAŞ)
Bu dönemdeki Sensory-Motor bilişsel faaliyetler, duyumlar vasıtasıyla gerçekleşen anlık yaşantılara dayanır. Refleksler bu dönemin temel karakteristiğini teşkil eder. Hareketler, yoklama ve beş duyu asıl bilgi kaynaklarıdır. Çevredekileri görüp hissetmekle beraber, onları kategori halinde toplayamaz. Tepkiler, içinde bulunulan şartlara göre belirlenir. Her yaşantı çocuk için yepyenidir. Bu dönemde şemalar oluşmaya başlar. İlk şema emmeyle, sonra yakalama ile yeni bir şema oluşur. Şemalar her yeni objeye veya duruma uygulanır. Her şeyi emmeye veya yakalamaya çalışır.
Özellikleri
I- Nesne kalıcılığı / sürekliliği: Nesne kalıcılığı, algıalanına girmeyen nesnelerin varlıklarınısürdürdüklerinin farkında olmayı ifade eder. Birnesne algılanmadığı sürece yoktur. Bebekleryaklaşık bir yaşa kadar gözünün önünde kaldırılanbir nesneyi arama çabasına girmezler.
II- Döngüsel Tepkiler: Çocuğun belirli türdekihareketleri tekrarlaması döngüsel tepkiler olaraktanımlanır.
a) Birinci Döngüsel Tepkiler (0-4 ay): Çocuğun parmak emmesi.
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
b) Ikinci Döngüsel Tepkiler (4-10 ay): Bedenindışındaki nesnelerle hareketleri tekrarlaması.Örneğin yatağında ayağını sallarken karyolasınınses çıkarmaya başladığını fark eden bir bebeğin,aynı sesi çıkarmak için ayağını yeniden sallaması.
c) Üçüncü Döngüsel Tepkiler (12-18 ay): Vücutdışında araçlarla davranışlarını tekrarlaması.Örneğin, bir çubukla istediği oyuncakları almayıdenemesi.
III- Model alma ve taklit etme kökenlidavranışların ortaya çıkması: Başlangıçta sadecegörebildiği hareketleri taklit eder. Çocuğun görmüşolduğu bir olayı olay ortadan kalktıktan sonratekrarlamasına ertelenmiş taklit adı verilir.Ertelenmiş taklit olayların akılda tutulduğunun birgöstergesidir.
IV-İnsanlarla sosyal etkileşimlere girme
V-Sembolik düşünceye hazırlık (Henüz sembolikdüşünce yok)
VI- Tutarak, hareket ettlrerek gözleyerek ~öğrenme |
UJ
VII- Yaşantıya dayalı öğrenme daha etkili .~LU
VIII-Hedefe yönelik davranışların oluşması. sm
B) İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM /2-7 YAŞ
UJ
İşlem öncesi dönem kendi içinde sembolik dönem s
(2-4 yaş) ve sezgisel dönem (5-7 yaş) olmak üzere iki alt bölümde incelenir.
a) Sembolik İşlemler Dönemi / 2-4 yaş
Çocuk bu dönemde sözcük kullanmaya ve ilkel bir düzeyde ilk olarak bir sembol ile bu sembolün temsil ettiği nesne arasındaki ilişkiyi anlamaya başlar. Böylece çocuk "dil" ile yeni bir dünyayı keşfetmeye başlar. Bu zenginliklerden yararlanarak oyun yaşamı da zenginleşir. Bir ağacı at gibi kullanmaya, ana baba rollerine girerek taklit oyunları oynamaya başlar. Bazılarının da hayali arkadaşları vardır.
Özellikleri
» Sembolik düşünce gelişimi (nesne ya da hareketlerin bir diğerini temsil etmesi)
» Dilin ve dramatik oyunların kullanılmaya başlanması (sopayı at gibi kullanması)
» Kelime hazinesinde hızlı bir artış
»Ben-merkezci düşünce (herhangi bir konuda başkalarının bakış açısından olaylara bakamama, kendisini başkalarının yerinme koyamaması. Mesela telefon konuşmasında bir çocuğun karşısındaki kişiye "baak, annem bana yeni elbise aldı" demesi. (Dünyanın merkezinde kendisi varmış gibi algılama.)
»Animizm; Canlı ve cansız nesneler arasında ayrım yapamama; sihirli-majik- düşünce. (taşlar yaşıyor, lokomotifler canlıdır, ağaçlar düşünebilir, cam elimi acıttı, ağaç yapraklarını aşağıya ittiği için yapraklar düşüyor, vb.)
Animizm: Canlı ve cansız nesneler arasında ayrım yapamama.
» Kolektif Monolog: Karşısındakini dinlemeden, onun kendisini dinlediğini varsayarak konuşma.
»Paralel Oyun: Diğer çocuklarla yan yana oynamasına rağmen, diğerlerinin oyunlarına dikkat etmeme.
»Klşilerin sürekliliği: Nitelik olarak nesne sürekliliğine benzer. "Görünümü, kılık-kıyafeti değiştiğinde kişinin değişmediği" şeklinde açıklanabilir. Söz gelimi babasının şapkasını taktığında çocuğun ağabeyi "baba" olmaz. Bu dönem çocuğu bunu algılayabilir.
b) Sezgisel İşlemler Dönemi / 4-7 yaş
İşlem öncesi dönemin ikinci safhası sezgisel dönem (5-7 yaş) olarak isimlendirilir. Bu aşamada çocuk giderek daha karmaşık durumları deneyerek düşünmeye başlar. Bu noktada çocuk somut işlemlere doğru bir geçiş aşamasındadır. Somut olarak belirli ortamlarda düşünme kapasitesi geliştirme durumunda olmasına rağmen zihin işlemleri henüz çok sınırlıdır. Bu seviyedeki çocuklar halâ düşünce, akıl yürütme noktasında tek bir boyutu değerlendirebilmektedirler. Belirli bir işleme yönelebilir ve bu noktada zihinsel becerisini uyum
-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.
yönünde kullanabilir. Oysa bir önceki aşamada çocuklar aynı durumda benmerkezli oyun şemalarını özümleyerek işlemle ilgilidirler. Nesneleri sınıflandırma durumunda çoklu sınıflandırmayı gerçekleştiremezler ve tersine dönüştürme kavramının gerektirdiği işlemleri de başaramazlar.
Özellikleri
» Akıl yürütmelerin başlaması.
»Nesneleri belirli birden fazla özelliğe göre sınıflamave sıralamaöa zorluk/güçlük yaşama.
»Sayı uygunluğunu başaramama
Örnek:
Hangisi çok?a . D D D D D
b. a D a D a
C) SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ /7-12 YAŞ
Bu dönemde problemin somutlaştırılması önemlidir. Başlangıçta düşünce düzeyinde, doğru yanıtı almak güç olabilir; ancak çizerek sunulduğu takdirde daha başarılı olacaktır. Mantıksal düşünce gelişmiştir. Öğrenme durumunda malzemenin somuta indirgenerek sunulması, çeşitli kavramların kazanılmasında esas alınmalıdır. Çocuk yaşamakta olduğu dönemin özelliği gereği yaparak, yaşayarak, duyu organlarından gelen duyumlarla öğrenme durumundadır. Bu nedenle kavramlardaki gizli anlamları yakalaması güçtür. Ancak somut işlemsel dönemin sonuna doğru mecazî anlamlar; okudukları metnin ana fikrini çıkarma gibi yetenekleri gelişmeye başlar. Bu dönemde çocukların özgürlük, eşitlik, adalet gibi soyut kavramları anlamlaştırması da güçtür.
Özellikleri
»Empati: Olayları başkalarının gözünden görmeyi başarma
»Mantıksal Düşünme: Mantıksaldüşünebilmekle beraber bunları olay ya da nesneler üzerinde uygulayabilme.
»İleriye ve geriye doğru düşünebilme: Zihinsel bir işlem dizisini (mesela bir deneyi) ileriye ve tersine doğru sıralayabilme.
»Merkeziyetsizlik: Karar verirken çok merkez/boyut/özellik kullanabilme.
» Korunum: Şekilsel değişme, kütlenin değiştiğini göstermez.
o Madde Korunumu: Bir bütünün parçalara ayrılması miktarı değiştirmez.
o Uzunluk korunumu: Bir tel kıvrılıp katlandığında miktarı değişmez.
o Nitelik değişmezliği: Bir kaptan diğerine boşaltılan bir sıvının miktarı değişmez.
o Sayı Korunumu: Nesnelerinyakınlaştırılması veya uzaklaştırılması miktarları üzerinde değişiklik yapmaz.
o Alan Korunumu: Bir kâğıt parçasının kapladığı alan, o kâğıdı kesip başka şekiller oluşturduğumuzda değişiklik göstermez.
o Ağırlık Korunumu: Şekli değişen bir nesnenin ağırlığı değişmez.
o Hacim Korunumu: Bir parça oyun hamurunun şekli değiştirilse bile, bir sıvı içinde atıldığında taşırdığı miktar değişmez.
» Ayniyet: Bir şey eklenmediği veya çıkarılmadığı sürece miktar değişmez.
» Telafi: Bir boyutta meydana gelen bir değişiklik diğer bir boyutta değişiklik meydana getirir. Söz gelimi aynı miktardaki sıvının ince ve yüksek bir kaptan geniş bir kaba alınması durumu. Yükseklikte meydana gelen değişim genişlikte meydana gelen bir değişimle telafi edilir.
»Dönüşebilirlik; Görüntüsel değişiklik eski haline dönüşebilir; miktar değişmez.
>> Çoklu sınıflama; Nesneleri birden fazla özelliği dikkate almak suretiyle sınıflayabilme.
D) SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ /12 YAŞ VE
ÜSTÜ
Özellikleri: » Analiz-sentez: Nesneleri birleştirip
ayırabilme.
»Ergen egosantrizmi: Aşırı idealizm, hayali seyirciler.
» Soyut düşünebilme: A>B; B>C ise A<C
»Soyut kavrama: Özgürlük, adalet vb. soyut kavramları algılayabilme.
»Hipotezler oluşturabilme ve aralarından seçim yapabilme.
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
DİL GELİŞİMİ
Genel bir kabul olarak dil gelişimi bilişsel gelişime paralel olarak ortaya çıkar. Bu görüş Piaget merkezli bir görüştür. Fiziksel (psiko-motor), bilişse! gelişim ve dil gelişimi arasında bir paralellik vardır. Diğer bir deyişle dil gelişimi bilişsel gelişim ve psikomotor gelişimle ilişkilendirilerek açıklanabilir.
Dil, duygu ve düşüncelerin ses ve anlam olarak ortak olan öğeler ve kuralları kullanarak başkalarına aktarılmasını sağlayan gelişmiş simgeler/semboller bütünüdür. Dil, öğrenme, hatırlama ve tanımanın en önemli yoludur.
Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler
1. Duyusal ve fiziksel engel: Dil gelişiminde duyuve sinir sisteminin sağlamlık ve bütünlüğü önemlidir.Ağır işitme kaybı, görme özrü, koklama, tat alma vedokunma duyularındaki bozukluklar çocuğun hem dilhem de zihinsel gelişimini olumsuz yöndeetkilemektedir.
2. Zihinsel engel: Zihinsel gelişimin yetersizliğiçocuğun dikkatini yoğunlaştıramamasına,kavramaya ait becerileri kazanmada güçlükçekmesine neden olur. Çocuk, zihinsel geriliğindüzeyine bağlı olarak konuşmayı ya hiç öğrenemezya da yaşıtlarından yavaş öğrenir.
o 3. Olgunlaşma: Sinir, kas sağlığı ve aralarındakiuyum normal olabilir. Fakat, motor gelişim yönündenbelirll olgunluğa erişmedikçe çocuk konuşamaz.Çene ve dil kaslarına hâkim olup, onları kullanacakdüzeye erişmeden sesleri çıkaramaz.
4. Duygusal durum: İlk çocukluk devresindeçocuğun karşılaştığı duygusal güçlükler onunkonuşma gelişimini etkiler, geciktirebilir. Bu etkikonuşmanın kazanıldığı devrede olursa konuşmagelişimini yavaşlatabilir. Ağır, korkunç kazalar veduygusal şok geçirenlerde konuşmanın kaybedildiğigörülmektedir.
5. Güdüleme, Uyarım ve Teşvik: Konuşmaöğrenilmesi oldukça uzun zaman alan ve oldukçakarmaşık bir öğrenme sürecidir. Bu sürecin normalhız ve düzeyde olması isteniyorsa çocukta konuşmaiçin ihtiyaç duyurmalı, konuşma çabası izlenmeli ve
PİAGET'İN BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ VE ÖZELLİKLERİ (ÖZET TABLO)
DÖNEMLER YAKLAŞIK YAŞ MOTOR BECERİLERİ
DUYUSAL MOTOR 0-2 YAŞ Bebek kendisini diğer nesnelerden ayırt eder; uyaran arayışındadır; nesne sürekliliği kazanmıştır. İlkei şekilde sebep sonuç, zaman ve mekan anlayışı geliştirmiştir. Hayaii oyun ve sembolik düşünce başlangıcı vardır
İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM
2-7 YAŞ Sembolik fonksiyonların gelişimi; dilin sembolik olarak kullanımı; sezgisel problem çözme; tersine dönüştüremeden odaklaşmış ve egosantrik düşünce; sayı korunumunun kazanılmasına başlangıç ve kategori halinde düşünme yeteneğiyle ilişkileri görebilme.
SOMUT İŞLEMSEL DÖNEM
6/7-11/12 Kütle, uzunluk, ağırlık, hacim korunumu; tersine dönebilirlik; merkeziyetçilikten uzaklaşma; başkalarının rolünü alabilme; somut işlemler çerçevesinde mantıki düşünce; sınıflandırma (nesneleri hiyerarşik sınıflar halinde organize etme), nesneleri seri halinde küçükten büyüğe vb. sıralama.
SOYUT İŞLEMSEL DÖNEM
11/12VE ÜSTÜ
Esneklik, soyutlama, akıldan hipotezler test etme, karmaşık muhakemede olasılıkları ve muhtemel durumları dikkate alma ve problem çözme.
başarılar daima fark edilerek ödüllendirilmelidir.
6. Sağlık: Bebeğin sık sık hastalanması veyaşiddetli ve uzun süren hastalıklar konuşma gelişiminigeciktirebilir.
7. Diğer çevresel etmenler: Ailenin sosyo-ekonomik ve sosyo-demografik özellikleri, evdekullanılan dilin niteliği, kitle iletişim araçları veçocuğun bunlardan etkilenme düzeyi, iletişimkurulan akran çevresinin olup olmaması, varsanitelikleri vb.
-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.
Bireyin dünyayı anlama yollarının artması ve
daha etkili hale gelmesi olarak tanımlanan
gelişim alanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bedensel gelişim
B) Devinimsel gelişim
C) Bilişsel gelişim
D) Kişilik gelişimi
E) Ahlak gelişimi
Düşünme ve kavrama sisteminde meydana gelen
gelişmelere bilişsel gelişim diyoruz. Bilişsel
gelişim dünyayı anlama yolundaki zihinsel
faaliyetlerin gelişimidir. Yeni doğan bir bebeğin
baş etmesi gereken en büyük sorun dünyayı
tanımaktır. Dünyayı tanımak için insanlar farklı
yaşlarda farklı tepkiler gösterir. Bebeklikte yeni
karşılaşılan bir nesne ağza sokularak tanınırken,
yetişkinlikte araştırılarak tanınır. İnsanları çevreyi
tanımak için kullandığı bu yolların değişmesi ve
daha kompleks hale gelmesi bilişsel gelişimdir.
(Cevap C)«3g CM
3. Bilgi edinme yollarında çocukların aktif
olduğunu savunan ve bilişsel gelişimi
bireylerin çevreyi anlama yollarının
farklılıklarıyla açıklayan gelişim psikologu
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Piaget
B) Bruner
C) Vygotsky
D) Rogers
E) Maslovv
Piaget bilişsel gelişimde olgunlaşma ve
öğrenmenin önemi üzerinde durmuştur.
Farklı yaşlardaki çocukların ve yetişkinlerin
dünyayı anlama yolları birbirinden farklıdır.
Piaget'e göre çocuklar dünyanın pasif
alıcıları değildir. Bilgi edinme sürecinde
aktiftirler.
(Cevap A)
ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ
2. İnsanın algılama, hatırlama, dikkat, düşünme gibi
zihinsel etkinliklerinde meydana gelen gelişime
bilişsel gelişim denir.
Aşağıdakilerden hangisi bilişsel gelişimin temel
kavramlarından birisi değildir?
A) Şema
B) Adaptasyon
C) Özümleme
D) Kritik dönem
E) Uyumsama
4. Bilişsel gelişime bir çok faktör etki eder.
Aşağıdakilerden hangisi bilişsel gelişime etki
eden faktörlerden birisi değildir?
A) Olgunlaşma
B) Yaşantı
C) Kültürel Aktarım / Sosyal etkileşim
D) Dengeleme
E) Büyüme
A-B-C-E seçenekleri bilişsel gelişimin temel
kavramlarındandır. Fakat D seçeneğindeki kritik
dönem gelişim psikolojisinin temel kavramıdır. Kritik
dönem yaşamın belli zamanlarında belirli
öğrenmelere karşı duyarlılığı gösterse de bilişsel
gelişimin temel kavramlarından biri değildir.
(Cevap D)
Doğru cevap E seçeneğidir. Çünkü büyüme bedenin
ya da organın bir durumdan bir başka duruma
geçmesidir. Büyüme vücudun boyca ve hacimce
artışıdır. Ancak büyümenin sonunda olgunlaşma
bilişsel gelişimi etkiler. A-B-C-D seçeneğinden yer
alan kavramlar bilişsel gelişime direk olarak etki
eden faktörlerdir.
(Cevap E)
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
5. "Piaget' e göre organizmanın her hareketikoordinelidir. Öğrenilen her bilgide bukoordinasyon içinde bir sistem içine dahil edilir."Organizmanın yeni edinilen bilgi ve yaşantılarıbir sistem dahilinde depolamasım,sınıflandırmasını Piaget aşağıdakikavramlardan hangisi ile açıklamıştır?A) DengelemeB) ÖrgütlemeC) UyumD) ŞemaE) Biyolojik olgunluk
7. Bu dönemd9 yeni doğmuş beb9k çevreden g9İen
uyarıcılara refieksleri aracılığıyla tepki verir. İki aylık
olduğunda ise istemli hareketler gösterir.
Yukarıdaki açıklama Jean Piaget'in bilişsel
gelişim dönemlerinden hangi dönemin temel
özelliğidir?
A) Duyusal devinim/motor dönem
B) İşlem öncesi dönem
C) Somut işlemler dönemi
D) Soyut işlemler dönemi
E) İşlem sonrası dönem
Piaget' nin bilişsel gelişim için ön gördüğü
ilkelerden biri de organizmanın örgütleme
eğilimidir. Organizmanın tüm uyum hareketleri
organize edilmiş bir davranışın parçasıdır.
Organizmanın tüm etkinlikleri koordinelidir.(Cevap B)
Paragraftaki açıklamada yeni doğmuş bebek ifadesi
bizim için anahtar kelimedir. Çünkü duyusal motor
(devinim) dönemi (0-2 yaş) arasını kapsayan bir
dönemdir.
(Cevap A)
S2 CDtc aı n
6. Zeka ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden
hangisi Piaget' nin görüşlerine ve geliştirdiği
bilişsel gelişim kuramına uygundur?
A) Zeka bireyler arasındaki öğrenmefarklılıklarının temel nedenidir
B) Zeka bireyin çevreye uyum beceriierinin birgöstergesidir
C) Zeka bireyin toplumsal etkileşim gücününtemsilcisidir
D) Zeka ancak genel yetenek testleriyle ölçülürE) Zeka gelişimi tamamen kalıtsal faktörlerin
etkisi altındadır.
"-J CÜ
5§ UJ
'SUJ
Jean Piaget'ye göre bu dönemde beb9k duyuları
ve motor faaliyetleriyle dış dünyayla ilişkiler kurar.
Yukarıda açıklaması verilen bilişsel
gelişim dönemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) İşlem öncesi dönem
B) İşlem sonrası dönem
C) Somut işlemler dönemi
D) Soyut işlemler dönemi
E) Duyusal motor (devinim) dönem
Piaget' e göre zekayı belirli test maddeleriyle
ölçmeye çalışmak hatalıdır. Piaget' e göre zeka
organizmanın yaşamı için en uygun koşulları
sağlamaktır. Zeka kişinin çevreye etkin bir şekilde
uyum sağlamasına yardım eder. Her canlı kendisi
için en uygun koşulları bulmaya çalışır. Bunu
sağlayan temel etkende onun zekasıdır.
(Cevap D)
Parçada anahtar sözcük 'bebek' kelimesidir. Çocuk
deseydi işlem öncesi ve somut işlemler dönemi,
genç deseydi soyut işlemler dönemini düşünülürdü..
Bebek dediği için 0-2 yaş dönemi kapsayan E
seçeneğindeki duyusal motor dönem sorunun doğru
cevabıdır.
(Cevap E)
-GELİŞİM PSİKOLOJİSL
9. Jean Piaget'nin bilişse! gelişim dönemlerinin
hangisinde nesne devamlılığı kazanılmaktadır?
A) Soyut işlemler dönemi
B) Somut işlemler dönemi
C) işlem öncesi dönem
D) Duyusal motor (devinim) dönem
E) İşlem sonrası dönem
Korunumun kazanıldığı üst düzey, sıralama ve
sınıflamaların yapıldığı dönem somut
işlemler dönemidir.
(Cevap C)
Bebeklerde nesne devamlılığı 8. aya doğru başlar.
18-24 aylarda gelişimini tamamlar. Bu sebeple
nesne devamlılığı duyusal motor dönemde kazanılır.
(Cevap D)
10. Aşağıdaki seçenekierde verilen maddelerden hangisi işlem öncesi dönemin özelliklerinden birisi degildir?
A) Korunum kazanılmıştır
B) Haya! dünyaları gelişmiştir
C) Korunumkazanilmamıştır
D) Monolog tarzı konuşma vardır.
E) Ben -merkezci düşünce hakimdir
z om "oUi
12. Göreceli düşünce geliştiği için bir
sorunun değişik biçimlerde ele alındığı
biiişsel gelişim dönemi J. Piaget'nin hangi
dönemine denk gelir?
A) Duyusa! (motor) devinim dönemi
B) İşlem öncesi dönem
C) İşlem sonrası dönem
D) Soyut işlemler dönemi
E) Somut işiemler dönemi
Göreceli düşünce soyut düşünmeyi getirdiği
için doğru seçenek D seçeneğindeki soyut
işlemier dönemidir.
(Cevap D)
Yukarıda sıralanan özelliklerden A seçeneğinde
verüen korunumun kazanılması özelliği somut
işlemler dönemine aittir. Diğerlerinin hepsi işlem
öncesi dönem özelliklerindendir.
(Cevap A)
H.Jean Piaget'ye göre; çocuk için korunumun
kazanıldığı, çok yönlü sıralama, sınıflama ve
karşılaştırma için şemaların geliştirildiği bilişsel
gelişim dönemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Duyusal motor (devinim) dönem
B) İşlem öncesi dönem
C) Somut işlemler dönemi
D) İşlem sonrası dönem
E) Soyut işlemler dönemi
13. Küçük bir çocuğun belirli yaş dönemlerinde gözünün
önünden kaybolup, mutfağa giden, evin işlerini yapan
annesinin yanından kaybolduğunu fark etmeyerek
hiçbir şey olmamış gibi davranmaya devam etmesi,
kendi kendine mırıldanması hemen hemen her
çocukta görülen bir durumdur.
Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?
A) Korunumun kazanılması
B) Korunumun kazanılmaması
C) Nesne devamlılığının kazanılması
D) Nesne devamlılığının kazanılmaması
E) Şema
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
Nesnenin devamlılığı duyusal-motor dönemde
kazanılan bir özelliktir. Görüş alanında olmayan bir
nesne ya da kişinin varolmaya devam ettiğini
bilmektir. Verilen örnekte bebek annesinin
varolmaya devam ettiğini bildiğinden olumsuz
tepkiler vermemiştir.
(Cevap C)
15. Atatürk ilköğretim okulu birinci kademede özel alt
sınıfta okuyan bir öğrenci, çantasının rengini herkesin
bildiğini ve kendisi meyve suyu içmediği için hiç
kimsenin meyve suyu içmeyi sevmediği düşünüyor.
Bu öğrenci J. Piaget'nin bilişsel gelişim
dönemlerinden hangisinin özelliklerini
göstermektedir?
A) Duyusal devinim dönemi
B) Somut işlemler dönemi
C) Işlem öncesi dönem
D) Soyut işlemler dönemi
E) Duyusal motor ve soımut işlemler dönemi
Verilen örnekte "çocuk benmerkezciliği"
anlatılmaktadır. Bu özelliğin olduğu dönem ise işlem
öncesi dönemdir.
(Cevap C)
14. Mustafa isimli bir öğrenci, okulunda ve sınıfında
başarılı, öğretmenleri tarafından çok sevilen bir
öğrencidir. Fakat Mustafa başarısından dolayı
kıskanılmakta ve sevilmemektedir. Arkadaşiarı
Mustafa'yı okuldan attırmak için bir komplo kurarlar
ve hırsızlıkla suçlayarak okul idaresine şikayet
ederler. Mustafa bu problemi çözmek için tek tek
olaylardan hareketle genele ulaşarak problemi çözer.
Şikayet eden kişiyi bulmak için de sınıf genelindeki
öğrencilerden hareketle özele yani kişilere inerek
şikayet eden kişiyi de bulur.
Bu örnek olayda Mustafa bilişsel gelişim
dönemierinden hangisinin özelliğini sergilemiştir?
A) Soyut işlemler dönemi
B) Somut işlemler dönemi
C) İşlem öncesi dönem
D) Duyusal-motor dönemi
E) İşlem sonrası dönem
52 "üecLU
o._ÜJ-J
16. Kahvaltıda her gün kaynamış yumurta yiyen
bir çocuk, yumurta yemediği gün kendisini
kahvaltı yapmamış sayan veya önlüğümü
giymedim, o halde öğle olmadı diyerek iki
özel durum arasında bağlantı kurarak akıl
yürüten bir çocuk için aşağıdakilerden
hangisi söylenebilir?
A) Duyusal-devinim döneminde olduğu
B) Somut işlemler döneminde olduğu
C) İşlem öncesi dönemi atlattığı
D) İşlem öncesi dönemde olduğu
E) Soyut işlemler dönemine geçemediği
Burada Mustafa olayı ve olay kahramanını bulmak
için tümevarım ve tümdengelim yollarını kullanmıştır.
Mustafa'nın tümevarım ve tümdengelim yolları ile
düşünebilme yeteneğini göstermesi soyut işlemler
döneminin bir özelliğidir.
(Cevap A)
İki özel durum arasında yani özelden özele akıl
yürütme olayı işlem öncesi döneminin
sınırlılıklarındandır. Dolayısıyla bu çocuk hala işlem
öncesi dönemi yaşamaktadır.
(Cevap D)
10- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ-
17. Küçük bir çocuğa 3+3'ün kaç yapacağı sorulmuş
çocuk 6 cevabını verilmiştir. Bu sorudan sonra 6-3=?
Sorusu sorulmuş bu soruya cevap verememiştir. Aynı
çocuğa 4 kere 4 kaç eder sorusu sorulduğunda 4'leri
daha öğrenmedik cevabını vermiştir.
Bu çocuk sorulan tüm sorulara cevap vermiş
olsaydı aşağıdaki bilişsel gelişim dönemlerinden
hangisinde olduğunu söyleyebilirdik?
A) Duyusal motor dönemi
B) İşlem öncesi dönem
C) Somut işlemler dönemi
D) Soyut işlemler dönemi
E) Genital dönem
1. "Bir çocuğun eline küçük elma şekeri verildiğinde, ilk
olarak onu çıngırak gibi sallayarak tepki
göstermektedir."
Bu davranış biçimi bilişsel gelişime ilişkin olarak
aşağıda verilen kavramlardan hangisi ile
açıklanabilir?
A) Şema
C) Uyum sağlama
E) Dengeleme
CEVAPLI KAVRAMA
B) Özümseme D)
Organize etme
Yukarıdaki ömekt9 çocuk tersine döndürebilirlik
işlemlerini yapamadığı için işlem öncesi dönemdedir.
Fakat çocuk tüm sorulara cevap v^rmiş olsaydı
somut işlem döneminde olduğunu söyleyebilirdik.
(Cevap C)
z. oço
o>■
2. "Bir çocuk, oyuncağı yastığının altına
saklandığını gördüğü halde bir tepki
vermemekte; oyuncağı almak veya bulmak için
bir girişimde bulunmamaktadır."
Verilen örnek olaydaki çocuğun
bilişsel gelişimini etkileyecek özel bir
durumu (zeka geriliği gibi) olmadığı kabul
edildiğinde bilişsel gelişim sürecinin hangi
aşamasında olabilir?
A) Sembolik işlemler dönemi
B) Sezgisel işlemler dönemi
C) Somut işlemler dönemi
D) Duyusal-motor dönem
E) Soyut işlemler dönemi
3. "Bir çocuk yaptığı tüm resimlerde güneşi bir insan
yüzüyle tasvir etmekte, yağmurlu havalarda üzgün,
açık havalarda ise gülen bir güneş çizmektedir."
Verilen örnek olaydaki çocuğun bilişsel
gelişimini etkileyecek özel bir durumu (düşük
veya yüksek zeka gibi) olmadığı kabul edildiğinde
bilişsel gelişim sürecinin hangi aşamasında
olabilir?
A) Sembolik işlemler dönemi
B) Sezgisel işlemler dönemi
C) Somut işlemler dönemi
D) Duyusal-motor dönem
E) Soyut işlemler dönemi
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 11
4. "Bir çocuk kendisine verilen farklı büyüklüklerdeki
topları sıralaması istendiğinde en büyük ve en küçük
topu en başa ve en sona doğru olarak koyduğu
halde, aradaki topların sıralamasını doğru
yapamamaktadır."
Verilen örnek olaydaki çocuğun bilişsel
gelişimini etkileyecek özel bir durumu (düşük
veya yüksek zeka gibi) olmadığı kabul edildiğinde,
bilişsel gelişim sürecinin hangi aşamasında
olabilir?
A) Sembolik oyun dönemi
B) İşlem öncesi dönem
C) Somut işlemler dönemi
D) Duyusal-motor dönem
E) Soyut işlemler dönemi
6. "Bir baba, başkalarının hakkını korumak, büyüklere
saygı göstermek, zorluklara sabır göstermek gibi
karakter eğitimine ilişkin konularda davranış
değişikliği sağlayabilmek için, çocuğuna bunları
öğretirken örnek bazı hikâyeler ve kuklalar
kullanmaktadır."
Babanın bilişsel gelişim konusunda bilgili/bilinçli
davrandığı kabul edildiğinde, çocuğun bilişsel
gelişimin hangi basamağına henüz ulaşmadığı
düşünülebilir?
A) Sembolik işlemler dönemi
B) Sezgisel işlemler dönemi
C) Somut işlemler dönemi
D) Duyusal-motor dönem
E) Soyut işlemler dönemi
en "occUJo
"ccUJ ■g
m
oUJ>
7. "Bir kilo demir mi, bir kilo pamuk mu daha
ağır?" sorusuna, "ikiside eşit" cevabını
veren kişi hangi bilişsel gelişim döneminde
olabilir?
A) Duyusal motor
B) İşlem öncesi
C) Somut işlemler
D) Ilk çocukluk
E) Duyusal kayıt
5. "Korunumu kavrayabilmiş, işlem basamaklarını ileriye
ve geriye yönelik doğru olarak sıralayabilen, nesneleri
birden fazla özelliği göz önünde bulundurarak
sıralayabılen" bir çocuğun bilişsel gelişim
sürecinin hangi basamağının görevlerini yerine
getirebildiği söylenebilir?
A) Sembolik işlemler dönemi
B) Sezgisel işlemler dönemi
C) Somut işlemler dönemi
D) Duyusal-motor dönem
E) Soyut işlemler dönemi
8. Çocuğun genel yargılardan özel yargılara ulaştığı
ve tek tek olaylardan genellemelere ulaştığı
bilişsel gelişim dönemi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) İşlem sonrası
B) Duyusal motor
C) İşlem öncesi
D) Somut işlemler
E) Soyut İşlemler
12- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.
9. Çocuklar ilköğretime başladıklarında (yaklaşık 7
yaş) bilişsel açıdan hangi gelişim dönemine
girmiştirler?
A) Sembolik işlemler dönemi
B) Sezgisel işlemler dönemi
C) Somut işlemler dönemi
D) Duyusal-motor dönem
E) Soyut işlemler dönemi
12. Piaget Zihin gelişimi teorisinde özellikle
dengelenme dürtüsü üzerinde durmuştur.
Bunun sebebi olarak insanlarda doğuştan
yada içgüdüsel olarak bir ihtiyaçtan
bahsetmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi bu ihtiyacı
belirtmektedir?
B)
Olgunlaşma
D)
Hazırbulunuşl
uk
A) Düzen C)
Büyüme E)
Kritik evre
10. "Çocuk, nesnelerin hangi seslerle/sözcüklerle temsil
edildiğini çoğunlukla aile ortamında anne, baba ve
varsa kardeşlerden öğrenir."
Yukarıdaki ifadeye göre dilin kazanılması daha
çok hangi bilişsel süreç vasıtasıyla gerçekleşir?
A) Şema
B) Özümseme
C) Sosyal geçiş / Kültürel aktarım
D) Dengelenme
E) Uzlaşma
13. Çocukların bilişsel gelişim durumlarını
tespit etmek amacıyla şöyle bir deney
yapılmaktadır. "Aynı sayı ve aynı hizada
olmak üzere küpler iki sıra halinde dizilmiştir.
Denekler her iki sıradaki küplerin eşit sayıda
olduğunu kabul etmişlerdir. Daha sonra ilk
sıradaki küpler sabit tutulup ikinci sıradaki
küplerin aralıkları genişletilmiştir. Hangi
sıradaki küplerin daha çok olduğu
sorulduğunda çocuklar, dizilişteki genişliğin
etkisinde kalarak, ikinci sıradaki küplerin
daha çok olduğunu belirtmişlerdir."
Yukarıdaki deney bu çocukların hangi
korunum ilkesini test etmeye dönüktür?
A) Hacim korunumu ilkesi
B) Sayı korunumu ilkesi
C) Kütle korunumu ilkesi
D) Alan korunumu ilkesi
E) Odaklaşma ve tersine dönebilirlik korunumuilkesi
11. Melike meyve suyu içmek istemektedir. Annesi
çocuğunun güvenliği açısından kristal bardaktaki
meyve suyunun tamamını daha küçük plastik
bardağa boşaltarak çocuğuna vermiştir. Ancak
Melike, meyve suyunun azaldığını zannederek
annesinden meyve suyunun tamamını istemektedir
Melike Piaget'nin zihinsel gelişim evrelerinden
hangisinde olabilir?
A) Duyu-hareket dönemi
B) İşlem öncesi dönem
C) Somut işlemler dönemi
D) Soyut işlemler dönemi
E) Algısaldönem
14. I. Nesnelerin yüzeysel özelliklerine bakmakyerine, mantıksal çıkarsamalar yapmak sözkonusudur.
II. Sayısal ilişkiler hızla gelişir.
III. Odaklaşma, tersine dönebilirlik ve korunumlailgıli sınırlıklargiderilir.
IV.Sıralama ve sınıflama yeteneği gelişir.
V. Ben-merkezliliğin yerini sosyal davranış alır.
Yukarıda verilen ifadeler bilişsel
gelişim dönemlerinden hangisinin
özelliklerindendir?
A) Soyut işlemler dönemi
B) Duyusal devinim dönemi
C) Somut işlemler dönemi
D) İşlem öncesi dönem
E) İşlem sonrası dönem
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 13
15. Bir çocuğa bir kilo demir mi ağırdır, yoksa bir kilo pamuk mu ağırdır? Sorusu sorulduğunda çocuk bir kilo demir daha ağırdır cevabını vermişse bu çocuk için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Somut işlemler dönemini yaşamaktadır.B) Nesne devamlılığı kazanılmıştır.C) Nesne devamlılığı kazanılmamıştır.D) Korunum kazanılmamıştır.E) Korunum kazanılmıştır.
18. I. Çocuk bu dönemde ben merkezlidir.
II. Çocuk bu dönemde dünyanın merkezidir.
III.Kendisini başkasının yerine koyamaz.
IV.Çocuğa göre kendisinin bildiğini ve gördüğünüherkes biliyor ve görüyordur.
V. Korunum kazanılmamıştır.
Yukarıda özellikleri verilen bilişsel gelişim dönemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Somut işlemler dönemiB) Soyut işlemler dönemiC) İşlem öncesi dönemD) Duyusal-motor dönemE) Duyu sonrası dönem
16. Çocukların suyun buz, buzun su olmasını kavrayamamaları işlem öncesi sınırlılıklarından hangisiyle açıklanabiür?
A) Tersine dönebilirlikB) KorunumC) Egosantrik düşünceD) OdakiaşmaE) Özelden özele akıl yürütme
19. Küçük bir çocuğun kendisinde var olan köpekler şeması üzerine bir koyun gördüğü zaman ona da köpek diyebilir. Çocuğa bunun bir köpek olmadığı, bir koyun olduğu anlatıldığında çocuk köpekle koyunu ayırt etmeyi öğrenecek ve koyun için yeni bir şema oluşturacaktır.
Çocuğun burada yaptığı işlem bilişsel gelişim kavramlarından hangisiyle açıklanır?
A) ŞemaB) AdaptasyonC) ÖzümlemeD) UyumsamaE) Dengeleme
dönemin §tcLUoEUJ
Q UJ>
17. İşlem öncesi dönemle, somut işlemler dönemi arasındaki en önemli fark aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?
A) Nesneleri ters ya da düz olarak sıralamayeteneği
B) Özelden özele akıl yürütmeC) KorunumD) OdaklaşmaE) Sosyal davranışlar gösterme
CEVAP ANAHTARI
1.B 6.E 11. B
__|__
\
16.
17.
18.
A
A
C
2.D 7.C 12. A
3.A 8.A 13. B
4. B 9.C 14. C 19. D
5.C 10. C 15. D
14- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.
1. Somut işlemler dönemindeki bir çocuğa eşit
miktarda kilden oluşturulmuş iki top gösterilmiş ve
hangisinde daha çok kil olduğu sorulmuştur.
Çocuktan, "ikisinde de aynı." yanıtı alındıktan
sonra, onun gözü önünde, toplardan biri bozulup
üç tane küçük top halinde getirilmiştir.
Bu çocuğun "bu üç küçük topta mı yoksa
bozulmayan topta mı daha çok kil var?"
sorusuna, aşağıdaki yanıtlardan hangisini
vermesi beklenir, neden?(2001 KPSS)
A) "İkisinde de aynı" der, çünkü nesnelerin
devamlılığı kavramını kazanmamıştır.
B) "Küplerdeki kil çok" der, çünkü sayı boyutuna
bağımlılık vardır.
C) "İkisinde de aynı." der, çünkü miktar korunumu
kazanmıştır.
D) "Küplerdeki kil az" der, çünkü görelilik ilkesini
öğrenmiştir.
E) "Küplerdeki kil çok" der, çünkü dönüştürme
işlemini henüz başaramaz.
Piaget, zihinsel gelişim sürecini, birbirini izleyen 4
dönemde incelemiştir. 2-7 yaş arasındaki işlem
öncesi dönemden sonra 7-12 yaş arasındaki somut
işlemier dönemi başlar. Bu dönemde çocuklar gözle
görülebilen somut nesneler üzerinde işlemler
yapmaya başlar. Yine bu dönemde maddenin
korunumu ve değişmezlik kavramları edinilir. Madde
korunumu kavramına göre, bir bütün parçalara
ayrılsa bile miktarı değişmez. (Prof. Dr. Hasan
BACANLI, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yay. Ankara
2004, s.67)
(Cevap C)
Araştırmalar, (7-11 yaş) çocukların somut
düşünme döneminde olduğunu, soyut
düşünmenin (11 yaş ve üstünde) gelişmeye
başladığını göstermektedir.
Buna göre, aşağıdaki öğretmen
davranışlarından hangisi, ilköğretim 3. sınıf
düzeyine uygun değildir? (2001 KPSS)
A) Dünyanın, kendi etrafında döndüğünü
öğretmek için, içinden şiş geçirilmiş toptan
yararlanmak
B) Paraları tanıtırken, kullanılmakta olan
paralarla nelerin satın alınabildiğini göstermek
C) Mikropların dokunmakla nasıl bulaştığını
göstermek için, eline tebeşir tozu sürüp
öğrencileriyle tokalaşmak
D) Caddede karşıdan karşıya güvenli geçişi
öğretmek için, bu durumu sınıfta canlandırmak
E) Uzay yolculuğunu anlatmak için,
öğrencilerden, kendilerini sınıf yerine bir uzay
mekiğindeymiş gibi düşünmelerini istemek
Çocuklar 7 yaşından itibaren işlem yapabilmeye
başlar, ancak 7-12 yaşlar arasında sadece somut
işlemler yapabilirler. Soyut işlemleri ise 11-12
yaşından itibaren yapabilmeye başar. Piaget,
zihinsel gelişim dönemleri kuramında bu evreleri
açıklamıştır. E seçeneğinde belirtilen kendini sınıf
yerine bir uzay mekiğinin içindeymiş gibi düşünmek
soyut bir işlemdir ve 7-11 yaş arasındaki çocuğun
zihni bu işlemi gerçekleştiremez. Ama diğer
seçeneklerdeki işlemler somuttur. Ve bu dönemdeki
çocuğun zihni bu somut işlemleri gerçekleştirebilir.
(Prof. Dr. Hasan BACANLI, Gelişim ve Öğrenme,
Nobel Yay. Ankara 2004, s.68)
(Cevap E)
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇDZÜMLERİ
İlköğretimin birinci sınıfında olan Ali ile lisenin
birinci sınıfında olan ablasınm bilişsel gelişim
açısından hangi dönemlerde olması
beklenir?(2002 KPSS)
Ali
A) Somut işlemler
B) Duyusal-devinim
C) Soyut işlemler
D) İşlem öncesi
E) İşlem öncesi
Ali'nin ablası
Soyut işlemler
Soyut işlemler
İşlem öncesi
Soyut işlemler
Somut işlemler
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 15
Piaget'nin Zihinsel Gelişim Aşamalarına İlişkin İlkeler
- Zihinsel gelişim yavaş ve aşamalıdır. Biraşamada elde edilen yaşantılar, sonraki aşamalarıntemelini oluşturur.
- Zihinsel gelişim evreleri hiyerarşiktir. Sonraki
evre, önceki evrelerin kazanımlarını da içerir.
- H9r birey, evreleri atlamadan sırayla izler.Gelişimde bireysel ayrılıklar vardır.
Piaget'nin Zihinsel Gelişim Kuramına Göre Öğretim İlkeleri
- Eğitimin (okulun) görevi bireyin sosyal çevresineuyumunu kolaylaştırmaktır.
- Okulda çocuğa baskı yapmak yerine, onun kendiçabasıyla kendisini yönlendirmesine olanaksağlanmalıdır.
- Okulardaki öğretim yaşantıları bireylerin gelişim £düzeylerine uygun olarak düzenlenmelidir. Örneğin -gilköğretimin birinci kademesindeki öğretim somut Şjjjdüşünme (duyu organlarıyla gerçekleşen düşünme) '.d>özelliklerine uygun olmalıdır. ş
- Çocuk, öğrenme sürecinde aktif olmalı, bilgi veuygulamayı birlikte öğrenmeli ve uygun yaşantılargeçirmelidir.
- Belleğe yüklenilen ezber sınavlar öğrenciye zararvermektedir. Öğrenci, öğrenme konusuyla ilgiliolarak ortaya koyduğu ürün9 ya da performansınagöre değerlendirilmelidir.
(Cevap A)
PIAGET'IN BILIŞSEL GELIŞIM DONEMLERI
Dönem aralfğ, I Özelikleri
Duyusal 0-2 yaş iTaklit bellek ve düşünceyiMotor I kullanmaya başlamaSensori | Refleks düzeyindeki davranışlardanmotor | hedefe yönelik davranışlara geçmedönem j Nesne devamlılığı kazanma
15 duyu organını kullanmayı| öğrenme| Beden hareketlerinii yönlendirebilme.
Işlem 2-7 yaş i Dil gelişiminin hızlanmasıöncesi | Tek yönlü sınıflandırmalar yapma
j Ben merkezci düşünme| (egosantrizm)| perspektif almadaki yetersizlik,İ Sembolik fonksiyonun ortayaI çıkması, nesnelerin zihindel canlandırılabilmesi.| Paralel oyun, yani çocuklar birj arada oynarken her çocukİ diğerlerini yok sayıp kendi oyununu| oynar.| Toplu monolog| Kişi sürekliliği| Animizma: Cansız nesneiere! canlıymış gibi davranmak.
Somut 7-11 yaş | Mantıklı düşünme yeteneğindeİşlemler ! gelişme
| Korunum kavramının kazanılmasıI Sınıflama, sıralama, dağılma vei tersine çevirmenin başarılması
Soyut 11 yaş | Soyut düşünme, bilimsel yöntemleişlemler ve üstü | problem çözme
| Değer ve inanç sistemi| yapılandırma| Göreli kavramlar edinilmesii Ergen benmerkezciliği
4. Piaget'ye göre, insanda zihinsel gelişimin tamamlandığı dönem aşağıdakilerden hangisidir? (2002 KPSS)
A) Beşinci yaş sonuB) Okula başlama yaşıC) Çocukluğun sonuD) Ergenliğin sonuE) Yetişkinliğin sonu
Piaget'ye gör9 zihinsel gelişim ergenlik döneminin sonuna denk gelen soyut işlemler döneminin sonunda tamamlanır.
(Cevap D)
16- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ-
5. Aşağıdakilerden hangisi Piaget'nin bilişsel gelişim kuramına göre doğrudur? (2003 KPSS)
A) Korunum ilkesi 7 - 1 1 yaşları arasındakazanılır.
B) Göreceli düşünce okulöncesi dönemdegelişmeye başlar.
C) Gelişim, duyusal-motor, somut işlemler vesoyut işlemler olmak üzere üç dönemdegerçekleşir.
D) Somut işlemler dönemindeki çocuklarbenmerkezci düşünürler.
E) Mantık kurallarına uygun düşünebilmeyeteneği iki yaşında kazanılır.
Piaget'ye göre duyusal-motor dönemin başlarında "nesne devamlılığı" yoktur, ancak ortalarına ya da sonlarına doğru kazanılır. Nesne devamlılığı, bebeğin gördüğü şeyin onun gözünün önünden kaldırılması durumunda bebeğin onu "yok oldu" zannetmesidir. (Prof. Dr. Hasan BACANLI, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yay. Ankara 2004, s.67)
(Cevap B)
B) Tablodan da izlenebildiği gibi, göreceli düşüncesoyut işlemler döneminde kazanılmaktadır.C)C seçeneğinde gelişimin evreleri eksik sayılmışişlem öncesi (2-7 yaş) dönem ihmal edilmiştir.D) Çocukların benmerkezci düşündüğü dönem işlemöncesi dönemdir.E) Mantık kurallarına uygun düşünebilme somutişlemler döneminde (ilköğretim dönemi, 7-11 yaş)kazanılır.
A) A seçeneğinde belirtilen, korunum kavramının §kazanılması 7-11 yaşları arasında kazanılır ifadesi j/>doğrudur. (Prof. Dr. Ayşegül ATAMAN, Gelişim ve SÖğrenme, Gündüz Yay, Ankara, s.142)
<Ş
(CevapA) S"
6. Gülin emeklemeye başlayan yedi aylık kardeşiyle oynarken, onun istediği bir oyuncağı arkasına saklamış ve ilgisinin hemen başka tarafa yöneldiğini görmüştür. Daha sonraları Gülin kardeşine bir oyuncak vermek istemediğinde hep bu yola başvurmuştur. Ancak, iki ay kadar sonra oyuncağı aynı şekilde sakladığında kardeşi, Gülin'in arkasına doğru emekleyerek oyuncağı bulmaya çalışmıştır.
Gülin'in kardeşindeki değişikliğinin nedeni hangisidir? (2003 KPSS)
A) Duyusal - motor döneme girmesiB) Nesne devamlılığını kazanmasıC) Uyum kurmaya (akomodasyon) başlamasıD) Somut işlemler döneminin sonunda bulunmasıE) Özümseme (asimilasyon) yapmaya başlaması
Masa üzerindeki kalemlerin yeri değiştiğinde, kalem sayısının değiştiğini düşünen bir çocuk Pigaget'e göre hangi bilişsel gelişim evresindedir? (2004 KPSS)
A) DidaktikevreB) Somut işlemler evresiC) Duyusal devinim evresiD) Soyut işlemler evresiE) İşlem öncesi evre
Piaget'in bilişsel gelişim yaklamışına göre korunumu kazanma zihinsel gelişim sürecinde somut işlemler döneminde (7-11) kazanır. Korunum herhangi bir nesnenin biçimi ya da mekandaki konumu değiştiğinde; miktar, ağırlık ve hacminde değişiklik olmayacağı-aynı kaldığı anlayış-ilkesidir. Buna göre maddelerin görünümü değişse bile özü değişmez.
Çocuklar korunumu soyut işlemler döneminde (2-7 yaşlar) kazanamazlar. Bunun sebebi de odaklama (merkezleme) düşünme biçimleridir. Odaklama (merkezleme) düşünme biçimine göre; çocuk dikkatini bir olayın ya da nesnenin diğer yönlerini dışarıda bırakarak, yalnızca bir yönüne yoğunlaştırma eğilimindedir. Yapılan bir araştırmada dizilen iki sıra para birinci sırada yakın aralıklarla, ikinci sırada uzak aralıklarla sıralanmıştır. Çocuğun dikkati sıranın uzunluğuna odaklandığı için diğer uyarıcı olan paraların miktarına aynı anda dikkatini verememiştir) ikinci sıradaki paraların daha fazla olduğunu söylemiştir.
Buna göre bu sorunun cevabı E seçeneğinde (işlem öncesi dönem) verilmiştir.
(Cevap E)
bu davranış aşağıdakilerden
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 17
8. Demet sekiz aylıkken beşiğinin üzerinde asılı
duran müzik kutusunun ipini çekmeyi rastlantı
sonucu bulmuştur. Daha sonra 1,5 yaşında olan
Demet müzik kutusunun ipini artık isteyerek
çekmekte ve bu onun çok hoşuna gitmektedir.
Bu durum, Piaget'in bilişsel gelişim kuramında
yer alan aşağıdaki kavramlardan hangisinde
birörnektir?(2004KPSS)
A) Devresel tepki
B) Nesne sürekliliği
C) Korunum
D) Tersine çevirebilirlik
E) Çoklu sınıflama
9. 4 yaşındaki Ayşe oyuncak bebeğinin yağmurda
balkonda kalırsa, üşüyüp hastalanacağını düşünerek
oyuncak bebeği içeri almıştır.
Ayşe'nin bu davranışı Piaget'nin bilişsel gelişim
kuramı açısından hangi kavramla açıklanır? (2005
KPSS)
A) Canlandırmacılık
B) Sembolik oyun
C) Tepki
D) İçselleştirme
E) Ben merkezcilik
Piaget'in bilişsel gelişim kuramma göre Duyusal
(sensori)-motor (0-2 yaşlar) döneminde çocukların
zihinsel gelişiminde görülen bazı gelişmeler
şunlardır.
-f-Oyaş - Dış dünyayı keşfetmede duyuları ve motor becerileri kullanma
- Refleks davanışlardan amaçlıdavranışlara geçme
- Nesnelerin sürekliliğini (devamlılığını)kavrama
- İlk deneme-yanılma öğrenmelerini sağlama
- Ertelenmiş taklit
Piaget'nin bilişsel gelişim kuramına göre 4 yaşında
bir çocuk işlem öncesi dönemdedir. Bu dönemin
özellikleri: ben merkezcilik, tek yönlü düşünme,
animizm (canlandırmacılık), tek yönlü sınıflama,
sembolik oyun. Animizm: Canlı ve cansız nesneler
arasında ayrım yapamama; sihirli - majik düşünce.
(taşlar yaşıyor, lokomotifler canlıdır, ağaçlar
düşünebilir, cam elimi acıttı, ağaç yapraklarını
aşağıya ittiği için yapraklar düşüyor, vb.) Ayşe'nin
bebeğinin dışarıda kaldığı için üşüyeceğini
düşünmesi, cansız nesnelere canlılık özelliği verme
olan animistik (canlandırma) bir düşünce tarzıdır.
(Cevap A)
Döngüsel tepki: Çocuk belirli türdeki hareketleri
tekrarlar. Önceleri rastlantı eseri bulduğu bir
davranışı daha sonra bilerek yapar.
Devresel tepki: 1. yaşlarında başlayan ve işlem-
öncesi dönemde de devam eden devresel tepki,
döngüsel tepkinin devamıdır ve çocuk yaptığı bir
davranışı bilerek sürekli olarak tekrarlar.Buna göre
bu soruda, bebeğin rastlantı ile bulduğu bir davranışı
tekrarlaması (döngüsel tepki) ve daha sonra
isteyerek (bilinçli bir şekilde) sürekli tekrarlarla
sürdürmesi ve devresel tepkidir. Döngüsel tepkiyle
başlayan davranışı yapmadaki farkındalık ve
isteklilik devresel tepki şeklinde devam eder. (İşlem
öncesi dönemde de artarak devam eder) Bu nedenle
bu sorunun cevabı A seçeneğidir.
(Cevap A)
oLU>
10. Bir çocuk okula gittiği yoldan eve dönebilmektedir.
Piaget'ye göre bu çocuk hangi
dönemdedir? (2005 KPSS)
A) İşlem öncesi
B) Somut işlemler
C) Soyut işlemler
D) Duyusal motor
E) İşlem sonrası
18- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.
Çocuğun gittiği yoldan ev9 geri dönebilmesi onun
işlemleri tersine çevirebildiğinin bir kanıtıdır.
Piaget'ye göre işlemleri tersine çevirebilme yeteneği
çocuklarda somut işlemler döneminde
kazanılmaktadır. Bu dönemde çocuklar somut
nesneler üzerinde işlem yapabilir, üst düzey
sınıflamaları anlayabilir ve işlemleri tersine çevirebilir
(2+3=5 ise 5-3=2)
(Cevap B)
11. Aşağıdakilerden hangisi işlem öncesi dönemdeki
çocuğun ben merkezci olduğunu gösterir? (2005
KPSS)
A) Arkadaşlarıyla oynaması
B) Kendisinin sevdiği yemeği arkadaşının da
sevdiğini düşünmesi
C) Nesneleri işlevleri dışında kullanması
D) Bebeği düştüğünde canının acıdığını
düşünmesi
E) Tek yönlü sınıflama yapabilmesi
Ben merkezci düşünme eğilimi Piaget'nin bilişsel
gelişim kuramına göre işlem öncesi dönemde
görülmektedir.
Bu dönemdeki (işlem öncesi) çocuklar ben
merkezlidir. Kendini başkalarının yerine koyamazlar.
Dünyayı başkalarının açısından göremezler. (N.
Senemoğlu, s.42)
Seçeneklere baktığımızda B seçeneğinde çocuk
yemek sevme olayına arkadaşının açısından
bakamaz ve onun da kendi sevdiği y^mekleri
sevdiğini düşünür.
(C9vap B)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 19
Araçsal Koşullanma
Thomdike'ın kuramı bağlaşımcı kuram olarak kabul edilmektedir. Çalışmalara hayvanlarda öğrenmeyi araştırmakla başlamış, daha sonra insanda öğrenme, sosyal
psikoloji ve eğitim psikolojisi araştırmalarına yönelmiştir. Pavlov'un çalışmaları ile Thorndike'ın etki kanunu aynı yıllara rastlamaktadır. Eğer organizma analiz edilirse, tepkiler, tepkiye hazırbulunuşluk, tepkiyi kolaylaştıran koşuilar, ket vurma, tepkilerin yönleri arasında bağlantıların bulunduğu görülür. Eğer bütün bunların tam bir envanterini çıkarabilirsek, insamn her gözlenebilir durumda, neler düşünebileceğini, neler yapabileceğini, insanı nelerin tatmin edebileceğini ve rahatsız edebileceğini, buna göre hemen hiç bir şeyi dışarıda bırakmadan söyleyebiliriz.
1. Zihin insanın bağlantı sistemidir. Örneğin kedinin ipi çekmeyi öğrenmesi, ipi çekmekle kapağın açılması arasındaki ilişkiyi zekice kavramasına dayanmaktadır. Burada öğrenme, ipi görmeyle onu çekme arasındaki bir uyarıcı-tepki bağımn adım adım zihinde oluşması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu durumu önce deneme-yanılma öğrenmesi olarak ifade etmiştir, ancak daha sonra seçerek ve bağlantılandırarak öğrenme olarak açıklamıştır. Hayvan, kutudan kaçmak (ve yiyeceğe ulaşmak) için muhtemel bir çok tepki arasında uygun tepkileri seçmek durumundadır. Organizma, hedefe ulaşabilmek için doğru seçimleri yapmak durumundadır. Organizma, birden kavrama yerine doğru tepkileri derece derece seçmekte, yanlış tepkileri ise elemektedir.
ÖGRENME PSIKOLOJISI Davranışçı Öğrenme Kuramları
BAĞLAŞIMCILIK/BAĞ KURAMI
(THORNDIKE)
2. Thorndike'a göre isteksiz tekrar davranışınöğrenilmesini sağlamaz. Thorndike'a göre; biruyarıcı-tepki bağının oluşmasında her ikisinin aynıanda ortaya çıkması yeterli olmamakta, tepkidensonra ortaya çıkan etki de önemli bir roloynamaktadır. Eğer bir uyarıcıyı bir tepki, sonra dabir tatmin edici izlerse, bu uyarıcı-tepki bağlantısıgüçlenmekte ve öğrenme ortaya çıkmaktadır. Eğeruyarıcıdan sonra tepki ve tepkiyi de bir rahatsız ediciuyarıcı takip ederse bu uyarıcı-tepki bağızayıflamaktadır.
3. Thomdike, uyarıcı tepki bağlantısmınkurulmasında ödülün en etkili rolü oynadığını, fakatcezanın uyarıcı-tepki bağını zayıflatmakta bu kadaretkili olmadığını düşünmektedir. Öğrenme, uyarıcı-tepki bağlarının kurulmasıdır. Bunun için,organizmanın güdülenmiş olması gerekir. Bunabağlı olarak tepkiden sonra bir etkinin ortayaçıkması gerekmektedir, ancak o zaman bir uyarıcı-tepki bağlantısının kurulması olasılığı artar.Doyurucu-ödüllendirici etkiler, bağlantılarıngüçlenmesinde daha önemli rol oynamaktadır.
Bağlaşımcılık
Thorndike'ın ilgilendiği sadece uyarıcı koşullar ve davranış eğilimleri değil, aynı zamanda uyarıcı ve tepkiyi bir arada tutan şeyin ne olduğudur. Thorndike, uyarıcı ve tepkinin sinirsel bir bağla bağlandığına inanmaktadır.
Deneme ve Yanılma
Thorndike'a göre öğrenmenin en temel formu deneme yanılma öğrenmesidir. İnsan ya da hayvan olsun, öğrenme durumunda olan organizma, belli bir problemle karşılaştığında kendini amaca götürmeyen başarısız tepkileri eler. Haz ile sonuçlanan, başarıya götüren tepkiler kalıcı hale gelir. Thorndike bu duruma seçme ve bağlama adını vermektedir.
20- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ.
Öğrenme Küçük Adımlarla Oluşur
Thomdike, problem çözme süresi, ardışık denemelerin sonucunda yavaş yavaş kısaldığından öğrenmenin birden bire içgörüsel bir şekilde değil, yavaş yavaş oluştuğuna karar vermiştir. Öğrenme, büyük atlamalardan çok, küçük sistemli adımlarla meydana gelir.
Thorndike'a göre öğrenme doğrudandır ve düşünme veya usa vurma yoluyla yönlendirilemez. Ona göre öğrenmede deneme yanılma yoluyla doğrudan seçme ve bağlama vardır.
THORNDIKE'NİN ÖGRENME KURAMININ TEMEL
KANUNLAR!
Thomdike'ın öğrenmeyle ilgili üç temel kanunu vardır; 1- Hazır bulunuşluluk, 2-Tekrar, 3- Etki kanunlarıdır.
1. Hazır Bulunuşluluk Kanunu:
a) Bir kişi, etkinlik göstermeye hazır ise, etkinliğiyapmasına izin verilmesi ona mutluluk verir.
b) Bir kişi etkinlik göstermeye hazır olduğu halde,etkinliğin yaptırılmaması, bireyde kızgınlık yaratır.
c) Bir kişi etkinliği yapmaya hazır olmadığı haldeyapmaya zorlanırsa kızgınlık duyar.
Örneğin; Çocuk, düzgün yazı yazmaya hazır ve buna izin verilirse, yazmaktan haz duyar. Çocuk, kalem tutmaya hazır, fakat eline kalem almasına izin verilmezse, bu durum çocukta kızgınlık yaratır. Çocuk, düzgün yazı yazmaya zorlanırsa kızgınlık duyar.
2. Tekrar Kanunu:
1930'dan önceki tekrar yasası, kısaca, "tekrar ederek öğreniriz; tekrar etmediğimizde unuturuz" şeklinde ifade edilmiştir. Ancak 1930'dan sonra tekrar yasası tamamen değiştirilmiştir. Tekrar etme, uyarıcı tepki arasındaki bağı güçlendirmediği gibi; kullanmama da bağın gücünü yok etmez. Bununla birlikte, tekrar etme, bağın gücünde az bir gelişme sağlayabilir. Kullanmama da biraz unutmaya yol açabilir.
3. Etki Kanunu:
1930'dan önce: Eğer uyarıcının yol açtığı tepkinin sonucu haz verici ise uyarıcı ve tepki arasındaki bağ güçlenir, uyarıcının yol açtığı tepkinin sonucu rahatsız edici ise uyarıcı ve tepki arasındaki bağ
zayıflar. Diğer bir deyişle, etki pekiştirilirse uyarıcı tepki arasındaki bağ güçlenir. Tepki cezalandırılırsa uyarıcı ve tepki arasındaki bağ zayıflar.
1930'dan sonra: Uyarıcıya karşı yapılan tepki haz verici bir sonuç yaratırsa uyarım ve tepki arasındaki bağın gücü artmaktadır. Ancak, tepki tatmin edici bir sonuç yaratmazsa ya da cezalandırılırsa bağın gücüne hiçbir etkisi olmamaktadır. Pekiştirilme ile davranış biçimlendirilebilirken, cezalandırma, istenmeyen davranışı yok etmemektedir.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 21
1. "Bir öğretmen sınıfta derse katılımı arttırmak için öğrencilerin hızlı çözdükleri matematik problemlerini şekerle ödüllendirir. Fakat öğrenciler ödülü alabilmek için hemen cevap vermek istemektedir. Bir süre sonra öğretmen öğrencilerin söz almadan cevap verdiklerini fark eder."
Thomdike Gestalt psikologlarının "organizma
uyarıcı tepki bağını değil genel ilkeleri öğrenir
düşüncesine karşı "çağrışımsal zıtlık" kavramını
ortaya atmıştır. Thorndike bu örneklerle fikrini
şöyle açıklar; "eğer geştaltçıların dediği gibi
uyarıcı tepki bağlarınm yerine genel ilkeler
öğrenilseydi kişi her iki yönde de performans
gösterebilirdi".
(Cevap A)
ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ
durum hangi kavram ileYukarıda anlatılan açıklanabilir?
A) Çağrışımsal zıtlık
B) Etkinin yayılması
C) Aitolma
D) Uyarıcı genellemesi
E) Transfer
Pekiştirme pekiştirilen doğru davranışın tekrar
edilmesini sağladığı gibi bunun yanında
pekiştirilen davranışla yan yana olan yanlış
davranışın da pekiştirilmesini sağlar. Yani
Pekiştirecin etkisi doğru davranışın yanında olan
yanlış davranışa da yayılmaktadır. Hatta bu yanlış
davranış cezalandırılmış olsa bile yanındaki doğru
davranışa yapılan pekiştirme etkisiyle tekrar edilir.
Bu örnekte de öğretmen derse katılma davranışını
pekiştirirken bu davranışın yanında yanlış olan
söz almadan derse katılma davranışını da
pekiştirmiş olur. Bu durumu THORNDİKE etkinin
yayılması kavramıyla açıklamıştır.
(Cevap B)
Yeni taşındıkları evlerinin yolunu kaybeden bir
çocuğun, mahalledeki sokakları tek tek
dolaşarak evlerinin yolunu bulmaya çalışması,
aşağıdaki öğrenme yollarından en çok hangisi
için uygun bir örnektir?
A) Kavrama yoluyla öğrenme
B) Şartlanma yoluyla öğrenme
C) Deneme - yanılma yoluyla öğrenme
D) Modeli gözleyerek öğrenme
E) Farkında olmadan öğrenme
2. "Çarpım tablosunu ileriye doğru öğrenmiş olan çocuğun geriye doğru sayması zordur. Alfabeyi ileriye doğru kolay tekrar ederken geriye doğru daha zor söyler."
Thorndike'ın yukarıdaki örneklerle açıkladığı ve gestalt psikologlarına karşı olarak savunduğu kavram hangisidir?
A) Çağrışımsal zıtlık
B) Bitişiklik
C) Etkinin yayılması
D) Aitolma
E) Genelleme
Çocuğun sokakları tek tek dolaşarak evini
bulmaya çalışması, deneme-yanılma yoluyla
öğrenmedir. Deneme yanılma yoluyla öğrenmede
organizma bir problem karşısında amaca
götürmeyen farklı çözüm yolları dener. Bu
yollardan başarıyla sonuçlananın görülme sıklığı
artar. Çocuk evin yolunu bulmak için mahalledeki
sokakları deneyerek doğru yolu bulmaya
çalışmaktadır.
(Cevap C)
22- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSL
4. "Çocuk kutuya uygun deiiklerden şekilleri atmaya
çalışmaktadır. Eline aldığı küpü sırayla tüm
deliklere atmaya çalıştıktan sonra en sonunda
küpün girdiği kare olan deliği bulmuştur."
Bu çocuğun uygun deliği bulması aşağıdaki
öğrenme türlerinden hangisi ile açıklanabilir?
A) Edimsel öğrenme
B) Gözlem yoluyla öğrenme
C) Gizil öğrenme
D) Deneme-yanılma yoluyla öğrenme
E) Kavrama yoluyla öğrenme
6. Televizyonda seyretmek istediği filmin hangi
kanalda olduğunu bilmeyen bir kişi çeşitli kanal
düğmelerine basarak aradığı filmi buluyor."
Kişinin bu durumu aşağıdaki öğrenme
yollarından hangisine örnektir?
A) Kavrama
B) Deneme yanılma
C) Şartlı refleks
D) Şartlıtepki
E) Operant şartlanma
Çocuk eline aldığı şekli deliklere sırayla
deneyerek uygun deliği bulmuştur. Bu çocuğun
öğrenmesi denemeleri
sonucunda
gerçekleşmiştir. Bir amaca ulaşmak durumundaki
organizma, olası pek çok tepki arasından
rastlantısal olarak bir tepki seçer. Seçtiği tepki onu
bazı sonuçlara ulaştırır. Çocukta gösterdiği pek
çok tepki arasından uygun olanı onu sonuca
ulaştırmıştır. Deneme yanılma yoluyla öğrenmede
doğru tepkinin öğrenilmesi amaca götürmeyen bir
çok tepkinin denenmesi sonucu olur.
(Cevap D)
Kişinin kanalları tek tek arayarak sonunda istediği
kanalı bulması yani amaca götürmeyen, doyuma
ulaştırmayan tepkiler arasından doğru olanı
bulmasıdır. Bu tip öğrenmelerde deneme yanılma
yoluyla öğrenmedir.
(Cevap B)
5. Aşağıdakilerden hangisi deneme yanılma yolu
ile öğrenmeye örnek olamaz?
A) Okumayı öğrenmek
B) Yenile, yenile yenmesini öğrenmek
C) Dersçalışmak
D) Yemek yapmak
E) Arabasürmek
2 7. "Basit bir oyuncağı bozulan çocuk, oyuncağın bazı
parçalarını gelişi güzel takıp söker. Sonunda
rastlantısal olarak oyuncağını çalışır hale getirir."
Çocuğun davranışında geçerli olan öğrenme
yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Motor öğrenme
B) Bilişsel öğrenme
C) Kavrayış yolu ile öğrenme
D) Şartlanma yolu ile öğrenme
E) Deneme yanılma yoiu ile öğrenme
Ders çalışmak için öğrenme yolundan daha çok,
öncelikle motivasyona ihtiyaç vardır. Ayrıca, ders
çalışmayı deneme yanılmayla değil, daha çok
edimsel koşullanmayla (pekiştirme-ceza)
öğrenmek mümkün olmaktadır.
(Cevap C)
Çocuğun bozulan oyuncağını tamir etmek için
parçaları gelişigüzel takmaya çalışması onun
problem durumdan kurtulması için gösterdiği
tepkilerdir. Bu tepkilerden onu doğru sonuca
ulaştıran davranış biçiminin öğrenmesi de
deneme yanılma yoluyla öğrenmedir.
(Cevap E)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 23
8. "Hata yapmaktan kaçınan birey, hiçbir zaman
doğruyu bulamaz" diyen bir kişi hangi öğrenme
şekline dikkat çekmektedir?
A) Bilişsel
B) Kavrayış
C) Klasik koşullanma
D) Deneme - yanılma
E) Edimsel koşullanma
Deneme yanılma yoluyla öğrenmeye göre bireyin
problem durumunda çözüme yönelik olarak
yaptığı her hata onu biraz daha çözüme
yaklaştırır. Birey bir problem karşısında kendisini
çözüme götüren yolu mevcut yanlış yolları
eleyerek bulur. Gösterdiği bir çok tepkiden
çözüme ulaştıran tepkiyi de öğrenir.
(Cevap D)
trLL!
o"ecHJ
10. Aşağıdakilerden hangisi deneme -
yanılma yoluyla öğrenme için
sövlenemez?
A) Öğrenmede işe yaramayan
davranışlar
tekrarlanmaz.
B) Bireyin öğrenmeyi istemesi,
denemelere
girmesini ve sürdürmesini sağlar.
A) Öğrenmede davranışın tekrarı önemli
değildir.
C) Öğrenmede bireyi hedefe götüren
davranışlar
daha sık yapılır.
E) Bireyin denemeleri arttıkça yanılma
miktarı
azalır.
Deneme yanılma yoluyla öğrenmeye göre
birey denediği farklı tepkiler arasından
sadece çözüme götüreni tekrarlar. Düşük
motivasyon öğrenmeyi sağlamaz. Bireyin
öğrenmeyi istemesi ve çözümü bulana dek
denemelere girip bu denemeleri sürdürmesi
gerekir. Deneme yanılma yoluyla öğrenmeye
göre birey tekrar etmediği davranışı unutur.
(Cevap C)
9. Aşağıdakilerden hangisi motor öğrenmenin bir
özelliği değildir?
A) Birçok denemelere dayanır.
B) Alıştırmayla hareketleri hızlandırır.
A) Çok zayıf bir motivasyonla davranış
kazanılabilir.
B) Davranış sırasında beden belli bir pozisyonda
bulunur.
E) Hangi hareketin hangi sırayia yapılacağı
zamanla zihinle şekillenir.
Thorndike' a göre isteksiz tekrarlar davranışın
öğrenilmesini sağlamaz. Tekrarlarda birey
öğrenmeye istekli ve çözüm yolunu bulmaya
yönelik olmalıdır. Motivasyon bireyin çözüme
yönelik tekrar sayısını da arttırır. Eğer yeteri
düzeyde motivasyon sağlanamamışsa birey
birkaç yanlış tepkiden sonra çözüme yönelik farklı
tepkilerde bulunma sıklığı azalır yani çözmekten
vazgeçer.
(Cevap C)
11. Aşağıdakilerden hangisinde motor öğrenmenin
etkisi vardır?
A) Yunus balığının müzik sesiyle suyun üzerinezıplaması
B) Bir ilkokul öğrencisinin çarpım tablosunu diğer
arkadaşlarından daha önce öğrenmesi
C) Köpek tarafından ısırılan bir kişinin tüm
köpekterden korkması
D) Bir gencin bilgisayarı zamanla daha iyi
kullanabilmesi
E) Fizik dersinde öğrenilen yükseklikle ilgili bir
formülün coğrafya dersinde de
uygulanabilmesi
24- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ-
Yunus balığının müzikle zıplaması koşullanma yolu ile öğrenmedir.
İlkokul öğrencisinin çarpım tablosunu diğer arkadaşlarından hızlı öğrenmesi zeka, hazır oluş, ön öğrenme kavramlarına bağlıdır
Korku öğrenmelerinin koşullanmadır.
Bir derste öğrenilen bir bilginin diğer derste de kullanılabilmesi transferdir.
Zamanla bilgisayan daha iyi kullanmak ise motor öğrenmedir. Belirli becerilerin tekrarlarla gelişmesini ifade eder.
(Cevap D)
1. "Çocuğun okuma becerisi göstermesi için gereken temel becerilere sahip olmasını ve uygun öğrenme yaşantılarını geçirmiş olması beklenir'.
Yukarıda verilen açıklama E. Thorndike'ın öğrenme ilkelerinden hangisine girmektedir?
A) EtkiB) TepkiC) DenemeD) HazırbulunuşlukE) Bağdaşma
CEVAPLI KONU KAVRAMA TESTİ
kaynağı ise klasik
z o
2. Aşağıda verilen öğrenme kurarm temsilci eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
A) Ani Kavrama-KöhlerB) İşaret Öğrenme-TolmanC) Etki Kanunu-ThorndikeD) Model Alma-BanduraE) Bağıntı Kuramı-Guthrie
3. Sınava girecek olan öğrenci konuyla ilgili ne kadar çok problem çözerse daha başarılı olur.
Yukarıdaki ifade hangi öğrenme
kuramının görüşlerine uygun
düşmektedir?
A) BağlaşımcılıkB) Sosyal öğrenmeC) GestaltD) Bilgi İşlemeE) Nöro-fizyolojik
-EĞİTİM BİLİMLERİ. 25
4. Deneme - yanılma yoluyla öğrenmede, birey çeşitli denemelerde bulunur. Bu denemeler sırasında hatalar gitgide azalır ve başarıya ulaşır.
Aşağıdakilerden hangisi bu tür öğrenmeye örnektir?
A) Bir kişinin kırmızı rengi sevmesiB) Bir kişinin modaya uygun giyinmesiC) Bir genç kızın çeşitli tekrarlar sonucu örgü
örmeyi öğrenmesiD) Bir çocuğun her beyaz arabayı babasının
arabası zannetmesiE) Köpek tarafından ısırılan çocuğun
köpeklerden korkması
7. "Bir deneyde hazırlanan düzenekte fare 5 düğmeden doğru olana bastığı zaman peyniri almaktadır. Deneyi yapan uzman farenin doğru düğmeye basmayı öğrenmesini; düğmeye basma ve peynir alma arasındaki uyarıcı tepki bağının zihinde oluşturulması şeklinde tanımlanmaktadır."
Yukarıdaki şekilde tammlanan öğrenme şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Klasik koşullanmaB) Edimsel öğrenmeC) Taklit öğrenmeD) Deneme-yanılma iie öğrenmeE) Gözleyerek öğrenme
m'o
5. Futbolcularına, "yenile yenile yenmesini ffiöğreneceğiz" diyen teknik direktör hangi -gsöğrenme yoluna dikkat çekmektedir? ÎJ
A) Taklit
B) KavramaC) Bilişsel öğrenmeD) Deneme - yanılmaE) Edimsel koşullanma
8. "Şeker yemek isteyen Ahmet mutfakta annesinin şeker koyabileceği yerlere tek tek bakarak şekeri bulmuştur."
Yukarıda belirtilen deneme-yanılma yoluyla öğrenme durumunda uyarıcı-tepki ikilisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şekeri bulma-aramaB) Şekeri arama-denemeler yapmaC) Şeker isteme-aramaD) Denemeler yapma- şekeri bulmaE) Şekeri isteme- bulma
03
3
ÜJ
6. Aşağıdakilerden hangisi, sınama-yanılma yolu ile öğrenme aşamalarını sırası ile gösterir?
A) Engellenme-ihtiyaç-güdülenme-deneme-eleme-tekrar
B) İhtiyaç-güdülenme-engellenme-tekrar-elemeC) Deneme-engellenme-ihtiyaç-güdülenme-
tekrar-elemeD) Tekrar-engelleme-ihtiyaç-eleme-deneme-
güdülenmeE) Güdülenme-engellenme-ihtiyaç-deneme-
tekrar-eleme
9. "Bir problem çözme sürecinde öğrenci deneme yanılma yolunu kullanarak problem çözümüne ulaşmaya çalışmaktadır."
Deneme yanılma yoluyla öğrenme sürecine göre öğrencinin çözüm yolunu öğrenmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekmez?
A) Öğrencinin çözümü bulmak istemesiB) Denemelerin sonunda doğru tepkiyi tatmin
edici bir uyarıcı izlemesiC) Problem durumunun bir ihtiyaç gerektirmesiD) Çözüm tepkisini rahatsız edici bir uyarıcı
izlemesiE) Yaptığı denemelerden çözüme götürmeyenleri
eleyebilmesi
26- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ-
10. Thorndike' ın bağlaşımcılık kuramına göre öğrenme için yani uyarıcı ve tepki arasındaki bağın kurulabilmesi için aşağıdakilerden hangisi işlevsizdir?
A) Yanlış denemelerin sonunda ceza verilmesiB) Organizmanın güdülenmiş olmasıC) Tepkiden sonra bir etkinin ortaya çıkmasıD)Çözümden sonra organizmaya tatmin edici bir
uyarıcı verilmesiE) Organizmanın tekrara karşı istekli olması
1. Bir anne, iki yaşındaki oğluna ezbere 100'e kadar saymayı öğretmeye çalışmakta, fakat bunu başaramamaktadır.
Bu başarısızlığın temel nedeni aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?(2001 KPSS)
A) Fiziksel yoksunlukB) Kullanılan öğretme yönteminin yetersizliğiC) Gene! uyarılmışlık haliD) ZekâdüzeyiE) Öğrenmeye hazır olma düzeyi
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ
o00
"oUi(£>
Olgunlaşma, çevrenin çok büyük bir etkisi olmaksızın organizmanın belli bir sıra ve düzen izleyerek yeni görevlere hazır hale gelmesidir. Öğrenmeye hazır olma düzeyi öğrenmenin en temel gereğidir. Her gelişim döneminin kendine has özellikleri vardır. Birey asla bu özelliklerinin üzerinde bir öğrenme gerçekleştiremez. 2 yaşında bir çocuk sayma becerisi için gerekli zihinsel yeterliğe (hazır bulunuşluğa) sahip olmadığı için 100'ekadarsayamaz.
(Cevap E)
CEVAP ANAHTARt
1.D | 6.A
2.E | 7. D
3.A | B.C
4.C | 9. D
5. D | 1 O.A
2. İlköğretim 7. sınıfında okuyan bir öğrenci, dönem boyunca, matematik dersi sınavlarından 60'ın üzerinde puan almayı beklerken hepsinden 30'un altında puan almış ve her seferinde, "Doğruyu yaptığımdan çok eminim." şeklinde bir tepki vermiştir.
Matematik öğretmenin bu öğrenciye yapacağı en etkiii yardım aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS)
A) Öğrenciden, soruları bir kez de evdeyanıtlamasını istemek
B) Sınav sorularını, arkadaşlarıyla birlikteincelemesini önermek
C)Sınav sorularını yanıtlarken nerelerde hatayaptığını kendisiyle birlikte gözden geçirmek
D)Öğrenciye, matematiğin zor bir ders olduğunu,fazla üzülmemesi gerektiğini söylemek
E) Başarısız olduğu konularda özel ders almasınıönermek.
-EĞİTİM BİLİMLERİ. 27
Bu öğrencinin sınavlardan yüksek not beklerken düşük not alması onun öğrenme eksikliklerini ve yanlışlarını bilmediğini gösterir. Bu öğrenci için yapılabilecek yardım öğrenme eksiklikleri için geri bildirim yapmaktır. Öğrenci ile birlikte sınav sorularını tekrar gözden geçirmek öğrencinin eksikliklerini ve yanlış öğrenmelerini görmesine ve bunları telafi etmesine yardımcı olur.
(Cevap C)
3 Evine ilk kez VCD alan bir birey, bu VCD'yi kullanmayı çeşitli şekillerde öğrenebilir.
Bu bireyin aşağıdaki davranışlardan hangisini göstermesi deneme-yanılma yoiuyla öğrenmeye çalıştığını gösterir?(2002 KPSS)
A) VCD'yi kurup servis elemanının söylediklerinihatırlayıp onları uygulamaya çalışması
B) VCD'yi kullanan arkadaşının davranışlarınıizlemesi ve onları yapmaya çalışması
C) VCD'nin kullanma kılavuzunu okuyup oradayazılanları uygulamaya çalışması
D) VCD'nin değişik düğmelerini kullanarakbunların neye yaradığını bulmaya çalışması
E) Teİ9vizyon reklamlarındaki kişinin yaptıklarınıyapmaya çalışması
Sekiz yaşındaki bir çocuk, yap boz oyunundaki parçaları, ilişkilerini dikkate alarak değil, çeşitli durumların doğru olup olmayacağına bakarak bir araya getirmeye çalışmıştır.
Çocuğun yap bozun doğru şeklini bu yolla bulmaya çalışması aşağıdakilerden hangisine birörnektir?(2002KPSS)
A) Gizil (örtük) öğrenmeB) Anlamlı öğrenmeC) Deneme - yanılma yoluyla öğrenmeD) Modelden öğrenmeE) Buluş yoluyla öğrenme
Çocuk parçaların yerlerini çeşitli durumlarda denemiş ve uygun olanları yerleştirmiştir. Deneme-yanılma yoluyla öğrenmede bireyin farklı tepkileri deneyerek bunlardan uygun olanı seçmesi söz konusudur. Bu örnekte de çocuk rasgele çeşitli durumları deneyerek parçalardan uygun olanları birleştiriyor.
(Cevap C)
A, B, C ve E seçenekleri gözlem yoluyla öğrenmedir. Bu seçeneklerde kişi servis elemanının söylediklerine, kullanma kılavuzuna, arkadaşının ya da reklamdaki kişinin yaptıklarına dikkat eder, zihninde tutar ve bunları uygulamaya çalışır. D seçeneğinde farklı düğmelere basarak bunlar arasından istediği fonksiyonu yada bunların ne işe yaradığını deneyerek bulma vardır. Gözlem yoluyla öğrenme ve deneme yanılmayı birbirinden ayırmak için yapılan denemelerin gözlemden sonra olmamasına dikkat edin. Gözlem yoluyla öğrenmede de denemeler vardır fakat birey ilk önce davranışı gözler, nasıl yapıldığını zihninde canlandırır ve gözlediği forma en yakını yapana kadar dener. Derome yanılma yoluyla öğrenmede ise birey rasgele davranışlar dener ve bunlar arasından olumlu tepkiyi aldığını öğrenir.
(Cevap D)
Anaokulunda okuyan bir öğrenci öğretmeninden izin istemiş fakat öğretmeni ona izin vermemiştir. Bunun üzerine öğrenci yere yatmış, ağlayıp sızlamış, hoplayıp zıplamıştır. Fakat ne yaparsa yapsın öğretmeninin izin vermeyeceğini anlayınca çocuk davranışından vazgeçmiştir.
Bu çocuk öğretmeninin izin vermeyeceğini hangi yolla öğrenmiştir?(2004 KPSS))
A) Deneme - Yanılma Yoluyla ÖğrenmeB) Kavrama Yoluyla ÖğrenmeC) Tepkisel KoşullanmaD) Sosyal ÖğrenmeE) Gözlem Yoluyla Öğrenme
28- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ.
Thorndike'a göre insan ve insana yakın
hayvanlarda en yaygın öğrenme biçimi, deneme-
hata (sınama-yanılma) yoluyla öğrenmedir. Bir
amaca ulaşmak durumundaki organizma, olası
pek çok tepki arasından rastlantısal olarak bir
tepki seçer. Seçtiği tepki onu bazı sonuçlara
ulaştırır. Öğrenci öğretmeninden izin almak için
farklı davranışlar denemektedir. Öğretmenin izin
vermeyeceğini öğrenmek için çeşitli yollar
denemiştir. Öğrenci bu denemelerinden hiçbirinin
izin alabilmek için faydalı olmayacağını
öğrenmiştir. Kavrama yoluyla öğrenmede
öğrenmenin içgörüsel olarak birden ortaya
çıkması, tepkisel koşullanmada koşulsuz uyarana
doğal tepki, sosyal öğrenmede bir kişinin
davranışlarını model alaraköğrenme vardır.
(Cevap A)
o
6. Elindeki yap
bozu şekil
ılışkısıne gore deg rasgele yerleştirmeye
çalışan bir kişi yapmaktadır?( 2005 KPSS)
bozu şekil ilişkisine göre değil delûetiriYio\/Q pnlıean K!r Isici t-ıp
A) Deneme-yanılma
B) Kavrama
C) Gizil öğrenme
D) Modelden öğrenme
E) Edimsel koşullanma
Deneme yanılma yoluyla öğrenmede birey
rasgele davranışlar dener ve bunlar arasından
oiumlu tepkiyi aldığını öğrenir. Yap bozu rasgele
deneyerek şekil ilişkisine bakmaksızm yapma,
deneme yanılma yoluyla öğrenmedir.
(Cevap A)
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
29
TEST HAZIRLAMANIN AŞAMALARI
Geçerli ve güvenilir ölçümler dikkatlice planlanmış testlerle elde edilebilir. Bu açıdan eğitimde îest hazırlamak ciddi ve puanlı bir çalışma gerektirir. Testin planlanması ise testin geliştirilmesine, uygulanmasına ve puanlanmasına ilişkin birçok sorunun açıkça ve ayrıntılıca cevaplandırılmasını gerektirir. Test geliştirmeye başlamadan önce özellikle şu sorular cevaplandırılmak zorunluluktur; Niçin
ölçme yapılacak? Ne ölçülecek? Nasıl ölçülecek?
Geçerli güvenilir bir test hazırlamak için planlı ve ^ğciddi bir çalışma ile belirli aşamaların sırasıyla takip £edilmesi gerekir. Ancak aşamaların sırası ölçülecek -~özellik ve amacımıza göre bazen değişebilmektedir. jyBu aşamalar: -3
03
1. Aşama: Testin Amacının Belirlenmesi'O uu
Testin Amacı5
Test hangi amaç için hazırlanmışsa bu amacın £ açıkça belirtilmesi gerekir. Örneğin; her bir öğrenciye verilecek notu belirleme, öğrencinin güçlü ve zayıf yanlarını belirleme, öğrencinin kurstaki ilerlemesini belirleme vb.
Verilecek karar tipi değiştikçe gerek duyulan veriler de değişir, bu nedenle bir test planında ilk aşama testin amacının belirlenmesidir.
Test hazırlarken öncelikle testi hangi amaca yönelik olarak hazırladığımızı, amacımızın ne olduğu belirleriz. Test hazırlamada amaçlar genel olarak üç kategoride toplanabilir.
a) Öğrencilerin eksik ve yanlış öğrenmelerinibelirlemek
b) Öğrencilerin öğrenme düzeylerini belirleme,başarı notu verme
c) Öğrencileri seçme ve yerleştirme
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME | Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları
2. Aşama: Testle Ölçülecek Niteliklerin Saptanması
Testin amacının belirlenmesinden sonraki en önemli aşama testle ölçülecek özelliklerin belirlenmesidir. Neleri ölçmek istediğimizi, hangi davranış ve becerilere yönelik ölçme yapacağımıza karar veririz. Ölçme aracı hazırlamanın bu aşaması testin kapsam geçerliği açısından son derece önemlidir. Bu nedenle ölçülecek özellikleri belirlerken her konudan önemli bir davranışı (kritik davranışı) seçmeye özen göstermek kapsam geçerliğini sağlamada işimizi kolaylaştıracaktır. Testin kapsam geçerliği için bu aşamada "Belirtke Tablosunun" hazırlanması gerekir.
Böylece testimizi hazırlanan derste işlenen ve bizim için önemli olan hiçbir hedef davranışı atlamamış oluruz. Ayrıca bu aşamada testte bulunacak soru sayısına da karar verilir.
Testte bulunacak soru sayısını kararlaştırma
Sınav süresi, elde edilecek puanlardan istenen güvenirlik geçerlik düzeyi, soru tipi, cevaplayıcı düzeyi, verilecek kararın önemi, soru güçlükleri soru sayısını etkiler. Örneğin öğrenciler için önemli bir kararın alındığı ÖSS sınavı 15 soru olamaz ya da orta öğretimde bir Türkçe sınavının da 300 soru olmasının bir anlamı yoktur.
Soru sayısını kararlaştırırken soru tipine de karar vermiş oluruz. Çünkü soru sayısı soru tipine doğrudan bağlıdır. Bu nedenle ikisi birlikte kararlaştırılabilir. Yazılı sözlü, doğru-yanlış veya çoktan seçme oluşuna göre testimizdeki soru sayısı değişebilir. Ancak bir testte üçten fazla soru tipinin bir arada bulunması tercih edilmez. Soru tipine karar verirken geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılık dikkate alınır.
3. Aşama: Soruların Yazımı
Bu aşamada testin amacına, belirlenen özellikleri
30- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
ölçmeye uygun belirlenen soru tipinde sorular yazılır. Karar verilen soru tipinde amacımıza yönelik özellikleri ölçen ayırt edici sorular yazmaya özen göstermeliyiz.
Oilgi Notu /
Soruları yazmaya başlamadan önce soru tipine ve soru sayısına kşişryermişolmamız: gerekir.
4. Aşama: Soruların Gözden Geçirilmesi
Soruların yazılması tamamlandıktan sonra, her bir sorunun
» Ölçmek istenilen davranış ve beceriyi ölçmeye uygun olup olmadığı
» İfade ve anlam bozuklukları
» Eksik bilgi ve yanlışlıklar »
Teknik ve bilimsel yönden
gözden geçirilerek kontrol edilir, gerekli düzeltmeler yapılır. Ancak bu düzeltmeler ilgili uzmanlar tarafından yapılmalıdır. Çünkü testi hazırlayan kişinin kendi hatalarını görmesi oldukça zordur.
Testi gözden Geçirmesi Gereken Uzmanlar:
1. Alanuzmanı
2. Ölçme uzmanı
3. Dil uzmanı
5. Aşama: Test Formunun Oluşturulması (Dizgi
Aşaması)
Bu aşamada yazılmış soruların kolay okunması ve iyi görünmesi için biçim ve düzen verilir. Kısacası soruların test formatında biçim ve düzene konmasıdır.
6. Aşama: Deneme Uygulaması
Bu aşamada soruları deneme amaçlı olarak pilot uygulama yapılır. Ancak deneme uygulaması başarı testlerinde yapılmaz, psikolojik ölçme araçlarında yapılır. Çünkü başarı testlerinde soruların alınma, çalınma ihtimali vardır. Deneme uygulamasında soruların test ve madde analizleri de yapılır.
Maddelerin puan ağırlıklarının belirlenmesi: Test sorularını farklı ağırlıkta puanlamak testin dengesini bozar. Eğer uygulayıcı için sorunun ölçtüğü davranış önemli ise o soruyu farklı ağırlıkta puanlamak yerine
o oi
o konuda daha fazla soru sormak gerekir.
Düzeltme formülü kullanılacak mı?:Şans başarısı bulunan doğru-yanlış, çoktan seçmeli testlerde düzeltme formülü kullanılması testin güvenirliğini arttırmaktadır. Düzeltme formülü belli sayıdaki yanlışın bir doğru götürmesi mantığına dayanır.
Düzeltilmiş puan = Doğru sayısı -
Testin güçlüğü ve soruların güçlük dağılımının kararlaştırılması
Testin genel güçlüğü testin amacına uygun olmalıdır. Eğer çok kişi arasından seçme yapılacaksa zor, eğer eğitimde başarıyı ölçmek istiyorsak orta güçlükte sorular ağırlıklı olmalıdır.
Çok güç ve çok kolay testler ayırt edici değildir.
Soruların güçlüğü ölçtüğü davranışa ve konu içeriğine bağlıdır.
Puanlamaya ilişkin işlemlerin belirlenmesi
El ile mi (manuel) makine ile mi puanlanacak?:Test puanlarından verilecek kararın önemi, puanlarda istediğimiz güvenirlik, ekonomiklik ve kolaylık dikkate alınmalıdır.
7. Aşama: Uygulama Aşaması
Soruların çoğaltma işlemi yapıldıktan sonra artık uygulama aşamasına gelinir. Uygulama aşamasında sınavın tüm öğrencilere eşit koşullarda ve eşit sürede yapılmasına özen gösterilmelidir. Uygulamaya başlamadan önce yazılı veya sözlü yönerge mutlaka verilmelidir.
Yönerge nedir?
» Soruların her birisinin kaç puan olduğu
» Sürenin ne kadar olduğu
» Puanlamanın nasıl yapılacağı
» Sınav kurallarını belirten açıklamadır.
8. Aşama: Puaniama ve Değerlendirme
Test hazırlamanın son aşaması puanlama ve değerlendirme aşamasıdır. Yalnız puanlamaya başlamadan önce cevap anahtarı hazırlanmış olmalıdır. Elde edilen puanlar nota çevrilerek değerlendirme yapılır. Başlangıçta belirlenen amacımıza göre öğrencilere geri dönüt verilir.
Yanlışsayısı
Seçenek sayısı-1
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 31
EĞİTİMDE KULLANILAN BAŞLICA ÖLÇME ARAÇLARI-TESTLER
Eğitimde öğrencilerin değişik özelliklerini ölçmek için kullanılan ve amacımıza göre farklılık gösteren çeşitli ölçme araçları vardır.
1.YAZILISINAVLAR
Soruların ve cevapların yazılı olarak alınıp verildiği sınav türüdür. Hazırlanmasının kolay olmasından dolayı eğitim sisteminde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Yazılı Sınavların Tercih Edildiği Durumlar:
1. Sınav sorularını hazırlamak için sınırlı zamanvarsa,
1. Dil ve imla bilgileri ölçülmek istendiğinde,
2. Öğrencilerin analiz-sentez-değerlendirmebecerileri ölçülmek istendiğinde,
3. Öğrencilerin kendini ifade etme becerisiölçülmek istendiğinde,
5. Öğrenci sayısı az olduğu durumlarda.
Yazılı Sınavlarında Dikkat Edilecek Noktalar:
1. Çok genel sorular sorulmamalı,
2. Sorular çok, cevaplar kısa olmalı,
3. Öğrencilerin farklı bilgilere sahip olduğudüşünülerek seçmeli sorulara yer verilmeli,
4. Sorular açık ve anlaşılır olmalı, yoruma açıkolmamalı,
5. Puanlama anahtarı hazırlanarak, hersorunun kaç puan olduğu belirtilmeli,
6. Üst düzeyde bilgi gerektiren sorulara yüksekpuan verilmeli,
7. Öğretmenin cevap anahtarında olmayanorijinal cevaplara puan verilmeli,
8. Öğrenci bir sorunun cevabını, bir başkasorunun cevabı içinde veriyorsa puankırılmalı,
9. Dersin amaçları içinde olmadığı sürece imla,yazı güzelliği gibi durumlara puanverilmemeli,
10. Yazılı kağıdı okunurken, öğrencinin ismiminolduğu bölüm kapatılmalı, yani objektifolunmalı,
11. En uygun okuma şekli olarak bütünkağıtlardaki aynı sorular okunmalıdır.
Yazılı Yoklamalar En iyi Hangi Nitelikleri Yoklar?
1. Kim, ne, ne zaman, hangi ve nerede soruları
2. Listeleme
3. Taslak yapma (planlama)
4. Tasviretme
5. Benzerlik ve zıtlık
6. Açıklama
7. Tartışma
8. Geliştirme, yaratıcılık
9. Özetleme
10. Analiz ve sentez becerileri
11. Değerlendirme
Yazılı Yoklamanın Özellikleri
1. Cevabın öğrenci tarafından düşünülüp,bulunarak yazılması gerekir.
2. Yazılı yoklamada öğrencinin cevaplamabağımsızlığı söz konusudur. Bu durumsoruların çoğu zaman açık uçlusorulmasından kaynaklanır.
3. Yazılı yoklama sorusuna öğrencinin verdiğicevaba çoğu zaman "kesin yanlış" ya da"kesin doğru" diyemeyiz. Cevap doğru ileyanlış arası bir noktada bulunur. Bununtayini öğretmene düşer.
4. Yazılı yoklamada diğer sınav türlerine göredaha az soru sorulur. Bunun nedeni decevabın yazılı olarak verilmesidir.
5. Yazılı yoklamanın hazırlanması kolay,puanlaması yorucu ve uzun zaman alansubjektif bir özelliğe sahiptir.
Yazılı Yoklamada Puanlanma Çeşitleri
1. Genel izlenimle puanlama
Öğretmen bir kağıdın tüm sorularına verilen cevapları baştan sona okur. Sonra toplam bir puan tayin eder.
2. Sınıflama yoluyla puanlama
Sınıflamada öğrencilerin cevapları okunduktan sonra kağıdı iyi-orta-zayıf diye 3 sınıftan birine konulur. Sonra her gruptaki kağıt tekrar okunarak o sınıf içinde iki ya da üç sınıfa ayrılır, kağıtlar birbiriyle karşılaştırılarak puanlanır.
Sınıflamada her sınıfa düşecek kağıt sayısının önceden kabul edilmiş bir dağılıma göre
32- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
saptanmasını öneren yöntemlervardır.
Örneğin: En alt % 5, alt % 25, orta % 40, üst % 25, en üst % 5 gibi
3. Sıralama yoluyla puanlama
Sıralamada okunacak kağıt sayısının küçük olduğu hallerde tüm kağıtlar birbiriyle karşılaştırılarak en iyiden en kötüye doğru sıraya konur ve puanlanır.
4. Cevap anahtarıyla puanlama
Soruları hazırlayan öğretmen bu soruları uygulamadan cevap anahtarını yani muhtemel cevaplarını ve bu muhtemel cevaplara vereceği puaniarı önceden belirler. Öğretmenin bu şekilde yaptığı puanlamaya anahtarla puanlama denir.
BilgiNotu j
Anahtarla puanlama yazılı yoklama puanlamasında en objektif, ve puanlama hatası en az puaniama türüdür.
Yazılı yoklamanın üstün yönleri (Avantajiarı)
1. Öğrencilerin, anaüz, sentez ve değerlendirmedüzeyindeki bilgiierini öiçmek için uygun birsınavdır.
2. Öğrencilerin, konuyu deriniemesine kavrayıpkavramadıklarını öğrenmek için uygundur.
3. Öğrencilerin yanlış bilgileri koiayca tesbitedilir.
4. Soruların hazırlanması ve uygulanması fazlazaman almaz.
5. Şans başarısı yoktur.
6. Öğrenciye bildikierini özgürce düzenleyipsunma imkânı verir. Öğrenciyi sınırlamaz.
Yazıîı yoklamanın sınırlı yönleri (Dezavantajları)
1. Soruların okunması ve puanlaması için uzunzamana ihtiyaç vardır.
2. Puanlamada, objektif olmak oldukça güçtür.Puanlayıcı yanlılığı olabilir.
3. Cevabın sınırlarını belirlemek kolay değildir.Yoruma açık sorularda öğrencilerdüşüncelerini yazacaklarından gerçektenfazla şişmiş bilgi olabilir.
4. Soru sayısı çok tutulduğunda çok zamanalırken, az tutulduğunda güvenirliği vegeçerliği düşürür.
BilgiNotu J
Yazılı yoklamalarda puanlayıcı yanlılığmı önlemek için neler yaptlabiiir?
1. Öğrencilerin kimükleri gizlenmeli.2. Öğrencinin diğer cevaplarından etkilenmemek i
sorular tüm öğrenciler için sırayla puanlanmalı.) (ilk önce tüm öğrencilerin 1. soruları sonra 2.İ sorular)
3. Birden fazla puanlayıcı kullanılabilir.
2. KISA CEVAPLI (BOŞLUK DULDURMALI)
SINAVLAR
Cevabı bir kelime, bir cümîe, bir tarih veya birkaç madde olan sorulara denir. Düz bir cümlenin en önemli noktası çıkartılarak, öğrencilerin bu boşlukları doldurması istenir. Yazılı sınavlardan farkı cevabın en fazla bir cümle olması, seçmeli testlerden farklı ise cevabın öğrenciye verilmeyip kendisinin yazmasıdır.
Örneğin: Gözlenen ve araştırılan bir değişkenin,gözlem sonuçlarının sayı ve sembollerlebelirtilmesine.........denir.
Kısa Cevaplı Sınavların Üstün Yönleri
1. Cevaplar kısa olduğundan çok sorusorularak fazla bilgi yoklama imkani vardır.Bu da sınavın kapsam geçerliliğini vegüvenirliğini yükseltir.
2. Puanlama yazıh sınava orania dahaobjektiftir ve puanlama hatası daha azdır.
3. İmla, yazı güzelliği gibi etkenlerinpuanlamaya katılmasını engelier.
4. Cevaplamada şans faktörü yok denilecekkadar azdır.
Kısa Cevaplı Sınavların Sınırlı Yönleri
1. Deneyimi olmayan kişiler için bu tür sorularıhazırlamak zordur.
2. Bu tür sınavlarda üst düzey (uygulama-analiz-sentez-değerlendirme) bilgileri ölçmekgüçtür.
3. Soruların güçlük düzeylerini ayarlamakzaman alır.
4. Cevaplar ayrıntı gerektirmediğindenöğrenciler yüksek not alabilirler.
5. Öğrencileri en çok ezbere yönlendiren sınavtürüdür.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 33
Oilgi Notu f
Kısa cevaplı testler öğrencileri ezbere yönlendirdiği için soru hazırlarken kitap veya kaynaktan aynen ^mmsımasjna özenjösterijmejj^r.
Dikkat edilecek noktalar
1. Soruların cevaplarının bir cümleyigeçmemesi gerekir.
2. Tek doğru cevabı olan sorular sorulmalıdır.3. Yorum sorusu sorulmamalıdır.4. Sorunun içinde cevabın ipuçları yer
almamalıdır.5. Cevapların cümlenin sonunda olması tercih
edilmelidir.6. Bir soruda birden fazla bilgi yoklanmamalıdır.
3. DOĞRU-YANLIŞ TÜRÜ SINAVLAR
Bu ölçü amacı doğru ve yanlış hazırlanmış cümlelerden oluşur. Öğrenciden hangi cümlenin doğru ya da yanlış olduğunu seçmesi istenir.
Sorularının bir kısmı doğru bir kısmı yanlış öğrenmelerden oluşmuş sınav türüdür.
Dikkat Edilecek Hususlar:
konulmalıdır.
12.Öğrencilerden cevabından emin olduklarısoruları cevaplamaları istenmelidir.
13.Yanlış önermelerde önermeyi yanlış yapanifade önemsiz bir ayrıntıda olmamalıdır.
14.Kanı ifadeleri muhakkak bir kaynağadayandırılmalıdır.
15. Her madde sadece bir ana fikri yoklamalıdır.
Doğru-Yanlış Türü Sınavların Yararlı Yönleri
1. Hazırlanması ve planlanması kolaydır.
2. Puanlama kolay ve objektiftir.
3. Öğrencinin cevaplaması kolaydır.
4. Öğrencilerin istenen cevabı verme ihtimaliyüksektir.
5. Sorulabilecek soru sayısı çoktur bu nedenlekapsam geçerliliği yükselir.
1. Bu tür testlerde cümle (soru) sayısı en az 50olmalıdır.
2. Soruların % 50'si doğru % 50'si yanlış olarakhazırlanmalıdır.
3. Doğru ve yanlış cümleler belli bir simetrikledizilmemelidir. Yani peşpeşe doğru veyayanlış gelmemelidir.
Örneğin: 2 doğru 3 yanlış, 3 doğru 2 yanlış gibi olmalıdır.
4. Sorular dil bilgisi yönünden doğru olmalıdır.
5. Bir (1) yanlışın bir (1) doğruyu götürdüğüsöylenmelidir.
6. Sorular ayrıntılı bilgi yerine kesin bilgiiçermelidir.
7. Sorularkısaolmalıdır.
8. Sorularda olumsuz ifade kullanılmamasınaözen gösterilmelidir.
9. Öğrenciler düzeltme formülünden haberdaredilmelidir.
10.Sorular birbirinin cevabını verir nitelikteolmamalıdır.
11. Testin başına mutlaka bir açıklama ve örnek
üfcruus
fîilgi Notu f
| Doğru - yanlış türü sınavlarda yanlış önermeler | yanlış öğrenmelere ve hatta yanlış öğrenmelerin | kalıcı olmasına neden olabilir. Bu nedenle D.Y. | testlerinden sonra öğretmenin geri dönüt ve | düzeltme yapması tavsiye edilir. | Küçük bir hatıra: Öğrencilerimden birisiyle i konuşurken:|— "K. Maraş il imizin de Akdeniz Bölgesi'nde | olduğunu evlenince öğrendim hocam." dedi. | — Ne yani, evleninceye kadar bilmiyor muydun? |— Evet bilmiyordum, çünkü Lise 2. sınıfta coğrafya | dersinde bir doğru-yanlış testinde K.Maraş'ın Güney | Doğu Anadolu Bölgesi'nde olduğunu ifade ediyordu. | Ben de bu soruyu D diye işaretlemiştim. 0 sınavdan | iyi bir not almıştım. 0 soruyu da doğru yaptım diye | düşünüyordum. Ve o günden beri aklımda K. | Maraş'ın hep Güney Doğu Anadolu Bölgesi'nde I olduğu kalmış. Ta ki evleninceye kadar. Çünkü eşim | K. Maraş'h...Bu örnekte de görüldüğü gibi doğru-yanlış t e s t l e r i y a n l ı ş ö ğ r e n m e l e r e v e y a n l ı ş '?ü! H I'Ç! 9! £nas_ı na neden olabi I iyo r.
34- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
Doğru-Yanlış Türü Sınaviarın Sınırlı Yönleri
1. Üst düzey bilgiler yoklanamaz.
2. Bilgi ve kavrama basamağındaki bilgileriö!çer.
3. En az 50 sorudan oluştuğu için hazırlanmasıfazla zaman alır.
4. Doğru yanlış türü soruların eğitim açısındanen büyük zararı yanlış önermelerin yanlışöğrenmelere yol açabilmesidir. Hatta buyanlış öğrenmeler kalıcıda olabilir. Çünküsınav da bir öğrenme ortamıdır.
4. ÇOKTAN SEÇMELİ SINAVLAR
Bir soru kökü ve muhtemel cevaplardan oluşan smav tipidir. Bu sınav öğrencilerin tüm bilgilerini (bilgi-kavrama-uygulama-analiz-sentez-değerlendirme) ölçmek için kullanılır. Son yıllarda eğitimde en çok kullanılan sınav tipidir. Çoktan seçmeli testlerin eğitimde en çok tercih edilme sebebi şans faktörünü en alt seviyeye indirmesidir.
Örneğin: Şans faktörü dört seçenekli sorularda % 25, beş seçenekli sorularda % 20'ye düşmektedir.
Dikkat Edilecek Hususlar
1. Soru kökünün ve muhtemel cevapların açıkkesin bilgiler içermesi gerekir.
2. Soru kökünün ve seçeneklerin dil bilgisine veimla kurallarına uygun oiması gerekir.
3. Seçeneklerden sadece bir tanesinin doğruolması gerekir.
4. Soru kökünün olumsuz olması anlamagüçlüğü yaratacağından fazlakullanılmamalıdır. Mutlaka kullanılmasıgerekiyorsa altının çizilmesi gerekir.
1. Cevap sorunun içinde ima edilmemelidir.
2. Her sorunun seçenek sayısı eşit olmalıdır.
5. Hepsi-Hiçbiri gibi seçenekler tercihedilmemelidir.
6. Rakam kullanılan seçenekler büyüktenküçüğe veya tersi sıralı bir şekildeverilmelidir.
7. Soru kağıtları A-B-C gibi gruplara ayrılaraköğrencilerin kopya çekmesi engellenmelidir.
8. Cevaplar soru kağıdı üzerine değil, cevapformuna işaretlenmelidir.
H.Düzeltme formülü uygulanarak şans faktörü azaltılmalıdır.
oÇ/5Q UJ10
Çoktan Seçmeli Sınavların Üstün Yönleri (Avantajları)
1. Değerlendirilmesi en objektif sınav türüdür.2. Cevaplama ve puanlama süresi
kısaolduğundan avantajlıdır.
3. Her türlü bilgiyi ölçer (bilgi-kavrama-uygulama-analiz-sentezdeğerlendirme)
4. Çok sorudan oluştuğu için kapsamı geniş,geçerliliği ve güvenirliliği yüksek bir sınavdır.
5. Bu sınav türünde elde edilen verilerle birçokistatistik işlemi yapılabilir.
6. İlköğretimden üniversiteye kadar tüm öğretimkademelerinde kullanılır.
Çoktan Seçmeli Sınavların Sınırlı Yönleri (Dezavantajları)
1. Hazırlanması zordur ve uzun zaman aiır.2. Soruların güçlük derecesini
hazırlamak içinuzmanlık gerektirir.
3. Soruların farklı gruplar halindehazırianmaması durumunda kopya çekmeihtimali vardır.
4. Öğrencilerin kendi yorumlarını katması içinuygun değildir.
5. Öğrencinin vereceği cevap seçeneklerlesınırlandığı için üst düzey (sentez)davranışları ölçemez. Öğrencilerinyaratıcılıklarını sınırlar.
Şilgi Notu /
| Puanlamasının özel makineler aracılığıylaj | yapılabümesinden dolayı geçerlik ve güvenirliği | lyüksek bir sınav olan çoktan seçmeli testler] hazırlanması en zor olanıdır. Hazırlanması
teknlk | | bilgi ve tecrübe gerektirir. İyi bir çoktan seçmeli |testte seçenekler rasgele yazılamaz, çeldirici |
|
5. SÖZLÜ SINAVLAR
Eğitimde ilk kullanılan sınav türüdür. Bu sınav türünde öğrenci bir ders veya konu ile ilgili kendisine sözlü olarak yöneltilen soruya öğretmeni veya ilgili komisyon karşısında sözlü olarak cevap verir. Öğrencinin sorulan soruya cevabı ile birlikte; hareket ve mimikleri, dış görünüşleri gibi özellikleri puanlamaya katılabilmektedir.
Yazılı ölçme araçları ile ölçülemeyecek bazı durumlar için sözlü sınavların uygulanması daha uygundur.
Örneğin: Turist rehberliği yapacak birinin dil
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 35
becerisi sözlü sınavla ölçülebilir.
Dikkat Edilecek Noktalar
1. Sözlü sınav yapılmadan önce sorularhazırlanmalıdır.
2. Sözlü sınavda her öğrenciye aynı sorusorulmamalıdır.
3.Sözlü sınava katılacak öğrenci birden fazla ise aynı düzeyde sorular hazırlanmalıdır. Sınav yapacak öğretmenin, sınava girecek öğrenci ile aynı ortamda olması gerekir.
Sınav tek kişiye yapılacaksa öğrencinin ne tür alt yapı bilgisine sahip olduğu bilinmelidir. Sınavda sorulacak soruiarın cevapları önceden listelenmeli, muhtemel cevaplar çıkartılarak, kaç puan verileceği önceden tespit edilmelidir.
Öğretmen ısı-ışık gibi fiziksel özelliklere dikkat etmelidir.
8.Soruyu sormadan önce öğrencilerin psikolojik olarak rahatlayacağı ortam hazırlanmalıdır. 2-3 dakika öğrenciyle havadan sudan konuşulabilir.
9. Sorulan soruyu cevaplamaları içindüşünmelerine fırsat verilmelidir.
10. Öğrencilere kitaptaki ifadeleri ezberesöyleyeceği türden sorular sorulmamalıdır.
H.Daha çok Analiz-Sentez-Değerlendirmebasamağında sorular sorulmalıdır.
12. Çocukların dünya görüşünü özel yaşamını ön plana çıkaracak sorulardan kaçınılmalıdır.
Sözlü Sınavların Yararlı Yönleri
1. Öğrencilerin kısa sürede cevap vermesigerektiğinde hazır cevaplılığı ve yaratıcılığıön plana çıkarır.
2. Öğretmen deneyimli ise soru hazırlamada vepuanlamada fazla zaman harcamaz.
3. Küçük yaştaki öğrencilerin yazı yazmabecerileri tam olarak gelişmediğinden sözlüsınavlar yapmak daha uygundur.
4. Öğrencilerin bilgi ve kavram yanlışlığınıanında belirleme imkanının olduğu teksınavdır.
Sözlü Sınavların Sınırlı Yönleri
1. Az soru sorulduğunda sınavın geçerliliğidüşüktür.
2. Her öğrenciye aynı seviyede soru
hazıriamak güçtür.
3. Çekingen ve içine kapanık öğrenciler gerçekbilgilerini yansıtamayabilirler.
4. Sözlü cevap verildiğinden cevabı kontroletme imkanı yoktur.
5. Öğrencilerin kılık-kıyafet ve sözel becerisi işekarışabilir. Öğretmen buna dikkat etmelidir.
BilgiNotu/
| Öğrencilerin sözel anlatım becerilerini, kendinij| ifade etme becerilerini, iletişim becerilerini |jö lçebi len ve gel işt i ren tek sınav türü sözlüj| sınavlardır. Ancak puanlama objektifliği, geçerlik ||ve güvenirliği en düşük sınav türü olduğundani| öğrencilerin yıl sonu başarı notuna, geçme notuna| daha az olmal ıdı r.
|
6. EŞLEŞTİRME SINAVLARI
Eşleştirme sınavları bir bakıma çoktan seçmeli sınavların değiştirilmiş şeklidir. Bu sınav türünde; çoktan seçmeli madde kökü yerine, sütunun birinde soru cümlesi, diğerinde ise muhtemel cevaplar vardır. Sol sütundakilere ifadeler, sağ sütundakilere muhtemel cevaplar denir. Öğrenciden birinci sütundan ifadeleri okuyup, ikinci sütundaki ifadelerden biriyle eşleştirmesi istenir. Örneğin:
İfadeler Cevaplar
(C)1.Hedef A) Ne
(A)2. İçerik B) Nasıl
(B)3. Yöntem C) Niçin
(D) 4. Değerlendirme D) Ne kadar
E) Ne zaman
F) Nerede
Yukarıdaki eğitim-öğretim programının ögeleri ve onlara yöneltilen soruların hangileri doğru eşleştirilmiştir.
Örneğin:
Sol taraftaki cümlelerin her biri için sağdaki maddelerden uygun olanını seçin ve önündeki harfi ilgili cümlenin solundaki paranteze yerleştirin.
(F) 1. Çok buğday yetişir (C) 2. Çok
kahve yetişir (H) 3. Avusturya'nın
başkentidir (A) 4. Yunanistan'ın
başkentidir (E) 5. Çok pirinç yetişir.
4.
5.
6.
7.
A) Atina
B) Belgrad
C) Brezilya
D) Budabeşte
E)Çin
F) Kanada
G) Venezuella
H) Viyana
36- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-
Dikkat Edilecek Hususlar
1. İfadelerin ve cevapların açık anlaşılır vekesin bilgiyi yoklayıcı özellikte olmasıgerekir.
2. Cevaplar sayıca ifadelerden (öncüllerden)fazla olmalıdır.
3.Bir eşleştirmeli maddeler grubundaki madde sayısı en az 6 en çok 15 olmalıdır.
Bir eşleştirme takımındaki ifadelerin ve cevapların eşit olmaması gerekir.
İfadeler (öncüller) uzun, cevaplar kısa olmalıdır.
İfadeler (öncüller) sayfanın sol tarafında, cevaplar sağ tarafında olmalıdır.
Her iki sütunda yer alan ifade ve cevapların aynı konuya ait olmasına dikkat edilmelidir.
Puanlamanın kolay olması açısından cevap boşlukları ifadelerin (öncüllerin) solunda yer almalıdır.
9.Bir eşleştirme takımını oluşturan maddelerin hepsi aynı sayfada bulunmalıdır.
10. İfadelerin (öncüllerin) ve cevapların işaretlerin farklı hazırlanması gerekir.
H.Yönergede eşleştirmenin neye göre yapılacağı cevapların nasıl işaretleneceği açık ve anlaşılır bir dille belirtilmelidir.
12. Rakam, harf ve tarihler sıralı bir şekilde yerleştirilmelidir.
Eşleştirme Sınavlarının Yararlı Yönleri
1. Ölçme ve puanlama işlemi kolaydır.
2. Fazla zaman almaz.
3. Seçenek sayısı fazla olduğundan şansfaktörü azdır.
4. Konu hakkında bilgisi olan öğretmenler içinsoruların hazırlanması kolaydır.
Eşleştirme Sınavlarının Sınırlı Yönleri
7. İŞ VE PERFORMANS TESTLERİ
Bireylerin psiko-motor beceri ve davranışlarını ölçmek için kullanılan testlerdir.
Psikomotor: Bireyde zihin ve kas koordinasyonu sonucu ortaya çıkan davranış ve becerilerdir.
» Performans testleri eğitimde daha çok uygulama gerektiren laboratuar dersleri, beden eğitimi, müzik ve mesleki eğitim derslerinde uygulanmaktadır. Performans testlerinde öğrencinin istenilen davranışı doğru, hızlı ve mükemmel yapma derecesi ölçülmektedir. Yani öğrencinin istenilen davranışı ne kadar doğru, hızlı ve mükemmel yaptığı performans sonucunu ortaya kaçmaktadır.
» Öğrencilerin kendi öğrenmeleriyle ilgili olarak güçlü ve zayıf yönlerinin tespit edilmesini sağlar.
» Becerilerin çeşitliliğini açısından öğrencilerin ne derecede yeterli olduğunun ölçülmesinin ve analizini sağlar. Örneğin Askeri eğitimler, komando eğitimi silah atış eğitimi vs.
» Öğretim sonuçlarının, çalışması veya uygulama sırasında doğrudan doğruya ölçmeye yarar. Performans testleri bireysel veya grupla yapılabilir. Öğrencilerin eksik ve yanlışlıklarının tespiti kolaydır. Düzeltme ve geri dönüt imkanı vardır.
fiilgi Notu !
Performans testleri daha çok uygulamalı derslerdeuygulanmaktadır.Bir işin, becerinin veya davranışın
» Doğruyol'dan» Hızh» Mükemmel
4.
5.
6.
7.
8.
1. Deneyimsiz kişiler için soruların hazırlanmasızordur ve zaman alır.
2. Bu testi her konuya uyarlamak mümkündeğildir.
3. Soruların güçlük düzeyini belirlemek zordur.
4. Sadece olgusal yani bilgi düzeyinde hedefdavranışları ölçer. Üst düzey hedefdavranışların (uygulama - analiz - sentez -değerlendirme) ölçülmesi için uygun değildir.
EĞİTİM BİLİMLERİ- 37
1. Kim?, Ne?, Nerede?, Ne zaman? Sorularının cevabını oluşturan olgusal bilgilerin ölçülmesinde daha kullanışlı olan sınav türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yazılı sınavlarıB) Sözlü sınavlarıC) Eşleştirme sınavlarıD) Doğru - yanlış sınavlarıE) Çoktan seçmeli sınavlar
3. Yazılı sınavlar için aşağıda verilen bilgilerden hangi doğru olmavabilir?
A) Sınavı hazırlamak için çok az zamanımızkaldığında yapılır
B) Temel dil bilgisi ve kompozisyon kurallarınıölçmeyi amaçladığımızda yapılması gerekir.
C) Objektif test maddesi geliştirme konusundayeterli bilgiye sahip değilsek yapılabilir.
D) Sınava girecek öğrenci sayısı az olduğundayapılabilir.
E) Güvenirliği yüksek bir sınav yapmak istiyorsakyapılabilir.
ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ
Kim? Ne? Nerede? Ne zaman? Sorularının cevabını oluşturan sınav türü eşleştirme sınavlarıdır. Eşleştirme maddeleri bilgi düzeyinde hedef davranışları ölçmek için elverişlidir.
"55(Cevap C) 'o
UJ Q
*EUJ
Yazılı sınavlar yoruma dayalı olduğu için genel izlenime göre puanlama riski puanlamanın güvenirliği düşürmektedir. Yazılı sınavlar puanlama objektifliği düşük bir sınavdır. Dolayısıyla güvenirliği yüksek bir sınav yapmak için tercih edilemez.
(Cevap E)
ms
'O ıu
2. Düzeltme formülü uygulanmadığı sürece şans başarısının en yüksek olduğu sınav türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Boşluk doldurmaB) Doğru -yanlışC) EşleştirmeD) Çoktan seçmeliE) Açık kitap sınavları
LU>-
70 sorudan oluşan 4 seçenekli bir testte 40 doğru 15 yanlış ve 15 boş cevabı bulunan bir öğrencinin düzeltilmiş puanının 1-10 değerlendirme ölçeğine göre notu kaçtır?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
Düzeltilmiş puan = Doğru -Yanlış
Seçenek sayısı-1
Düzeltme formülü uygulanmadığı sürece şans başarısının en yüksek olduğu sınav türü Doğru-Yanlış sınavlarıdır. Çünkü düzeltme formülü uygulanmazsa yani yanlış doğruyu götürmezse öğrencinin %50 şansı vardır. Çünkü soru ya doğrudur ya da yanlıştır.
(Cevap B)
Dp = D-
Dp = 40- Y 70
10
35X
a-1
Dp = 35 35.10X =
x =
" 70
5
(Cevap C)
a-1
38- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
5. Yazılı sınavlardan farkı cevabının en fazla bir
cümle ile sınırlanması seçmeli sınavlardan farkı ise
cevabı öğrencinin kendisinin yazarak vermesidir.
sınav türüYukarıda sözü edilen
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Boşluk doldurma sınavları
B) Doğru - yanlış sınavları
C) Eşleştirme sınavları
D) Sözlü sınavları
E) Açık kitap sınavları
Yukarıda sayılan ifadelerin çoğu testin geçerlik ve
güvenirliğini etkiler. Sorunun içinde c^vabın
ipuçlarının bulunması bir sorunun diğerinin
cevabını içermesi öğrenciye kopya vermektir.
Buda güvenirliği ve geçerliği düşünür. Bir cümlede
birden fazla boşluk olması kısa cevaplı sorunun
anlaşılmasını zorlaştırır. Bu da güvenirliği
olumsuz etkiler. Dolayısıyla yukarıdaki sorunlar
testin hem güvenirliğini hem de geçerliğini
etkilemektedir.
(Cevap C)
Cevabı bir kelime tarih rakam ya da en fazla bir
cümle ile yazılı olarak verilen sınav türü kısa
cevaplı testtir. Boşluk doldurmalı sınavlarda kısa
cevaplı testlerin en çok kullanılan şeklidir.
(Cevap A)
o >
■
çn
6. Kısa cevaplı testlerde soru yazarken;
I. Kısa cevap maddesi yalnızca tek doğru
cevabı olacak biçimde olmalıdır.
II. Sorunun içinde cevabın ipuçları
verilmemelidir.
III. Bir sorunun cevabı diğer sorunun içinde
bulunmamalı
IV. Cevabın yazılması için bırakılan boşlukların
uzunlukları eşit olmalıdır.
V. Bir cümlede çok sayıda boşluk bırakmamalı
ifadeleri kısa cevaplı maddelerin en çok hangi
özelliğini etkiler?
A) Geçerliği artırabilir.
B) Güvenirliği artırabilir.
C) Geçerliği ve güvenirliği artırabilir.
D) Kullanışlığı artırabilir.
E) Kapsam geçerliği artırabilir.
7. Aşağıdakilerden hangisi portfolyoların (öğrenci
gelişim dosyası) özelliklerinden birisi olamaz?
A) Ürüne yönelik değerlendirme yapması
A) Öğrencinin çaba ve motivasyonunu izlemeye
fırsatvermesi
B) Öz değerlendirmeyi geliştirmesi
B) Duyuşsal ve psikomotor özelliklerin
değerlendirilmesine fırsat vermesi
E) Aileyi değerlendirme sürecine katması
Portfolyo öğrenciyi tüm yönleriyle tanımayı
amaçlayan çok yönlü bir değerlendirmedir.
Portfolyo sorumlu eğitmenin denetiminde öğrenci
ve velisiyle işbirliği içinde doldurulur. Portfolyoda
öğrencinin başarı diğerleriyle kıyaslanmaz çünkü
bu öğrenciye ait kişisel bilgilerin yer aldığı
dosyadır. Bu nedenle ürüne yönelik
değerlendirme yapılmaz.
(Cevap A)
-EĞİTİM BİLIMLERl 39
8. Öğrenciler bilişsel alandaki bilgi ve
davranışlarını ölçmede kullanılan. daha çok
hatırlama düzeyindeki bilgileri, bilgi basamağını
ölçen ancak şans başarısının yok denecek
kadar az ait olduğu sınav türü hangisidir?
A) Yazılı yoklama
B) Çoktan seçmeli test
C) Sözlü yoklama
D) Kısa cevap gerektiren test
E) Doğru-yanlış testleri
Öğrencileri bilgi basamağındaki bilgileri
yoklamaya yönelik olan ve şans başarısı yok
denecek kadar az olan test kısa cevaplı testtir.
(Cevap D)
çn "o ccLLIQ
'trUJ_s H
10. Aşağıdaki işlemlerden hangi yazılı
sınavlarda puanlama güvenirliğini artırıcı
önlemlerden birisi olamaz?
A) Öğrencinin ders içindeki genel
durumunun da
dikkate alınması
B) Puanlama yapılırken öğrencinin adının
kapalı
tutulması.gizlenmesi
C) Önceden hazırlanmış bir puanlama
şemasının
kullamlması
D) Puanlama şemasmın tüm öğrenciler için
tutarlı
bir biçimde kullanılması
E) Tüm öğrenciier için bir sorunun
cevabı
değerlendirildikten sonra ikinci bir
sorunun
cevabının değerlendirilmesi
Yazılı sınavlarda puanlama yaparken
öğrencinin kağıtta yazdıklarına
yoğunlaşmak gerekir. 0 öğrencinin dersteki
genel durumunun dikkate alınması
puanlama hatasını artırır. Öğrenci kağıtta
çok iyi yazdığı haide sınıf içinde da pasif ise
düşük puan alabilir.Buda Sınav kağıtlarını
okurken öğrencinin genel durumunun dikkate
alınmasından kaynakianır.
(Cevap A)
9. Çoktan seçmeli bir testte, diğer etkenler aynı S
kalmak şartıyla, sorulardaki seçenek sayısının -ş|
5'den 4'e indirilmesi testin en çok hangi M
özelliğini nasıl etkiler?
'f
,
A) Maddeleri kolaylaştiğında geçerliği yükselir.
B) Maddeleri kolaylaştığından güvenirliği düşer.
C) Şans başarısı artacağından güvenirliği düşer.
D) Şans başarısı artacağından güvenirliği
yükselir.
E) Yoklama konular değişmeyeceğinden testin
nitelikleri değişmez.
Çoktan seçmeli testlerde seçenek sayısının
azaltılması şans başarısını artırır. Şans
başarısının artması testin güveniriiğini olumsuz
etkiler. Yani güvenirlik düşer. Çünkü öğrenci
bilmediği halde şansla yapabilme olasılığı artar.
(Cevap C)
11. Kimya öğretmeni Behlü! ve Şaban Beyler ortak
hazırladıkları çoktan seçmeli bir test için soru
yazarken; öğrencilerin sıklıkla düştükleri
hataları çeldirici olarak kullanmaları
öğretmenlere en çok hangi konuda yardımcı
olur?
A) Testin kullanışlılığını arttırma da
B) Puanların güvenirliliğini yükseltme de
C) Sorunun anlaşılmasını kolaylaştırma da
D) Puanlamayı kolaylaştırmada
E) Yanlış öğrenmeleri belirleme de
40- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-
Çoktan seçmeli testlerde kaliteli hazırlanmış
çeldiriciler
1. Şans başarısını azaltır.
2. Bilen ile bilmeyeni ayırt etmeyi kolaylaştırır. Bu
da sorunun kalitesini, testin güvenirliğini olumlu
etkiler.
3. Öğrencilerin eksik ve yanlış öğrenmelerini
tespitetmeyi kolaylaştırır.
(Cevap E)
12.1. Puanlama için uzun zamana ihtiyaç vardır.
II. Objektif olmak güçtür.
III. Cevabının sınırlarını belirlemek kolay değildir.
IV. Soru sayısı az olduğundan geçerlik-güvenirlik
düşüktür.
V. Üst düzey bilgileri ölçmek güçtür.
Yazılı sınavlarla ilgili olarak yukarıdaki
ifadelerin hangisi kesinlikle doğru olamaz?
B) Yalnız IV
E) I - II
s
Ölçme aracı (test) geliştirmenin ilk ve en
önemli aşaması, amacın saptanmasıdır.
Bundan sonraki kararlarda buna bağlı olarak
gelişir.
(Cevap D)
14. Aşağıdaki sınav türlerinden
hangisinde puanlama objektifliği en azdır?
A) Yazılı sınaviar
B) Çoktan seçmeli sınavlar
C) Doğru yanlış testleri
D) Sözlü sınavlar
E) Kısa cevaplı testler
Puanlamasına hata karışma olasılığı ve
puanlama yanlılığı en yüksek olan sınav
sözlü sınavdır. Çünkü öğrencinin genel
durumu, düşünce yapısı, kılık kıyafeti,
konuşma tarzı puanlamayı etkileyebilir.
Hatta bazen öğretmen öğrencinin sorulan
sorulara verdiği cevapları unutup eksik
puan verdiği olabilir.
(Cevap D)
A) Yalnız
D) III - IV
C) YalnızV
Yazılı sınavlar üst düzey bilgi ve becerileri en iyi
ölçen sınav türüdür. Öğrencilerin, yorum yapma,
yaratıcılık, analiz ve sentez düzeyindeki bilgileri
en iyi yazılı sınavlarla ölçülebilir. Bu nedenle üst
düzey bilgilerin ölçülmesi güçtür ifadesi doğru
olamaz.
(Cevap C)
13. Bir test geliştirme alanında verilecek kararlar
öncelikle ilk olarak neye bağlıdır?
A) Soruların yapısına
B) Testin madde kapsamına
C) Testteki soru seçeneklerine
D) Testin amacına
E) Testin güvenirlik ve geçerlik derecesine
15. Testlerin güvenirlik ve geçerliği bakımından en
yüksek olandan en düşüğe doğru sıralanışı
hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) Sözlü > Yazılı > Doğru Yanlış > Çoktan
Seçmeli > Eşleştirme
B) Çoktan seçmeli > Doğru Yanlış >Eşleştirmeli >
Yazılı > Sözlü
C) Çoktan seçmeli > Eşleştirmeli > Doğru Yanlış
> Sözlü > Yazılı
D) Doğru - Yanlış > Çoktan Seçmeli >
Eşleştirmeli > Yazılı > Sözlü
E) Çoktan seçmeli > Doğru Yanlış > Yazılı
>Eşleştirmeli > Sözlü
Testler bir çok yönüyle kıyaslandığında en geçerli
ve güvenilir olan çoktan seçmeli testler geçerlik ve
güvenirliği en düşük olanı ise sözlü sınavlardır.
(Cevap B)
-EGITIM BILIMLERİ- 41
1. Yazıiı sınav!ann kullanılacaği durumiarla ilgili olarak;
l. Sınav sorularını hazırlamak için az zaman olduğunda
I!. Di! ve imla bügileri öiçülmek istendiğinde
!!!. Öğrencilerin üst düzey bilgiieri öiçüimek istendiğinde
IV. Öğrencilerin kendilerini ifade etme becerileriölçülmek istendiğinde
V. Öğrenci sayısı çok olduğu durumlarda
Verüen ifadelerinden hangisi kesinlikle yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız IIOYalnızV D) III- IVE) II — IV
2. Sınav türleriyie ilgili olarak;
I. Cevaplar bir cümleyi geçmeyecek kadar olmalıveyazilı olarak verilmeli.
II. Tek doğru cevabı olan sorular sorulmalıdır.
III. Yorum sorusu sorulmamalıdır.
Yukarıdaki ifadeler aşağıdaki sınav türlerinden hangisi için doğru ifadelerdir?
A) Boşluk doldurmalı sınaviarB) Doğru - yanlış sınavlarıC) Eşleştirme sınavlarıD) Açık kitap sınavlarıE) Yazılı sınaviar
tn'otcUJ Q'E yj
İ 5."m 31 :
LU
Öğreimenler sözlü tipi smav yöntemini kuüamrken;
I. Öğrenciyi rahatiatır.
II. Öğretmen işlenen konuların içeriklerinibeiirler.
III. Hedef davranışlar ortaya çıkartılır.
IV. Uygun olan soruları sınıfa gelmeden hazırlar.
V. Öğretmen soruların cevaplarını hazırlar.
Yukarıdaki özellikler sözlü smavların en çok hangi özelliğini olumlu yönde etkiler?
A) Kullanışlılığı artırır.B) Kapsam geçerliğini artırır.C)Yapı geçerliüğini artırır.D) Geçerlik ve güvenirliğini artırır.E) Görünüş geçerliğini artırır.
I. Öğrencilerin tüm bilgi düzeyleri ölçülebilir.
II. Öğrencilerin yanlış bilgileri kolayca tespitedilir.
III. Sınavların hazırlanması fazla zaman almaz.
IV. Puanlamada objektif olmak güçtür.
V. Puanlama için uzun zamana ihtiyaç vardir.
Yukarıda verilen yargılardan hangisi ya
da
sınavlarınhangileri yazılı yönlerindendir?
A) Yalnız IV B)YalnızVC)IV-V D) I - IV- V
yararlı
3. Hazırlama açısından aşağıdaki ölçme araçlarından hangisi en kullanışsızdır?
A) Çoktan seçmeli îestlerB) Yazılı yoklamalarC) Sözlü sınavlarD) Kısa cevapiı testlerE) Doğru yanlış testleri
6. Bir kağıt üzerindeki az bir yere bir yönerge altında bir ile birçok davranışm, bilginin yoklanmasına olanak tanıyan sınav türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Çoktan seçmeli sınavlarıB) Boşluk doldurma sınavlarıC) Doğru - yanlış sınavlarıD) Eşleştirme maddeli sınavlarE) Sözlü sınavları
42- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
7. Yazılı sınavlarını puanlamada öğretmen bir kağıdın
tüm sorularına verilen cevapları baştan sona
okuyarak toplam bir puan tayin eder.
Öğretmenin yazılı sınavlarını bu şekilde
puanlandırması aşağıdaki puanlama
yöntemlerinden hangisine örnek olarak
gösterilebilir?
A) Genel izlenimle puanlama
B) Sınıîlama
C) Sıralama
D) Anahtarla puanlama
E) Aritmetik ortalama analizle puanlama
H.Aşağıdaki madde türlerinden hangisi
öğrencinin yaratıcı düşünme gücünü ölçmede
en etkilidir?
A) Çoktan seçmeli
B) Yazılı yoklama
C) Doğru - Yanlış
D) Kısa-cevaplı
E) Eşleştirme
8. Doğru - yanlış tipi sınavların diğerlerinden ayrı
olarak eğitim açısından en büyük dezavantajı
hangisidir?
A) Kapsamın sınırlı olması
B) İyi nitelikte madde yazımının güç olması
C) Yanlış önermelerin yanlış öğrenmeler
doğurabileceği o
D) Üst düzey hedef davranışları ölçmedeki -g
yetersizliği £
E) Öğrencileri ezbere yöneltmesi §
9. Aşağıdakilerden hangisi eşleştirme tipi madde
yazarken dikkat edilecek hususlardan degildir?
A) Öncüller sayı olarak cevaplardan çok olmalı
B) Kısa ifadeler cevaplar kısmına yazılmalı
C) Yönerge açık-seçik anlaşılır olmalı
D) Öncüller özellik açısından özdeş olmalı
E) Öncüllerenazöençok 15 olmalı
10. Öğrencileri sınava almadan önce gevşeme
egzersizi yaptıran öğretim üyesi sınav
sonuçlarına karışabilecek hangi hata kaynağını
kontrol altına almak istemektedir?
A) Uygulayıcıdan kaynaklanan
B) Ölçme aracından kaynaklanan
C) Ölçmenin yapıldığı ortamdan kaynaklanan
D) Ölçülen bireyden kaynaklanan
E) Sabit hataiardan kaynaklanan
12. Eğitim ve öğretim sürecinde vazgeçilmez ölçüm
araçlarından birtanesi yazılı yoklamalardır.
Aşağıdakilerden hangisi yazılı yoklamalarda
dikkat edilmesi zorunlu noktalardan birisi
olamaz?
A) Çok sorulu daha kısa cevaplı sorular tercih
edilmelidir.
B) Az sorulu ve uzun cevaplı sorulara yer
verilmemelidir.
C) Sınavlarda tek tip sorulara yer verilmelidir.
D) Şişirme cevaplar vermeyen öğrencilere hak
ettikleri puanlar verilmelidir.
E) Sınav kağıtları okunurken öğrencilerin isimleri
kapatılmalıdır.
13. Aşağıdakilerden hangisi kısa cevap gerektiren
ve çoktan seçmeli sınavların hazırlanmasında
dikkate alınabilecek hususlardan birisi olamaz?
A) Hatırlama gücü ölçülecekse kitapta geçen
ifade aynen soru haüne getirilebilir.
B) Kavrama gücü ölçülecekse soru kitap veya
yardımcı kaynaktan aynen yazılabilir.
C) Uygulama gücü ölçülecekse öğrenci için yeni
fakat daha önceden öğrendiği konularla ilgili
sorular hazırlanmalıdır.
D) Her bir soru hedef-davranışla ilgiii olmalıdır.
E) Sınavın kapsam geçerliği olmalıdır.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 43
14. Sözlü yoklama ile ilgili verilen ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A) lletişim becerisine dayalı hedef davranışların
ölçülmesinde etkilidir.
B) Öğretmen iie öğrencinin yüz yüze olmasından
dolayı ölçüm sonuçlarına cevabın niteliğinin
dışında başka faktörlerinde karışmasına yol
açabilir.
C) Soruların geçerliği ve güvenirliği diğer testler
kıyasla düşüktür.
D) Puanlama objektifliği diğer testlere göre
yüksektir.
E) Öğrenme eksiklik ve yanlışlıklarını tespit
etmekçokkolaydır.
15. Öğretmen öğrencilerin seviyelerini beliriemek için
üniteden sonra yazılı sınav yapmış ve kitaptaki
ifadelerin aynısını sormuştur.
Bu öğretmenin kullandığı bu yöntem için
hangisini söylemek daha doğrudur?
A) Sınavın yordama geçerliği yükselmiştir.
B) Puanlamanın objektifliği düşmüştür.
C) Testin güvenirliği düşmüştür.
D) Öğrencileri ezberlemeye yöneltmiştir.
E) Öğrencileri değerlendirme yapmaya
yönlendirmiştir.
UJ
'5 i
16. Aşağıdakilerden hangisi kısa cevaplı ve çoktan
seçmeli testlerin ortak özelliğidir?
A) Üst düzey davranışları ölçebiimesi
B) Soru sayısının fazla olması
C) Puanlamanın sübjektif olması
D) Cevaplayıcı özgürlüğünün olması
E) Kolay hazırlanabilmesi
1.C 6. D 11. B | 16. B
2.A 7.A 12. C
3.A 8.C 13. B |
4. D 9.A 14. D |
5. E 10. D 15. D |
Eğitimde başarının ölçüsünü "not" olarak görenler,
karnesinde yüksek notlar bulunan öğrencileri daha
iyi öğrenmiş kabul ederler. Ancak eğitim
uygulamaları dikkate alındığında, yüksek not
alanların iyi öğrenenlerden çok, iyi ezberleyenler
olduğu görülmektedir. (2001 KPSS)
Bunları söylenen bir kişinin aşağıdakilerden
hangisini kanıtlaması, bu görüşü için güçlü bir
destek oîuşturur?
A) Öğretimin öğrenen merkezli değii, öğreîen
merkezli olduğunu
B) Sınavlarda hatırlatma düzeyinin ölçüldüğünü
C) Eğitimde başarıya ilişkin kararların çoktan
seçmeliye dayandırıldığını
D) Notların öğretmenin kanılarından etkilendiğini
E) Ders konularının öğrenci seviyesinin üstünde
olduğunu
Bazı öğretmenler ve öğrenciler, önemli olanın
alınan not değil edinilen bilgidir der. Öğrencinin
aldığı notun kendiliğinden eğitimin hedefi olmadığı
doğrudur. (H. Tekin, Eğitimde Ölçme ve
Değerlendirme, s.256) Sınavlarda alınan notlar
sadece o smavın ölçtüğü alanın sınırlı birer
göstergesidir. Eğer bir sınavda öğrenciden bir
şeyler oluşturması ya da öğrendiklerini farklı
içeriklerde kullanması isteniyorsa daha üst düzey
öğrenme ürünleri ölçülüyor demektir. Sorunun
başında verilen metinde yüksek notların sadece
iyi yapılan ezberin göstergesi olduğu
belirtilmektedir. İyi ezberleyen öğrencilerin yüksek
not aldığı sınavlar hedef taksonomisindeki bilgi
düzeyinde hedeflerin, yani sadece öğrenilen
bilginin olduğu gibi hatırlanmasına ilişkin
hedeflerin ölçüldüğü sınavlardır.
(Cevap B)
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ
o
44- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
2. Çoktan seçmeli soru yazarken, öğrencilerin
sıklıkla düştükleri hataları çeldirici olarak
kullanmak öğretmene en çok hangi konuda
yardımcı olur? (2001 KPSS)
A) Testin kullanışlığını artırır
B) Test için verilecek süreyi kısaltır
C) Sorunun anlaşılmasını kolaylaştırır
D) Puanlamayı kolaylaştırır
E) Yanlış öğrenmeleri belirler
Bir maddenin doğru ya da en doğru cevabı
dışında kalan seçeneklere çeldiriciler adı verilir.
Çeldiricilerin başlıca işgörüsü, madded9 yoklanan
bilgi ya da yeteneğe sahip olmayan ve konuda
yanlış bilgi sahibi olan cevaplandırıcıları çelmektir.
(H. Tekin, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme,
s.148). Öğrencilerin daha çok takıldıkları, sıklıkla
düştükleri hataları çeldirici olarak kullanmak
bunları işaretleyen öğrencilerin yanlış
öğrenmelerini ortaya çıkarmaya yardımcı olur.
(Cevap E)
Geçerii ve güvenilir ölçümler, dikkatlice
pianlanmış testlerle eide edilir. Testin planlanması
testin geliştiriimesine, uygulanmasına ve
puanlanmasına ilişkin bir çok sorunun açıkça ve
ayrıntılıca cevaplandırılmasını gerektirir. Test
sonuçlarına dayanılarak verilecek o!an karar ya
da kararların saptanmasıyla 'niçin ölçme
yapılacak?' sorusu cevaplandırılmiş olur. Bu
sınavın amacının yani testin kullanılış maksadının
açıklığa kavuşturulmasıdır, tesî geliştirme
işleminde temel işlemdir. (H. Tekin, Eğitimde
Ölçme ve Değerlendirme, s.79) Test planı
yaparken belirlenecek ilk şey testin amacıdır.
Çünkü bundan sonra testle ilgili belirlenecek her
şey (puanlama şekii, kapsamı, soru sayısı vb.)
testin amacına bağlı değişir.
(Cevap D)
z 4.o£2"QÜİ to o
Bir Türkçe öğretmeni öğrencilerin, yazı yazarken
yazım kurallarına ne derece uyduklarını
saptamak istemektedir.
Öğretmenin, bu amaçla yapacağı sınavda
aşağıdaki soru tiplerinin hangisinden
yararlanması en uygun olur? (2001 KPSS)
A) Tamamlama tipi sorular
B) Doğru-yanlış tipi sorular
C) Uzun yazmalı sorular
D) Çoktan seçmeli sorular
E) Eşleştirme tipi sorular
3. Sınavların bir plana göre hazırlanması gerekir.
"Sınav planı" adı verilen bu hazırlıkta ilk olarak
aşağıdakilerden hangisi belirlenir? (2001 KPSS)
A) Sınavda kullanılacak soru sayısı
B) Sınavda kapsanacak konular
C) Sınavın kimlere uyarlanacağı
D) Sınavın amacı
E) Cevapları puanlama yöntemi
Uzun yazmalı sorular öğrencinin düşündüğünü,
fikirlerini ve bilgilerini özgürce bütünleştirip
örgüttemesine olanak verir. Bu konudaki yanlış
kanı uzun cevap gerektiren testlerin kapsam
geçerliğinin güvenirliğinin düşük olduğu için
kullanışlı bir test olmadığıdır. Ancak eğer söz
konusu ölçülecek hedef davranış öğrencinin yeni
bir şeyler oluşturması (kompozisyon, hikaye vb
yazma) ya da yazı yazarken yazım kurallarına
uyma gibi davranışlarda uzun cevap gerektiren
sorular en kullanışlı olanlardır.
(Cevap C)
-EGİTİM BİLİMLERİ- 45
5. Bir öğretmen, sınavında verilen yanıtları dört, beş
gün arayla, puanları ayn yerlere kaydederek iki kez
puanlamış; bu iki puanlamanın sonuçlarını
karşılaştırarak aralarındaki ilişkiye bakmıştır.
Öğretmen bu çabasıyla, aşağıdakilerden
hangisini belirlemeye çalışmaktadır? (2001
KPSS)
A) Puanlamaları arasındaki nesnellik derecesini
B) Soruların doğruluğunu
C) Soruların zorluk derecesini
D) Yanıt anahtarının doğruluğunu
E) Sınavın kapsam geçerliliğini
Uzun cevaplı testlerin en büyük eksikliklerinden biri
de cevapiayıcının ruh hali, öğrenciye karşı tutumu
vb.den kaynaklanan puanlayıcı yanlılığıdır. Bu
öğretmen de cevapiarı ayrı zamanlarda iki kez
puanlamış ve bunları karşılaştırmıştır. Bir nevi
kendisi için puanlayıcı yanlılığını bulmaya 'M
çalışmıştır. Puanlamalarının ne derecede nesne!
oiduğunu tespiî etmeye çalışmıştır.
(CevapA)
Kısa cevap gerektiren soru maddelerine verilecek
cevaplar genellikle bir kelime, sayı ve tarih gibi
kısa ifadelerdir. Bu nedenle kim, nerede, hangi
tarihte? gibi olgusal bilgilerin ölçülmesinde
geçerlidir. Kısa cevap gerektiren maddeler, hedef
davranışların taksonomisinde bilgi yani hatırlama
düzeyinde davranışlar ölçmeye daha elverişlidir.
Daha üst düzeyde davranışlar için de kısa cevaplı
sorular geliştirilebilir. Ancak kitaptaki cümleler
olduğu gibi alınıyorsa buradaki bir kelime, tarih vb.
soruluyorsa bu sorular hatırlama yani bilgi
düzeyinde h9def davranışlan ölçer. Bu tip sorular
öğrenciyi salt ezbere yönelttiği için sakıncalıdır.
(Cevap A)
gj 3
6. Bir öğretmen tamamlama (boşluk doldurma)
tipinde sorulardan oluşan bir ölçme aracı
hazırlamıştır. Bu soruları yazarken okutulan
kitaptan cümieler seçmiş ve her cümleden bir ya
da birkaç sözcüğü çıkararak soruları oluşturmuştur.
Öğretmenin kullandığı bu yöntemin en önemli
sakıncası aşağıdakilerden hangisidir? (2001
KPSS)
A) Öğrencileri hatırlama düzeyinde öğrenmelere
yöneltmesi
B) Öğrencilerin öğrenmeye karşı isteklerini
zayıflatması
C) Puanlama hatalarını artırması
D) Sınavın kapsamını daraltması
E) Soruların önceden kestirilmesini
koiaylaştırması
LU
Ü
"3UJ
7. Bir ölçme aracının objektif olması ne
demektir? (2002 KPSS)
A) Kopya çekilmesine olanak vermemesi
B) Bağımsız puanlayıcılar
kulianıidığinda
bunların aynı sonuca ulaşması
C) Maddelerin uygun güçlük
düzeylerinden
seçilmesi
D) Uygulama koşullarının değişmemesi
E) Puanlamanın yalın ve kolay olması
Bir ölçme aracının objektifliği yani nesneiliği
farklı puanlayıcıların aynı sonuca
ulaşmasıdır. Örneğin yazılı yoklamalar
sübjektif testlerdir. Aynı branş öğretmeni iki
farklı puanlayıcı kullanılsa sonuçlar
birbirinden farklı olur. Çoktan seçmeli testier
ise objektif testlerdir. Cevapları bellidir ve
puanlama sonuçiarı puanlayıcıdan
puanlayıcıya değişiklik göstermez.
(Cevap B)
46- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
8. Bir öğretmen, yalnızca "yazmalı" bir yazılı sınav
hazırlamak istemektedir.
Aşağıdakilerden hangisi bu sınavdan elde
edilecek puanların güvenirliğini ve geçerliğini
artırmaz? (2002 KPSS)
A) Çabuk cevaplanabilen türden, çok sayıda soru
sorulması ve sınavı bir süre sonra tekrar
uygulaması
B) Objektif tipte olmayan sorular için ayrıntılı
puanlama anahtarının hazırlanması
C) Bir öğrencinin bütün cevapiannın okunması ve
sonunda öğrenci hakkındaki izlenimler de
dikkate alınarak tümüne birden bir puan
verilmesi
D) Sınav kâğıtlarının birden fazla puanlayıcı
tarafından puanlanarak puanların
ortalamasının alınması
E) Cevapların aynı puanlayıcı tarafından, sıraları
değiştirilecek ikinci kez puanlaması ve puanlar
arasında fark varsa bir daha puanlama
yapılması
Yazılı yoklamalarda cevaplar uzun zaman aldığı
için çok sayıda soru sorulma imkanı yoktur bu
sebepten güvenirliği düşüktür. Bunu ortadan
kaldırmak için kısa cevap gerektiren çok sayıda
soru sorulabilir. Ayrıca puanlama esnasındaki
puanlayıcıyı ortadan kaldırmak için ayrıntılı
puanlama anahtarı ve birden fazla puanlayıcı
kullanılabilir. Ancak öğrencinin bütün cevaplarını
okuduktan sonra genel izlenimle puanlamak
puanlayıcı yanlılığını arttırır. Mesela öğrenci ilk
sorularda yetersiz fakat son soruyu çok iyi
açıklamışsa puanlayıcı eğer genel izlenimle
puanlama yoluna giderse bundan etkilenip yüksek
puan verebilir yada bunun tersi de olabilir.
. (CevapC)
7Z. O
fi2Ul «3
9. Test planında yapılması gereken bazı
işlemler, aşağıda sıralanmıştır.
1.
2.Yoklanacak davranışların belirlenmesi
3.Belirtke tablosunun hazırlanması
4
5. Test maddelerinin (soruların) yazılması
6.Maddelerin (soruların) test düzenine konması
Bu sıralamada, 1 ve 4 numaralı satırlara
hangi işlemler getirilmelidir? (2003 KPSS)
A) 1. Sınav amacının belirlenmesi
4. Kullanılacak madde (soru)
türünün belirlenmesi
B) 1. Sınav amacının belirlenmesi
4. Cevapların puanlama şeklinin
belirlenmesi
C) 1. Test yönergesinin yazılması
4. Cevaplama süresinin belirlenmesi
D) 1. Sınavda kapsanacak konuların
belirlenmesi
4. Cevapların nereye, nasıl
yazılacağının
belirlenmesi
E) 1. Test yönergesinin yazılması
4. Sınavdaki konuların belirlenmesi
Bir test planı hazırlanırken belirlenecek ilk
ve temel işlem test amacının
belirlenmesidir. Çünkü testi hazırlarken
gerekli tüm diğer işlemler (sürenin, soru
sayısının, soru tipinin kararlaştırılması
vb.) testin amacına göre belirlenir. Daha
sonra testte öiçülecek hedef davranış
kapsamı belirlenir. Bundan sonra açıkta
yoklanacak hedef davranış kalmaması ve
soruların konulara dengeli bir şekilde
dağıtılması için belirtke tablosu
hazırlanmalıdır. Daha sonra testte
kullanılacak soru tipi belirlenir ve sorular
yazıhr. En son işlem de sorularm test
düzenine konup çoğaltılmasıdır.
(Cevap A)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 47
10. Okul öğrenmelerinin ölçülmesinde öğretmenler,
"tamamlama" veya "boşluk doldurma" tipi sorular
hazıriarken genellikle, kitaptaki bir ifadeyi aynen
almakta, bu ifadenin içinden bir sözcüğü ya da
sözcük grubunu çıkarmakta ve öğrenciden
çıkarılan bu sözcüğü ya da sözcük grubunu
bulmasını istemektedir.
Bu tür soruları kullanmanın en temel
dezavantajı aşağıdakilerden hangisidir? (2003
KPSS)
A) Puanlamanın çok zaman alması
B) KesiR bir yanıt bulmanın zor olması
C) Kopya çekmeyi kofaylaştırması
D) Öğrencileri ezbere yöneltmesi
E) Öğrenme farlarını gösterme gücünün az
olması
11. Bir öğretmen, dersini işlerken konunun belirli
bölümlerini tamamladığında, öğrencilere
öğrenmeleri gereken kritik davranışları yoklayan
sorular sormakta ve böylece öğrencilerinin henüz
kazanmadıkları davranışları saptamaktadır.
Bu yolu takip eden öğretmenin temel amacı
aşağıdakilerden hangisi olabilir? (2003 KPSS)
A) Öğrencilerin ilgilerini dersteki konulara çekmek
B) Davranışlar arasında ne gibi ilişkiler
bulunduğunu incelemek
C) Öğrencilerin derse hazırbulunuşluk düzeylerini
belirlemek
D) Öğretimin, hangi davranışları öğretmede
etkisiz kaldığını anlamak
E) Öğrenciler arasındaki öğrenme düzeyi
farklılıklarını ortaya koymak
Boşluk doldurma ve tamamlama tipi sorular genel
olarak kısa cevap gerektiren sorulardır. Kısa
cevap gerektiren soruların cevaplandırılması fazla
zaman almadığı için bir sınavda bu tipte çok
sayıda soru somlabilir ve puanlanması objektiftir.
Bu özellikler kısa cevap gerektiren soruların
olumlu yönleridir. Ancak kısa cevap gerektiren
sorular daha çok hatırlama düzeyinde (hedef
taksonomisinde bilgi düzeyi) davranışları ölçerler.
Üst düzey hedef davranışları ölçen kısa cevaplı
soru yazmak zordur. Özellikle ders kitabından
aynen alınan cümleler kısa cevap gerektiren soru
olarak yazıldığında bu sorular sadece öğrencilerin
hatırlama düzeyini ölçer ve öğrencileri salt ezbere
yöneltir.
(Cevap D)
Eğitim süreci devam ederken işlenen konunun
ardından konuda kavratılması gereken kritik
davranışlarla ilgili sorular sormak öğretmene eksik
ve yanlış öğrenmelerin belirlenmesini sağlar.
Ayrıca bu değerlendirme sadece öğrencilerin
değerlendirilmesi değildir. Aynı zamanda bu tip
değerlendirmeler öğretmene o ders için kullandığı
öğretim yöntemini kullandığı araç ve gereci de
değerlendirmesine olanak sağlar.
(Cevap D)
12. Hazırlanmasının kolay olmasından dolayı okulda
öğrenmelerin ölçülmesinde genellikle kağıt kalem
testleri (yazılı sınav) tercih edilir.
Aşağıdakilerden hangisi bu testlerin
sonuçlarına karışabilen hata kaynaklarından
birisi değildir? (2003 KPSS)
A) Puanlamayı yapan kişinin yanlılık derecesi
B) Ölçme aracının ölçülecek davranışları
kapsama derecesi
C) Ölçme yönteminin, ölçülen davranışlara
uygunluğu
D) Öğrencilerin testteki soruları yanıtlamaya
isteklilik dereceleri
E) Öğrencilerin yoklanacak davranışları öğrenme
düzeyleri
48- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-
Kağıt kalem testlerine karışabilecek hatalardan en
önemüsi puanlayıcı yanlılığıdır. Özeilikie okullarda
uzun cevap gerektiren yazılı yokiama türü sınavlar
subjektif tesîler olduğu için puanlama sırasında
hata karışma olasılığı daha yüksektir, Sıklıkla
karşılaşılan diğer bir hata da özeüiğe uygun ölçme
aracının kullanılmamasıdır. Eğitim esnasında
kazandırılmayı hedeflenen tüm davranışlar
(bilişsel, duyuşsai ve psikomotor) kağıt kalem testi
ile ölçülemez. Özellikle duyuşsal ve psikomotor
hedefler için farklı ölçme araçları kuilanılmalıdır.
Ölçme sonuçlarına katılan diğer bir hata da
öğrenciierin sınavlara karşı geliştirdiği olumsuz
tutumlardsr. Sınavları ölüm kaiım sınavı olarak
görmek ya da sınavlarda sorular ı
cevaplandırmaya karşı gösterilen isteksizlik ve
bıkkınlık da önemli hata kaynaklarındandır. Bu
îestiere karışan bîr diğer hata kaynaği da kağıt
kalem testlerinin cevapiama süresinin
uzunluğundan dolayı kapsamının sınırlı olmasıdır.
Kağıt kalem tesîlerinin amac! öğrencilerin
yokianacak davranışi öğrenme düzeylerini
beiiriemektir. Öğrencilerin öğrenme düzeyleri
sınavlara kanşabilecek bir haîa olamaz.
(Cevap E)
Yazılı yoklama (uzun cevapîı) türündeki klasik
sınavlar eğitimde kullanılan diğer ölçme araçiarına
göre geçerlik ve güvenirliği düşüktür. Ancak diğer
ölçme araçiarının yanı sıra (kısa cevaplı, doğru-
yanlış, çoktan seçmeli) sentez düzeyinde hedef
davranışları ölçebiiir. Yani öğrenciyi verüen
seçeneklerle sınırlamayarak oniara cevabi bulup
kendilerine göre organize etme ve yeni bir şeyler
oluşturma imkanı verir. örneğin; yazılı yoklamalar
üst düzey davranışları ölçmede kulianılan sınav
türüdür. Dolayısıyla seçenekler arasında en üst
düzey davranışı ölçen soru yazılı yoklamalar için
en uygun olanıdır. Bu açıdan bakıldığında
görüşünü, düşüncesini nedenleriyle birlikte
açıklama, sentez düzeyini ölçer.
(Cevap A)
14 ve 15. sorulan aşağıda numaralanarak
verilen ifadelere göre cevaplayımz.
13. Aşağıdaki davranışiardan hangisi, diğer sınav
tipierine göre "öğrencilerin yanıîlarını düşünüp
bularak yazdıkları" yazıiı yokiama türü
smavlarla daha geçerli bir biçimde ölçülebilir?
(2004 KPSS)
A) Görünüşü, nedenleriyle birlikte açıklama
B) Bir kavramı veya ilkeyi tanımlama
A) Bir bütünü oluşturan öğeler arasındaki ilişkiyi
belirtme
D) Bilgilerinden yararlanarak yeni bir problemi
çözme
E) Olgu ve olayları, verilen bir ölçüte göre
gruplama
I. Sentez ve değerlendirme basamaklarındaki
davranışların yoklanmasına eiverişü olması
II. Puanlamanın "objektif" olarak yapılma
derecesinin fazla olması
III. Kapsam geçerliüğinin daha yüksek olması
IV. Öğrencinin cevaplarını istediği gibi yazma
olanağma sahip olmasi
V. Daha çok ilköğretirnin ilk sımfiarındaki
öğrencilere uygun oiması
14. Yukandakilerden hangisi çoktan seçmeli
sorulardan oluşan testierden yazıiı yoklamalara
olan üstünlüklerindendir? (2004 KPSS)
A) Ivel!
B) l lvell l
C) l lvelV
D) IHvelV
E) IVveV
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 49
Yazılı yoklamaların etkili özellikleri:
- Öğrencinin cevaplama özgürlüğünün (cevaplarıdüşünerek yazması) olması
- Hazırlanmasının kolay olması
- Üst düzey zihinsel becerileri (sentez,değerlendirme) ölçebilmesi
- Öğrencilerde yazılı ifade gücü, noktalamaişaretlerini doğru kullanabilme, dilbilgisi gibiözellikleri ölçmede kullanılır.
Çoktan seçmeli yoklamaların etkili özellikleri:
- Geçerliği ve güvenirliği yüksektir.
- Değerlendirme objektiftir.
- Kapsam geçerliği yüksektir.
(Cevap B) --
16. Öğrencilerin aktif olduğu öğretme-öğrenme
sürecinde öğretmen, öğrencileri değerlendirirken,
sınav sonuçlarıyla birlikte öğrencilerin sınıf içi
etkinliklere katılma düzeylerini, bilimsel tutum ve
davranışlarını; gözlem, inceleme ve araştırma
yapabilme becerilerini; sahip oldukları ve ifade
ettikleri fikir zenginliklerini, sorumluluk alma
düzeylerini; ekiple çalışabilmelerini; edindikleri bilgi
ve bulguları paylaşabilme vb. özelliklerini de
dikkate alarak başarıları hakkında karar verir.
Aşağıdakilerden hangisi, öğretmenin bu
bilgileri elde etmesinde en kapsamlı rolü
oynar? (2004 KPSS)
A) Kağıt kalem testleri
B) Performans testleri
C) Günlükler
D) Gözlem formları
E) Portfolyolar
LUQ"E UJ
11'oa
15. Yukarıdakilerden hangileri kısa cevaplı yazılı 12
yoklamaların uzun cevaplı yazılı yoklamalara -jjjjj
olan üstünlüklerindendir? (2004 KPSS) :=
A) IJIvel l l
B) I, II ve V
C) II, l l lveV
D) HJVveV
E) INJVveV
Portfolya Değerlendirme Yöntemi; öğrencinin
öğrenme sürecindeki performansının ve
başarısının kaydedildiği, öğrencinin yıl içerisinde
yaptığı tüm ödev ve çalışmalarının ömeklerinin
bulunduğu, böylece gelişimin izlendiği bir
değerlendirme biçimidir.
(Cevap E)
Kısa cevaplı yazılı yoklamalar uzun cevaplı yazılı
yoklamalara göre;
- Daha fazla soru sorulabildiği için kapsam
geçerliğinin
- Puanlamanın "objektif" olarak yapılma
derecesini sağlaması (soruların cevaplarını sınırlı
olması ve daha kolay puanlanması)
- Öğretimin alt kademelerinde uygulanabilmesi
gibi özelliklerinden dolayı daha etkilidir. (üstündür)
(Cevap C)
17. Aşağıdakilerden hangisinin güvenirliği en
fazladır? (2005 KPSS)
A) Kısacevaplı 10soru
B) Boşluk doldurmalı 25 soru
C) Doğru yanlış 50 soru
D) 3'er şıkiı 25 soru
E) 5'erşıklı 50soru
50- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.
Güvenirlik; aracımızın ölçmeyi amaçladığı özellikleri doğru olarak ölçebilmesidir. Ölçme sonuçlannın hatadan arınıklığıdır. Bir testte soru sayısı arttıkça güvenirlik artar. Eğitimde kullanılan ölçme araçlarına baktığımızda çoktan seçmeli testler en güvenilir araçlardır. Yukarıdaki seçenekleri değerlendirdiğimizde en çok soru sayısına sahip testler C ve E seçenekleridir. C seçeneği doğru yanlış testi oiduğu için şans başarısı yüksektir. Bu yüzden en güvenilir araç E seçeneğindeki 5'er şıklı 50 soruluk testtir.
(Cevap E)
o>■
ço
O
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 51
EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
Eğitimde program geliştirmenin temellerini tarihi, felsefi, psikolojik ve toplumsal temeller altında sınıflandırabiliriz:
I. TARİHİ TEMELLER
Program geliştirme sürecinde öğretmen merkezli anlayıştan, öğrenci merkezli eğitim anlayışına doğru bir süreç yaşanmaktadır. Bu süreçte; davranışsal, bilişsel ve yapısalcı öğrenme anlayışları etkili olmaktadır. Program geliştirme disiplinin temellerini 1918 yılında Bobbit'in yazdığı Eğitim programı adlı kitap program ilk defa ortaya koymuştur.
II. FELSEFİ TEMELLER (2004-2005 KPSS)
Eğitimde hedeflerin belirlenmesi sürecinde özellikle ^ uzak hedeflerin belirlenmesinde eğitim felsefesinden yararlanılır. Niçin öğreteceğiz? sorusuna yanıt aranmasında eğitim felsefinden yararlanılır. Eğitim felsefesi akımları; Daimicilik, Esasicilik, İlerlemecilik, Yeniden kurmacılıktır.
a. Daimicilik
Dini eğitime ağırlık veren yaklaşımdır. Realizmin eğitime yansımasıdır. Öğretmen merkezlidir. Eğitim hayatın bir kopyası değil hayata hazırlık olmalıdır. Eğitim zihni geliştirmeli, gerçekleri bireylere aktarmalı ve yaşama hazırlayıcı olmalıdır. Eğitim değişeni değil, değişmeden kalanı öğretmelidir. Eğitimin amacı doğru ve sağlam karakterli seçkin bireyler yetiştirmektir. Eğitimin görevi; bilgi aktarmaktır. Zihinsel gelişme yönünden üst düzeyde (seçkin) bireyler yetiştirmektir Bireylere entelektüel eğitim verilmelidir. Değişmeyen evrensel bir eğitim, entelektüel eğitim, klasik eserlerin eğitimi gibi temelleri vardır. Çocuklara dünyanın maddi ve manevi eğitimleri verilmelidir. Büyük kitaplar (klasik eserler) eğitimi verilmelidir. Geçmişten gelen temel
PROGRAM GELIŞTIRME Eğitimde Program Geliştirmenin Temellerı
R c. İlerlemecilik
'mü
bilgi ve beceriler geçerli ve doğru olarak kabul edilerek, eğitim evrensel nitelikte ve değişmeyen gerçeklere göre şekillendirilmelidir.
b. Esasicilik (Özcülük)
Dayandığı büyük felsefi akimlar idealizm ve realizmdir. Öğretmen merkezlidir. Eğitim sürecinin özünü; konu alanının çok iyi özümsenmesi gerekir. Programların konu alanı üzerinde dururlar. Kalıcı ve temel konular seçilmelidir. Geçmişten gelen temel bilgi ve değerler öğrencilere öğretilmelidir. Eğitimin amacı; kültürel mirasın aktarılmasıdır. Bunun için de geleneksel yöntemler yani soyut düşünme, disipün, alıştırma ve ezber kullanılmalıdır. Geleneksel, toplumsal değerlerin öğrencilere öğretümesi amaçlanmaktadır. Küitürün ve bilginin özü öğretilmelidir, Öğrenmenin doğasında çok sıkı çalışma ve çoğu zaman zorlama vardır. Öğretimde, oyunla vakit geçirmek değil, çocukları gelecek hayata hazırlamak ilkesi izlenmelidir.
Öğrenci merkezlidir. Eğitim aktif ve çocuğun ilgilerine göre olmalıdır. John Dewey en önemli temsilcisidir. Pragmatizm felsefi akımının eğitime yansımasıdır. Bu akıma göre; eğitim insanın ve toplumun yararına olmalıdır. İlerlemeciliğin parolası, eğitim hayata hazırhk yeri değil, hayatın ta kendisi olmalıdır. Yaparak-yaşayarak öğrenme esastır. Problem çözme yöntemi esas alınır. Öğretmenin rolü rehber, koçtur ve yönlendiricidir. Demokratik eğitim ortamı, demokratik ve sosyal yaşamı geliştirmek amaçlanır. Okullarda demokrasi eğitimi verilmelidir Okul öğrencileri yarıştırmaktan çok işbirliğine yöneltmelidir.
d. Yeniden Kurmacılık
Varoluşçuluk felsefe akımının eğitime yansımasıdır. Öğrenci merkezlidir. Eğitimin amacı; toplumu yeniden yapılandırmak ve gerçek demokrasiyi yerleştirmektir. Toplumu değiştirmede temel sorumluluk okuldadır. Bu sorumluluğu yerine
52- -PROGRAM GEÜŞTİRME-
getirecek güçte öğretmenlerdir. Bunun için öğrenciler, toplumu yeniden kuracaklarına inandırılmalıdır. Bu işte temel güç öğretmendedir. Sınıf ortamı, demokratik olmalıdır. Öğretmen değişim ve reformun temsilcisidir. Araştırma yöneticisi ve proje başkanı gibidir. Okul, toplumun yeniden düzenlenmesinde ve değiştirilmesinde etkin rol oynamalıdır. Okulun görev ve sorumluluklarının yeniden düzenlenmesi gerekir. Sosyal reform için eğitimden yararlanır. Okulun sosyal değişme ve geleceğe hazır olması, eğitimin davranış bilimlerinin bulgularına göre düzenlenmesine bağlıdır.
III. PSİKOLOJİK TEMELLER: (NASIL VE NE
ZAMAN?)
Hazırlanan programların gelişim ve öğrenme psikolojisinin ilkelerine ve öğrencilerin bedensel, psiko-sosyal gelişmişlik düzeyine uygun olması ve bireysel farkları dikkate alması gerekir. Aşağıda öğrenme kuramları kısaca gözden geçirilmiştir:
A. Davranışçı kuram
VVatson, Pavlov, Thorndike, Skinner davranışçı kuramın temsilcilerindendir. Davranışçı kuramın
genel özellikleri şunlardır (2005 KPSS):
gözlenebilir etkinlikler üzerinde
II. Öğrenmeyi, uyarıcı-tepki bağının oluşmasınaindirger.
III. Davranışı sadece ölçülebilirliği ile açıklar.
IV. Öğrenme sürecinde, öğrenene edilgen rolverir.
V. Pekiştirme yoluyla davranış değiştirildiğinikabul eder.
Davranışçı kuram deyince karşımıza iki türlü koşullanma gelir:
a) Klasik koşullanma- İvan Pavlov'un ünlü köpekdeneyi (Şartlı uyarıcı şartlı refleks).
b) Edimsel koşullanma: Skinner tarafından ortayakonulmuştur. (pekiştireç-ceza). Bir davranışınsonucu, organizma için hoşa giden ve olumlu birdurum oluşturuyorsa, o davranışın görülme olasılığıartar. Reklamlarda özellikle sevilen kişilerinkullanılması davranışçı kuramın bir yansımasıdır.Edimsel koşullanmanın öğretim sürecineuygulanmasına Programlı Öğretim denir.
B. Bilişsel Kuram
Temelinde Gestalt psikolojisi vardır. Bu kuramın öncüleri Piaget, Gagne, Guilford'dur. Bu kurama göre öğrenme kompleks ve karmaşık bir yapıdır. Öğrenme sürecinin bilgiyi algılama, karşılaştırma , kodlama ve hatırlama sürecinden oluştuğunu ifade eder.
C. Yapısalcı kuram
Bilginin yeniden yapılandırılması, üretilmesini ifade eder. Piaget, Vygotsky, Gestalt öncüleri arasında sayılabilir. (2004-2005 KPSS)
D. Çoklu Zeka Kuramı (2003-2004 KPSS)
Geleneksel yapıdaki görüşlerin yetersizliğini fark eden Gardner, 1983'te yayımladığı "Zihnin Çerçeveleri (Frames of Mind)" adlı çalışmasında bir insanın en az yedi temel zekâ alanına sahip olduğunu ifade etmiştir. Gardner zekâ türlerine doğa zekâsını da eklemiştir (Şekil 1):
Sözel, Dilsel Zekâ
Sosyal Zekâ
\ /Mantık-Matematik
Görsel Uzamsal ZekâÇoklu Zekâ
KuramıMüzik- >kâ
Doğa Zekâsı
Ritmik Ze / \
Bedensel-Kinestetik
İçsel Zekâ
Şekil 1. Cokiu Zeka Kuramı Alanlan
Çoklu Zeka Alanları
Sözel, Dilsel Zeka
Sözel-dil zekasi, bir bireyin kendi diline ait kavramları etkiii bir biçimde kullanabilmesi kapasitesidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma ile iletişim sağlayarak. bu zekanın en belirgin özelîikleri kullamlır. Sözel-dilsel zekâ güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Normal öğrencilerden daha iyi yazar.2. Uzun hikayeler ve fıkralar anlatır.
I. Yalnızca durur.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 53
3. İsimler, yerler ve tarihler hakkında iyi birhafızaya sahiptir.
4. Yaşına göre iyi bir kelime haznesinesahiptir.
5. Başkalarıyla yüksek düzeyde sözeliletişime girer.
6. Tekerlemeleri ve kelime oyunlarını çoksever.
7. Kitap okumayı çok sever.8. Öğrendiği yeni kelimeleri anlamlarına
uygun olarak konuşma veya yazı dilindekullanır.
9. Dinleyerek öğrenmeyi sever.
Mantık- Matematik Zekası
Bu zeka biçimi gelişmiş olan insanlar nesneleri tanımlamada, analiz etmede ve problem çözmede başarılıdırlar. Bilimsel ve mantıksal düşünme, objektif göziem yapma, sayıları etkili kullanma, elde edüen veriierden sonuç çıkarma, ayırt etme, sınıflama, genelleme, yargıya varma, ve hipotez kurma yateneklerini içerir.
Mantıksal-matematiksel zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Sayılarla çalışmayı ve hesaplama yapmayı
çok sever.
2. Matematik dersini çok sever.
3. Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında çok
soru sorar.
4. Mantıksal bulmacaları çözmeyi ve satranç
veya dama gibi çeşitli stratejik oyunları
oynamayı çok sever.
Görsel Uzamsal Zeka
Görsei/Uzamsal zeka, resimler ve imgeler zekası ya da görsel dünyayı doğru olarak algılama ve kişinin kendi görsel yaşantilarını yeniden yaratma kapasitesidir. Zihinlerinde resimler yaratır ve bunları çizerler.
Görsel-uzaysal zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Renklere karşı çok hassas ve duyarlıdır.
2. Haritaları, çizelgeleri, diyagramları veyatabloları sadece düz metinden oluşan yazılımateryallere kıyasla daha kolay okur ve
oanlar.
3. Okuma materyallerine sık sık karalamalaryapar.
4. Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.
5. Yaşına göre yüksek düzeyde becerigerektiren resimleri çizer.
6. Sanat içerikli etkinlikleri çok sever.
Müzik Zekası
Gardner düzenli olarak müzikle bir arada olan her insanın beste yapma, şarkı söyleme ve enstrüman çalma gibi müzikal etkiniiklerde sahip olduğu bazı beceriierle başarılı olabiieceğini beiirtmektedir. Bu zekası gelişmiş bireyler notalara karşı duyariı olurlar, müzik kulakları gelişmiştir.
Zekâ, bir besteci, bir müzisyen ya da bir şarkıcı gibi müzik formlarını algılama, ayırt etme ve ifade etme kabiliyetidir.
Müziksel-ritmik zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Bir müzik aletini çok iyi çalar ya da çalmayıçok sever.
2. Güzel şarkı söyleyebilme sesine veyeteneğine sahiptir.
1. Farkında olmadan kendi kendine mmldanır.
3. Ders çalışırken farkında olmadan masayavurarak ritm tutar.
4. Çevresindeki seslere karşı aşırı derecededuyarlı ve hassastır.
Bedensel-Kinestetik Zekâ
Spor yapmayı dans eîmeyi severier, el göz koordinasyonları, vücut kontroüeri iyidir. Beden dilierini sağlıklı biçimde kullanmaya yatkındırlar.
Bedensel-kinestetik zekâ ile bir kişinin bir aktör, bir atlet ya da bir dansçı gibi düşünce ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanmadaki ustalığı veya bir heykeltraş, bir cerrah ya da bir tamirci gibi ellerini kullanma ve elleriyle yeni şeyler üretme kabiliyetleri kastedilir.
Bedensel-kinestetik zekâsı güçiü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Bir veya birden fazla sporîif faaliyette başarılıdır.
54- -PROGRAM GELİŞTİRME-
2. Bir yerde uzun süre kaldığında hareketetmeye ve kımıldamaya başlar.
3. Başkalarının jest, mimik ve yüz ifadelerinikolaylıkla taklit ederler.
4. Gördüğü her nesneyi dokunarak incelemeve analiz etme eğilimindedir.
5. Koşmayı, sıçramayı ve benzeri fizikse!hareketleri yapmayı çok sever.
6. Ei becerisi gerektiren etkinliklerde çokbaşarılıdır.
2. Bir şeyi en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenir.
Sosyal Zeka
Bu zeka çevredeki bireyîerle üetişim kurma, onîarı aniama, bu kişüerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. Arkadaş grupiarıyla vakit geçirmekten hoşîanırlar, İyi bir dinieyici olabilirler.
1. Arkadaşlarıyla ya da akranlarıylasosyalleşmeyi çok sever.
2. Grup içerisinde doğal birgörünümündedir.
3. Problemi olan arkadaşlarına her zamanyardım eder.
4. Dışarıda iken başının çaresine bakabilir.
5. Başkaları daima onunla birlikte olmak ister.
6. Empati yeteneği çok gelişmiştir.
İçsel (Öze dönük) Zeka
İçsel zekâ, kişinin kendini tanıması ve kendi hakkında sahip olduğu bilgi ve aniayış ile çevresinde uyumlu davranışlar sergitemesi yeteneğidir.
İçsel zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Bağımsız olma eğilimindedir.
1. Kendisinin zayıf ve güçlü yanları hakkında
gerçekçi bir görüşe sahiptir.
2. Yalnız oynamaya veya ders çalışmaya
bırakıidığında daha başarılıdır.
3. Duygularını, hislerini ve düşüncelerini açık
ve net bir şekilde dile getirir.
5. Hayattaki amacının ne olduğuna ilişkin
belirgin bir fikre sahiptir.
6. Hayattaki başarılarından
ve
başarısızlıklarından ders almasını bilir.
5. Kendine güveni ve saygısı yüksektir.
Doğa Zekası
Doğa zekâsı ile bir kişinin bir biyolog yaklaşımıyla hayvanlar ve bitkiler gibi yaşayan canlıları tanıması, onları belli karakteristik özelliklerine bağlı olarak sınıflandırması ve diğerlerinden ayırt etme kabiliyeti veya bir jeolog yaklaşımıyla dünya doğasının bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeşitli karakteristiklerine karşı aşırı ilgili ve duyarlı olması kastedilmektedir.
Doğacı zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Çevre bilinci çok iyi gelişmiştir.2. Doğaya, hayvanat bahçelerine veya tarihsel
müzelere olan gezileri çok sever.3. Doğa olaylarına karşı çok hassas ve
duyarlıdır.4. Ekoloji, doğa, bitkiler, hayvanlar vb. gibi
konuları işlerken çok meraklanır.5. Kuş beslemek, kelebek ve böcek
koleksiyonu oluşturmak gibi doğa ile ilgiliprojelere katılmayı çok sever.
6. Toprakla oynamayı ve bitki yetiştirmeyi çoksever.
Öğrencilerin çoklu zekâ alanlarının belirlenmesinde
aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır:
1-Öğrencileri gözlemek:
• Olumlu davranışları gözlemek• Olumsuz davranışları gözlemek• Öğrenciyi boş zamanlarında gözlemek
2- Belge toplamak:• Öğrencilere ait ürünleri (resim ,şiirvb.)
toplamak• Öğrenci etkinliklerinin belgelenmesi, kayda
alınmasi
3- Okul kayıtlarını incelemek:• Derslerden alınan notların incelenmesi• Öğrenci hakkında diğer öğretmenlerin
yazdığı raporların incelenmesi
4- Diğer öğretmenlerle iletişime girmek
lider go >
UJ
g
-EĞİTİM BİLİMLERİ. 55
5- Velilerle görüşmek
6- Öğrencilere sormak
5. Tam öğrenme - B. Bloom tarafından geliştirilmiştir. Ayrıntıları bir önceki sayıda öğretim stratejileri bölümünde bulabilirsiniz.
IV. TOPLUMSAL (SOSYAL) TEMELLER: (NE? SORUSU)
Eğitim programları, bireyin sosyal gelişimini vetoplumun uyumunu sağlayacak biçimdehazırlanmalıdır. Toplumsal gelişmelerdeğerlendirilerek ve gerekli değişiklikler programlara yansıtılmalıdır.
ço"o ccUJ
o"ctÜJ
m
<3 UJ
S
Q UJ>
"Eğitim felsefeleri; eğitimin temel amacı, eğitim ve eğitim sürecini yürüten kişilerin temel görevleri gibi konulara getirdikleri farklı bakış açılarıyla birbirlerinden ayrılırlar."
Aşağıda verilen eğitim felsefeleri ve bu eğitim felsefelerin ön gördüğü eğitim anlayışı eşleştirmelerinden hangisi vanlıstır?
A) Daimicilik - Eğitim akıllı bireyler yetiştirmektirB) Esasicilik - Eğitim kültürel değerlerin gelecek
kuşaklara aktarılmasıdırC) Yeniden kurmacılık - Eğitimin amacı
toplumsal değerlerin korunmasıdırD) İlerlemecilik - Eğitim demokrasi ve sosyal
yaşamı geliştirmektirE) Varoluşçuluk - Bireylerin kendilerini
gerçekleştirme süreçlerine rehberlik etmekeğitimin temel görevidir.
Eğitim felsefesi eğitimin temel amacını açıklamaktadır. Daimicilik akımı insanların değişmez gerçeklere göre eğitilmelerini savunmaktadır. Daimicilik felsefesine göre eğitim sağlam ve doğru karakterli akıilı bireyler yetiştirmelidir. Esasiciliğin temelinde ise toplumun kültürel mirasının gelecek nesillere aktarılması vardır. İlerlemeciiik ise değişen bilgi karşısında öğrencilere bilgiye erişme yollarını öğretmek ve değişen toplum yapısında demokrasiyi sağlamak temel amaçtır. Varoluşçu felsefesinin temelini ise bireylerin kendilerini geliştimneleri vardır. C seçeneğindeki ifade yanlıştır. Yeniden kurmacılık eğitim felsefesine göre eğitim toplumu yeniden düzenlemel i ve gerçek demokrasiyi yerleştirmelidir.
(Cevap C)
ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TE5Tİ
56- -PROGRAM GELİŞTİRME.
2. "Eğitim öğrencilere öğrenmeyi öğretme ve değişen bilgi karşısında kayıtsız kalmamayı aşılama konularını temel almalıdır."
Yukarıdaki sözleri söyleyen bir kişinin eğitim anlayışının temelini oluşturan eğitim felsefesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) DaimicilikB) EsasicilikC) Yeniden kurmacılıkD) İlerlemecilikE) Varoluşçuluk
4. "Oyun çocuklar için bir sosyalleşme aracıdır. Çocuklar oyun sayesinde hayatı ve hayattaki rollerini öğrenir."
Yukarıdaki görüşleri savunan bir uzman eğitim programını aşağıdaki eğitim felsefelerinden hangisini temele alarak yaparsa söyledikleriyle çakışmış olur?
A) DaimicilikB) Varoluşçu yaklaşımC) EsasicilikD) İlerlemecilikE) Yeniden kurmacılık
İlerlemecilik Pragmatik felsefesinin eğitime uygulanışıdır. Pragmatik felsefe değişmeyi gerçeğin esası olarak görür. Bu nedenle de eğitimin sürekli bir geüşim içinde oiduğu öne sürülür. (Ö.DEMİREL, Eğitimde Program Geliştirme, s.25) Öğrencilere bu değişim karşısmda kayıtsız kalmamayı, değişen bilgiyi takip etmeyi öğretmek gerekir. İlerlemeciiik eğitim felsefesine göre eğitimin özü îecrübelerin sürekli oiarak yeniden inşa ediimesidir.
(Cevap D)
Esasicilik görüşüne göre eğitim çok sıkı bir çalışmayı hatta zorlamayı gerektirir. Bu görüşe göre öğrenciler gelecek hayata geçmiş tecrübe ve değerler aktarılarak hazırlanmahdır. Bu görüşe göre eğitimin doğasındaki sıkı çalışma gereği öğretimde oyunla vakit geçirilmemelidir.
(Cevap C)
3. Program geliştirme sürecinin felsefi temelleri göz önüne alındığmda eğitim sürecini öğretmenin kültürün temsilcisi ve öğretmenin rolünü değer aktarıcısı olarak değerlendiren felsefi akım aşağıdakilerden hangisidir?
A) İlerlemecilikB) DaimicilikC) Yeniden kurmacılıkD) Varoluşçu yaklaşımE) Esasicilik
Öğrenciler arasındaki bireyse! öğrenme yollarıfarklılıklarını dikkate almak isteyen biruzmanın hazırlayacağı eğitim programınıntemelinde aşağıdaki öğrenmeyaklaşımlarından hangisi olmalıdır?
A) Davransşçı öğrenme kuramlarıB) Bilişsel öğrenme kuramıC) Sosyal öğrenme kuramıD) Yapısalcı kuramE) Çoklu zeka kuramı
Esasicilik görüşüne göre geçmişten gelen temelbilgi ve değerlerin yeni kuşaklara aktarımı eğitiminözünü oluşturmaktadır. Geleneksel ve kültüreldeğerlerin öğrencilere öğretilmesiamaçlanmaktadır.Esasicilik görüşüne göre sınıf ortamında öğretmenin otoritesi tekrar sağlanmalıdır. Öğretmen sınıfta kültürel değerlerin çok iyi bir temsilcisi olmalıdır.
(Cevap E)
Gardner zekayı çok yönlü bir kapasite, bir potansiyel veya bir.yeti olarak tanımlamaktadır. Kişilerin sahip olduğu farkh zeka yapıları onların öğrenme yol larının farkl ı l ık larını da açıklamaktadır, Öğretme süreçleri de öğrencilerin zeka yapılarına uygun olarak düzenlenmelidir. Diğer öğrenme kuramları ise genel olarak öğrenmenin tüm bireyler için nası! gerçekleştiğini açıklamaya çalışmaktadır.
(Cevap E)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 57
6. İlerlemecilik eğitim felsefesini temele alan ve
işbirlikli öğrenme temelli bir eğitim programı
hazırlamak isteyen bir eğitim programcısı
aşağıdaki öğrenme kuramlarından hangisini
çoğunlukla kullanması gerekmektedir?
A) Davranışçı kuramlar
B) Yapısalcı öğrenme kuramı
C) Bilişsel öğrenme kuramı
D) Çoklu Z9ka kuramı
E) Gestalt öğrenme kuramı
İlerlemecilik eğitim felsefesi öğrenci merkezli bir
eğitim anlayışını öngörür. Öğrenme ile ilgili
yukarıdaki seçeneklerden çoklu zeka kuramı ve
yapısalcılık yaklaşımın öğrenci merkezüdir.
İşbirliğine dayalı öğrenme ise yapısalcılığın
temelinde vardır.
(Cevap B)
Program geliştirme sürecinde feisefeden
farklı aşamalarda yararianılır. Bunların
başında ise program hedeflerinin
belirlenmesi yer alır. Özellikle eğitimin
uzak hedeflerinin beiirlenmesinde,
program hedeflerinin bu uzak hedeflerle
tutarlılığının smanmasında felsefeden
yararlanılır. Öğrenme-öğretme süreçlerinin
düzenlenmesi, öğrenci ilgi ve ihtiyacının
belirlenmesi daha çok programın
psikolojik temelini ilgilendirir. Toplumun
işgücü ihtiyacına cevap verebilmek gibi
konular da daha çok program geiiştirme
sürecinin sosyal temelleri içerisinde yer alır.
(Cevap A)
7. "Program geliştirme süreci tarihi, felsefi, psikolojik
ve toplumsai îemeller üzerine şekilienmektedir."
Program geüştirmenin felsefi temelleri eğitim
programlarında öncelikli olarak
aşağıdakilerden hangisinin belirlenmesinde
yol göstericidir?
A) Eğitim programlarının hedeflerinin belirlenmesi
A) Eğitim durumiarında kullanılacak öğrenme
yaklaşımlarının belirlenmesi
B) İçeriğin öğrenci ihtiyaçlarına uygun olarak
düzenlenmesi
C) Eğitim hedeflerinin toplumun işgücü ihtiyacını
karşılamadaki yeterliliğinin sınanması
E) Güvenilir ve geçerli ölçme-değerlendirme
yaklaşımlarının belirlenmesi
Q"o(X. LUQ
tu31
'5UJ
Aşağfdakilerden hangisinin belirlenmesinde
program geliştirmenin toplumsal temeüeri
diğerlerine göre daha çok ön plandadır?
A) Eğitimin uzak hedefleriyle program
hedeflerinin tutarlılığmın sınanması
B) Eğitim programının gene! yapısının aile
kurumuna uygunluğunun denetlenmesi
C) Hedef davranışları gerçekleşîirmek için uygun
araç-gerecin seçilmesi
D) Öğretim yöntem ve tekniklerinın hedeflenen
davranışlara uygun olarak seçilmesi
E) Eğitim durumlarının etkili biçimde sunumu için
öğrenci ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesi
Eğitim sisteminin toplumsal yapı ile uyumluluğu,
topluma karşı sorumiuluğu, toplumun ihtiyaçlanna
karşı duyarlılığı program geliştirme sürecinin
topiumsal temellerini oluşturur. Eğitim sistemi
içinde bulunduğu toplumun gerçeklerinden kopuk,
sosyal kurumlarla uyumsuz olamaz. Eğitim
sisteminin en önemli görevlerinden biri de kültürel
değerleri aktarmak ve bu değerleri daha tutarlıya
doğru götürmeye çalışmaktır.
(Cevap B)
58- -PROGRAM GELİŞTİRME-
9. "Çevreden kopuk bağımsız bir okul düşünülemez.
Okul ve eğitim programları sadece öğrenci
ihtiyaçlarına değil aynı zamanda içinde bulunduğu
çevrenin ihtiyacına da cevap vermelidir."
Yukarıda bahsedilenler program geliştirme
sürecinin hangi temeli üzerinde durmaktadır?
A) Toplumsal
B) Felsefi
C) Tarihi
D) Ekonomik
E) Psikolojik
Yeniden kurmacılık görüşüne göre eğitim; açık
seçik bir sosyal reform hareketi geliştirmede
önemli araçlardan biridir. Eğitim yeni bir toplumsal
düzen yaratmaya girişmelidir. (Ö. DEMİREL,
Eğitimde Program Geliştirme, s.27) Bu görüşe
göre okul sosyal sorunların çözüldüğü bir
laboratuar olmalıdır. Toplumsa! değişimde temel
sorumluluk okulundur. Yukarıdaki gibi toplumsal
değişimleri dersinin ana konusu yapan bir
öğretmenin temele aldığı eğitim felsefesi yeniden
kurmacılıktır.
(C9vap D)
Bir toplumun değerleri, normları ve inançları
eğitim sisteminde öğretilerek ve yaşatılarak
gelecek kuşaklara geçer. Okul toplumsal
değerlerin aktarıldığı bir kurum olmalıdır. Eğitimin
görevi sadece değer aktarımıyla kalmamalı
toplumsal sorunların çözüm bulduğu bir sistem
olmalıdır. Okulun ve eğitim sistemini topluma
karşı sorumluluğu programın toplumsal
temellerindendir.o
(CevapA) gÜJ
10. "Öğretmen öğrencilerine Fransa'da yaşanan
azınlık gençlerinin karıştığı olayları izietmiş ve bu
tip olayların nedenleri ve çözüm yolları ile ilgili
tartışma başlatmıştır."
Yukarıdaki gibi konular üzerinde ağırlıklı
olarak duran bu öğretmenin temel eğitim
felsefesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Esasicilik
B) İlerlemecilik
C) Daimicilik
D) Yeniden kurmacılık
E) Varoluşçu yaklaşım
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 59
Aşağıdakilerden hangisinde bir öğretim yöntemi ilişkili olduğu felsefi akım ile birlikte verilmiştir?
A) Problem çözme-İlerlemecilikB) Problem çözme-EsasicilikC) Proje yöntemi-EsasicilikD) Düz anlatım-Yeniden kurmacılıkE) Düz anlatım-İlerlemecilik
S2C3cr aı
• I. Demokratik ve sosyal yaşamı geliştirmek
• II. Zihinsel gelişme yönünden üst düzeyde,seçkin bireyler yetiştirmek
• III. Toplumu yeniden yapılandırmak vegeliştirmek
• IV. Bireylerin zihinsel yetilerini geliştirmelerineyardımcı olmak
3. Aşağıdakilerden hangisinde bu uygulamaları ön plâna çıkaran eğitim felsefesi akımları doğru sıralanmıştır?
A) İlerlemecilik-Daimicilik-Yeniden kurmacılık-Esasicilik
B) Y^niden kurmacılık-İlerlemecilik- Daimicilik-Esasicilik
C) Yenid^n kurmacılık-İlerlemeciük- Esasicilik-Daimicilik
D) Daimicilik-Esasicilik-İlerlemecilik-Yenidenkurmacılık
E) İlerlemecilik- Esasicilik Yeniden kurmacılık-Daimicilik
CEVAPLÎ MU KAVRAMA TESTİ
'EUi
UJ
2. Eğitim felsefesi akımlarının yeniliklere en acık olandan en kapalı olana doğru sıralaması nasıldır?
A) İlerlemecilik-Yeniden kurmacılık-Daimicilik-Esasiciiik
B) Yeniden kurmacılık-İlerlemecilik- Daimicilik-Esasiciiik
C) Yeniden kurmacılık-İlerlemecilik- Esasicilik-Daimicilik
D) Daimicilik-Esasiciiik-İIerlemecilik-Yenidenkurmacılık
E) İlerlemecilik- Esasicilik Yeniden kurmacılık-Daimicilik
Aşağıda eğitim programlarının dayandığı temeller ve bunlara ilişkin sorulabilecek ve cevaplanabilecek sorular verilmiştir.
I. Konu alanı temeli - Ne?
II. Bireysel temel - Nasıl?
III.Felsefi temel - Niçin?
IV.Psikolojik temel - Nasıl?
V. Ekonomik temel - Ne zaman?
Yukarıdaki temel ve soru eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir?
A) l - l lB) II - I I IC) I I I - I VD) II — VE) IV-V
60- -PROGRAM GELİŞTİRME.
Program geliştirme sürecinde, hedeflerin belirlenmesinde, hedeflerin öğrencilerin fiziksel ve bilişsel gelişim özelliklerine uygun olup olmadığını belirlemede eğitim programlarının dayandığı bir temel disiplinden büyük ölçüde yararlanılır.
5. Yukarıdaki açıklamaya göre hedeflerin belirlenmesi sürecinde aşağıdaki temellerden hangisinden yararlanılmaktadır?
A) Tarihi temelB) Bireysel temelC) Psikolojik temelD) Ekonomik temelE) Konu alanı temeli
8. Eğitim felsefesi akımı ile bunların etkilendiği büyük felsefi akım eşleştirmelerinden hangisi vanlıstır?
A) İlerlemecilik - PragmatizmB) Daimicilik - PragmatizmC) Yeniden kurmacılık - VaroluşçulukD) Daimicilik - İdealizmE) Esasicilik - Realizm
I. İdealizm
II. Realizm
III. Pragmatizm
IV. Kübizm
V. Varoluşçuluk
6. Yukarıdakilerden hangisi eğitim felsefesi akımlarını (daimicilik, esasicilik, ilerlemecilik ve yeniden kurmacılık) etkileyen büyük felsefi akımlardan biri degildir?
A) IV-VB) YalnızlVC) l - l l lD) II- I VE) YalnızV
9. Öğretmen merkezli anlayışın egemen olduğu ve konu ağırlıklı öğretimin gerçekieştirildiği eğitim felsefesi akımı aşağıdakilerden hangisidir?
A) EsasicilikB) İlerlemecilikC) DaimicilikD) Yeniden KurmacılıkE) Yapısalcılık
7. Aşağıdakilerden hangisi ilerlemecilik eğitim felsefesi akımının özellikleri arasında savılamaz?
A) Öğretmenin görevi öğrenciye rehberlikyapmak ve onu yönlendirmektir.
B) Okul öğrencileri yarıştırmaktan çok işbirliğineözendirmeli ve yönetmelidir.
C) Büyük kitaplar (klasik eserler) eğitimi verilmelidir.D) Pragmatizmin eğitime yansımasıdır.E) Problem çözme yöntemi esas alınır.
10. "Öğrenmenin doğasında sıkı çalışma ve ezber vardır." ilkesini benimseyen eğitim felsefesi akımı aşağıdakilerden hangisidir?
A) EsasicilikB) Yeniden kurmacılıkC) RealizmD) DaimicilikE) İlerlemecilik
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 61
11. Öğretmen sınıfta çoklu zeka testi uyguluyor. Bu test sonucunda, Tufan'ın aşağıda belirtilen alanlarda bilgi, beceri ve yeteneklerinin yüksek olduğunu görüyor. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Tufan'ın çoklu zeka kuramına göre daha üstün olduğu zeka türüdür?
I) Net görsel tasvirler yapabiliyor.
II) Harita, tablo ve diyagramları yazılı metinlerdendaha iyi yorumluyor.
III) Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektirenresimler çizer.
IV)Sanat içerikli etkinlikleri çok sever.
V) Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.
A) Görsel-uzamsal zekâ
B) Sosyal zekâ
C) Özedönükzekâ
D) Mantık-matematiksel zekâ
E) Bedensel-kinestetik zekâ 52 'o cc.ÜJ Q"ELU_!
Ü
13. Aşagıdaki özellikleri verilen bir öğrencinin
Gardner'in çoklu zeka kuramına göre
hangi zeka alanın yüksek olduğunu
söyleyebiliriz?
• Bağımsız olma eğilimindedir.
• Kendisinin zayıf ve güçlü yanları hakkındagerçekçi bir görüşe sahiptir.
• Yalnız oynamaya veya ders çalışmayabırakıldığında daha başarıiıdır.
• Problemleri ile tek başına mücedele etmeyeçalışır.
• Hayattaki amacının ne olduğuna ilişkin belirginbir fikre sahiptir.
• Kendine güveni ve saygısı yüksektir.
A) Müzik (ritmik) zeka
B) Sosyal zekâ
C) İçsel (Öze dönük) zekâ
D) Bedensel-kinestetik zekâ
E) Mantık-matematiksel zekâ
"eaü 'tz
lii
12. Aşagıdaki eğitim felsefelerinin yeniliklere en acık olanından en kapalı olanına doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?
I. Daimicilik
II.Esasicilik
III. Yeniden Kurmacılık
IV. İlerlemecilik
A) I-IV-III-II
B) II-III-IV-I
C) III-IV-II-I
D) II-I-III-IV
E) IV-II-I-III
14 Aşağıdakilerin hangisinde öğretim yöntemi ve
felsefi akım ilişkisi dogru olarak verilmemistir?
A) İşbirliğine dayalı öğretim-Yeniden kurmacılık
B) Anlatım yöntemi-Daimicilik
C) Problem çözme-İlerlemecilik
D) Deney yöntemi-Daimicilik
E) Gezi/gözlem-Ilerlemecilik
62- -PROGRAM GELİŞTİRME-
15. Bireylerin sadece sözel ve sayısal zeka alanı ile sınırlandırılamayacağını belirten ve bunların dışında da müzik, spor, dans, edebiyat, iletişim gibi alanlarda da bireylerin yetenekleri olabileceğini savunan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yapısalcı kuramB) Çoklu zeka kuramıC) Davranışçı KuramD) Bilişsel KuramE) Programlı öğretim
1. "Yalnızca bilimde ve dilde başarılı olanlar değii, müzikte, sporda, dansta, iletişimde, resimde... kendini geliştirenler ve kendini iyi tanıyanlar da zekidir."
Görüşünü vurgulayan kuram aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS)
A) Sosyal öğrenme kuramıB) Bilgiyi işlemeC) Psikoanalitik kuramD) Çoklu zeka kuramıE) Problem temelli öğrenme kuramı
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERÎ
CEVAPANAHTARI
1.A 6. B | 11.A
2.C 7.C | 12. C
3. C 8. B | 13. C
4. D 9.A | 14. D
5.C 10. A | 15. B
"ZL O
"Q UÜ
Çoklu zeka kuramı İnsan zekasının dünyadaki içeriğe nasıl tepkide bulunduğunu ve bu içeriği nasıl içselleştirip zihninde yorumladığını açıklamaya çalışır. Zeka çok yönlü bir kapasitedir, bir potansiyeldir, veya bir yetidir. Ayrıca zeka bir şeyin genetiksel kalıtımıyla olduğu kadar bu bireyin ekolojik ve kültürel çevresiyle olan tecrübe ve deneyimleriyle de şekillenir.Çoklu Zeka Teorisinin İlkeleri;İnsanlar çok farklı zeka türlerine sahiptir. Her insan aktif olarak kullandığı zekaları ile özel bir karışıma sahiptir. Her insanın kendine özgü bir zeka profili vardır.Zekaların her biri insanda farklı bir gelişimsürecine sahiptir.Bütün zekalar dinamiktir.İnsandaki zekalar tanımlanabilir ve geliştirilebilir.Her insan kendi zekasını geliştirmek ve tanımakfırsatına sahiptir.Her bir zekanın gelişimi kendi içinde değerlendirilmelidir.Her bir zeka hafıza, dikkat, algı ve problem çözme açısmdan faklı bir sisteme sahiptir. Bir zekanın kullanımı esnasında diğer zekalardan da faydalanılabilir.Kişisel altyapı, kültür, kalıtım, inançlar zekaların gelişimi üzerinde etkiye sahiptir.Bütün zekalar, insanın kendini gerçekleştirmesi yolunda farklı ve özel kaynaklardır. İnsan gelişimini değerlendiren tüm bilimsel teoriler çoklu zeka teorisini desteklemektedir.
(Cevap D)
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 63
2. Denizcilerin, pilotların, heykeltıraşların ve
mimarların ihtiyacı olan üç boyutlu düşünme
yetisini içerir. Harita ve şemaları okuma ve
yorumlayama, gelişmiş figürier çizmeye imkan
sağlar.
Çoklu zekâ kuramına göre, yukarıda anlatılan
özellikler hangi yetenek boyutunu
tanımlamaktadır? (2002 KPSS)
A) Sözelyetenek
B) DoğayeteneğiC) Görsel uzaysal yetenek
D) Sosyal yetenek
E) Mantıksal - matematiksel yetenek
- Resimli yayınlardan daha çok hoşlanır.
- Elinde bulunan materyallere bir şeyler çizer.
- Daha önce gittiği yerleri kolay hatırlar.
- Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar veyamodeller oluşturur.
- Okurken kelimelere oranla resimlerden dahaçok öğrenir.
- Varlıkların görsel imgelerini çok iyi çizer.
(Cevap C)
Çoklu zeka kuramında 8 çeşit zeka belirlenmiştir.
Bunlar;
1-Sözel-Dil
2- Mantık-Matematiksel
3- Şekil (Görsel)-Uzay (Uzamsal; Alansal)
4- Müziksel—Riîmik
5- Bedensel-Kinestetik
6- Sosyal-Kişiler arası
7- İçsel (Kişiye dönük; Öze dönük)
8- Doğa
Mantıksal- Matematiksel
Bu tür zeka alanı, bir bireyin objektif olarak
gözlemleme veya görsel ve uzaysal fikirleri
grafiksel olarak sergileme kabiliyetlerini içerir. Bu
zekaya sahip olan insanlar, renge, çizgiye, şekle,
biçime, uzaya ve bu olgular arasındaki ilişkilere
karşı aşırı duyarlıdırlar. Bu kişiler varlıkları veya
olguları görselleştirerek veya renklerle ve
resimlerle çalışarak en iyi şekilde öğrenirler. Bu
zekası kuvvetli olan bir öğrenci;
- Haritaları, çizelgeleri ve diyagramları yazılımateryallerden daha kolay okur.
- Sanat içerikli etkinlikleri sever.
- Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.
- Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektirenfigürleri ve resimleri çizer.
- Filmleri, slaytları ve diğer görsel sunularıizlemeyi tercih eder.
- Bulmaca çözmekten hoşlanır.
- Renklere karşı çok duyarlıdır.
w "ocrUJQ*Et iiî
'_J|'m2E
'OUi
i 3. I. Demokratik ve sosyal yaşamı geliştirmek
II. Zihinsel yönden üst düzeyde, seçkin bireyler
yetiştirmek
III.Toplumu yeniden yapılandırarak geliştirmek
IV. Bireylere zihinsel yetilerini geliştirmelerinde
yardımcı olmak
Aşağıdakilerin hangisinde bu vurgulamaları
ön plana çıkaran eğitim felsefesi akımları
doğru sıralanmıştır? (2004 KPSS)
A) Daimicilik - Esasicilik - İlerlemecilik - Yeniden
kurmacılık
B) Yeniden kurmacılık - İlerlemecilik - Esasicilik
- Daimicilik
C) İlerlemecilik - Yeniden kurmacılık - Esasicilik
- Daimicilik
D) İlerlemecilik - Daimicilik - Yeniden kurmacılık
- Esasicilik
E) İlerlemecilik - Daimicilik - Esasicilik - Yeniden
kurmacılık
64- -PROGRAM GEÜŞTİRME-
PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİ ETKİLEYEN EĞİTİM FELSEFESİ AKIMLARI VE ÖZELLİKLERİ
Eğitim Felsefesi
Dayandığı Felsefi Temel
Temel Amaç
Daimicilik - Realizm (Gerçekçilik)
(Rasyonel kişileri eğitmek / üstün zekâlı ve seçkin kişileri eğtime
Esasicilik - İdealizm- Realizm (ideal gerçekçilik)
Bireylerin zihinsel gelişmesine yardımcı olmak, yetenekli kişileri eğitme
ilerlemecilik - Pragmatizm (Yararcılık)
Demokratik ve sosyal yaşamı geliştirme
Yeniden kurmacılık
- Pragmatizm (Yararcılık)
Toplumu yeniden yapılandırmave geliştirme. Değişimi ve sosyal reformu gerçekleştirecek eğitim.
(Cevap D)
4. Aşağıda verilen yöntem ve felsefe akımı
eşleştirmelerinden hangisi doğrudur? (2005
KPSS)
A) İleriemecilik- Problem Çözme
B) İlerlemecilik - Düz Anlatım
C) Yeniden Kurmacılık- Sunuş Yöntemi
D) Esasicilik- Problem Çözme
E) Daimicilik- Problem Çözme
Eğitim felsefelerinin en reformcusundan en
tutucusuna doğru sıralanışı nasıldır? (2005
KPSS)
I. Daimicilik
II. Esasicilik
III. İlerlemecilik
IV. Yeniden Kurmacılık
A) I-II-III-IV
B) III-IV-I-II
C) IV-III-II-ID) IV-III-I-II
E) III-IV-II-I
Daimicilik felsefesi evrensel, değişmez bir eğitim
anlayışıdır. Bilginin değişmezliğini ve insanın da
bu degişmez bilgilere göre yetiştirilmesini
savunur. Eğitim felsefeleri arasında en eski ve en
tutucu olanıdır. Esasicilik felsefesi de daimiciliğin
devamı niteliğindedir. Eğitimde konu alanı ön
plandadır ve öğretmen otoritesini savunur.
Pragmatik felsefenin eğitime yansıması olan
ilerlemecilik bilginin değiştiğini ve eğitirnin de
sürekli gelişme ve değişim içinde olması
gerektiğini savunur. İlerlemecilik reformcu bir
felsefi anlayıştır. İlerlemeciliğin devamı olan
yeniden kurmacılık tasarımında eğitimin amacı
toplumu yeniden düzenlemek ve demokrasiyi
kurmaktır. Buna göre eğitim felsefelerinin en
reformcusundan en tutucusuna doğru sıralanışı
Yeniden kurmacılık - İierlemecilik - Esasicilik -
Daimiciliktir.
(Cevap C)
Sunuş yöntemi yani düz anlatım yöntemi
öğrencilere bilgilerin anlatılmasıdır. Sunuş
yöntemi tamamen öğretmen merkezli bir
yöntemdir. İlerlemecilik ve Yeniden Kurmacılık
felsefeleri ise öğrenci merkezli görüşler olduğu
için bu eşleştirmeler yanlıştır. Esasicilik ve
Daimicilik akımları öğretmen ve konu merkezli
olduğu için öğrenci merkezli olan problem çözme
yöntemi bu akımlar için uygun değüdir.
Seçeneklerdeki uygun eşleştirme ikisi de öğrenci
merkezli olan ilerlemecilik-problem çözme
eşleştirmesidir.
(Cevap A)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 65
Öğrenmeyi kılavuzlama faaliyeti yani öğrenci merkezli bir stratejidir. John Dewey tarafından sistemleştirilmiştir.
Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi, öğrenciierin beüi bir konu ile ilgili problemi çözmek üzere harekete geçmelerini, araşîırma etkinliklerini sürdürmelerini ve sonuca ulaşmaiarını sağiar. Bu yoüa öğrenciler, sadece o konu a!am ile ilgili bir problemi değil, gelecekte karşılaşacağı problemleri adım adım nasıl çözeceğini öğrenir,
Öğrenci gerçek probiemierle karşı karşıya gelmeli ve problemiere çözüm üreîmelidir, Örneğin sivrisineklerin hastalık yaydığı bir yerde yaşayan öğrenci, sivrisineklerin yeîiştiği yer!eri arayıp buîamaya, kuruîma için çözüm yolları üretmeye, uygulamaya ve haika hastalığın önünün alınabileceğini göstermelidir. Öğretim etkinliklerine dayaiı problemlerin çözümü için uygulanan bir nevi problem çözme yaklaşımıdır. Amaç; içeriğin aktarıimas! değil, öğrenciierin araşîsrma ve problem çözme yönteminin farkmda oiması ve onu gerektiğinde kullanmasıdır.
Bu straîejiye uygun; öğretim yöntemi oiarak genellikle problem çözme yöntemi kullanılır. Bilimsel düşünme becerisi kazandıracak öğretim yöntemierinden problem çözme, laboratuar, ömek oiay, gezi-gözlern yöntemleri de bu sîratejide sıkhkla kullanılabilir.
Üst düzey hedef davranışların (uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme) kazandırılmasında kullanılır.
Öğretmenin roiü; öğrencilerin düşünmelerine rehberlik ederek, yaşamlarında problemleri nasıi çözmeleri gerektiği konusunda model olmaktır. Oğreîmen rehber ve koçtur. Bu strateji, master ve doktora seviyesindeki bilimsel araştırmalarda kullanılan yöntemdir. Sınıf dışında uygulanan ağırlıklı_bir öğrenmedir. (İlkokulda dönem ödevleri, tez hazırlama). Okuliarda veriiecek ödevîerin, bu sîratejiye uygun biçimde çözülecek nitelikte olmasına dikkat ediimeüdir.
ÖĞRETİIVI ÎLKE VE TEKNIKLERİ Araştırma Inceieme Yoluyla Oğrenme Stratejisi
Etkili Kullanım İikeleri
• Öğrencilerden problemle ilgili hipoîezierkurmaları istenmelidir.
® Öğrencilerden topiadikları verilerden sonuç çıkarmaları istenmeîidir.
•Öğrencilerden ilke ve sonuçları başkadurumlara uygulamaiarı istenmeiidir.
•Öğrencüerin düzeylerine uygun problemdurumları veriimelidir.
•Bir olgu iie olayın neden-sonuç iüşkisinigözeten sorular yöneltilmelidir.
•Öğrenciierin veri îoplama kaynakları, doğrukaynaklara ulaşmaları ve zaman kayıplarınıönlemek için kontro! edümeüdir.
® Öğrencilerden problem çözme sürecindeaçıkiama ve yorumlama yapmalarıistenmelidir, sadece sonuçiarı izlemekleyetinilmemelidir.
•Öğrencilerden problem durumlarıyla ilgilideğerlendirme yapmaları istenmelidir.
•Öğrencilerin gerçekçi yaşantslar geçirmesive gerçek probiemlerle yüzyüze geimesisağ!anma!ıdir.
Yararîarı
Öğrenci etkin oiur.
Kalıcı ve izü öğrenmeîer artar, öğrenciler yaşamlarında etkili birer bilimse! düşünen problem çözücüîer haline geiirler.
Öğrencilerin probiem çözme becerisi gelişir.
Tek kaynak yerine çeşitli kaynaklara ulaşma ve yararianmayı sağlar.
Bu strateji ile öğrenciler sadece belirli konularla ilgili problemlerin çözümünü öğrenmekle kalmaz, gelecekte gerçek
66- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
hayatta karşılaşacakları problemlerin çözümünü de öğrenirler.
Şınırlılıkları
• Değerlendirme sürecinde öğrencilerin okuldışı ders çalışmalarını kendilerinin yapıpyapmadıklarını değerlendirmede, ölçütgeliştirmede ve yaptıklarını ölçmedegüçlükler yaşanabîlir.
• Öğrencilerin doğru veri toplama kaynakiarmaulaşmaları ve zaman kayıpları sözkonusuolabilir.
• Öğrencilere problem çözme yöntemihakkmda bilgi verilmesi gerekir.
• Kaynak ve dokümanlar mali yük getirebilir.
• Planlama, uygulama ve değerlendirmesüreçleri çok zaman gerektirebilir.
YAPISALCI YAKLAŞIM
Öğrenmeyi kılavuzlama faaliyetidir yani öğrenci merkezli bir stratejidir. Yapısalcılık; bilginin doğası, nası! kurulduğu, bireyin nasıl bileceği ya da neyi bilmeyeceği üzerinde durur. Birey çevresiyle etkileşimi sırasında geçirdiği yaşantılardan anlam çıkarmaya çalışır. Birey içinde yaşadığı çevreyle ve geçirdiği yaşantıların getirdiği sıkıntılarla baş etmek için bilgiyi yeniden yapılandırmak zorundadır. Bu yaklaşımın öncüleri; Piaget, Vygotsky ve Gestalt'dır. Bilişsel ve davranışçı yaklaşımdan etkilenmiştir. Üst düzey hedef davranışlar kazandırır. Yapısalcı anlayışta, bilginin nasıl oluştuğu konusunda birbirini destekleyen iki görüş vardır. Bunlar; biiişsel ve sosyal yapısalcılıktır.
a) Bilişsel yapısalcılık (Piaget):
Bilişsel yapılandırmacılar, bilginin nasıl oluşturulduğunu açıklamada Piaget'in teorisini kullanırlar. Öğrenmeyi Piagetin öngördüğü; özümleme-uyum-denge kavramları ile açıklar. Özümleme: yeni kavramı; eski, ön bilgileriyle tanımlamaya çalışır. Uyum; eski bilgiler yetersiz ise zihinde yeni kavramlar yaratıiarak, uyum sağlanmaya çalışılır. Denge; bozulan denge sağlanır. Yeni kavramlar oluşturulur. Televizyon-Radyonun resimlisi, Sehpa-masa vb. Piaget, bilginin bireyin çevresi ile aktif olarak etkileşimi sırasında ortaya çıktığını varsayar.
b) Sosyal yapısalcılık (Vygotsky):
Sosyal yapılandırmacılar, öğrenmeyi açıklamada, öğrenmede kültürün ve dilin önemli bir etkiye sahip olduğunu vurgulayan Vygotsky'nin görüşlerini kullanır. Vygotsky'e göre sosyal etkileşim, çocuğun öğrenmesinde önemii bir yer tutar.
Yapısalcı Anlayışın Öğrenme İlkeleri
1. Öğrenme aktif bir süreçtir. Öğrenci süreklibir şeyler yapma ihtiyacındadır veöğrenme, öğrencinin sürekli çevresi ilemeşgul olmasını gerektirir.
2. İnsanlar öğrenirken, öğrenmeyi öğrenir;Tarihsel olayların kronolojisiniöğrendiğimizde aynı zamanda kronolojininde anlamını da öğreniriz.
3. Bilgi doğuştan gelmez ya da edilgen olarakalınmaz, öğrenci tarafından yenidenyapılandırılır.
4. Anlam oluşturmanın en önemli eylemizihinseldir. Öğrencinin mümkün olduğukadar zihnini meşgul edecek etkinliklereihtiyaç vardır.
5. Öğrenme ve dil iç içedir. Kullandığımız dil,öğrenmeyi etkiler. Araştırmacılar,insanların öğrenirken kendi kendiierinekonuştuklarını ifade etmişlerdir.
6. Öğrenme sosyal bir etkinliktir. Öğrenmemizdiğer insanlarla kurduğumuz ilişkiierleyakından ilgilidir.
7. Öğrenmek için bilgiye ihtiyaç duyarız. Yenibilgileri, önceki bilgilerden geliştirdiğimizbazı yapılar olmaksızın özümsemekmümkün değildir.
8. Öğrenme zaman alır. Öğrenme için fikirlerigözden geçirmeye, üzerinde iyici düşünüptaşınmaya, onlarla oynamaya vekullanmaya ihtiyaç duyar. (5-10 dak.olmaz).
9. Etkili öğrenme, öğrencinin çözmesi içinanlamlı, açık uçlu ve karışık problemlergerektirir.
10. Öğretme değil öğrenme söz konusudur.
11. Öğrenci sorgulamaya teşvik edilir.
12. Öğrencinin tutum ve düşünceleriönemsenir.
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 67
13. Öğrenme bir süreç olarak algılanır
14. İşbirliğine dayalı öğrenme teşvik edilir.
Yapısalcı Anlayışın Özellikleri
1. Öğrenci merkezli eğitimi savunur.
2. Öğrenci bilgiyi tüketmekten çok üretir,yapılandırır ve uygulamaya koyar.
3. Geleneksel okulu ve sınıfı reddeder.
4. Öğretme değil, öğrenme esastır.
5. Dersler ve konular bütünden parçaya(tümdengelim) doğru işlenir. (Tümdengelimyöntemi uygulanır).
6. Öğrenciler öncelikle gruplar halindeçalışırlar.
7. Öğretmen öğrenme ortamını düzenler.Öğrencinin nereye ulaşacağmı söylemez.
8. Etkinlik merkezli öğretim süreçleriuygulanır.
9. Öğrencinin bilgiden nasıl bir anlamçıkarttığı önemlidir.
10. Nesnel bilgi reddedilir. (Nesnelbilgi:doğruluğu herkes tarafından kabuledilen bilgidir, Bunlara göre nesnel bilgikitaplara yerleştirilmiştir. Bilgi derslerdeöğrencilere aktarılır).
Yapısalcı Sınıfın Özellikleri
1. Eğitim programları, büyük kavramlarıvurgulayarak, bütünü parçaları ile sunar.
2. Çoklu/değişik değerlendirme teknikleri kullanılır.(Klasik testler yanı sıra gözlem, görüşme vemülakat vb.)
3. Genellikle birincil veri kaynakları kullanılır.Yapısalcı anlayışta bilgi edinme kaynakları:
a) Uzun süreli bellekten bilgi edinilebilir(Bireyin önceden zihinsel olarak yapılandırdığıbilgilerdir
b) Birinci! bilgi kaynakları: Öğrencininkendi yaşantısıyla gözlediği, deneyimleryaşadığı süreçlerle elde ettiği bilgikaynaklarıdır. İşlenmemiş veriler, gerçekmodeller, DİE verileri, arşivler, gözlem verileri.(BEN)
c) İkincil bilgi kaynakları: Öğretim sürecinde sunulan ve başka kişiler tarafından oluşturulan bilgileri içeren kaynaklardır; kitaplar, intemet, eğitim yazılımları ve öğretmen vb. (DIŞ)
Hedefler ölçüt değildir. Öğrencilerin belli yorumları yapıp yapmadığına bakılmaz, sadece bu yorumları ne denli iyi formüle ettikleri ve tartıştıkları değerlendirilir.2+2=4 eşitliğini öğrenci sinerji kavramıyla 2+2=5 olarak anlatılabiliyorsa, bu öğrenci başarılıdır, değerlidir.
Öğrencilere neden-sonuç ilişkisi kurabilecekleri deneyimler sağlanır. Bilimsel bilgi anlayışının kazandırılması önemli biryertutar.
Ürün değil süreç yönelimli değerlendirme esastır.
Öğrenciler öncelikli olarak gruplar halinde çalışırlar. İşbirliğine dayalı öğretim yöntemi kullanılarak öğrencilerin birbirinden öğrenmesi sağlanır. Sosyal etkileşim öğrenmeyi destekler.
Öğrenciler soru sormaya teşvik edilir, soruların niteliği yükseltilmeye çalışılır. Öğrencilerin geleceğe yönelik olarak tahmin yapmaları ve
"5 hipotezler ortaya atmaları özendirilir.ş§!t= 9. Oğretmenin görevi, öğrenmenin'S kolaylaştırılması ve öğrenci zihninde bilgilerin =] yapılandırılması için yardım etmektir.
S 10. Öğrenme, öğrencinin sorumluluğu olarak
11. Öğrenci kendini değerlendirir.
12. Öğrenciler kavram ve becerileri yeni durumlarauygular.
13. Öğrenme süreci okulun dışına taşınır.
14. Demokratik bir ortam söz konusudur.
Yapısalcı Anlayışta Öğretmenin Rolü
1. Yapısalcı öğrenme yaklaşımındaöğretmenler bilgi ile öğrenciler arasındaaracılık yapan etkileşimli bir tavır içindeolur. Öğretmenin rolü rehber veyönlendiricidir. Öğretmen pasif, öğrenciaktiftir.
2. Yapısalcı öğrenme yaklaşımı, öğrencimerkezli bir anlayıştır. Bu yaklaşımda;öğretmen öğrenci, rehber ve koçtur.
68- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
Öğretmenler öğrencilerin kendi hedeflerini gerçekleştirmeierine yardım eder. Öğretmen, öğrencinin bilgiye ulaşmasında ve yeniden yapılandırılmasında yardım5
aracılık yapar.
3. Öğrencüerle birlikte bir öğrenen gibiöğrenme sürecine katılır. Öğrenci ile eğitimprogramı arasında aracılık etmek veöğrencinin bügiyi yapılandırma sürecindeyanlış yöne gitmesini önlemek görevleriniyerine getirir.
4. Öğrencileri anlamaya çalışır.
5. Öğretmez, öğrencüerim motivasyonunuartıracak, ortam hazırlar ve deneyimleryaşatır. Problem durumları yaşaîır.
6. Öğrencilere öğrenme süreci başındanereye ulaşacaklarını ve ne öğrenecekierinisöylemez,
7. Demokratik bir yönetim tarzı sergüer.
8. Öğrenciiere üst seviyede düşünmeleri içincesaret verir. (ilişki kurma, analiz etme,tahmin vb.
9. Eski ve yeni bilgileri bütünleştirerek,hatalann düzeltilmesini sağlar.
10. Öğretmen, öğrencilere açık uçlu sorularsorar ve cevaplamalan için onlara süretanır.
11. Öğrenmeyi öğretecek sosyai ortamlaroiuşturur ve öğrencilerle birlikte etkinlikierdüzenlenmesini sağlar.
1. "Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi öğrencilerin problem çözme becerilerini geliştiren uygulama esaslı bir stratejidir."
Araştırma inceleme yoluyla öğretim stratejisinin sımrlılıklarının en aza indirilmesi ve etkili kullanımı için öğretmen öncelikli olarak aşağıdakilerden hangisine dikkat etmelidir?
A) Öğrencüerin problem durumuna iiişkindeğerlendirme yapmalarının istenmesine
B) Öğrencilerin problemin çözümüne ilişkinhipotezler üretmelerine
C) Öğrenciierin gerçek problem dururtılarıylakarşilaştırılmasma
D) Çözüm sürecinde zamandan kazanmak içingerekli kaynaklann kontroi altına aiınmasına
E) Verilen problem durumlarının öğrencidüzeyine uygun olmasına
Araştırma-inceieme yoluyla öğretim stratejislnin temelinde öğrencilere biigiye ulaşma yollarının ve problem çözme becerüerinin kazandırılması yatmaktadır. Öğrencilere günlük hayatta karşılaşabilecekleri problem durumları verilir ve problemleri çözmeleri istenir. Ancak problem durumları verilirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta problemin öğrenci düzeyine uygunluğudur. Öğrenci düzeyinin üzerindeki problem durumları öğrencinin sürece katılma isteğini azaltır ve öğrenmeye karşı soğutur. Öğrenci seviyesinin altındaki problem durumları ise öğrencinin akademik gelişimini olumsuz etkiler.
YANIT: A
ÇÖZUMLU KQHU KA¥RAMA TESTİ
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 69
2. Aşağıdakilerden hangisi Araştırma-inceleme
Yoiuyla Öğretim Stratejisinin yararlarmdan biri
değildir?
A) Öğretim etkinliklerinde öğrenci etkin bir şekilde
katılım sağlar
B) Öğrenmeler kalıcı ve uygulamaya dönüktür
C) Öğrencilerin probiem çözme becerileri geiişir
D) Öğrencilere az zamanda bir çok bilgi ve beceri
kazandırma imkanı verir
E) Öğrenci bu stratejiyle bügiye ulaşma yollarını
öğrenir.
4. Aşağıdaki öğretim yöntemierinden hangisi
Araştırma ve İnceleme Yoluyla Öğreîim
stratejisi için uygun bir öğretim yöntemi
değildir?
A) Düz anlatım yöntemi
B) Problem çözme yöntemi
C) Örnek olay inceleme yöntemi
D) Deney yöntemi
E) Proje yöntemi
Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi
problem çözme temellidir. Problem çözme süreci
öğrenilmesi ve uygulaması zaman alan bir
süreçtir. Eğer öğrenci bu sürece ilişkin daha evvel
hiçbir deneyim geçirmemişse, bazı güçlüklerle
karşılaşılabilir. Bu strateji ile öğrencilere
uygulamaya dönük beceri kazandırılır ancak
zaman açısından ekonomik değildir.
YANIT:D
Öğrencilere bilginin takrir yoluyla aktarıldığı düz
anlatım yöntemi Araştırma-inceleme yoluyia
öğretim stratejisi için uygun bir öğretim yöntemi
değildir. Bu strateji daha çok öğrenci aktiviîesini,
öğrencinin bilgiye kendisinin ulaşmasını gerektirir.
Düz anlatım yönteminde ise öğrenciye bilgi hazır
olarak verilir ve bu yöntemde öğrenci pasif
durumdadır.
YANIT:A
'cc
m ŞŞ 'tz'O
3. Aşağıdakilerden hangisi Araştırma-inceleme g
Yoluyla Öğretim Stratejisinin öğrenciye *""
kazandırmayı amaçladığı öncelikli bilişsel alan
hedef davranış basamaklarından biri değildir?
A) Bilgi
B) Uygulama
C) Analiz
D) Sentez
E) Değerlendirme
ÇÖZÜM:
Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi
öğrencilerde üst düzey bilişsel hedef davranış
kazandırma amaçlıdır. Öğrenciye salt bilgi
aktarmak yerine bu bilgiye ulaşma yolları öğretilir.
Bu strateji uygulama, analiz, sentez ve
değerlendirme gibi üst düzey bilişsel hedefler
üzerinde yoğunlaşmaktadır.
YANIT:A
5. Aşağıdakiierden hangisi Araştırma ve İnceleme
Yoluyla Öğretim Stratejisi için söylenemez?
A) Üst düzey bilişsel becerilerin kazandırılması
amaçlanır
B) Öğrencilere problem çözme becerilerini
kazandırmakesastır
C) İçeriğin aktarılması ve sunulması önemü bir
yertutar
A) Verilen ev ödevleri proje ağırlıklı olmalıdır
E) Öğrenciler sadece akademik değil hayatın her
alanında karşılaşacağı problemleri çözme
becerisi kazanmalıdır
Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi
öğrenci merkezli bir öğretim stratejisidir. Bu
stratej ide konu içeriğinin öğrenciye
sunulmasından çok öğrencinin bu bilgilere ulaşıp
problem çözme durumlarında kullanabilmeleri
esastır. Öğretmen öğrencilere konu içeriği
vermez. Öğretmen öğrencileri problem durumları
ile karşılaştırır ve öğrenciye bu problem
durumlarının çözümü için rehberlik eder.
YANIT:C
70- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
6. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı eğitim
anlayışının özelliklerinden biri değildir?
A) Öğrenme süreçleri sosyal etkileşim ile
desteklenir
A) Öğretmenin görevi öğrenmeyi öğretmektir
B) Önceden hazırlanan eğitim programına sıkı
sıkıya bir bağlılık söz konusudur
B) İşbirliğine dayalı öğretim kullanılır
E) Öğretim sürecinde öğrenci ilgi ve ihtiyaçları ön
plandadır
Yapısalcı yaklaşım öğrenci merkezli bir stratejidir.
Öğretim faaliyetlerinin düzenlenmesinde öğrenci
ilgi ve ihtiyaçları ön plandadır. Öğretmeden çok
öğrenme esastır. Etkinlik merkezü bir yaklaşımdır.
Öğrenci ön planda olduğu için konu merkezli
yaklaşımlarda olduğu gibi belli bir programa sıkı
sıkı bir bağlılık söz konusu değildir
YANIT:C
7. Yapısalcı anlayışın hakim oiduğu işbirlikli sınıf
ortamında bir beden eğitimi öğretmeni
aşağıdaki faaliyetlerden hangisini uygularsa
bu yapı için daha uygun olur?
A) Yapılacak faaliyetleri detaylı bir biçimde uzun
uzun açıklamalı
B) Bireysel aktiviteyi arttırıcı faaliyetlerde
bulunmalıdır
C) Öğrencileri mücadele ve rekabet gerektiren
sporlara yöneltmeli
D) Takım oyunlarına ağırlık vermeli
E) Değerlendirmede bireysel gayret ve başarıya
öncelik vermeli
z: oço
"Eğitim tüm öğeleriyle bir bütündür. Eğitim
sisteminin temelini eğitim felsefesi oluşturur.
Eğitim sürecindeki tüm öğelerin belirlenmesinde
eğitim felsefesi temel ölçüttür."
Aşağıda verilen öğretim stratejisi ve eğitim
felsefesi eşleştirmelerinden hangisi uygun
bir eşleştirme değildir?
A) Daimicilik - Sunuş Yoluyla Öğretim
B) Esasicilik - Yapısalcı Yaklaşım
C) İlerlemecilik - Araştırma İnceleme
Yoluyla
Öğretim
D) Yeniden kurmacılık - Araştırma
İnceleme
Yoluyla Öğretim
E) İlerlemecilik - Yapısalcı Yaklaşım
Dergimizin bu sayısında Program Geliştirme
konusu içerisinde yer alan eğitim felsefelerini
hatırlayacak olursak; esasicilik daha çok konu
merkezli bir görüştür. Yapısalcı yaklaşım ise
öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşımdır. Bu
eşleştirme uygun bir eşleştirme değildir.
Esasiciliğin temelinde zorlama vardır, yapısalcı
yaklaşım işbirlikli rahat bir öğrenme ortamı sunar.
Esasicilik görüşü öğretmeni sınıfta toplumsal
değerlerin temsilcisi olarak görürken yapısalcı
yaklaşıma göre öğretmenin görevi öğrenmeye
rehberlik etmektir.
YANIT: B
Yapısalcı yaklaşımda öğrenciler gruplar halinde
çalışır ve öğrencilerin birbirlerinden öğrenmesi
sağlanır. Bu yaklaşımda sosyai etkileşim
öğrenmeyi destekler. Rekabetçi bir ortam yerine
işbirlikli bir öğrenme ortamı öngörür. Bu
yaklaşımda bireyden çok grup, rekabetten çok
işbirüği ve etkileşim önemlidir. Bu yüzden rekabet
gerektiren ya da bireysel faaliyetlerden çok takım
oyunları bu yaklaşım için daha uygundur.
YANIT: D
9. "Öğretim sürecinde tercih ettiğimiz strateji bir
anlamda bizim öğretimin genel ilkelerinden
hangisine öncelik verdiğimizi de yansıtmaktadır."
Buna göre yapısalcı yaklaşımda öğretim genei
ilkelerinden hangisine daha öncelikli olarak
dikkat edilmektedir?
A) Ekonomiklik ilkesi
B) Aktüalite ilkesi
C) Somuttan soyuta ilkesi
D) Basitten karmaşığa ilkesi
E) Öğrenciye uygunluk ilkesi
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 71
Öncelikii olarak öğretimin genel ilkelerinin
öğretme-öğrenme süreçlerini beliriemede temel
olduğunu hatırlatmakta yarar vardır. Öğretme-
öğrenme süreçlerini hangi stratejiye göre
planlarsak planlayalım genei öğretim ilkelerine
uyulmalıdır. Yapısalcı yaklaşım öğrenci merkezli
bir eğitim gerektirdiğinden genel öğretim
yöntemlerinden öğrenciye uygunluk ilkesi ön
plandadır.
YANIT:E
1. Öğrencilerin gerçekçi yaşantılar geçirmesi
esastır.
Öğrenciler gerçek problemlerle yüzyüze gelir.
Problem çözme yöntemi sıklıkla kullanılır.
Yukarıda özellikleri verilen öğretim stratejisi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sunuş
B) Tam Öğrenme
C) Araştırma-inceleme
D) Mikro öğretim
E) İşbirliğine dayalı öğretim
CE¥APLI KOMU KÂVRAMA TESTİ
ço"o erUJQ
'E 2.UJ
"m H'tz >oUJ
10. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı yaklaşımın 'g
uygulandığı bir sınıf ortamının özelliklerinden *
değildir?
A) Bilimsel bilgi anlayışını kazandırmak önemlidir
B) Öğrenme sorumluiuğu öğrencidedir
C) Öğretmenin görevi öğrenme sürecine rehberlik
etmektir
D) Sınıf içinde rekabet ortamı oluşturarak
öğrenme güdüsü arttırılır
E) Öğrencilerin birbiriyle etkileşimi önemlidir
Öğretmenin konuları öğrencilerin ilgi ve
ihtiyaçları doğrultusunda araştırma ve bireysel
projeler yoluyla işlemesi, aşağıdakilerden
hangisini yapmak istediğini gösterir?
A) Öğrencilerin bağımsız düşünme, çalışma,
güven, sorumluluk ve başarma yeterliklerini
geliştirme
B) Motivasyonu artırma ve aktif katılım sağlama
C) Düşünceleri uygulama olanağı sağlama
D) Öğrencilerin öğrenmeyi öğrenmesine yardımcı
olma
E) Bilişsel alanın bilgi basamağındaki öğrenmeleri
sağlama
Yapısalcı anlayışa göre sosyal etkileşim
öğrenmeyi destekler. Öğrenciier birbirleriyle
iletişim ve işbirliği içinde daha iyi öğrenirler.
Rekabetçi bir ortam yerine işbirlikli bir öğrenme
ortamının daha verimli olduğunu savunur.
YANIT:D
3. Problem çözme yönteminin etkin olarak
kullanıldığı öğretim stratejisi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Buluş yoluyla öğretim
B) Tam öğrenme
C) Sunuş yoluyla öğretim
D) İşbirliğine dayalı öğretim
E) Araştırma-İnceleme
72- -OGRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
4. Eğitim programlarındaki hedeflere göre uygun öğretim stratejiieri belirlenir.
Aşağıdaküerden hangisi verüen bilişse! hedef düzeyine uygun bîr öğretim stratejisidir?
A) Biigi - Araştırma-inceleme yoluyla öğretimB) Sentez - Soru-cevapC) Analiz - Sunuş yoluyla öğretimD) Uyguiama - Araştırma-İncelemeE) Kavrama-Yapısalcı anlayış
7. Sekizinci sınıfı okutan bir öğretmen Matematîk dersinde öğrencilerine "çok boyuîlu düşünebiime" becerisi kazandırmak Istemektedir. Fakat, problemin cevabını öğrencilerin açıklamalarmı istediğinde, soruyu çözerken kullanıian yöntemi tekrarlamaktadır. Öğretmenin bunu önlemek amacıyla aşağıdakilerden hangi öğrenme yaklaşımını uygulaması gerekir?
A) Yapısalcı yaklaşımB) Davranışsal yaklaşımC) Biüşsel yaklaşımD) Programlı öğretimE) İnteraktif yakiaşım
5. Aşağıdakiierden hangisi öğrenciierde araştırma, inceleme ve bilimsel düşünme becerilerinin geiiştirilmesinde diğerlerine göre daha az etkilidir?
A) DeneyB) Gezi-GözlemC) ProjeD) TartışmaE) Örnek Olay
- Piaget ve Vygotsky'ın görüşleri temelinioluşturmuştur.
- Öğrencilere deneyim kazandırılması ve budeneyimler üzerinde düşündürülmeleriamaçlanmaktadır.
- Öğretmenin öğretmekle değii, öğrencilerinöğrenmelerine yardımcı olmak ve ortamsağlamakla görevli olduğunu savunur.
Yukarıda belirtilen öğrenme-öğretme yaklaşımı özellikleri aşağıdakilerden hangisidir?
A)YapısalcılıkB)Tam öğrenmeC)Probleme dayalı öğrenmeD)Yaşam boyu öğrenmeE) Bilişsel öğrenme
6. Yapısalcı öğrenme yaklaşımma göre son otuz yılda İstanbul'un nüfusunu araştıran bir öğrencinin öncelikle aşağıdaki kaynaklardan hangisine yönelmesi daha doğrudur?
A) İstanbul ilinin nüfusunu ansiklopediden bulmakB) Türkiye'nin beşeri ve ekonomik coğrafyası
kaynaklarını taramakC) D.İ.E.'nin nüfus istatistiklerini incelemekıD) İstanbuFun nüfusuyla ilgili araştırmaları
incelemekE) Ders kitabındaki bilgileri kontrol etmek
9. Yapısalcı öğrenme yaklaşımı aşağıdaki öğrenme yaklaşımlarından hangisine karşı değildir?
A)Bilgileri öğretmen tarafından yapılandırma veöğrenciye aktarma
B) Nesnel bilgiye önem verme ve kabulienmeC)Öğrenme sürecini okulun ve dersin
dışınataşıma
D)Öğrenmenin değil öğretmenin söz konusuolması
E) Konuların ders kitaplarından işlenmesi
-EGITIM BILIMLERI- 73
10. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Ausubel-Anlamlı öğrenmeB) Bloom-Tam öğrenmeC) Bruner - Buluş yoluyla öğretimD) Glaser-Çoklu ZekaE) Vygotsky-İşbirlikli öğrenme
14. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı anlayışın egemen olduğu bir sınıfta sıklıkla kullanılması uygun olmaz?
A) Proje yöntemiB) İşbirlikçi çalışma yöntemiC) Anlatım yöntemiD) Kavram haritalarıE) Tartışma yöntemi
11. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı sınıfın özelliklerinden biri değildir?
A) Öğrenciler öncelikli olarak gruplar halindeçalışırlar.
B) Genellikle birinci! veri kaynakları kullanılır.C) Öğrenme öğrencinin sorumluluğu olarak
D) Ürün değil süreç yönelimli değerlendirmeesastır.
E) Tümevarım yöntemi kullanılır.
cc o
15. Aşağıdakilerden hangisi araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisine uygun bir ifade savılamaz?
A) Öğrenmeyi kılavuzlama etkinliğidir.B) Öğretim yöntemi olarak problem
çözmeyöntemi kullanılır.
C) Dönem ödevlerinin bu stratejiye uygunyapılamasına dikkat edilmelidir.
D) John Devvey'in katkısı olmuştur.E) Anlatım yöntemi sıklıkla kullanılır.
12. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretim stratejisi -|
değildir? |
A) Buluş yoluyla öğretimB) Sunuş yoluyla öğretim
C) Araştırma ve inceleme yoluyla öğretimD) Tam öğrenmeE) Mikro öğretim
tr
Q LU>
13. Bilim ve teknolojide ki gelişmeler nesnel bilginin olmadığını göstermektedir. Geçmişte insanlar dünyanın bir tepsi üzerinde ya da öküzün boynuzları üzerinde olduğunu inanırken şimdi dünyanın yuvarlak olduğunu ve döndüğünü ifade etmektedir.
Yukarıdaki görüşleri savunan bir öğretmen aşağıdaki öğrenme-öğretme yaklaşımlarından hangisini daha fazla kul lanması beklenmektedir?
A) Buluş yoluyla öğretimB) Anlatım yöntemiC) Sunuş yoluyla öğretimD) YapısalcılıkE) Tam öğrenme
ÇEVÂPÂNÂHTARI
1.C 6.C | 11.
E
2. E I 7 . A 12.
E
3. E I 8 - A i 13.
D
4. D | 9. C | 14.
C
5. D | 10. D | 15 E
74. -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.
1. Aşağıdakilerden hangisi, eğitimde "yapısalcı"
(constructivist) öğrenme kuramına göre uygun
öğretmen davranışları arasında ver almaz ?
(2002 KPSS)
A) Öğrencilere, üzerinde düşünecekleri somut
yaşantılarkazandırma
B) Öğrencilere, onları buluşa yöneltecek sorular
sorma
C) Öğrencilere, etkinlikler sonunda ne
öğreneceklerini baştan söyleme
D) Öğrencileri, kazandıkları somut yaşantılar
üzerinde düşündürme
E) Öğrencileri, öğrendiklerini birleştirip
bütünleştirmeye yöneltme
Yapısalcı öğrenme yaklaşımı bilgiyi aktarma
esasına değil, bilginin zehinde inşası ve
oluşturulması esasına dayanan bir öğrenme §
yaklaşımıdır. Bu nedenle yapısalcı öğrenme «j 3,
yaklaşımında bilgi önceden yapılandırılmadığı §
için, öğrencilere etkinlikler sonunda ne 8
öğreneceklerini söyleme doğru bir yol değildir. Bu ~
daha çok davranışçı öğretme yaklaşımında g
geçerlidir.
(Cevap C)
Yapısalcı öğrenme kuramı öğrenciye odaklıdır ve
öğrenme kavramını öğrencinin rol aldığı etkin bir
süreç olarak ele almıştır. Yapılandırmacı kuramın
beş temel ilkesi vardır.
-Öğrencileri ilgi duydukları problemlere yönlendirmek
-Öğrenmeyi genel kavramlarlayapılandırmak -
Öğrencinin bireysei görüşlerini dikkate almak
-Programları öğrenci görüşlerine göre şekiliendirmek
-Değerlendirme süreçlerini öğretim kapsamında ele almak
Öğrencinin merkezde olduğu yapılandırmacı
sınıflar bireyierin kendi kendine öğrenme imkanı
bulduğu ortamlardır. Yapılandırmacı sınıflarda
öğretmenin görevi bilgi aktarmak değil öğrencinin
bilgiye ulaşması için rehberlik etmektir.
(Cevap D)
Aşağıdaki eşleştirınelerden hangisi
(2004 KPSS)
-> Sunuş
Yoluyla ->
Buluş
Yoluyia ->
Araştırma-
inceleme
Tam Öğrenme -»
Çoklu Zekâ
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ
A) Ausubel
B) Bruner
C) John Devvey
yoluylaD) Bloom
E) Glaser
—>
2. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı öğrenme
yaklaşımın (constrcutivism) kullandığı eğitim
uygulamalarının temel özelliklerinden biri
degildir? (2003 KPSS)
A) Değerlendirmede düşünme biçimine ağırlık
verilmesi
B) Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencinin etkin
bir rolünün olması
C) Sınıf içi ve dışı etkinliklerin, öğrencinin
problem çözme becerilerini geliştirmeye
yönelik olması
A) Sınıfın, bilgilerin aktanldığı bir ortam olması
E) Genellikle birincil kaynak niteliğindeki
öğretme-öğrenme materyalinin kullanılması
Modelin İsmi Dayandığı Öğretim Modeli
Modeli Geliştiren
Programlı Öğretim
Davranışçı yaklaşım Skinner
Buluş Yoluyla Öğretim
Bilişsel yaklaşım Bruner
Sunuş Yoluyla Öğretim
Bilişsel yaklaşım Ausubel
Eğitim(Öğretim) Durumları
Bilgiyi işleme(Dav+Biliş.) Gagne
Temel Öğretim Davranışçı+Bilişselci Glaser
Okulda Öğrenme Davranışçı+Bilişselci Bloom
teorisi ise Gardner'ın geliştirdiği bir
(Cevap E)
Çoklu zeka
kuramdır.
-EĞİTİM BİLİMLERİ-
75
REHBERLİKTE HİZMET ALANLARI (REHBERLİK SERVİSLERİ)
Bir okuldaki öğrencilerin eğitsel, kişisel/sosyal ve mesleki rehberlik ihtiyaçları sekiz hizmet aracılığı ile sunulmaktadır. Bu hizmet alanları aşağıda kısaca açıklanmıştır.
Rehberlik hizmetleri öğrencinin, bireyin bir bütün olarak her yönüyle gelişmesini ve böylece kendini
gerçekleştirmesini amaçlayan psikolojik bir yardım hizmeti olduğu için bu hizmetlerin hepsinin bir arada
bütünlük içinde verilmesi önem taşır.
Rehberlik hizmet alanlarını - servislerini şematik olarak gösterirsek merkezinde mutlaka psikolojik danışma hizmeti yer alır. Çünkü Psikolojik Danışma olmadan rehberlik düşünülemez.
Oryarttasyon hizmetiBiigi topiama ve yayrna
Müşavirlik hizmetiBireyi tanıma
Araştırma ve değeriendirme
Şema: Rehberlikte Hizmet Alanları - Servisleri
» Rehberlik hizmetleri bir bütündür birbirini tamamlar.
» Hizmetlerin alanı birbirini kapsasa da her biri kendine has özelliktedir.
» Hizmetler arasındaki ilişkiler aynı yoğunlukta ve çok yönlüdür.
REHBERLIK RehberlikHizmetAlanları
Yönettme ve yerleştirme Psikoloji
k Damşma Hizmeti
O UJ
S
'5Ui
psikolojik
1. PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETİ
Psıkolojık danışmahizmeti, tüm
rehberlikhizmetlerinin
temelini ve
özünü oluşturur.
Dolayısıyla psikolojik
danışma hizmeti
olmadan rehberlikhizmetleri tam
olarakyapılmış sayılmaz.
Okullarda psikoloiik
danışma hizmeti, çeşitli nedenlerden dolayı uyum problemi yaşayan, kendini
yalnız hisseden, karar verme sorunu olan ya da kendini tanımak isteyen
öğrencilere yardımcı olmayı amaçlar.
Psikolojik danışma hizmeti ancak uzman personeller tarafından profesyonel düzeyde sunulabilecek
bir hizmettir. Psikolojik danışma ilişkisinde bu yardımı alan kişiye "Danışan", yardım veren kişiye ise
"Danışman" denilmektedir. Demokratik ve insancıl bir anlayışla verilen psikolojik danışma hizmeti,
gönüllülüğe dayanır ve danışan-danışman arasında gizli, özel bir ilişkidir.
Danışman ile danışan arasında karşılıklı güven ve saygı esasına dayalı olarak yüz yüze kurulan töropatik bir ilişkidir. Psikolojik danışma hizmeti diğerlerinden farklı olarak ancak uzman tarafından verilebilir. Psikolojik danışma kendine özgü ilkeleri; teknikleri, yaklaşımları ve kurumsal temelleri ve etik kuralları alan bir hizmet türüdür.
Psikolojik Danışma Sürecinde Psikolojik Danışmanlar:
» Bireye (danışana) saygı duyarlar, saygı ve
Tüm hizmetlerin merkezinde danışma hizmeti vardır.
76- -REHBERLİK (PDR).
güven esastır.
» Ön yargısız ve koşulsuz olarak danışanı kabul ederler.
» Danışanı içten ve empatik anlayışla dinlemeye çalışırlar.
» Gizlilik esasına dayanan töropatik bir ilişkidir.
»Danışanı eleştirme, yargılama ve zorlama olamaz.
Psikolojik danışma gönüllülük esasına bağlı karşılıklı güven ve saygıya dayanan duygusal yoğunluğu olan yüz yüze kurulan bir ilişkidir.
» Psikolojik danışma demokratik ve insancıl kurallara dayanır.
» Psikolojik danışma dil, din, ırk cinsiyet ve milliyet ayırt etmeksizin ihtiyacı olan herkese verilir.
» Psikolojik danışmada önemli olan, bireyin problemlerini çözerek gelişmesidir.
» Psikolojik danışmada danışan ne kadar sorunlu olursa olsun hasta olarak kabul edilmez. Sorunları olan bir insandır. Ve her insan yardım edildiğinde sorunlarının üstesinden gelebilecek güce sahiptir.
» Psikolojik danışma hizmeti uygun bir ortamda etik kurallara uygun olarak verilir.
» Öğrencilerin (bireylerin) kendilerini tanımalarına, güçlü ve zayıf yönlerini bilmelerine, karşılaştıkları problemlere etkili çözümler üretebilmelerine yardım etmek, öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda yetişmesine, alan seçimine, etkili ders çalışma becerileri kazanmasına yardım etmek başlıca psikolojik danışma hizmeti etkinlikleridir.
Psikolojik Danışma, hizmetin verildiği birey sayısına göre ikiye ayrıhr. Bunlar:
a) Bireysel Psikolojik Danışma: Tek bir kişiyesorunlarını çözmesi, kendini daha iyi tanıması vegelişmesi için yapılan psikolojik yardım hizmetidir.
a) Grupla Psikolojik Danışma: Benzer ya da aynısorunu yaşayan bireylere (danışanlara) aynı süreçiçinde topluca grup olarak verilen, etkileşime dayalıpsikolojik yardım hizmetidir. Kısacası aynı andabirden çok kişiye verilen psikolojik danışmahizmetine grupla psikolojik danışma denir.
» Psikolojik danışma hizmeti grupla da yapılsa
yine merkezde birey vardır, önemli olan bireyin problemini çözerek gelişmesidir, kendini gerçekleştirmesidir.
» Gerek bireysel gerekse grupla psikolojik danışmada yüz yüze ilişki kurulması gerekir.
» Grupla psikolojik danışma aynı anda birçok kişiye yardım edildiği için daha ekonomiktir. Ayrıca insanın toplumsal yaşantısına yakın bir sosyal ortam oluştuğu için grupla psikolojik danışmada birey değişiklikleri gerçek yaşama daha kolay aktarabilir.
BAŞLICA PSİKOLOJİK DANIŞMA
KURAMLARI
a) Psikoanalitik Yaklaşım (Freud)
- İnsan davranışları temel, biyolojik ihtiyaçları vecinsel güdeierinin etkisine dayandığı görüşü bukuramın temel ilkesidir. İnsan davranışlarınıntemelinde cinsellik ve saldırganlık güdülerininbastırılmasından oluşan bilinçaltı süreçleri etkilidir.İnsan davranışları bilinç-altı süreçlerle bağlantılıdır.
Freud'a göre insan kişiliği id, ego ve süper ego unsurlarından oluşur. Sağlıklı bir kişilikte bu üç unsurdengeli kullanılmaktadır.
- Sorunların kaynağını, 0-6 yaş çocuklukdöneminde aramak gerekmektedir. Tedavinin temelmantığı bilinç altı süreçlerini, bastınlmış duygu vedüşünceleri bilinç üstüne çıkarmaya dayanmaktadır.Başlıca tedavi yöntemleri ise; rüya analizi, hipnoz,mürekkep lekesi ve serbest çağrışımdır.
b) Davranışçı Yaklaşım
-65535 Kişilik doğumdan sonraki olumlu ve olumsuzöğrenmeler üzerinde kurulur. İnsanın kazandığı herdavranış olumlu veya olumsuz olsun bir öğrenmeürünüdür. İnsan aklı boş bir levha gibidir. Her şeyöğrenme ve yaşantılarla kazanılır. İnsandakipsikolojik problemler yanlış öğrenmelerin birsonucudur. Çözüm ise doğru davranışıöğrenmesidir.
-65535 Birey olumsuz davranışı öğreniyor ise, aynı yollaolumlu davranışı da öğrenmeye yönlendirilebilir.Yani, bu yolla, yanlış olan uyarıcı-tepki bağı bu kezdoğru kurulmuş olur.
-65535 Tedavi yöntemi sistematik duyarsızlaşma,yeniden bilinçlendirme, atılganlık eğitimi ve modelalmadır.
-65536 -EĞİTİM BİLİMLERİ-
77
c) Hümanist (İnsancıl) Yaklaşım
-65535 Birey özgürdür ve değerlidir. Bu yüzden kendiniyönetme, yön verme ve denetleme gücüne sahiptir.
-65535 Toplumsal kararlar, bireyin doğal gelişiminiengellediğinde ruhsal sorunlar ortaya çıkar.
-65535 Birey iyilik ve doğruluk temelleri ile donanmıştır;gelişme güdüsüne sahiptir.
-65535 Bireylerin kendini gerçekleştirme süreçleritamamlanmalıdır. Bu yüzden bireyin güçlü bir benlikalgısına sahip olması gerekir.
-65535 Tedavide bireye saygı duyma ve onu kabul etmeanlayışını sürdüren danışma yollarının kullanılmasıönerilmiştir. Bu kuramın esası insan değerli, güçlüve onurlu bir varlıktır. Yardım edildiğinde, uygun
koşullar oluştuğunda her insan problemini çözerekkendini geliştirme potansiyeline, gücüne sahiptir.Psikolojik danışmanın temeli de bireye bu uygunkoşulları oluşturmaktır. Bunun için özel bir tekniğegerek yoktur. Psikolojik danışma sürecinin kendisiyani danışman ile danışan arasında kurulan olumlu,yapıcı ve samimi ilişkinin kendisi iyileştiricidir.
d) Fenomonolojik Yaklaşım
-65535 Bireyin dışarıdan gözlenen özellikleri yanında, içdünyalarının da gözlenmesini savunan görüştür. J
-65535 Tedavi için, bireylere değer verme, onları
olduğu *5gibi kabul etme esastır. se) Bilişsel Yaklaşım (Akılcı-Duygusal)
-65535 Bireyin akılcı, tutarlı ve gerçekçi düşünerekolaylara yaklaşımını sağlayan bir tekniktir
-65535 Bireyin duygu ve davranışlarının gerisindedüşünceler vardır. Bireyin olumsuz, yıkıcıdavranışlarının, psikolojik sorunlarının arkasında damantık dışı, gerçekci olmayan düşüncelerbulunmaktadır. Tedavi psikolojik yardım sürecindemantık dışı, çarpık düşüncelerin değiştirilmesinedayanmaktadır.
-65535 Tedavi için, bireyin yıkıcı yanlış ve
mantıksızdüşüncelerini değiştirmek ve kendisi hakkındabaşarısız kimlikten kurtulmasını sağlamak esastır.
-65535 Bilişlerin duyguların ve davranışların birbirlerineetki ettikleri ve karşılıklı neden-sonuç ilişkisine sahipoldukları varsayımına dayanmaktadır.
-65535 Tedavi için danışman ev ödevleri veren, doğrudüşünme için stratejiler öğreten öğretmenrolündedir.
£2occÜJ
o "c
75
f) Varoluşçu Yaklaşım
-65535 Temel kavram "varoluş"tur. İnsan, hangideğerleri yaratmış, yolunu nasıl seçmişse öylevarolur.
-65535 Yaşamı var eden, anlamlandıran, doğada insanayol gösteren insanın kendisidir, bu da onun özgürolduğunu gösterir. Özgürlük birey yaşamınınsorumluluğunu üstlenebildiği ölçüde olabilmektedir.
-65535 İnsan kendi varoluşunu kendi yapabilen tekyaratıktır. Yani seçme özgürlüğü (iradesi) vardır.Öyle ise seçimlerinin sorumluluğunu almalıdır.Psikolojik danışma süreci bireyin seçimlerini(özgürlüğü) fark etmesi ve sorumluluk almasıesasına dayanır.
-65535 Tedavide bireyin, kendi sorumluluğunuüstlenmesine, özgür varoluşunu gerçekleştirmesineyardımcı olunmaya çalışılır.
g) Gestalt Yaklaşım
-65535 Gestalt ekolü "Bir bütün kendisi oluşturanparçaların toplamından farklıdır, aynı olamaz."ilkesine dayanmaktadır.
-65535 Bir bütün olan insan organizmasından doğandenge ruh sağlığının bir göstergesidir.
-65535 Bu bütünlük yani denge bozulunca ruhsalbozukluklar ortaya çıkar.
-65535 Tedavi için danışanda meydana gelendengesizliği gidermek gerekir. Bu amaçla bireyinkendi benliği ve yaşadığı çevre ile ilişkiyegeçmesine yardım edilir. Yardım edilirken herhangibir sınırlama konmaz.
2. BİLGİ TOPLAMA VE YAYMA HİZMETİ
Bilgi toplama ve yayma hizmetlerinin amacı, öğrencilerin kendilerini geliştirebilmeleri için ihtiyaç duydukları eğitsel, kişisel/sosyal ve mesleki alanlara ait her türlü bilgiyi onların yararlanmalarına sunmaktır. Öğrencilerin gidebilecekleri üst kurumlar, sosyal-kültürel ve eğitsel etkinlikler, programda yer alan dersler ile iş imkanları, meslekler hakkında bilgi vermenin yanında, disiplin ve görgü kuralları, cinsel gelişim, verimli çalışma yöntemleri gibi konularda onları aydınlatmak bilgi verme hizmetleri içerisine girer. Öğrencileri bilgilendirme çalışmaları bireysel rehberlik, grup rehberliği, bireysel psikolojik danışma ve grupla psikolojik danışma etkinlikleri ile yürütülebileceği gibi çeşitli derslerde öğretmen
78- -REHBERLİK (PDR).
aracılığı ile de yapılabilir.
Bilgi toplama ve yayma hizmeti uzman merkezli bir hizmet değildir. Öğrencilerin çoğu çevrenin kendilerine sunduğu fırsatlar konusunda yeterli bilgiye sahip değillerdir. Dolayısıyla öğrenciierin ihtiyaç duyduğu onları geliştirici her türlü bilginin toplanıp öğrencilere iletiimesi günümüz rekabetçi toplumlarında çok gerekli bir hizmettir.
3. YÖNELTME VE YERLEŞTİRME HİZMETİ
Yöneltme ve yerleştirme hizmetinin amacı, öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçları doğrultusunda çeşitli sosyal ve kültürel etkinliklere, okulda uygun programlara, üst okullara ya da iş ve mesleklere yönelmelerine ve yerleştirilmelerine yardımcı olmaktır.
Buradaki yerleştirme hizmeti bilgilendirme şeklinde öğrenciye alternatifler sunmaktır. Yöneltme ve yerleştirme hizmeti öğrenci ve velisiyle işbirliği içinde gerçekleştirilir.
4. İZLEME VE DEĞERLENDİRME HİZMETİ
İzleme hizmetleri, çeşitli sosyal ve kültürel etkinliklere, okul içi programlara, başka okuilara, geçici işlere, okulu bitirerek sürekli iş ve mesleklere yerleştirilen öğrenciler ile psikolojik danışma yardımı alan öğrencilerin bulundukları ortamlara uyum ve gelişim durumları hakkında sürekli bilgi edinmek için yapılan çalışmaları içerir.
Bu hizmet bir anlamda öğrenciye verilen hizmetin takibidir. Öğrenci psikolojik danışma hizmeti sonucunda istenilen düzey gelişip gelişmediği, problemini çözüp çözmediği, yeni bir okula alana ya da sosyal faaliyete işe yerleşen öğrencinin yeni duruma uyum sağlayıp sağlayamadığının takip ve değerlendirilmesi yapılır.
5. Oryantasyon Hizmeti
Oryantasyon hizmetleri, öğrencileri yeni bir duruma ve yeni bir ortama alıştırmayı amaçlar. Oryantasyon hizmeti, özellikle okulun açıldığı ilk haftalarda okulu ve okulun birimlerini tanıtma, okulda uygulanan eğitim programları, sınıf geçme ve devam yönetmelikleri, okulda yer alan eğitsel, sosyal ve kültürel etkinlikler, rehberlik ve psikolojik danışma hizmeti ile diğer öğrenci kişilik hizmetleri, ulaşım imkanları ve okulun bulunduğu çevredeki sosyal ve kültürel etkinlikler hakkında öğrencilere bilgi verme hizmetidir.
rz. Ow"QLU
Oryantasyon hizmetinin uyum sağlayıcı, koruyucu ve önleyici olmak üzere üç işlevi bulunmaktadır (Yeşilyaprak, 2000).
6. Müşavirlik (Konsültasyon) Hizmeti
Müşavirlik hizmetleridoğrudan doğruyaöğrenciye yönelikolmayan
ancaköğrenciye
verilenpsikoiojik danışma verehberlik hizmetlerininetkililiğini artırmayayardımcı olanhizmetlerdir. Buhizmetlerin amacı,okuldaki yönetici,öğretmen ve ailelerindaha yeterli ve ortak birrehberlik anlayışınasahip
olmalarınısağlayarak, okulu öğrenciler için daha iyi bir öğrenme ortamı haline getirmektir (Kepçeoğlu, 1996).
Psikolojik danışmanın öğretmenlere okulda daha iyi bir öğrenme ortamı oluşturma, velilere anne-baba-çocuk arasında sağlıklı ilişkiler geliştirme gibi konularda verdikleri seminerler bu hizmet etkinlikleri arasında yer alır.
Müşavirlik hizmetinde, okulda öğrenci ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili ilişkide olun, yöneticiler öğretmenler yardımcı hizmetlerde bulunan personel ortak bir rehberlik anlayışı oluşturarak ekip çalışması yaparak daha
etkili rehberlik hizmeti yapılması amaçlanır.
7. Araştırma ve Geliştirme Hizmeti
Araştırma ve değerlendirme hizmetleri, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin çevresel olanaklar ve koşullar ile bireylerin ilgi, ihtiyaç ve özelliklerine göre düzenlenebilmesi ve yapılan çalışmaların ne ölçüde etkili ve yeterli olduğunu anlamaya yönelik çalışmaları içerir.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 79
8. Bireyi Tanıma Hizmeti
Birey sürekli gelişim ve değişim içinde olan bir varlıktır. Bireyi tanımanın amacı, bireylerin kendilerini gerçekleştirmelerine yardımcı olmak için, bireylerin kendi potansiyelleri, ilgi, yetenek ve diğer kişisel özellikleri çerçevesinde kendilerini olabildiğine tanımalarına yardımcı olmaktır. Bireyi tanıma hizmeti, rehberlik hizmetleri içinde önemli bir yer tutmaktadır, çünkü bireyi tanıma etkinliklerinden elde edilen bilgiler diğer rehberük hizmetlerine de yön verir.
Öğrencilere verilen hizmetlerin daha etkili verimli olabilmesi için öğrencilerin çeşitli yönleriyle daha yakından tanımaya ihtiyacımız vardır. Onları ne kadar iyi tanırsak o derece sağlıklı rehberlik hizmeti verebiliriz.
Öğrencinin gelişimine ve uyumuna yardımcı olmak amacıyla öğrenciyi tanıma etkinliklerinde aşağıda belirtilen ilkeler gözönünde bulundurulmalıdır (Kepçeoğlu, 1996)
1. Bireyleri tanımanın tek amacı, onlarınkendilerini tanımalarına yardımcı olmaktır.
1. Bireyi tanıma hizmetleri tüm öğrencilerikapsamalıdır.
1. Bireyi tanıma hizmetleri takım halindeçalışmayı gerektirir.
1. Bireyi tanıma hizmetleri ile toplanan bilgilerobjektif, geçerli ve güvenilir olmalıdır. Ayrıcaelde edilen sonuçlar çok dikkatlikullanılmalıdır.
1. Bireyi tanıma hizmetleri ile elde edilen özel ve
gizli olmayan bilgiler, öğretmenler, yöneticiler ve velilerle paylaşılmalıdır.
6. Bireyi tanıma hizmetlerinde öğrencilerin bütünyönleri ile tanınması gerekir.
1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Rehberük hizmetleri ile öğretimi birbirinden ayıran farklardan degildir?
A) Hizmet verilen kişi sayısıA) Verilen hizmetlerden yararlanma zorunluluğuA) Yapılan inceleme ve değerlendirmelerin amacıA) Topluma karşı sorumlulukE) Yönelik olduğu bireysel özellikler
Öğretim kalabalık gruplara rehberlik ise bireylere; grupla yapılıyorsa küçük gruplara verilen hizmetlerdir. Rehberlik hizmetlerinden yararlanma gönüllülüğe dayanır, rehberlik hizmetlerinden yararlanmada zorlama yoktur fakat öğretim zorunludur (yasal zorunluluk). Rehberlikte uygulanan bireyi tanıma teknikleri ve bunlann değerlendirilmesi bireye yardım amaçlıdır. Rehberlikte değerlendirme bireyin kendisini tanımasma yöneliktir. Öğretimde değeriendirme ise amaçlanan hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının kontrolü ve başarılı veya başarılı değil kararlarını almak içindir. Rehberlik bireyin öznel dünyasına yöneliktir. Öğretim nesnel dünyaya dönüktür. Rehberlik ve öğretimin ortak noktalarından biri ikisinin de topluma karşı sorumluluklarıdır.
(Cevap D)
2. Rehberlik ve öğretim faaliyetlerinin ilişkisi ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Öğretim kalabalık gruplara rehberlik isesadece bireysel sunulan hizmetleri kapsar.
A) Rehberlik hizmetlerinden yararlanmadailköğretimde olduğu gibi bir zorunluluk yoktur.
D) Öğretimde dış disipiin, rehberlikte ise özdisiplin vardır.
C) Rehberlik hizmetlerinde öğretimdeki gibi birdeğerlendirme söz konusu değildir.
E) Öğretim faaliyetleri öğrenciyi tanımaya ve onumerkeze almaya başladıkça rehberliğeyaklaşır.
ÇOZUMLUK A V R A M A
80- -REHBERLİK (PDR)-
Öğretim daha çok dışsal süreçlerle ilgilenirken rehberlik içsel süreçleri kapsar. Rehberlik anlayışında öğretimdeki gibi öğrenci değerlendirmesi söz konusu değildir. Rehberlik kendini anlamayı ve değerlendirmeyi içerir. Öğretim ve eğitimde disiplin sorunu vardır rehberlikte ise özdisiplin vardır. Öğretim hizmetleri tek bireyle sadece öğretmenle yürütülebilir fakat rehberlik öğrenci ile tüm ilgililerin işbirliği ile yürütülür. Rehberlik hizmetleri gönüllülük esasına dayanır fakat yasalarda belirtilen yaşa gelen her çocuğun ilköğretime gitmesi zorunludur. Rehberlik A seçeneğinde belirtildiği gibi sadece bireylere sunulan bir hizmet değildir. Grup etkinlikleri, grupla danışma ve rehberlik gruplara sunulan hizmetlerdir.
(C9vap A)
4. Rehberlikte diğer rehberlik hizmetlerine yön veren ve öncelikle yapılması gereken hizmet bireyi tanıma hizmetidir.
Bireyi tanıma hizmetinde asıl amaç aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Bireyi tanıyarak onun kendisini tanımasınayardımcı olmak
A) Bireyi tanıyarak seçimler yapmasına yardımetmek
A) Bireyi tanıyarak çevresindekileri karşılaştırmaolanağı elde etmek
A) Bireyin çevresindeki olanaklardan haberdarolmasına yardımcı olmasını sağlamak
E) Bireyin uygun eğitim alanlarına yönelmesinisağlamak
o
"Q
3. Grup rehberliği etkinliklerinde hangi konular gele alınmaz?
—
A) Ana-baba ile nasıl iletişim kurulacağı.A) Sınıf geçme yönetmeliği.A) Öğretmenin dersinde yarım kalan konular.A) Nezaket kuralları.E) Öğretmenlerle nasıl diyalog kurulacağı.
Grup rehberliği bireylere gruplar halinde, kendilerine ilişkin konularda (test sonuçları, bedens9İ, cinsel ya da duygusal gelişimlerine ilişkin konular ya da meslekler hakkında) bilgi vermektir. (Y. Kuzgun, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, S: 41). Grup rehberliği bir ders etkinliği olmadığı için öğrencilerin öğretim planında yer alan konular, yarım kalmış konular iştenmez. Sadece öğrencilerin dersle, ders çalışmayla ilgili sorunlarını ve bunlarla ilgili çözüm yollarını içerir.
(Cevap C)
Bireyi tanımadan ona doğru ve sağlıklı rehberlik hizmeti sunmak mümkün değildir. Bu nedenle bireye rehberlik hizmeti verirken öncelikle ilgili, yeten^k, istekleri güçlü ve zayıf yönlerini tanımaya çalışırız. Ancak bireyi tanımadaki asıl amaç (birincil amaç) ona daha iyi hizmet sunmak değil, bireyin kendisini daha iyi tanıyarak kendisi hakkında daha sağlıklı gerçekçi kararlar vermesine yardım etmektir.
(Cevap A)
Aşağıdakilerden hangisi rehberlik servisince verilen hizmetlerden birisi olamaz?
A) Bilgi yayma hizmetleriA) Müşavirlik hizmetleriA) İzleme hizmetleriA) Oryantasyon hizmetleriE) Ölçme ve değerlendirme hizmetleri
Rehberlik servisince sunulan hizmetler psikolojik danışma, bilgi toplama ve yayma, oryantasyon, müşavirlik araştırma ve geliştirme, bireyi tanıma, yönetme ve yerleştirme, izleme ve değertendirme şekl inde sıralanmaktadır . Ölçme ve değerlendirme hizmeti akademik bir bilgi konusudur. Bir ders olarak okutulmaktadır.
(Cevap E)
-EGITIM BILIMLERI- 81
6. •65535 Yeni gelen öğrencilere yapılan oryantasyonçalışmaları ne derece etkili oldu?
•65535 Psikolojik danışma hizmeti olan öğrencilerdebeklenen olumlu gelişmek oldu mu?
•65535 Fakültemizde yapılan müşavirlik hizmetlerirehberlik hizmetlerindeki performansıistenilen düzeyde artırdı mı?
Yukarıdaki sorulann cevapları vermek rehberlik hizmetlerinden hangisinin görev alanına girer?
A) Müşavirlik hizmetleriA) Bilgi toplama ve yayma hizmetiA) Araştırma ve geliştirme hizmetiA) Yöneltme ve yerleştirme hizmetiE) Bireyi tanıma hizmeti
8. Aşağıdaki çalışmalardan hangisi okulda yürütülen müşavirlik hizmetleri kapsamında yer alamaz?
A) Eğitsel kol çalışmalarını programlama vesürdürmede kol sorumlusu öğretmenlerleyardımlaşma
A) Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri ileilgili yayınları idare ve öğretmenlerin yararınasunma
A) Sınıfların öğrenme ve psikolojik sağlığa dahauygun ortamlar haline getirilmesi içinöğretmenlerle işbirliği içinde çalışması
A) Sınıf öğretmenleri ile işbirliği yapmaE) Öğrencilere meslekieri
hakkında bilgilervererek meslekleri tanımalarına yardımcıolmak.
Yapılan rehberlik hizmetlerinin yeterince etkili olup olmadığı, beklenen etkilerin oluşup oluşmadığı yapılan hizmetlerin yeterli olup olmadığını — araştırıp incelemek rehberlikte geliştirme hizmetinin
sorumluluğundadır.
(CevapC)
7. 1. Sistematik duyarsızlaştırma
2. Rüyaların yorumu
2. Biçimlendirme
2. Serbest çağrışım
Yukarıdaki tekniklerden hangisi psikoanalitik yaklaşımın kullandığı tekniklerdendir?
A) 1-4 B) 2-3 C) 3-4 D) 1-3 E) 2-4
Müşavirlik hizmet doğrudan öğrenciye yapılan bir hizmet değildir. Okulda öğrenciyle ilgili olan idareciler, öğretmenler, memurlar ve velilere verilen hizmettir. Buda dolaylı olarak öğrencilere dönmektedir. Çünkü okulda ortak işbirliği ve anlayış jçin yapılan rehberlik hizmetlerinin kalitesi artar. A, B, C, D seçeneklerinde müşavirlik hizmeti vardır. E seçeneğinde doğrudan öğrenciye verilen bir hizmetten bahsedilmektedir. Bu hizmet bilgi toplama ve yayma hizmeti olabilir.
(Cevap E)
araştırma ve gUJQ
|
m
Psikoanalitik yaklaşımın danışma sürecinde kullandığı iyileştirme (tedavi) yöntemi bilinçaltı süreçlerini açığa (bilinç üstüne) çıkarmaya dayanmaktadır. Bu nedenle psikoanalitik kuram Rüyaların yorum, serbest çağrışım, mürekkep lekesi testleri, hipnoz gibi yöntemler kullanmaktadır.
(Cevap E)
9. Aşağıdakilerden hangi bireyi tanıma hizmeti ile ilgili doğru bilgi olamaz?
A) Bireyi tanımadaki asıl amaç bireyin kendisinitanımasına yardım etmektir.
A) Birey hakkında objektif, doğru ve değişmezbilgiler toplanır.
A) Bireyi tanıma hizmetleri bütün öğrencilerikapsamalıdır.
A) Bireyi tanıma hizmetleri süreklidir.E) Bireyi tanıma hizmetleri takım çalışmaşını
gerektirir.
82- -REHBERLİK(PDR)-
Bireyi tanıma hizmeti bir ekip, takım çalışması gerektirir. Birey hakkında gerçekçi ve güvenilir bilgiler elde edilmeye çalışılır. Ancak bu bilgiler genel değişmez doğrular olamaz. Çünkü birey değişmekte ve değişerek gelişmekte olan bir varlıktır. Dolayısıyla toplanan bilgilerde değişebilir.
(Cevap B)
İster bireysel olsun ister grupla olsun psikolojik danışmanın merkezinde birey (öğrenci) vardır. Burada amaç grubun iyi olması değil tek tek grup üyelerinin, bireylerinin sorunlarını çözerek gelişmeleridir. Amaç her ikisinde de bireyseldir, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir.
(Cevap D)
10. Bireyin yoğun olarak yaşadığı duygusal sorunlarının çözümünde ihtiyaç duyduğu en önemlî hizmet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Grup rehberliğiA) Oryantasyon hizmetiA) SosyodramaA) Psikolojik danışmaE) Psikodrama
Bireyin yoğun olarak duygusal sorun yaşıyor olması hayal kırıklığı çatışma, depresyon gibi ciddi problemlere işaret eder. Bu durumda bireye verilebilecek en doğru hizmet uzman tarafından verilebilen psikolojik danışma hizmetidir.
(Cevap D)
12. Aşağıdakilerden hangisi, eğitimde varoluşçu felsefeye göre uygun öğretmen davranışları arasında yer alır?
A) Öğrenciler üzerinde baskı oluşturmakA) Öğrencilere sürekli eleştiri yöneltmeA) Öğrencilere katı disiplin uygulamaA) Öğrencilere değerli olduklarını hissettirmekE) Öğrencileri aşağılamak
11. Aşağıdakilerden hangisi grupla psikolojik danışma ile ilgili doğru bir ifade degildir?
A) Grupla psikolojik danışmada açık ve kapalıolmak üzere iki tür grup vardır
A) Grupla psikolojik danışmada kişi sayısıortalama 6-8 olup psikolojik danışma tek birseansı 1 ile 1,5 saat sürmektedir.
A) Grupla psikolojik danışma bireysel psikolojikdanışmaya göre ücret bakımından dahaekonomiktir.
A) Grupla psikolojik danışmada amaç bireyseldeğildir.E) Grupla psikolojik danışmada bireyde meydana
gelen değişimler gerçek yaşama daha kolayaktanlabilir.
Varoluşçu görüşe göre eğitimin amacı özgürlüklerin artmasıdır. Her bir öğrencinin, kendi değerler sistemini özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olmaksızın geliştirilmesine izin verilmeli ve yardımcı olunmalıdır. (Demirel, 2003, S: 22) Varoluşçu eğitimde her bir insan, kendi yaşantılarını kendi seçmeli ve düzenlemeli, bunların sonuçlarından da kendisi sorumlu olmalıdır. Varoluşçulara göre eğitimin hedefi; insanın kendi kendisini yaratmasını sağlamaktır. Eğitim ortamında temele tek tek her öğrenci alınmalıdır. Çünkü kişi her değerin üstündedir. Varoluşçuluğun temelinde bireyin saygıya değer olduğu görüşü vardır. Varoluşçu sınıf ortamında öğretmen öğrencilerin benlik algılarını yükseltmeli, öğrencilere kendilerini gerçekleştirme yolunda rehber olmalıdır.
(Cevap D)
-EĞİTİM BİLİMLERl 83
13. Öğrencilere eğitsel-mesleki-kişisel-toplumsal bilgileri rehberlik ve psikolojik danışma hizmet alanlarından hangisi verir?
A) Psikolojik danışma hizmetleriA) Bilgi toplama ve yayma hizmetleriA) Bireyi tanıma hizmetleriA) Yerleştirme hizmetleriE) İzleme hizmetleri
Öğrencilere eğitsel, mesleki, kişisel toplumsal bilgileri rehberlik ve psikolojik danışma hizmet alanlarından "bilgi toplama ve yayma hizmetleri (servisi)" verir.
(Cevap B)
Bir okulda yıl boyunca yürütülen rehberlik ve psikofojik danışma hizmetlerinin etkili olup olmadığının belirlenmesi, aşağıda verilen rehberlik servislerinden hangisinin kapsamında ele alınabilecek bir etkinliktir?
A) Bireyi tanımaA) Yöneltme ve yerleştirmeA) Araştırma ve değerlendirmeA) Psikolojik danışmaE) Müşavirlik
CEVAPLI KAVRAMA
ço "occ. aı a
"EcLU
.1 2.CD
şş tz'O UJ
Q Ui
Aşağıda verilen hizmet alanlarından hangisi rehberlik hizmetlerinin merkezinde yer alan, vazgeçilmez bir unsurudur?
A) Psikolojik danışmaA) Bireyi tanımaA) OryantasyonA) İzlemeE) Bilgi toplama ve yayma
3. Bir sınıf rehber öğretmeni, öğrencilerine aşağıda verilen hizmetlerden hangisini sunamaz?
A) Bireyi tanımaA) İzlemeA) YerleştirmeA) Bilgi toplama ve yaymaE) Psikolojik danışma
84. -REHBERLİK (PDR).
4. Bir psikolojik danışmanın, öğrencilere yetenek ve ilgileri doğrultusunda çeşitli kişisel/sosyal, eğitsel ve mesleki etkinliklere yöneltme ve yerleştirme hizmeti verdikten sonra, hangi hizmeti yerine getirmesi gerekir?
A) MüşavirlikA) OryantasyonA) İzlemeA) Psikolojik danışmaE) Araştırma ve değerlendirme
7. Sınıf ortamının ruh sağlığını geliştirici ve etkili öğrenme sağlayıcı bir şekilde daha uygun ortamlar haline getirilmesi için öğretmenlerle ve okul idaresi ile yardımlaşma, hangi rehberlik hizmet alanının işlevlerindendir?
A) MüşavirlikA) Psikolojik danışmaA) Araştırma ve değerlendirmeA) İzlemeE) Bilgi toplama ve yayma
8. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik hizmetleri ile öğretim hizmetleri arasındaki farklılıklardan biri deâildir?
5. Aşağıdakilerden hangisi bir okulda yer alan rehberlik servislerinden biri değildir?
A) Öğrenci kişilik hizmetiA) Psikolojik danışma hizmeti
A) Oryantasyon hizmetiA) Yerleştirme hizmetiE) Bireyi tanıma hizmeti
o
Ö2
A) Öğretimde paylaşılan bilgiler bireyin daha çokdış dünyasıyla ilgili bilgilerken, rehberliktekendisi ile ilgili bilgilerdir.
A) Eğitimde disiplin varken; rehberlikte öz disiplinvardır.
A) Rehberlik bireyin öznel dünyasına, öğretim isenesnel dünyasına yöneliktir.
A) Öğretimde ölçme ve değerlendirme varken;rehberlikte kendini anlama ve değerlendirmevardır.
E) Öğretmenler de rehberlik uzmanları gibi hertürlü etkinliği yerine getirebilirler.
Ö
2
t
6. Öğrencinin içgörü kazanması amacıyla çeşitli test/test dışı teknikler uygulayarak elde edilen bilgileri öğrenciye iletme, hangi rehberlik servisi kapsamında ele alınır?
A) Öğrenciyi tanımaA) Bilgi toplama ve yaymaA) YerleştirmeA) OryantasyonE) Araştırma ve değerlendirme
9. Yapılan araştırmalarda oku! çevresi ve okulolanaklarını çok iyi tanıyan öğrencilerin dahabaşarılı oldukları ve kolay uyum sağladıklarıgözlenmiştir.
Bu durum rehberlik servisince verilmesi gereken hangi hizmet alanının önemini vurgulamaktadır?
A) Psikolojik danışmaA) Bireyi tanımaA) Bilgi verme hizmetleriA) Alıştırma hizmetleriE) Müşavirlik hizmetleri
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 85
10. Aşağıda verilen rehberlik hizmet alanlarından hangisi etkinlik açısından diğerlerinden daha geniş kapsamlıdır?
A) Bireyi tanımaA) Psikolojik danışmaA) İzlemeA) MüşavirlikE) Araştırma ve değerlendirme
çevre insanın yaşam yolunu belirleyemez. İnsan seçimlerinde özgür olduğuna göre seçimlerinin sorumluluğunu da almalıdır. Danışma sürecinde geçmiş ve gelecekten çok bu an önemlidir. İçinde bulunan anı yaşamak esastır.
Özellikleri anlatılan kuram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Eklektik psikolojik danışma kuramıA) Varoluşçu psikolojik danışma kuramıA) Danışandan hız alan psikolojik
danışmakuramı
A) Geştaltçı psikolojik danışma kuramıE) Psikoanalitik psikolojik danışma kuramı kuram
11. Aşağıdakilerden hangisi bilgi toplama ve yayma hizmetleri çerçevesinde öğrencilere sunulabilecek bilgilerden biri degildir?
A) Öğrenmeyi etkileyen faktörlerA) Okulun bulunduğu çevrede yer alan sosyal
vekültürel etkinlikler
A) Üst eğitim kurumlarıA) Okul koruma derneği çalışmalarıE) Yarı zamanlı işler
LU
14. Aşağıdakilerden hangisi bireyi amaçları arasında ver almaz?
A) Bireyin kendisini tanıması ve benlikgeliştirmesine yardımcı olmak
A) Okuldaki eğitim programları için uygun kişileriseçmek ve yerleştirme yapmak
A) Birey hakkında doğru karar vermek için gereklibilgileri toplamak
A) Bireylerin meslek seçiminde yönlendirmeyapabilmekE) Eğitim sürecinde öğrencilere en
uygunöğretmeni seçmek
12. Aşağıdakilerden hangisi psikolojik danışmasürecinde kurulan danışman-danışan ilişkisininözelliklerinden olamaz?
A) Psikolojik danışma hizmetleri okulda sadeceakademik sorunlarla ilgili verilir.
A) Psikolojik danışma hizmetleri insana yöneliktir.A) Psikolojik danışma hizmeti bireyle kurulan
iyiinsan ilişkisidir.
A) Psikolojik danışma ilişkisi özel ve gizli birilişkidir.
E) Psikolojik danışma hizmeti, teknik özellikleriolan profesyonel bir yardımdır.
13. Bu yaklaşıma göre insan hürdür. İnsan çevredenve içgüdülerden kurtulmak için çaba gösterir. Dış
15. Rehberlik Rehberlik hizmet hangisidir?
A) İzlemeA) Bireyi tanımaA) YerleştirmeA) Psikolojik danışmaE) Bilgiverme
öğrencilere gereken Nk
tanımanın
hizmeti sunulacak servisinde yapılması
86- -REHBERLİK (PDR).
16. Rehberlik, bireylere çağdaş dünyanın ihtiyacı olan, mutlu ve üretken insanlar olabilmeleri için gerekli niteliklere ulaşmaları amacıyla, uzman kişilerce yapılan yardımları içeren bir süreçtir.
Aşağıdakilerden hangisi rehberlik anlayışına uygun bir yaklaşım degildir?
A) Bireye tek yönlü olarak doğrudan doğruyayapılan bir yardım değildir.
A) Bireyin sadece duygusal yanı ile ilgilenmezA) Bütün yöntem ve teknikler sadece araç
değil,amaçtır.
A) Akademik bir öğrenme yada ders değildirE) Yargılamaz ve ceza vermez, bir disiplin görevi
değildir.
19. Okul psikolojik danışmanı meslekî rehberlik uygulamasını gerçekleştirirken hangisini yaparsa, öğrencilerin seçim özgürlüğünü ortadan kaldırır?
A) Öğrencilerin meslekler evreni hakkında bilgiedinmesini ister.
A) Hoşlandığı bazı meslekleri tanıtır.A) Öğrencilerin kişisel özellikleriyle,
meslekleringereklerini eşleştirmelerine yardımcı olur.
A) Meslekleri tanıtıcı gazete, broşür, vb. tanıtıcıyazılar toplamasını ister.
E) Bilgisayar destekli meslekî rehberlikhizmetlerini almaları için öğrencileri teşvikeder.
17. Öğrencinin "kendine güvenini" değerlendirmek için hangi yönünün bilinmesi en uygun olur?
A) llgiA) YetenekA) BaşarıA) SağlıkE) Benlik tasarımı
20.1- Bireyin kendisini psikolojik danışma verebilecek düzeye getirmesi,
II- Bireyin kendisini tanıması,
III- Kişinin çevresinde kendisine açık olan fırsatlarıöğrenmesi,
III- Kişinin gizil güçlerini keşfetmesi,
III- Kişinin çevresine uyum sağlaması,
Yukarıdaki ifadelerden hangisi psikolojik danışmanın kişide geliştirmeye çalıştığı amaçlardan degildir?
A) Yalnız I C) Yalnız II E) IV-V
B) Yalnız D) ll-lll
18. Aşağıdaki ifadelerden hangileri psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) hizmetleri açısından yanlış kabul edilmektedir?
I) Rehberlik yol gösterir.I) Öğretmenler sınıf rehberliği yapabilirler.I) Rehberlik bir derstir.I) Rehberlik hizmetleri öğretmenlerin
işbirliğiolmadan yürütülemez.
A)l-ll B) l-lll C)ll-lll D) III-IV E) I-IV
21. Özellikle okul döneminin başlangıcında öğrencilere; okulun programı, fiziksel yapısı, kuralları, çevresi gibi bilgilerin verildiği hizmet alanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yöneltme ve yerleştirmeA) Program ve plânlamaA) Duruma alıştırma (oryantasyon)A) Bilgiverme.E) Hepsi.
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 87
22. Rehberlik hizmetleri açısından öğrencinin hangi yönlerinin tanınması gerekir?
A) Zeka, yetenek ve ilgiA) Zeka, yetenek, ilgi, gereksinimlerA) Zeka, yetenek, ilgi, gereksinimler, benlik algısıA) Zeka, yetenek, ilgi, gereksinimler,
benlikalgısı, sosyo-ekonomik düzey
E) Zeka, yetenek, ilgi, gereksinimler, benlikalgısı, sosyo-ekonomik düzey, kültür, öğrenmestüleri
24.1- Öğrencilerin birbirleriyle ve sınıf öğretmenleri ile tanışması
II- Okulun fiziki olanaklarının ve çevrenin tanıtılması
Ill-Okulda uygulanan eğitim programlarının tanıtılması
IV-Eğitsel, sosyal ve kültürel etkinliklerin tanıtılması
V-Okul kuralları ve ilgili yönetmeliklerin tanıtılması
Vl-Okul aile işbirliği toplantılarına ve velitoplantılarına katılarak, psikolojik danışma verehberlik hizmetlerinin öneminin ve yapılançalışmaların açıklanması
Bu hizmetler okullarda rehberliğin hangi hizmet alanı ile ilgilidir?
A) Bireyi tanıma hizmetleriA) Bilgi toplama ve yayama hizmetleriA) Oryantasyon hizmetleriA) İzleme hizmetleriE) Yöneltme hizmetleri
tn'oırUJ
23.1- Yöneticiler, öğretmenler ve diğer görevlilerde, yeterli ve ortak rehberlik anlayışı oluşturulması için çalışmalar yapılması
II- Okulda düzenlenecek toplantı ve etkinliklerderehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinintanıtılması
II- Okuldaki rehberlik ve psikolojik danışmahizmetleri kapsamında yapılan araştırmasonuçlarının öğretmen, öğrenci ve yöneticilerlepaylaşılması
II- Özel eğitim gerektiren öğrencilerle ilgili ortakbir anlayışın geliştirilmesi
II- Velilerin ihtiyaç duydukları konular ile ilgili velikonferansları düzenlenmesi
II- Velilere özel eğitim konusunda bilgi verilmesi,özel eğitime gereksinimi olan öğrenci velilerinedestek çalışmaların yapılması
Bu hizmetler okullarda rehberliğin hangi hizmet alanı ile ilgilidir?
A) Çevre ve veli ile ilişkilerA) Bilgi toplama ve yayama hizmetleriA) Yöneltme ve yerleştirme hizmetleriA) Müşavirlik hizmetleriE) Araştırma ve değerlendirme hizmetleri
'55 UJ
25.1- Öğrenci hakkında elde edilenbilgilerin
işlenmesi ve saklanması, gizli ve gizliolmayan
bilgilerin sınıflandırılması amacıyla,Öğrenci
Gelişim Dosyasının oluşturulması
II- Öğrencilerin ilgi, yetenek, değer ve kişıiözelliklerini tanımak, ihtiyaç duyduğu anda birproblemi ortaya koymak ve çözüme ulaştırmak içinpsikolojik ölçme araçlarının amaca uygun olarakuygulanması
II- Öğrencinin fiziksel, zihinsel, sosyal ve meslekigelişim süreçleri ile ilgili bilgilerin, öğrenci tanımakartında yer alması
II- Özel eğitime muhtaç olan ve yardıma ihtiyacıolan öğrencilerin belirlenmesi
Bu hizmetler okullarda rehberliğin hangi hizmet alanı ile ilgilidir?
A) Bireyi tanıma hizmetleriA) Bilgi toplama ve yayama hizmetleriA) Yerleştirme hizmetleriA) İzleme hizmetleriE) Yöneltme hizmetleri
88- -REHBERLİK (PDR)_
1. Mezunların sonraki yıllarda öğrenime devam
edip etmedik ler ine, et tüerse başarı
durumlarına; etmedilerse iş durumlarına, ilişkin
bilgi leri toplayarak i lgi l i lere duyurmak,
rehberl ik servisinin hangi faal iyetleri
kapsamında yer alır? (2001 KPSS)
A) Konsültasyon
A) Bilgi toplama
A) Alıştırma
A) Bilgiverme
E) İzleme
ÇIKMIŞ 50RULAR ve ÇÖZÜMLERİ
z o >~ S2 ' o UJ us
8CM
Psikolojik danışma ve rehberlikte izleme
hizmetleri çeşitli okul içi programlara, eğitsel kol
ve sosyal etkinliklere, başka okullara, geçici işlere,
okulu bitirerek sürekli iş ve mesleklere yerleştirilen
öğrenciler ile psikolojik danışma yardımı alan
öğrencilerin bulundukları ortamlarda uyum ve
gelişim durumları hakkında sürekli bilgi edinmek
için yapılan çalışmaları içerir. (Kepçeoğlu, 2001,
s.117) Tanımda da belirtiidiği gibi rehberlik
servisinin çeşitli hizmetlerinden yararlanan
(yönlendirme, psikolojik danışma) öğrencilerin bu
hizmetler sonundaki durumunun incelenmesi
izleme hizmetlerini içerir.
(C9vap E)
eEVÂPANÂHTARI
1.G 6. B 11.
D 16. C 21. C
2.A 7. A 12.
A 17. E 22.
E
3. E 8. E 13.
B 18. B 23.
D
4.C Q D 14.
E 19. B 24. C
5.A 10 A 15. B 20. A 25. A
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 89
2. Okula yeni başlayan öğrencilere öncelikle
sağlanacak rehberlik hizmeti aşağıdakilerden
hangisidir? (2002 KPSS)
A) Rehberlik ihtiyaçlarını belirleme
A) Başarılı olma yollarını anlatma
A) İlgilerini belirleme
A) Arkadaş edinmelerine yardımcı olma
E) Okulu ve okulun kurallarını tanımalarını
sağlama
4. "Kendini tanıma" kavramınm
anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
(2002 KPSS)
A) Kendini, başkalarının gözüyle
görebilme
A) Kendine tam olarak güvenebilme
A) Kendi potansiyel ve
deneyimlerini gerçekçi
değerlendirebilme
A) Eleştirilere açık olma
E) Kendin9 karşı yargılayıcı olabilme
Psikolojik danışmanlık ve rehberlikte alıştırma-
oryantasyon hizmetleri öğrencilere okulu ve
okulda bulunan olanakları tanıtma amacıyla
düzenlenen çalışmaları kapsar. Öğrencilere okulu
ve okulda bulunan olanakları hatta yakın çevreyi
tanıtmak okul yöneticileri başta olmak üzere
okuldaki tüm personeli ilgilendiren bir
sorumluluktur. (Kepçeoğlu, 2001, s.119) Okula
yeni başlayan öğrenci yeni girdiği ortama uyum
sorunlarıyla boğuşur. Öğrencinin bu uyum
sorunlarını aşması için okulda alacağı ilk hizmet
oryantasyon olmalıdır. Okulu ve kuralları tanıyan
çocuk yeni ortama girmenin belirsizliğinin
oluşturduğu gerginlikten kurtulur.
(Cevap E)
oUi
3. Mevlana'nın "Gel kim olursan ol, yine gel." deyişi, S
aşağıdaki psikolojik danışma ve rehberük '"
kavramlarından hangisini yansıtmaktadır?
(2002 KPSS)
A) Özdeşim B) Koşulsuz kabul C)
İçgörü D) Bağdaşım E) Değerlilik
Bir insanı değerli olarak algılamak, ihtiyaçlarına
karşı duyarlı olmayı gerektirir. Bu bir saygıdır ve
boyutları insanın hiçbir niteliğini öne çıkarmadan,
tüm insanları kapsayacak şekilde geniş olmalıdır.
Dini, ırkı, rengi, cinsiyeti ne olursa olsun, insan
saygıya değer bir varlıktır. (Gürhan CAN, 2003,
S.17) Psikolojik danışma danışanı koşulsuz
kabulü gerektirir.
(Cevap B)
Kendini tanıma gerçekçi bir benlik algısıyla
örtüşür. Gerçekçi bir benlik algısına sahip birey
yeteneklerinin ve potansiyellerinin farkındadır. Ne
yapıp ne yapamayacağını bilir. Ayrıca
yaşantılarını ve deneyimlerini gerçekçi bir biçimde
değerlendirir.
(Cevap C)
Aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi, "insanı
yalnızca dış görünüşe bakarak anlamak
olanaksızdır; bireyin iç dünyasına da nüfuz etmek
gerekir." görüşünü savunur? (2002 KPSS)
A) Davranışçı yaklaşım
A) Sosyal öğrenme yaklaşımı
A) Fenomenolojik yaklaşım
A) Akılcı - duygusal yaklaşım
E) Bilişsel yaklaşım
Fenomen kendini ve dış dünyayı kendine özgü bir
biçimde algılayan kişinin öznel yaşantısına verilen
isimdir. Fenomenolojik yaklaşım bireyin
davranışlarını anlayabilmek için, onun kendine
özgü anlayışını ve yaşantısını bilmemiz gerektiğini
savunur. Bireyin davranışlarını biçimlendiren en
önemli etken, onun kendini çevreyi o andaki
anlamlandırış biçimi, başka bir deyişle bireyin o
andaki fenomenidir. (Cüceloğlu, Insan ve
Davranışı, S.32) Bireyi anlamak için dünyayı
anlamlandırma biçimine yani fenomenine bakmak
gerektiğini savunan yaklaşım Fenomenolojik
yaklaşımdır.
(Cevap C)
en
'o£T UJ
'S co
90- -REHBERÜK(PDR).
6. Karşımızdaki bireye "cılızlaşmışsın" yerine
"incelmişsin"; "şişkosun." yerine "toplu
görünüyorsun" demek hangi tür iletişim diline
örnektir? (2002 KPSS)
A) Övücüdil
A) Aşağılayıcı dil
A) Psikolojik dil
A) Öz saygı geliştirici dil
E) Öz saygı zedeleyici dil
8. Türkiye'deki okullarda yürütülen rehberlik
hizmetlerinde aşağıdakilerden hangisi en
çok ağırlık kazanmaktadır?(2003 KPSS)
A) Yönetimi bilgilendirme
A) Müşavirlik
A) Yönlendirme
A) İzleme ve değerlendirme
E) Araştırma
Karşımızdaki bireye cılızlaşmışsın, şişkosun
demek bireyin öz saygısını zedelemektir. Böyle
ifadeleri bireyi kırmayacak şekilde ifade etmeliyiz.
Şişkosun yerine toplu görünüyorsun demek ya da
cılızlaşmışsın yerine incelmişsin demek öz saygı
geliştirici dildir.
(Cevap D)
7. Selda öğretmen aşağıdakilerden hangisini
sergilerse Rogers'in Saydamlık ilkesini
kullanmış olur? (2002 KPSS)
A) Gürültü yapıyorsunuz. Niçin?
A) Beni çok duygulandırdınız.
A) Niyeböyle?
A) Nasıl oluyor?
E) Hiç böyle olur mu?
Rog^rs'ın Eğitim Üzerine Görüşleri: Rogers belli
koşullar sağlandığında bir sınıf ortamının,
öğrencinin bir bütün olarak gelişmesini
kolaylaştıracağını ifade etmektedir. Öğrenciler
ancak kendilerini rahat hissettikleri bir sınıf
ortamında öğrenmeye açık olurlar. Yaratıcı ve
araştmcı yönleri harekete geçer. (ERDEN M.,
Gelişim ve Öğrenme, S.103) Öğretmen sınıfta
öğrencilerin duygularını anlamaya yönelik, kabul
edici, empatik ve yargılayıcı olmayan bir tutum
sergilemelidir. Öğretmenin bu tutumu
saydamlıktır. Öğretmen her öğrenciye kendisinin
değerli olduğunu hissettirmelidir. Bunlara göre
soru için verilen seçeneklerden A, C, D ve E
seçeneklerinde daha çok öğrenciyi yargılayan ve
sorgulayan bir anlatım söz konusudur. B
seçeneğinde ise öğretmenin duygularını ifade
ettiği Rogers'ın bahsettiği gibi bir danışma ortamı
vardır. (Cevap B)
O >-
m m
oOİ
Rehberlik anlayışı Amerika'da mesleki
rehberlik ile başlamıştır. Rehberlik başlangıçta
bireyi uygun işe yerleştirme fikrinden yola
çıkılarak gelişmiş ve daha sonra eğitim, sağlık
gibi alanlara yayılmıştır. Bugün Türkiye'de
rehberlik hizmetlerinden eğitim kurumlarında
yaygın olarak yararlanılmaktadır. Rehberlik
hizmetleri içinde ise daha çok öğrencilerin
bir üst eğitim kurumuna yöneltme ve
yönlendirme hizmetleri ağırlık kazanmaktadır.
Bunun en iyi kanıtı ilköğretimde OKS
sınavlarında yapılan yöneltme ve yönlendirme
hizmetleri ve ortaöğretim kummlarında alan
seçimi ile ilgili olarak yapılan yöneltme ve
yönlendirme hizmetleridir.
Günümüzde okullarımızda hala mesleki
rehberlik ön plandadır. Çocukların bir üst eğitim
kurumuna, mesleğe yönlendirilmesi rehberlik
çalışmalarının temelini oluşturmaktadır.
(Cevap C)
"Organizma kendisini oluşturan parçaların
toplamından daha başka bir bütündür" diyen
psikolojik danışına yakiaşımı aşağıdakilerden
hangisidir? (2003 KPSS)
A) Davranışçı
A) Eklektik
A) Varoluşçu
A) Psikoanalitik
E) Gestalt
Gestalt kelimesi Almanca' da "biçim",
"tamamlama", "bütünleştirme" gibi anlamlar
ifade eder.(Cüceloğlu, 1996, S.386) Gestalt
bütünün parçaların toplamından daha büyük
ve farklı olduğu görüşüdür.
(C9vap E)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 91
10. "Benlik tasarımı" kavramının kişiliğin en temel özelliği olduğunu ileri süren yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? (2003 KPSS)
A) Akılcı-duygusalA) Sosyal-bilşselA) Özellik-faktörA) İnsancı-varoluşçuE) Psikoanalitik
Psikoanalitik ve davranışçı yaklaşımlara bir tepki olarak ortaya çıkan ve Maslovv'un üçüncü kuvvet olarak tanımladığı insancı yaklaşım, Fenomenciler, Algı kuramcıları, Benlik kuramcıları gibi adlarla anılan çok çeşitli grupları içine alan bir ekoldür. (Kuzgun, 2002, s.132) İnsancıl yaklaşıma göre bireyin doğası iyidir. İnsanda yaşantıları düzenleyen, bütünleştiren, tepkileri belirleyen bir öz (benlik) kavramı vardır. (Kuzgun, 2002, s.135) Öz kavramı bireyin kendine atfettiği özellikleri ve bunlara bağlanan değerleri içerir
(Cevap D)
11. Yalnızlık, değersizlik ve başarısızlık duyguları yaşayan ve uyumsuzluk sergileyen bireylere sorunları ile başa çıkabilmeleri için öncelikle verilmesi gereken rehberlik hizmeti hangisidir? (2004 KPSS)
A) BireyitanımaA) Psikolojik danışmaA) YöneltmeA) IzlemeE) Bilgilendirme
"o€C UiQ
*EUJ
12. Bazen bireysel rehberlik, grupla rehberlik, bazen bireysel psikolojik danışma, grupla psikolojik danışma yapılır.
Aşağıdakilerden hangisi grupla psikolojik danışmanın olumlu yönlerinden degildir? (2004 KPSS)
A) Olayların derinlemesine incelenmesiA) Benzer soruna sahip bireylerin bir
aradabulunması
A) Bireyin, sorunun sadece kendinde olmadığınıfark etmesi
A) Değişik fikirleri görmesiE) Çözüm yollarını görmesi
Grupla psikolojik danışma benzer sorunu olan danışanları bir arada buluşturan, grubun iyileştirici etkisinden yararlanarak uzman tarafından yürütülen yardım sürecidir. Grupla psikolojik danışma ve grupla rehberlik aynı anda bir çok kişinin yardım hizmetinden yararlandığı için ekonomiktir. Ayrıca grupla psikolojik danışma bireyin kendi problemine benzer problemi olan kişileri görüp farklı çözüm yollarını görmesini sağlar. Grupla psikolojik danışmada sorunlar bireyle yapılan danışmadaki kadar derinlemesine irdelenemez.
(Cevap A)
Bu tip sorunlar yaşayan bir birey psikolojik danışma sürecine alınmalıdır. Bireyi tanıma teknikleri yeri, zamanı geldikçe ve danışma süreci içinde gerekli görüldükçe sorunun kaynağını tespit için kullanılabilir. Yöneltme hizmetinde ise eğer sorun uzmanlık alanını aşıyorsa yani ciddi bir psikolojik rahatsızlık söz konusuysa verilmelidir. İzleme ise danışma sürecinden sonra yapılmalıdır. Bilgilendirme hizmeti ise danışma süreci içersinde gerektiğinde verilebilir.
(Cevap B)
13. Öğrencileriyle ilişkilerinde insancıl (hümanist) yaklaşımın "saydalık ilkesi"ne bağlı kalan Ayşenur öğreteninin, durumuna en uygun olan konuşma tarzı hangisidir? (2004 KPSS)
A) Dersle ilgili başka sormak istediğiniz var mı?A) Derste sürekli sıkıldığınızdan
sözediyorsunuz? Niçin?
A) Bu davranışınız beni çok duygulandırdı.A) Ders bitti. Evinize giderken trafiğe dikkat edin.E) Tüm derslerinizde bu kadar başarısız mısınız?
92- -REHBERLİK (PDR).
Rogers'e göre saydamlık bireyin doğal (spontan) davranması anlamına gelir. Bireyin düşündüğü ya da olduğu gibi davranmasıdır. Diğer bir ifadeyle bireyin içini dışının bir olmasıdır. Soruda C seçeneğinde verilen ifade (bu davranışınız beni çok duygulandırdı) öğretmenin gerçek duygularını açıkladığı bir ifade olduğu için saydamlık (şeffaflık) ilkesine uymaktadır.
(Cevap C)
14. Annesi hasta olan birisi psikolojik danışmana gittiğinde, bireye aşağıdakilerden hangisi söylenirse empati kurulmuş olur? (2004 KPSS)
A) Onu kaybetmekten korkuyorsunA) Üzülmeyin, geçerA) Onu doktora götürünA) Budageçer!E) Endişelenecek bir şey yok
Bir danışmanda bulunması gereken en önemli özelliklerden biri de empatik anlayıştır. Empatik anlayış danışmanın kendini danışanın yerine koyup, onun yaşamını, bütün ayrıntılarıyla sanki danışanmış gibi anlamasını ve hissetmesini gerektirir. Bunu yapan danışman danışana seni anlıyorum mesajı verir. (Cüceloğlu D., Insan ve Davraşı, S.482) Üzülmeyin geçer, bu da geçer, endişelenecek bir şey yok gibi sözler bireyi anlamaktan çok moral vermek içindir. Bu sözlerde karşısındakinin duygularını anladığına ilişkin hiçbir şey yoktur. Bunun gibi moral vermek için söylenen sözler ya da yapılan öneriler (doktora götürün v.b.) empatik anlayış içinde yer almaz. A seçeneğindeki ifade ise tamamen karşısındakinin duygularına yönelik bir ifadedir.
(Cevap A)
15. Danışman ve danışan arasında aşağıdakilerden hangisinin olması zorunlu değildir ? (2005 KPSS)
A) İçtenlikA) DinlemeA) GüvenA) DeğerlendirmeE) Saygı
Psikolojik danışma sürecinin başarısı danışman ile danışan arasında kurulan ilişkinin etkinliğine bağlıdır. Etkili bir ilişki ise iki tarafın beklentisi birbirine uygun düştüğü ölçüde mümkündür. (Y. Kuzgun, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, s.154) Psikolojik danışma süreci karşılıklı saygı, anlayış ve güven temellidir. Taraflar birbirine içten olmalı ve güvenmelidir. Bu temellerden yoksun bir danışma süreci yürümez ve asla etkili olamaz. Ancak danışma sürecinde değerlendirme yani bir yargılama yoktur. Danışman asla danışanın davranışlarını, duygularını yargılamaz; değerlendirmez.
(Cevap D)
16. Bir öğretmenin aşağıdakilerden hangisini söylemesi kendisini açmasına örnektir? (2005 KPSS)
A) Eğitsel gezilerde öğrenciler çok eğlenir.A) Bu gezi çok eğlenceli olmalı.A) Siz bu gezi hakkında ne düşünüyorsunuz?A) Geziler sizi heyecanlandırıyormu?E) Öğrenciyken yıl sonunda ben de sizin gibi
hissederdim.
Öğretmenin kendini açması bir olay ya da durumla ilgili olarak kendi duyuşsal yönünü yansıtması demektir. Seçeneklere baktığımızda E seçeneği dışındaki tüm seçeneklerde öğretmen kendisi ile ilgili bir şeyden bahsetmemekte sadece öğrenciyi anlamaya yönelik yansıtmalar yapmaktadır. E seçeneğinde ise kendi yaşantı ve duygularını konuşmasına yansıtıp kendini öğrencilere açmaktadır.
(Cevap E)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 93
17. Özgüveni düşük bir öğrenciye özgüvenini arttırmak için PDR hizmetlerinden hangisini daha önce yapmak gerekir? (2005 KPSS)
A) BilgivermeA) Psikolojik danışmaA) KonsültasyonA) MüşavirlikE) Oryantasyon
Psikolojik danışma hizmetleri: Psikolojik danışma, bireylerin kendilerini tanımlarını, güçlü ve zayıf yönlerini fark ederek yaşadıkları problemleri etkili bir biçimde çözmek amacıyla, yüz yüze bir ilişki süreci içinde sunulan ve duyuşsal yönü ön planda olan profesyonel bir yardım hizmetidir. Nihai amacı da bireyin karar verme ve problem çözme becerisini geliştirerek kişisel gelişimini sağlamaktır. (Ed. G. Can, Psikolojik Danışma ve Rehberlik, s.60) Özgüven problemi yaşayan bir öğrenci için verilecek hizmet psikolojik danışmadır. Psikolojik danışma hizmetinin amacı bireyin kendini gerçekleştirme sürecinde bireye yardım etmek ve çevresiyle ve kendiyle barışık bir yaşam sürmesine katkıda bulunmaktır.
(Cevap B)'m=1 'tz
'5 UJ
94. -SINIF YÖNETİMİ-
2001-2005 yılları arasında çok sık olarak birden fazla soru olarak karşımıza çıkan bir konudur. Öğrencilerin derse katılımını sağlamanın yolları şunlardır:
1. Öğrenci merkezli strateji, yöntem ve tekniklerkullanılmalıdır.
1. Öğrencide merak uyandırılmalı ve merakınıgiderecek bir öğrenme ortamı oluşturulmalıdır.
1. Öğrenci başardığını hissetmeli, başarı umudutaşımalıdır. Başarılı olacağı aktiviteler öğrenciyeyaptırılmalıdır.
4. Öğretmen, öğrencilerle sürekli göz iletişiminikurmalıdır.
4. Öğretim ortamı dersin işleneceği biçimdedüzenlenmeli, temiz, aydınlık ve normal sıcaklıktaolmalı, dikkati çekecek etkenlerden arındırılmalıdır.
6. Göze ve kulağa hitap eden eğitim materyallerikullanılmalıdır. Öğrenme esnasında kullanılan duyuorganı sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenmekalıcı olur.
6. Öğrencinin hazır bulunuşluk seviyesine uygunsorular sorulmalıdır.
6. Öğrenciye cesaret verilmeli ve güdülenmelidir:
Öğrenciler, soru sormaları istenerek
cesaretlendirilmeli, ciddiye alınmalı ve
dinlenilmelidir. Eğitim araç-gereci kullanmalı,
açıklama yapmalı, örnekler sunmalı, fırsat verilmeli,
pekiştireç verilmelidir.
6. Öğrenciler tartışmaya teşvik edilmelidir: Tartışma
teknikleri kullanılmalıdır. Tartışma bir cümle, soru ya
da problem gündeme getirilerek başlatılabilir.
Tartışma teknikleri, öğrencilerin belli bir konuya
ilişkin grup içinde özgürce düşünce üretmesini
sağlayabilir.
10. Öğrencilerin yazılı olarak katılımı sağlanmalıdır:
Bir ders öncesinde, sırasında veya sonrasında
öğrencilerden bir soru, fikir veya görüşe yazılı olarak
tepkide bulunmaları istenebilir.
SINIFYONETIMI Öğrencilerin Derse Katılımı
11. Değerlere açıklık kazandırılmalıdır: Değerlereaçıklık kazandırma egzersizleri, katılımcılara kendideğerleri, inanışları ve tutumlarının farkınavarmaları, alternatifleri ve sonuçları dikkate almaları,teori ve pratik arasındaki uyumu incelemeleri vedeğerlerini başkalarıyla paylaşmaları konularındayardımcı olur.
12. Dramatizasyon ve benzetişimdenfaydalanılmalıdır: Dersten önce, esnasında veyasonrasında benzetişim ortamı oluşturma vedramatize etme, öğrencilerin uyarılmasına,dikkatlerinin çekilmesine ve öğrenmesine katkıdabulunacaktır.
13. Ders problem çözme yöntemiyleyapılandırılmalıdır: Derse başlamadan önceöğrencileri çözüm aramaya yöneltecek bir problemlekarşı karşıya getirmek, öğrencilerin derse ilgisiniartırabilir. Ders, bahsedilen probleme cevap verecekşekilde yapılandırıldığında, öğrenciler verilenbiigilere ihtiyaç duymaya başlar ve daha aktif hâlegelirler.
14. Öğretmen ders anlatmamalı, ders işlemelidir.Ders anlatımıyla işleme arasındaki fark, birisindeöğretmenin tek başına aktif olması, diğerinde ise,dersi öğretmen ve öğrencilerin birlikte aktif olarakişlemeleridir.
Bütün bu maddelerin yanında öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri ve duyuşsal giriş özellikleri önemlidir. Özellikle aşamalılık özelliği gösteren derslerde yani ön koşul öğrenmelerin olduğu derslerde öğrencilerin aktif katılımlarını sağlamak için öncelikle zorunlu ön koşul öğrenmelerin öğrenciler tarafından bilinip bilinmediğine bakılır. Bu tip derslerde öğrenci bir önceki konuyu bilmiyorsa sıradaki konuyu öğrenemez. Bunun için dersin başında hazırlık etkinliklerinde öğrencilere ön koşul öğrenmeler muhakkak hatırlatılmalı eğer zorunlu öğrenmelerden eksiklikler varsa bunlar tamamlanmalıdır.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 95
1. Aşağıdakilerden hangisi öğrencinin derse katılımını sağlama yollarından biri değildir?
A) Öğretmen ders anlatmaması, dersi işlemesiA) Öğrenci merkezli strateji, yöntem
vetekniklerin kullanılması
A) Öğrencinin hazırbulunuşluk seviyesine uygunsorular sorması
A) Öğretmenin öğrencilerle göz temasındankaçınması
E) Birden fazla duyu organına hitap eden eğitimmateryalleri kullanılması
4. "Öğretmen ders anlatmamalı, dersi işlemelidir." Bu ifade ile aşağıdakilerden hangisi kastedilmektedir?
A) Dersi öğretmen ve öğrencilerin birlikte aktifolarak işlemeleridir.
A) Öğretmenin öğrenme sürecinde tek başınaaktif olmasıdır.
A) Öğrenci dersi anlatmalıdır.D) Hedeflere uygun eğitim materyalleri
kullanılmalıdır.E) Hedefler öğretmene uygun olmalıdır.
CEVAPLI KONU KAVRAMA TESTİ
2. Sınıf içi öğretim etkinliklerini öğrenci merkezli eğitim anlayışıyla gerçekleştirmek isteyen bir öğretmen aşağıdakilerden hangi yolu izlemesi daha uygun olur?
A) Hedeflerden çok yöntem ve tekniklereodaklanmalıdır.
B) İçeriği kendi seçtiği konulara göreyapılandırmalıdır.
C) Sınıf içi etkinliklerde araç-gereçlere daha çokyer vermelidir.
C) Etkinlikleri genellikle sınıf dışında verilere göreyapılandırmalıdır.
E) Etkinlikleri öğrencilerle birlikte planlamalı veuygulamalıdır.
5. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetimi ile ilgili doğru bir ifade değildir?
A) Öğrenci merkezli strateji, yöntem ve tekniklerkullanılmalıdır.
A) Öğrenci başardığını hissetmeli, başarı umudutaşımalıdır. Başarılı olacağı aktiviteleröğrenciye yaptırılmalıdır.
A) Öğrencilere isimleriyle hitap eder.A) Sınıf kurallarını öğretmen tek başına kendisibelirlemelidir.E) Öğrencinin derse etkin katılımını sağlamaya
çalışmalıdır.
3. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin "Sınıf yönetimi" konusunda gösterebileceği en doğru davranış olarak kabul edilebilir?
A) Öğrencilerin öğrenme sürecinde tek başlarınahareket edebilmelerine olanak sağlamak
A) Eğitim ve öğretim için olumlu bir ortamsağlamak
A) Öğrencilerin bilişsel hedeflere ulaşmasını tekhedef olarak görmek
A) Zamanı etkili kullanma konusunda hassasolmak
E) Öğrencilerin birbirleriyle yardımlaşmalarını veişbirliği yapmalarını sağlamak
6. Bütün öğrencilerin derse aktif katılımının sağlandığı bir sınıfta aşağıdakilerden hangisinin önemli düzeyde azalacagı beklenir?
A) Disiplin sorunlarınınA) Öğrenciler arasında etkileşimA) Öğrenci başarısınınA) Öğrencilerin sosyalleşmesiE) Olumlu bir öğrenme ortamının oluşması
96- -SINIFYONETİMİ-
7. Aşağıdakilerden hangisi sınıfın etkili bir şekilde yönetildiğinin bir göstergesi olamaz?
A) Öğrenciler kendilerinden beklenileniyaptıklarında başarı duygusu hissetmeleri
A) Öğretmenin ders planını yaparak dersegirmesi
A) Sınıfta oturma düzeninin öğrencilerinbirbirleriyle etkileşime girebilmesine olanaksağlaması
A) Sınıf kurallarının öğrencilerle beraberbelirlenmesi
E) Öğrenme sürecinin sık sık kesilmesi
10. Öğrencilerinin farklı öğrenme sitillerine (görsel, işitsel, dokunsal) gore öğrenmelerini dikkate alan bir öğretmen, öğretim sürecinde öncelikle nasıl hareket etmelidir?
A) Sınıftaki çalışkan öğrencilere göre öğretimyöntemlerini seçmeli
A) Her öğrenci için farklı bir öğretim yöntemiuygulama
C) Farklı öğretim strateji ve yöntemlerindenfaydalanmalı
D) Ortlama öğrenciye göre öğretim yöntemleriniuygulamalı
E) Derslerde daha çok gezi-gözlem ve deneyyöntemini uygulamalıdır.
8. Sınıf içi öğretme-öğrenme süreçlerini etkili ve verimli hale getirmek isteyen bir öğretmen öncelikle aşağıdakilerden hangisinigerçekleştirmelidir?
programınınA) Uygulanan
etmelidir.A) Öğrencilerin bireysel özelliklerini, ilgi
veihtiyaçlarını tanımalıdır.
A) Okul-çevre işbirliğini sağlamanın yollarınıaramalıdır.
D) Konuları öğrencüerin isteklerine göre
belirlemelidir.E) Değerlendirme etkinliklerini
gerçekleştireceğine karar vermelidir.
o
'
oUJtO O O C\i
11. İlköğretim birinci kademedeki bir öğretmen öğrencilerini sınıfa davet ettiği bir doktorun etrafına daire olacak şekilde oturtturmuştur. Daha sonra doktordan yaptığı iş ile ilgili bilgi vermesini istemiştir. Doktorun konuşması bitince öğrencinin birine doktorun yaptığı görevlerden birini söylemesi istemiş, daha sonra diğer öğrencilerden arkadaşlarının söyledikleri görevi tekrarlayarak yeni bir görev daha söylemesini istemiştir.
Öğretmenin yaptığı bu etkinliğin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrencilerin meslekler hakkında bilgi sahibiolmasını sağlamak
B) Öğrencilerin sosyalleşmesini sağlamakB) Öğrencilerin dinleme becerisini geliştirmekD) Bir mesleğin önemli noktalarını
öğrencilerebuldurmak
E) Öğrencilerin biigiieri özümsemesini sağlamak
içeriğini analiz
nasıl
9. Öğretme-öğrenme sürecini, öğrenci merkezli eğitim anlayışını odak olarak gerçekleştirmek isteyen bir öğretmen, aşağıdaki yollardan öncelikle hangisini izlemelidir?
A) Sınıftaki tüm öğrencileri konuşmaya teşviketme
A) Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyini dikkatealma
A) Anlatım yöntemini kullanmaA) Buluş yoluyla öğretim stratejisini uygulamaE) Öğrencilerin sorunlarını çözümünde ailelerden
destek alma
12. Aşağıdaki etkinliklerden hangisi öğrencilerin derse katılımını sağlamada diğerlerine göre daha az düzeyde etkilidir?
A) Birden fazla duyu organına hitap edenmateryaller kullanma.
B) Dramatizasyon ve benzetişimden faydalanmaB) Dersi problem çözme yöntemiyle yapılandırma.B) Tartışma tekniklerini kullanmaE) Dersin öğrenciye anlatılması
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 97
13. Aşağıda yapılan öğretim etkinliklerinin hangisinde öğrenmenin kalıcı hale gelmesi daha kolaydır?
A) Gözlem gezisi yoluyla öğrenmeA) Öğrencinin soru sormasıA) Rol oynama (dramatizasyon) ile öğrenmeA) Eğitim cd'si izlemeE) Doğrudan doğruya süreçte bulunarak öğrenme
14. Bazı öğrencilerin sürekli diğer arkadaşlarım rahatsız ettiğini, derslerde huzurluk yarattığını fark eden bir öğretmen öncelikle ne yapmalıdır?
A) Bu öğrencilere ceza vermelidir. -gA) Sorunun nedenini ve kaynağını belirlemeye 85
çalışmalıdır. -m
A) Bu öğrencileri azarlamalıdır. | jA) Öğrencilerin velileriyle görüşüp, onların sorunu ;g
çözmelerini istemelidir SE) Herhangi bir rahatsızlık yokmuş gibi ™
davranmalıdır ~
o m
15. Öğrencilerle etkili bir iletişim kurmak isteyen öğretmen, aşağıdakilerden hangisini vapmamalıdır?
A) Öğrencilerle göz temasını uzun tutmamalıdır.A) Öğrencilerin mahrem alanına girmemelidirA) Sürekli aynı ses tonu ile konuşmalıdırA) Öğrenci seviyesine uygun kelimeler seçmelidirE) Jest ve mimiklerini kullanarak mesajını
güçlendirmelidir.
CEVAP ANAHTARI„.................................................................................... .............................................................:..................................................■ ■ ■ • I
1.D 6.A 11.C
2. E 7. E 12. E
3. B 8. B 13. E
4.A 9. B 14. B
5. D 10.C 15. C
98- -SINIF YÖNETİMİ.
1. Öğretmen, aşağıdaki yöntemlerden hangisini
uzun süre kullanırsa, öğrencilerin öğretme-
öğrenme sürecine etkin katılımını sağlamada
yetersiz kalır? (2001 KPSS)
A) Buluş yöntemi
A) Ro! oynama yöntemi
A) Problem çözme yöntemi
A) Soru - yanıt yöntemi
E) Anlatım yöntemi
Uzun zamandır okullarda hakim olan anlatım yöntemi ekonomikliği ve kolaylığı ile çokça tercih edilmektedir. Düz anlatım, halen en çok kullanılan öğretim yöntemi olmaya devam ediyor. Ancak bu yöntemi etkili kullanabilmek için anlatıcının konuya hakim, anlatım becerileri gelişmiş olmalıdır. Bazı kişiler bu yöntemle, özellikle öğretmen dersi çok iyi anlatırsa, çok şey ; öğrenebilir. Aniatıma dayalı derslerin bir çok i yararı var: bilgileri etkili şekilde iletir, kalabalık sınıflarda iletişim kurmak için en iyi yoldur, heves - | bağlılık - heyecan gibi güçlü duyguları : uyandırabilir. Ancak, bu yöntemin bazı önemli • sorunları da vardır. Birçok kişi sunu ne kadar :
dinamik veya eğlendirici olursa olsun pasif şekilde dinlerken öğrenmeyebilir. Derslerde öğrenci katılımını arttırdığınız zaman, aynı zamanda öğrencilerin dikkatlerini çekmiş, içeriği açıklığa kavuşturmuş, fikirleri bireysel durumlara uygun hale getirmiş, kavramaya yardımcı olmuş olursunuz. Sonuç olarak, öğrenciler daha fazla öğrenir.
(Cevap E)
2. Aşağıdakilerden hangisi sınıf kurallarının
belirlenmesinde dikkate alınması gereken
noktalardan biridir? (2002 KPSS)
A) Kuralların kesin ve değişmez olması
A) Kuralların öğrencilerin de katılımıyla
tartışılarak belirlenmesi
A) Kuralların öğretmenlere bırakılması
A) Kurallara uymayanlara verilecek cezaların
bildirilmesi
E) Kuralların öğrenciler tarafından, özgürce
belirlenmesi
Sınıfta disiplini sağlama ve kuralların beiirlenmesinde bazı noktalara dikkat etmek gerekir.
1) Kurallar sadece öğretmen tarafından değil tümsınıfça belirlenmelidir. Öğrenciler birliktebelirlenen kurallara daha çok uyma eğilimindedir.
2) Kurallar sınıfın belirli bir yerine yazılarakasılmalıdır.
2) Konulan kuralların gerekliliği ve gerekçeleriüzerinde bütün öğrenciler tam ikna edilmelidir.
2) Kuralların uygulanması konusunda tutarlıdavranılmalı, bazı öğrencilere ayrıcalıktanınmamalı, kurallar çiğnenirse müdahaleedilmelidir.
5) Kuralları uygularken öğrencilerinizeözdenetimle hareket etmelerinin gerektiğinisöyleyin.
6) Okul kuralları ve sınıf kuralları ilk günleranlatılmalıdır
7) Kurallara sıkı sıkıya bağlı olmak gerekir. Ancaköğretmenin insiyatifi doğrultusunda ölçülüatlamalar yapılabilir.
7) Kurallar kesin değişmez değil şartlara göredeğişebilir nitelikte olmalıdır.
(Cevap B)
Öğrenciler öğrenmeye güdülenerek süreçte
etkin şekilde yer aldıklarında aşağıdakilerden
hangisi sınıf içinde ortaya çıkabilir? (2003
KPSS)
A) Verilen bilginin öneminin artması
A) Öğretmenin, sürecin merkezinde yer alması
A) Teorik bilgi ve uygulama arasında
denge
kurulması
A) Disiplin sorunlarının azalması
E) Öğretmenin rehberliğine gerek kalmaması
Sınıfta disiplin sağlanması sınıf ortamlarının eğitim süreçlerine uygun olarak düzenlenmesidir. Okul ve sınıf çalışmalarının düzenini ve düzgünlüğünü sağlayan önlemlerin hepsi disiplin kavramı içinde düşünülebilir. Disiplin sorunlarının büyük bir kısmı öğretim sürecinde pasif durumda olan öğrencilerden kaynaklanmaktadır. Eğitim süreçlerine aktif katılımın sağlandığı sınıf ortamları disiplin sorunları yaşamazlar. (Cevap D
ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERÎ
-EĞİTİM BİÜMLERİ. 99
4. Öğrencinin öğrenmeye güdülendiğinin en
güçlü kanıtı aşağıdakilerden hangisidir? (2004
KPSS)
A) Öğretmenin sözleri ve hareketlerini
kurallara
uymaya önem vererek izleme
A) Konuyla ilgili sorulan soruları yanıtlama
A) Verilen görev ve sorumiulukları yerine
getirme
A) Davranışlarıyla derse katılmaya
istekli
olduğunu gösterme
E) Başkalarına bir şeyler öğretme isteği duyma
güdülenmenin doğal olarak bulunduğunu göstermektedir.
A şıkkı (öğrenme düzey farklılıklarının) ortadan kaldırılması ise, öğrenme düzey farklılıkları her sınıf ortamında bulunan normal bir durumdur. Öğretmen bu durumda her öğrenciye göre etkinlik programı uygulama ya da farklı yöntem ve teknikleri kullanma gibi önlemleri kullanarak öğrencilerin öğrenme düzey farklılıklarını öğretimde etkili olarak kullanır.
(Cevap B)
Öğrenme güdüsünün (motivasyonun) temel göstergeleri şunlardır:
-65535 Konunun önemini anlama
-65535 Öğrenmeye istekli olma
-65535 Öğrenmeye öncelik verme
-65535 Konunun nerede, ne zaman, ne şekilde işineyarayacağını anlama
(Cevap D) |cc tu o
'ccUJ
'm
UJ
5. Öğretme-öğrenme süreçlerine aktif katılımın ~ fi
yüksek olduğu bir sınıfta aşağıdakilerden -fQ
aı
hangisi büyük ölçüde ortadan kalkar? (2004
KPSS)
A) Öğrenme düzeyi farkları
A) Disiplin sorunları
A) Bireysel çalışmalar
A) Güdüleme ihtiyaçları
E) Grupla çalışma olanakları
Sınıfta diğer öğrencilerden zeki, çalışkan ancak
yaramaz olan öğrencinin yaramazlığını önlemek
için aşağıdakilerden hangisi yapılır? (2004
KPSS)
A) Öğrenci dersten çıkartılır
A) Öğrenci sessiz durması için uyarılır
A) Öğrenciye ceza verilir
A) Dersle ilgili ek etkinlikler verilir
E) Öğrenci arkadaşlarınca uyarılır
Öğretme-öğrenme sürecinde tüm öğrencilerin ilgi, yetenek ve kapasiteleri doğrultusunda görev ve sorumluluk alarak süreçte aktif olmaları gerekmektedir: Her öğrenci bireysel düzeyine uygun etkinlikte bulunduğu için başka konularla meşgul olmaz, böylece disiplin sorunları ortadan kalkar.
Bu sorudaki D seçeneği (Güdüleme ihtiyaçlarını) güçlü bir çeldiricidir. Dikkat edilmesi gereken şey şu, soru kökünde tüm öğrencilerin aktif katılımının yüksek olduğu ifadesi var. Bu durum zaten
Eğer öğrenci diğer öğrencilerinden daha zeki çalışkan ama buna karşı da yaramazsa bu öğrenci sınıfta sıkılıyor demektir. Bu tip öğrenciler her zaman verilen etkinlikleri diğer öğrencilerden daha çabuk bitirdikleri için sınıfta sıkılmaktadır. Bu öğrencilere ek çalışmalar verilerek hem öğrencinin potansiyelini iyi bir şekilde kullanması sağlanır hem de öğrencinin sınıfın ortamını bozması engellenmiş olur.
(Cevap D)
100- -ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE GİRİŞ-
İyi Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler
Öğretmenlik mesleğinin kendine özgü bazı özellikleri vardır. Her ne kadar bu özellikler öğretmenin görev
yaptığı eğitim sisteminin amaçlarına, okulun misyonuna, okulun bulunduğu çevreye, velilerin beklentilerine,
okulunun hedef yapısına, idareci ve öğretmenlerin vizyonuna göre değişirse de aşağıda bu özelliklerden
bazıları verilmiştir:
1-Kişisel Özellikler: Öğretmende bulunması gereken kişisel özellikler hakkında bir çok araştırmalar
yapılmış ve bu araştırmalar sonucu farklı kişilik özelliklerinin önemi üzerinde durulmuştur Bugün iyi bir
öğretmenin özellikleri konusunda henüz herkesin uzlaşabileceği standartların oluşturulduğu söylenemez.
Ancak aşağıda genellikle tüm eğitimciler tarafından kabul gören, bir öğretmende bulunması gereken en
önemli kişilik özellikleri verilmiştir:
Öğrencilere karşı açık görüşlü ve objektif olma:
Öğretmen her şeyden önce açık ve ileri görüşlü olmalı, öğrencilerin davranış ve başarılarını
değerlendirirken tarafsız davranmalıdır. Buna ek olarak öğretmen, yapılacak değerlendirmede mümkün
olduğu kadar hissi tavır ve düşünceler altında kalmamalı, sınıftaki bütün öğrencilere karşı eşit mesafede
olmalı ve bunu da sınıfa hissettirmelidir.
Öğrencilerin beklenti ve gereksinmelerini dikkate alma: Her ne kadar müfredat programında öğretmenin yapması gerekenler belirtilmiş olsa da öğretmen ders planlanndan pek uzaklaşmadan öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını gözetmelidir. Örneğin, ilkokulda okuyan ve orta öğretim sınavlarına hazırlanan öğrencileri için yardımcı ders kitapları, rehberlik çalışmaları, onların ileriyi daha iyi görmelerini sağlayıcı toplantılar, vb. düzenleyerek ve tertipleyerek öğrencilerin beklentilerini karşılayabilmelidir.
OGRETMENLIK MESLEGINE GIRIŞ Bir Meslek Olarak Öğretmenlik
Eğitimle ilgili sorunları bilimsel yöntemlerle araştırabilme: Öğretmen, eğitim sisteminin ve buna paralel
olarak da sınıf ortamında sürekli problemlerle karşılaşacağını bilir ve karşılaşılan problemleri bilimsel bir
yönteme göre çözüm arar. Örneğin, sınıftaki öğrencilerden okuma ve anlama bakımından geride olanların
fiziksel ya da psikolojik eksiklikleri olabileceğini düşünerek söz konusu öğrencilerin karşılaştıkları sınıf içi ve
sınıf dışı sorunları tespit eder. Öğrencilerin karşılaştıkları problemleri tespit ettikten sonra bunlar için olası
çözüm önerileri geliştirir ve bu önerileri deneyerek en uygun çözüm yoluna ulaşmaya çalışır.
Eğitimde bireysel farklılıkları dikkate alma: Etkili bir öğretmen sınıfında bulunan her öğrencinin kendine
has yetenekleri olduğunu, önemli olanın öğrencilerdeki bu yetenekleri keşfetmek suretiyle açığa çıkarmak
ve öğrencileri yetenekleri doğrultusunda yönlendirmek olduğunu bilir. Yoksa öğrencinin sınıfta anlatılan
her hangi bir dersten çok ileri ya da geride olmasını öğrenci için olumsuz bir özellik gibi yorumlamamalıyız.
Örneğin, öğrenci matematik derslerinde biraz tutuk olabilir ama beden eğitimi ya da müzik derslerinde pekala
bir deha olabilir. Onun için öğretmen özellikle belli derslerde bir anda istenilen başarıyı gösteremeyen
öğrencilere karşı olumsuz önyargılar beslememelidir.
Yenilik ve gelişmelere açık, kendini sürekli yenileyebilme: Çevredeki değişmelerden en fazla ye çabuk
etkilenecek kurum hiç kuşkusuz okuldur. Öğretmen meydana gelen bu değişikliklere karşı hiçbir zaman
arkasını dönemez, kayıtsız kalamaz. Örneğin, okul ortamını da çok yakından etkileyen bilgisayara karşı
öğretmen kendisini mutlaka yenilmeli, kurslara gitmeli ve bir öğretici olarak öğrencilerinden bilgi
bakımından daima önde olmalıdır. Bunun için de öğretmen okumalı, kurslara gitmeli, bilmediği konuları
sormalı ve araştırıcı olmalıdır.
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 101
Toplumsal değişmeleri anlayıp yorumlayabilme:İdeal ya da etkili bir öğretmen çevrede ve içinde yaşadığı topluma karşı sorumludur. Onun içindir ki, hizmet verdiği çevrede meydana gelecek değişmeleri yakından takip ederek, bu değişmeleri toplumun anlayacağı şekilde anlatıp yorumlayabilmeli, toplumun olumlu yönde değişme ve ilerlemesine yardımcı olmalıdır. Bir başka deyişle öğretmen, toplumunun değişme karşısında karşılaşacağı sıkıntıları kolayca aşabilmesi için onlara yardımcı olmalıdır.
Eğitim teknolojisindeki gelişmeleri yakından izleme: Günümüzde çağdaş eğitim sistemlerini biçimlendiren sosyal, ekonomik, teknolojik ve eğitsel koşullar değişmiştir. Eğitim hizmetlerini daha geniş kitlelere daha kaliteli biçimde götürebilmek için çağdaş eğitim teknolojisinin tüm imkanlarından etkili bir biçimde yararlanmak gerekmektedir. Bu imkanlardan yararlanmak suretiyle öğrenme-öğretme ortamını iyileştirmek, eğitimin kalitesini yükseltmek ve eğitim hizmetlerinin kapsamını genişletmek mümkündür. (Koşar, E. ve diğ. s.1.) Bu nedenle bu doğrultudaki yeniliklerin ve gelişmelerin yöneticiler, eğitimciler ve öğretmenler tarafından izlenmesi ve uygulamaya konulması gerekmektedir.
Öğretmen bilgisayar, internet, tepegöz, projeksiyon makinesi, opak projektör (episkop), datashovv ve sınıfta kullanabileceği diğer eğitim teknolojileri konusunda kendini sürekli yenilemelidir. Kuşkusuz bu konularda düzenlenecek konferanslara katılmalı, kitap, dergi, cd vb. kaynakları takip edebilmelidir. Hiç kuşkusuz bunun için de öğretmenlerin maaşları, ders ücretleri ve diğer sosyal imkanları günümüz şartlarına uygun seviyeye getirilmesi gerekir.
Araştırmacı bir yapıya sahip olma: Araştırıcılık, bir öğretmenin en fazla yaptığı ya da yapması gerektiği rollerden biridir. Çünkü sınıfta öğretici, rol modeli ve bilgi dağıtıcısı durumunda olan öğretmen, sınıfta anlatacağı konuları, kendisine sorulan soruları ya da öğrencilere yararlı olacağını düşündüğü konuları araştırmak için kendisini hazır hissetmeli ve istekli olmalıdır.
Yüksek başarı beklentisi: Öğretmenin öğrencilerden beklentileri ile öğrencilerin başarıları arasında yüksek ilişki vardır. Bu nedenle öğretmen öğrencilerinin başarılı olacağına inanmalı ve onları başarılı olmaları için desteklemelidir. Araştırmalar
öğretmenin öğrenciden beklentisi yüksek olduğu zamanlarda öğrencinin daha çok öğrendiğini göstermiştir. (Brophy, J. s.5-32) Bloom, tam öğrenme konusunda yapmış olduğu deneysel araştırmalarda her öğrencinin ihtiyaç duyduğu zaman ve ek öğrenme imkanları sağlandığında hedeflenen öğrenme düzeylerine ulaşabileceklerine dikkati çekmiştir. (Bloom, B. S. Çev. Durmuş Ali Özçelik, s.5.) Bu noktadan hareketle şu sonuca varılabilir. Öğretmen anlatmasını bildikten ve öğrencisini başarılı olacağına inandırdıktan ve ona yardım ettikten sonra bütün öğrenciler başarılı olacaktır. Zaten tam öğrenmenin temelinde de bu ilke yatmaktadır.
Yukarıdaki listenin daha da uzatılması mümkündür. Bunlar, ideal ya da etkili bir öğretmende bulunması öngörülen genel özellikler olarak nitelendirilebilir. Sınıf ortamında bir öğretmenin bunlara ek olarak bazı özelliklere de sahip olmasından söz edilebilir. Bunlar, iyi bir öğretmenin, içinde yaşadığı toplum, çevre ve dünyayı tanıması; insan psikolojisi konusunda uzman olması, toplumun isteklerini bilmesi, yeniliklere, değişmeye, teknolojik ilerlemelere, farklı kültürlere duyarlı olması şeklinde özetlenebilir. Etkili bir öğretmende bulunması arzu edilen özellikleri aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür:
Etkili Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen
Özellikler
* Sabırlı davranır, olaylar karşısında dayanıklıdır ve duygularını kontrol altında tutar.
Tarklı inanç, görüş ve gruplara saygılı ve uzlaştırıcıdır.
*Kılık kıyafetine, temizlik ve düzene özen gösterir.
*Kendini geliştirmeye ve eleştirmeye açıktır. *Kişisel
sorunlarıyla sınıfı ve okulu meşgul etmez.
*Öğrencileri güdüleyici özelliklere sahiptir.
*Başarıya odaklanmıştır, öğrenciden yüksek başarı beklentisi içinde, destekleyicidir.
*Düşünce ve davranışlarıyla öğrenciler için modeldir.
*Öğrencilere karşı güler yüzlü, hoşgörülü ve sevecendir.
102- -ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE GİRİŞ-
*Öğrencilere karşı güvenilir, dürüst, objektif, sırdaş ve dosttur.
*Sınıfta yapıcı ve eğitsel bir disiplin oluşturur.
*Liderlik özelliklerine sahiptir.
*Öğrencileri, velileri, çevresini etkilemede başarılıdır.
*Arabuluculuk, hakemlik, temsilcilik özelliklerine sahiptir.
*Cesaretlendirici ve destekleyicidir.
*Sevecen, anlayışlı ve esprilidir.
*Sorunlardan yakınmak yerine çözüm bulmak için çaba harcar.
*Sınıfta otoriteyi sağlar, sınıfı grup olarak cezalandırmaz, cezaları bireysel olarak verir.
*Verdiği ödevleri takip ve kontrol eder.
*Başarılı öğrencileri taktir eder, över ve grup içinde ödüllendirir.
*Eğitim bilimlerinin temel kavramlarını tanır ve öğrenmeyi kolaylaştırır.
*İyi bir gözlemcidir, kendini sürekli yenileme gayreti içindedir.
2- Mesleki Özellikler: Öğretmenin temel görevi öğrenmeyi sağlamaktır. Öğretmenlerin bu görevi yerine getirebilecek mesleki niteliklere sahip olması gerekmektedir. Öğretmenin mesleki niteliği genel kültür, konu alanı bilgisi ve öğretmeniik meslek bilgi ve becerilerine bağlıdır. (Erden, M. s.43.) Bir öğretmenin kişilik özellikleri ne kadar olumlu olursa olsun bu özelliklere sahip olmadığı taktirde etkili bir öğretmen olması mümkün değildir.
a) Alan Bilgisi: Öğretmen yetiştirme programlarında öğretmen adayının belirli bir alanda uzmanlık bilgisine sahip olması amaçlanmaktadır. Sınıf öğretmeni, fen bilgisi öğretmeni, Türkçe öğretmeni gibi. Dolayısıyla programda yer alan derslerin bir kısmı da bunu sağlamaya dönüktür. Öğretmenin mesleki başarısı için öncelikle kendi uzmanlık alanını iyi bilmesi gerekir. Her ne kadar "öğretmen olunmaz, doğulur" biçiminde bir söz var ise de öğretebilme için önce bilmek gerekir. (Şişman, M. s.10.) Örgün eğitim kurumları kültürün daha çok bilim ürünü olan bilgi ve becerilerini kazandırmaya çalışırlar. Ülkemizde eğitim programları Tarih, Coğrafya, Matematik, Edebiyat gibi konu alanlarına göre düzenlenmiştir. Bu nedenle öğretmenler aynı zamanda konu alanı uzmanı olmakzorundadırlar.
b) Öğretmenlik Meslek Bilgisi: Ûğretmenin bir alanı ya da konuyu çok iyi bilmesi, öğretimin önkoşulu olmasına karşılık başarılı bir öğretim için yeterli değildir. Öğretmen, bildiğini nasıl öğreteceğini de bilmelidir. Bir öğretmenin bir alanda uzmanlık bilgisine sahip olması yanında aynı zamanda öğretmenlik mesleği ile ilgili bazı bilgi ve becerilere de gereksinimi vardır. Öğretmen konu alanını ne kadar iyi bilirse bilsin, sahip olduğu bilgileri öğrencilerine aktaramazsa mesleğinde başarılı olamaz. Bu nedenle öğretmenin, öğretme becerisine sahip olması gerekir. (Erden, M. s.44.)
Eğitimde öğretmenin kişisel nitelikleri önemlidir, ancak bunlar mesleki niteliklerle tamamlandığında bir anlam ifade etmektedir. Çünkü öğretmenin asıl görevi olan öğrenmeyi sağlayabilmesi için mesleki yeterliliklere de sahip olması gerekmektedir. Aksi taktirde görevini yapamaz. Öğretmenlerde aranan mesleki nitelikler aşağıda özetlenmiştir:
* Öğretim Sürecini Planlama: İyi hazırlanmış bir öğretim planı, öğretmeninin öğrenciyi öğrenme işine katması ve başarılı olmasında büyük rol oynar. Ancak öğretmen sınıf ortamında gerekirse öğrenci ihtiyaçlarına uygun olarak planını değiştirebilmeli ve öğrencilere alternatif etkinlikleri sunabilmelidir. Öğretmenin bunu gerçekleştirebilmesi için, deneyimli, esnek ve uyarlayıcı niteliklere sahip olması gerekir. Her ne kadar öğretmen anlatacağı konuları ders planına göre anlatması gerekli ise de öğrencilerin fiziksel ve psikolojik "hazır bulunuşluk" düzeylerini de göz önüne alması gerekir. Anlatılacak konulara bir şekilde hazır olmayan öğrenci grubuna da öğretmen sırf ders planını harfiyen takip etmek , konuları yetiştirmek ya da okul idaresiyle ters düşmemek vb. sebeplerle "hazır" olmayan öğrenci grubuna ne pahasına olursa olsun "konuları yetiştirme" yolunu seçmemelidir. Çünkü "hazır bulunuşluk" çağdaş bir eğitim-öğretim sürecinde en önemli faktörlerden biridir.
Çeşitlilik Getirebilme: Etkili bir öğretmen anlatılacak konuları özellikle öğrenci grubunun ve anlatılacak konuları da dikkate alarak konunun asıl temasını kaybetmeden çeşitlilikle anlatabilmelidir. Burada özellikle yardımcı materyaller, teknolojiden yararlanma ya da anlatılacak konuda "uzaman" olduğu düşünülen kişilerden de yararlanılabilir. Bu sayede hem öğrencilerin görüş açıları gelişir, hem de uzman kişilerin özelliğine göre birinci kaynaktan
-EĞİTİM BİÜMLERİ- 103
bilgi edinmiş olurlar. Öğretmenin sınıf ortamına değişiklik getirebilmesi için yeniliklere açık ve yaratıcı olması, okul yönetiminin de öğretmene bu konularda yardımcı olması ve dışarıdan uzman davet edilmesi konularına sıcak bakması gerekir. Mesleki becerileri kuvvetli ve deneyimli, teknolojik materyallere ilgisi olan öğretmenler için değişiklik sağlamak daha kolay olmaktadır.
Öğretim Süresini Etkili Kullanma: Öğretmenin akademik öğrenme süresini uzatması için, derslere hazırlıklı ve tam zamanında girmesi, öğretim sürecinde kullanacağı materyalleri önceden hazırlaması, sınıfın kurallarını önceden belirleyerek öğrencilerin uymasını sağlaması, süre artarsa kalan zamanı nasıl değerlendireceğini planlaması gerekir. (Erden, M. s.46.) Çünkü, öğretmen bilmelidir ki, öğreteceği dersin süresini uzatma imkanı ve lüksü yoktur, ancak derse hazırlıklı girdiği zaman sınırlı olan süreyi etkili kullanabilecektir. Bunun için de vereceği örnekleri, öğrenciler tarafından sorulan soruları akıllıca cevaplamalı ki ders süresi etkili olarak kullanılabilsin. Ayrıca öğretmen öğrenciler tarafından sorulan soruları ayıklayabilmeli, hangi soruların "öğrenme" amaçlı hangilerinin "dersi kaynatma amaçlı" vb. olduğunu bilmeli ve öğrenme amaçlı soruları cevapladıktan sonra dersi kaynatma amaçlı soruları bir şekilde öğrencileri de küçük düşürmeden konulara devam etmelidir.
Katılımcı Öğretim Ortamı Düzenleme:Öğrencilerin etkin katılımı sağlamak için öğretmenin katılımcı öğretim yöntem ve tekniklerini iyi bilmesi, sınıfta öğrencilere düşünmeye, öğrenmeye teşvik edecek sorular sorabilmesi gerekmektedir.. Anlatılacak konu özelliği gereği her ne kadar anlatım yöntemine ya da öğretmenin daha etkin olmasını gerektiren başka yöntemleri gerekîirse de öğretmen bir şekilde öğrencilerin katılımını sağlamalıdır. Çünkü öğrencilerin katılımının sağlandığı öğretim yöntemlerinde başarının arttığı eğitimciler tarafından genel olarak kabul edilen bir uygulamadır. Kuşkusuz bazı öğrenciler bireysel farklılıklardan, yetişme tarzlarından ya da o bölgede hakim olan kültürleri gereği pek konuşmak, derse katılmak istemeyebilirler. Bu durumda öğretmen öğrencileri rencide etmeden, arkadaşları arasında küçük düşürmeden derse katılımını sağlamalıdır. Ayrıca öğretmen, derse katılımı olan öğrencileri de sözle, notla vb. şekillerde ödüllendirmelidir.
Öğrencilerdeki Gelişimi İzleme: Etkili bir öğretmen sınıftaki bütün öğrencilerin gelişmelerini izlemeli, kaydetmeli ve sınıf ortalamasının altında kalan öğrenciler için alternatif yöntemler uygulamalıdır. Bu yöntemlerin uygulanmasında diğer öğretmenlerin, öğrenci velilerinin ve şüphesiz öğrencilerin kendilerinin de görüşleri alınmalıdır. Uygulanacak yöntemler bazı öğrenciler üzerinde olumlu etki gösterebilir, olumlu etki görülmeyen öğrenciler için hemen olumsuz tavırlar takınmadan program gözden geçirilmeli ve gerekirse başka yöntemler sabırla denenmelidir. Unutulmamalıdır ki, burada önemli olan öğrenciyi topluma ve hayata kazandırmaktır.
Mesleksel Özellikler
*65535 Zamanı etkili kullanır, derslere zamanında başlarve zamanında bitirir.
*65535 Diğer yönetici ve öğretmenlerle işbirliği yapar.
*65535 Öğrencinin sorunlarını, fizyolojik, duygusal, sosyalözelliklerini bilir ve buna göre davranır.
*Öğrencilerin problem çözme, sistematik ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye çalışır.
* Öğrendiklerini praîiğe dönüştürebilen bireyleryetiştirir.
*65535 Öğrencileri bir üst öğrenime, topluma ve hayatahazırlamaya çalışır.
*65535 Öğretim ve öğrenmeyle ilgili son gelişmeleri izlerve sınıfta uygulamaya çalışır.
*65535 Sınıf yönetiminin tüm etkinliklerinde öğrencininkatılımını esas alır.
*65535 Kendini sürekli geliştirmenin arayışı içinde olur.
*65535 Güvenilir ve geçerli ölçme tekniklerini kullanaraköğrenci başarısını objektif değerlendirir.
*65535 Öğrencilere, eğitimin, öğrenmenin yaşam boyudevam eden bir süreç olduğu bilincini kazandırır.
*65535 Özgür bir sınıf ortamı hazırlayarak öğrencileringirişken, kendini gerçekleştirebilen bireyler olmasınısağlamaya çalışır.
*65535 Her türlü öğretim yöntem, teknik ve stratejilerindenöğretimde yararlanır.
3-Genel Kültür: Hangi dersi okutursa okutsun, öğrencilerin sosyalleşmesini sağlamak ve onlara kültürü aktarmak bütün öğretmenlerin görevleri arasında yer almaktadır. Temel görevi öğrencinin sosyalleşmesi ve toplumsal kültürü öğrenciye
104- -ÖĞRETMENÜK MESLEĞİNE GİRİŞ-
aktarmak olan öğretmenin bu görevini başarıyla yerine getirebilmesi için içinde yaşadığı toplumu, kültürel özellikleri ile birlikte tanıması gerekir. Öğretmen görev yaptığı yerleşim biriminin özelliklerini, ailelerin yaşam tarzını, değerlerini ve normlarını bilmelidir. Aksi taktirde istemedikleri halde kendilerini çevre, aile veya öğrenci ile çatışma halinde bulabilirler.
Öğretmenlerin sahip olmaları gereken alan bilgisi vemeslekle ilgili bilgi ve becerileri yanında bazıalanlarda da ek bilgilere gereksinimleri olmakta,öğretmen adaylarının geniş bir dünya görüşüne vegenel kültüre sahip olmaları beklenmektedir.Öğretmenden beklenen sadece belirli bir alandauzmanlık bilgisine sahip olması değil, olayları,insanı, toplumu ve dünyayı ilgilendiren bir takımsorunları görebilmesi ve bunlar için çözüm yollarıdüşünebilmesidir. Bunun için de öğretmenlerin,özellikle lisans öğrenimlerini tamamladıktan sonraüniversitelerin ilgili bölüm ve fakültelerine devamederek insan bilimleri, sosyal bilimler, kültür bilimleriolarak nitelendirilen felsefe, sosyoloji, güzel sanatlargibi alanlarda seminerlere katılmaları, sertifikaalmaları, lisans üstü programlara devam etmeleri vb.etkinliklere devam etmek yoluyla yukarıda işaret §>edilen konularda genel bir bakış açısına sahip §olmaları ve olumlu bir dünyanın kurulmasına göncülük etmeleri beklenmektedir. §
1. Bir öğretmende bulunması gereken kişisel özellikler ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Öğrencilere karşı açık görüşlü ve objektif olmaA) Öğrencilerin beklenti ve gereksinmelerini
dikkatealma:
C) Eğitimle ilgili sorunları bilimsel yöntemlerlearaştırabilme
D) Eğitimde bireysel farklılıkları dikkate almaEJMesleği ile ilgili geniş bir alan bilgisine sahip olma
A,B,C, D seçenekleri bir öğretmenin sahip olması gereken kişisel özelliklerden birkaçıdır. Oysa E seçeneğinde verilen ifade bir öğretmenin mesleki açıdan sahip olması gereken özelliklerinden birisidir.
(Cevap E)
ÇOZUMLU KAVRAMA
2. Aşağıdakilerden hangisi etkili bir öğretmenin sahip olması gereken özelliklerden birisi değildir?
A) Başarıya odaklanmıştır, öğrenciden yüksekbaşarı beklentisi içinde, destekleyicidir.
B)Düşünce ve davranışlarıyla öğrenciler içinmodeldir. C) Arabuluculuk, hakemlik, temsilcilik
özelliklerinesahiptir.
D)Cesaretlendirici ve destekleyicidir. EJÖğrenme malzemesini bireysel özelliklere göre
değil, sınıfın genel özelliklerini dikkate alaraköğretmeye çalışmaktadır.
A,B,C, D seçenekleri etkili bir öğretmenin sahip olması gereken özelliklerden birkaçıdır. Oysa E seçeneğinde verilen ifade yanlış bir ifade olup, etkili bir öğretmen öğrenme-öğretme sürecinde bireysel farklı l ıkları da dikkate alan bir öğretmendir.
(Cevap E)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 105
3. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmende
bulunması gereken mesleki özelliklerden
birisidir?
A)Yüksek başarı beklentisi içerisinde olma B)Yenilik ve gelişmelere azık olma, kendini sürekli
olarak yenileyebilmeC)Toplumsal değişmeleri anlayıp yorumlayabilme D)Öğretim sürecini etkin olarak planlayabilme EJSevecen, anlayışlı ve sabırlı olma
A, B,C ve E seçeneklerinde verilen ifadeler etkili
bir öğretmende bulunması gereken özellikler iken,
D seçeneğinde verilen ifade bir öğretmende
bulunması gereken mesleki niteliklerden birisidir.
(Cevap D)
ccLÜ Q
*E uı
S
&
4 ftilgiNotu /
1
Bir öğretmende bulunması gereken meslekiözellikler şunlardır:» Zamanı etkili kullanır, derslere zamanında başlar ve zamanında bitirir. » Diğer yönetici ve öğretmenlerle işbirliği yapar. » Öğrencinin sorunlarını, fizyolojik, duygusal, sosyal özelliklerini bilir ve buna göre davranır. » Öğrencilerin problem çözme, sistematik ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye çalışır. I » Öğrendiklerini pratiğe dönüştürebilen bireyler yetiştirir. » Öğrencileri bir üst öğrenime, topluma ve hayaîa hazırlamaya çalışır. » Öğretim ve öğrenmeyle ilgili son gelişmeleri izler ve sınıfta uygulamaya çalışır. » Sınıf yönetiminin tüm etkinliklerinde öğrencinin katılımını esas alır. » Kendini sürekli geliştirmenin arayışı içinde olur. » Güvenilir ve geçerli ölçme tekniklerini kulianarak öğrenci başarısını objektif değerlendirir. » Öğrencilere, eğitimin, öğrenmenin yaşam boyu devam eden bir süreç olduğu bilincini kazandırır.* Özgür bir sınıf ortamı hazırlayarak öğrencilerin girişken, kendini gerçekleştirebilen bireyler olmasını sağlamaya çalışır. » Her türiü öğretim yöntem, teknik ve stratejilerinden öğretimde yararlamr.
'5UJ5"
4. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi bir
öğretmenin sahip olması gereken mesleki
özelliklerden birisi değildir?
A)Öğretim sürecini planlayabilme BJÖğretim sürecine çeşitlilik getirebilme C)Öğretim süresini etkili kullanabilme DJKatılımcı öğretim ortamı düzenleme EJÖğrencinin bilişsel kapasitesi dikkate alma, duygularını görmezlikten gelme.
5. "Etkili bir öğretmenin öğretim yöntem ve
tekniklerini iyi bilmesi gerekir, sınıfta öğrencileri
düşünmeye ve öğrenmeye sevk etmelidir" diyen
birisi, etkili bir öğretmende bulunması gereken
hangi özelliğe göndermede bulunmaktadır?
A)Öğretim süresini etkili kullanma BJKatılımcı bir öğretim ortamı düzenleme C)Öğrencilerdeki gelişimi izleme DJÇeşitlilik getirebilme EJÖğretim süresini iyi planlayabilme
A, B,C, D seneklerinde verilen ifadeler bir
öğretmen bulunması gereken mesleki niteiikler
iken E seçeneği yanlış bir ifadedir.
(Cevap E)
Yukarıdaki metindeki ifadeyi kullanan bir kimse B
seçeneğinde verilen etkili bir öğretmende
bulunması gereken özelliğe vurgu yapmaktadır.
(Cevap B)
106- -ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE GİRİS-
6. "Hangi dersi okutursa okutsun, öğrencilerin
sosyalleşmesini sağlamak ve onlara kültürü
aktarmak bütün öğretmenlerin görevleri arasında
yer almaktadır." Bu görevi yerine getirmek için
öğretmenler aşağıdakilerden hangisini iyi bilmek
zorundadırlar?
A) Ulusal ve yerel düzeyde müfredat programıgeliştirmeyi
A) Ulusal ve yerel bazda toplumun sosyal vekültürel yapısını
A) Öğretme-öğrenme sürecinin planlanmasında veuygulanmasında dikkat edilmesi gereken tümhususları
A) Sağlıklı ve etkili iletişim becerilerine sahip olmasıE) Verdiği ders konularında iyi bir bilim eğitimi
görmüş olması
8. Etkili bir öğretmenden beklenen yükümlülüklerin
başında öğrencilerine, meslektaşlarına karşı adil
bir şekilde davranabilme yeteneğine sahip olması
gelmektedir. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin
adil olmasını en iyi açıklayan bir ifadedir?
A) Öğrencilerini anlamaya çalışarak, onlarınsergiledikleri tutum ve davranışları hoşgörüylekarşılaması, gerek çözüm yolların onlaragöstermesi.
A) Öğrencilerde gözlediği hoşgörüsüz davranışlarıiyi izlemesi ve gerekli tedbirleri alması.
A) Öğrenme güçlüğü olan birkaç öğrenciyleöğretmenin daha fazla ilgilenmesi.
A) Öğrencilerin tümüne okulu ve arkadaşlarınısevdirebilmesi.
E) Bütün öğrencilerin sorunlarıyla ilgilenmesi veonlara bu güveni vermesi.
Etkili bir öğretmenin görevlerinden bir tanesi de
öğrencilerinin sosyalleşme süreçlerine yardımcı
olmaktır. Bu durum öğretmenin toplumun sosyal
ve kültürel yapısını iyi bilmesini gerektirmektedir.
(Cevap B)
A seçeneğinde verilen ifade, öğretmenlerin
öğrencilerine karşı neden adil olmaları gerektiğini
açıklayan en iyi ifadedir.
(Cevap A)
z: oçn oUJ
7. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme-öğretme süreci >
içerisinde öğretmenin görevlerinden birisi
değildir?
9.
A)Öğrencilerin psikolojik sorunlarını çözmelerineyardımcı olmak. B)Öğrencileri derse hazırlamak ve
ders sırasında daonların öğrenme motivasyonlarını sürekli yüksektutmak. C)Öğretilen bilgilerin işe ve
davranışadönüştürülmesi ve uygulanmasını sağlamak.
D)Öğrencilerin öğrenmelerini kolaylaştıracak biröğrenme ortamı hazırlamak. E)Toplumun
kültürel değerlerini öğrencilereaktararak onların sağlıklı bir şekildesosyalleşmelerine katkıda bulunmak.
"Öğretmenin akademik öğrenme süresini
uzatması için, derslere hazırlıklı ve tam
zamanında girmesi, öğrenme sürecinde
kullanacağı materyalleri önceden hazırlaması,
kuralları önceden belirleyerek tüm öğrencilerin
uymasını sağlaması, dersin sonunda kalan süreyi
nasıl kullanacağını planlaması" olarak ifade
edilen kavram aşağıdakilerden hangisinde doğru
olarak verilmiştir?
A) Kalıcı öğretim ortamı düzenlemeA) Öğretim süresini etkili kullanmaA) Öğretim sürecine çeşitlilik getirebilmeA) Öğretim sürecini planlamaE) Öğrencilerde gelişimi izleyebilme
B,C,D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler bir
öğretmenin yapması gereken görevler iken A
seçeneğinde verilen ifade öğretmenin değil
psikolojik danışmanların ve diğer uzmanların
yardımcı olmaları gereken görevlerden birisidir.
(Cevap A)
Yukarıda verilen ifade metin B seçeneğinde
verilen ifadenin karşılığıdır.
(Cevap B)
-EĞİTİM BİLİMLERİ- 107
10. Temel görevi öğrencilerinin sosyalleşmesi ve
toplumsal kültürü öğrencilerine aktarmak olan bir
öğretmene bu görevini etkili bir öğretmende
bulunması gereken mesleki özelliklerden hangi
özellik vermektedir?
A) Kişisel özelliklerA) AlanbilgisiA) GenelkültürA) Öğretmenlik meslek bilgisiE) Bilişsel özellikler
Öğrencilerin sosyalleşmesini sağlamak ve onlara
kültürü aktarmak, bir öğretmenin genel kültür
özelliğinin öğrenmende bulunmasını öngördüğü
bir durumdur.
(Cevap C)
1. "Bir öğretmenin mesleğini yapabilmesi için sahip
olması gereken bazı özellikler vardır. Bu özellikler
aynı öğretmenden beklenen görevleri ve göstermesi
gereken davranış kalıplarını içerir."
Aşağıdakilerden hangisi öğretmenden beklenen
özelliklerin şekillenmesinde diğerlerine göre daha
çok etkilidir?
A) Veli beklentileriA) Teknoloji alanında gelişmelerA) Okulun misyonu ve vizyonuA) Eğitim sisteminin amaçlarıE) İdarecilerin beklentileri
ccUJ
UJ
S
s
"Günümüz eğitim sistemi öğrenciyi merkeze alan
bir yapıya sahiptir. Çağdaş eğitimin amacı
öğrencinin kendini gerçekleştirmesine yardımcı
olmaktır."
Yukarıdakilere göre öğrencilerin kişilik
gelişimleri ve kendilerini gerçekleştirmeleri
açısından öğretmenin sahip olması gereken
en önemli kişilik özelliği aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Yenilik ve gelişmelere açık olma, kendinigeliştirebilme
A) Eğitimde bireysel farklılıkları dikkate almaA) Toplumsal değişmeleri anlayabilme
veyorumlayabilme
A) Eğitim teknolojilerindeki gelişmeleri izleyebilmeE) Yüksek başarı beklentisi
Klasik eğitim anlayışı öğrenciye bilgilerin
aktarılmasını esas alır ve öğrencilerden bilgili,
disiplinli bireyler olması bekler. Modern eğitim
anlayışında ise konuların öğrenilmesi değil
öğrenmenin öğrenilmesi esastır. Çağdaş
eğitimde disiplinli kurallara uyan bireyler değil
kendini gerçekleştirmiş bireyler yetiştirmek
esastır. Öğrencinin kendini gerçekleştirme
sürecinde öğretmene düşen en önemli görev
öğrenciyi diğer bireylerden farklı, kendine özgü
bir birey olduğunu kabul etmek ve bunu
öğrenciye yansıtmaktır. Öğrenci birey olarak
değerlidir. Öğrencilerin bireysel farklılıkları
onları kendileri yapan özelliklerdir. Öğretim
süreci de bu farklılıklara göre şekillenmelidir.
(Cevap B)
Öğretmenlik mesleğinden beklentiler kültürden
kültüre değişiklik göstermektedir. Öğretmenlik
mesleğinin davranış kalıplarını özelliklerini
öncelikli olarak kültür ve bu kültürün aktarıcısı
olan eğitim sistemi belirler. Temele aldığımız
eğitim felsefesi öğretmenin rollerini de açıklar.
Eğer eğitim felsefesi içeriği aktarılmasına önem
veriyorsa öğretmen sınıfta bilgi aktarıcısı, eğer
kültürün aktarılması esassa öğretmen kültürün
temsilcisi, eğer felsefemiz gelişimci ve öğrencinin
beklentilerine önem veriyorsa öğretmen
öğrenmeye rehberlik eden görevindedir.
Öğretmenden beklenen özellikleri öncelikli olarak
eğitim sisteminin amaçları belirler.
(Cevap D)
3. Tüm sosyal beceri öğrenmelerinde olduğu gibi
öğrencilerin demokrasiyi de yaşayarak öğrenmeleri
esastır."
Öğrencilere demokrasi eğitimi için öğretmenin
aşağıdaki kişilik özelliklerinden hangisine sahip
olması diğerlerine göre daha önemlidir?
A) Öğrencilere karşı açık görüşlü ve objektif olmaA) Yenilik ve gelişmelere açık olmaA) Öğrencilere karşı yüksek başarı
beklentisinesahip olma
A) Eğitim teknolojisindeki değişimleri izlemeE) Toplumsal değişmelere duyarlı olma
108- -ÖĞRETMENÜK MESLEĞİNE GİRİŞ-
En kalıcı öğrenme öğrencinin yaparak yaşayarak
öğrenmesidir. Uygulama ile bütünleşmiş bir
öğrenme daha kalıcıdır. Özellikle öğrencilere
kazandırılmak istenen sosyal becerilerde Eğer
öğrencilere demokrasiyi, karşı görüşlere saygılı
olmayı öğretmek ve öğrencilerin bunları
uygulamasını istiyorsak öğrencilere demokratik bir
sınıf ortamı hazırlamalıyız. Öğretmen öğrencilere
karşı eşit davranmalı, onlara karşı açık görüşlü ve
objektif olmalıdır.
(Cevap A)
4. "Salt içerik ağırlıklı Klasik eğitim anlayışı eğitimde
yeni felsefeler ışığında yerini gelişimci bir yapıya
bırakmıştır."
Yukarıdakilere göre çağdaş eğitim sistemi içinde
gelişimsel bir eğitim anlayışı için öğretmene
düşen en önemli görev aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Öğretim stratejilerini iyi derecede kullanabilmeA) Öğrenme-öğretme süreçlerinde
gelişimselözellikleri ve bireysel farkları dikkate alma
A) Rekabetçi sınıf ortamları oluşturup öğrencilerinöğrenme motivasyonlarını güçlendirme
A) Öğretim etkinliklerinde öğrencilere çok boyutluve zengin uyarıcılar sunabilme
E) Konu a!anı ve ders kitabı içeriğine bağlı kalma
"Modern eğitim anlayışında disiplin öğrencilerin
sürekli uyarılması değil öğrencilere oto kontrol
becerisini kazandırılmasıdır."
Öğretmenin sınıfta yukarıda bahsedilen anlamıyla
disiplini sağlaması için aşağıdaki davranışlardan
hangisini sergilemesi gerekir?
A) Öğrenme etkinliklerinde daha aktif rol almalıA) Sınıftaki problem davranışların cezasını
tümsınıfa vermeli
A) Öğretim yılı başında sınıfta bir lider belirlemeliA) Kurallara uymanın gerekliliğini öğrencilereanlatmalıE) Disiplin yönetmeliklerini öğrencilere sık sık
hatırlatmalı
Disiplin kültürden kültüre hatta kültür içinde
kurumdan kuruma değişiklik gösteren bir
kavramdır. Bir okuldaki disiplin anlayışı ile
ordudaki veya bir iş yerindeki disiplin anlayışı
farlılık gösterir. Sınıfta disiplin ise öğretim
sürecinin etkili biçimde yürütülebilmesi için uygun
sınıf ortamının oluşturulmasıdır. Disiplin
öğrencilerin kontrol edilmesi değildir. Öğrencilerin
sınıf kurallarının gerekliliğine inanmaları ve kendi
iç denetimlerini gerçekleştirebilmeleridir. Sınıfta
disiplinin ilk basamağı da öğrencilerin sınıf
kurallarının gerekliliğine inanmalarıdır.
(Cevap D)
Çağdaş eğitim anlayışı öğrenciyi bir bütün olarak
değerlendirir ve öğrencinin her alanda gelişimi için
uğraşır. Gelişimsel yaklaşımda öğretim sürecinde
öğretmenin öncelikli dikkat etmesi gereken husus
öğrenci beklentileri ve gelişimsel özellikleridir.
Öğretim süreci öğrenci geüşimsel özelliklerine ve
bireysel farklılıklarına göre şekillenmeli ve
öğrenciyi tüm gelişim alanlarında desteklemek
esas alınmalıdır.
(Cevap B)
6. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin mesleğini
etkili biçimde gerçekleştirebilmesi için sahip
olması gereken mesleksel özelliklerden biri
değildir?
A) Ders süresini etkili kullanabilmeA) Diğer öğretmenlerle işbirliği yapabilmeA) Farklı inanç ve değerlere sahip öğrencilere
karşısaygılı olma
A) Öğretim sürecinde her türlü öğretimyönteminden yararlanabilmeE) Öğrendiklerini uygulayabilen bireyler
yetiştirebilme
-EGITIM BILIMLERL 109
Öğretmenin sahip olması gereken mesleksel
özellikler alan bilgisi ve öğretmenlik meslek
bilgisidir. Alan bilgisi öğretmenin alanında
uzmanlık bilgisine sahip olmasıdır. Öğretmenlik
meslek bilgisi de öğretmenin bildiklerini
öğrencilere nasıl öğreteceğini bilmesidir. Meslek
bilgisi öğretmenin ders sürecini planlayabilmesi,
öğretim yöntemlerini kullanabilmesi, güvenilir
ölçme ve değerlendirme yapabilmesi gibi öğretme
faaliyetine ilişkin bilgileri içerir. Öğretmenin farklı
görüşlere saygılı olması öğretmenin kişilik
özelliğidir.
(Cevap C)
7. Öğretmenin derste öğreteceği konuya önceden
hazırlanması, derste kullanacağı araç ve gereci
önceden planlaması aşağıdakilerden hangisi
içindir?
A) Öğretme süresini etkili kullanmaA) Katılımcı bir öğretme ortamı oluşturmaA) Öğrencilerin gelişimlerini izleyebilmeA) Objektif bir ölçme-değerlendirme yapabilmeE) Öğrenme güçlüklerini ortadan kaldırma
CD
ocUJQ
UJ
Öğretmenin yeterli derecede genel kültüre sahip
olması eğitim sürecinde aşağıdakilerden
hangisinin gerçekleşmesi için daha önemlidir?
A) Öğrenciye uygulamayla iç içe bir öğretim sürecihazırlamak
A) Öğrenme güçlüklerini en aza indirmekA) Öğrencinin sosyalleşmesi ve toplumsal
kültürüözümlemesi
A) Öğrencilere gelişimsel özelliklerine uygunöğrenme yaşantıları sağlayabilme
E) Öğretim etkinliklerini zenginleştirme
Öğretmenin görevi sadece öğrettiği derse ilişkin
bilgileri öğrencilere aktarmak değildir. Sınıf
öğrencilerin sosyalleşmesi ve kültürün
öğretildiği bir ortamdır. Öğretmende
öğrencilere sosyal beceri kazandırmak için
mesleki bilgi ve becerisinin yanında zengin bir
genel kültüre sahip olmalıdır. Öğreîmen içinde
yaşadığı toplumun kurallarını özümlemeli,
bulundukları çevrenin norm ve değer
yargılarını bilmelidir. Kültürden uzak bir
öğretmen öğrencilerin sosyalleşmesi için üzerine
düşen görevi yerine getiremez.
(Cevap C)
Öğretmenin akademik öğrenme süresini uzatması
için, derslere hazırlıklı ve tam zamanında girmesi,
öğretim sürecinde kullanacağı materyalleri
önceden hazırlaması, sınıfın kurallarını önceden
belirleyerek öğrencilerin uymasını sağlaması, süre
artarsa kalan zamanı nasıl değerlendireceğini
planlaması gerekir. (Erden, M. s.46.) Öğretme
okul ortamında sınırlı bir sürede gerçekleştirilir.
Plansız ve hazırlıksız bir öğretim etkinliği öğretim
süresinin verimli bir biçimde kuilanılmasını
engeller. Öğretim sürecinde yapılan yıllık, ünite ve
ders plan ve programları öğretme süresini daha
etkili kullanmak içindir.
(Cevap A)
9. "Eğitim ortamında en sık rastlanan sorunlardan biri de
öğrencilere ilişkin ön yargılardır. Bunlardan bir şey
olmaz, ne yaparsam yapayım bu öğrenciler
öğrenemez gibi düşünceler öğretim etkinliklerini
olumsuz etkiler"
Yukarıda anlatılan eğitim sorununun nedeni
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğretmenin alan bilgisindeki eksikliklerA) Öğretmenin araştırmacı bir yapıya
sahipolmaması
A) Öğretmenin sosyal değişmelere karşı kayıtsızkalması
A) Öğretmenin eğitim teknolojilerindeki gelişmeleriizleyememeE) Öğretmenin düşük başarı beklentisi
110- -ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE GİRİŞ-
Öğrencilerin başarıları ile öğretmenin
öğrencilerinden beklentileri arasında yüksek bir
ilişki vardır. Eğer öğretmen öğrencilerinin başarılı
olacağına inanmazsa öğrencilerin kendi
potansiyellerini gerçekleştirmeleri güçleşir. İdeal
bir öğretmen öğrencilerinin başaracağına inanmalı
ve onları desteklemelidir. Öğretmenin başarı
beklentisi ne kadar yüksek olursa öğrencilerin
öğrenme düzeyleri de o derece de yüksek olur.
(Cevap E)
1. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu'na göre bir
öğretmende bulunması gereken temel özellikler
aşağıdaki ifadelerden hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
A) Bilişsel-duyuşsal-ahlaki özelliklerA) Genel kültür-meslek bilgisi-öğretmenli
formasyonbilgisi
A) Bilişsel nitelik-formasyon bilgisi-ahlaki özellikA) Genel kültür-meslek bilgisi-bilişsel özellikE) Duyuşsal özellik-duygusal nitelik-ahlaki nitelik
CEVAPLI KONU KAVRAMA TESTİ
10. Öğrencilerin yaratıcılık gelişimi için öğretmenin
öğrencilerine karşı öncelikli olarak sergilemesi
gereken tutum aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğretim yöntemi seçiminde konunun yapısınaöncelikli olarak dikkat etmeli
A) Ders sürecini öğrencilerin alışık olduğu biçimdeplanlamalı
A) Teknolojik gelişmeleri yakından izlemeliA) Derste görsel materyallere ağırlık vermeliE) Yargılamalardan uzak, ön yargısız bir sınıf
ortamı oluşturmalı
Aşağıdaki ifadelerden hangisi bir öğretmende
bulunması gereken kişisel özelliklerden birisi
değildir?
A) Objektif ve açık görüşlü olabilmeA) Bireysel farklılıkları dikkate alabilmeA) Yeniliklere açık olabilme.kendini yenileyebilmeA) Toplumsal değişmeleri anlayabilip
yorumlayabilmeE) Öğretim yöntem ve tekniklerini etkin bir biçimde
kullanabilme
Yaratıcılık serbest, yargılamalardan uzak bir sınıf
ortamında gelişir. Öğrencilere yaratıcı düşünme
becerileri onlara düşüncelerini rahatça
açıklayabilecekleri bir ortam hazırlayarak
kazandırılır.
(Cevap E)
3. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmenin sahip
olması gereken "Meslek bilgisi" yeterlilikleri
içerisinde yer almayan bir özelliktir?
A) Öğretim yöntem ve tekniklerini etkin bir biçimdekullanabilme
A) Öğrendiklerini yaşama ve pratiğe dönüştürebilenbireyler yetiştirebilme
A) Geniş bir genel kültür bilgisine sahip olmaA) Öğrenci başarısını objektif
olarakdeğerlendirebilme
E) Öğrenme ortamını bireysel özelliklere göredüzenleyebilme
-EĞİTİM BİLİMLERl 111
4. "Etkili bir öğretmen öğrenme malzemesini bu
malzemenin özelliklerine ve özellikle de öğrenci
grubunun temel niteliklerine göre farklı biçimlerde
ifade edebilme, anlatabilme yeteneğine sahip
olmalıdır" diyen bir kimse, iyi bir öğretmende
bulunması gereken öğretmeniik meslek bilgisi ile
ilgili hangi özelliğe dikkat çekmiştir?
A) Öğretim sürecini planlamaA) Öğretime çeşitlilik getirebilmeA) Öğretim süresini etkili kullanmaA) Katılımcı öğretim ortamı düzenlemeE) Öğrencilerdeki gelişimi izleyebilme
7. Aşağıdakilerden hangisi etkili bir öğretmende
bulunması gereken mesleki niteliklerden birisidir?
A) Siyasi-politik bir dünya görüşüne sahip olmaA) Duygu ve düşüncelerini ön plana çıkarabilmeA) Ahlaki değerlendirmelerinde bağımsız olabilmeA) Öğretim sürecini etkin bir biçimde
planlayabilmeyeteneğine sahip olma
E) Öğretim sürecinde bireysel farklılıkları dikkatealmama.
5. Öğretmenlerin mesleki yeterlilik açısından gelişim
göstermelerinin aşağıda verilen özelliklerden
hangisinin gelişmesine daha çok etki edeceği
düşünülebilir?
hızlarınınA) Öğrencilerin öğrenme
deneyimlerinin artmasındaA) Sınıf içi öğrenme ortamının daha aktif
halegetirebilme yeteneklerin artmasında
A) Öğretimi amaçlarına uygun olarak yapabilmeyeteneğini kazanmalarında
A) Öğretmen-öğrenci etkileşiminin düzeylerininartmasında
E) Meslektaşları ile olan iletişim ve arkadaşlıkdüzeylerini ve yeteneklerinin artmasında
tn"oocUJo
"Ec
Aşağıdakilerden hangisi etkili bir
öğretmende bulunması gereken özelliklerden
birisi değildir?
A) Liderlik özelliklerine sahip olabilmeA) Sevecen, anlayışlı ve esprili olabilmeA) Sabırlı, dayanıklı olma, duygularını kontrol
altınaalabilme
A) Sınıf içerisinde öğretimin daha kalıcı olabilmesiiçin katı bir disiplin anlayışına sahip olma
E) Düşünce ve davranışları ile öğrencilerine modeloluşturma
"Öğrencilerin problem çözme sistematik ve
yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye
çalışma" ifadesi, etkili bir öğretmende
bulunması gereken hangi temel özellik ile
ilgili bir açıklamadır?
A) Kişisel özelliklerA) Mesleki özelliklerA) Bilişsel özelliklerA) Duyuşsal özelliklerE) Mesleki özellikler
ve
6. "Etkili bir öğretmen sınıfta bulunan her
öğrencinin kendine özgü yetenekleri olduğunu,
öğretmenin en önemli görevlerinden birisinin de
bu yetenekleri keşfederek ortaya çıkarması
olduğunu" beyan eden bir kimse, etkili bir
öğretmende bulunması gereken hangi kişisel
özelliğe vurgu yapmıştır?
A) Toplumsal değişmeleri anlayıp yorumlayabilmeA) Yeniliklere ve gelişmelere açık olabilmeA) Kendini sürekli olarak yenileyebilmeA) Bireysel farklılıkları dikkate alabilmeE) Öğrencilerin beklenti ve gereksinimlerini dikkate
alabilme
10. "Araştırmacı bir yapıya sahip olma" "
ifadesi, etkili bir öğretmende bulunması
gereken hangi temel özellik ile ilgili bir
açıklamadır?
A) Kişisel özelliklerA) Mesleki özelliklerA) Bilişsel özelliklerA) Duyuşsal özelliklerE) Mesleki özellikler
112- -ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE GİRİŞ-
11. "Öğretebilmek için biimek gerekir" diyen bir
kimse, iyi bir öğretmende bulunması gereken
hangi özelliğe vurgu yapmıştır?
A) Alan bilgisiA) Öğretmenlik meslek bilgisiA) Genel kültürA) Kişisel özelüklerE) Duyuşsal özellikler
12. "Öğretmenin bir konuyu çok iyi bilmesi, öğretimin
ön koşulu olmasına rağmen başarılı bir öğretim
için yeterli değildir" görüşüne sahip olan bir
birey, etkili bir öğretmende bulunması gereken
hangi temel özelliği vurgulamaya çalışmıştır?
A) Alan bilgisiA) Öğretmenlik meslek bilgisiA) GenelkültürA) Kişisel özelliklerE) Duyuşsal özellikler
Z O
çn " Q
LUt£3
13. Aşağıdakilerden hangisi etkili bir öğretmende
bulunması öngörülen özelliklerden birisi değildir?
A) Kişisel sorunlarıyla sınıfı ve okulu meşguletmeme
A) Öğrencileri güdüleyebilme yeteneğine sahipolabilme
A) Güvenilir, dürüst, objektif, sırdaş olabilmeA) Bireysel farklılıkları dikkate almamaE) Cesaretlendirici ve destekleyici olma
CEVAP ANAHTARI1.
n2. E 3. C 4. B
5. A 6. D 7. D 8. D
9. 10. A 11.A 12 B
13.
D