EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S1]
2. Hafta:2. Hafta: Makro Teori ve Makro ModellerMakro Teori ve Makro Modeller
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S2]
Makro Ekonomik Modeller
Kullanıcı Model Sonuçlar
Girdi, Politika Değişikliği Çıktı
Teorik dayanaklar(taban)
Teknik Spesifikasyon
İKTİSAT EKONOMETRİ
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S3]
1. Basit bir “Makro Modele” Göz Atalım
TRYM Modeli (Treasury Australia) – ileriye doğru makroekonomik tahminlerde kullanılmaktadır
Model temel olarak geçmiş verilerle tahmin edilen makro ekonomikilişkilere dayanmaktadır.
“Tahmin” denklemler birbirlerine muhasebe özdeşlikleriyleBağlanmaktadır.
Model oldukça toplamsal (highly aggregated) ve basittir.
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S4]
Modelin Temelleri
Gelirin Devri Akım Şeması
Ulusal Gelir Muhasebe Özdeşliği
Gelir (Y) = Üretim (GSYİH) = Toplam Harcamalar (AE)
Y = Reel GSYİH = AE = C + I + G + NX
Gelir Belirleme Modeli
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S5]
Ekonometrik Yaklaşım
Tarihsel verilerin olması durumunda, bunlarla tahmin edilir
Genellikle doğrusal olmayan EKK yöntemiyle tahmin edilir
Genelden Başlayacak olursak:
Y = C + I + G + (X – M)
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S6]
Modelin dayandığı ekonomik teoriye göz atalım ve denklemleri tahmin etmek için neye ihtiyacımız olduğuna bakalım:
Genelden Özele Doğru Gidelim
Y = C + I + G + (X - M)
C = CA + cYD Teoriye bakarak belirlenir
C = 40765 + 0.873YD Ekonometrik teknikler Kullanarak tahmin edilir.
Kısa Dönem – “Yeni” Keynezyen İktisat
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S7]
Y = C + I + G + (X - M)
C = CA + cYD Mpc’nin değerini (c) tarihi verileri kullanarak tahmin edilir- Yatay kesit verileri Hazine
YD = Y - T Vergiler = f(Gelir ve Politika)
CA = f (Servet, faiz oranı, Tüketici Güveni vs……….)
Menkul Kıymet Borsa Endeksi? Proxy ? = Tüketici Güven Endeksi
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S8]
Y = C + I + G + (X - M)
Konut Olarak Kullanılan Binalar
Özel Kesim
Kamu Kesimi Harcama politikası değişkeni
• Yapım maliyetlerine göre kiralama• faiz oranları• çevrimsel dinamikler
• kapasite kullanımı• faiz oranları• reel ücretler - K/L oranı
Stoklardaki değişmeler
Tarım dışı
Tarım iklim“koşulları”
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S9]
Y = C + I + G + (X - M)
POLİTİKA
• Ürün = f (tarım üretimi)
• Diğer = f (dış ülkelerin büyümesi)
• Yurtiçi Gelir (demand)
• ithal malları fiyatı/ yurtiçi fiyatlar
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S10]
Bu model bizi nereye götürmektedir?
Reel GSYİH = Gelir
Pla
nla
nan
AE
450
AE=C+I+G+(EX-IM)
“denge”
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S11]
Şimdi ekonominin finans sektörü ile bağlantı kurmaya çalışalım
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S12]
Para Politikası AktarımPara Politikası Aktarım MekanizmasıMekanizması
MDID
MS
IR0AE (I0)
I0 Y0
IR IR PlanlananAE
Yatırım Harc. Reel GSYİH = YPara Miktarı
Para Piyasası Yatırım Gelirin Belirlenmesi
MS1
IR1
I1
I
Y1
AE (I1)
GSYİH
MS IR I GSYİH
Genişlemeci Para Politikası = MS
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S13]
Para Politikası Aktarım MekanizmasıPara Politikası Aktarım Mekanizması
MDID
MS
IR0AE (I0)
I0 Y0
IR IR PlanlananAE
Yatırım Harc. Reel GSYİH = YPara Miktarı
Para Piyasası Yatırım Ulusal Gelirin Belirlenmesi
MS1
IR1
MS
I1
I
Y1
AE (I1)
GSYH
Qty $A
Döviz Piy.ER
S$A
D$A
ER0ER1
D for $A
D$A
Döviz kuru düş.IM
EXNX
AE
NX
Kapalı EkonomiKapalı Ekonomi
Dış Dünyaya KapalıDış Dünyaya Kapalı
Kapalı EkonomiKapalı Ekonomi
Dış Dünyaya KapalıDış Dünyaya Kapalı
Açık EkonomiAçık EkonomiAçık EkonomiAçık Ekonomi
Y2
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S14]
Para Politikası AktarımPara Politikası Aktarım MekanizmasıMekanizması
MDID
MS
IR0AE (I0)
I0 Y0
IR IR PlanlananAE
Yatırım Harc. Reel GSYİH = YPara Miktarı
Para Piyasası Yatırımlar Gelirin Belirlenmesi
MS1
IR1
MS
I1
I
Y1
AE (I1)
GDP
Qty $A
Dış DünyaER
S$A
D$A
ER0ER1
D for $A
D$A
Döviz kuru düşerIM
EXNX
AE
NX
Closed Economy Closed Economy
NO OVERSEAS SECTORNO OVERSEAS SECTOR
Closed Economy Closed Economy
NO OVERSEAS SECTORNO OVERSEAS SECTOR
Açık EkonomiAçık Ekonomi Açık EkonomiAçık Ekonomi
Y2
MS IR I GDP
ER NX GDP
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S15]
Para Politikası Aktarım MekanizmasıPara Politikası Aktarım Mekanizması
MDID
MS
IR0AE (I0)
I0 Y0
IR IR PlanlananAE
Yatırım Harc. Reel GSYİH = YPara Miktarı
Parasal Sektör Yatırımlar Gelir
MS1
IR1
MS
I1
I
Y1
AE (I1)
GDP
Y2
NX
Geri Besleme Etkisi (Feedback Effect)
GDP MD (işlem saiki)
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S16]
Maliye Politikası Aktarım MekanizmasıMaliye Politikası Aktarım Mekanizması
G
Y:1
IR:1
AE
Reel GSYİH
AE:0
Y:0
Gelirin Belirlenmesi Para Piyasası Yatırım Talebi
IR
Qty M
IR
ID IR:0
I0 I1
I
Y:1
Dışlama EtkisiCrowding Out
MD:0
MS
MD:1
G AE Y MD IR I AE Y
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S17]
G AE Y MD IR I AE Y
IR D$A ER NX AE Y
Yurtiçi Dışlama Etkisi
Dış Sektör
Maliye Politikası Aktarım MekanizmasıMaliye Politikası Aktarım Mekanizması
Uluslararası Crowding Out
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S18]
IS – LM – BP Modeli
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ı
IS
IS Eğrisi:• AE ve IR arasındaki ilişkiyi gösterir• Bu ilişki negatiftir çünkü AE’nin bazı parçaları (I &C) faiz oranı ile negatif ilişkilidir• Eğim IR’nin esnekliğine bağlıdır• Toplam harcamaları(AE) arttırıcı herhangi bir şey (IR hariç) IS eğrisini sağa kaydırır.
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S19]
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ı
IS
Reel GSYİH = Gelir
Pla
nla
nan
AE
450
AE=C+I+G+(EX-IM)
AE
IS:1
IS eğrisindeki kaymanın büyüklüğü, Toplam harcamaların (AE) alt parçalarını nasıl belirlediğinize bağlıdır
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S20]
IS – LM – BP Modeli
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ı
IS
LM
LM Eğrisi:• Para piyasasının dengede olduğu IR ve Reel GSYİH bileşimlerini gösterir. •LM pozitif eğimlidir. Çünkü Reel GSYİH arttığında, para talebi artar (işlem saiki), MS sabit ise, faiz oranı (IR) yükselir• Eğim, para talebinin faiz esnekliğine bağlıdır• MS değişirse LM eğrisi kayar
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S21]
LM LM Eğrisinin TemeliEğrisinin Temeli
G
Y:1
IR:1
Gelirin Belirlenmesi Para Piyasası
AE
Reel GSYİH
AE:0
Y:0
IR
Para miktarı MD:0
MS
MD:1
IR:0
LM eğrisinin eğimi:
• İşlem güdüsü ile para talebindeki değişim ve Y arasındaki ilişkiye ve• MD eğrisinin faiz esnekliğine bağlıdır.
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S22]
LM LM Eğrisinin TemeliEğrisinin Temeli
G
Y:1
Gelirin Belirlenmesi Para Piyasası
AE
Reel GSYİH
AE:0
Y:0
IR
Para Miktarı MD:0
IR:1
MS
MD:1IR:0
LM eğrisinin eğimi:
• MD ve Y arasındaki ilişki
• MD eğrisinin eğimine (MD eğrisinin faiz esnekliğine) bağlıdır
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S23]
IS – LM – BP Modeli
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ı
IS
LM
BP
BP Eğrisi:• Ödemeler dengesinin denk olduğu IR ve Reel GSYİH bileşimlerini gösterir. • Eğimi pozitiftir çünkü, Reel GSYİH arttıkça ithalat artar ve Cari işlemler dengesi açık verme eğilimine girer, dolayısıyla yabancı sermaye çekmek için yüksek IR ihtiyacı ortaya çıkar. • Eğim uluslar arası sermayenin hareketliliğine bağlıdır (hareketli ise daha yatık)• ER’deki değişimler BP eğrisini kaydırır (depreciation =sağa kayma)
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S24]
IS – LM – BP Modeli
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ları
IS
LM
BP
Kısa Dönem Keynezyen Modelde bu eğrilerin her birinin denklemini tahmin etmek gerekir.
Şunları Tahmin Etmeye ihtiyaç Var:• eğimler• farklı etkiler sonucu kaymanın büyüklüğü
• IS için bu AE’ye bağlıdır.
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S25]
IS – LM – BP Modeli
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ı
LM
IS
BP
Politika Analizi
Devlet duble yol yapmak için harcamalarını arttırır
Y:0
IR:0
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S26]
IS – LM – BP Modeli
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ı
LM
IS
BP
Politika Analizi:Devletin yol yapımı harcamalarını (duble yol) arttırdığını varsayalım
Etkisi:
Bu IS eğrisini sağa doğru IS1 e kaydırır.
IS1
Y:0
IR:0
Ekonomi artık dengede değildir. Dengeye doğru nasıl uyum sağlayacak?İç ekonominin X’e doğru hareket ettiğini kabul edelim
X
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S27]
IS – LM – BP Model
LM
IS
BP
Y:0
IR:0
X noktasında ödemeler dengesi denk değildir
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ları
IS
X BP:1Dalgalı kur rejiminde, kur yükselir (uluslar arası crowding out) ve BP eğrisi BP:1’e kayar.
Y:1
IR:1
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S28]
IS – LM – BP Framework
1. IS-LM-BP modelini nasıl belirlediğimize ve BP-LM eğrilerinin eğimlerine bağlı olarak farklı sonuçlar elde edilir.
2. IS-LM-BP modeli sadece reel GSYİH, faiz oranı (IR) ve döviz kurundaki (ER) değişimlerin sonuçlarını verir• Hala model aşağıdaki değişkenlere ilişkin herhangi bir bilgi
vermemektedir:• istihdam (işsizlik) veya • fiyatlar (enflasyon)
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S29]
Esnek Fiyatlar : AD – AS Modeli
Reel GSYİH
Fiy
at D
üzey
i
AD
Toplam Talep (AD) Eğrisi
Dengede fiyatlar düzeyi ile toplam harcamalar (AE) arasındaki ilişkiyi gösterir.
Eğimi negatiftir:• uluslararası ikame etkileri• servet etkileri
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S30]
Esnek Fiyatlar: AD – AS Modeli
Reel GSYİH
Fiy
at D
üzey
i
AD
AS
Toplam Arz (AS) eğrisi
Fiyat düzeyi ile ekonomideki firmaların arz etmeye hazır oldukları çıktı düzeyi arasındaki ilişkiyi gösterir.
Pozitif eğimlidir: yüksek çıktı düzeylerinde artan maliyetleri karşılamak ancak yüksek fiyatlar ile mümkündürAS = MC (tüm firmalar)
Uyarı! AS eğrisinin biçimi, eğimi ve yorumlanması
Oldukça ihtilaflı bir konudur.
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S31]
Esnek Fiyatlar Altında: AD – AS Modeli
Reel GSYİH
Fiy
at D
üzey
i
AD
AS
LM
IS
BP
Y:0
IR:0
Reel GSYİH
Fai
z O
ran
ları
IS
X
Y:1
IR:1
AD:1
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S32]
Reel GSYİH
Fiy
at D
üzey
i
AD
AS
AD:1
Politika AnalizleriG (duble yol)AD sağa kayar.AD den AD:1
Y:0
P:0
Y:1
P:1
İstihdam (işsizlik) hakkında ne söylenebilir ?
İstihdam • reel GSYİH büyümesi• üretkenlik büyümesi• ücretler (K/L ikame) bağlıdır.
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S33]
İşsizlik (Unemployment)
İşsiz Sayısı =
İşgücü
eksi
İstihdam
• Çalışma yaşında olanlar• işgücüne katılım oranı • diğer sosyal
etkiler
• reel GSYİH büyümesi• üretkenlik artışları• ücretler (K/L ikame)
Emek Piyasası Modeli• talep • arz “tartışmalı”
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S34]
Neler Eksik Kaldı?
Ekonominin Ulusal Modelinin sadece kısa dönem etkilerini etkilerine bakmış olduk.
Aşağıdaki değişkenlerin değişmesi durumunda ortaya çıkacak etkileri tahmin etmek olanaklıdır:
• reel GSYİH• faiz oranları• döviz kurları• fiyat düzeyi• istihdam\işsizlik
Benzer biçimde : Bütçe sonuçlarını, Cari işlemler dengesine ilişkinBilgiler de verir.
Şimdi Sıra Uzun Dönem Uyum Mekanizmasına Geldi
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S35]
Uzun Dönemde Makro Modellerin Temel Özellikleri
SRSR - yeni Keynesyen karşılaştırmalı durağanlık
LRLR - arz yanlı sınırlamalar söz konusudur- ekonomi uzun dönem durağan dengesine geri döner.
GSYİH
zaman
LR BüyümeLR Büyüme YoluYolu
Hata Düzeltme Modeli • Salınımların azaldığı uyum süreci
SR ShockSR Shock
Uzun Dönem Dengesine Geri DönüşUzun Dönem Dengesine Geri Dönüş
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S36]
Uzun Dönem Uyum Süreci
• NAIRU Fikrine Dayanmaktadır• (Non Accelerating Inflation Rate of Unemployment)
• Kapasite kısıtlarından dolayı Uzun dönem büyüme hızının bir sınırı olacaktır (enflasyonist eğilimlere yol açmayan)
• “doğal” işsizlik oranı
Modelde Uzun Dönem (LR) dinamiği
Beklentilerin yer aldığı Phillips Eğrisine dayanmaktadır.
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S37]
Enflasyon Beklentilerinin Yer Aldığı Enflasyon Beklentilerinin Yer Aldığı Phillips Phillips Eğrisi Eğrisi ModelModelii
İşsizlik Oranı (%)
En
flas
yon
Ora
nı (
%)
SRPC:1
Uzun DönemPhillips Eğrisi
4%
Doğal8%
AA
A noktası dengeyi göstermektedir
(pe = 4%)(pe = 4%)
Beklentiler = Gerçekleşen Beklentiler yerine geldi
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S38]
İşsizlik oranı (%)
En
flas
yon
Ora
nı (
%)
SRPC (pe = 4%)4%
LRPC
Doğal işs.8%
A
7%
3%
B
Talep Yönetimi Politikaları ve İşsizlikTalep Yönetimi Politikaları ve İşsizlik
Genişlemeci para ve maliye politikaları –
Talep çekişli enflasyon
Devlet harcamaları arttırır (duble yol)
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S39]
İşsizlik Oranı (%)
En
flas
yon
Ora
nı
(%)
SRPC (pe = 4%)4%
LRPC
Doğal İşs.8%
A
7%
3%
SRPC (pe = 7%)
B C
BEKLENEN ve GERÇEKLEŞEN enflasyon
oranında eşitsizlik
Talep Yönetimi ve İşsizlikTalep Yönetimi ve İşsizlik
İşçiler beklentileriniyeni duruma
uydururlar ()
EKO 308: İktisadi Planlama [Hafta 2 S40]
Rasyonel Beklentiler HipoteziRasyonel Beklentiler Hipotezi
İşsizlik Oranı (%)
En
flas
yon
Ora
nı (
%)
SRPC (pe = 4%)4%
LRPC
Doğal İşs.8%
A
7%
SRPC (pe = 7%)
CHükümet işsizliği azaltmak için genişlemeci bir politika izleyeceğine ilişkin niyetini
açıklar.Ekonomi Başlangıçta A Noktasında dengededir
İşçiler anında beklentilerini yukarı doğru uydururlar
Sonuç:
Rasyonel Beklentiler Hipotezine göre, talep yönetimi politikaları
işsizliği azaltma konusunda tamamıyla etkisizdir. Çünkü iktisadi birimler herhangi bir
politika girişiminin enflasyonist sonuçlarını tahmin edebilirler.
Ekonomi Uzun dönem Phillips Eğrisinden (LRPC) ayrılmaz,
kısaca eğrinin altında ve üstünde salınımlar gösterir
Rasyonel Beklentiler
İşçiler ve diğer iktisadi birimler geleceği mükemmel bir biçimde
öngörebilirler.
Politika ilan edilir edilmez, genişlemeci politikanın enflasyon oranlarını arttıracağını bilirler ve hemen beklentilerini uydururlar