İSTANBULİSTANBUL
Ortak Meclis ToplantısıOrtak Meclis Toplantısı
İstanbul, 22 Eylül 2008İstanbul, 22 Eylül 2008
Nasıl Başladı - 1
2001 sonrasında ABD ekonomisini toparlamak için hızla indirilen faizler (2001-2004 dönemi), kredi kullanma talebini artırdı
Artan kredi hacmi emlak fiyatlarını yükseltti. Yükselen emlak fiyatları, yeni kredi alınabilmesini sağladı. (ipotekli g.menkule, ikinci-üçüncü ipotek yapılarak bulunan kaynakla yeni harcama yapma imkanı sağlandı)
Nasıl Başladı - 2
2002 yılında inşaat sektörü ile ekonomiyi canlandırmak ve düşük gelirlilerin konut sahibi olabilmelerini kolaylaştırmak amacıyla yeni düzenlemeler yapıldı (“subprime mortgage”-düşük kaliteli emlak kredileri artışının önü açıldı)
ABD Devlet Tahvillerinin hızla düşen faizleri ve artan emtia fiyatları ile yurtdışında bollaşan likidite, yeni yatırım alanları aradı
Finansal Kitle İmha Silahları’nın Doğuşu
“NINJA krediler” olarak tabir edilen düşük kaliteli krediler hızla büyüdü (No Income, No Job, no Asset)
Yatırım Bankaları, daha da fazla kredi verebilmek için, mevcut kredi alacaklarını satarak (menkul kıymetleştirme) yeni kaynaklar elde etti ve bunlarla da yeni krediler açıldı
Finansal Kitle İmha Silahları’nın Doğuşu
Azalan risk duyarlılığı, bankaları her türlü kar odaklı (ama denetimi-takibi-kaydı zayıf) işlemlere yöneltti
2000 2007
Hedge Fonlar 500 milyar $ 2 trilyon $
Türev Ürünler 20 trilyon $ 120 trilyon $
(küresel
ekonominin
büyüklüğü ise
60 trilyon $)
… ve bir Çöküşün Hikayesi - 1 2001’de Ev’in değeri 100 bin dolardı. 20 bin peşin, 80
bin dolar ipotek kredisi (mortgage) ile alınmıştı
2004’de yapılan yeni bir ekspertiz ile Ev’in değeri 150 bin dolara çıktı. 2. ipotek ile bankada 50 bin dolar kredi alındı ve Otomobil yenilendi
2005’de bir ekspertiz daha yapıldı ve Ev’in değeri 180 bin dolar olarak belirendi, 3. ipotek alındı ve mobilyalar yenilendi.
2006’ya gelindiğinde artık herkes (şahıslar, emlakçı, banka vs.) Evin değerini 180 bin dolar olarak kabul ediyor ve buna göre hareket ediyordu.
… ve bir Çöküşün Hikayesi - 2 Ancak 2007’de bir gün aynı mahallede benzer bir Ev
satışa çıktı. Ama kimse 180 bin dolar ödemek istemedi. Ve balon patladı.
Öyle ki, Ev’in satış fiyatı başlangıçtaki 100 bin $’ın altına (70 bin $’a) geriledi. Ev’i için 80 bin $ ipoteğe giren Ev sahibi de, haliyle ödeme yapmak istemedi
Alacaklarını tahsil edemeyen bankalar, borçlarını ödeyecek kaynak bulamayınca mali sistem durdu. Bankalar birbirine bile borç vermeyince Likidite Krizi başladı
Kıssadan Hisse“Türev ürünlerinin yaygınlaşması ile kötü niyetli cin artık şişeden çıkmıştır. Bu ürünlerin 'zehirli' olduğu bir krizle belirgin hale gelinceye kadar, türleri ve toplam işlem hacmi artmaya devam edecektir”
Warren Buffet, 2002
Aç doyar, açgözlü doymaz
Türk Atasözü
ABD’deki Finansal Krizin Rakamsal BoyutuBatan Lehman Brothers’ın aktif büyüklüğü : 600 milyar dolar
Batan diğer 12 bankanın aktif büyüklüğü : 170 milyar dolar
Finans Kesiminde Oluşan Toplam Zarar : 700-800 milyar d.
Beklenen Toplam Zarar : 1,2 trilyon dolar
Türkiye’nin Ekonomik Büyüklüğü : 660 milyar dolar
Türk Bankalarının Toplam Aktif Büyüklüğü : 520 milyar dolar
Dünya’da Neler Bekleniyor Düşük faiz ve yüksek likidite döneminin sonu Likidite ve Kredi daralması –Büyüme’nin düşmesi Küresel Bankacılık sisteminin yeniden yapılanması
(son kalan 2 büyük yatırım bankası GoldmanSachs ve MorganStanley, yatırım bankacılığından çekiliyor)
Serbest Piyasa Ekonomisinin; Kurallı Piyasa Ekonomisine dönüşmesi – yeni bir denetim-gözetim sistemi kurulacak
Bankaların aktiflerindeki kötü krediler, kurulacak bir kamusal tasfiye şirketine devredilmesi
Bu şirketi kurmak üzere Bush Yönetimi Kongre’ye 700 milyar dolarlık kaynak aktarma yetkisi için başvurmaya hazırlanıyor (ancak bu durumda ABD kamu borcu ve bütçe açığı hızla artacak)
Türkiye’de Neler Bekleniyor - 1
Riski Azaltan Faktörler;
2001’den farklı olarak Kamu maliyesi çok daha iyi durumda
Bankacılık sistemi çok daha sağlam ve ‘çürüklerinden ayıklandı”
Mali sistemde Denetim ve Gözetim güçlendirilmiş durumda
Türkiye’de Neler Bekleniyor - 2Riski Artıran Faktörler;
Reel Sektörün yurtdışı borçlanması yüksek ve artmaya devam ediyor ama uzun vadeli borçlanma sayesinde risk azalıyor
Dış Borç (milyar dolar) 2003 2008 1.Ç.
Finans Sektörü 14 60
Reel Sektör 35 112
Özel Sektör Dış Borç Ödemeleri 2008 20092010
Anapara+Faiz (milyar dolar) 26 3621
Türkiye’de Neler Bekleniyor - 3Riski Artıran Faktörler;
Yükselen Cari açık ve Bozulan Finansman Kalitesi
(milyar $) 2007 2008 (son 1 yıl)
Cari Denge -38 -47Gelen Kaynak
Doğrudan Yabancı Serm. 22 17
Portföy Yatırımı 3 -5
Bankaların aldığı krediler 6 7
Reel Sektörün aldığı krd. 26 31
Almamız Gereken Dersler - 1 Her kriz, sistemdeki bir bozukluğa işarettir ve
düzeltme fırsatı verir
Ama her düzeltmenin bir yan etkisi olacaktır. Kriz yönetimi, bu etkiyi en azda tutmaktır
Kişilerin servetlerindeki artış ile gelirlerindeki artış paralel değilse, servetler gelirden fazla artıyorsa, sistemde bir bozulma olduğuna işarettir
Krizin faturası herkese çıkacaktır
Almamız Gereken Dersler - 2 İhracat Pazarlarını çeşitlendirmek gerekiyor
Avrupa Birliği’ndeki büyüme hızı 2007: % 2,6
2008: % 1.0 (t)
2009: % 0,9 (t)
İhracatımızda AB’nin payı % 50, ABD’nin payı % 3 AB pazarı aslında şimdiden etkilendi AB pazarına ihracattaki artış 7 aydır, geneldeki artışın altında
Almamız Gereken Dersler - 3 Tedbirli Olmanın Zamanı
Böyle zamanlarda bilançolardaki uyumsuzluklar (vade, kur vb.) potansiyel risk doğuran alanlardır
Gayrimenkul ve Emtia fiyatları gevşeyecek Kredi maliyetleri artacak, krediyle yapılacak yatırımın
verimliliği ve karlılığı daha fazla önem kazandı
Kurumsal Yapının Önemi Finansman Müdürünüze ve İş Geliştirme Müdürünüze
iyi bakın, yoksa mutlaka edinin “Küçük olsun benim olsun” veya “Ne iş olsa yaparız,
biz her iş’te varız” devri bitti
Güneş girmeyen ev;
hastalık üretir
Büyüme olmayan ekonomi;
işsizlik, yoksulluk, huzursuzluk ve kavga üretir
Çeyrek Dönemler İtibariyle BüyümeÇeyrek Dönemler İtibariyle Büyüme
2002 - 2004 2005 - 2006 2007 - 2008
2008 yılı Sektörel Büyümeleri2008 yılı Sektörel Büyümeleri
(7 aylık Büyüme Oranları) 2007 2008İmalat Sanayi Büyümesi % 5,2 % 4,2
TV % -33 % -18Tekstil % 7 % -16Deri % 5 % - 9 Hazır Giyim % 0 % - 6Makine % 11 % - 4
Kimya % 5 % 1Gıda % 4 % 6Metal % 15 % 9Mobilya % -20 % 11 Elektrikli Makine % 25 % 20Taşıt % 5 % 27
Yükselen Piyasa EkonomilerindeYükselen Piyasa EkonomilerindeBüyüme OranlarıBüyüme Oranları
2007 2008 (tahmin)-------- ------------------
Türkiye % 4,5 % 4
Çin % 9 % 9Hindistan % 7 % 6Endonezya % 6 % 6Malezya % 6 % 6Kore % 5 % 4Arjantin % 8 % 6Brezilya % 6 % 6
Vergi 2007 2008 Artış
Gelirleri ilk 8 ay ilk 8 ay
(milyar YTL.) ---------- --------- --------
Gelir Vergisi 21,7 25,6 % 18
Kurumlar Vergisi 9,5 12,2 % 28
KDV (dahilde) 10,9 11,6 % 7
KDV (ithalde) 17,0 20,9 % 23
2008 yılı Vergi Gelirleri2008 yılı Vergi Gelirleri
2003 2008 Artış
Asgari Ücret 200 $ 500 $ % 150
Doğalgaz Fiyatı 0,3 YTL. 0,67 YTL. % 120 Kurşunsuz Benzin 1,8 YTL. 3,2 YTL. % 80
Elektrik Fiyatı 9 cent 14 cent % 60
Dolar Kuru 1,50 1,25 % -17Euro Kuru 1,70 1,80 % 6
Girdi Maliyetlerindeki ArtışGirdi Maliyetlerindeki Artış
Türkiye’de ve rakiplerimiz olan Yükselen Piyasa Türkiye’de ve rakiplerimiz olan Yükselen Piyasa Ekonomileri ülkelerindeki Elektrik FiyatlarıEkonomileri ülkelerindeki Elektrik Fiyatları
US cents / kwhSanayi Konut
Türkiye 14,0 17,0
Brezilya 12,2 16,6Meksika 11,1 9,5Hindistan 10,5 6,1Çin 9,6 6,7Kore 7,0 10,0
Kaynak: IEA energy prices and taxes 2008
Yapmamız Gerekenler
“Çifte Çıpa” nın zamanıdır
1) Güçlü Ekonomi
2) Kaliteli Demokrasi
Biz İstiyoruz ki;
Türkiye; kurumlar ve kurallar ülkesi olsun
Kurallar olsun, Herkese uygulansın, Kuralların nasıl değişeceği de kurallara bağlı olsun.
TOBB, Oda ve Borsaları ile birlikte;
Demokratik bir kurum olarak Demokrasinin yanındayız
Siyasete, dışardan yapılacak müdahalelerin karşısındayız
Fikir Hürriyetinin, Din ve Vicdan Hürriyetinin, Teşebbüs Hürriyetinin savunucuyuz
HUZUR
TİCARET
ZENGİNLİK