Sağlık Çalışanları ve Şiddet
Prof. Dr. Tevfik ÖZLÜKaradeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Trabzon
Sunum• Şiddetin tanımı, türleri• Ülkemizde sağlık çalışanlarına dönük şiddet
– Şiddetle karşılaşma sıklığı– Şiddetin yaşandığı alanlar– Şiddetin zamanlaması– Saldırganın kimliği– Şiddetin sağlık çalışanları üzerindeki etkileri– Şiddete karşı sağlık çalışanlarının tepkileri
• Sonuç ve öneriler• Dışlanan konular:
– Şiddetin nedenleri, önlenmesi
Şiddet
• Güç ve baskı uygulayarak, insanları öldürmek, incitmek ve yaralamak amacıyla yapılan bireysel veya toplu hareketlerin tümü
Şiddet
• Sözel, emosyonel
• Fiziksel
• Tehdit
• Zorbalık
• Taciz– Cinsellik, Özürlülük, Yaş, Irk, Politika,Din,Dil...
Yeşildal N. Sağlık hizmetlerinde iş kazaları ve şiddetin değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005; 4:280-302.
Vittorio di Martino , Relationship between work stress and workplace violence in the health sector. Geneva, 2003
Çalışma hayatında meydana gelen şiddetin ¼’ü sağlık alanındadır"
Kurumlarda Şiddet Riski
0
2
4
6
8
10
12
14
16
sağlık kurumları diğer kurumlar
şiddet riski
Cooper CL, Swanson N. Workplace violence in the health sector - ILO, WHO, ICN and PSI 2002.http://www.ilo.org/public/english/dialogue/sector/papers/health/state.pdf)
Ayrancı Ü, Yenilmez Ç, Günay Y, Kaptanoğlu C. Çeşitli sağlık kurumlarında ve sağlık meslek
gruplarında şiddete uğrama sıklığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3: 147–154.
Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. Identification of violence in Turkish health care settings
J Interpersonal Violence. 2006; 21:276-296.
Şiddet var %
Devlet Hastanesi 61,3
Birinci Basamak 52,4
SSK Hastanesi 47,4
Üniversite Hastanesi 45,4
Özel Hastane 18,4
Hangi kurumda, ne kadar şiddet?
Ayrancı Ü, Yenilmez Ç, Günay Y, Kaptanoğlu C.Çeşitli sağlık kurumlarında ve sağlık meslek gruplarında şiddete uğrama sıklığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3: 147–154
Şiddet var %
Acil servis 63,1
Servis 63
Poliklinik 50,4
Poliklinik+Servis+Ameliyathane 49,5
Poliklinik+Servis 46,3
Laboratuar 38,5
Saha 37,9
Diğer Birimler 41,1
Hangi birimde, ne kadar şiddet?
Ayrancı Ü, Yenilmez Ç, Günay Y, Kaptanoğlu C.Çeşitli sağlık kurumlarında ve sağlık meslek gruplarında şiddete uğrama sıklığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3: 147–154
Hangi personele, ne kadar şiddet?Meslek Şiddet var %
Pratisyen Hekim 67,6
Hemşire 58,4
Araştırma Görevlisi 56,8
Uzman Hekim 49,1
Hasta Bakıcı 48,8
Teknisyen Grubu 43,5
Öğretim Üyesi 36,7
Karşılama Görevlisi 34,9
Diğerleri 32,7
Hangi hekime ne kadar şiddet?
Şiddet var %
Pratisyen 67,5
Cerrahi Tıp Uzmanı 53.8
Dahili Tıp Uzmanı 47,9
Ayrancı Ü, Yenilmez Ç, Günay Y, Kaptanoğlu C.Çeşitli sağlık kurumlarında ve sağlık meslek gruplarında şiddete uğrama sıklığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3: 147–154
Hangi yaşa, ne kadar şiddet?
Yaş Şiddet var %
≤ 29 49,9
30-39 54,1
40-49 43,8
50-59 21,2
≥ 60 20
Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. Identification of violence in Turkish health care settings. J Interpersonal Violence. 2006; 21:276-296.
Saldırganın kimliği
• %31,3’ü hasta • %57,5’i hasta yakını • % 11,2’si personel
• %35,5’i 16-30 yaş • %55,3’ü 31-50 yaş • %9,2’si ≥ 50 yaşında • %76,9’u erkek
Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. Identification of violence in Turkish health care settings. J Interpersonal Violence. 2006; 21:276-296.
Saldırı anı
%
Öykü alma sırasında 30,9
Muayene sırasında 2,5
Hastayı başka merkeze sevk etme 10,1
Uygunsuz bir istek 29,9
Ölüm gibi kötü sonuçları anlatırken 12,5
Sıra beklerken 14,1
Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. Identification of violence in Turkish health care settings. J Interpersonal Violence. 2006; 21:276-296.
Gaziantep
• 209 hekim– %59,3 son yılda çalıştığı kurumda şiddet arttı– %68 son yılda işyerinde şiddete tanık oldum– %63,5 son bir yılda işyerinde şiddete maruz
kalmadım– %36,5 son bir yılda şiddete maruz kaldım
• %39,9 sözel/psikolojik şiddet• %2,1 fiziksel şiddet• %58 Sözel ve fiziksel şiddet
Adaş B, Elbek O, Bakır K. Sağlık Sektöründe Şiddet Raporu. 2008
Gaziantep
• Şiddetin gerçekleştiği mekanlar– %18,2 muayene odası– %18,2 acil servis– % 7 klinik– %11,2 bekleme salonu, koridor– %42,7 diğerleri
Adaş B, Elbek O, Bakır K. Sağlık Sektöründe Şiddet Raporu. 2008
Gaziantep
• Şiddetin gerçekleştiği zaman– %44,1 mesai saati– %26,6 nöbet sırasında– %27,3 mesai+nöbet sırasında– %2,1 diğer
Adaş B, Elbek O, Bakır K. Sağlık Sektöründe Şiddet Raporu. 2008
Gaziantep
• Şiddete başvuranlar– %6,3 hasta– %58,5 hasta yakını– %21,8 hasta ve hasta yakını– %7 idare– %6,3 sağlık çalışanı– %28,2 erkek (%64,8 çoğunlukla erkek)– %1,4 kadın (%5,6 çoğunlukla kadın)
Adaş B, Elbek O, Bakır K. Sağlık Sektöründe Şiddet Raporu. 2008
Gaziantep
• Şiddet sonrası şikayetçi olma oranı %37,8
• Şikayetle ilgili işlem– %23,6 işlem yapılmadı– %27,3 güvenlik uzaklaştırdı– %20,0 özür dileme, uzlaşma– %23,6 adli işlem– %5,5 taburculuk
Adaş B, Elbek O, Bakır K. Sağlık Sektöründe Şiddet Raporu. 2008
Sucu G, Cebeci F, Karazeybek E.
Acil birim çalışanlarına hasta ve yakınları tarafından uygulanan şiddet.
Turkiye Acil Tıp Dergisi 2007; 7: 156-162.
Antalya, 2006,
289 Acil Servis ve 112 Acil Yardım Ambulans çalışanı
Şiddetin Şekli %
Bağırma 89
Hakaret 76,1
Tehdit 65,9
Küfür 63,3
Üzerine yürüme 81,1
Eşyaları fırlatma 40
İtme 39,4
Silahla saldırı 23,8
Tekmeleme 15
Vurma 12,7
Yumruklama 12,2
Zorla tutma 11,6
Tokat atma 8,8
Duygular%
Kızgınlık 67
Üzüntü 38,8
Şaşkınlık 35,5
Hayal kırıklığı 32,6
Çaresizlik 24,3
Korku 13,9
Güçsüzlük 8,8
Sorgulama 8,4
Utanma 7,3
Tepkiler
%
Sakinleştirmeye çalıştım 64,1
Karşılık verdim 36,6
Rapor ettim 23,4
Kaçtım 10,6
Yasal işlem başlattım 7,2
Rapor aldım 1,4
Şiddete maruz kalınan yer %
Müdahale odası 42,4
Gözlem odası 36,9
Kaza yeri 33,3
Bekleme odası 16,1
Çocuk muayene odası 14,2
Ambulans 13,1
Resüstasyon odası 12,4
KHD müdahale odası 5,9
Psikiyatri muayene odası 4
KBB-Göz muayene odası 1,5
Eğitim alma-şiddeti raporlama ilişkisi
Eğitim aldı % Eğitim almadı %
Rapor ettim 66,6 10,3
Rapor etmedim 33,4 89,7
Acil Servislerde Şiddet
• Türkiye’nin Batısında 18 Acil Servisteki 195 çalışandan % 72.3’ü şiddete maruz kalmış– Sözel şiddet %69.5 – Tehdit %53.2 – Fiziksel şiddet %8.5
• Fiziksel şiddet uğrayanlardan yarısı tedavi görüp iş görmezlik raporu almış, ölüm ya da sakatlanma yok
Ayranci U. Violence toward health care workers in emergency departments in west Turkey. Journal of Emergency Medicine 2005 Apr; 28(3):361-5.
• Çoğu Mağdur (%82.1) 30-39 yaşlarında
• Hemşire %80.8 ve hekimlerde %78 en sık
• Devlet Hastanesi çalışanlarında sık %81
• En sık 61-120 aydır çalışanlarda %82.8
• Gece (20:00-05:00) vardiyası daha sık %81.8
• Çoğu saldırgan hasta yakını %89 veya hasta %52
Ayranci U. Violence toward health care workers in emergency departments in west Turkey. Journal of Emergency Medicine 2005 Apr; 28(3):361-5.
Acil Servislerde Şiddet
KHD hekimine şiddet
• Ankara, 110 KHD uzmanından %80’i şiddete uğramış– Sözel (%89) – Tehdit (%43) – Fiziksel saldırı teşebbüsü (%21)– Fiziksel saldırı (%7,8)– Kesici-delici aletle yaralama (%1)
• Erkekler %74; kadınlar %85 şiddete maruz kalmış
Avşar F, Bedir R, Vuruşkan G. http://www.medicalnetwork.com.tr/2003/konu.asp?goster=1&Metin=621
• Hastane türleri ve şiddetin sıklığı– SSK Hastanelerinde %86; – Devlet Hastanelerinde %83; – Üniversite Hastanelerinde %57
• Şiddete tepki– %85 hizmete devam – %7 başka hekime gönderme
• %13 hekim hatalı olduğunu kabul ediyor• Hekimlerin %95’i bu konuda eğitim almamış• Şiddeti rapor edenlerin oranı %31
KHD hekimine şiddet
Avşar F, Bedir R, Vuruşkan G. http://www.medicalnetwork.com.tr/2003/konu.asp?goster=1&Metin=621
İstanbul
• İstanbul Tıp Fakültesinde 1 yıldan uzun süredir çalışan 274 araştırma görevlisi
• Son bir yılda şiddete maruz kalma durumları– Evet %50,7– Hayır %49,3
Süheyla Ağkoç, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD. Tıpta Uzmanlık Tezi. 2005.
SES - Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası
• 2006, 39 ilden 1771 kadın sağlık çalışanı,– şiddete uğrama sıklığı %40,6
– cinsel taciz % 3,7
– en sık hemşireler %45,7
• %37,9 herhangi bir yasal girişimde
bulunmuyor
• %26.4 resmi şikayette bulunduhttp://www.saglikmemurlari.org/forum/topic.asp?TOPIC_ID=1669
İstanbul• 2004, 10 Hastaneden 213 acil servis çalışanı
– % 97,7‘si sözel – %36,2‘si fiziksel– %11,3‘ü ise cinsel şiddet
– %97,2’si'si şiddetten korunma eğitimi almamış– Saldırgan %75.4'ü 19-34 yaş grubunda– Saldıran hastaların %87.5'inin, hasta yakınlarının ise
%84.2'sinin erkek olduğu saptandı.
Acil çalışanlarının şiddetle karşılaşma durumlarının belirlenmesi. Perihan Sürücü; Dnş.: Doç. Dr. Fatma Eti Aslan
Ankara
• 2002, 200 Acil Yardım (112) Servis Çalışanı – %73’ü son bir yılda şiddet korkusu– %55,8’i sözel/fiziksel taciz deneyimi– %36,4’ü sözel baskı– %4’ü fiziksel saldırı– Kadın-erkek, hekim-hekim dışı personel arasında
anlamlı fark yok
Piyal B, Kaya M, Celen U. Occupational Correlates of Fear of Violence, Harassment and Threats among 112 Emergency Aid Health Workers (Ankara, Turkey) Anatol J Clin
Invest 2007; 1(1): 1–6
İzmir
• 1999, 112 acil çalışanı, şiddete maruz kalanlar
– sözel taciz %67,6
– Sözel tehdit %48,6
– fiziksel şiddet %16,8
• Son bir yılda şiddet endişesi yaşayanlar %81
Ölmezoğlu ZB, Vatansever K, Ergör A. İzmir metropol alanı 112 çalışanlarında şiddet maruziyetinin değerlendirilmesi. Toplum ve Hekim Dergisi 1999; 14 (6):420-425.
Denizli • 3 hastane 79 acil servis personeli (2003)
– %88,6 sözel şiddet– % 49,4 fiziksel şiddet
– Şiddetin en sık tipleri: bağırma, sövme, tehdit, vurma
Boz B, Acar K, Ergin A, Erdur B, Kurtulus A, Turkcuer I, Ergin N. Violence toward health care workers in emergency departments in Denizli, Turkey. Adv Ther. 2006
Mar-Apr;23(2):364–369.
İstanbul• 2004, 255 Acil servis hemşiresi • Sözel şiddete maruziyet
– %85.5'i mesleki yaşamında – Çoğu (%91.4) çalıştığı bölümde
• Fiziksel şiddete maruziyet– %51'i mesleki yaşamında – Çoğu (%74.9) çalıştığı bölümde
• Saldırganların çoğu hasta yakınları ve erkekler (%77, %63.6).
Acilde çalışan hemşirelerin hasta/hasta yakınlarından kaynaklanan saldırılara karşı tutumları / Firdes Uçmak; Dnş.: Doç. Dr. Rukiye Pınar
• 2004, 255 Acil servis hemşiresi• Şiddete uğrayanların çoğu (sözel %79.3'ü;
fiziksel %81'i) rapor etmemiş – %50.3 bir yanıt alamayacağını düşünmekte
• %82.7 saldırılarla başa çıkmak için eğitimsiz • %61.6 çalışırken saldırıya uğramaktan korkuyor• %83.5'i şiddetle başa çıkmak için eğitim istiyor
İstanbul
Acilde çalışan hemşirelerin hasta/hasta yakınlarından kaynaklanan saldırılara karşı tutumları / Firdes Uçmak; Dnş.: Doç.Dr. Rukiye Pınar
Abant - Hemşireler
• AİBÜTF, 79 Hemşire, 2005
• Şiddete maruz kaldım %60,3– Sözel şiddet %55,8– Fiziksel şiddet %1,4
• Şiddete maruz kalmadım %39,7
Alçelik A, Deniz F, Yeşildal N, Mayda AS, Şerifi AB. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005; 4:55-65.
Öztunç G. Adana ilindeki çeşitli hastanelerde çalışan hemşirelerin çalışma saatlerinde karşılaştıkları sözel ve
fiziksel taciz olaylarının incelenmesi. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2001; 5:1-9.
Adana, 1999, 764 hemşire
Arcak R, Kasımoğlu E. Diyarbakır merkezdeki hastane ve sağlık ocaklarında çaloşan hemşirelerin sağlık hizmetlerindeki rolü ve iş memnuniyetleri. Dicle Tıp Dergisi 2006; 33:23-30
Öztunç G. Adana ilindeki çeşitli hastanelerde çalışan hemşirelerin çalışma saatlerinde karşılaştıkları sözel ve fiziksel taciz olaylarının incelenmesi. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi
2001; 5:1-9.
Öztunç G. Adana ilindeki çeşitli hastanelerde çalışan hemşirelerin çalışma saatlerinde karşılaştıkları sözel ve fiziksel taciz olaylarının incelenmesi. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi
2001; 5:1-9.
Hemşirelerin şiddete tepkileri
Öztunç G. Adana ilindeki çeşitli hastanelerde çalışan hemşirelerin çalışma saatlerinde karşılaştıkları sözel ve fiziksel taciz olaylarının incelenmesi. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi
2001; 5:1-9.
Aslan Ö, Lofçalı A, Uğur Ş, Tuğlu A. Hemşirelerin Acil serviste şiddet içeren olgu senaryolarına
yaklaşımları. Gülhane Tıp Dergisi 2005; 47:18-23.
Özet
• Sağlıkta şiddet, sık rastlanan bir olgu• En sıklıkla acil servis, poliklinik ve servislerde
yaşanıyor• Sağlık çalışanları bu konuda eğitimsiz ve ne
yapması gerektiğini bilmiyor• Şiddete uğrayanların çoğu bu durumu rapor
etmiyor• Şiddet sağlık çalışanlarında moral bozukluğu,
yılgınlık, hayal kırıklığı ve korku gibi duygular oluşturuyor
• Çoğu sağlık çalışanı, şiddete uğramasına rağmen hastaya hizmet vermeye devam ediyor
• Hekimler ve hemşireler en sık kurban• Orta yaş personel daha fazla saldırıya
uğruyor• Şiddet pratisyen hekimlere ve cerrahlara
daha sık • Mağdurların çoğu orta kıdemli
Özet
Bulgaris; 75,8
Avustralya 67,2
Güney Afrika 61
Portekiz 60tayland 54
Brezilya 46,7
0
10
20
30
40
50
60
70
80
ŞİDDET
Bulgaris
Avustralya
Güney Afrika
Portekiz
tayland
Brezilya
Di Martino, V. Workplace violence in the health sector – Country case studies Brazil, Bulgaria, Lebanon, Portugal, South Africa, Thailand, and an additional Australian study. Synthesis report, ILO, WHO, ICN and PSI 2002. (http://www.ilo.org/public/english/dialogue/sector/papers/health/violence-ccs.pdf)
Amerika
• Pensilvanya acil bölüm hemşireleri – %97 sözel şiddet
– %94 fiziksel tehdit
– %66 fiziksel saldırı
• Ohio (2004) acil servis– Hemşirelerin % 98’i
– Doktorların %96 ‘sı
Fernandes et all.Violence inthe emergency department: a survey of health care workers.CMAJ 1999; 10: 1245-1248
İngiltere
• Genel pratisyenlerin
– %6 yaralanmaksızın fiziksel saldırı
– %1,6 ciddi fiziksel saldırı
fiziksel saldırı erkek hekimlere
Ness GJ, House A, Ness AR. Aggression and violent behaviour in general practice: population based survey in the north of England. BMJ 2000; 320: 1447-1448.
Avustralya
• Kırsal alandaki genel pratisyenler (1998)
– Sözel ve fiziksel istismar erkek hekimlere
– Cinsel taciz ya da istismar kadın hekimlere
• Kentlerdeki 528 genel pratisyen (2004)– % 49,8 düşük derecede şiddet- erkek hekimlere– %12,9 yüksek düzey şiddet-kadın hekimlere
Tolhurst H, Baker L, Murray G, Bell P, Sutton A, Dean S. Rural general practitioner experience of work-related violence in Australia. Aust J Rural Helath 2003; 11: 231-236.
Magin PJ, Adams J, Sibbritt DW, Joy E and Ireland MC. Experiences of occupational violence in Australian urban general practice: a cross-sectional study of GPs. MJA 2005; 183(7): 352-356.
İsrail
• Hastanede, birinci basamaktaki 177 hekim
– % 46,2 uzun bekleme süresi
– %15,4 tedaviden memnun olmama
– %10,3 hekimden memnun olmama
– % 4,2 usulsüz istekler
• Birinci basamakta en fazla (%50) uzun bekleme
süresi
Carmi-Iluz T, Peleg R, Freud T, Shvartzman P. Verbal and physical violence towards hospital- and community-based physicians in the Negev: an observational study. BMC Health Serv Res 2005; 5: 54.
Aynı Çalışmada;
• Hastane ve birinci basamakta 177 hekim
şiddet sonrasında
– %68,9’u hiçbir şey yapmıyor
– %17,9’u güvenlik personeli ile uzaklaştırılma
– %9,4’ünde dava açılmış
Carmi-Iluz T, Peleg R, Freud T, Shvartzman P. Verbal and physical violence towards hospital- and community-based physicians in the Negev: an observational study. BMC Health Serv Res 2005; 5:
54.
Sağlığın yol açtığı şiddet
• Ölüm ve zarara uğratma• Bilgi iktidarı
– Adına karar verme– Rızaya zorlama– Bilginin yönlendirmesi
• Sağlık ortamının kirlenmesi– Ticari tıp ve müşteri anlayışı– İşkence ve insan hakları ihlalleri– Tıbbi araştırmalar
Tıpta Kötü Uygulamalar
• Hukuka / yasaya aykırı tıbbi girişim
• Hastaya yaklaşım prosedürlerine aykırı davranış
• Meslek uygulamalarında özensizlik, yetersizlik
• Tanı ve tedavide yetersizlik \ gecikme
• Hatalı araç ve yöntem seçimi
• İlaçların seçim ve kullanımında yetersizlik
• Hasta takibinin yapılmaması
Hastanede şiddet için risk faktörleri
• İlaç, alkol, şiddet öyküsü olan, psikiyatrik hastalık tanısı almış personelle çalışma
• Yemek ve ziyaret saatlerinde yetersiz personel sayısı
• Tek başına çalışma• Güvenliğin yetersizliği• Farklı karakterde
hastalarla iletişim için eğitimsiz personel ve kriz yönetimi politikası eksikliği
• Aşırı kalabalık • Hastaların uzun süre
beklemesi• Konforsuz ve karanlık
bekleme alanları • Çevresel düzenin
yetersizliği • İlaç alkol bağımlılığı• Ateşli silah taşıma hakkı• Hastanede sınırsız
dolaşma hakkı
Violence, Occupational Hazards in Hospital, CDC, NIOSH, DHHS, 2002. www.cdc.gov/niosh/2002
Kusurlu tıbbi uygulama nedenleri
Yetersiz gözlem, evine erken gönderme % 20.7
Tıbbi girişimde gecikme % 20.7
Yetersiz önlem ve tedavi % 15.5
Gecikmeli ve hatalı sevk % 10.4
Hatalı ve dikkatsiz tedavi % 10.4
Yetersiz teşhis % 8.6
Yasalara aykırı tıbbi uygulama % 5.1
Saldırıya uğrayan hemşirelerin hastalara karşı tutumu
• Hastasına tekrar bakan hemşire oranı yüzde 89.1'iken, hastayı başka hemşireye bırakanların oranı yüzde 4.1, hastaya bakmayanların oranı 2.7 olarak belirlendi.
• ''Aile kendi istekleriyle tedavi ve bakımı reddediyor''
diyenlerin oranı ise yüzde 4.1 oldu.
• Şiddete maruz kalan personelden %25.4’ünün psikolojik sıkıntısı olduğu, olayın adli makamlara %11.6 oranında yansıdığı saptandı.
Boz ve ark., 2002
Şiddet Sağlık Çalışanları Üzerinde
• Düşük moral
• Konsantrasyon kaybı
• Dinlemede zorlanma
• Kızgınlık
• İş kaybı
• İşte yetersizlik ve başarı düşüklüğü
• İş değiştirme
KHD uzmanlarına göre şiddet nedenleri
• Ahlaki yetersizlik %83,6• Medyanın etkisi %83,6• Hekime güvensizlik
%55,4• Eğitimsizlik %30• Ekibin sayıca yetersizliği
%63,6• Ekibin eğitim yetersizliği
%63,6• Hekimin yorgunluğu %59
• Hastaya yeterli süre ayrılmaması %55
• Hastanenin fiziki yetersizliği %46
• Hekimin ekonomik sıkıntısı %%37
• Hekimin hoşgörülü olmaması %15
• Hekimin eğitiminde eksiklik %12,7
Avşar F, Bedir R, Vuruşkan G. http://www.medicalnetwork.com.tr/2003/konu.asp?goster=1&Metin=621
Aslan Ö, Lofçalı A, Uğur Ş, Tuğlu A. Hemşirelerin Acil serviste şiddet içeren olgu senaryolarına yaklaşımları. Gülhane Tıp Dergisi 2005; 47:18-23.
Ayrancı Ü, Yenilmez Ç, Günay Y, Kaptanoğlu C. Çeşitli sağlık kurumlarında ve sağlık meslek
gruplarında şiddete uğrama sıklığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3: 147–154.
Ankara, Kütahya, Eskişehir illerinden 1071 sağlık çalışanı
Ocak 2001 - Ocak 2002
Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. Identification of violence in Turkish health care settings
J Interpersonal Violence. 2006; 21:276-296.