Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore
Ma. Aida Kurani
1
UNIVERSITETI I TIRANS
FAKULTETI I HISTORIS DHE I FILOLOGJIS
DEPARTAMENTI I GJUHSIS
PERIUDHA ME FJALI T NNRENDITUR
RRJEDHIMORE
N PROZN POPULLORE
(pr mbrojtjen e grads Doktor)
Punoi Udhheqs shkencor Ma. Aida KURANI Prof. dr. Ludmila BUXHELI
Tiran, 2014
Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore
Ma. Aida Kurani
2
DISERTACION
Paraqitur nga: MA. AIDA KURANI
(Pr mbrojtjen e grads shkencore: Doktor)
Specialiteti: Sintaks (Gjuhsi)
Udhheqs shkencor: Prof. Dr. Ludmila BUXHELI
Mbrohet n dt. ___. ___. 2014 prpara juris s prbr nga:
1. ________________ _________________ Kryetar
2. ________________ _________________ Antar
3. ________________ _________________ Antar (oponent)
4. ________________ _________________ Antar (oponent)
5. ________________ _________________ Antar
Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore
Ma. Aida Kurani
3
N kujtim t prindrve t mi, q me shum sakrifica m dhan jo vetm mundsin e studimit,
por edhe ndrgjegjsimin pr rndsin e tij!
Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore
Ma. Aida Kurani
4
PARATHNIE..........................7
FALNDERIME.............................................................................11
HYRJE..................................................................................................................................12
KREU I
SHTJE T SINTAKSS S PERIUDHS
1.1 Vshtrim i prgjithshm mbi konceptin e periudhs n teorin sintaksore: emrtimi dhe trajtimi i saj............................................................................................. 16
1.1.2 Fjalia.....................................................................................................................16
1.2 Emrtimi i njsis ku bn pjes fjalia e nnrenditur rrjedhimore......................................21
1.2. 1 Gramatikat tradicionale.......................................................................................26
1.2.2 Gramatikat bashkkohore.....................................................................................29
1.3 Cilat jan termat gjegjs q prdorin gjuht e tjera pr t shnuar kto njsi sintaksore? .....................................................................................................................................30
1.4 Cilit term do ti prmbahemi n punim?..........................................................................31
1.5 Tipat e periudhave: bashkrenditja dhe nnrenditja n periudh.......................................31
1.5.1 Periudha me bashkrenditje ...............................................................................35
1.5.2 Periudha me nnrenditje......................................................................................35
1.6 Mjetet e formsimit t periudhave ....................................................................................42
KREU II
KLASIFIKIMI I PERIUDHAVE ME FJALI T NNRENDITUR DHE
VENDI I FJALIS RRJEDHIMORE N KLASIFIKIMET E
PERIUDHAVE ME NNRENDITJE N GJUHN SHQIPE
2.1 Klasifikimi i periudhave me fjali t nnrenditur n gramatikat dhe studimet pr gjuhn
shqipe......................................................................................................................................50
2.2 Kriteret e klasifikimit t periudhave me fjali t nnrenditura...........................................63
2.3 Klasifikimi i periudhave me fjali t nnrenditur n gjuhsin e huaj...............................69
2.4 Cilit kriter do ti prmbahemi n kt punim?..................................................................80
2.5 Vendi i periudhs me fjali t nnrenditur rrjedhimore n klasifikimet e periudhave me
nnrenditje n gjuhn shqipe...................................................................................................81
Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore
Ma. Aida Kurani
5
KREU III
RRETH DISA SHTJEVE T FJALIS RRJEDHIMORE
3.1 Trajtimi i derisotm i fjalis rrjedhimore n gramatikat dhe studimet pr gjuhn
shqipe........................................................................................................................................93 3.2 Evolucioni i lidhzave dhe lokucioneve lidhzore rrjedhimore..............................................100
3. 3. Mnyrat e shprehjes s marrdhnieve rrjedhimore..................................................105
3.3.1 Shprehja e marrdhnieve rrjedhimore n fjali t thjesht..................................106
3.3.2 Shprehja e marrdhnieve rrjedhimore n periudha me bashkrenditje..............107
3.3.3 Shprehja e marrdhnieve rrjedhimore n periudha me fjali asindetike..............108
3.3.4 Ngjyrimet rrjedhimore n periudha me fjali t tjera t nnrenditura....................109
3.3.5. Marrdhniet rrjedhimore n nivel teksti............................................................110
3.4 Klasifikimi i fjalive rrjedhimore................................................................................. 111
KREU IV
TIPAT SEMANTIKO-STRUKTUROR T PERIUDHS ME FJALI T
NNRENDITUR RRJEDHIMORE N PROZN POPULLORE
4.1 Tipi me fjali rrjedhimore t bashklidhur (korrelative) n prozn popullore..........118
4.1.1 Fjalia rrjedhimore jo e bashklidhur (korrelative) me lidhzn sa....................121
4.1.2 Fjalia rrjedhimore jo e bashklidhur (korrelative) me lidhzn saq................121
4.1.3 Fjalia rrjedhimore jo e bashklidhur (korrelative) me lidhzn q...................132
4.2 Tipi me fjali rrjedhimore t bashklidhur (jokorrelative) n prozn popullore.......134
4.2.1 Periudhat me fjali t nnrenditur rrjedhimore jokorrelative me lidhzn sa.....134
4.2.2 Periudhat me fjali t nnrenditur rrjedhimore me lokucionin lidhzor aq sa..136
4.2.3 Periudhat rrjedhimore jokorrelative me lidhzn saq....................................137
4.2.4 Periudhat me fjali t nnrenditur rrjedhimore jokorrelative me lokucionin
lidhzor kshtu q...................................................................................................138
4.2.5 Periudhat me fjali t nnrenditur rrjedhimore jokorrelative me lidhzn q...141
4.3 Mjetet e lidhjes........................................................................................................148
4.3.1 Grafiku i shprndarjes s lidhzave n periudhat me fjali t nnrenditura
rrjedhimore n prozn popullore..................................................................................150
Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore
Ma. Aida Kurani
6
KREU V
RENDI I GJYMTYRVE N FJALIN RRJEDHIMORE DHE RENDI I FJALIVE
N PERIUDHN ME FJALI T NNRENDITUR RRJEDHIMORE N PROZN
POPULLORE
5.1 Vshtrim i prgjithshm pr studimet gjuhsore mbi rendin n gjuhn shqipe.........152
5.2 Rendi i gjymtyrve n fjalin e nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore..........160
5.3 Rendi i fjalive n periudhn me fjali t nnrenditur rrjedhimore...............................169
KREU VI
VSHTRIM KRAHASUES I NDRTIMEVE RRJEDHIMORE N GJUH T
NDRYSHME 6. 1 Tipologji e mjeteve dhe e mnyrave t shprehjes s
rrjedhimit...............................................................................................................................174
6. 2 Nj vshtrim i shkurtr ndrgjuhsor i ndrtimeve rrjedhimore...............................176
6.3 Fjalia rrjedhimore n anglisht....................................................................................180
6.4 Disa mendime mbi prkthimin e fjalive rrjedhimore nga anglishtja n shqip...........181
PRFUNDIME...................................................................................................................186
BIBLIOGRAFIA.................................................................................................................192
Periudha me fjali t nnrenditur rrjedhimore n prozn popullore
Ma. Aida Kurani
7
PARATHNIE
Struktura gramatikore e shqipes s sotme letrare, n vija t prgjithshme, pasqyron strukturn
gramatikore t gjuhs popullore, ndaj n fazn e sotme t zhvillimit t shqipes standarde dhe
me krkesat q dalin prpara gjuhsis shqiptare, rndsi t veant merr studimi i gjuhs
popullore si nj domosdoshmri pr t njohur m mir e m thell strukturn gramatikore t
gjuhs shqipe, origjinalitetin e saj. N kt kontekst sht po aq me rndsi t studiuarit e
gjuhs s folklorit, i cili pasqyron identitetin kombtar shqiptar, kulturn materiale dhe
shpirtrore t tij prmes gjuhs s gjall, ligjrimit t prditshm.
Si dihet, krijimtaria gojore e popullit ton u ka shrbyer drejtprsdrejti studimeve gjuhsore
dhe nuk sht aspak e rastit q nj pjes e madhe e studiuesve t gjuhs shqipe jan ndr
mbledhsit e botuesit m t zellshm t folklorit.
Gjuha e folklorit na jep mundsi q ta njohim m thell gjuhn ton e veanrisht strukturn
e saj sintaksore. Sidomos prshkrimi sinta