Pokrzywdzony w prawie karnym
Ćwiczenia
Status pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym (śledztwo lub
dochodzenie) W postępowaniu przygotowawczym
pokrzywdzony jest stroną, co oznacza m.in., że:
- Ma prawo inicjatywy dowodowej (art. 315 §1 k.p.k.) i w związku z tym może składać
wnioski o dokonanie odpowiednich czynności procesowych, w tym przede wszystkim wniosków dowodowych. W przypadku
złożenia takiego wniosku, posiada uprawnienie do udziału w zawnioskowanej czynności;
Może ustanawiać i korzystać z pomocy pełnomocnika (art. 87§1 k.p.k., art. 88
k.p.k., art. 316§1 k.p.k.), którym może być adwokat lub radca prawny;
Może brać udział w czynnościach postępowania przygotowawczego
(art. 316§1 k.p.k., art. 317§1 k.p.k.);
Może zaskarżać postanowienia, zarządzenia i czynności procesowe
(art. 306§1 i 3 k.p.k., art. 302§2 k.p.k., art. 466 k.p.k.);
W postępowaniu sądowym pokrzywdzony nie jest stroną procesową, chyba że występuje w następujących rolach:
1. oskarżyciela posiłkowego (art. 53-58 k.p.k.), w tym samoistnego oskarżyciela
posiłkowego (art. 55 k.p.k.);
2. oskarżyciela prywatnego (art. 59-61, art. 485-499 k.p.k.);
3. powoda cywilnego (art. 62-70 k.p.k.),
Oskarżyciel posiłkowy
W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze
oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast
niego.
Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do
czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie,
że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia uprawnień
oskarżyciela posiłkowego.
W razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o
umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2, pokrzywdzony może w
terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla
prokuratora. Przepis art. 488 § 2 stosuje się odpowiednio. Przepisów art. 339 § 3 pkt 4 i art.
397 nie stosuje się.
Akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez
adwokata lub radcę prawnego, z zachowaniem warunków określonych w art. 332 i 333 § 1.
Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na
rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania.
W sprawie wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego
może brać udział również prokurator.
.
Sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych
występujących w sprawie, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia
prawidłowego toku postępowania. Sąd orzeka, że oskarżyciel posiłkowy
nie może brać udziału w postępowaniu, gdy bierze w nim już
udział określona przez sąd liczba oskarżycieli.
Sąd orzeka także, iż oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w
postępowaniu, jeżeli stwierdzi, że nie jest on osobą uprawnioną lub jego akt
oskarżenia albo oświadczenie o przystąpieniu do postępowania
zostało złożone po terminie.
W razie odstąpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia nie może on
ponownie przyłączyć się do postępowania.
O odstąpieniu oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia w sprawie, w której
oskarżyciel publiczny nie bierze udziału, sąd zawiadamia prokuratora.
Nieprzystąpienie przez niego do oskarżenia w terminie 14 dni od
doręczenia zawiadomienia powoduje umorzenie postępowania.
. .
Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania; osoby
najbliższe mogą przystąpić do postępowania w charakterze
oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania.
Oskarżyciel prywatnyPokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o
przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.
Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do toczącego się
postępowania.
W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator
wszczyna postępowanie albo wstępuje do postępowania już wszczętego, jeżeli
wymaga tego interes społeczny.
Postępowanie toczy się wówczas z urzędu, a pokrzywdzony, który przedtem wniósł oskarżenie prywatne, korzysta z praw
oskarżyciela posiłkowego.
Jeżeli prokurator, który wstąpił do postępowania, odstąpił potem od
oskarżenia, pokrzywdzony powraca w dalszym postępowaniu do praw oskarżyciela prywatnego.
Pokrzywdzony, który nie wniósł oskarżenia, może w terminie zawitym 14 dni od daty
powiadomienia go o odstąpieniu prokuratora od oskarżenia złożyć akt
oskarżenia lub oświadczenie, że podtrzymuje oskarżenie jako prywatne, a jeżeli takiego oświadczenia nie złoży, sąd
umarza postępowanie.
W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa
zmarłego.
Jeżeli w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela prywatnego osoba
uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd umarza postępowanie.
Powód cywilny
Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie
głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia
w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio
z popełnienia przestępstwa.
W razie śmierci powoda cywilnego osoby najbliższe mogą wstąpić w
prawa zmarłego i dochodzić przysługujących im roszczeń.
Niewstąpienie tych osób nie tamuje biegu postępowania; sąd wydając
orzeczenie kończące postępowanie pozostawia wówczas powództwo
cywilne bez rozpoznania.
Prokurator, wytacza powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego, albo
popiera wytoczone przez pokrzywdzonego powództwo, jeżeli
wymaga tego interes społeczny.
Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmawia przyjęcia powództwa
cywilnego, jeżeli:
1) powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne,
2) roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia,
3) powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,
.
4) to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym
prawomocnie orzeczono,
5) po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną
albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego,
6) złożono wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 Kodeksu karnego (wniosek o
naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem).
.
Powód cywilny może dowodzić istnienia tylko tych okoliczności, na których opiera
swoje roszczenie.
Jeżeli sąd odmówił przyjęcia powództwa cywilnego lub pozostawił je bez rozpoznania,
powód cywilny może dochodzić swego roszczenia w postępowaniu cywilnym.
Jeżeli w terminie zawitym 30 dni od daty odmowy przyjęcia lub pozostawienia powództwa
cywilnego bez rozpoznania powód cywilny wniesie o przekazanie pozwu sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw
cywilnych, za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień wniesienia pozwu w
postępowaniu karnym.
W razie zawieszenia postępowania sąd na żądanie powoda cywilnego
przekazuje wytoczone powództwo sądowi właściwemu do
rozpoznawania spraw cywilnych.
Jeżeli powództwo cywilne zostało zgłoszone w toku postępowania przygotowawczego, organ prowadzący postępowanie załącza pozew do akt sprawy, a postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd po
wpłynięciu sprawy z aktem oskarżenia; za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się wówczas dzień zgłoszenia powództwa.
W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego
pokrzywdzony w terminie zawitym 30 dni od daty doręczenia postanowienia może
żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw
cywilnych. Jeżeli pokrzywdzony w terminie tym żądania nie zgłosi,
zabezpieczenie upada, a wniesiony poprzednio pozew nie wywołuje skutków
prawnych.
WIKTYMOLOGIA
Wiktymologia
OFIARA
Rolę ofiary w przestępstwie można rozpatrywaćw aspekcie wpływu na powzięcie zamiaru
przestępczego i realizację zamiaru przestępczego.
Ofiara przestępstwa to konkretny człowiek, który ponosi szkodę, doznaje uzasadnionej
krzywdy lub cierpienia w wyniku popełnionego przestępstwa.
Oprócz jednostki ludzkiej ofiarą jest także grupa lub instytucja pokrzywdzona lub
poszkodowana.
Ofiarą jest nie tylko jednostka ludzka czy instytucja, lecz również porządek moralny lub
prawny, zagrożony, poszkodowany lub zniszczony przez czyn karalny.
Wiktymizacja pierwotna
Jest to proces stawania się ofiarą w wyniku popełnionego przestępstwa. Jego konsekwencją jest wyrządzenie przez sprawcę szkody ofierze. W zależności od rodzaju przestępstwa może ona polegać na utracie lub uszkodzeniu własności, czy doznaniu krzywdy fizycznej (śmierć, uszkodzenie ciała), względnie psychicznej.
Wiktymizacja wtórna
Jednostka oprócz pokrzywdzenia przez sprawcę może doznać powtórnie szkód i
krzywd w wyniku reakcji społecznej na jej wiktymizację. Wtórnie pokrzywdzonym
można się stać wskutek reakcji najbliższego otoczenia w miejscu zamieszkania, pracy czy
nauki. Jest to związane z efektem stygmatyzującym do ofiary wskutek np.
społecznego potępienia.
Wiktymizacja w sensie statyczny – wiek, wcześniejsza karalność
Wiktymizacja w sensie dynamicznym – aspołeczne zachowanie
Dziękuję za uwagę