Rewelatory nowotworów
narządów wewnętrznych
Marta Sar-Pomian
Klinika Dermatologiczna WUM
Definicja
• Choroby skóry mające związek z nowotworami
narządów wewnętrznych, niemające charakteru
nowotworowego
Kryteria zespołu paraneoplastycznego
• Nowotwór i zmiany skórne występują
jednocześnie
• Mają równoległy przebieg (poprawa, nasilenie)
• Lokalizacja nowotworu oraz jego charakter są
związane z określonymi zmianami skórnymi
Mechanizm
• niejasny
• wydzielanie hormonów
• podłoże autoimmunologiczne
• cytokiny/czynniki wrostu
Jakie nowotory?
• Częściej z nowotworami nabłonkowymi
• Rzadziej z chłoniakami
• W 1% nowotworów stanowią pierwszą
manifestację
Zespoły paraneoplastyczne
Bezwględne (>95%) Względne (>5%)
Bezwględne
• Rogowacenie ciemne złośliwe
• Objaw Lesera-Trelata
• Tripe palms
• Rogowacenie dłoni i stóp Bazexa
• Rumień spiralny pełzający
• Rumień nekrolityczny wędrujący
• Pęcherzyca paraneoplastyczna
• Nadmierne owłosienie meszkowe nabyte
Silny związek z nowotworami
•Rogowacenie ciemne złośliwe
•Zespół Bazex
•Erythema gyratum repens
•Rumień nekrolityczny wędrujący
•Pęcherzyca paraneoplastyczna
Umiarkowany związek z nowotworami
•Zespół Sweeta
•Pyoderma gangrenosum
•Dermatomyositis
Słaby związek z nowotworami
•Rogowacenie ciemne ograniczone
•Rybia łuska nabyta
•Erytrodermia
•Świąd
Silny związek z nowotworami
Rogowacenie ciemne złośliwe
• symetryczne, przebarwione aksamitne blaszki,
czasami o powierzchni brodawkującej
• lokalizacja: pachy i inne okolice zgięciowe, u połowy
pacjentów zajęcie śluzówek
• może współwystępować z objawem Lesera-Trelata i
tripe plams
• Może poprzedzać rozpoznanie nowotworu
Rogowacenie ciemne złośliwe
Guzy
•Przewód pokarmowy (70-90%)
•Najczęściej rak żołądka
•Inne okolice: jelito, wątroba, drogi żółciowe, płuco, pierś, endometrium, nerka, pęcherz moczowy, prostata, szyjka macicy, tarczyca, nadnercza, chłoniak, mięsak
Tripe palms
• Acanthosis palmaris
• Pogrubiała skóra dłoni i czasami podeszew
• Zmiany aksamitne lub przypominające wzór plastra miodu
• Zwykle występuje u mężczyzn
• Nowotwór w 90% przypadków
Tripe palms
Guzy:
• Rak oskrzela
• Rak żołądka
• Inne: układ moczowy, pierś
• Tripe palms i palce pałeczkowate
• Tripe palms i rogowacenie ciemne
Powyżej 50% nowotworów
Rak oskrzela
Rak
żołądka
Tripe palms
N Engl J Med. 2014 Feb 6;370(6):558.
https://ssl.wum.edu.pl/pubmed/,DanaInfo=.awxyCrhhpHwvxL0wwPx6C+24499214
Acrokeratosis paraneoplastica (zespół
Bazex)
• Zmiany grudkowo-złuszczające zlokalizowane akralnie, przebarwienia, rogowiec, paronychia, dystrofia paznokci
• Początkowo sinawy rumień i złuszczanie na obwodzie, głównie na małżowinach usznych, czubku nosa, rękach i stopach,
• Następnie zmiany skórne mogą być uogólnione
Acrokeratosis paraneoplastica ( zespół
Bazexa)
Guzy:
•Raki kolczystokomórkowe, zwykle przerzutowe:
-gardła
-krtani
-płuca
-przełyku
-prostaty
-pęcherza moczowego
Acrokeratosis paraneoplastica (zespół
Bazex)
An Bras Dermatol. 2013 Nov-Dec;
88(6 Suppl 1): 209–211.
https://ssl.wum.edu.pl/pmc/articles/PMC3876009/,DanaInfo=.awxyCrhhpHwvxL0wwPx6C+https://ssl.wum.edu.pl/pmc/articles/PMC3876009/,DanaInfo=.awxyCrhhpHwvxL0wwPx6C+https://ssl.wum.edu.pl/pmc/articles/PMC3876009/,DanaInfo=.awxyCrhhpHwvxL0wwPx6C+https://ssl.wum.edu.pl/pmc/articles/PMC3876009/,DanaInfo=.awxyCrhhpHwvxL0wwPx6C+https://ssl.wum.edu.pl/pmc/articles/PMC3876009/,DanaInfo=.awxyCrhhpHwvxL0wwPx6C+https://ssl.wum.edu.pl/pmc/articles/PMC3876009/,DanaInfo=.awxyCrhhpHwvxL0wwPx6C+
Erythema gyratum repens
• Częstszy u mężczyzn
• Po 7-mej dekadzie życia
• Zmiany rumieniowe szerzące się, przypominające słoje drzewa
• Przesuwanie się dzienne brzegów zmian - 1 cm
Erythema gyratum repens
• Około 80% przypadków- związek z nowotworem
• Nowotwory:
- płuco
- jelito grube
- przełyk
- układ moczowy
- pierś
- trzustka
- rozrosty hematologiczne
Rumień nekrolityczny wędrujący
• Zespół glucagonoma
• Częściej u kobiet, wiek 45-55 r.ż.
• Utrata masy ciała, niedokrwistość, nietolerancja
glukozy, biegunka, osłabienie, zakrzepica żylna,
zaburzenia psychiczne
Rumień nekrolityczny wędrujący
• Zmiany skórne– początkowo plamiste, zmiany
rumieniowe, pęcherzyki, pęcherze.
• Zmiany policykliczne, geograficzne
• Zapalenie kątów ust, zapalenie języka
Pęcherzyca paraneoplastyczna
• heterogennny, wielonarządowy, autoimmunologiczny, zespół skórno-śluzówkowy
• Obraz kliniczny:
- Podobny do pęcherzycy
- Podobny do pemfigoidu
- Podobny do rumienia wielopostaciowego
- Podobny do liszaja płaskiego
- Podobny do choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi
Pęcherzyca paraneoplastyczna
• Przeciwciała skierowane przeciwko:
- Antygenowi pemfigoidu pęcherzowego
- Desmogleinie 1
- Desmogleinie 3
- Enwoplakinie
- Periplakinie
Pęcherzyca paraneoplastyczna
Nowotwory
•Chłoniaki nieziarnicze
•Przewlekła białaczka limfatyczna
•Guz Castelmana
•Grasiczak
•Makroglobulinemia Waldenstroema
Umiarkowany związek z nowotworami
Piodermia zgorzelinowa
• Rzadka nieinfekcyjna dermatoza neutrofilowa związana z chorobą systemową
• Różne manifestacje kliniczne, wariant klasyczny/wrzodziejący jest najczęstszy
• Gwałtowne (zwykle>1cm/dzień) powiększanie się martwiczych owrzodzeń o nierównym podminowanymi sinawym brzegu, zwykle poprzedzone zmianami pęcherzowymi, krostkowymi, grudkowymi
Pyoderma gangrenosum
Guzy
•Jelito grube
•trzustka
•pierś
•oskrzele
•rakowiak
Zespół Sweeta
• gwałtowny początek
• bolesne, rumieniowe grudki, blaszki lub guzki
• gorączka, obwodowa leukocytoza z neutrofilią
• 3 typy:
- Klasyczny (idiopatyczny),
- Związany z nowotworami
- polekowy
Zespół Sweeta
Nowotwory:
•AML
•Zespół
mielodysplastyczny
•Anemia aplastyczna
•Anemia Fanconiego
•Gammapatia
monoklonalna
•chłoniaki
• układ moczowy
• pierś
• przewód pokarmowy
• prostata
• krtań
• inne
Zapalenie skórno-mięśniowe
Obraz kliniczny
•Objaw heliotropu,
•Grudki Gottrona,
•Objaw V
•Rumień wałów paznokciowych
•z/bez zajęcia mięśni
Zapalenie skórno-mięśniowe
• Prawdopodobieństwo nowotworu– 6-50%
• Nowotwory:
- Mężczyżni: rak płuca, rak jelita grubego
- Kobiety: rak piersi, nowotwory narządów rozrodczych
Słaby związek z nowotworami
Objaw Lesera-Trelata
• Nagłe wystąpienie licznych brodawek
łojotokowych
• Z lub bez świądu
Objaw Lesera-Trelata
Guzy:
•gruczolakoraki (50%)- najczęściej przewodu
pokarmowego
•inne: pierś, haemangiopericytoma, melanoma, rak
nerki, rak pęcherza moczowego, choroby
limfoproliferacyjne
Rybia łuska nabyta
• Nagły początek rybiej łuski u dorosłych
• Guzy:
- Choroba Hodgkina (ponad 70% przypadków)
- Inne rozrosty limforetikularne: chłoniaki T-komórkowe, białaczki, zespół mielodysplastyczny, szpiczak mnogi, czerwienica prawdziwa, jajnik, nerka, wątroba, rak piersi, leiomyosarcoma
Świąd
• Rzadki objaw nowotworów złośliwych
• Może być uogólniony lub zlokalizowany
• Różne przyczyny: mocznica, cholestaza, niedokrwistość, suchość, rybia łuska, uszkodzenie nerwu, inne
• Nowotwory: chłoniak Hodgkina, inne rozrosty limfoproliferacyjne, przerzuty do mózgu (rzadka przyczyna świądu twarzy)
Erytrodermia
• Jakakolwiek choroba zapalna skóry zajmująca
powyżej 90% powierzchni ciała
• Wiele przyczyn (wyprysk, łuszczyca, chłoniak,
białaczka, rybia łuska, pityriasis rubra pilaris,
pemphigus, zmiany polekowe, inne)
Erytrodermia
Nowotwory:
-Chłoniak Hodgkina
-białaczka
-mielodysplazja
Pemfigoid pęcherzowy
• Związek z nowotworami kontrowersyjny
• Podnaskórkowa choroba pęcherzowa osób w podeszłym wieku, często rozpoczynająca się świądem, zmianami pokrzywkowymi lub rumieniowymi, następnie dobrze napiętymi pęcherzami
• Może być zajęcie błon śluzowych
Pemfigoid pęcherzowy
Nowotwory:
•pierś
•płuco
•tarczyca
•krtań
•skóra
•Tkanki miękkie
•żołądek
• okrężnica
• Układ limforetikularny
• prostata
• Szyjka macicy
• Pęcherz moczowy
• nerka
• macica
Przerzuty do skóry
• 10% pacjentów z nowotworami
• Pojedyncze lub mnogie podskórne guzki
• Szerzenie się: drogą limfatyczną, krwionośną lub przez ciągłość
• Zwykle u starszych pacjentów
Przerzuty do skóry
Nowotwory:
• czerniak
• pierś
• zatoki przynosowe
• krtań
• Gruczoły dokrewne
• Jama ustna
• przełyk
• nerka
• żołądek
Przerzuty do skóry