Struktura organizacyjna - jest to system
zarządzania składający się z powiązanych
ze sobą elementów i procesów organizacji
oraz zachodzących między nimi
stosunków mających znaczenie dla
realizacji określonego celu.
Pojęcie struktury organizacyjnej
•konfiguracja
•formalizacja
•standaryzacja
•centralizacja i decentralizacja
•delegowanie uprawnień decyzyjnych
•specjalizacja
•odpowiedzialność
•więzi organizacyjne
Elementy struktury organizacyjnej
• więzi funkcjonalne
• więzi służbowe (hierarchiczne)
• więzi informacyjne
• więzi techniczne (specjalizacyjne)
• więzi kapitałowe
Rodzaje więzi organizacyjnych
• synchronizacja czasowa i przestrzenna
procesów realizowanych w organizacji
• scalanie składników organizacji w
integralną całość
• określenie ram działań organizacyjnych
(zarządzających i wykonawczych)
• regulowanie pracy poszczególnych ludzi i
zespołów roboczych
Funkcje struktury organizacyjnej
• neutralizowanie wpływu zmian zachodzących w
otoczeniu (ogranicza niepewność działania)
• współpraca z podmiotami otoczenia organizacji
• uwzględnianie specyfiki procesów
produkcyjnych i rynkowych
• zapewnienie efektywnej realizacji celów i
strategii organizacji
• rozwój organizacji
Funkcje struktury organizacyjnej cd.
Proces projektowania struktury
organizacyjnej
Elementy procesu:
• ustalenie konfiguracji organizacji (liczby i rodzaju
komórek organizacyjnych)
• dokonanie podziału zadań pomiędzy
poszczególnymi komórkami organizacyjnymi
• określenie szczebli zarządzania, hierarchii,
uprawnień decyzyjnych
Czynniki kształtujące formę struktury
organizacyjnej
• cele i strategie organizacji
• wielkość i wiek organizacji
• lokalizacja organizacji
• rodzaj i zakres prowadzonej działalności
• stosowane technologie i strategie „handlowe”
• kwalifikacje personelu i kadry zarządczej
• kultura organizacyjna
• charakter i stopień zmienności otoczenia organiz.
Zasady projektowania struktur
organizacyjnych
• jasność i przejrzystość
• zrozumienie przez wszystkich głównych celów
organizacji
• oszczędność
• nastawienie na cele (efekty) a nie na proces
• trwałość i umiejętność dostosowywania się do
zmian
• otwartość na zmiany w otoczeniu
Główne kryteria klasyfikacji struktur
organizacyjnych
• liczba szczebli kierowania
• rozpiętość kierowania
• charakter i rodzaj więzi organizacyjnych
• dominujące układy organizacyjne
• rodzaje funkcji i procesów wewnątrz
organizacyjnych
• rodzaj klienta
• rodzaj i lokalizacja rynku
Typy struktur organizacyjnych Struktura płaska
Zalety:
•krótsza droga i czas przepływu decyzji i informacji w
kierunku pionowym
• mniejsze zniekształcenie przekazywanych informacji
• duża samodzielność pracowników
•większa podatność na innowacje powstające na
niższych szczeblach
• lepsze warunki wyzwalania inicjatywy oddolnej
Typy struktur organizacyjnych Struktura płaska
Zalety cd.:
•pełniejsze wykorzystanie możliwości kierowników
• niższe koszty utrzymania kadry kierowniczej
• łatwiejsza koordynacja pionowa
• lepsze warunki dla decentralizowania decyzji
•sprzyjanie bardziej globalnemu postrzeganiu
działalności gospodarczej
Typy struktur organizacyjnych Struktura płaska
Wady:
• trudności koordynacji poziomej (nawet w ramach
jednej komórki organizacyjnej)
• brak planowania i zarządzania strategicznego
• brak większych rezerw kadry kierowniczej (ze
względu na pełne wykorzystanie kierowników)
• „super szef” znający się na wszystkim, co obniża
jego efektywność
Typy struktur organizacyjnych Struktura płaska
Wady cd.:
• mniejsza elastyczność w ustalaniu nietypowych
zadań kierowniczych i terminów ich realizacji
• konieczność dokładnej regulacji zastępstw
aktywnych i pasywnych
• mniejsze możliwości wykorzystania awansów
pionowych jako elementu motywacji
• większa niepewność wśród załogi w porównaniu do
dużej firmy
Typy struktur organizacyjnych Struktura smukła
Zalety:
• możliwość dokładnej i bieżącej kontroli pracy
podwładnych
• możliwość bezpośredniego oddziaływania
kierownika na pracownika
• większe możliwości wykorzystania awansów
pionowych jako elementu motywacji
Typy struktur organizacyjnych Struktura smukła
Wady:
• dłuższe drogi i czas przepływu informacji w kierunku
pionowym
• większe zniekształcenia informacji przekazywanych
w kierunku pionowym
• możliwość przerw w systemie w przypadku błędów i
niekompetencji kierowników
• mniejsze możliwości „przebicia” innowacji
powstających na niższych szczeblach i wymagających
akceptacji na wyższych
Typy struktur organizacyjnych Struktura smukła
Wady cd:
• mniejsze możliwości wyzwalania inicjatywy
podwładnych i kreowania ich samodzielności
• niepełne wykorzystanie kierowników (rozpiętość
rzeczywista kierowania mniejsza od potencjalnej)
• wyższe koszty utrzymania kierowników
• trudności koordynacji współdziałania licznych
jednostek organizacyjnych
• sprzyjanie nadmiernej centralizacji
Nast
aw
ien
ie n
a g
lob
aln
ą
efek
tyw
ność
i c
entr
ali
zacj
ę
Nacisk na lokalne potrzeby i decentralizację
Duży
Mały
Duży Mały
Struktura pozioma (horyzontalna)?
Struktura pionowa (wertykalna)?
Struktura
„specjalne rozproszenie”?
Typy struktur organizacyjnych
Typy struktur organizacyjnych Struktura liniowa
• prostota
• precyzja określenia władzy i odpowiedzialności
• stworzenie warunków do szybkiego podejmowania decyzji i
egzekwowania ich realizacji
Zalety:
Typy struktur organizacyjnych Struktura liniowa
Wady:
•polecenia mogą być przekazywane wyłącznie przez
bezpośrednich przełożonych (drogą służbową), co
może powodować ociężałość systemu
•możliwość zakłóceń (lub przerw) wynikających z
braku (chwilowego) lub niekompetencji kierowników
Typy struktur organizacyjnych Struktura funkcjonalna
Zalety
•wykorzystuje
specjalizację menadżerów
Wady:
• brak jednolitości
rozkazodawstwa (brak
koordynacji)
• możliwość występowania
sporów kompetencyjnych
między specjalistami
Typy struktur organizacyjnych Struktura sztabowa
Zalety (takie jak w liniowej strukturze):
•jednolitość rozkazodawstwa
•czytelny system władzy i odpowiedzialności
•uwzględnianie pod uwagę specjalistycznego wsparcia
Wady
•możliwość powstawania konfliktów na linii menadżer
– komórka sztabowa
S
Z
T
Typy struktur organizacyjnych Struktura dywizjonalna
Produkt A Produkt B
Produkcja Produkcja Handel B+R Handel B+R
Klient
1
Klient
2
Klient
1
Klient
2
Typy struktur organizacyjnych Struktura dywizjonalna
Zalety:
•uwzględnienie specyfiki rynku, produktów i klientów
Wady:
•rozproszenie władzy i odpowiedzialności
•wysokie koszty
Typy struktur organizacyjnych Struktura macierzowa
Produkcja
Finanse
Marketing
Wyrób
1
Wyrób
2
Wyrób
3
Typy struktur organizacyjnych Struktura macierzowa
Zalety:
•łatwiejsza koordynacja złożonych i współzależnych
przedsięwzięć przy oszczędnościach na specjalistach
Wady:
•odejście od zasady jednoosobowego wydawania poleceń
•niejednoznaczność odpowiedzialności
•ryzyko dublowania działań
•możliwość „walki o władzę” między szefami
•kosztowne wdrożenie
Zró
żnic
ow
anie
pro
dukcj
i
małe
duże
0% 100%
Prosta
struktura
Struktura
produktowa
Struktura
geograficzna
Struktura
macierzowa
Procent całkowitej sprzedaży
Typy struktur organizacyjnych
Typy struktur organizacyjnych Struktura wirtualna
powiązania bezpośrednie
powiązania kontraktowe
powiązania kontraktowe
Produkcja Marketing
Firmy
handlowe
Biuro
rachunkowe
Badania i rozwój
Zespół
zarządzający
Typy struktur organizacyjnych Struktura wirtualna
Zalety:
•duża elastyczność – możliwość dostosowania
wielkości i specjalizacji
•niskie koszty powstania i likwidacji
•duży zakres specjalizacji
Wady
•nietrwałość struktury
Typy struktur organizacyjnych Struktura amorficzna
Zalety:
•duża elastyczność
•niskie koszty wynikające
z braku komórek obsługi i
koordynacji
Wady:
•nietrwałość struktury
Tendencje rozwojowe struktur
organizacyjnych
•spłaszczanie struktur
•tworzenie małych, niezależnych komórek
•delegowanie zadań i odpowiedzialności na niższe
szczeble
•odformalizowanie i odbiurokratyzowanie
Tendencje rozwojowe struktur
organizacyjnych cd.
•wyprowadzanie części funkcji zarządczych poza
organizację (outsourcing)
•zwiększenie elastyczności na zmiany w otoczeniu
•zwiększenie udziału pracowników w zarządzaniu
organizacją