Toksykologia Kliniczna i dziedziny pokrewne
2017
Toksykologia Kliniczna i dziedziny pokrewne – 2017 r. Posiedzenie Plenarne
Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia Warszawa 23 marca 2017 r.
Dr n. med. Piotr Burda ©
Konsultant Krajowy w dziedzinie Toksykologii Klinicznej
Ośrodek Kontroli Zatruć-Warszawa
W obrębie zagadnień związanych z szeroko pojętą toksykologią znajduje się 5 dziedzin specjalistycznych w zawodach związanych z ochroną zdrowia
„podlegających” KK w dziedzinie toksykologii klinicznej
Toksykologia Kliniczna (lekarze)
Laboratoryjna Toksykologia Medyczna (diagności)
Laboratoryjna Toksykologia Sądowa (diagności)
Toksykologia (inne zawody mające zastosowanie w ochronie zdrowia)
Toksykologia (farmaceuci)
Toksykologia Kliniczna i dziedziny pokrewne podstawy prawne
TOKSYKOLOGIA KLINICZNA 1. Zarządzenie MZiOS z dnia 10.03.1973 r. w sprawie specjalizacji lekarzy,
lekarzy dentystów i farmaceutów (Dz.Urz. MZ Nr 7, 1973 r.); 2. Zarządzenie MZiOS z dnia 01.02.1983 r. w sprawie specjalizacji lekarzy, lekarzy
dentystów, magistrów farmacji oraz innych pracowników z wyższym wykształceniem zatrudnionych w służbie zdrowia i opieki społecznej (Dz.Urz.MZ Nr 3, 1983 ze zm.);
3. Rozporządzenie MZ z dnia 20.10.2005 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. 2005.213.1779 ze zm.)
4. Rozporządzenie MZ w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu
leczenia szpitalnego [z załącznikami] (Obwieszczenie MZ w sprawie jednolitego tekstu rozporządzenia – 2016 r.)
5. Zarządzenia Prezesa NFZ
Laboratoryjna Toksykologia Medyczna (DL) – Rozporządzenie MZ z dn. 16.04.2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U.2004.126.1319 ze zm.) => laboratoryjna analiza płynów biologicznych w kierunku identyfikacji trucizn znajdujących się w organizmie człowieka, wykonywana w sytuacjach nagłych, bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu pacjenta z ostrą intoksykacją, wspomagająca diagnostykę kliniczną oraz dobór odpowiednich metod leczenia ostrych zatruć
Laboratoryjna Toksykologia Sądowa (DL) – Rozporządzenie MZ z dn.20.12.2013 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U. 2014, poz.20) => przeprowadzenie postępowania laboratoryjno-analitycznego niezbędnego do wykonania w sposób kompetentny ekspertyzy sądowej i sporządzenia opinii dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania
Toksykologia (dla innych zawodów mających zastosowanie w ochronie zdrowia) – Rozporządzenie MZ z dn.30.09.2002 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (Dz.U.2002.173.1419 ze zm.) => ocena i szacowanie ryzyka wystąpienia skutków zdrowotnych w wyniku narażenia na czynniki chemiczne występujące w środowisku życia codziennego i zawodowego
Toksykologia (dla farmaceutów) -‐
Specjaliści (poza ToxKlin)
Specjalizacja Liczba specjalistów (Polska)
Uwagi
Lab Tox Medyczna 77
W 2017 r. roku opracowany zostanie nowy program specjalizacji (poprzedni z 2003 r.) 1 jednostka posiadająca akredytację szkoleniową
Lab Tox Sądowa
22
Program specjalizacji – 2014 r. PESDL w 2016 r. na podstawie uznania dorobku naukowego i zawodowego Pozyskiwanie jednostek akredytacyjnych (aktualnie brak)
Toksykologia
0
W listopadzie b.r. kończy się I kurs specjalizacji, w którym uczestniczy 16 osób; W 2017 r. – aktualizacja programu 1 jednostka posiadająca akredytację szkoleniową
Toksykologia farmaceutyczna 3 [?]
Program specjalizacji – 2004 r. W 2017 r. – aktualizacja programu specjalizacji Pozyskiwanie jednostek akredytowanych (aktualnie brak)
Organizacja leczenia ostrych zatruć w Polsce podstawowe zasady funkcjonowania
Aspekt historyczny (1966-1969)
- przyjęto zasadę bezwzględnego dostępu do świadczeń i procedur toksykologicznych dla wszystkich pacjentów wymagających leczenia zatruć ciężkich, zatruć wymagających metod specyficznych;
- ustanowiona została rejonizacja w formule jak najszybszego „dotarcia” pacjenta do OOZ z województw ościennych, nie posiadających oddziału leczenia ostrych zatruć;
- pacjenci z ostrym zatruciem w stanie ciężkim, z przeciwwskazaniami do transportu, podlegali monitorowaniu leczenia przez regionalny OOZ (telefoniczne konsultacje toksykologiczne), a dla chorych wymagających leczenia odtrutkami – wydawane były odpowiednie leki
Organizacja leczenia ostrych zatruć w Polsce podstawowe zasady funkcjonowania
Aspekt współczesny (2008 NFZ-JGP)
- nadal obowiązuje zasada dostępu do świadczeń i procedur toksykologicznych dla
pacjentów wymagających leczenia zatruć ciężkich, zatruć wymagających metod specyficznych (odtrutki, zewnątrzustrojowa eliminacja trucizn);
- utrzymano rejonizację w formule jak najszybszego „dotarcia” pacjenta do OOZ z województw ościennych nie posiadających oddziału leczenia ostrych zatruć;
- regionalne oddziały toksykologii klinicznej stanowią sieć oddziałów pierwszego wyboru dla systemu ratownictwa medycznego;
- pacjenci spoza „rejonu”, z ostrym zatruciem w stanie ciężkim (JGP S40 i S41) hospitalizowani są w najbliższym OITerapii, z zaleceniem monitorowania leczenia przez regionalny O.Tox;
- pacjenci z lekką (JGP S43) i średnią (JGP S42) postacią zatrucia hospitalizowani są w oddziałach internistycznych lub pediatrycznych (stąd w mapach zdrowotnych pojawia się informacja,
że 75% zatruć leczonych jest poza otoxami)
Ośrodki Toksykologii Klinicznej w Polsce
(1966 – nadal [ale jak długo jeszcze?]
Lokalizacja Rejonizacja 1999 (w tym rejonizacja oddziałów
pierwszego wyboru na poziomie kraju 2015)
GDAŃSK Pomorskie Centrum Toksykologii
Pomorskie, Warmińsko-mazurskie
KRAKÓW Klinika Toksykologii CM UJ
Małopolskie, Świętokrzyskie
KRAKÓW Szpital im. L. Rydygiera
Małopolskie Świętokrzyskie
LUBLIN Oddział Toksykologiczno- Kardiolog.
Lubelskie
ŁÓDŹ Klinika Toksykologii IMP
Łódzkie
POZNAŃ Oddział Toksykologii
Wielkopolskie, Zachodniopomorskie Lubuskie
RZESZÓW Kliniczny Szpital Uniwersytecki Nr 2
Podkarpackie
SOSNOWIEC Oddział Toksykologii IMPiZŚ
Śląskie, Opolskie
WARSZAWA Pododdział Toksykologii Szpital Praski
Mazowieckie, Podlaskie
WROCŁAW Oddział Toksykologii i Ch.Wewn.
Dolnośląskie
Tarnów Oddział Ch.Wewn. i Ostrych Zatruć
Powiat tarnowski
Zabezpieczenie w łóżka toksykologiczne w województwach
WOJEWÓDZTWO O.TOX-‐KLIN.
Dolnośląskie WROCŁAW
Kujawsko-pomorskie brak O.Tox
Lubelskie LUBLIN
Lubuskie brak O.Tox
Łódzkie ŁÓDŹ
Małopolskie KRAKÓW x2
Mazowieckie WARSZAWA
Opolskie brak O.Tox
Podkarpackie RZESZÓW
Podlaskie brak O.Tox
Pomorskie GDAŃSK
Śląskie SOSNOWIEC
Świętokrzyskie brak O.Tox
Warmińsko-mazurskie brak O.Tox
Wielkopolskie POZNAŃ
Zachodniopomorskie brak O.Tox
Zabezpieczenie mieszkańców Polski w łóżka toksykologiczne w województwach i w skali kraju
WOJEWÓDZTWO O.TOX-‐KLIN. Liczba
mieszkańców (GUS,
30.VI.2016)
Stanowiska Intensywnej
Terapii Toksykologicznej
Łóżka ogólne OGÓŁEM
Wskaźnik: liczba łóżek/100
tys. rejonu toksykologicznego
Wskaźnik: liczba łóżek
intensywnych/100 tys. rejonu
toksykologicznego
Dolnośląskie WROCŁAW 2 903 812 5 23* 28 0,96 0,17
Lubelskie LUBLIN 2 135 715 4 46* 50 2,15 0,18
Łódzkie (kujawsko-pom) ŁÓDŹ 4 572 941 4 33 37 0,8 0,08
Małopolskie (świętokrzyskie) KRAKÓW x2 4 630 834 8 33* 41 0,88 0,17
Mazowieckie (podlaskie)
WARSZAWA 6 544 425 8 0 8 0,12 0,12
Podkarpackie RZESZÓW 2 126 824 4 0 4 0,18 0,18
Pomorskie (warmińsko-mazurskie)
GDAŃSK 3 749 281 7 10 17 0,45 0,18
Śląskie (opolskie) SOSNOWIEC 5 558 883 6 25 31 0,55 0,1
Wielkopolskie (lubuskie, zachodniopomorskie)
POZNAŃ 4 495 205 4 27 31 0,49 0,6
POLSKA ogółem 50 197 247 0,64 0,13 6,4 łóżka toksykologiczne / 1 000 000 mieszkańców Polski 1,3 łóżka toksykologiczne „intensywne” / 1 000 000 mieszkańców Polski
Nadzór merytoryczny w poszczególnych województwach
Konsultanci Wojewódzcy w dziedzinie Toksykologia Kliniczna
Województwo Ośrodek KW Dolnośląskie WROCŁAW powołany
Kujawsko-pomorskie POZNAŃ powołany
Lubelskie LUBLIN powołany
Lubuskie ------------------------ BRAK
Łódzkie ŁÓDŹ powołany
Małopolskie KRAKÓW powołany
Mazowieckie WARSZAWA powołany
Opolskie ------------------------- BRAK
Podkarpackie RZESZÓW powołany
Podlaskie ------------------------- BRAK
Pomorskie GDAŃSK powołany
Śląskie SOSNOWIEC powołany
Świętokrzyskie ------------------------- BRAK
Warmińsko-mazurskie GDAŃSK powołany
Wielkopolskie POZNAŃ powołany
Zachodniopomorskie SZCZECIN powołany
Lekarze specjaliści – toksykolodzy kliniczni stan 01.01.2017
Liczba lekarzy toksykologów klinicznych NIL Rejestr KK
Na terenie RP 106 94 Województwo Liczba ogólna specjalistów na terenie województw Liczba toksykologów klinicznych zatrudnionych
w OTK
Dolnośląskie 8 7
Kujawsko-pomorskie 0 0
Lubelskie 13 5
Lubuskie 1 0
Łódzkie 12 4
Małopolskie 20 12 (w 2 oddziałach toksykologii klinicznej i w jednym OOZ)
Mazowieckie 11 2
Opolskie 0 0
Podkarpackie 4 2
Podlaskie 0 0
Pomorskie 4 3
Śląskie 10 3
Świętokrzyskie 2 0
Warmińsko-mazurskie 1 0
Wielkopolskie 7 4
Zachodniopomorskie 1 0
RAZEM 94 42
Lekarze specjaliści – toksykolodzy kliniczni (+ inne posiadane specjalizacje / umiejętności) wśród
zatrudnionych w O.Tox stan 01.01.2017
Specjalizacje (poza toksykologią kliniczną) Liczba lekarzy
Choroby wewnętrzne (II stopień, specjalista) 30
Medycyna pracy 10
Kardiologia 3
Anestezjologia intensywna terapia 2
Gastroenetrologia 2
Geriatria 2
Terapia uzależnień 2
Stopnie i tytuły zawodowo-naukowe (lekarze bezpośrednio zatrudnieni w O.Tox)
Tytuły i stopnie naukowe Liczba lekarzy Dr hab. n. med. (w tym tytuł profesora nadzw.) 3 (3)
Dr n. med. 21
Lekarz 18
Razem 42
Wśród 42 lekarzy pracujących bezpośrednio w O.Tox – 62,5% stanowią lekarze posiadający tytuł i stanowiska naukowe
Charakterystyka środowiska lekarzy- toksykologów klinicznych
Płeć – 19 kobiet, 23 mężczyzn (wśród 42 specjalistów pracujących bezpośrednio z pacjentami)
Wiek – średnia wieku 52,3 lat (w skali kraju)
najwyższa – Rzeszów 62 lata; Wrocław 58,3 najniższa – Warszawa 45 lat.
Szkolenie podyplomowe Aktualne programy szkolenia specjalizacyjnego – 2014 r. (5 programów specjalizacyjnych umożliwiających podjęcie szkolenia w toksykologii klinicznej) Liczba jednostek akredytowanych – 9 Ogólna liczba miejsc szkoleniowych – 51 W trakcie szkolenia specjalizacyjnego: - Program 2003 = zakończone szkolenia, „oczekują” na PES - Program 2014 = 11 lekarzy w trakcie szkolenia (3 lekarzy w trybie modułowym-podstawowym) Wolne miejsca specjalizacyjne = 40 (39) Od 2015 r. brak naboru lekarzy do szkolenia specjalizacyjnego (tylko 1 lekarz podjął szkolenie specjalizacyjne) W okresie 2008-2016 specjalizację uzyskało 38 lekarzy, z których 16 pracuje w oddziałach toksykologii, 22 nie jest związanych bezpośrednio z toksykologią kliniczną
KLIN-‐Tox
LAB-‐Tox INF-‐Tox
TOX-‐Vig
W ciągu 50 lat polskiej toksykologii klinicznej wykształcił się model najbardziej optymalnego w tej dziedzinie medycyny merytorycznego i organizacyjnego
wykorzystania wiedzy i doświadczenia klinicznego i analitycznego specjalistów toksykologów
Toksykologia kliniczna zajmująca się diagnostyką i
leczeniem pacjentów z ostrym zatruciem ksenobiotykami
Analityka -‐ zajmująca się laboratoryjną diagnostyką
toksykologiczną
Telekonsultacja toksykologiczna obejmująca udzielanie
telefonicznych informacji i medycznych konsultacji
toksykologicznych
Toksykowigilancja – kontrola i
monitorowanie zatruć ksenobiotykami