Download pdf - Türkiye’de Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanım Derecesi, Yöntemi ve Yaygınlığı Üzerine Bir Araştırma

TT..CC EESSKKİİŞŞEEHHİİRR OOSSMMAANNGGAAZZİİ ÜÜNNİİVVEERRSSİİTTEESSİİ

YYaayyıınn NNoo:: 113300

FFEENN EEDDEEBBİİYYAATT FFAAKKÜÜLLTTEESSİİ FFİİZZİİKK BBÖÖLLÜÜMMÜÜ

HHAAZZIIRRLLAAYYAANNLLAARR

MM.. SSeellaammii KKIILLIIÇÇKKAAYYAA SSaalliihh KKÖÖSSEE

FFeerrhhuunnddee AATTAAYY

VViillddaann BBİİLLGGİİNN İİddrriiss AAKKYYÜÜZZ

UGHEK’2006: I. ULUSAL GÜNEŞ VE HİDROJEN ENERJİSİ KONGRESİ 21-23 HAZİRAN 2006, ESOGÜ, ESKİŞEHİR

2

TT..CC EESSKKİİŞŞEEHHİİRR OOSSMMAANNGGAAZZİİ ÜÜNNİİVVEERRSSİİTTEESSİİ

YYaayyıınn NNoo:: 113300

HHAAZZIIRRLLAAYYAANNLLAARR

MM.. SSeellaammii KKIILLIIÇÇKKAAYYAA

SSaalliihh KKÖÖSSEE FFeerrhhuunnddee AATTAAYY VViillddaann BBİİLLGGİİNN

İİddrriiss AAKKYYÜÜZZ

FFEENN EEDDEEBBİİYYAATT FFAAKKÜÜLLTTEESSİİ FFİİZZİİKK BBÖÖLLÜÜMMÜÜ


3

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları No: 130 Bu Yoğun Diskin basım, yayım ve satış hakları Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’ne aittir. Bütün hakları saklıdır. Bu Yoğun Diskin tümü ya da bölümü/bölümleri Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nin yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla basılamaz, çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Copyright 2006 by Eskişehir Osmangazi University All rights reserved. No part of this CD may be printed, reproduced or distributed by any electronical, optical, mechanical or other means without the written permission of Eskişehir Osmangazi University. Bu Yoğun Diskteki (YD) bildirilerin sorumluluğu yazarlarına aittir. ISBN: 975-7936-45-6 Eskişehir, 2006


4

ÖNSÖZ

Enerji insanoğlunun ve diğer canlıların yaşamı boyunca ihtiyaç duyduğu en önemli unsurlardan birisidir. Günümüzde bir toplumun kalkınmışlığı kişi başına tükettiği enerji ile ölçülmektedir. Bu bağlamda sanayileşmiş ülkelerde enerji tüketimi oldukça fazladır. Bu ülkeler enerji ihtiyaçlarının büyük bir kısmını fosil yakıt olarak bilinen kömür, petrol ve doğalgazdan temin etmektedir. Alınan son verilere göre tahmini olarak kömürün 250, petrolün ise 30 yıl gibi bir rezervinin kaldığı belirtilmektedir. Teknolojinin gelişmesi, enerji kaynaklarının verimli kullanımı ile doğrudan ilişkilidir. Hepimizin bildiği gibi fosil yakıtların aşırı derecede ve bilinçsiz olarak kullanımı, bütün canlıların yaşamını olumsuz yönde etkileyen çevre kirliliği oluşturmaktadır. İlk zamanlar, fosil yakıt kullanımı sonucunda oluşan hava kirliliği, küresel ısınma ve rezerv tükenmesi gibi sorunlar ülkelerin dikkatini pek çekmemiştir. Ancak 1973-1974 yılarında bütün dünyayı özellikle, sanayileşmiş ülkeleri etkileyen petrol krizi ile birlikte fosil yakıtlara alternatif olarak, çevreyi kirletmeyen yenilenebilir temiz enerji kaynaklarına ihtiyaç duyulmuş ve bu yönde araştırma ve geliştirme çalışmalarına önem verilmeye başlanmıştır. Yenilenebilir temiz enerji kaynaklarının büyük bir kısmı ülkelerin kendi sınırları içerisinde mevcuttur. Örneğin güneş ve kaynağı su olan hidrojen enerjisi her ülkede mevcuttur.

Bugün dünyada enerji zengini devletlerin çoğu kömür, petrol ve doğalgaz olarak bilinen fosil yakıtları kullanmaktadır. Gelecek için enerji üretim ve kullanım planlaması yapamayan, enerji bilgi birikimini ve teknolojilerini geliştiremeyen toplumlar ve kurumlar modern çağa ayak uyduramayacak, bu çağı geriden izlemek zorunda kalacak ve enerji bakımından daima dışa bağımlı olacaktır. Doğal ve alternatif enerji kaynaklarını bilinçli olarak kullanan toplumlar daima ileri giderek fertlerinin refah düzeyini yükselteceklerdir. Bugün ve gelecekte ülkeler, enerji ihtiyacının büyük bir kısmını, fosil yakıtlara alternatif olan yenilenebilir, temiz ve çevre kirliliği yaratmayan enerji kaynaklarından sağlamayı planlamaktadırlar. Yenilenebilir temiz enerji kaynaklarının başında güneş, rüzgar, hidrojen, biyogaz, biyokütle, jeotermal, hidro-elektrik, gel-git ve dalga enerjileri gelmektedir. Hem dünyada hem de Türkiye’de bu temiz enerji kaynakları ile ilgili çok çeşitli çalışmaların yapıldığını biliyoruz. Ülkemizde de bu enerjilerin önemini vurgulamak için her yıl başta üniversitelerimiz olmak üzere, kamu kuruluşları ve özel kuruluşlar tarafından temiz enerji kaynakları ile ilgili kongre, sempozyum, konferans, seminer gibi etkinlikler düzenlenmektedir. Bu etkinliklerin özellikle genç araştırmacılarımızın çalışma azmini artıracağı kanaatindeyim.

Kurulduğu günden beri halkımızın ve ülkemizin çıkarları doğrultusunda bilimsel esaslar çerçevesinde her konuya olduğu gibi enerji konusuna da, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi olarak büyük önem vermekteyiz. Bugün üniversitemizde düzenlenmekte olan “I. Ulusal Güneş ve Hidrojen Enerjisi Kongresi”nde ülkemizin farklı üniversite, kurum ve kuruluşlarından konusu ile ilgili seçkin bilim insanları tarafından sunulacak bildiriler, uygulayıcılara referans kaynağı sağlayacaktır. Kongre sonucunda ortaya çıkacak sonuçların üniversitelere, üreticilere ve ilgili kamu, özel kurum ve kuruluşlara bir mesaj olarak ulaşacağı inancını taşımaktayım.

Değerli çalışma ve sunumları ile bizleri konularında aydınlatacak tüm katılımcılara, kongre düzenlenmesinde emeği geçenlere, maddi ve manevi katkı sağlayan tüm kişi, kurum ve kuruluşlara en içten teşekkürlerimi sunar, sizleri Eskişehir’de ağırlamaktan gurur duyar, kongrenin başarılı geçmesini diler, sevgi ve selamlarımı sunarım.

Prof. Dr. Necat A. AKGÜN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Rektörü


5

DESTEKLEYEN KURULUŞLAR

� ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ

� AKOS EĞİTİM ARAÇLARI MOBİLYA KOLTUK METAL SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

� ATAYURT OKULLARI

� ÇAĞFEN EĞİTİM KURUMLARI

� DETSAN KİMYA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

� GELİŞİM OKULLARI

� GLOBAL ANALİTİK LAB. CİHAZ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

� SARAR TOYOTA

� TEMEV

� TEPEBAŞI BELEDİYESİ

� TMMOB – MMO ESKİŞEHİR ŞUBESİ


6

DÜZENLEME KURULU

Prof. M. Selami KILIÇKAYA (Kongre Düzenleme Kurulu Başkanı)

Ali ÇETİN

Derya PEKER

İsmail ÖZKAN

Mehmet PEKER

Ömer ÖZBAŞ

Salih KÖSE

Şadan KORKMAZ

Tevfik ÜNALDI

YÜRÜTME KURULU

Abdullah ALĞIN

Deniz KORKMAZ

Emel ALĞIN

Erol TAŞAL

Gökhan SAVAROĞLU

Güneş KÜRKÇÜOĞLU

İlker CENİK

Mehmet ÖZKAN

Sadiye Ç.ÇOLAK

Sema KURTARAN

Sertaç EROĞLU

Sinem AYDEMİR

Tamer AKAN

Zerrin KIRCA


7

Kongre Sekreterleri :Salih KÖSE, Ferhunde ATAY, Vildan BİLGİN,

İdris AKYÜZ

Web sorumluları :Gökhan İŞSEVER, Gökhan KILIÇ,

Murat KELLEGÖZ

Sayman :Mehmet PEKER, Mustafa AKARSU

Ulaşım :Suat PAT, İlker CENİK

ULUSAL BİLİM KURULU

Ahmet ECEVİT, ODTÜ

Demir İNAN, TEMEV

İ.Engin TÜRE, Mimar Sinan Üniv.

Ercan ATAER, Gazi Üniv.

Ertunç ARAL, ESOGÜ-Fizik Böl.

Gürbüz ATAGÜNDÜZ, İYTE

H.Hüseyin ERKAYA, ESOGÜ-Elk.Elkt.B.

İlker GÜRKAN, MMO-Eskişehir şubesi

Kemal TANER, ESOGÜ-Mak.Müh.B.

M.Celalettin BAYKUL, ESOGÜ-Fizik Böl.

Muhsin ZOR, AÜ-Fizik Böl.

Necdet ÖZBALTA, Ege Üniv. GEE

Nejat VEZİROĞLU, USA

Naci EKEM, ESOGÜ-Fizik Böl.

Önder ORHUN, AÜ-Fizik Böl.

Sıddık İÇLİ, EÜ-Güneş Enerj.Enst.

Şener OKTİK, MÜ-Fizik Böl.

Zekeriya ALTAÇ, ESOGÜ-Mak.Müh.B.


8

ÇAĞRILI KONUŞMACILAR

ÇAĞRILI KONUŞMA KONUSU ÇAĞRILI KONUŞMACI

Temiz Tükenmez Enerjilerde Son Gelişmeler ve Türkiye’nin Potansiyeli

Prof.Dr. Demir İNAN

Güneş Enerjisi ile Hidrojen Üretimi Prof.Dr. Engin TÜRE

Fotovoltaik Dönüşümün Elektrik Enerjisi Üretimindeki Yeri

Prof.Dr. Şener OKTİK

Organik Güneş Pilleri Türleri ve Nanoteknoloji Üretim Yöntemleri

Prof.Dr. Sıddık İÇLİ

Hidrojen ve Yakıt Pili Teknolojileri Araştırma Alanları Doç.Dr. Fehmi AKGÜN

Ülkemizdeki Genel Enerji Politikaları Mak. Müh. R.Erhan KUTLU

Güneş Enerjisinin Depolanmasında Bazı Minerallerimizin Kullanılabilirliği

Prof.Dr. Ertuğrul YÖRÜKOĞULLARI

Türkiye’de Güneş ve Hidrojen Enerjisi Çalışmaları ve Uygulamaları

Prof.Dr. Gürbüz ATAGÜNDÜZ

Şeker Pancarından Alternatif Yakıt Kaynağı Olarak Biyoetanol Üretimi: Eskişehir Şeker-Alkol Fabrikası Örneği

Prof.Dr. Nazmi ORUÇ


9

SÖZLÜ BİLDİRİLER

SÖZLÜ BİLDİRİNİN BAŞLIĞI YAZARLAR Sayfa

Fotovoltaik Piller ve Fotovoltaik Pillerin Tarım Alanlarının Sulanmasında Kullanılması

Halil Güngör, İlkan Kavlak 23

Küçük Ölçekli Bir Fotovoltaik Sistemin Maliyet Analizi

Ali Kemal Yakut, Sefer Kutlu, Arzu Şencan, Kemal Güler, M. Ziya Yakut

30

Ev Yapımı Bir Pan-Tilt Mekanizması ve PIC16F877 Mikrodenetleyici Yardımıyla Güneş Işığını Takip Eden Panel Tasarımı

Mehmet Z. Baykara, Anıl Gürol Ve Tanıl Özkan

40

Hidrojen Enerjisinin Konutlarda Uygulanabilirliğinin Araştırılması

Ali Kemal Yakut, Kemal Güler, Arzu Şencan, M. Ziya Yakut, Gamze Durmaz

47

Güneş Pilleri Konusunda Dünyadaki Gelişmeler ve EİE’de Günümüze Kadar Yapılan Çalışmalar

F. Birsen Alaçakır 58

Geniş Bant Aralıklı Çinko Oksitte Oksijen Eksikliğinin Soğurmaya Etkisi

Emre Gür, S. Tüzemen ve A. Ateş

66

Güneş Evleri Canan Dağdeviren 72

Hidrojen Enerjisinin Bugünü, Geleceği ve AB Mevzuatındaki Yeri

Oğuz Ertürk, Ayşe Yıldırım, Ekmel Uygur, Ferudun Kuru, M.Zeynep Alper, R.Serdar Rodoplu, Erkan Kartaloğlu

78

Güneş Pili Uygulamalarında Kullanılabilecek CdO Filmlerinin Üretim ve Karakterizasyonu

Elif Terken, Ferhunde Atay, Salih KÖSE, İdris Akyüz ve Vildan Bilgin

86

Hidrojenin Metal Hidrürler Şeklinde Depolanması

Hakan Gaşan, Nedret Aydınbeyli ve Osman Nuri Çelik

91

Kaya Yataklı Ayrımlanmış Kazanç Sistemlerinin Mimari Uygulamaları

Ayşe İsmet Çalış ve Koray Ülgen

98

İşletme Koşullarında Güneş Pili Parametrelerinin Belirlenmesi

Rüştü Eke, Şener Oktik, Metin Çolak

104


10

Kimyasal Depolama Yöntemiyle Elde Edilen CdSe Filmlerinin Elektriksel Karakteristikleri

H. Metin, S. Erat 110

Güneş Pillerinin Tarımsal Amaçlı Kullanımı Bülent Eker ve Canan Perdahçı

116

Saydam İletken ZnO Filmlerinin Fiziksel Özellikleri Üzerine Flor Katkısının Etkisi

Vildan Bilgin, İ. Akyüz, S. Köse ve F. Atay

122

Anadolu Üniversitesi İki Eylül Kampusu’ndeki Güneş Enerjisi Çalışmaları

Fatih Onur Hocaoğlu, Mehmet Kurban

128

Kimyasal Hidridlerin Hidrolizi İle Hidrojen Üretimi

Muhittin Bilgili, Ö.Ercan Ataer

133

Türkiye’deki Üniversitelerde Lisans Düzeyinde Yenilenebilir Enerji Kaynakları Mühendisliği Bölümlerinin Kurulması

Salih Köse 139

Eğik Yüzeye Gelen Güneş Işınımı Değerlerinin Deneysel Olarak İncelenmesi

Hüsamettin Bulut, A. Fatih Durmaz ve Bülent Yeşilata

143

Fotovoltaik Panel Gücüne Etki Eden Çalışma Parametrelerinin Araştırılması

Yusuf Işıker, Bülent Yeşilata ve Hüsamettin Bulut

150

Enerji Sistemi Açısından Hidrojenin Alternatif Yakıt Olarak Taşımacılıkta Kullanılması

Sevim Yolcular, Özden Olgun

156

ZnO:Al Filmlerinin Fotovoltaik Güneş Pillerinde Saydam İletken Kontak Olarak Kullanım Potansiyelinin Araştırılması

Ferhunde Atay, Vildan Bilgin, İdris Akyüz ve Salih Köse

162

Bir Havalı Güneş Kolektörünün Tasarımı, İmalatı ve Deneysel Analizi

Hüsamettin Bulut ve A. Fatih Durmaz

168

Hidrojen/Oksijen Beslemeli Proton Değişim Zarlı Yakıt Hücresinin Bazı Elektriksel Özellikleri

Murat Kellegöz, İsmail Özkan

176

Düşük Güç Tüketimli Sulama Ve Soğutma Uygulamalarında Fotovoltaik Sistemlerin Kullanımı

Yusuf Işıker ve Bülent Yeşilata

183

Düzlemsel Güneş Kolektörü Tasarımında Yeni Bir Yaklaşım

Erkan Kaçan ve Koray Ülgen

189

Adsorpsiyonlu Güneş Enerjili Sistemlerde Ekserji Analizi

Volkan Coşkun, Abdulcelil Buğutekin, A.Korhan Binark

195


11

Model Bir Güneş Havuzunun Yalıtım Parametrelerinin Sıcaklık Dağılımı Üzerindeki Etkisi

İsmail Bozkurt ve Mehmet Karakılçık

201

Havalı Güneş Kollektörü Tasarımı Ve İmalatı Gökhan Özdemir, Hatice Atmaca Güven, Ercan Köse

210

Nafion™ 115 Proton Değişim Zarı Kullanımlı Hidrojen/Oksijen Beslemeli Yakıt Hücresinin Performans Değerleri

Samet Bilaloğlu, Murat Kellegöz, İsmail Özkan

217

Güneş Enerjisi Potansiyelini Belirlemede Kullanılan İstatistiksel Yöntemler ve Uygulama

Mehmet Kurban, Yeliz Mert Kantar ve Fatih Onur Hocaoğlu

223

Güneş Enerjili Aydınlatma Sistemlerinin Optik Testlerinin Uluslararası Standartlara Uygun Olarak Gerçekleştirilmesi

Murat Durak 230

Ultrasonik Kimyasal Püskürtme Tekniği İle Üretilen Zn Katkılı Bakır Oksit Filmlerinin Karakterizasyonu

M.Engin, F.Atay, S.Köse, V.Bilgin, İ.Akyüz

237

Güneş Işınımının 200-1100 nm Arasında Spektral Analizi Yoluyla Muğla Atmosferinde NO2, SO2 Ve Ozon Gazlarının Miktarlarının Belirlenmesi

Volkan Şimşek, Şener Oktik ve Kerem Cankoçak

242

Güneş Enerjili Kereste Kurutma Fırınının Bilgisayar Denetimli Olarak Otomatik Çalıştırılması ve Denetim Süreci Verilerinin Değerlendirilmesi

İlhan Tarımer, Özer Aker, Kadir Cengiz

248

Güneş Işığının Spektroradyometrik Özellikleri ve Uluslararası Yeri

A.Kamuran Türkoğlu, Yusuf Çalkın

255

Proton Değişim Zarlı Yakıt Hücresinin Üretimi


261

Türkiye’de Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanım Derecesi, Yöntemi Ve Yaygınlığı Üzerine Bir Araştırma

Kamil B. Varınca ve M. Talha Gönüllü

270

Eskişehir Bölgesinin Güneş Enerjisi Potansiyeli Açısından Türkiye’deki Durumunun İncelenmesi

Ümmühan Başaran, Mehmet Kurban

276

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Ve Hava Taşımacılığı

Vildan Korul 284


12

Güneş Modülleri Sistemleri Orhan Zeybek ve Sebahat Akın

290

Hidrojen Enerjisi ve Yakıt Hücreleri Teknolojisi

Hakan Çuhadaroğlu, Gökşin Sönmez ve Yılmaz Uyaroğlu

296

Güneş Pillerinin Çevre Dostu Ve Enerji Kaynağı Olarak Kullanılması

İrfan Bayuk ve Orhan Zeybek

301


13

POSTER BİLDİRİLER

POSTER BİLDİRİNİN BAŞLIĞI YAZARLAR Sayfa

Püskürtme Yöntemiyle Elde Edilen Katkısız ve Sn Katkılı ZnO İnce Filmlerinin Güneş Pili Karakteristiklerini Etkileyen Faktörler

Seval Aksoy, Yasemin Çağlar 308

Çinko Oksit Yarıiletken İnce Filmlerinin Güneş Pili Özelliklerine İndiyum Katkısının Etkisi

Barış Demirci ve Saliha Ilıcan

314

Püskürtme Yöntemiyle Elde Edilen ZnO:Al İnce Filmlerinin Fotovoltaik Güneş Pili Özellikleri

Olcay Eren, Müjdat Çağlar 318

Güneş Enerjili Kasis Uyarı Işığı Göksan Gül, Demir İnan 323

Porfirin Esaslı Güneş Pillerinde, Işık Kaynağının Rengi İle Üretilen Enerji Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

A. Levent İnceli, Güneş Parlakgül ve Burak Çelik

326

Binalarda Güneş Pili İle Enerji Kazanım Olanakları

Tolga Uzun 332

Güneş Pili Uygulamalarında Kullanılan ZnO Filmlerinin Özelliklerinin In Katkısı İle İyileştirilmesi

İdris Akyüz, Salih Köse, Ferhunde Atay ve Vildan Bilgin

336

Ultrasonik Spray Pyrolysis Tekniğiyle Elde Edilen CdS İnce Filmlerinin Elektriksel ve Optik Özellikleri

Mehmet Peker, M.Selami Kılıçkaya, Derya Peker ve Salih Köse

342

Spray Pyrolysis Yöntemiyle Elde Edilen CuInS2 Yarıiletken İnce Filmlerin Optik ve Elektriksel Özelliklerinin İncelenmesi

Derya Peker, Muhsin Zor, Salih Köse ve Mehmet Peker

348

Elektrokimyasal Empedans Spektroskopi Yöntemi İle Yakıt Hücre Parametrelerinin İncelenmesi

İ. Askeroğlu, G. Çankaya, S. Saygı

355

Metan Plazması İle Hidrojen Enerjisi Kullanımlarına Uygun Hidrokarbon Ve Karbon Üretimi

Naci Ekem, Suat Pat, M. Zafer Balbağ, M. İlker Cenik Tamer Akan, Geavit Musa

365

Bor Termiyonik Vakum Ark Deşarjda Gaz Depolama Etkisinin İncelenmesi

Naci Ekem, M. Zafer Balbağ,Tamer Akan, Erdinç Karakaş, Suat Pat, M. İlker Cenik, Geavit Musa

370


14

Bor Nanoyapıların Hidrojen Depolanmasında Kullanılması

Orhan Zeybek 377

Hidrojen Enerji Teknolojilerinin Çevreye Etkisi Orhan Zeybek Ve Selami Kılıçkaya

384

Borhidrürlerin Yakıt Pillerinde Taşıyıcı Olarak Kullanılması

Orhan Zeybek 390

Günlük Hayatımızda Hidrojen Enerjisinin Kullanılması

Orhan Zeybek 396

Yakıt Hücreleri Samet Bilaloğlu, Murat Kellegöz, İsmail Özkan

402

Proton Değişim Zarlı Yakıt Hücresi Selda Cenik, Murat Kellegöz, İsmail Özkan

408

Antalya’ya Gelen Güneş Işınlarının Analizi Bülent Cerit, Aslı Çelenli 416


15

UGHEK 2006 21 Haziran 2006-Çarşamba

09:00-10:00 KAYIT + AÇILIŞ

Protokol Konuşmaları ESOGÜ Fen Edebiyat Fakültesi Konferans Salonu

10:00-10:30 Kahve arası

10:30-11:00 Temiz Tükenmez Enerjilerde Son

Gelişmeler ve Türkiye’nin Potansiyeli

Prof.Dr. Demir İNAN

11:00-11:30 Güneş Enerjisi ile Hidrojen Üretimi Prof.Dr. Engin TÜRE

11:30-13:00 ÖĞLE YEMEĞİ

13:00-13:30 Fotovoltaik Dönüşümün Elektrik

Enerjisi Üretimindeki Yeri Prof.Dr. Şener OKTİK

I. OTURUM (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Şener OKTİK)

13:30-13:45 Fotovoltaik Piller ve Fotovoltaik Pillerin Tarım Alanlarının Sulanmasında Kullanılması

Halil Güngör, İlkan Kavlak

13:45-14:00 Küçük Ölçekli Bir Fotovoltaik Sistemin Maliyet Analizi

Ali Kemal Yakut, Sefer Kutlu, Arzu Şencan, Kemal Güler, M. Ziya Yakut

14:00-14:15

Ev Yapımı Bir Pan-Tilt Mekanizması ve PIC16F877 Mikrodenetleyici Yardımıyla Güneş Işığını Takip Eden Panel Tasarımı

Mehmet Z. Baykara, Anıl Gürol Ve Tanıl Özkan

14:15-14:30 Hidrojen Enerjisinin Konutlarda Uygulanabilirliğinin Araştırılması

Ali Kemal Yakut, Kemal Güler, Arzu Şencan, M. Ziya Yakut, Gamze Durmaz


15:00-15:30 Organik Güneş Pilleri Türleri ve Nanoteknoloji Üretim Yöntemleri

Prof.Dr. Sıddık İÇLİ

II. OTURUM (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Demir İNAN)

15:30-15:45 Güneş Pilleri Konusunda Dünyadaki Gelişmeler ve EİE’de Günümüze Kadar Yapılan Çalışmalar

F. Birsen Alaçakır


16

15:45-16:00 Yakıt Pili Güç Üretim Ünitesinde Temel Kayıpların Belirlenmesi

Mete Çubukçu

16:00-16:15 Geniş Bant Aralıklı Çinko Oksitte Oksijen Eksikliğinin Soğurmaya Etkisi

Emre Gür, S. Tüzemen ve A.Ateş

16:15-16:30 Güneş Kollektörleri İçin Siyah Cam Yapımı

Sadiye Çetinkaya Çolak, Ertunç Aral, Gökhan Kılıç, Selçuk Birdoğan


III. OTURUM (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Engin TÜRE)

17:00-17:15

Şebeke Bağlantılı Fotovoltaik Güç Sistemlerinin Yaygınlaştırılması: Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü Örneği

Mete Çubukçu

17:15-17:30 Güneş Evleri Canan Dağdeviren

17:30-17:45 Hidrojen Enerjisinin Bugünü, Geleceği ve AB Mevzuatındaki Yeri

Oğuz Ertürk, Ayşe Yıldırım, Ekmel Uygur, Feridun Kuru, R.Serdar Rodoplu, M.Zeynep Alper, Erkan Kartaloğlu

17:45-18:00

Güneş Pili Uygulamalarında Kullanılabilecek CdO Filmlerinin Üretim ve Karakterizasyonu

Elif Terken, Ferhunde Atay, Salih KÖSE, İdris Akyüz ve Vildan Bilgin

19:00

Açılış Kokteyli +

Halk Bilim Araştırma ve Uygulama Merkezi (HAMER) Etkinlikleri


17

UGHEK 2006 22 Haziran 2006-Perşembe

09:00-09:30 Hidrojen ve Yakıt Pili

Teknolojileri Araştırma Alanları Doç.Dr. Fehmi AKGÜN

I. OTURUM (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Naci EKEM )

09:30-09:45 Hidrojenin Metal Hidrürler Şeklinde Depolanması

Hakan Gaşan, Nedret Aydınbeyli ve Osman Nuri Çelik

09:45-10:00 Kaya Yataklı Ayrımlanmış Kazanç Sistemlerinin Mimari Uygulamaları

Ayşe İsmet Çalış ve Koray Ülgen

10:00-10:15 İşletme Koşullarında Güneş Pili Parametrelerinin Belirlenmesi

Rüştü Eke, Şener Oktik, Metin Çolak

10:15-10:30

Kimyasal Depolama Yöntemiyle Elde Edilen CdSe Filmlerinin Elektriksel Karakteristikleri

H. Metin, S. Erat


11:00-11:30 Ülkemizdeki Genel Enerji

Politikaları Mak. Müh. R.Erhan KUTLU

II. OTURUM (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Gürbüz ATAGÜNDÜZ )

11:30-11:45 Güneş Pillerinin Tarımsal Amaçlı Kullanımı

Bülent Eker ve Canan Perdahçı

11:45-12:00 Saydam İletken ZnO Filmlerinin Fiziksel Özellikleri Üzerine Flor Katkısının Etkisi

Vildan Bilgin, İdris Akyüz, Salih Köse ve Ferhunde Atay

12:00-12:15 Anadolu Üniversitesi İki Eylül Kampusu’ndeki Güneş Enerjisi Çalışmaları

Fatih Onur Hocaoğlu, Mehmet Kurban

12:15-12:30 Kimyasal Hidridlerin Hidrolizi İle Hidrojen Üretimi

Muhittin Bilgili, Ö.Ercan Ataer


14:00-14:30

Güneş Enerjisinin Depolanmasında Bazı

Minerallerimizin Kullanılabilirliği

Prof.Dr. Ertuğrul YÖRÜKOĞULLARI


18

III. OTURUM (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Sıdık İÇLİ )

14:30-14:45

Türkiye’deki Üniversitelerde Lisans Düzeyinde Yenilenebilir Enerji Kaynakları Mühendisliği Bölümlerinin Kurulması

Salih Köse

14:45-15:00 Eğik Yüzeye Gelen Güneş Işınımı Değerlerinin Deneysel Olarak İncelenmesi

Hüsamettin Bulut, A. Fatih Durmaz ve Bülent Yeşilata

15:00-15:15 Fotovoltaik Panel Gücüne Etki Eden Çalışma Parametrelerinin Araştırılması

Yusuf Işıker, Bülent Yeşilata ve Hüsamettin Bulut

15:15-15:30

Enerji Sistemi Açısından Hidrojenin Alternatif Yakıt Olarak Taşımacılıkta Kullanılması

Sevim Yolcular, Özden Olgun

15:30-15:45

ZnO:Al Filmlerinin Fotovoltaik Güneş Pillerinde Saydam İletken Kontak Olarak Kullanım Potansiyelinin Araştırılması

Ferhunde Atay, Vildan Bilgin, İdris Akyüz ve Salih Köse

15:45-16:00 Bir Havalı Güneş Kolektörünün Tasarımı, İmalatı ve Deneysel Analizi

Hüsamettin Bulut ve A. Fatih Durmaz


IV. OTURUM (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Yüksel BEKTÖRE )

16:30-16:45

Hidrojen/Oksijen Beslemeli Proton Değişim Zarlı Yakıt Hücresinin Bazı Elektriksel Özellikleri


16:45-17:00

Düşük Güç Tüketimli Sulama ve Soğutma Uygulamalarında Fotovoltaik Sistemlerin Kullanımı

Yusuf Işıker ve Bülent Yeşilata

17:00-17:15 Düzlemsel Güneş Kolektörü Tasarımında Yeni Bir Yaklaşım

Erkan Kaçan ve Koray Ülgen

17:15-17:30

Villa Tipi Bir Evin Güneş Enerjisi Destekli Bir Isı Pompası İle Isıtılması Ve Soğutulması

Emin Fuad Kent, İbrahim Necmi Kaptan


19

17:30-17:45 Adsorpsiyonlu Güneş Enerjili Sistemlerde Ekserji Analizi

Volkan Coşkun, Abdulcelil Buğutekin, A.Korhan Binark

17:45-18:00

Model Bir Güneş Havuzunun Yalıtım Parametrelerinin Sıcaklık Dağılımı Üzerindeki Etkisi

İsmail Bozkurt ve Mehmet Karakılçık

19:00 Akşam Yemeği

UGHEK 2006 23 Haziran 2006-Cuma

09:00-09:30 Türkiye’de Güneş ve Hidrojen

Enerjisi Çalışmaları ve Uygulamaları

Prof.Dr. Gürbüz ATAGÜNDÜZ

I. OTURUM (Oturum Başkanı: Doç. Dr. M. Celalettin BAYKUL )

09:30-09:45 Havalı Güneş Kollektörü Tasarımı Ve İmalatı

Gökhan Özdemir, Hatice Atmaca Güven, Ercan Köse

09:45-10:00

Nafion™ 115 Proton Değişim Zarı Kullanımlı Hidrojen/Oksijen Beslemeli Yakıt Hücresinin Performans Değerleri

Samet Bilaloğlu, Murat Kellegöz, İsmail Özkan

10:00-10:15

Güneş Enerjisi Potansiyelini Belirlemede Kullanılan İstatistiksel Yöntemler ve Uygulama

Mehmet Kurban, Yeliz Mert Kantar ve Fatih Onur Hocaoğlu

10:15-10:30

Güneş Enerjili Aydınlatma Sistemlerinin Optik Testlerinin Uluslararası Standartlara Uygun Olarak Gerçekleştirilmesi

Murat Durak


11:00-11:30

Şeker Pancarından Alternatif Yakıt Kaynağı Olarak

Biyoetanol Üretimi: Eskişehir Şeker-Alkol Fabrikası Örneği

Prof.Dr. Nazmi ORUÇ


20

II. OTURUM (Oturum Başkanı: Prof. Dr. Ali Kemal YAKUT )

11:30-11:45 Binaya Entegre Edilmiş Olan 5 Kw’lık Güneş Pili Sisteminin Etkin Kullanımı

İ. Üçgül, Murat Öztürk, Ramazan Şenol, Nuri Özek

11:45-12:00

Ultrasonik Kimyasal Püskürtme Tekniği İle Üretilen Zn Katkılı Bakır Oksit Filmlerinin Karakterizasyonu

Melek Engin, Ferhunde Atay, Salih Köse, Vildan Bilgin ve İdris Akyüz

12:00-12:15 Kütahya İli Güneş Potansiyeli Ve Düzlemsel Kolektör Optimizasyonu

Oğuz Arslan, Hale Cengiz ve Ramazan Köse

12:15-12:30

Nafion™ 1035 Proton Değişim Zarı Kullanımlı Hidrojen/Hava Beslemeli Yakıt Hücresinin Performans Değerleri

Selda Cenik, Murat Kellegöz, İsmail Özkan


III. OTURUM (Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Dr. Ömer ÖZBAŞ )

14:00-14:15

Güneş Işınımının 200-1100 nm Arasında Spektral Analizi Yoluyla Muğla Atmosferinde NO2, SO2 Ve Ozon Gazlarının Miktarlarının Belirlenmesi

Volkan Şimşek, Şener Oktik ve Kerem Cankoçak

14:15-14:30

Güneş Enerjili Kereste Kurutma Fırınının Bilgisayar Denetimli Olarak Otomatik Çalıştırılması Ve Denetim Süreci Verilerinin Değerlendirilmesi

İlhan Tarımer, Özer Aker, Kadir Cengiz

14:30-14:45

25,6 kWp Bina Entegreli Fotovoltaik Güç Sisteminin Çevre Koşulları Altındaki Performansı

Cem Tozlu, Şener Oktik

14:45-15:00 Güneş Işığının Spektroradyometrik Özellikleri Ve Uluslararası Yeri

A.Kamuran Türkoğlu, Yusuf Çalkın

15:00-15:15 Proton Değişim Zarlı Yakıt Hücresinin Üretimi


15:15-15:30

Türkiye’de Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanım Derecesi, Yöntemi Ve Yaygınlığı Üzerine Bir Araştırma



21


IV. OTURUM (Oturum Başkanı: Yrd. Doç. Dr. Şadan KORKMAZ)

16:00-16:15

Eskişehir Bölgesinin Güneş Enerjisi Potansiyeli Açısından Türkiye’deki Durumunun İncelenmesi

Ümmühan Başaran, Mehmet Kurban

16:15-16:30 Yenilenebilir Enerji Kaynakları Ve Hava Taşımacılığı

Vildan Korul

16:30-16:45 Güneş Modülleri Sistemleri Orhan Zeybek ve Sebahat Akın

16:45-17:00 Hidrojen Enerjisi ve Yakıt Hücreleri Teknolojisi

Hakan Çuhadaroğlu, Gökşin Sönmez, Yılmaz Uyaroğlu

17:00-17:15 Güneş Pillerinin Çevre Dostu Ve Enerji Kaynağı Olarak Kullanılması

İrfan Bayuk ve Orhan Zeybek


22

SÖZLÜ BİLDİRİLER


270

Türkiye’de Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanım Derecesi, Yöntemi ve Yaygınlığı Üzerine Bir Araştırma


Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü, İstanbul, [email protected] , [email protected]

Özet

Enerji bugün sahip olduğumuz medeniyetin temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Kalkınmanın ve gelişmişliğin bir göstergesi durumundadır. Ancak son dönem enerji üretim ve tüketim yöntemleri ile yerine yenisi konulamayacak enerji kaynaklarımız tüketilmekte bunun sonucunda da tabiat üzerinde geri dönüşsüz bir tahribata sebep olunmakta ve çevre kirliliği meydana getirilmektedir. Hem fosil kaynakların kısıtlılığı hem de üretimde meydana getirilen çevre kirliliği ile enerji üretiminde hem yenilenebilir ve sınırsız hem de çevreyle uyumlu kaynakların araştırılması ve geliştirilmesi gerekmektedir. Aralarında Güneş enerjisinin de bulunduğu yenilenebilir enerji kaynakları bu fırsatları içlerinde barındırmakta ve geliştirilmeyi bekleyen yegâne enerji kaynaklarıdır. Güneş enerjisi, sahip olduğu potansiyel ve kullanım kolaylığı ile diğer yenilenebilir enerji kaynaklarına kıyasla daha kolay bir şekilde yaygınlaşabilecek bir fırsata sahiptir. Türkiye ise hâlihazırda Güneş kuşağında olmasına rağmen sahip olduğu potansiyeli yeterli derecede etkin ve yaygın bir şekilde kullanamamaktadır.

Bu çalışmada, yenilenebilir enerji kaynakları arasında hem sahip olduğu mevcut potansiyel hem de üretim teknolojileri bakımından farklı ve önemli bir yeri olan güneş kaynaklı enerji üretim sistemleri, Türkiye’nin güneş enerji potansiyeli ve bu potansiyeli kullanma derecesi ve yöntemi araştırılmıştır. Sonuçta Türkiye için güneş enerjisinden etkin ve yaygın bir şekilde faydalanmak için önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Yenilenebilir enerji kaynakları; Güneş enerjisi; Türkiye güneş enerjisi

potansiyeli; Türkiye güneş enerjisi kullanımı 1. Giriş

Dünyanın en önemli enerji kaynağı güneştir. Güneşin ışınım enerjisi, yer ve atmosfer sistemindeki fiziksel oluşumları etkileyen başlıca enerji kaynağıdır. Dünyadaki madde ve enerji akışları güneş enerjisi sayesinde mümkün olabilmektedir. Rüzgâr, deniz dalgası, okyanusta sıcaklık farkı ve biyokütle enerjileri, güneş enerjisini değişim geçirmiş biçimleridir. Güneş enerjisi, doğadaki su döngüsünün gerçekleşmesinde de rol oynayarak, akarsu gücünü yaratmaktadır. Fosil yakıtların da, biyokütle niteliğindeki materyallerde birikmiş güneş enerjisi olduğu kabul edilmektedir. Doğal enerji kaynaklarının pek çoğunun kökeni olan güneş enerjisinden, ısıtma ve elektrik elde etme gibi amaçlarla doğrudan yararlanılmaktadır.

Güneş enerjisi çevre açısından temiz bir kaynak özelliği taşıdığından da fosil yakıtlara alternatif olmaktadır. Yeryüzüne her sene düşen güneş ışınım enerjisi, yeryüzünde şimdiye kadar belirlenmiş olan fosil yakıt haznelerinin yaklaşık 160 katı kadardır. Ayrıca yeryüzünde fosil, nükleer


271

ve hidroelektrik tesislerinin bir yılda üreteceğinden 15.000 kat kadar daha fazladır. Bu bakımdan güneş enerjisinin bulunması sorun değildir. Asıl sorun bunun insan faaliyetlerine uygun kullanılabilir bir enerji türüne dönüştürülebilmesindedir [1, 2].

Güneş enerjisi hem bol, hem sürekli ve yenilenebilir hem de bedava bir enerji kaynağıdır. Bunların yanı sıra geleneksel yakıtların kullanımından kaynaklanan çevresel sorunların çoğunun güneş enerjisi üretiminde bulunmayışı bu enerji türünü temiz ve çevre dostu bir enerji yapmaktadır. Fosil yakıt kullanımının dayandığı yanma teknolojisinin kaçınılmaz ürünü olan karbondioksit (CO2) yayılımı (emisyonu) sonucunda, atmosferdeki CO2 miktarı, son yüzyıl içinde yaklaşık 1,3 kat artmıştır. Önümüzdeki 50 yıl içinde, bu miktarın, bugüne oranla 1,4 kat daha artma olasılığı vardır. Atmosferdeki CO2 neden olduğu sera etkisi, son yüzyıl içinde dünya ortalama sıcaklığını 0,7 °C yükseltmiştir. Bu sıcaklığın 1 °C yükselmesi, dünya iklim kuşaklarında görünür değişimlere, 3 °C düzeyine varacak artışlar ise, kutuplardaki buzulların erimesine, denizlerin yükselmesine, göllerde kurumalara ve tarımsal kuraklığa neden olabilecektir. O halde, bu durumda enerji kullanımından vazgeçilemeyeceğine göre, güneş gibi doğal ve alternatif olabilecek kaynaklara yönelinmesi gerekecektir [1, 3].

Yakıt sorununun olmaması, işletme kolaylığı, mekanik yıpranma olmaması, modüler olması, çok kısa zamanda devreye alınabilmesi (azami bir yıl), uzun yıllar sorunsuz olarak çalışması, temiz bir enerji kaynağı olması vb gibi nedenlerle dünya genelinde fotovoltaik elektrik enerjisi kullanımı sürekli artmaktadır. Avrupa Birliği 2010 yılında fotovoltaik elektriğin elektrik üretimi içindeki payının %0,1 olmasını hedeflemiştir [4]. 2. Güneş Enerjisi ve Teknolojileri

Güneş 1,4 milyon km çapıyla dünyanın 110 katı büyüklüğünde ve dünyadan 1,5x1011 m uzaklıkta yüksek basınçlı ve yüksek sıcaklıklı bir yıldızdır. Yüzey sıcaklığı yaklaşık 6.000 °K olup iç bölgelerindeki sıcaklığın 8x106 °K ile 40x106 °K arasında değiştiği tahmin edilmektedir [3, 5, 6].

Doğal ve sürekli bir füzyon reaktörü olan güneşin enerji kaynağı 4 Hidrojen atomunun 1 Helyum atomuna dönüşmesinde gizlidir. 4 hidrojen atomu 4,032 birim ağırlıkta, hâlbuki 1 Helyum atomu 4,003 birim ağırlıktadır. Bu olay sonucu 0,029 birim ağırlık Einstein’ın madde-enerji bağıntısı sonucu enerjiye dönüşmektedir. Yani güneşte her saniyede 564 milyon ton hidrojen, 560 milyon ton helyuma dönüşmekte ve kaybolan 4 milyon ton kütle karşılığı 3,86x1026 J enerji açığa çıkmakta ve bu enerji ışınım şeklinde uzaya yayılmaktadır. Toplam enerji rezervi 1,785x1047 J olan bu yıldız daha milyonlarca yıl ışımasını sürdüreceğinden Dünya için sonsuz bir enerji kaynağıdır. Dünyanın çapına eşit bir dairesel alan üzerine çarpan güneş gücü, 178 trilyon kW düzeyindedir. Güneş enerjisi uzaya ve gezegenlere elektromanyetik ışınım (radyasyon) biçiminde yayılır Dünya’ya güneşten gelen enerji, Dünya’da bir yılda kullanılan enerjinin 20 bin katıdır [3, 5, 6].

Güneş enerjisinden yararlanma konusundaki çalışmalar özellikle 1970'lerden sonra hız kazanmış, güneş enerjisi sistemleri teknolojik olarak ilerleme ve maliyet bakımından düşme göstermiş, güneş enerjisi çevresel olarak temiz bir enerji kaynağı olarak kendini kabul ettirmiştir [5, 6].

Güneş enerjisi günümüzde konut ve iş yerlerinin iklimlendirilmesi (ısıtma-soğutma), yemek pişirme, sıcak su temin edilmesi ve yüzme havuzu ısıtılmasında; tarımsal teknolojide, sera ısıtması ve tarım ürünlerinin kurutulmasında; sanayide, güneş ocakları, güneş fırınları, pişiricileri, deniz suyundan tuz ve tatlı su üretilmesi, güneş pompaları, güneş pilleri, güneş havuzları, ısı borusu uygulamalarında; ulaşım-iletişim araçlarında, sinyalizasyon ve otomasyonda, elektrik üretiminde kontrollü olarak kullanılmaktadır [3, 7].

Güneş enerjisi teknolojileri yöntem, malzeme ve teknolojik düzey açısından çok çeşitlilik göstermekle birlikte iki ana gruba ayrılabilir:


272

Isıl Güneş Teknolojileri : Bu sistemlerde öncelikle güneş enerjisinden ısı elde edilir. Bu ısı doğrudan kullanılabileceği gibi elektrik üretiminde de kullanılabilir. Güneş Pilleri: Fotovoltaik piller de denen bu yarı-iletken malzemeler güneş ışığını doğrudan elektriğe çevirirler. 3. Türkiye’de Güneş Enerjisi Potansiyeli

Ülkemiz, coğrafi konumu nedeniyle sahip olduğu güneş enerjisi potansiyeli açısından birçok ülkeye göre şanslı durumdadır. Güneşten dünyaya saniyede yaklaşık olarak 170 milyon MW enerji gelmektedir. Türkiye'nin yıllık enerji üretiminin 100 milyon MW olduğu düşünülürse bir saniyede dünyaya gelen güneş enerjisi, Türkiye'nin enerji üretiminin 1.700 katıdır.Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünde (DMİ) mevcut bulunan 1966-1982 yıllarında ölçülen güneşlenme süresi ve ışınım şiddeti verilerinden yararlanarak EİE tarafından yapılan çalışmaya göre Türkiye'nin ortalama yıllık toplam güneşlenme süresi 2640 saat (günlük toplam 7,2 saat), ortalama toplam ışınım şiddeti 1.311 kWh/m²-yıl (günlük toplam 3,6 kWh/m²) olduğu tespit edilmiştir. Türkiye, 110 gün gibi yüksek bir güneş enerjisi potansiyeline sahiptir ve gerekli yatırımların yapılması halinde Türkiye yılda birim metre karesinden ortalama olarak 1.100 kWh’lik güneş enerjisi üretebilir [6, 8, 9]. Tablo 1'de Türkiye güneş enerji potansiyeli ve güneşlenme süresi değerleri aylara göre dağılımı verilmiştir. Tablo 1. Türkiye'nin toplam güneş enerjisi potansiyelinin aylara göre dağılımı [6, 8]

Aylar Aylık Toplam Güneş Enerjisi

(kcal/cm2-ay) (kWh/m2-ay) Güneşlenme Süresi

(saat/ay) Ocak 4,45 51,75 103,0 Şubat 5,44 63,27 115,0 Mart 8,31 96,65 165,0 Nisan 10,51 122,23 197,0 Mayıs 13,23 153,86 273,0 Haziran 14,51 168,75 325,0 Temmuz 15,08 175,38 365,0 Ağustos 13,62 158,40 343,0 Eylül 10,60 123,28 280,0 Ekim 7,73 89,90 214,0 Kasım 5,23 60,82 157,0 Aralık 4,03 46,87 103,0 Toplam 112,74 1311,00 2640 Ortalama 308,0 cal/cm2-gün 3,6 kWh/m2-gün 7,2 saat/gün

Türkiye'nin en fazla güneş enerjisi alan bölgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi olup, bunu

Akdeniz Bölgesi izlemektedir. Tablo 2' de Türkiye güneş enerjisi potansiyeli ve güneşlenme süresi değerlerinin bölgelere göre dağılımı verilmiştir.


273

Tablo 2. Türkiye'nin yıllık toplam güneş enerjisi potansiyelinin bölgelere göre dağılımı [6, 8]

Toplam ortalama güneş enerjisi

En çok güneş enerjisi (Haziran)

En Az güneş enerjisi (Aralık)

Ortalama güneşlenme

süresi

En çok güneşlenme

süresi (Haziran)

En az güneşlenme

süresi (Aralık)

Bölge

kWh/m2-yıl

kWh/m2 kWh/m2 saat/yıl saat saat

Güneydoğu Anadolu

1.460 1.980 729 2.993 407 126

Akdeniz 1.390 1.869 476 2.956 360 101 Doğu Anadolu 1.365 1.863 431 2.664 371 96 İç Anadolu 1.314 1.855 412 2.628 381 98 Ege 1.304 1.723 420 2.738 373 165 Marmara 1.168 1.529 345 2.409 351 87 Karadeniz 1.120 1.315 409 1.971 273 82

Buna göre genel olarak Türkiye’nin en çok ve en az güneş enerjisi üretilecek ayları sırası ile Haziran ve Aralık olmaktadır. Bölgeler arasında ise öncelikle Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz sahilleri gelmektedir. Güneş enerjisi üretiminin yok denecek kadar az olduğu Karadeniz bölgesi dışında yılda birim metre kareden 1.100 kWh’lik enerji üretilebilir ve toplam güneşli saat miktarı ise 2.640 saattir. Buna göre Türkiye’de toplam olarak yıllık alınan enerji miktarı ise yaklaşık 1015 kW saat kadardır [8].

Ancak, bu değerlerin, Türkiye’nin gerçek potansiyelinden daha az olduğu, daha sonra yapılan çalışmalar ile anlaşılmıştır. 1992 yılından bu yana EİE ve DMİ, güneş enerjisi değerlerinin daha sağlıklı olarak ölçülmesi amacıyla enerji amaçlı güneş enerjisi ölçümleri almaktadırlar [6].

EİE’nin ölçü yaptığı 8 istasyondan alınan yeni ölçümler ve DMİ verileri yardımı ile 57 ile ait güneş enerjisi ve güneşlenme süreleri değerleri hesaplanarak bir kitapçık halinde basılmış ve EİE’in internet sitesinde satışa sunulmuştur. 4. Türkiye’de Güneş Enerjisinin Kullanımı

Güneş Kolektörleri

Türkiye’de güneş enerjisinin en yaygın kullanımı sıcak su ısıtma sistemleridir.Halen ülkemizde kurulu olan güneş kollektörü miktarı 2001 yılı için 7,5 milyon m2 civarındadır. Çoğu Akdeniz ve Ege Bölgelerinde kullanılmakta olan bu sistemlerden yılda yaklaşık 290 bin TEP ısı enerjisi üretilmektedir. Sektörde 100'den fazla üretici firmanın bulunduğu ve 2000 kişinin istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Yıllık üretim hacmi 750 bin m² olup bu üretimin bir miktarı da ihraç edilmektedir. Bu haliyle ülkemiz dünyada kayda değer bir güneş kollektörü üreticisi ve kullanıcısı durumundadır [6, 9]. Güneş kollektörlerinin ürettiği ısıl enerjinin birincil enerji tüketimimize katkısı yıllara göre Tablo 3’de verilmiştir.


274

Tablo 3. Türkiye'nin yıllara göre güneş enerjisi üretimi [6]

Yıllar Güneş Enerjisi Üretimi

(bin TEP) 1998 210 1999 236 2000 262 2001 290

Güneş Pilleri – Fotovoltaik Sistemler

Güneş pilleri, halen ancak elektrik şebekesinin olmadığı, yerleşim yerlerinden uzak yerlerde ekonomik yönden uygun olarak kullanılabilmektedir. Bu nedenle ve istenen güçte kurulabilmeleri nedeniyle genellikle sinyalizasyon, kırsal elektrik ihtiyacının karşılanması vb. gibi uygulamalarda kullanılmaktadır. Ülkemizde halen telekom istasyonları, Orman Genel Müdürlüğü yangın gözetleme istasyonları, deniz fenerleri ve otoyol aydınlatmasında kullanılan güneş pili kurulu gücü 300 kW civarındadır [6].

Ülkemizde güneş enerjisi kullanımında kaynak anlamında bir sorun olmamakla beraber elektrik üretiminde uygulanacak yöntem açısından bazı bölgesel farklılıklar bulunmaktadır. Fotovoltaik sistemler ile bulutlu veya açık her türlü hava şartlarında elektrik üretilebilirken, yoğunlaştırıcı sistemlerde (termik ve mekanik dönüşüm) direk ışınım, yani açık hava, gerekli olmaktadır. Bu nedenle, termik ve mekanik dönüşümlü üreteçler için Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz bölgelerinin tercih edilmesi gerekirken, fotovoltaik üreteçler için Doğu Karadeniz Bölgesi dışındaki tüm bölgeler uygun olmaktadır [6]. 5. Sonuç ve Öneriler

Ülkemiz güneş enerjisi potansiyeli bakımından iyi durumda olmasına rağmen ne yazık ki bu potansiyeli yeterince etkin ve yaygın kullanamamaktadır. Bunun sebebi olarak kurumlar arası koordinasyon eksikliği ve şimdiye kadar devletin bu konuda bir teşvik uygulamamış olması gösterilebilir. Ancak buna rağmen ülkemizde Güneş enerjisi hakkındaki çalışmalar oldukça uzun zamandır yapılmaktadır. Kamu kurum ve kuruluşlarında, üniversitelerimizde, konu ile ilgili kurulmuş vakıf ve derneklerde güneş enerjisinden etkin biçimde faydalanmak için çalışmalar sürdürülmektedir. TSE güneş enerjisi ile standartları çıkarmaya başlamış olup ayrıca TÜBİTAK tarafından düzenlenen ilk güneş arabaları yarışı geçtiğimiz sene yapılmış olup ikincisi bu sene düzenlenecektir. Ve konu ile ilgili olarak ilk kanun 10.05.2005 tarihinde 5346 sayı ile “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun” [11] olarak çıkarılmıştır.

Şimdiye kadar yapılmış çalışmaların ve edinilen tecrübelerin uygulamaya aktarılması ve bir düzen çerçevesinde yapılabilmesi için güneş enerjisi ile ilgili bağımsız bir üst koordinasyon kurulunun kurulması ve bu kurulun bu konuda çalışan ve faaliyet gösteren tarafları bir araya getirip bilgi alışverişini sağlaması ve gerekli kanuni düzenlemelerin yapılmasını sağlamasının gerekliliği ortadadır.

Türkiye’de güneş enerjisinin kullanımı (sıcak su elde edilmesi dışında) genelde bilinmemekte, tanıtımı yapılmamakta ve devletçe teşvik edilmemektedir. Dolayısıyla, bu konuda hizmet verecek mühendislik, müşavirlik ve müteahhitlik firmaları ve ilgili sanayi gelişememektedir. İlk yatırım giderleri yüksek olan, ancak yakıt masraflarının olmaması nedeniyle işletme masrafları bulunmayan çevre ile uyumlu, güneş kaynaklı enerji üretim sistemlerinin gerçekleştirilmesi için gerekli uzun vadeli


275

finansman imkânı sağlandığında bu teknolojiler gelişecek ve enerji darboğazlarının konuşulduğu ülkemizde bu kaynaktan en üst seviyede faydalanmanın yolu açılmış olacaktır.

Ayrıca Devletçe, sadece güneş pillerinin değil diğer güneş enerjisinden faydalanma yöntemlerinin de tanıtılması, teşvik edilmesi ve gerekli kanuni düzenlemelerin yapılması gereklidir. 6. Kaynaklar [1] Ültanır, M.Ö., “21. Yüzyılın Eşiğinde Güneş Enerjisi”, Bilim ve Teknik, Sayı: 340, S: 50-55,

Mart 1996. [2] Şen, Z., “Temiz Enerji ve Kaynakları”, Su Vakfı Yayınları, İstanbul, 2002. [3] Varınca, K. B., Varank, G., “Güneş Kaynaklı Farklı Enerji Üretim Sistemlerinde Çevresel

Etkilerin Kıyaslanması ve Çözüm Önerileri”, Güneş Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi, İçel, 24–25 Haziran 2005.

[4] Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Elektrik Enerjisi Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, DPT: 2569 – ÖİK: 585, Ankara, 2001.

[5] Yıldız Teknik Üniversitesi Güneş Enerjili Sistemler Kulübü, “Güneş Enerjisi”, www.gesk.yildiz.edu.tr, erişim: nisan 2006.

[6] Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Resmi internet sayfası, www.eie.gov.tr, erişim: nisan 2006.

[7] Tsoutsos, T., vd., “Environmental Impacts From The Solar Energy Technologies”, Energy Policy, 33, 289-296, 2005.

[8] Şen, Z., “Türkiye’nin Temiz Enerji İmkânları”, Mimar ve Mühendis Dergisi, Sayı: 33, Nisan-Mayıs-Haziran, 6-12, 2004.

[9] Türkiye Çevre Vakfı, “Türkiye’nin Çevre Sorunları 2003”, Ankara, 2003. [10] Binark, A. K., “Ülkemizdeki Güneş Enerjisi Uygulamaları için Öneriler”, Mimar ve Mühendis

Dergisi, Sayı: 33, Nisan-Mayıs-Haziran, 80-82, 2004. [11] Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun,

Tarih: 10.05.2005, Sayı: 5346.


425

SÖZLÜ BİLDİRİLER KATILIMCI LİSTESİ

A. Ateş, 66

A.Fatih Durmaz, 143, 168

A.Kamuran Türkoğlu, 255

A.Korhan Binark, 195

Abdulcelil Buğutekin, 195

Ali Kemal Yakut, 30, 47

Anıl Gürol, 40

Arzu Şencan, 30, 47

Ayşe İsmet Çalış, 98

Ayşe Yıldırım, 78

Bülent Eker, 116

Bülent Yeşilata, 143, 150, 183

Canan Dağdeviren, 72

Canan Perdahçı, 116

Ekmel Uygur, 78

Elif Terken, 86

Emre Gür, 66

Ercan Köse, 210

Erkan Kaçan, 189

Erkan Kartaloğlu, 78

F. Birsen Alaçakır, 58

Fatih Onur Hocaoğlu, 128, 223

Ferhunde Atay, 86, 122, 168, 237

Ferudun Kuru, 78

Gamze Durmaz, 47

Gökhan Özdemir, 210

Gökşin Sönmez, 296

H. Metin, 110

Hakan Çuhadaroğlu, 296

Hakan Gaşan, 91

Halil Güngör, 23

Hatice Atmaca Güven, 210

Hüsamettin Bulut, 143, 150, 168


426

İdris Akyüz, 86, 122, 162, 237

İlhan Tarımer, 248

İlkan Kavlak, 23

İrfan Bayuk, 301

İsmail Bozkurt, 201

İsmail Özkan, 176, 217, 261

Kadir Cengiz, 248

Kamil B. Varınca, 270

Kemal Güler, 30, 47

Kerem Cankoçak, 242

Koray Ülgen, 98, 189

M. Talha Gönüllü, 270

M. Ziya Yakut, 30, 47

M.Zeynep Alper, 78

Mehmet Karakılçık, 201

Mehmet Kurban, 128, 223, 276

Mehmet Z. Baykara, 40

Melek Engin, 237

Metin Çolak, 104

Muhittin Bilgili, 133

Murat Durak, 230

Murat Kellegöz, 176, 217, 261

Nedret Aydınbeyli, 91

Oğuz Ertürk, 78

Orhan Zeybek, 290, 301

Osman Nuri Çelik, 91

Ö.Ercan Ataer, 133

Özden Olgun, 156

Özer Aker, 248

R.Serdar Rodoplu, 78

Rüştü Eke, 104

S. Erat, 110

S. Tüzemen, 66

Salih Köse, 86, 122, 139, 162, 237

Samet Bilaloğlu, 217


427

Sebahat Akın, 290

Sefer Kutlu, 30

Sevim Yolcular, 156

Şener Oktik, 104, 242

Tanıl Özkan, 40

Ümmühan Başaran, 276

Vildan Bilgin, 86, 122, 162, 237

Vildan Korul, 284

Volkan Coşkun, 195

Volkan Şimşek, 242

Yeliz Mert Kantar, 223

Yılmaz Uyaroğlu, 296

Yusuf Çalkın, 255

Yusuf Işıker, 150, 183


428

POSTER BİLDİRİLER KATILIMCI LİSTESİ

A. Levent İnceli, 326

Aslı Çelenli, 416

Barış Demirci, 314

Burak Çelik, 326

Bülent Cerit, 416

Demir İnan, 323

Derya Peker, 342, 348

Erdinç Karakaş, 370

Ferhunde Atay, 336

G. Çankaya, 355

Geavit Musa, 365, 370

Göksan Gül, 323

Güneş Parlakgül, 326

İ. Askeroğlu, 355

İdris Akyüz, 336

İsmail Özkan, 402, 408

M. İlker Cenik, 365, 370

M. Zafer Balbağ, 365, 370

M.Selami Kılıçkaya, 342, 384

Mehmet Peker, 342, 348

Muhsin Zor, 348

Murat Kellegöz, 402, 408

Müjdat Çağlar, 318

Naci Ekem, 365, 370

Olcay Eren, 318

Orhan Zeybek, 377, 384, 390, 396

S. Saygı, 355

Salih Köse, 336, 342, 348

Saliha Ilıcan, 314

Samet Bilaloğlu, 402

Selda Cenik, 408

Seval Aksoy, 308

Suat Pat, 365, 370


429

Tamer Akan, 365, 370

Tolga Uzun, 332

Vildan Bilgin, 336

Yasemin Çağlar, 308