1
„„Wsparcie obszarów wiejskich w przyszłej Wsparcie obszarów wiejskich w przyszłej perspektywie finansowej 2014-2020perspektywie finansowej 2014-2020
ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,Regionalnego,
w zakresie ochrony środowiska i w zakresie ochrony środowiska i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii”wykorzystywania odnawialnych źródeł energii”
Lutz Ribbe
Białystok, 28 czerwca 2012 r.
2
Podział
1.Cele Europy w polityce klimatycznej i energetycznej
2.Polityka unijna dla realizacji celów
3.Aktualna sytuacja w Niemczech
4.Szanse, pomysły i (konkretne) projekty na Podlasiu
3
Problemy w sektorze energii (1):
Niezrównoważona struktura energetyczna
Ochrona klimatu
Bezpieczeństwo energetyczne
Kończące się zasoby energetyczne
Specyficzne problemy z energią atomową
4
Problemy w sektorze energetycznym (2):
Niezrównoważona struktura energetyczna
niewielka ilość korzystających z zysków w tej branży/ miejsca pracy
struktury scentralizowane (rafinerie, gaz ziemny, sieć przemysłowa,
sektor energii elektrycznej), oligopole
wiele środków finansowych „ucieka” z regionu
dramatycznie wzrastające ceny
5
Europejskie cele klimatyczne
Redukcja CO2
30% do 2020, jeżeli inne kraje uprzemysłowione dołączą
się do tych planów
20% do 2020 w UE
80-95% do 2050!!!!
Komisja Europejska mówi o „ambitnych” planach nowej „rewolucji przemysłowej“
6
„Rewolucja przemysłowa”
Bazuje na wykorzystaniu/nadmiernym wykorzystaniu
tradycyjnych źródeł energii:
ropy, węgla, gazu ….
….na nadmiernej eksploatacji naszego krajobrazu, rabunkowej
gospodarce wodami, GMO ….
Ropa, węgiel i gaz
Biomasa = zmagazynowana energia słoneczna
Człowiek - „żyję jak pączek w maśle“
7
„Nowa“ rewolucja przemysłowa
zakończyć nadmierne zużycie zgromadzonych rezerw i surowców
naturalnych
przejść do bezpośredniego wykorzystania energii słonecznej
przejść z gospodarki bazującej na ropie do gospodarki opartej na
energii słonecznej!
- Energia słoneczna w formie biomasy, jak też
- w formie „technicznego“ wykorzystania
Dokładnie sprawdzić: gdzie co ma sens i może się udać?
Polityka musi/ musiałaby tymi procesami sterować!
8
W A Ż N E
rozpoznać granice
„odnawialne“ nie znaczy „nieograniczone“
obszary upraw = biomasa są ograniczone!
9
Bawarski tygodnik : Landwirtschaftl. Wochenblatt
Rolnik z rodziną, „wyparty przez biogaz” chętnie przejmie gospodarstwo rolne specjalizujące się w hodowli bydła mlecznego .... adres rolnika w płn. Bawarii
10
Dokąd prowadzi ta droga? Kto korzysta z zysków?
3 EA = 7.000 Biogazowni = 6,7% pól uprawnych
18 EA = > 40.000 Biogazowni =
40% pól uprawnych Niemiec???????
11
Wprowadzenie polityki w czyn
Polityczne sterowanie energią
Unijna polityka wsparcia, m.in. Fundusze unijne 2014 - 2020
12
3 centralne instrumenty UE
1.Rozporządzenie o efektywności wykorzystania energii
2. Rozporządzenie ws. „energii odnawialnej”
3. Rozporządzenie o opodatkowaniu energii
13
1. Unijne rozporządzenie o efektywności wykorzystywania energii
Cel: 1,5%-owa poprawa efektywności rocznie
Spór między Komisją, Radą i Parlamentem
Kwestia podpisania uchwały ciągle otwarta
Dziwne sygnały z UE: Porsche Cayenne jak też Audi A 7 są bardziej „ekonomiczne“ niż Fiat 500
14
2. Rozporządzenie „Energia Odnawialna“
Dotyczy trzech Sektorów:
• Energii elektr.(dotychczasowy cel UE-: 21% udziału do
2010)
• ogrzewnictwo/chłodnictwo i klimatyzacja (dotychczas: brak
celu)
• Transport (dotychczas cel UE : 5,75% domieszki
biokomponentów do paliw w 2010)
15
Argumenty Komisji UE dla Energii Odnawialnej
w większości krajowe surowce
zdecentralizowany dostęp
korzyści dla bezpieczeństwa dostaw energii
korzyści dla rozwoju regionalnego i
lokalnego
nowe miejsca pracy
KMU, niezależni producenci energii
Czy jest to prawdą?
16
Punkt wyjścia w wytycznych
Poprzednie cele w sektorze zostały uchylone
Jeden wspólny cel (= 20% udział do 2020) dla wszystkich trzech sektorów
Podstawa: „Elastyczność“
• tam działać aktywnie, gdzie najłatwiej (i najtaniej)
Szczególne podejście do paliw biologicznych: UE: 10% przymusowych domieszek (dotychczas przewidziane, WSA i Parlament zapobiegły tym planom!)Niemcy: Domieszki E10/ B10
17
1. Energia elektryczna
Zmiany strukturalne w toku
odejście od surowców kopalnych (węgiel) i
materiałów rozszczepialnych
przejście do Energii Odnawialnej, takiej jak woda,
wiatr, słońce, biogaz
od struktur centralnych do zdecentralizowanych!
18
2. Ciepło
Zmiany strukturalne w toku
rezygnacja z surowców kopalnych ropy, gazu (węgla)
oszczędzanie energii i wprowadzanie źródeł
alternatywnych: drewno/ zrębki, geotermia, energia
słoneczna (ciepła woda), „ciepło z okolicy = Pompy
ciepła,
ale również ciepło technologiczne, poprocesowe =
odpadowe
19
3. Transport/ Komunikacja
poważne problemy:
w dużej mierze zależne od ropy naftowej
dla samolotów, okrętów, samochodów ciężarowych,
traktorów: konieczne ogromne zasoby energii;
Gdzie szukać rozwiązań alternatywnych? Oleje
roślinne?
Energia elektryczna? Wodór? Wielka niewiadoma!
20
Podstawowe założenia
Zmniejszenie emisji CO2 o 80-95% powiedzie się tylko gdy:
• Dojdzie do konsekwentnego wdrażania technologii energooszczędnych,
zwiększy się efektywność energetyczna
• Zastosujemy nośniki energii emitujące mało CO2 lub wolne od CO2,
• Pójdźmy dalej i wprowadźmy nie tylko poprawki techniczne lub zamianę
jednych nośników energii na inne
• Wprowadźmy strukturalne zmiany we wszystkich sektorach gospodarki
(również w rolnictwie i transporcie)
Jak mają te zmiany wyglądać?
21
Finansowanie
Fundusze europejskie na …
… rozwój regionalny
… fundusze spójności
… WPR
… (Europejski Fundusz Społeczny)
Środki krajowe, podobnie jak w przypadku „Energieeinspeisungsgesetz
(EEG)“(Ustawa o energii odnawialnej zapewniająca ceny
gwarantowane)
22
Ogólnie
•Długie społeczne dyskusje na temat energii atomowej
•Decyzja odstąpienia od produkcji energii atomowej po wypadku w
Fukushimie 8 z 17 elektrowni atomowych zostało wyłączonych
•Po dyskusjach o elektrowniach atomowych poszukiwania rozwiązań
alternatywnych (Whyl/ Breisgau)
•bottom-up !!! Przeciwko znacznemu oporowi
•Producenci energii elektrycznej bronią się od lat: „Bez energii
atomowej zostaniemy bez prądu “, „Energia odnawialna jest
nieefektywna“
23
Nowe struktury/ nowi „gracze”
Od struktur scentralizowanych do zdecentralizowanych
Pojawią się nowi „gracze”
Dotychczasowi producenci energii sieją panikę, nowi
„gracze”na razie szerzą przesadzone nadzieje
Czy polityka zachowa dobre rozeznanie w konflikcie
interesów między zwycięzcami i pokonanymi?
24
Przyszłościowe struktury energetyczne
•Tu nie chodzi tylko o technikę, tu chodzi o rynki, zyski, władzę
•Zwalczyć stare przyzwyczajenia. „Koncerny dostarczają energię, my ją
zużywamy – to przeszłość
•Więcej zdecentralizowanych struktur: Obywatele sami produkują energię
Wspólne instalacje energetyczne (Wiatr, Ciepło, Energia Słoneczna)
Miejskie zakłady użyteczności publicznej: nowe struktury
25
nowi „gracze”
> 50% instalacji produkujących energię elektryczną
z surowców odnawialnych Niemczech jest w
rękach osób prywatnych/rolników
ca. 3.000 MW - Biogazownie
ca. 25.000 MW - Fotowoltaika
ca. 30.000 MW - Energia wiatrowa
ca. 11.000 MW - 9 elektrowni atomowych
26
Kooperacja z Podlasiem
• Projekt EuroNatur na Podlasiu
od 1992, również w zakresie energii
• Wyjazd studyjny dla Urzędu Marszałkowskiego,
reprezentantów Gmin, Politechniki etc. (w październiku
2011)
• Wizyta Marszałka Dworzańskiego w Bawarii (Minister
Brunner, Lipiec 2012)
27
Elektrownia wiatrowa w Sellanger
•Typ ENERCON E-40, rocznik budowy 1995
•Pierwsza instalacja w powiecie Hof
•... średnica wirnika 40 m, wysokość masztu 50 m
•…o mocy nominalnej 500 kW, (dziś: 3.500 kW)
•Dostacza energię elektryczną do ok. 300 gospodarstw domowych
•Finansowana przez: 70 komandytariuszy, którzy są udziałowcami
w projekcie (własny wkład od 500 € do 10.000 € w inwestycji o
wartości 650.000 €).
28
Sytuacja wyjściowa
W regionie:
•Brak miejsc pracy
•Duże koszty importu energii do regionu, co oznacza, że pieniądze
„wypływają” z regionu
•Rolnicy wydają dużo na paliwo do maszyn rolniczych i na pasze
•Intensywna gospodarka rolna likwiduje miejsca pracy oraz niszczy
przyrodę i środowisko
•Róźnorodność biologiczna jest bazą np. dla turystyki
•Rozwój wsi uznany jako ważny cel
29
Rozpoznać szanse i je wykorzystać!
•Rozpoznać istniejący potencjał regionu i go wykorzystać
•Rozbudować struktury zdecentralizowane i równocześnie chroniące
środowisko
•Doprowadzić do produkcji energii przez lokalnych udziałowców
•NIE bazować (wyłącznie) na obcym kapitale
30
Kilka przykładów
31
Biomasa
Brykiety z trzciny Michał Gogol
32
Backround
•Grunty rolne przestają być wykorzystywane do
zasiewów
•Problem ekspansji trzciny (Dyrekcja Narwiańskiego
Parku Narodowego planuje wykorzystanie trzciny)
•„Naturschutz macht heiß“– Wykorzystanie biomasy do
produkcji ciepła
•Wykaszanie 50 ha w porozumieniu z Dyrekcja NPN
33
Biomasa/Oleje roślinne
34
Nasz pomysł
•Rolnicy uprawiają w sposób przyjazny środowisku rośliny oleiste
•Rośliny współrzędne, żadnych upraw monokulturowych
•Produkcja technicznie oraz finansowo dostosowana do
możliwości regionu
•Rośliny oleiste będą tłoczone na miejscu i tu wykorzystane
35
Nasz pomysł/nasza filozofia
•…czyli rolnicy nie produkują żadnych surowców dla
przemysłu, tylko…
•… stają się częścią nowego zdecentralizowanego systemu
zasilania w energię
36
Poszczególne kroki
1.Uprawa
2.Przetwarzanie (przemysłowo, ale w sposób zdecentralizowany/u
rolnika):
•Segregacja/ Czyszczenie ziarna
•Produkcja oleju (Tłocznia/ Czyszczenie)
•Produkcja pasz dla zwierząt
BARDZO WAŻNE: NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ OBYDWA ELEMENTY!
37
Leindotter - Lnianka:
Czas wegetacji: ok. 120 dni
Zbiory:połowa do końcalipca
Metoda zbiorów: kombajn z hederem do zbioru rzepaku
Wielkość plonów: 20 - 30 dt/ha
38
3. Wykorzystanie (decentralnie/ rolniczo):
• Olej jako produkt spożywczy
• czysty (!) olej jako materiał napędowy, żaden ester
• Pasza
Poszczególne kroki
39
Załącznik 7 rozporządzenia UE w.s. energii odnawialnej
zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych:
Etanol z pszenicy: 0%
Etanol z buraków cukrowych 35%
Biodiesel z rzepaku 36%
Hydrogenizowany olej rzepakowy 45%
Czysty olej rzepakowy: 55%
40
Podsumowanie
•Stawiamy na rozwój regionalny, na tworzenie wartości dodanej w
regionie
•Rzemieślnicze i „proste“, czyli dopasowane technologie i produkty
zamiast kosztownych, przemysłowych metod produkcji i
przetwarzania (Unijna – strategia biopaliw)
•Żadnych upraw monokulturowych, różnorodność!
•ale: konieczne są odpowiednie uwarunkowania ramowe, polityka
musi pomóc
41
Pomysł Euronatur
Nowy projekt współpracy od 2013
Partnerzy (strona polska): Urząd Marszałkowski, Politechnika
Białostocka, Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego, gminy,
ODR, rolnicy …
Partnerzy (strona niemiecka): Umweltbundesamt (Federalny Urząd
Środowiska), Kraj Związkowy Bawaria, Centrum Technologiczne
Straubing, Deutsche Biomasseforschungszentrum (Niemieckie
Centrum Badania Biomasy), użytkownicy instalacji….
42
W projekcie m.in.
Cel: unikać błędów, wykorzystać istniejące doświadczenia
Rozwiązania energetyczne dla Podlasia
Projekty modelowe/ -instalacje w zakresie biogazu, energii
słonecznej, wiatrowej, olejów roślinnych …
… ale nie zapominać o oszczędności i efektywności wykorzystania
energii
Stworzenie „Centrum informacji w dziedzinie wydajności
energetycznej, energii odnawialnej i technologii przyjaznych
środowisku “
Public relation