Upload
togrul-polukhov
View
182
Download
12
Embed Size (px)
Citation preview
İDARƏETMƏ UÇOTU
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 2
ƏDƏBİYYATLAR
1. İda əet ə uçotu kita ı 2- i Fu da e tal səvi ə
Azə a a Respu likası Mali ə Nazi li i a ı da Mali ə-El Təd is Mə kəzi də çap edili . Bakı – 2013
http://docslide.us/documents/f2-book.html
2. Бо Ск рлетт Уче ники CIMA - The Official CIMA Learning System P1 level
. Qəzə fə A asov. İda əet ə uçotunun təşkili p i siplə i Bakı – 2006
. Va if Quli ev, “ifa iş “ə zəli ev, İda əet ə uçotu , Bakı səhifə
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 3
Ass
oci
ati
on
of
Ch
art
ere
d
Ce
rtif
ied
Acc
ou
nta
nts
F1 - Biznes ühasi atlığı
F2 - İda əet ə uçotu
F3 - Mali ə uçotu
F4 - Korporativ və biznes hüququ
F5 - Fəali əti ke fi əti i
i ətlə di il əsi
F6 - Ve gilə
F7 - Mali ə hesa atla ı
F8 - Audit və sığo ta
F9 - Mali ə menecmenti
İlki fundamental
səvi ələ
Tək il fundamental
səvi ələ
İDARƏETMƏ UÇOTU NƏDİR ?
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 4
İdarəetmə uçotu – üəssisə əh ə i i ə a ə ulu a tə i at yaradan
əlu atla ı ığıl ası, ölçül əsi, e iləşdi il əsi, siste ləşdi il əsi, təhlili, izahı və ötü ül əsi əsələlə i i əhatə edə kommersiya sirri kimi təşkilatı da ili də
biznesinin se e tlə i i ida əedil əsi üçün əzə də tutulan uçot-informasiya
sistemidir
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 5
Əhatə etdi i dövr
Məz u u Əsas fəali ət isti a ətlə i
1812 - 1920 İstehsalat p osesi i uçotu Ə əli atla ı də ə i i üə ə ləşdi i , istehsalat
prosesinin analiz edir.
1920 - 1950 Xə lə i uçotu Əlavə ola a ə lə i tə i atı ı a u ğu a aliz və
ali ə əza əti təşəkkül tap ışdı .
1950 - 1980 Klassik ida əet ə uçotu Pla laşdı a hə ata keçi il əsi, kə a laş ala ı
a alizi və əza ət əsələlə i i əhatə edi
1980 -1990
Effektivli ə ö əl iş ida əet ə uçotu
Klassik uçota əlavə ola a TQM, ABC, JİT st ategi ası da i əli ələ tələ lə , itkilə i uçotu,
i vestisi a ı və iski i ətlə di il əsi əsələlə i i də əhatə edi .
1990 – 2013
Də ə ko sepsi ası a əsasla a ida əet ə uçotu
Maddi də ə lə lə a aşı ə əvi gəli lə i əzə ə alı ası, üştə i ə u i əti, ud il, st ategi a,
ala s göstə i ilə i tə zi lə əsi və s. fu ksi ala ıda ida əet ə uçotu a əlavə edil işdi .
İdarəetmə uçotunun tarixi təkamül mərhələləri
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 6
İstehsalat uçotu
istehsala ə lə i uçotu və kalkul asi ası
Özü ü ida əet ə uçotu
u tə zi lə ə, pla laş a və əza ət p osesi i tə i edə sistemdir.
Müasi ida əet ə uçotu
Mü əkkə istehsal p oseslə i də əhsul çeşidlə i və sifa işlə üz ə ə lə i və gəli lə i uçotu siste idi
Mütə ə i ida əet ə uçotu
“ta da t-kost və di ekt-kost siste i də əhsulla ı a a də ə i i etodla ı tət i i ilə a akte izə olu u .
İda əet ə uçotu u təzahü fo ala ı
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 7
İdarəetmə uçotunun mühüm vəzifəsi – istehsal prosesinin
təkmilləşməsi üzrə optimal idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi üçün
lazımi informasiyaları hazırlamaqdan ibarətdir və bununla da idarəetmə
prosesinin özünü optimallaşdırmaq olar.
Başqa sözlə, müəssisənin idarə edilməsi və uçot prosesi arasında əlaqəlini
yaratmaqdır
İdarəetmə uçotunun obyekti - müəssisənin və onun ayrı struktur
bölmələrinin məsrəfləri, istehsal təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələridir
İdarəetmə uçotunun subyekti – idarəetmə qərar qəbul edən
menecerlər, analitiklər və iqtisadçı-mühasiblərdir.
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 8
İda əet ə uçotu u etodla ı
Sə ədləş ə
İ ve ta izasi a
Q uplaşdı a və ü u iləşdi ə
Pla laşdı a
Nəza ətedi i hesa
No alaşdı a
Li itləşdi ə
Təhlil
Nəza ət
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 9
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 10
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 11
Məlumatlar mənbəyinə görə 2 yerə bölünür:
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 12
İdarəetmə uçotu üzrə daxili məlumatlar
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 13
Da ili ə ələ da il ola əlu atla
Xa i i ə ələ də da il ola əlu atla
Məlu atla ı da il ol ası
İda əet ə i fo asi a siste lə i
Uçot sistemi Marketinq sistemi Tə hizat siste i
Pla laşdı a sistemi
Nəza ət siste i Digə siste lə
Qə a ə ulu üz ə lazı ola i fo asi ala ı təs ifatı
İ fo asi a
İda əet ə ə a la ı ı səvi əsi ə gö ə i fo asi la 3 e ə ölü ü :
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 14
Strateji
informasiya
•Müəssisə i ali ə sədlə i i tə i edil əsi üçü ə üksək əh ə lik tə əfi də ve ilə ə a la üçü istifadə olu a i fo asi ala dı .
•1-3 il orta dövr, 3-10 il uzu üddətli st ateji i fo asi ala
•Misal üçü , Şahdə izdə 1.2 trln m3 az aşka edildikdə TANAP la ihəsi ə st a t verildi
Taktiki
informasiya
•Bu ə ul olu uş ə a ı eallaşdı ıl ası üçü də i i fo asi ala ı özü də i ləşdi i və o ta əh ə lik tə əfi də i a olu u .
•Misal üçü TANAP la ihəsi üçü s eta sə ədlə i də ola əlu atla əsası da la ihə i ali ələşdi il əsi və s.
Operativ
informasiya
•Aşağı pilləli əh ə işçilə tə əfi də ə ul olu a ə a la ı i fo asi a tə i atıdı .
Tə i atı a gö ə i fo asi la 3 e ə ölü ü :
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 15
İ fo asi a
İstehsal Texniki İ tisadi
Kə i ət
Monetar Qeyri
monetar
Ke fi ət
İ tisadi i fo asi a ədi ?
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 16
Plan
Normativ
Proqnoz
Mühasi at göstə i ilə i
Mali ə uçotu
İ tisadi təhlil
İda əet ə uçotu
İ fo asi a ı tə di olu ası
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 17
Qrafik Diaqramlar Cədvəl Hesabat
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 18
İda əet ə uçotu u fu ksi ala ı
Mə sədi hə ata keçi il əsi üçün real şə aiti a adıl ası
Təşkilati işlə və da ili
koordinasiya Müə ə döv ə siz də
ə sədə çatmaq üçün
kə i ət göstə i ilə i i
əvvəl ədə üə ə ləş-
di ək. Ca i və strateji
pla laşdı a övlə i va
Pla laşdı a Faktiki göstə i ilə i
plan göstə i ilə i ilə ü a isə et ək. Ca i,
ilki və so akı
əza ət övlə i va
Nəza ət
Zəif ö tələ i
aşka olu ası
üçündür. CVP təhlil, ABC
təhlil, “WOF təhlil
Təhlil və i ətlədi ə
Hə vahid əhsul və id ətə
çəkilə ək esu sla ı ı
o ası ı üə ə ləş-di ək
No alaşdı a
Pla ı a tı la ası ilə e i ə etidil əsi
motivasiya a adı
“ti ullaşdı a
Nü u ə:
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 19
22.02.2016 İda əet ə uçotu T.N.Poluxov
20
Qə a ə ulu
Nəza ət
Planlaşdıma
İda əet ə uçotu u p i siplə i
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 21
Dü üstlük və də i lik p i sipi
Qa şılı lı əla ə prinsipi
Releva tlı p i sipi Uçotu fasiləsizli i prinsipi
Hesablama metodu prinsipi
Mü a isə p i sipi
Xə lə i təs ifatı və ölüşdü ə p i sipi
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 22
Müəssisənin uçot sistemində idarəetmə uçotunun yeri
Uçotun
informasiya
təminatı
Mühasibat
uçotu
İdarəetmə uçotu
Statistik
hesabatlar
Analitik
hesabatlar
Operativ
kontrollinq
Strateji
kontrollinq
Maliyyə hesabatı
Xarici
istifadəçilər
Müəssisədaxili istifadəçilər
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 23
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Uçotun
məqsədi
İdarəetmə uçotu məqsədi operativ və strateji kontrollinqin əsas alətləri olan
planlaşdırma və nəzarət ilə əlaqədar informasiyaları ümumiləşdirmək və təhlil
etməkdir.
Bu uçotun əsas məqsədi müəssisənin istifadəçiləri üçün maliyyə və vergi
tələblərinə uyğun uçot siyasətini aparmaq və müvafiq sənədlərinin tərtib etməkdən
ibarətdir.
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
1
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 24
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Hüquqi
tə zi lə ə
İda əet ə uçotu u apa ıl ası üəssisə i da ili işidi . İ a i
ola a , o u apa ıl ası a a şı dövlət tə əfi də heç i tələ
qoyulmur.
Mali ə uçotu u apa ıl ası hə i üəssisə və təşkilat üçü va i
və ə u idi . E i za a da ali ə uçotu u apa ıl ası
ütlə dövlət və ve gi o a la ı tə əfi də tə zi lə ili .
2
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 25
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Uçot
əlu atla ı ı istifadəçilə i
İda əet ə uçotu u əlu atla ı ı üəssisə
əh ə li i və ə a ə ulu da işti ak edə şə slə istifadə edi .
Mali ə uçotu i fo asi ası da əsasə üəssisə ə aidi əti ola
fiziki və hü u i şə slə , k edito la , ve gi o a la ı, üd ədə kə a fo dla və s. istifadə edi lə . Son
əti ədə ali ə hesa atla ı tə ti edili və i ti a ətə açı la ı .
3
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 26
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Uçotun
p i sipi və u uluşu
İda əet ə uçotu təşkili üçü heç i hü u i tələ və sta da tla o ul u . Uçotu u övü də ə a ə lik a dası və ikili azılış etodu o du . O u u uluşu
üç o ektlə üə ə edili : gəli , əs əf və aktiv.
Mali ə uçotu ü u i a dada təsdi olu uş ühasi at uçotu sta da tla a u ğu ola a apa ılı . Mühasi at uçotu da əsası itali alı i azi atçı Luka Paçoli tə əfi də o ul uş ikitə əfli azis ə a ə li i
öv uddu : Aktiv = Öhdəliklə + Xüsusi kapital
4
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 27
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Uçotun
va tı və tə i atı
İda əet ə uçotu da " e ə ol alıdı " sualı a ava a ta ı
Mali ə uçotu da isə " u e ə olu " sualı ava la dı ı
5
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 28
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Uçotun
tezliyi
İda əet ə uçotu da hesa atla hə va taşı ı və hə də
əh ə li i tapşı ığı ilə üçü hazı la ı və ida əet ə uçotu
üz ə hesa atla ı ı tə di olu a va tı üəssisə əh ə i
tə əfi də üə ə edili .
Kə a istifadəçilə üçü uçotu eku u a gö ə hesa at fo ala ı
va taşı ı ola a - a lı , ü lük və illik tə ti edili . Hesa atla ı
tə di olu a va tı e la e tləşdi ili .
6
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 29
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Açı la ası səvi əsi
İda əet ə uçotu i fo asi ası kommersiya sirri xarakterini
daşı ıp və o u açı la ası əsləhət ili i .
Mali ə uçotu da i fo asi a kommersiya sirri xarakterini
daşı ı .
7
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 30
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Məsuli ət səvi əsi
İda əet ə uçotu daha ço tə i i a akte daşı ı . Əgə
üəssisə əh ə li i o u səhv olduğu u aşka edə sə hə i hesa atı tə ti edə i üvafi
a dada əzala dı ı .
Mali ə hesa atı ı tə ti za a ı u və a digə əlu atla ı
sa talaşdı ıl ası aşka edilə sə hə i üəssisə və a şə s ve gi
o a la ı tə əfi də ə i ə edili lə və i zi ati əsuli ətə əl
olunur.
8
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 31
İdarəetmə və maliyyə uçotunun fərqləndirici xüsusiyyətləri
İdarəetmə uçotu Maliyyə uçotu
Də i li i və əhatəlili i
İda əet ə uçotu əsasə i fo asi a a akte i daşı a la
a aşı hə də a ı-a ı st uktu öl ələ i i fəali əti i əks
etdi i . İda əet ə ə a la ı ı ə ul edil əsi də əzə tə i i
əlu atla da istifadə edi lə .
Mali ə hesa atı da üəssisə i ütü fəali əti əks etdi ili . Mali ə uçotu da isə al ız aş ve iş ə əli atla əti əsi də də i i fo asi ala da istifadə
edilir.
9
22.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 32