19
अअअअअअअअअ अअअ अअअअ 1 © Jnana Prabodhini Educational Resource Centre © Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

अन्नग्रहण आणि पोषण

Embed Size (px)

DESCRIPTION

useful for class 7 maharashtra board

Citation preview

Page 1: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

1

अन्नग्रहण आणिण पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

Page 2: अन्नग्रहण आणि पोषण

2

सर्व� सजी�र्व��ना� र्व�ढी�स�ठी�, झी�जी भरूना का�ढीण्या�स�ठी� आणिण जी�र्वनाक्रि�या��ना� ला�गण�री� ऊजी�� मि$ळक्रिर्वण्या�स�ठी� अन्न�ची� गरीजी असते(.

बहुते(का सर्व� र्वनास्पते� स्र्वते-ची( अन्न स्र्वते- तेया�री कारीते�ते, त्या��ना� स्र्वया�पोष� म्हणते�ते.

सर्व� प्रा�ण� आणिण अ$रीर्व(ला, ब��डग2ळ या��स�रीख्या� र्वनास्पते� अन्न�स�ठी� इतेरी सजी�र्व��र्वरी अर्वला�ब2ना असते�ते, त्या��ना� पोरीपोष� म्हणते�ते.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

Page 3: अन्नग्रहण आणि पोषण

3

आपोण दरीरीजी पोळ�, भ�जी�, भ�कारी�, भ�ते, र्वरीण, ड�ळ, आ$टी7, उसळ�, पो�ला(भ�ज्या�, फळ(, काशिं<=ब�री, ते2पो, दूध, $��स, अ�ड�, $�स( या��पो@काA का�ह� पोद�र्थ� आह�री म्हण2ना घे(ते.

या� पोद�र्थ�D$ध( जी( घेटीका असते�ते त्या��ना� क्रिर्वशि<ष्ट ना�र्व( आह(ते. उद�. पोळ�, भ�कारी�, भ�ते या�स�रीख्या� क्रिपोठी2ळ पोद�र्थ�Dना� क्रिपोष्ट$या पोद�र्थ� म्हणते�ते, त्या��च्या�ते काबHदका��ची( प्रा$�ण जी�स्ते असते(.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

Page 4: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

4

ड�ळ�, उसळ�, $��स, $�स(,अ� ड� या��ते प्राशिर्थना( असते�ते.

फळ(, का�काड�, ग�जीरी, पो�ला(भ�ज्या� या��स�रीख्या� पोद�र्थ��ते2ना क्षा�री र्व जी�र्वनासत्र्व( मि$ळते�ते. ते(ला, ते2पो या��$ध2ना स्निस्नाग्धपोद�र्थ� मि$ळते�ते.

क्रिपोण्या�ची( पो�ण�, अन्नपोद�र्थ�D$ध�ला पो�ण�, सरीबते(,फळ��ची( रीस या��ते2ना पो�ण� मि$ळते(.

Page 5: अन्नग्रहण आणि पोषण

5

ह( सर्व� घेटीका पोषण�स�ठी� आर्वश्याका असते�ते. या� सर्व� घेटीका��ची� याग्या प्रा$�ण�ते स$�र्व(< असण�-या� आह�री�ला� स$तेला आह�री म्हणते�ते. क्रिपोष्ट$या पोद�र्थ�, प्राशिर्थना( र्व स्निस्नाग्ध पोद�र्थ�Dपो�स2ना ऊजी�� मि$ळते(. जी�र्वनासत्र्व��$Mळ( जी�र्वनाक्रि�या� सMरीळ�ते सMरु री�हते�ते. क्षा�री��$ध�ला $2लाद्रव्यां��ची� क्रिर्वकारी��ची� क्रि�या� घेडर्व2ना आणण्या�स�ठी� उपोयाग हते.

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

Page 6: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

6

पोषण�स�ठी� अन्न सजी�र्व��ना� <री�री�ते घे(ण( या�ला� अन्नग्रहण म्हणते�ते. र्व(गर्व(गळ( सजी�र्व र्व(गर्व(गळ्या� पोद्धतेSना� अन्न ग्रहण कारीते�ते.

उद�. बहुपो(<�या प्रा�ण� तेTड�ना( अन्न ग्रहण कारीते�ते. $ध$�<�, ड�स या��स�रीखे( काAटीका तेTड�ऐर्वजी� सTड( स�रीख्या� ला��ब अर्वयार्व�च्या� $दते�ना( अन्नग्रहण कारीते�ते.

Page 7: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

7

अमि$ब� स�रीख्या� एकापो(<�या प्रा�ण्या�ला� तेTड,ह�ते,पो�या अस( अर्वयार्व नासते�ते. ते एकापो(<�या असते, <री�री�च्या� म्हणजी( पो(<�च्या� काणत्या�ह� पोXष्ठ भ�ग�ते2ना ते अन्न घे(ऊ <काते.

अन्न काण�ला� सर्व� ब�जी2�ना� र्व(ढी2ना ते काण अमि$ब� पो(<�ते स�$�र्व2ना घे(ते त्या�र्वरी क्रिर्वकारी��ची� क्रि�या� घे(ऊना ते(र्थ(ची पोचीना हते(, उरीला(ला� भ�ग ते(र्थ(ची सड2ना छद्मपो�द��च्या� $दते�ना( अमि$ब� पोMढी( सरीकाते.

Page 8: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

8

$ठ्या� सजी�र्व��$ध्या( तेTड�ना( अन्नग्रहण का( ल्या�र्वरी ते(र्थ2ना अन्न अन्ननाशिलाका( $ध्या(, ते(र्थ2ना पोचीना स�स्थे(ते�ला इतेरी अर्वयार्व��$ध2ना पोMढी( सरीकाते(. त्या�र्व(ळ� अन्न�र्वरी क्रिर्वकारी��ची� क्रि�या� हते( र्व अन्न�ची( पोचीना हते(.

Page 9: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

9

पोचीना म्हणजी( क्रिर्वघेटीना झी�ला(ल्या� अन्न�ची( री�स�याक्रिनाका पोद�र्थ�Dते रूपो��तेरी हते(. ते( रीक्ता�ते <षला( जी�ते(, रीक्ता�$�फ� ते <री�री�च्या� सर्व� भ�ग��पोयाDते जी�ते(.

<री�री�च्या� र्व�ढी�स�ठी�, झी�जी भरूना का�ढीण्या�स�ठी�, जी�र्वनाक्रि�या��स�ठी� अन्न�ची� उपोयाग हते.

अन्न <री�री�ची� भ�ग बनाते( या�ला� स�त्$�कारीण म्हणते�ते.

Page 10: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

10

ब(डका�ची� जी�भ तेTड�$ध( पोMढी( जीडला(ला7 र्व $�ग( शिचीकाटीला(ला7 असते(.

ब(डका�ला� त्या�ची( भक्ष्या म्हणजी( काAटीका दिदसला( काA ब(ड2का तेTड उघेड2ना आपोला7 जी�भ क्रिकाटीका�च्या� दिद<(ना( फ( काते आणिण क्रिकाटीका�ला� तेTड�$ध्या( ओढी2ना घे(ते.

ते(र्थ2ना काAटीका अन्ननाशिलाका( ते2ना पोटी�ते जी�ते, ते(र्थ( पोचीना आणिण स�त्$�कारीण�ची� क्रि�या� हते(.

Page 11: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

11

$�नार्व� <री�री�ते पोचीना�ची( पोMढी�लाप्रा$�ण( टीप्पो( आह(ते.

अन्न पोचीना�ची� सMरुर्व�ते तेTड�पो�स2ना हते(. अन्न तेTड�ते2ना <री�री�ते घे(तेला( जी�ते(, ते(र्थ( द�ते��ना� ब�री�का ची�र्वला( जी�ते(, त्या�र्व(ळ� अन्न�ते ला�ळ मि$सळते( आणिण अन्न�ची� $ऊसरी गळ� तेया�री हते, या� र्व(ळ� ला�ळ(ते�ला क्रिर्वका�री अन्न�र्वरी क्रि�या� कारीते�ते. क्रिपोष्ट$या पोद�र्थ�Dच्या� क्रिर्वघेटीना�स सMरुर्व�ते हते(.

Page 12: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

12

अन्न�ची� घे�स तेTड�ते2ना अन्न नाशिलाका( ते र्व ते(र्थ2ना जीठीरी�ते जी�ते.

जीठीरी�ते अन्न�र्वरी जी�ठीरी रीस�ची� क्रि�या� हते( र्व अन्न�ते�ला प्राशिर्थना(, क्रिपोष्ट$या पोद�र्थ� या��ची( क्रिर्वघेटीना हते(, अन्न आम्लाध$e हते(. जीठीरी�ते2ना अन्न लाह�ना आतेड्या�ते जी�ते(.

Page 13: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

13

लाह�ना आतेड्या�ते अन्न�ते इतेरी पो�चीका रीस��ची� क्रि�या� हते(. क्रिपोत्ता�<या�ते तेया�री झी�ला(ला� क्रिपोत्तारीस आम्लाध$e अन्न�ची( उद�शिसना�कारीण कारीते, स्निस्नाग्ध पोद�र्थ�Dची( क्रिर्वघेटीना र्व पोचीना कारीते.

लाह�ना आतेड्या�ते�ला आ�त्ररीस�$Mळ( प्राशिर्थना( र्व $(द�ची( क्रिर्वघेटीना हते( तेया�री झी�ला(ला( पोद�र्थ� <षला( जी�ते�ते. स्र्व�दुपिंपो=ड�ते तेया�री झी�ला(ल्या� इन्<Mशिलाना $Mळ( रीक्ता�ते�ला स�खेरी(ची( प्रा$�ण क्रिनाया�क्रित्रते हते(.लाह�ना आतेड्या�ते2ना अन्न $ठ्या� आतेड्या�ते जी�ते(.

Page 14: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

14

$ठ्या� आतेड्या�ते अन्न�ते�ला प्रा�$Mख्या�ना( पो�ण्या�ची( र्व क्षा�री��ची( <षण हते( ते(र्थ2ना गMदद्वा�री� ते2ना अन्न ब�ह(री टी�काला( जी�ते(.

$�नार्व� पोचीना स�स्थे(ते तेTड, अन्न नाशिलाका�, लाह�ना आतेड(, $ठी( आतेड(, गMदद्वा�री आणिण क्रिपोत्ता�<या र्व स्र्व�दुपिंपो=ड या� ग्र�र्थSची� स$�र्व(< हते.

Page 15: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

15

क्रिहरीव्यां� र्वनास्पते� स्र्वते-ची( अन्न स्र्वते- तेया�री कारीते�ते, त्या�स�ठी� त्या��ना� हरिरीतेद्रव्यां, स2या�प्राका�<, का�ब�नाड�या ऑक्स�ईड, पो�ण� र्व जीमि$ना�ते2ना $Mळ��ना� <ष2ना घे(तेला(ला( क्षा�री या��ची� $दते हते(.र्वनास्पतेSची� अन्न तेया�री कारीण्या�ची� प्राक्रि�या� पोMढी�ला प्रा$�ण(

प्राका�< ऊजी��

पो�ण� + का�ब�नाड�या ऑक्स�ईड अन्न + ऑक्सिक्सजीना + पो�ण�

हरिरीते द्रव्यां (क्रिपोष्ट$या पोद�र्थ� ).

Page 16: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

16

र्वनास्पतेSना� अन्न तेया�री कारीण्या�स�ठी� का�ब�ना ड�या ऑक्स�ईडची� गरीजी असते( ह( पोMढी�ला प्रायाग�ते2ना स$जीते(.

क्रिहरीर्व� पो�ना( असण�री( रीपो (काM� ड�ते�ला) दना दिदर्वस अ�ध�री�ते ठी(र्व�र्व(, म्हणजी( त्या�ते�ला अन्न र्व�पोरीला( जी�ईला, नार्व�ना तेया�री हण�री ना�ह�.

Page 17: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

17

त्या�ची( एका पो�ना का�ची(च्या� ब�टीला7ते बMची�च्या� $दते�ना( अस( अडकार्व�र्व( काA त्या�ची� अध�� भ�ग ब�टीला7ते र्व अध�� भ�ग ब�ह(री री�ह�ला.

का�ची(च्या� ब�टीला7ते पोटीrशि<या$ ह�याड्रॉtक्स�ईडच्या� गळ्या� ठी(र्व�व्यां�ते, त्या��ते ब�टीला7ते�ला का�ब�नाड�या ऑक्स�ईड <षला� जी�ईला.

Page 18: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

18

काM� ड� दिदर्वसभरी स2या�प्राका�<�ते ठी(र्व�र्व�, स�ध्या�का�ळ� ब�टीला7ते अडकार्वला(ला( पो�ना द(ठी�पो�स2ना तेड�र्व(.

एका� ची�चीMपो�त्र�ते ईर्थ�इला अल्काहला घे(ऊना त्या�ते पो�ना ठी(र्व�र्व(, ची�चीMपो�त्र उकाळत्या� पो�ण्या�ते ठी(र्व2ना गरी$ कारी�र्व(.

पो�ना�ते�ला हरिरीते द्रव्यां अल्काहला $ध( क्रिर्वरीघेळते( आणिण पो�ना री�गह�ना हते(.

Page 19: अन्नग्रहण आणि पोषण

© Jnana Prabodhini Educational Resource Centre

19

उर्थळ ब<�ते री�गह�ना पो�ना धMर्व�र्व(, पो�ना�र्वरी आयाड�नाची( २-३ र्थwब टी�का2 ना क्रिनारी�क्षाण कारी�र्व(, पो�ना�ची� जी भ�ग ब�टीला7ते हते� ते री�गह�ना री�हते.

जी भ�ग ब�टीला7ब�ह(री हते� ते क्रिनाळसरी हते(.ते(र्थ( क्रिपोष्ट$या पोद�र्थ� झी�ला(ला� असते, का�रीण ब�टीला7 ब�ह(री�ला पो�ना�ला� का�ब�नाड�या ऑक्स�ईड मि$ळते.

ब�टीला7ते�ला पो�ना�च्या� भ�ग�ते अन्न तेया�री हते ना�ह�, ते(र्थ�ला का�ब�नाड�या ऑक्स�ईड, पोटीrशि<या$ ह�याड्रॉtक्स�ईडच्या� गळ्या��$ध्या( <षला� जी�ते.